B A N D J E N! D’R TUSSE
T h u i s
b o m e n
o v e r
Alles goed met onze Gudsekop
Hopelijk is het niet iedereen ter oren gekomen, maar hier in het Friese land gonsde het geructh dat de Gudsekop afgebrand zou zijn. In de krant had een artikel gestaan over een brand bij een scheepswerf in Sneek, waarbij een schip genaamd de Gudsekop zou zijn gesneuveld. Dit treurige nieuws is waar, maar het is gelukkig niet ons Gudsekopje! Alles goedmet haar en haar nieuwe gestroomlijnde buikje. Ze is zelfs weer in de winning mood. Meer hierover lees je in het verslag van Norbert over de Mattenschippersrace. Ook nieuws van het trainingsfront waar intensief varen gepaard bleek te kunnen gaan met culinaire hoogstandjes. Veel leesplezier! Bregje P.S. Deadline volgende Bandje: 01.10.04
van de voorzitter
Net terug van het zeilen in zeer warme streken met zeer blauwe wateren. Even terug op aarde om een stukje voor het Bandje te schrijven. We hebben tot nu toe een mooi seizoen gehad. Hier en daar misschien een oneffenheidje (zoals te weinig trainingsschippers voor de Paastraining), maar gelukkig vooral veel en lekker varen. Het was dan ook vaak mooi weer, al genoeg blote benen kunnen zien!
1
d e
G u d s e k o p
De nieuwe roef is ingewijd en het vlak zit er nog onder. Een nieuw tuig is in aantocht. Dus nog even zuinig doen.. Voor de nazomer staan nog genoeg leuke dingen op het programma, waaronder het bikkelweekend voor de echte fanatiekelingen. De bedoeling is van vrijdagavond tot zondagmiddag non stop te varen. Dat kan dus betekenen, dat je ‘s ochtendsvroeg aan het bier zit omdat je de hele nacht hebt doorgebikkeld en daarna gaat slapen... Met aanmeldingen voor schippers loopt het nog niet zo hard. Dus als iedereen even in z’n agenda wil kijken..?!! En als je die dan toch voor je neus hebt zet dan ook het slotweekend er maar vast in. Ja, ik weet het. Dat is pas eind oktober, maar het voorjaar is ook voorbij gevlogen, dus het is vast ook zomaar eind oktober. We hopen jullie nog aan boord te zien binnenkort en anders tot het volgende Bandje. Jantien
Oude rotten gezocht
Zoals het vaarschema laat zien ben ik naarstig op zoek naar twee trainingsschippers voor de Herfsttraining. Er is ook nog een plaatsje vrij voor één deelnemer (16 t/m 22 oktober). Wie van de ‘oude rotten’ gaat deze enthousiastelingen de fijne kneepjes van het Gudsekop-zeilen bijbrengen? Aanmelden via: (red: telefoonnummers verborgen) of mail naar
[email protected] Annemarieke
augustus 2004, jaargang 10, no. I1
Het Pinnetje
Zelfs de laatste uren voordat de Gudsekop voor een tocht zou vertrekken hebben in het teken gestaan van de restauratie van het schip. Veel vakkundige en enthousiaste handen hebben zo de laatste latjes ingetimmerd, geplamuurd en geschilderd. Tot vlak voor de feestelijke tewaterlating, die naast erg nat ook drukbezocht was, heeft Harry Harkema nog onder hoge tijdsdruk in de roef doorgebracht. Het resultaat mag er dan ook zijn. Tijdens de festiviteiten werd het werk van Harry en Herre Popma geëerd met een gedenkplaatje dat inmiddels in de roef hangt. Sybren heeft met het schip voor zijn huis gedurende een aantal dagen veel uren en vakmanschap besteedt aan het intimmeren van het kot. Geen grote platen meer maar met de ronding van het schip meelopende latjes. Ook het kot heeft dus meegeprofiteerd van het nieuwe vlak! Sybren, namens de Gudsekop hartelijk dank daarvoor! Inmiddels vaart het schip alweer een halve zomer. De een heeft meer moeite dan de ander om te wennen aan de nieuwe hoekjes, randjes en laatjes. Onder water glijdt het nieuwe vlak door het water: toch jammer dat je zoveel werk er op het eerste gezicht niet vanaf ziet! Onder de mast is een ‘lekbak’ geplaatst om regen- en buiswater op te vangen. Deze moet wel regelmatig geleegd worden. Iets voor de schipper en de maat om bij elke activiteit even te bekijken. Ook al vaart het schip met nieuw vlak, roef en kot, er zijn nog altijd een hoop klusjes te doen. Veel van die klusjes kunnen prima tijdens of aan het einde van een activiteit ingepast worden. Heb je dus een uurtje zin en tijd, zorg dan dat je voor vertrek weet wat er gedaan kan worden en dat je het juiste materiaal aan boord mee hebt! Want wat is er nu romantischer dan na een mooie zeildag, bij zonsondergang liggend aan een eilandje dat ene plintje nog een laagje lak te geven?! Martijn
Schippers en Maten
De Gudsekop heeft weer nieuwe stuurlui. Na het optuigweekend eind maart zijn Marrit Mulder en Toon Reitsma definitief maat geworden. Leon Hoogsteen is na de Hemelvaarttraining schipper geworden. En in de zomer is Anne Roelofsen ook maat geworden. Gefeliciteerd en vaar ze! Annemarieke
Gudsekop in the winning mood !!!
Als je, als schipper van de Gudsekop, je vrijdagavond voor de race bij het palaver meldt, nadat de Gudsekop al twee keer eerder de race gewonnen heeft, wordt er een druk op je gelegd. Er zijn andere schippers die nu ook wel een keer willen winnen. Er worden opmerkingen gemaakt over de trofee: “Morgen is die van mij!” De omstandigheden lijken gunstig. Er kan in iedergeval voor een groot deel worden gezeild. Vorige jaar was dat namelijk anders. Toen hebben we het grootste deel van de route geboomd en gejaagd. Daar zijn we goed in en dan kunnen we ook winnen. Maar nu is er wel wind. Nu moeten we proberen in het eerste stuk, de andere kanshebbers bij te houden. Zorgen dat onze achterstand zeilend niet te groot wordt. Er doen schepen mee met veel meer zeil, schepen die echt hard kunnen lopen. Bij het palaver is besloten om tegen de klok in te varen, van Blokzijl via Vollenhove naar Zwartsluis en dan via de Beulaker en het Giethoornse Meer weer terug naar Blokzijl. En in het begin gaat het niet slecht. Bij het opvaren van het Zwarte Water liggen een aantal schepen dicht bij elkaar en wordt er met 4 schepen naast elkaar, voor de wind, de vaart naar Zwartsluis ingevaren. En de Gudsekop zit er bij. De sche-
2
augustus 2004, jaargang 10, no. 1I pen van de zware klasse, die een half uur voor ons zijn gestart, hebben we dan al ingehaald. Als 4de komen we in Zwartsluis aan. Een soort keerpunt waar één van de bemanningsleden een stuk moet rennen om een matje op te halen. En dan begint het geploeter door Zwartsluis heen, het Meppelerdiep naar de Beukersluis. Wel zeilen, niet zeilen, bomen, niet bomen en maar zorgen dat je de anderen nog in beeld houdt. De Vriendschap laten we daarbij achter ons. En dan krijgen wij bij de sluis ons mazzeltje. De andere 2 schepen liggen er nog voor en wij mogen als 3de mee met een schutting en zo krijgen we een soort her-start. Op weg naar de Beulaker lopen we al jagend harder dan de Dankbaarheid en zij laten en helpen ons buitenom. (Wij zijn dankbaar.) Op de Beulakker kunnen we de Weerlicht niet bij houden. Dat is ook geen eerlijke strijd. Groot, licht en veel zeil. De Dankbaarheid komt wel heel dichtbij, kruist een keer voorlangs, maar komt toch achter ons bij de brug van de Blauwe Hand. Hé, dat is gaaf.
gaan hebben, waarbij we ook een stuk in de wind moeten, een wat toegenomen wind. Daar willen we jagen, daar moet een jaagploeg op de kant komen en daar moeten we, van de lage wal, die ploeg ook weer op kunnen pikken. De spanning neemt toe, want de Dankbaarheid komt nu aangedenderd. Maar wij hebben op het juiste moment die ploeg op de kant en zij niet. Wij lopen dat stukje in de wind, hijsen de zeilen, pikken de jaagploeg al zeilend op, een actie die waarschijnlijk nog nooit zo en nog nooit zo geweldig is uitgevoerd. En zij... zij halen het niet. Voor de 3de keer zit een koperen plaatje met de naam “Gudsekop” op de trofee. De druk op de schouders van de schipper van volgend jaar wordt weer groter. Namens een geweldige, sterke, koele, gemotiveerde en gezellige bemanning, Norbert
kindjes Geboren
Dan ligt er een grote plas voor je. De Weerlicht maakt een lange bakboord slag. Het waait niet hard, maar die kunnen we zeilend niet bijhouden. Maar bomend? We laten de mast plat en bomen, tandem-bomen, langs de vaargeul, in de wind naar de andere kant van de plas. (3km) Het idee is om, als de Weerlicht na haar overstag voor ons langs gaat, te beoordelen hoeveel we hebben ingelopen of niet. Maar zij gaat niet voor ons langs…. Doorbomen dus. We proberen op het laatst nog een stuk te zeilen, maar bomen gaat echt sneller. De Weerlicht heeft zich helemaal verzeild, is in een hoek terechtgekomen en wordt door de Dankbaarheid ingehaald. Voor de duidelijkheid: wij liggen op de eerste plaats.
Matty Bruins en Martijn van Nieuwen huijze (red: adres verborgen)
Weer een sloot in en weer een plas op. En de Dankbaarheid komt zeilend toch wel hard dichterbij. Als we van het Giethoornse Meer afkomen weten we dat we nog een klein stuk te
Tjeerd van Rij en Linda Schoorl (red: adres verborgen)
3
Blij en gelukkig zijn wij met de geboorte van onze zoon Timme 29 juli 2004
Hoera Hier ben ik Anne Maartje van Rij 15 maart 2004
augustus 2004, jaargang 10, no. I1
Hemelvaarttraining 2004
Meevaren op de Gudsekop is een ding, maar varen met de Gudsekop is iets anders. Kijk, meevaren doe ik graag, bij voorkeur met die min of meer vaste groep vrienden, onder deskundige leiding van bijvoorbeeld Jantien of Diederik, en dan liefst door de Weerribben naar Blokzijl. Prachtig. Zo nu en dan aan een lijntje of paal sjorrend weet ik me veilig onder het commando van de dienstdoende schipper en kan ik gerust ja bijna roekeloos - genieten van zon, wind, water, boot en landschap. Een varende klaploper zegmaar, ware het niet dat ik mij graag verdienstelijk maak door voor een goeie catering te zorgen.. Maar dit jaar, dacht ik, wil ik het anders doen. Ik wil namelijk schipper worden op de Gudsekop. Zonder verder in te gaan op mijn drijfveren (kom daarvoor gerust eens langs, adres bij hoofdredacteur op te vragen), volgt hier een korte impressie van mijn eerste training op de Gudsekop: Nooit geweten dat er zoveel steigertjes in de Brekken staan en dat je in een ochtendje zo vaak met de Gudsekop kunt aanleggen en afvaren! Laat mij wat verder uitwijden. Wat mij vooral is bijgebleven is de intensiteit van de training en het plezier tijdens de week. Zoals gezegd werd een enorm aantal complexe manoeuvres uitgevoerd. Mensoverboord, aanleggen, afvaren, ankeren, bruggen, in een niet aflatend tempo werd telkens weer een volgende manoeuvre ingezet. Ook de basale elementen zoals zeilvoering, zwaard- en roergebruik kregen alle aandacht tijdens achtjes, kruisrakken en slootjes varen. De deelnemers werden in twee dagelijks van samenstelling veranderende teams ingedeeld die elkaar om de twee uur aflosten: ploeg A voer tot de koffie, dan ploeg B tot de lunch, dan weer ploeg A tot de thee en tot slot ploeg B tot het
diner. De niet-zeilende ploeg leek dan even vrij te hebben, maar ook die ploeg was naast het bespreken van de eigen trainingsessie druk bezig met het verzorgen van de catering, herstellen van zeilen, touw- en houtwerk, en het voorbereiden van het avondprogramma’s. Kortom, niet alleen een zeiltraining, maar ook een ware stoomcursus gastheerschap op een varende horecagelegenhei. Een intensieve week dus, maar vol plezier. Geen vanzelfsprekende combinatie. Dat die combinatie toch gelukt is, is mede te danken aan het trainersduo Martijn en Evelien, die heel goed de sfeer en energie van de groep aanvoelden en zo voor een zeer mooie opbouw van de week hebben gezorgd. Zij werden daarbij geholpen door weer en wind, die gaandeweg de week steeds warmer resp. sterker werden. En natuurlijk was het succes van de trainingsweek toe te schrijven aan de deelnemers. Applaus voor jezelf!! Voor Leon, Eltjo en Eva, die als ware gedeputeerde trainingschippers de kneusjes zoals ik met raad en daad bijstonden. Een encore voor Leon, die zich na deze training schipper mag noemen, proficiat! Voor Marjolein, van wie ik graag nog een kopietje wil van het mooie boekwerk dat zij had gemaakt ter ondersteuning van het avondprogramma over zeiltheorie. Voor Robert, die zich tijdens zijn bespreking van het BPR en tijdens de bonte avond als ge-routineerde quizmaster ontpopte. Applaus ook voor Saskia, of liever een derde ster, want zij wist met haar kookkunsten deze training in een culinaire vakantie om te toveren. En voor Vivienne, van wie we geleerd hebben hoe tijdens de schemering de roep van de roerdomp klinkt. Tot slot nogmaals hulde voor Eva en Saskia: men kan zich geen betere - muzikale - begeleiding van een striptease-act wensen dan van dit jazzy damesduo! Dit alles smaakt naar meer. Ik heb me dus al ingeschreven voor de herfsttraining... Michel
4
augustus 2004, jaargang 10, no. 1I
Puppies op komst
Onze hond Pomme, dochter van Beike (de hond van Jantien en Norbert) krijgt puppies. Volgens Jantien worden het er in ieder geval vier. We zijn op zoek naar leuke potentiële baasjes voor onze pups. Als je interesse hebt of iemand weet die wel een leuke Friese stabij zou willen, bel dan even (red: telefoonnummer verborgen). Bregje en Michel
Bolsward wint het sks kampioenschaP
Veel skûtsjesilers klaagden dit kampioenschap over de weinige wind. Voor Bolsward pakte dat ‘lichte waar’ goed uit. De witte skûte was vaak voorin te vinden, ook als er voortdurend windschiftingen waren en de vloot steunde en kreunde onder weer een ‘geloksilerij’. ,,Sels ha ik dat ferline wike ek in pear kear sein. Mar asto trije kear de deipriis hellest, begjinst hast te leauwen dat it net allegearre tafal is”, zegt winnend schipper Meeter. De Akkrumer rondvaartbootschipper denkt dat de Bolswarder kampioenskansen iets minder groot zouden zijn geweest als de veertien wedstrijdskûtsjes voortdurend windkracht 4 tot 6 te verstouwen hadden gekregen. ,,Dan hienen wy it yndied dreger hân en hie Snits, mar wierskynlik ek Drachten en wa wit Wâldsein, heech stean. Dochs soenen wy ek dan neffens my wol foar de titel meidwaan kinnen hawwe. De Boalsert rint dit jier gewoan hearlik, ek as it hurd waait. Of lit my it ris ûnbeskieden sizze: wy wienen diskear gewoan de bêste.” Leunend tegen het helmhout, wordt de goedlachse Meeter bijkans bedolven onder de felicitaties en knuffels. Hij laat het zich allemaal graag aanleunen. Net als aan zijn bemanningsleden en hun fans is aan hem een feestje wel besteed.
5
Het vieren van het behalen van het SKS-kampioenschap, zeker als dat zestien jaar geleden voor het laatst gebeurde, is reden genoeg om uit de Bolswarder bol te gaan. Voor de schipper is het zijn eerste titel. Iedereen gunt de kleine ‘rode baron’ dit succes. Artikel uit de Leeuwarder Courant
Historie van de zeilende clipper
In de serie over de clipper Stad Amsterdam. De snelheid van clippers spreekt tot op de dag van vandaag sterk tot de verbeelding. In de tweede helft van de 19de eeuw werden deze schepen ingezet op belangrijke handelsroutes. De onderlinge concurrentie was groot. Snelheid was van levensbelang. Stoomschepen waren er al wel, maar vormden toen nog geen bedreiging voor de zeilvaart. Schepen bouwen in Nederland Van de wereldvermaarde 17de eeuwse Nederlandse vloot was onder het strakke Franse regime van Napoleon (1795 - 1813) weinig overgebleven. Pas begin 19de eeuw kwam er een einde aan deze belabberde situatie. Subsidiebeleid en gereguleerde vrachtverdeling leidde tot economisch herstel van deze bedrijfstak. De scheepsbouw kwam opnieuw tot bloei. Op tijd om een vloot nieuwe schepen in te zetten op de handelsroute naar Nederlands-Indië. Reders hadden het makkelijk. Door de gereguleerde handel kwam het geld vanzelf binnen. Er bestond geen noodzaak om te concurreren, met als gevolg dat reders bleven varen met trage, ronde schepen en lage masten. Zeer geschikt voor transport van grote hoeveelheden lading en met weinig risico op averij bij storm en tegenwind. Pas na 1840 werden deze overheidsmaatregelen langzaam afgebouwd om de weg vrij te maken voor onderlinge concurrentie.
augustus 2004, jaargang 10, no. I1 Amerikaanse clippers De situatie in Amerika was in het begin van die 19de eeuw compleet anders. Harde concurrentie dwong reders en scheepsontwerpers te experimenteren met de snelheid van hun schepen. Dit leverde belangrijke veranderingen op in de vorm van de romp. De volle voorsteven van de boeg werd vervangen door een scherp gesneden holle vorm. Door deze vorm sneed het schip door het water en werd de romp niet omhooggeduwd. De achtersteven werd voller, het onderwaterschip meer weggesneden. Hierdoor werd het schip minder in vaart afgeremd. Behalve de vernieuwingen in de vorm van de romp, werd er ook gebruik gemaakt van veel hogere en langere masten. Daardoor kon het schip veel meer zeil voeren. Het scheepstype dat uit deze vernieuwende inzichten voortkwam, de clipper, had een lange waterlijn en was veel minder breed. Het schip liep sneller en hoger aan de wind dan de bestaande fregatten. Goudgeld Voor reders lag het concurrentievoordeel in snelheid. De nieuwe clipper was met veel maar ook met weinig wind sneller dan de bestaande scheepstypes van de concurrent. Het concept van de lange, scherp gesneden clipper bleek briljant. Langs de oostkust van Amerika vestigden zich talrijke werven om dit nieuwe en populaire scheepstype te bouwen. Ook aan de andere kant van de oceaan, vooral in Engeland en Schotland, werd met man en macht gebouwd om aan de vraag naar clippers te voldoen. Een betrekkelijk korte tijd - van 1850 tot 1875 - beleefde de clipper zijn hoogtepunt. Het schip werd ingezet voor bijvoorbeeld de handel in thee uit het Verre Oosten of goud uit California. Winstgevende ondernemingen. De kosten voor de bouw van een nieuw schip konden in één reis terug verdiend worden. Clippers in Nederland Aanvankelijk bestond er in Nederland weinig belangstelling. Reders zochten hun winsten in schepen met een groot laadvermogen. Een clip-
per was snel maar kon aanzienlijk minder lading vervoeren dan de eigen rondgebouwde schepen. Rond 1850 veranderde er wat aan die gezapige toestand. Het subsidiebeleid van de overheid wijzigde naar méér concurrentie. En er ontstond een nieuwe markt. De vrachtschepen werden aangepast om behalve lading ook passagiers in te schepen voor een overtocht. Bovendien was er ook in Australië goud ontdekt, waardoor een stroom van fortuinzoekers naar dat deel van de wereld afreisde. De scepsis bij de Nederlandse reders over de niet zeewaardig geachte clipper verdween. Ondanks de hogere bouw- en exploitatiekosten werd de clipper voor de Nederlandse reders winstgevend genoeg om in te investeren. Niet alleen van hout, een grondstof die in ruime mate voorhanden was in Amerika, maar ook van het nieuwe materiaal ijzer. Grote platen werden met een kleine overlap tegen elkaar gelegd en met klinknagels vast geslagen. Soms gebruikte men een combinatie, een houten buitenkant en een ijzeren geraamte. Deze manier van bouwen composietbouw - maakte een schip sterk maar vooral lichter dan een houten schip. Passagiers en lading Eigenaren van clippers maakten flink reclame voor overtochten die minder lang duurden dan bij andere schepen. Goederen werden snel overgezeild. Vanuit Nederland bestond de la-ding bijvoorbeeld uit jenever, kaas en textiel. Op de terugreis werd kostbare retourvracht meegenomen zoals suiker, koffie en tabak. Passagiers werden ingescheept: goudzoekers voor Australië en ambtenaren, soldaten en emigranten voor Nederlands-Indië. Met deze handel viel voor de eigenaar van een clipper veel geld te verdienen. De snelzeiler Thorbecke voer in 1866 in een recordtijd van 71 dagen van een haven in Zeeland naar Nederlands-Indië. Het gebeurde regelmatig dat een kapitein om een record te breken zijn masten en ra’s over boord zeilde.
6
augustus 2004, jaargang 10, no. I1 Clippers uit de tijd Omdat er veel geld kon worden verdiend, werden er in een korte tijd veel clippers gebouwd. Maar dit hield een keer op. Door de uitvinding van stoommachines was een schip niet langer meer afhankelijk van de wind. Een stoomschip was op korte reizen sneller en betrouwbaarder. Vrachtzeilers werden ingezet op de lange handelsroutes naar Nederlands-Indië en Amerika, vooral voor het transporteren van niet bederfelijke handelswaar. Die lange vaarroutes echter werden een stuk korter door de aanleg van kanalen. Doorslaggevend was de openstelling van het Suezkanaal in 1869. Door dit kanaal werd de route van- en naar Nederlands-Indië aanzienlijk korter. Voor stoomschepen ideaal, maar voor clippers of andere grote zeezeilschepen onbruikbaar. Zij moesten de langere route via de Kaap blijven varen. En die extra vaartijd bleek te kostbaar. Nergens ter wereld varen nog originele clippers. Er is er uit die tijd maar één overgebleven, de Cutty Sark. Dit schip ligt als museumstuk in een dok in Greenwich, Engeland. Met de komst van de Stad Amsterdam wordt de clipperhistorie nieuw leven ingeblazen. Overgenomen van de website van de Stad Amsterdam: www.stadamsterdam.nl
BON VOOR HET BANdje Wil je op de hoogte gehouden worden van alles wat met de Gudsekop te maken heeft en wil je het Bandje ontvangen? Dat kan! Ken je iemand die het Bandje moet ontvangen? Geef het door! Wil je het Bandje niet meer ontvangen? We stellen het op prijs als je dat meldt. Vul deze bon in en stuur hem naar: Stichting de Gudsekop, (red: adres verborgen) Je mag ook mailen naar:
[email protected] o.v.v. ‘Bandje’ Naam: .......................................................................................................... Adres: .......................................................................................................... Postcode: .......................................................................................................... Plaats: .......................................................................................................... Telefoon: .......................................................................................................... Mobiel: .......................................................................................................... E-mail: .......................................................................................................... Opmerkingen: ..........................................................................................................
Colofon Bandje d’r Tussen is een uitgave van Stichting de Gudsekop en verschijnt 4 keer per jaar in een oplage van 200 stuks. Redactie: Bregje Hamelynck, Diederik Schuuring Wil je informatie over deze uitgave of wil je kopij insturen? Bel of mail naar: Bregje Hamelynck, (red: adres en telefoonnummer verborgen),
[email protected] Adreswijziging? Michael Müller, (red: adres verborgen) of mail naar
[email protected] Wordt s.v.p. donateur van de Gudsekop! Gironummer 8083560, Stichting de Gudsekop, o.v.v. Donateur Bezoek de Gudsekop website: http://www.gudsekop.nl
7
