Gevaarlijke stoffen:
heb er aandacht voor, evalueer en bescherm
Autoherstel www.chemicalscampaign.eu Risico-evaluatie tengevolge het gebruik van gevaarlijke stoffen
SLIC Senior Labour Inspectors Committee
Gefinancierd door de Europese Unie
Inleiding Werknemers in de autoherstelsector worden blootgesteld aan verschillende gevaarlijke stoffen (bijvoorbeeld: verf, lijm, solventen, motorolie, uitlaat- en andere gassen). Het is essentieel dat de risico’s die voortvloeien uit de blootstelling aan elke stof worden geëvalueerd, voorkomen en onder controle gehouden om gezondheidsproblemen te vermijden. Wat moeten werkgevers doen om de risico’s voor de werknemers te evalueren en om de correcte preventieve maatregelen te bepalen? 1° I dentificeer de gevaren en beoordeel de risico’s die gepaard gaan met de handelingen die moeten uitgevoerd worden in de werkplaats; 2° S electeer de preventieve of risicobeheersingsmaatregelen die moeten gebruikt worden; 3° H erevalueer deze maatregelen periodiek om te controleren of ze nog steeds adequaat zijn en of er geen nieuwe risico’s geïntroduceerd zijn.
WELKE MAATREGELEN? Dit kunnen collectieve beschermingsmaatregelen, persoonlijke beschermingsmaatregelen of organisatorische maatregelen zijn. Hoe kunnen collectieve beschermingsmaatregelen worden geïmplementeerd? ■D oor speciaal aangepaste middelen of ingerichte ruimtes te gebruiken voor bepaalde specifieke toepassingen (zie voorbeeld 1, 2 en 3).
Opmerking
Wanneer werkruimtes ingericht of uitrustingen aangekocht worden, dient men ervoor te zorgen dat alle nodige veiligheidsaspecten volledig geïntegreerd zijn. Hoe kan het werk georganiseerd worden opdat de risico’s gereduceerd of geëlimineerd worden? ■D oor de blootstellingsduur van elke werknemer te verminderen, minder werknemers bloot te stellen aan het risico, het wegnemen van de risico’s op de plaatsen waar de werknemers aanwezig zijn en door de producten en materialen correct te stockeren. Welke persoonlijke beschermingsmiddelen (P.B.M.’s) moeten gebruikt worden? ■M en moet steeds indachtig zijn dat het gebruik van P.B.M.’s een bijkomende of aanvullende maatregel is. De beste oplossingen zijn deze waarbij men kiest voor volledig geïntegreerde veiligheids-, collectieve beschermings- en organisatorische maatregelen. ■E r zijn verschillende types van P.B.M.’s, zoals maskers, handschoenen, brillen of gelaatsbescherming, schorten en schoeisel. Raadpleeg het etiket of veiligheidsinformatieblad (MSDS fiche) om te bepalen welk P.B.M. moet gebruikt worden (zie laatste pagina). 2
Bestaat er een document dat informatie verschaft over de gebruikte stoffen? ■ J a. Men kan gedetailleerde informatie terugvinden op het veiligheidsinformatieblad (MSDS fiche). Bovendien bevat het etiket op de verpakking van elk product informatie die men aandachtig moet lezen.
GEVAARLIJKE STOFFEN DIE VEEL GEBRUIKT WORDEN BIJ AUTOHERSTELWERKZAAMHEDEN Voorbeeld 1 – VerFspuiten Veel autoherstelbedrijven gebruiken tijdens het verfspuiten isocyanaat verharders, die men kan terugvinden in sommige watergedragen verven en bijna alle lakken (vernissen). Continue blootstelling aan isocyanaten kan ernstige en permanente astma veroorzaken. De voornaamste blootstellingsbron aan isocyanaat is het verfspuiten, alhoewel het ook kan optreden tijdens de reiniging van het verfpistool. Om het risico te vermijden op astma, moet men: ■G ebruik maken van een spuitcabine ■ I ndividuele beschermingsmiddelen gebruiken
Neen. Waarom? Het verfspuiten wordt niet uitgevoerd in een spuitcabine. De houding van de werknemer is niet correct.
Ja. Waarom? Er wordt een spuitcabine gebruikt en de werknemer maakt gebruik van voldoende individuele beschermingsmiddelen.
Spuitcabines moeten voldoende geventileerd worden en werken bij een lichtjes lagere temperatuur dan de omgevingstemperatuur (dus bij negatieve druk) om te voorkomen dat verfnevel kan ontsnappen naar de werkplaats. Werknemers moeten persoonlijke beschermingsmiddelen gebruiken en een onafhankelijk ademhalingsapparaat indien isocyanaathoudende producten worden verspoten. Alle werknemers moeten de maskers correct gebruiken en controleren of ze in goede staat zijn.
Autoherstel
3
Voorbeeld 2 – Blootstelling aan uitlaatgassen Uitlaatgassen van voertuigen kunnen de ogen en luchtwegen irriteren en vormen een gezondheidsrisico wanneer de gassen, die koolstofmonoxide bevatten, worden geïnhaleerd. Langdurige blootstelling aan dieselrook, vooral blauwe en zwarte rook, kan leiden tot hoesten en kortademigheid. Herhaaldelijke blootstelling voor lange tijd kan het risico op longkanker verhogen.
Neen. Waarom? Er is geen plaatselijke afzuiging van de uitlaatgassen. De centrale afzuiging biedt onvoldoende bescherming tegen blootstelling
Ja. Waarom? Er is geen lokale uitstoot van de vrijgestelde gassen en de werkplaats is geventileerd.
Wat zijn de aanbevolen preventieve maatregelen? Zorg voor goede ventilatie in de werkplaats. Installeer een afzuigsysteem voor de uitlaatgassen, in het bijzonder wanneer men moet werken in controleputten.
Voorbeeld 3 – Blootstelling aan andere rookgassen Rook afkomstig van lassen, solderen, snijden en ander werk waarmee hitte gepaard gaat, kan een droge keel veroorzaken, hoesten, een beklemmend gevoel in de borstkas en ademhalingsproblemen. Er kan schade optreden in de longen bij langdurige blootstelling aan schadelijke gassen en rook.
Neen. Waarom? De rook wordt niet verwijderd. De houding van de werknemer is niet correct.
4
Ja. Waarom? Er is plaatselijke afzuiging van de rookgassen en de werknemer werkt op een aangepaste hoogte.
Welke zijn de aanbevolen preventieve maatregelen? Er moet lokale ventilatie zijn of een mobiele afzuiginstallatie met afvoer naar buiten toe.
Voorbeeld 4: Blootstelling aan gebruikte oliën
Het frequente en langdurige contact met gebruikte motoroliën kan eczeem en andere huidziekten, inclusief huidkanker, tot gevolg hebben. Welke zijn de aanbevolen preventieve maatregelen? Men moet al het onnodig contact met gebruikte motoroliën vermijden. Men moet steeds beschermende kledij dragen. Deze moet regelmatig gereinigd en vervangen worden. Ook de persoonlijke hygiëne moet aan hoge standaarden voldoen. De werkruimte en het gereedschap moet regelmatig worden gereinigd en ten minste telkens op het einde van de werkdag.
Neen. Waarom? De handen zijn in direct contact met de olie wat betekent dat deze kan geabsorbeerd worden door de huid. Als de werknemer de handen in zijn mond steekt dan kunnen resten ingeslikt worden.
Ja. Waarom? De werknemer draagt handschoenen om contact met de olie te voorkomen.
BLOOTSTELLING AAN SOLVENTEN Bij autoherstelling worden solventen vooral als oplosmiddel gebruikt voor het reinigen van bepaalde onderdelen. Sommige oplosmiddelen zijn op basis van water maar vele andere bevatten gevaarlijke stoffen. Frequent of langdurig contact kan de beschermende vetlaag van de huid verwijderen en eczeem veroorzaken. Sommige solventen zijn gevaarlijk als men ze inhaleert. Zorg dat je over alle nodige informatie beschikt van de solventen die je gebruikt. Lees de veiligheidsinformatiebladen en etiketten op de verpakking.
ALGEMENE PREVENTIEREGELS Om zich te beschermen tegen de blootstelling aan gevaarlijke solventen, onthoud dat je moet: ■W anneer mogelijk: de gevaarlijke producten vervangen door andere producten die minder gevaarlijk of risicoloos zijn ■ I n goed geventileerde werkplaatsen werken met een afzuigsysteem ■L okale afzuiging gebruiken wanneer dit mogelijk is ■E en masker dragen indien nodig ■H et geschikte type handschoenen dragen om het risico op eczeem te vermijden Autoherstel
5
Voorbeeld 5 – Organisatie van producten in de opslagplaats
een. Waarom? De verpakkingen zijn N willekeurig opgeslagen zonder organisatie, ze zijn niet voorzien van een etiket en zijn in slechte toestand.
Ja. Waarom? De verpakkingen zijn voorzien van een etiket en opgeslagen in een specifieke, geventileerde en gemarkeerde ruimte, met een opvangsysteem voor eventuele lekken.
Wat zijn de aanbevolen preventiemaatregelen? ■ Organiseer de opslagruimte ■ Wees er zeker van dat de inrichting van de opslagruimte de verenigbaarheid van de producten toelaat ■ Hou de verpakking gesloten, weg van direct zonlicht of enige ontstekingsbron, in een droge, goed geventileerde ruimte op kamertemperatuur ■ Wees er zeker van dat de vloer van de opslagruimte waterdicht is en inkuiping voorzien is zodat eventuele lekken kunnen opgevangen worden ■ Wees er zeker van dat alle verpakkingen behoorlijk geëtiketteerd zijn ■ Wees er zeker van dat alle gebruikers toegang hebben tot de veiligheidsinformatiebladen
ONTVANGST VAN CHEMISCHE PRODUCTEN
De ontvangst is de eerste stap in de behandeling van chemische producten. Wanneer je een product ontvangt, moet je: ■ De aankomst identificeren, registreren en controleren ■D e verpakking (in verband met eventuele schade of ontbrekende etiketten) controleren ■ De informatie op het etiket controleren ■ Het veiligheidsinformatieblad dat meegeleverd is met het product controleren Alle verpakkingen van gevaarlijke producten of preparaten moeten behoorlijk geëtiketteerd zijn. De etiketten moeten leesbaar zijn en volgende informatie bevatten: ■ Naam van het product ■ Identificatie van de fabrikant ■ Invoerder of distributeur ■ Risicowaarschuwingen ■ Veiligheidswaarschuwingen ■ Gevarenpictogrammen of symbolen 6
HOE LEES JE EEN ETIKET? IDENTIFICEREN VAN GEVAREN (in overeenstemming met de bijlage II van de Richtlijn 67/548/EEG)
NOTA: Aanvullend op de symbolen die giftige, schadelijke en irriterende stoffen aangeven, kan men ook kankerverwekkende, sensibiliserende, mutagene of voor de voortplanting giftige stoffen identificeren door middel van de karakteristieke R zin
T
IDENTIFICATIE VAN HET PRODUCT (Stof of preparaat) SAMENSTELLING (Lijst van gevaarlijke stoffen in dit preparaat, met overeenstemmende concentratie en toxiciteit)
F ABCDE-33 Bevat...
OMSCHRIJVING VAN HET RISICO (R zinnen)
(In overeenstemming met Bijlage III van de Richtlijn 67/548/EEG)
PREVENTIE-MAATREGELEN
(S zinnen)
(In overeenstemming met Bijlage IV van Richtlijn 67/548/EEG)
Giftig
Licht ontvlambaar
R 11-23/25: Giftig bij inademing en opname door de mond Licht ontvlambaar S7-16-24-45: In goed gesloten verpakking bewaren Verwijderd houden van ontstekingsbronnen – Niet roken Aanraking met de huid vermijden In geval van ongeval of indien men zich onwel voelt, onmiddellijk een arts raadplegen (indien mogelijk hem dit etiket tonen)
XXX Plc ABY St. Tel: ... NAAM VAN DE ENTITEIT VERANTWOORDELIJK VOOR DE VERKOOP (Naam, adres en telefoonnummer)
WELKE SYMBOLEN WORDEN GEBRUIKT OP ETIKETTEN? In Europa worden gevaren geïdentificeerd in overeenstemming met Bijlage II van de Richtlijn 67/548/EEG.
1
2
3
4
5
6
7
8
De symbolen betekenen het volgende: 1. Licht ontvlambaar (F) en zeer licht ontvlambaar (F+)
5. Schadelijk (Xn) 6. Irriterend (Xi)
2. Giftig (T) en zeer giftig (T+) 7. Explosief (E) 3. Corrosief (C) 8. Milieugevaarlijk 4. Oxyderend (O) Het Globaal Geharmoniseerd Systeem van Classificatie en Etikettering gebruikt andere symbolen die reeds op sommige etiketten kunnen voorkomen. Raadpleeg de productetiketten voor verdere informatie. Autoherstel
7
Wat zijn veiligheidsinformatiebladen? Het veiligheidsinformatieblad geeft aan welke gevaarlijke chemische agentia aanwezig zijn in de gebruikte producten en kan gebruikt worden als hulpmiddel bij het beoordelen van de risico’s voor de veiligheid en gezondheid van de gebruikers van deze agentia. Bij levering van een gevaarlijke stof, of zelfs ervoor, moet elke fabrikant, importeur of distributeur de gebruiker een veiligheidsinformatieblad toezenden dat de nodige informatie bevat om mens en milieu te beschermen. De informatie van het informatieblad moet geschreven zijn in de officiële taal van de lidstaat waar de werkplaats is gevestigd. Indien dit niet het geval is, dan moet men dit opvragen bij de fabrikant of de leverancier.
Werkzaamheden Bron van blootstelling
Te behandelen gevaarlijke producten
Voornaamste risico’s
■W erkzaamheden aan bevoorrading, distributie- en injectiesystemen ■ Brandstof verdeling
Diesel en benzine (bevat benzeen)
Brand en explosie Effecten op het bloed
■W erkzaamheden met draaiende motor
Uitlaatgassen die koolmonoxide, stikstofoxide en roetdeeltjes bevatten
Hoofdpijn, vermoeidheid, misselijkheid, draaierigheid, irritatie van de luchtwegen
Ontvetten
■ Koolwaterstoffen ■ Andere solventen
■N eurologische, huid-, lever-en nieraandoeningen
Gebruik van verf, vulmiddelen, vernis en lijm
■ Tolueen ■ Andere solventen ■ Loodgebaseerde pigmenten
■ Maagaandoeningen ■ Neurologische aandoeningen
Gebruik van bepaalde harsen
Isocyanaten en harsen
Allergie: astma
Polijsten van carrosserie
Stof
Huid-, oog- en ademhalingsziekten
Afvoer – vet
Oliën en vet
Huidziekten
Vervangen en reinigen van remmen en koppelingen
Asbestvezels
Kanker
Laden en onderhoud van batterijen
■ Zwavelzuur ■ Waterstof
Brandwonden Brand en explosie
Voor verdere informatie zie: De regionale directie van het Toezicht op het Welzijn op het Werk www.werk.belgie.be Dit document werd opgesteld door Autoridadae para as condiçòes de trabalho (Portugal) voor rekening van de SLIC-campagne (zie www.chemicalscampaign.eu) Verantwoordelijke uitgever: P. P. Maeter - Ernest Blerotstraat 1 te 1070 Brussel
