ArtilliaOfficieel Orgaan Vereniging Onderofficieren Artillerie

Artillia

Officieel Orgaan | Vereniging Onderofficieren Artillerie

Nummer 96 | Juli 2011

Chassé kazerne - Breda

Vereniging Onderofficieren Artillerie

Bestuur Voorzitter R.A. van der Veen OTCVUST

Sterhyacint 11, 8255 JX Swifterbant Amersfoort• *06-500-15644 • 033415644

0321324229

Secretaris / Webmaster R.J. de Vos 14 AfdVA

Het Koggeschip 120, 1784 SL Den Helder ‘t Harde • *06-5365836 • 0525658936

0223660684

Penningmeester J.S. de Vries OTCVUST

De Wimpel 9, 8447 ED Heerenveen ‘t Harde • 06-53658798 • 0525658798

0513651548

Lid J.L. Brouwer OTCVUST

Biotoop 77, BJ Zeewolde ‘t Harde • 06-53657510 • 0525657510

0365234218

Lid J. Delen OTCVUST

Rommerstraat 39, 8015 AR Zwolle ‘t Harde • 06-52657252

Lid C.J.M. Damen OTCVUST

Beiergulden 72, 8253 DW Dronten ‘t Harde • *06-53657335 • 0525657335

0321317735

Lid A.M. Mol

de Wiezenboom 9, 8332 JT Steenwijk

0521512095

Lid H.Treffers SICT

Poldervaart 39, 6642 CW Beuningen 0246750888 Nieuw Milligen • *06-53755141 • 0577455141

Lid A.J.M. Witsier NLDA-KMA

Mr. vd Ventstraat 11, 6627 AG Maasbommel 0487562457 Breda • *06-52973391

Lid R.G.J.M. Oudheusden SICT

Nieuwe Onnastraat 56, 8381 MC Steenwijk Nieuw Milligen • *06-53755145 • 0577455145

Voorwoord worden de beide afdelingen en 11 mortier compagnie samen gevoegd tot één afdeling veldartillerie en zal er een batterijstaf en gevechtsbatterij Pantzer Houwitser verdwijnen. Tevens wordt de 101 Artillerie ondersteuningsbatterij opgeheven. Dit alles heeft ook gevolgen voor opleidingscentra. Alle luchtdoel artilleristen en veldartilleristen zullen de gevolgen van deze bezuinigingen gaan voelen en moeten de komende tijd zien of er nog plaats is voor hen binnen onze militaire organisatie. Er zal een lange periode van grote onzekerheid aanbreken. Op 10 april was eerste van twee brunches dit jaar bij van der Valk in Hotel Wolvega te Wolvega. Helaas werd deze niet druk bezocht. Ik hoop dat er voor de volgende brunch op 11 december te Nuland, meer mensen in de gelegenheid zullen zijn om te komen. Op 14 oktober staat de 35ste verjaardag van de Vereniging Onderofficieren Artillerie op het programma. De activiteitencommissie en het bestuur zijn druk bezig om hier iets leuks van te maken, Vele leuke reacties kregen we over ons vorige nummer van de Ar-

maar ook hierop zullen de bezuinigingen hun stempel drukken.

tilia, in het bijzonder over de foto op de voorzijde van ons blad.

Onder andere heeft het er toe geleid dat het bestuur heeft beslo-

Hierop staan afgebeeld Aoo b.d. Schipper (92 jaar) en de Wmr

ten om het jaarlijkse uitje samen te voegen met de verjaardag van

Peuten ( 24 jaar) in gesprek tijdens de viering van de 334e verjaar-

onze vereniging.

dag van het Wapen der Artillerie. Een sprekend voorbeeld van de saamhorigheid en verbondenheid binnen ons wapen tussen jong

Als laatste heeft de redactie van de Artilia weer hun uiterste best

en oud tijdens de jaardag, maar ook een voorbeeld waar de Ver-

gedaan om kopij bij elkaar te krijgen en voor u weer en mooi

eniging Onderofficieren Artillerie onder ander voor staat. De reac-

exemplaar van ons lijfblad te maken.

ties geven aan dat ons blad wordt gewaardeerd en gelezen. In de huidige tijd niet geheel onbelangrijk, omdat door de bezuinigin-

Ik wens u veel leesplezier.

gen vele bladen zoals onder andere “De Onderofficier” en bladen van zusterverenigingen zullen verdwijnen of alleen nog digitaal

Met vriendelijke Artilleristen groet,

via internet te lezen zijn, dit omdat de financiële bijdrages van defensie zullen stoppen. Is dit iets wat onze Artilia ook te wachten

Rob van der Veen

staat? We zullen moeten afwachten wat het voor ons lijfblad gaat

Voorzitter Vereniging onderofficieren Artillerie.

betekenen, maar dat het ons als bestuur bezig houdt mag u van mij aannemen. Wat ons verder bezig houdt zijn de komende bezuinigingen. In hoofdlijnen voor ons wapen, verdwijnen er bij het COLUA drie pelotons Stinger Weapon Platforms, een Batterijstaf en een logistiek peloton. Bij de grondgebonden vuursteun

Vereniging Onderofficieren Artillia | 3

Stukkentest 14 Afdva 2011. Kroontje 2010 Het was maart 2010 en sinds jaren werd er weer een stukkentest

doende trainingsmomenten weten te creëren om met een goed

bij 14Afdva gehouden. Een half jaar er voor had ik de opleiding

gevoel aan de test te beginnen.

voor stukscommandant afgerond en werd ik geplaatst bij de Bravo “Longhorn” Batterij, Charlie peloton 1ste vuurmond (C1).

Afname.

We zijn direct begonnen met het trainen en voorbereiden op de

De technische test werd op vrijdag 18 maart 2011 door de bedie-

stukken test van 2010. Tijdens een bijzonder appèl werden de

ningen van de B-bt afgelegd, de A-bt was op vrijdag 25 maart aan

vuursteun emblemen en vervolgens het kroontje, in omgekeerde

de beurt.

volgorde van score, uitgereikt. Na een paar zenuw slopende mi-

Ik moest met mijn bediening om 10 uur. Dus hadden nog voldoen-

nuten kwam het verlossende woord “Reventon” (naam van onze

de tijd om ons zelf zenuwachtig te maken. We wisten niet precies

vuurmond) 2de ?!?! Dat was balen, op 0,2 punten 2de worden.

wat we konden verwachten, want vorig jaar was de test niet erg

Volgend jaar moeten we eerste worden, hadden we met elkaar

uitgebreid. Dit jaar werd hij zeker moeilijker, was ons verteld. De

afgesproken.

test bestond uit het beladen van het stuk. Vervolgens kregen we een aantal Fire Missions waar een storing ingebouwd werd, maar

Voorbereiding.

ook een delay vuurtje en Through Loading kwam er in voor. Na

Na de stukkentest werd niveau 2 op een laag pitje gezet. In mei

een klein half uurtje was het tot onze verbazing al voorbij. We

werd een oer oude traditie, de Raging Bull, weer uit de kast ge-

hadden het toch wat moeilijker verwacht, we hadden namelijk

haald en in juni en september waren we vooral bezig met en oe-

geoefend met vuurtjes met 2 á 3 storingen tegelijk en dat was nu

fenen en aftesten van niveau 3. Voordeel hier van was dat er na-

niet voorgekomen. Dus we hadden echt het idee dat we wat ver-

tuurlijk ook veel niveau 2 zaken in voor kwamen. Vooral hides en

keerd hadden gedaan. Na het ontladen van de opvangbak kregen

afvuurlocaties kwamen zeer veel voor. Door steun aan het loop-

we te horen dat de test inderdaad niet heel uitgebreid was, maar

baan lint en gebrek aan reserve onderdelen traden we van augus-

dat er wel heel precies naar alle handelingen werd gekeken.

tus tot december op als Echo peloton, een combinatie van Charlie en Delta peloton. Hierdoor vond er ook een wisseling tussen de bedieningen plaats en kreeg ik een Korporaal en een kanonnier van het Delta peloton. Mijn plaatsvervanger (Kpl1 Knopper) ging tijdelijk naar het staf peloton en mijn nieuwe munitiewerker 2 (Kan2 Eitens) werd tijdelijk geplaatst bij de A-bt. Gelukkig heb ik in deze tijd met mijn chauffeur (Kan1 Oord) en munitiewerker 1 (Kan1 Seijdlitz) voldoende kunnen trainen voor de stukkentest van 2011. In januari werden de organieke bedieningen weer geformeerd en kon er volop getraind worden voor de test die over 3 maanden plaats zou vinden. Tijdens de SOB/SOMS 1 konden we tijdens de schietdagen wat niveau 1 zaken trainen en tussen de schietdagen door kregen we voldoende tijd om ons met niveau 2 bezig te houden. Na de onderhoudsperiode kregen we 3 weken de tijd om alle punten op de i te zetten v.w.b. munitie, tactiek en techniek. Dit kon door defecten en een tekort aan onderdelen niet altijd goed uitgevoerd worden. Zo had de V1 een aantal storing en moesten we met de “tropco” vanaf de kazerne naar het ASK gebracht worden om zo de rupsbanden te sparen. Uiteindelijk hebben we vol-

Staand v.l.n.r.: Kan2 Eitens, Kan1 Oord, Kpl1 Knopper en Kan1 Seijdlitz. Knielend: Wmr Schoolen


Over het aantal punten en hoe we het gedaan hadden werd ver-

dieningen hadden de minimale eis van 80 punten gehaald. Ver-

der niet gesproken zodat je later de uitslag niet kon berekenen.

volgens liet de afdelingscommandant in omgekeerde volgorde

De tactische test werd door de B-bt in week 12 afgelegd. De test

van score de bedieningen intreden tot dat de nummers 1 en 2

bestond uit: commandovoering, Fuco 3, munitie toets en de ver-

overbleven. Nou toen begon ik hem toch echt te knijpen, toch niet

schillende drill’s te velde. Op woensdag 23 maart waren wij aan

weer 2de. Gelukkig kwamen toen de verlossende worden: “Wmr

de beurt voor de commandovoering. Om 07:45 melde ik me met

Schoolen, u kunt met uw bediening voor de PzH aan treden”. Ik

mijn plaatsvervanger bij de S3. Zij hadden het bevel in elkaar ge-

kon wel een gat in de lucht springen. Wat was ik blij dat het gelukt

zet. Nadat we de oleaten hadden overgenomen kreeg ik om 08:00

was. Ik was enorm trots op mijn jongens, we hadden het toch sa-

het bevel van de Elnt ter Horst. Na de hele ochtend flink door pen-

men maar even geflikt

nen en het laten kraken van m´n hersens op het 1ste CT, KVPOG en het 2de CT (deze 3 onderdelen werden beoordeeld) kon ik om 11:30 rustig aan de gang met m´n groepsbevel die ik om 15:00 aan de groep gaf.Donderdag 24 maart, D-day. Om 08:00 zouden we beginnen met de fuco 3. Dit hadden we de afgelopen tijd meerdere malen beoefend. Toch hebben we hier wat kleine foutjes gemaakt. Als je wordt afgetoetst is het toch net even anders. Na de fuco 3 werd ons stuk op de tropco gereden om de rupsband en de weg naar het oefenterrein zoveel mogelijk te sparen. Op de Siteweg aangekomen hebben we de laatste zaken klaar gemaakt en zijn we gaan verplaatsen naar vak spoorbaan. Hier bevond zich het logistieke gebied. Onderweg moesten we een wachtplaats betrekken waarna we weer konden oprijden naar de Kl 5 straat. Hier aangekomen moest de gehele bediening een munitie toets maken. Aansluitend hebben we gegeten en vervolgens zijn we ingestegen om te verplaatsen naar de AMA (gebied rond paal 4,5 en 6). In de AMA hebben we verschillende hides betrokken en vanuit de hide, maar ook tijdens de verplaatsing, werden er verschillende vuurtjes opgespeeld. We werden in de hide aangevallen en ook op de route naar de kl 5 straat wist de vijand ons te vinden. Door onder dekkingsvuur van de mag z.s.m. achterwaart te gaan en te

Voor de groep: Wmr Schoolen Achter staand v.l.n.r.: Kan2 Eitens, Kan1 Seijdlitz, Kan1 Oord en Kpl1 Knopper.

de-routeren kwamen we toch in de Kl 5 straat aan. Hier stopte de tactische test. In week 13 werden de bedieningen van de A-bt afgetest, vervolgens werden de punten door de PW’s en de S3 opgeteld en de

De uitslag:

nummers 1 t/m 8 waren vastgesteld. Dit zou op maandag 4 april

1) C1 o.l.v. Wmr Schoolen

tijdens een bijzonder appèl bekend worden gemaakt.

2) D1 o.l.v. Wmr Frijstein 3) D3 o.l.v. Wmr Keen

Uitreiking:

4) D2 o.l.v. Wmr Westmaas

Maandag 4 april, de dag van de uitreiking. Aan het begin van het

5) A3 o.l.v. Wmr Okhuijsen

appèl was ik nog niet zo heel erg zenuwachtig, maar toen we een-

6) C2 o.l.v. Kpl Olthuis

maal met alle bedieningen voor de rest van de afdeling stonden

7) A1 o.l.v. Wmr Boers

opgesteld begon het steeds meer te komen. Eerst werd aan alle

8) A2 o.l.v. Wmr Nunes Pires.

bedieningen het vuursteun embleem uitgedeeld, want alle be-


Laurens Koppenaal Erelid ROA Laurens Koppenaal is met zijn leeftijd van 80 jaar de nestor van het Reünie Orkest Artillerie Trompetterkorps (ROA). Hij heeft indertijd als dienstplichtig kanonnier (lichtingsploeg 52-1) gediend bij het Korps Luchtdoelartillerie en was ingedeeld als hoornblazer op de Koudenhornkazerne te Haarlem. In zijn woonplaats Dirksland (op het Zuid-Hollandse eiland Goeree Overflakkee) is hij sinds 1964 (dus 46 jaar) lid van de muziekvereniging “Amicitia”. Toen de oprichtingsvergadering van het ROA op 24 november 2001 werd gehouden was hij een van de oud(st)gediende. Nagenoeg op iedere repetitie in ’t Harde en bij elk concert stond hij paraat en werd daarbij vergezeld door zijn echtgenote Bep. Op 18 maart 2006 was hij afwezig bij het concert in Ruinen (Drenthe). De reden hiervan was niet de afstand maar de huldiging op die dag van hem en zijn echtgenote bij de Christelijke Gemeentelijke Zangvereniging “Sursum Corda” uit Dirksland, vanwege het feit dat zij beiden 45 jaar lid van dit koor waren. Helaas belet tegenwoordig zijn leeftijd en zijn instrument (een grote bes-bas) deelname aan lopende optredens. Inmiddels heeft Laurens bij menig concert van het ROA in Nederland en bij buitenlandse optredens in Oostenrijk en Duitsland zijn eigen partij meegeblazen. Op 5 februari 2011 heeft hij zijn besluit om te stoppen met zijn optredens als artillerist gestand gedaan door zijn uniformen en muziekpartijen in te leveren. Tijdens het geanimeerde afscheid waarbij uiteraard

Gepland zijn de volgende optredens:

ook Bep, zijn zoon André en zijn twee kleinzoons aanwezig waren werd hij benoemd tot erelid van het ROA. Dit als uiting van grote

- 17 juli Blazersensemble in de kerk te Haamstede

waardering en erkentelijkheid voor het langdurig functioneren als

- 22 juli Intocht Vierdaagse Nijmegen

muzikant in de bas-sectie van het orkest en het frequent deelne-

- 14 aug Herdenking capitulatie Japan te Doorn

men aan optredens in Nederland en in het buitenland en de daar-

(De Basis, vh BNMO)

bij behorende repetities. Het ROA heeft daarna speciaal voor hem

- 3 sep Airbornewandeltocht Oosterbeek

de “Mars der Medici” ten gehore gebracht. (Het ROA wenst hem

- 28 sep – 2 okt

tevens daarmee sterkte bij zijn kaakoperatie in maart).

Nationale Taptoe in Ahoy Rotterdam

samen met de OLFKG (genie) - 30 okt Blazersensemble in LUMC te Leiden

BIJEENKOMSTEN, CONCERTEN EN OPTREDENS VAN HET ROA in 2011

- 24 dec Blazersensemble in kerk te Eemnes Om dit ambitieuze programma goed uit te voeren zijn de repeti-

Het jaarprogramma van het ROA wordt ook gepubliceerd op onze

ties gepland in de grote filmzaal op de |Lkol Tonnetkazerne te ’t

website www.reunieorkestartillerie.tk. De laatste wijzigingen kunt

Harde op : 9 juli, 15 en 29 oktober, 19 november en 10 december.

U daar raadplegen.

Ook daar bent U van harte welkom; vooraf even aanmelden i.v.m. toegangscontrole op de kazerne via [email protected].

Het komend jaar zal in het teken staan van het 10-jarig bestaan van het ROA (opgericht 24-11-2001).


doel met een boogje. En bij het verbeteren van deze techniek kon men zelfs achter heuvels of wallen te schieten. Dit werd uiteindelijk de houwitser/mortier. Men kreeg in die tijd ook 2 verschillende soorten artillerie vestingartillerie (zwaarder en moeilijk te verplaatsen) en veldartillerie die geschikt was om het gevecht te volgen dus ook lichter.

Wat maak een vuurmond een Kanon.

In de negentiende eeuw vonden grote verandering aan het ge-

Heel klinisch een vuurmond is een kanon als verhouding tussen

den vervangen door achterladers. Door de uitvinding van TNT

de lengte van de loop en het kaliber (diameter van de loop) 1 : 15

werden de ladingen die in de granaten zaten steeds effectiever.

is. Tevens zal een kanon een hoge aanvangsnelheid hebben en

Door het ontwikkelen van de rem en voorruit brenginrichting

een relatief vlakke baan. De culminatie hoogte van de granaat zal

op de vuurmonden was de noodzaak om de vuurmond telkens

ongeveer 10 tot 20 % van de dracht zijn. Foto M107 175 mm de

weer terug te duwen in de goede afvuurpositie niet meer nodig en

loop was ongeveer 8.50 m de aanvangssnelheid max 923m/s.

kreeg men het snelvuurkanon. De eerste wereldoorlog heeft aan

schut plaats. Het lont was niet meer nodig en de voorladers wer-

de kanonnen door de manier van oorlogvoeren een aantal su-

Historie.

perkanonnen toegevoegd. Deze kanonnen werden gebruikt om

De eerste tekeningen van een vaasachtig stuk geschut bestaat uit

grote afstanden te overbruggen (90 tot 100 km) waarmee Parijs

de veertiende eeuw in Italië. De vuurmonden werden toen door

werd beschoten. Ook werd in het oostfront gebruik gemaakt van

klokkenmakers gegoten en de reden dat dit plaatsvond in Italië

spoorweggeschut om belegeringen te doorbreken. De tweede

is dat men toen in die tijd in dat land het verst was met het be-

wereldoorlog heeft de behoefte van snel verplaatsbaar en hoge

werken van metaal. Men verschoot toen stenen en pijlen met de

vuursnelheid in de artillerie laten toenemen. Ook is toen de be-

‘Vaso’ (vaas).

hoefte van antitank kanonnen ontstaan.

De kenmerken van dit eerste geschut was:

Om het gevecht te kunnen blijven volgen werden de kanonnen

• Onnauwkeurig.

op rupsonderstellen geplaatst. Tevens door bepantsering aan te

• Gevaarlijk.

brengen steeg de overlevingskans van het personeel en materiaal.

• Klein bereik

Om beyond Line of Site gericht vuur af te kunnen geven gebruikt men over het algemeen na de tweede wereldoorlog Houwitsers.

In het gebruik kwam men erachter dat als men de vorm van een

Het antitank geschut was een kanon. Voor de steun in de diepte

vaas losliet en een buis ging gebruiken dit een aantal nadelen ver-

gebruikte men kanonnen zoals de M107 en raketten (de Honest

minderde. De naam buis is in het Latijn ‘canna’. Deze buis zette

John met conventionele lading ). En later de MLRS. Het grootste

men op houten blokken. De houten blokken werden langzamer-

kanon is gemaakt door dhr Bull. Dit kanon is gemaakt voor dhr

hand vervangen door wielen. Doordat er wielen onder het kanon

Saddam Hoessein en kon waarschijnlijk een afstand overbruggen

zaten reed het kanon na een schot achteruit hierdoor ging het ka-

van een paar honderd kilometer (dit kanon is nooit afgemaakt

non minder vaak stuk.

omdat dhr Bull vermoord is). Bronnen van dit stuk zijn gegeven

Een van de kenmerken van deze kanonnen was dat het allemaal

van wikipedia het kanon in de 19e eeuw .

voorladers waren. Dit gaf natuurlijk in het gebruik wat nadelen op. Het laden was omslachtig en gebeurde in het zicht van de vijand.

Geschreven door Aooi H. Thomassen

Doordat men steeds beter werd met het bewerken van metaal kon men betere kanonnen maken. (brons is een zachter metaal dan ijzer). De kanonnen die men gebruikte schoten op doelen die ze zagen en de kogels (steen of lood) stuiterden door de vijandelijke linies en richten daar de schade aan. Door de toepassing van explosieve ladingen kreeg men behoefte aan het schieten op een Vereniging Onderofficieren Artillia | 7

Masterplan PzH2000NL Met de invoer van de PzH beschikken we bij de artillerie over een zeer geavanceerde vuurmond. Het optreden dat met deze vuurmond mogelijk is verschilt sterk van hoe er met de M109 werd opgetreden. Nadat er een aantal jaren ervaring is opgedaan en de mogelijkheden van het systeem in kaart zijn gebracht, is er gestart met het Masterplan PzH2000NL (MP PzH). De doelstelling hierbij is ervoor te zorgen dat het afdelings-, batterij-, pelotons en stuks(groeps)niveau de beschikking heeft over de basiszaken die nodig zijn voor het goed kunnen opleiden, trainen en inzetten van de afdeling veld of rijdende artillerie. Hieronder worden verstaan Handboeken (HB), Voorschriften (VS), Training Support Packages (TSP), niveaumetingen en een Opleidings- en Trainingsplan (OTP). Hierbij is tevens de mogelijkheid aangegrepen om O&T in lijn te brengen met de Leidraad Opleiding en Training (LOT) en het Verbeterd Gereedstellingsproces (VGP). Eind 2009 is gestart met het ontwikkelen van het MP PzH. Om ervoor te zorgen dat de gebruiker bij het plan betrokken werd, zijn er inloopsessies georganiseerd waar alle geïnteresseerden hebben aangegeven waar zij behoefte aan hebben. Deze gegevens zijn vervolgens gebundeld en geanalyseerd en zijn de basis geworden van het MP PzH. Het MP PzH valt uiteen in een groot aantal deelopdrachten, die veelal parallel uitgevoerd moeten worden. Bij de uitwerking van de verschillende deelopdrachten zijn de eenheden en SICT betrokken om te bewaken dat datgene dat ontwikkeld word ook daadwerkelijk aansluit bij de behoefte. Het MP PzH omvat de primaire taken van het OTCVust, Opleiden, Trainen, Kennisproductie en Opleidings-& Trainingsontwikkeling, en valt uiteen in een groot aantal eindproducten. In onderstaande tabel staan de deelproducten m.b.t. de primaire taken welke een onderdeel vormen van het MP PzH.


De projectorganisatie is OTCVust breed opgezet om te waarborgen dat enerzijds alle aspecten van het MP PzH door de materiedeskundigen op het juiste niveau behandeld worden en anderzijds te benadrukken dat het, zowel intern als extern, de gewenste prioriteit krijgt. Naast veel OTCVust personeel wordt er ook door de gebruikers en SICT meegeschreven, meegedacht en ontwikkeld. De eindproducten worden gefaseerd ontwikkeld, waarbij per fase eerst het optreden en de procedures vastgelegd worden in concept VSn en HBn, en vervolgens de afgeleide O&T documenten worden ontwikkeld. Het project zou conform planning eind 2010 gereed zijn. Gedurende de uitvoering bleek dit wel heel ambitieus te zijn en is dit bijgesteld. Nu ruim een jaar na de start zijn de eerste eindproducten ook daadwerkelijk opgeleverd. Het VS PzH2000NL, het HB vuurmondpeloton PzH2000NL en het HB vuurmondbatterij PzH2000NL zijn in concept gereed, waarbij het HB Vuurmondpeloton ook al de eerste commentaarronde heeft gehad. Ook is er een niveau II test ontwikkeld door de eenheden in samenwerking met het SICT en is er een begin gemaakt met de niveau III test. Alleen de ontwikkeling van TSP’s en OTP loopt achter op schema, voor wat betreft TSP´s en OTP hebben we het tijdspad van het MP PzH dan ook losgelaten en dit ingepast in de planning van het VGP zoals opgedragen door OTCO. De ontwikkeling van OTP en TSP’s heeft echter de volledige aandacht voor dit jaar zodat er naar verwachting eind 2011 TSP’s gereed zijn voor de niveaus II en III. Daarna zal verder gewerkt worden aan de niveaus IV en V. Voorlopig is er dus nog genoeg werk. De aankomende reorganisatie van de vuursteun in het algemeen en de afdelingen in het bijzonder zal er waarschijnlijk voor zorgen dat het MP PzH opnieuw bezien moet worden en dat HB’n aan de nieuwe situatie moeten worden aangepast. Kapitein P.W.M. (Paul) Klaver Stafofficier Doelbestrijdingsmiddelen en Munitie Kenniscentrum / Opleidings- & Trainingscentrum Vuursteun Opleidings- & Trainingscommando Koninklijke Landmacht Ministerie van Defensie Legerplaats bij Oldebroek| Eperweg 149 | 8084HE | ‘t Harde | Gebouw 240 | Kamer 1 Postbus 1000 | 8084ZX | ‘t Harde | MPC 35C MDTN *06 536 57493 T 0525 657 493 F 0525 657 336 M 06 24 49 54 40 [email protected] www.landmacht.nl


Nederlands a rti lle r i e museum

Hyperlink”http://www.nederlandseartilleriemuseum.nl” www.nederlandseartilleriemuseum.nl

BIJZONDERE SCHENKINGEN In december werd het NAM verblijd met een legaat van de in november 2010 overleden lkol art bd drs. H.M. Dijkman. Met deze donatie, die vanwege de ANBI-status van het NAM belastingvrij mag worden ontvangen, kan aandacht worden besteed aan interactieve mogelijkheden in de expositie NL Artillerie 1950-heden. Voor aanschaf van computerapparatuur waardoor bezoekers via een meerkeuzenscherm hun belangstelling voor een bepaalde foto / filmreportage over een bepaalde eenheid of onderwerp kenbaar kunnen maken, Het NAM houdt zich aanbevolen voor nadere informatie over dergelijke apparatuur en voor personen die al gebruik maken van software (bv. het programma Pinnacle) om eigen (vakantie)filmpjes te maken en die kennis en ervaring ten dienste willen stellen om de geschiedenis van de Artillerie op deze manier te kunnen presenteren.

SCHILDERIJ MAJOOR H.G. SEELIG Op 19 januari 2011 is een schilderij van Hendrik Gerard Seelig afgebeeld als majoor der artillerie opgehangen in de ontvangstruimte “Old Dutch” van de Officierscantine ASK. Het schilderij is door lkol inf bd W.P.A. de Bruin uit zijn familiebezit geschonken aan het NAM. Zijn jaargenoot van de KMA lkol art bd W. Hendriks is hierbij opgetreden als tussenpersoon. De stichting NAM heeft op haar beurt het schilderij in bruikleen gegeven aan de Stichting Officierskantine ASK. Op de foto is de overdracht vastgelegd als een act voor vier heren: maj art H.G. Seelig (als geportretteerde), lkol art bd Hendriks (als bemiddelaar), kol art bd F.H.L.M. Müller (als vz NAM) en kol art S. Kooijman (als vz Officierscantine en C-KVA). De rang van Seelig als majoor is vastgesteld door naspeuringen van Edwin ten Donkelaar (vrijwilliger bij het NAM, met specialisatie uniformen en uitrustingen) aan de hand van de twee zilveren strepen op de epauletten van goudgalon en de dunne franje. Op zijn uniform draagt majoor Seelig het Metalen Kruis (van de Tiendaagse Veldtocht) en de Citadelmedaille. Dit doet vermoeden dat het schilderij is vervaardigd begin 1833. (Vreemd genoeg ontbreekt de hem toegekende Militaire Willemsorde.) Het NAM (en de Artillerie in het algemeen) is erg blij met de schenking, in het bijzonder omdat op de standaard van het Korps Veldartillerie het opschrift is aangebracht van de krijgsverrichting “Citadel van Antwerpen 1832”. De verdediging van deze citadel werd gedaan onder commando van generaal D.H. Baron Chassé en tijdens de belegering van niet minder dan 24 dagen heeft majoor Seelig als artilleriecommandant een belangrijke rol gespeeld. Hierbij moet men niet denken aan een langdurige uithongering van de vesting met een strijd die zo nu en dan opflakkerde. Integendeel, men kan spreken van één voortdurend bombardementdoor Belgische troepen die gesteund werden door Franse eenheden o.l.v. maarschalk Gérard, dag en nacht, dat tot het moment van overgave op 23-12-1832 door de Hollandse artillerie in de citadel werd beantwoord. Om dit artillerieduel te illustreren: er werden aan Belgisch-Franse zijde 410 kanonnen in stelling gebracht waarbij er 270 op de citadel waren gericht. Hierbij ook o.a. een nieuw verwoestende soort houwitser, het Paixhans bomkanon en het monstermortier (de ‘Leopold’) dat 7.500 kg woog een kaliber had van 60 cm en een bom kon werpen van 500 kg. Bij het begin van de beschieting was de munitievoorraad per kanon 1000 projectielen. De Franse belegeringsmacht bedroeg ruim 60.000 man. Aan Nederlandse zijde bestond de bezetting van de citadel uit bijna 4.500 man (146 officieren, 4.324 onderofficieren en soldaten). Hiervan maakte de artilleriebezetting slechts 15% deel van uit (16 officieren en 400 onderofficieren en manschappen). Deze werd bijgestaan door twee compagnieën infanterie 10 officieren en 243 man) als handlanger. Verder was er nog een detachement van de artillerie-transporttrein van 1 officier en 15 man met 36 paarden. De bewapening bestond uit 145 vuurmonden van velerlei soorten en kalibers. Gedurende het hele beleg verbruikten de Fransen 65.000 projectielen en 75.000 kg buskruit, waar tegenover de Hollanders 42.000 schoten afgaven. In de eerste dagen werd door het citadelgeschut per dag 555 schoten afgegeven; gemiddeld was het verbruik over de hele periode 1.780 projectielen met een topper op de laatste dag waarop de citadel als een vuurspuwende berg niet minder dan 2.293 kogels, bommen en granaten, kartetsen etc. verschoot. w(Wie er nog meer details op na wil lezen: zie ‘Het beleg van de Citadel van Antwerpen 1832’, www.collectie.legermuseum.nl.)


SCHENKINGEN Het Nederlands Artillerie Museum heeft in de afgelopen periode de volgende schenkingen mogen ontvangen. - Van de Gemeente Elburg uit de nalatenschap van Christiaan de Jongh (1888-1960): Broodzak; koppel; ceremonieel Grenadiersuniform met 2x draagsabel m schede; diverse boeken; PSU kist; 2 x kepie; 1 x fourragère. - Mw J.E. Leeuwenstein- vd Spiegel uit de nalatenschap van maj® art bd W. Leeuwenstein: 2x groene beenlappen (putties); 2x radsporen; zakje leeuwenknopen; zakschaakspel (krijgsgevangenschap?); gebedenboekje van wmr SROBA W. Leeuwenstein (Stanislau, 1-10 aug ‘43); gedicht ‘de achttien doden’; Duits gebedenboek (Stalag 371, 1943); Onze Dagorde (bijbelteksten, uitgave 1939); diverse krantenartikelen WOII; vele voorschriften, handleidingen en reglementen voor de Artillerie uit de periode 1927-1946 - Dhr. R. Dekker: PSU; trui; zakmes; baretten; pioniersschop. - Lkol inf bd W.P.A. de Bruin, d.t.v. lkol art bd W. Hendriks: Schilderij majoor art M.G. Seelig in antieke goudkleurige lijst (schilder onbekend); prent/foto lgen art H.G. Seelig in lijst; De verdiensten van lgen art H.G. Seelig voor het militair onderwijs zijn in 1993 benadrukt door het nieuwe lesgebouw van het toen-

koperen naamplaat ‘H.G. Seelig, Luit. Generaal d’Artillerie’. - Lkol art bd W. Hendriks: Dienstbril; Catalogus AOC-

malige Artillerie Opleidingscentrum (tegenwoordig Opleidings en

bibliotheek; lesprogramma ASO; schema Bevo Honest John;

Trainingscentrum Vuursteun) op de Legerplaats bij Oldebroek, de

Brigade Surety Evaluation; diverse tijdschriftpublicatie Lance;

naam te geven “Generaal Seelig”. (Zijn functie van eerste com-

3x Legerkoerier; 2x Militaire Spectator; Syllabus: outline of

mandant en later Gouverneur van de KMA 1836-1852 mag als be-

missile propulsion and guidance; 2x hoek- en afstandmeetin-

kend worden beschouwd.)

strumenten - Dhr. H.J. Mennes: boekje ‘10.000.000 in een bloempot en daar moet u ook nog bij’. (Boekje voor militairen die teruggingen naar Nederland met daarin informatie ten behoeve vaneen soepele demobilisatie en aanpassing aan het burgerleven.) - Maj art bd H. de Vries: een GLT en AT met pet; een GT met pet, 1 paar schoenen. - Elnt® art bd J.F.W.J.B. Hekking: een DT (lt art ‘45-’53) met pet en riemenstel; 4x boekwerk - Genm J.J.G. Baron van Voorst tot Voorst; - De Duitsche Herbewapening; - Dagboek van een korporaal bij de Veldartillerie; -Rijdende Artillerie in artikelen in de Arnhemse Courant 1832-1999; een artikel over Sterke wielen.


- Mw. M. Hoksbergen (USA): 100 magneetstickers ‘Support our Troops’ (een deel is ter beschikking gesteld aan het Mu-

Alle schenkers worden bij deze nogmaals hartelijk bedankt voor hun bijdrage om het Artilleristisch erfgoed te completeren.

seum KRA en de HVGLVD.) - Lkol art H. Molman: een oranje antennevaantje Ssvbt 19

Hebt U nog voorwerpen en/of documentatie met een relatie naar Defensie en in het bijzonder naar de Artillerie en waarvan U

Afdva. - Dhr. H. Schoumans: DVD: ‘De Ondergang van de B-Cie’.

afstand wenst te doen?

- DMO afd M&OL: een Aladin mini UAV (Unmanned Air

In dat geval even bellen met 0525-657310, fax 657311 of e-mail [email protected] voor een afspraak om Uw

Vehicle). - Maj art W.G.A. van Rijn: een borstzakembleem 8 KLdet;

schenking af te leveren in ’t Harde of om die op te laten halen.

diverse tegels 8 KLdet, diverse foto’s en 2x album met kranten-

knipsels van demonstraties bij Site Darp.

Lkol art bd F.T. Dürst Britt

- Anoniem: diverse boeken en documenten uit de periode WO2 in Nederland en een certificaat van goed gedrag (anno 1869) en 2x bewijs van ontslag (anno 1877 en anno 1911). - Maj® cav P. Haitsma Mulier: een Cd-rom met foto’s van zijn vader …art .. Haitsma Mulier (periode 1945-1952 Nederland en NOI). - Maj art b.d. W.F. Rog: diverse tijdschriften ‘Nederland en de WO2’ en een tijdschrift ‘Nederland-USSR’ (no 5, mei 1980). - Dhr. P. Dikkerboom: een ijzeren kanonskogel (opgebaggerd in de NOP) en loden kogels (opgebaggerd in het IJ, Amsterdam). - Mw. C. Reukers: een GT met mantel en accessoires; een kaartentas, een militair gebedenboek en een liturgieboek; een officiersstok, een stofbril. - Mw. Suykerbuyk: een vijzel ‘Legerplaats bij Oldebroek’ en diverse certificaten en formulieren uit Nederlands-Indië (periode 1945-50). - Dhr. J.S. Verhagen: diverse geografische kaarten; diverse jubileumartikelen (107 Afdva, 325 jaar KVA en 300 jaar Artillerie); een foto M107, een organogram artillerie-eenheden (anno 1991), drie boeken, diverse weermeetlijsten; een bekap piket AMA, ‘Legerkoeriers’ (1962), 2x kaarthoekmeter, een sleutel waarnemingstoren Duitsland, een knopenschaar; diverse PSUartikelen waarbij 2x halsdoek 101 AMA en PSU slot met sleutel (1958). - Dhr. G. Boenders: een verrekijker.


ARTILLERIE VETERANEN ASSOCIATIE GEDENKTEKEN KARUNGANBATTERIJ TARAKAN Op 19 januari 1942 werden door de Japanse marine 215 man van de kustbatterij op Zuidwest-Tarakan op gruwelijke wijze vermoord als wraak voor het vernietigen van twee Japanse mijnenvegers. Zij werden vermoord vanaf het dek van een oorlogsschip op de plaats waar de mijnenvegers tot zinken waren gebracht en hebben daardoor een zeemansgraf gekregen.

Een nieuw boek dat onlangs is verschenen: “HOLLAND PARAAT”, is een fotoboek over materieel van het Nederlandse Leger uit de periode 1939-1940. Door het Artilleriedocumentatiecentrum zijn ook een aantal foto’s van artilleriematerieel ter beschikking gesteld. Voor de liefhebbers een aanrader. Nu verkrijgbaar in de museumwinkel van het NAM. Lkol art bd F.T. Dürst Britt

Op initiatief van Wieteke van Dort is een Commissie Monument Tarakan opgericht. De commissie zoekt nabestaanden van de slachtoffers. Alle documentatie is terug te vinden op de website http://www.gedenkteken-tarakan.nl. Bijdragen ten behoeve van de realisatie van het monument worden zeer op prijs gesteld en kunnen worden gestort op rekeningnummer 24.93.36.219 t.n.v. Oorlogsgravenstichting Fonds Gedenkplaten met de omschrijving: “t.b.v. Monument Tarakan”. Lkol art bd F.T. Dürst Britt


Advanced Fire Support Information System De vuursteun network enabled

Sterk en snel wisselende omstandigheden kenmerken het he-

kocht moest worden omdat BMS die voor het dataverkeer nodig

dendaagse optreden. Bovendien worden hoge eisen gesteld

heeft. Deze radio’s zijn van de laatste generatie en worden ‘com-

aan precisie om nevenschade te vermijden en het risico voor

bat net radio’s’ genoemd, speciaal bedoeld voor dataverkeer in

eigen troepen te minimaliseren. Dat vraagt veel van de vuur-

een (operationeel) netwerk. De aanschaf geschiedt onder de pro-

steunketen en de integratie ervan met de commandovoering.

jectnaam ‘Data Communicatie Mobiel Optreden (DCMO)’.

Het Advanced Fire Support Information System biedt uit-

De speciale hardware van BMS, extra sterk gemaakt voor mi-

komst.

litair gebruik, hebben een geografische module(GPS) zodat iedere gebruiker weet waar hij of zij is en bovendien kennis heeft

Kennis is macht. Dit aloude gezegde is ook op de militaire een-

van de omgeving (situational awareness). De presentatie op het

heden van toepassing. Met een uitgebreid communicatienetwerk

beeldscherm vindt plaats door middel van gelaagde, digitale

en door meer te weten van de operationele omgeving, zijn opera-

(staf)kaarten en NATO-symbolen. Deze hardware wordt ook wel

tionele eenheden beter in staat om zich te handhaven en kunnen

ETC (Enhanced Tactical Computer) of werkstation genoemd.

zij in een groot gebied verspreid en toch gesynchroniseerd op treden. Dat voordeel is nog groter als de tegenstander niet beschikt

Opzet

over een dergelijk communicatienetwerk. Het hebben van een

Het AFSIS was niet vanaf de eerste dag een kant en klaar, ready-

goed functionerend, operationeel netwerk met een ‘groot bereik’

to-use product. AFSIS is en wordt nog steeds verder, incrementeel

is dus van groot belang bij militaire operaties.

ontwikkeld. De huidige versie 3.2 is geschikt voor zowel de artil-

Daarom heeft het Commando Landstrijdkrachten besloten om

lerie als de 120 en 81 mm mortieren. Incrementeel bouwen is niet

voor het uitvoerende niveau - dit zijn de bataljons en lager - het

alleen nodig omdat de vuursteunketen een complex geheel is

Battlefield Management System (BMS) in te voeren. BMS bestaat

maar ook om zo de ontwikkelingen op de voet te kunnen volgen.

naast hardware, robuuste laptops en radio’s, uit software luiste-

De doelopsporingsmiddelen: de voorwaartse waarnemers en

rend naar de naam OSIRIS. Ieder operationeel relevant voertuig

in mindere mate de radarsystemen, zijn de ogen van de bestrij-

zal worden voorzien van BMS. Waar nodig zal een module aan de

dingsmiddelen. De kanon- en mortiersystemen schieten immers

software worden toegevoegd om een specifieke taak uit te kun-

met indirecte richting, en vaak zonder direct zicht op het doel.

nen voeren.

De keuze hoe en met welk aantal vuurmonden de doelen te be-

Voor de artillerie en mortieren: de grondgebonden vuursteun,

strijden, wordt gemaakt door de vuurleiding. Ook hier komt AFSIS

is het Advanced Fire Support Information System (AFSIS) de ex-

te hulp. De software is ‘slim’ gemaakt door er een uitgebreide ‘re-

tra module. Met AFSIS worden doelopsporing, doelverwerking,

kentool’ (Nato Armaments Balistic Kernel NABK) in onder te bren-

vuurleiding, commandovoering en doelbestrijding met elkaar

gen. Met de invoer van onder andere (NATO) schademodellen

verbonden in de vuursteunketen. Op deze wijze is een effectie-

(Nato Indirect Fire Appreciation Kernel NIFAK), meteodata en be-

vere bestrijding mogelijk.

schikbare munitievoorraden is een systeem gebouwd waarmee in near real time alle vuuraanvragen behandeld kunnen worden,

Network enabled

en waarbij AFSIS alle gebruikers per functionaliteit ondersteunt.

Al ruim tien jaar is het Command and Control Support Centre

Om het AFSIS voor iedere functionaliteit en de onderlinge in-

(C2SC) in Amersfoort actief in het uitwerken en bedenken van op-

teractie ervan zo goed mogelijk te bouwen, is een begeleidings-

lossingen voor de commandovoering in een netwerkomgeving.

team opgericht vanuit het Opleidings- en Trainingscentrum

BMS met software als OSIRIS en AFSIS is daar een product van.

Vuursteun. Dit team ondersteunt de software engineers van het

In 2002 heeft men BMS beproefd en gekeken naar de meerwaar-

C2SC. Ook vormt het de directe verbinding tussen de ontwikke-

de ervan. Het systeem, dat een eigen ontwikkeling is van de Ne-

laars en de gebruikers. Het is immers belangrijk dat de software

derlandse Defensie, bleek een succes waarna in 2003 het besluit

op de eisen van de gebruiker wordt afgestemd. Het begeleidings-

volgde om verder te gaan met de invoering ervan, inbegrepen

team-AFSIS bestaat nu uit één projectofficier (majoor) en een

de geplande ‘wapentechnische’ modules, waaronder die voor de

onderofficier(adjudant).

vuursteun. Dat hield wel in dat er een groot aantal dataradio’s ge-


Rollen

AFSIS heeft voor gebruik bij schietoefeningen ook een ‘plotter’.

De voorwaartse waarnemer kan met zijn AFSIS-module een vuur-

Deze functionaliteit evalueert de schietresultaten van oefenende

aanvraag (Call For Fire) doen. De aanvraag bevat de beschrijving

eenheden aan de hand van vooraf berekende mikpunten. Het

van het doel, de locatie ervan, de methode van bestrijding en de

plotterprogramma geeft grafisch de inslagpunten weer ten op-

vuurwijze. De vuuraanvraag wordt na controle door AFSIS via de

zichte van de vastgestelde mikpunten. AFSIS kent ten slotte een

bataljonsvuursteunofficier naar het afdelings- of pelotonsvuur-

veiligheidsprogramma, dat de veilige gebieden en het doelenge-

leidingscentrum gestuurd.

bied zichtbaar maakt. AFSIS zal nooit toestaan buiten het doelen-

Deze ‘centra’ worden tegenwoordig bij voorkeur ‘C2-modules’

gebied in het veilige gebied te vuren. Dit veiligheidsprogramma

(Command & Control modules) genoemd omdat de command and

wordt alleen tijdens schietoefeningen gebruikt.

control in één voertuig (functionaliteit) is ondergebracht. De C2modules zijn onderling uitwisselbaar, d.w.z. dat de functionaliteit

Afghanistan

uitgewisseld kan worden. Dat is handig bij het onder bevel stellen

In 2006 werd besloten om een eerdere versie van AFSIS mee te

van delen van een afdeling artillerie bij andere eenheden.

sturen met het PzH2000NL detachement. Deze versie had slechts

De artillerie kent op het afdelingsniveau een staf C2-module

één basisfunctionaliteit, namelijk het berekenen van vuren via

(meer planmatig) en op pelotonsniveau een basis C2-module.

een vuurleidingcentrum in de commandoruimten van de Ne-

Indien nodig of beschikbaar kan de waarnemer ook kiezen voor

derlandse bases in Tarin Kowt (Kamp Holland) en in Deh Rawod

mortieren (81 of 120mm).

(Kamp Hadrian). Dit was een directe lijn tussen de aansturende

Het AFSIS ondersteunt de C2-module voor vuurleiding om te kun-

C2-module en de vuurmond. Er is daar veel operationele ervaring

nen kiezen hoeveel en welke vuurmonden het beste in staat zijn

opgedaan.Het was bijvoorbeeld interessant om te zien hoe de

om dit doel te bestrijden. Beschikbaarheid, dracht en munitie zijn

hardware zich zou houden. De temperaturen in de PzH2000NL

de factoren van invloed. Door gebruik te maken van de database

konden immers oplopen tot meer dan 60ºC. Bovendien trok het

met schademodellen, munitiesoorten en ingevoerde schoots-

Afghaanse stof een zware wissel op de hardware.

tafels, zal AFSIS een vuur adviseren om het door de waarnemer

Hoe flexibel AFSIS is, blijkt wel uit het volgende. Vanwege de

gevraagde effect op doel te genereren. Dit kunnen verschillende

hoogteverschillen in het inzetgebied vroeg men zich af of er de-

effecten zijn zoals het onderdrukken of uitschakelen van de te-

len zouden zijn die zich weliswaar binnen de dracht van de PzH-

genstander, het beperken van zijn bewegingsruimte door bijvoor-

2000NL bevonden, maar waarop met de beschikbare ladingen

beeld beveiliging van een gebied of het ontzeggen van terrein, het

geen vuur afgegeven zou kunnen worden: onbestreken ruimtes.

gebruik van rook voor maskering van eigen troepen of gevechts-

Om die vraag te kunnen beantwoorden, ontwikkelde het C2SC

veldverlichting. Afhankelijk van de aard van het doel wordt een

voor AFSIS de blackspot finder. Door vooraf die gebieden te on-

aantal schoten en munitie bepaald. De vuuraanvraag wordt zo

derkennen, kon door de locatiekeuze van de vuurmonden de

een vuuropdracht (Fire Mission) en die wordt gestuurd naar een

steun aan de eenheden van TFU worden gegarandeerd. Deze tool

bestrijdingsmiddel.

komt in de toekomst beschikbaar in OSIRIS zodat ook ander ge-

De in AFSIS gekozen bestrijdingseenheid, een C2-module met één

bruikers hier gebruik van kunnen maken.

of meerdere vuurmonden (guns), ontvangt de vuuropdracht en

Vanaf 2008 is de Fennek Voorwaartse Waarnemer ingezet in TFU.

maakt gebruik van de Fire Mission Monitor in AFSIS om de missie

Dit nieuwe, geavanceerde voertuig heeft speciale optiek aan

te verwerken en deze door te sturen als vuurcommando naar de

boord die met een uitschuifbare mast boven het maaiveld kan

vuurmonden. Tegelijkertijd gaat er een antwoord naar de voor-

uitkijken (de BAA-kop). Het voertuig is uitgerust met BMS en AF-

waartse waarnemer, zodat deze op de hoogte is van het soort

SIS.

vuur, het aantal schoten en het tijdstip van vuren. Indien nodig

Gelet op de afstanden in het uitzendgebied was het niet altijd mo-

kan de waarnemer achteraf het vuur corrigeren.

gelijk om een vuuraanvraag via AFSIS te versturen. Toch had BMS

Het meteostation heeft ook een AFSIS module. Hierin wordt de

en AFSIS een grote meerwaarde. Zo beschikte de waarnemer

Meteo Message Monitor gebruikt om up-to-date weergegevens

over een digitale kaart waarop informatie van de BAA-kop was af

aan te maken en te versturen.

te lezen. Ook gaf het de voorwaartse waarnemer de mogelijkheid


om de BAA-kop automatisch uit te richten op een gegeven coör-

Afsluiting

dinaat. Behalve de PzH2000NL en de voorwaartse waarnemer

De vuursteun heeft een heel belangrijke bijdrage geleverd aan de

maakten ook 81mm mortieren in TFU gebruik van AFSIS. De soft-

force protection in Afghanistan. Voor wat betreft de grondgebon-

ware werd dan alleen gebruikt als vuurregelprogramma. AFSIS

den vuursteun wordt deze bijdrage al enige tijd ondersteund met

was hier geïnstalleerd op een ruggedized laptop, maar was niet

AFSIS.

opgenomen in een netwerk. De communicatie verliep nog alleen

Natuurlijk is vuursteun meer dan alleen maar artillerie en mortie-

via spraak (radio).

ren. Vuursteun, en dit is gebleken in Afghanistan, is een gezamenlijke activiteit van landen luchtmacht. Daar waar opportuun doet

Toekomst

ook de zeemacht mee. Vuursteun is dus Joint. AFSIS is voorbereid

De Nederlandse krijgsmacht loopt voorop als het gaat om mo-

op dit joint optreden.

biele datacommunicatiesystemen. Belangrijk is dat de invoering

In Afghanistan gold de kracht van de vuursteunketen: voor-

ervan doordacht en in overleg met alle betrokken partijen moet

waartse waarnemers, (bataljons)vuursteuncoördinatiecentra,

plaatsvinden. Dat betekent dat bij alle lopende projecten kritisch

mortieren en PzH2000NL, fixed wing (vliegtuigen) en rotary wing

gekeken moet worden in hoeverre BMS / AFSIS invloed heeft op

(helikopters), ondersteund door de Joint Fires Cell, een tactische

de invoering van materieel en het daarbij behorende optreden.

vuurleidingscel op het battlegroup- en brigadeniveau. Die kracht

We werken nu met de OSIRIS/AFSIS versie 3.2. Eind 2011 komt

moet zich vierentwintig uur per dag kunnen laten gelden. Syste-

de versie 3.3 uit waarin in OSIRIS de functionaliteit Plans toege-

men als AFSIS zijn daarvoor onontbeerlijk.

voegd is. Plans is een tool die o.a. door de waarnemers en vuursteuncoordinatoren gebruikt wordt om hun vuursteunplanning

Op 4 mei was het eindelijk weer zover, de jaarlijkse dodenher-

en coördinatie inzichtelijk te maken en deze te communiceren

denking. Voor het zesde achtereenvolgende jaar heb ik de eer om

naar iedereen die dit nodig heeft. Ook wordt in deze versie BMS

samen met Lkol Jasperse namens de Commandant Korps Veld-

aan ISIS (Intergrated Staff Information System) gekoppeld. Door

artillerie een krans te mogen leggen voor de slachtoffers van de

deze koppeling kunnen zowel de staven als de bataljons sneller

slag bij Mill.

beschikken over een COP (Common Operational Picture), wat bijdraagt aan de commandovoering. Ook is het door deze koppeling

Vanaf 18.15 uur was de ontvangst in het gemeentehuis met een

mogelijk dat oleaten rechtstreeks van ISIS naar BMS kunnen wor-

kopje koffie en een plakje cake. Ieder jaar zie je weer bekende

den gekopieerd en andersom, dit scheelt de ehd veel tijd. Voor de

gezichten, even handen schudden en een praatje maken. Om

komende jaren staan nog gepland een versie 3.3SR01 eind 2012 en

19.00 uur was er een herdenkingsdienst in de kerk tegenover het

de versie 4.0 in de suite 2013. In deze versies wordt OSIRIS/AFSIS

gemeentehuis. Na afloop van de dienst gingen we achter de mu-

verder geperfectioneerd en de nu nog ontbrekende functionali-

ziekvereniging en de leden van de scouting naar het monument

teiten geïntegreerd.

alwaar de herdenkingsplechtigheid begon met een dodenappèl,

Eén van de nu nog ontbrekende functionaliteiten is de “AFSIS

gevolgd door de eerste kranslegging en het signaal ‘taptoe’.

planningstool”. Deze tool moet aansluiten op de eerder genoemde bestaande planfunctionaliteit in ISIS/OSIRIS en moet

Na de 2 minuten stilte, het hijsen van de vlag en het Wilhelmus

aansluiten op het besluitvormingsproces van de brigade of de

was er een herdenkingsrede van de Burgemeester en werd er een

battlegroup. De planningstool moet verder in staat zijn om af-

gedicht voorgelezen door een scholier. Hierna werden om beur-

vuurpunten, schuilplaatsen, Artillery Target Areas (artilleriedoe-

ten kransen gelegd door diverse zowel militaire als civiele verte-

lengebieden) en C2-modules te plannen, evenals de locaties van

genwoordigers met als afsluiting een defilé waarbij eenieder even

de sensoren (doelopsporingsmiddelen). Ook zal de planningstool

bij de slachtoffers stil kon staan.

in staat moeten zijn om ‘What if scenario’s’ te draaien.

Na afloop was er nog koffie en een drankje in het gemeentehuis. Zoals ieder jaar kijk ik weer met een tevreden gevoel terug op deze indrukwekkende herdenking.


Dodenherdenking te Mill op 4 mei 2011. De oorlogsdagen 10-14 mei 1940 Het Nederlandse leger had verdedigingen ingericht in diverse

Luitenant Mulder werd benoemd tot Ridder Militaire Willemsor-

linies onder andere de Grebbelinie, de IJssellinie en de Peel –

de der 4e klasse, opperwachtmeester Nikkel werd onderscheiden

Raamstelling. De Peel – Raamstelling speelt een belangrijke rol bij

met de Bronzen Leeuw.

de slag om Mill.

Sinds 2003 is er in Mill (de Dellenweg) een Artilleriemonument geplaatst als herinnering aan deze, voor de artillerie, belangrijke

Op 10 mei omstreeks 04.30 uur laadde een doorgebroken Duitse

krijgsverrichting.

pantsertrein troepen uit ter sterkte van een bataljon, ongeveer

Deze verrichting was dusdanig belangrijk dat Mill ook in het Stan-

twee kilometer schuin achter III Afdeling 20 Regiment Artillerie (12

daard van het Korps Veldartillerie genoemd wordt.

stukken 8 cm staal uit 1880). Ongeveer 250 man dreigde de afdeling in flank en rug aan te vallen. De commandant van de rechter

Aoo Peter van Aart.

batterij (1-III–20 RA), reserve 1e luitenant H.J. Mulder, vroeg en

Geraadpleegde bron: www. mill1940.nl www.stichtingsporenvandeoorlog.nl

verkreeg van de afdelingscommandant toestemming zijn batterij 120 graden te draaien en de vijand onder vuur te nemen. Deze was inmiddels al tot op 900 meter genaderd. De stukken vuurden over elkaar heen in een razend tempo, voor zover dat mogelijk was met de zestig jaar oude kanonnen, nog voorzien van een stugge affuit. Als projectiel was voorhanden de brisantgranaat met als kortste dracht 400 meter. De vijand moest daarom voor het bereiken van die afstand worden gestopt, anders was de afdeling verloren. Ook de andere batterijen werden gedraaid, waarbij sommige stukken nog verplaatst moesten worden. Luitenant Mulder leidde zelf het vuur. Tot op 500 meter wist de vijand te naderen. Het vuren werd echter voortgezet en de Duitsers trokken zich zover terug dat zij niet meer konden worden waargenomen. Onmiddellijk werden de batterijen weer in de hoofdrichting gebracht en op stormvuur ingesteld, om weer aan de hoofdtaak - ondersteuning van de infanterie - te kunnen voldoen.


uit de oude doos Een nieuw onderwerp in de artilia is een artikel ‘’uit de oude doos’’ van circa 30 jaar geleden deze keer is het een artikel uit de eerste Artilia dus NR 1 uit 1981.

Vijftig jaar Nog zeer onlangs stond de Artillerie weer eens in het brandpunt

Ook de reünisten hebben een geweldige, leuke en leerzame dag

van de belangstelling.

doorgemaakt. Vanuit hun praktijkervaringen werden ook nog tal

Juist wordt hier ‘’de Artillerie’’ genoemd omdat het een jubileum

van adviezen en aanwijzingen aan de jubilerende collega’s door-

betrof van een artillerie-onderdeel, waar het hele wapen in de

gegeven. Al met al een erg genoeglijke dag, waaraan natuurlijk

praktijk van het artillerie-leven, toch echt niet omheen kan.

een gezellige ontmoeting in een recreatieve sfeer echt niet heeft ontbroken. De geserveerde spijs en drank liet men zich goed sma-

Vijftig jaren AMA

ken. Een reünie om op terug te kijken.

De Artillerie Meetafdeling heeft op 1 december jl. haar jubileum

H.Th.S

op grote en waardige wijze gevierd en herdacht. Juist voorafgaande aan die datum werd op 26,27 en 28 november jl. een reeks van activiteiten ontwikkeld en ontplooid, waarbij een reünie van AMA personeel niet was vergeten. Voor deze reünie was de donderdag uitgekozen en enkele honderden officieren en onderofficieren waren die dag de gast van de AMA-commandant, de Lkol S.A. de Berg. Behalve de gebruikelijke hernieuwde kennismaking met de uit het gezichtsveld verdwenen wapenbroeders was nog een groot aantal activiteiten voorbereid, waarvan beslist die dag zou worden genoten. Natuurlijk was de tentoonstelling van 50 jaren AMA een geweldig hoogtepunt. Prachtig oud en nieuw materiaal was te bewonderen. Een geweldig mooi en duidelijk overzicht van alles wat met meten en rekenen te maken heeft. En wat ontzettend veel werk hebben de collega’s van 101 AMA niet moeten verzetten om dit alles zo in te richten en op te stellen. Maar zij hebben ook weer fijne en nieuwe contacten kunnen leggen en ideeën op gedaan om het werk waar mogelijk nog beter en meer efficiënt te doen.


Zaterdag 5-11-2011 Battlefield Tour | Grebbeberg omg. Rhenen Deze bindingsdag bestaat uit een Battlefield Tour wat gaat over de gevechten in en om de Grebbeberg (bekend uit WWII “De slag om de Grebbeberg”).

Dagindeling: In Rhenen beginnen we om 09.00 uur met het programma in restaurant Cunera te Rhenen met een kop koffie, daarna een stukje authentieke film met uitleg van de twee gidsen (dhr H.Brons en dhr W. Cornielje) die ons de gehele dag zullen begeleiden. Rondom 11.00 uur vangen we aan met de veldexcursie, met touringcarbus, die zal gaan door de Betuwe en langs de Betuwestelling en zal eindigen op de Grebbeberg. Tijdens de veldexcursie zullen we stoppen bij een aantal belangrijke plaatsen bijvoorbeeld sommige goed bewaard gebleven bunkers. De twee gidsen zullen tijdens de excursie van alles vertellen over wat hier tijdens de WWII gebeurd is. De Battlefield Tour eindigt om ongeveer 16.30 uur. Kosten voor deze dag zijn € 39,95 per persoon. Opgave via [email protected] Er kunnen maximaal 50 personen mee deze dag. Tijdig opgeven om teleurstelling te voorkomen dat de bindingsdag volgeboekt is! Het tenue voor deze dag is GVT (GVT heeft de voorkeur) of Burger. Deze dag is opengesteld voor de gehele AVRM, partners en andere belangstellende van zusterverenigingen. Wil je voor aanvang van onze bindingsdag alvast wat informatie willen, kijk dan op de site www.grebbelinie.nl

Met vriendelijke groet, KPL1 b.d. John Brinckman Secretaris / Vice-voorzitter AVRM Regio Noord - Oost


Gele Rijders even terug in Kosovo | door Wim Speth In 1999 namen de vrouwen en mannen van 11 Afdeling Rijdende Artillerie uit ’t Harde deel aan de uitvoering van VN resolutie 1244 in Kosovo. Onder de naam 1 (NL) ArtyBn RA KFOR 1, Task Force Orahovac, verbleven zij tijdens Operation Joint Guardian zes maanden in hun inzetgebied in het zuidwesten van Kosovo, als deel van Multinational Brigade South. De commandopost was gesitueerd in de buurt van de stad Orahovac. Met name het Albanese deel van de bevolking begroette de aankomst van de Nederlandse militairen in de stad

ondersteunen werden zij uiteraard met open armen ontvangen.

met grote blijdschap. De Servische stadgenoten waren om

En dat overkwam mij, als hun begeleider, letterlijk ook. Het weer-

verschillende redenen minder ingenomen met de intocht van

zien was ontroerend en het bleek dat men ons niet vergeten was.

de NATO troepen en zij volgden met veel scepsis en wantrou-

Het contact werd aangehouden, voormalige Albanese medewer-

wen de maatregelen die werden genomen om beide etnische

kers kwamen zelfs op bezoek in Nederland en met name e-mail-

groeperingen zowel uit elkaar te houden als op den duur, on-

verkeer zorgde ervoor dat de band bleef bestaan.

der toezicht van UNMIK, vreedzaam te laten samenwerken.

Op de laatste reünie van de veteranen van de uitzending naar Kosovo, ter gelegenheid van het 10-jarig ‘jubileum’ bleek dat diverse

Zes maanden later kwam er een einde aan de uitzending van de

mensen al als toerist een bezoek aan Kosovo hadden gebracht.

artilleristen en de aan hen toegevoegde eenheden. De meningen

De bedoeling was dat de Stichting die de reünie organiseerde na

over het bereikte resultaat waren verdeeld. De militairen zelf en

afloop van de festiviteiten zou worden opgeheven. Het restant

de Albanezen waren er van overtuigd dat er wel degelijk vooruit-

van de gelden van de veteranen zou worden besteed aan een

gang geboekt was. Het Servische deel, dat teruggetrokken leefde

goed doel. Toen mij werd gevraagd eventuele ideeën naar vo-

in de bovenstad, bleef voor een groot gedeelte hardnekkig wei-

ren te brengen hoefde ik niet al te lang na te denken. Door mijn

geren de samenwerking met de Albanezen en de NATO troepen

contacten wist ik dat onze toenmalige wens en opdracht om de

aan te gaan.

etnische groeperingen te laten samenwerken in Orahovac goed

Het commando werd op 6 december overgedragen aan 41 Afde-

was uitgekomen. Over en weer waren en zijn er uitwisselingen,

ling Veldartillerie. Het afscheid van de bevolking viel de meeste

Serviërs en Albanezen bezoeken samen cursussen en congressen.

Nederlanders niet zo moeilijk. Het gros had nauwelijks directe

Er zijn scholen geopend voor getraumatiseerde vrouwen en kin-

contacten met de Albanezen en Serviërs en daar waar dat wel zo

deren van zowel Albanese als Servische zijde. Kinderen van bei-

was bleven die contacten beperkt tot militaire handelingen. Voor

de groepen gaan, samen met Roma kinderen, op vakantie naar

degenen die nauwer in aanraking kwamen met de inwoners van

Montenegro. In de gemeenteraad zijn ook deze groeperingen

de stad en de omgeving was het afscheid wat minder gemakkelijk.

vertegenwoordigd. Kortom, ondanks alle problemen in de rest

Niet alle contacten werden met het vertrek van KFOR 1 verbroken.

van Kosovo lijkt het in Orahovac wel te lukken.

Tijdens een eerste reünie bleek dat de belangstelling voor Orahovac bij sommige mensen was gebleven. Het internet maakte het

Het bestuur van de Stichting Reünie KFOR 1 was het over de eisen

ook mogelijk om met elkaar in verbinding te blijven en dus werd

die aan een eventueel project werden gesteld eens: het moest iets

de draad tussen Kosovo en Nederland nooit helemaal doorge-

van duurzame aard zijn, voor kinderen van alle etnische groep-

knipt. Ondergetekende zelf ging na zes maanden alweer terug

ringen toegankelijk en vervaardigd of gebouwd door een lokaal

om samen met een delegatie uit Eindhoven een bezoek te bren-

bedrijf. Er werd contact gezocht met de Oostenrijkse KFOR, een

gen aan de stad. Door mijn functie als CIMIC officier toegevoegd

poging die later een gouden greep bleek te zijn. Uiteindelijk werd

had ik samen met mijn chauffeur Larry Sopamena veel contacten

gekozen voor een speelmogelijkheid voor kleinere en grotere

kunnen leggen met zowel de Albanezen als de Serviërs. Aange-

kinderen op een nieuwe school in het Servische gedeelte van de

zien de mensen Eindhoven enkele projecten in Orahovac wilden

stad. Op deze school, met de naam ‘Ardhmeria’ (Toekomst) zijn


kinderen van alle etnische groeperingen welkom. Met de hulp van

een organisatie die zich inzet voor getraumatiseerde vrouwen en

de Oostenrijkse CIMIC officieren werden de plannen gesmeed en

kinderen van alle etnische groeperingen, waar onze tolk Adelina

uitgevoerd. Opeenvolgende CIMIC officieren hielden voortdu-

Shabani de scepter zwaait, werd in de ‘Servische wijk, zoals deze

rend de vinger aan de pols en met name Hauptmann Christian

buurt in 1999 werd aangeduid, de school ‘Ardhmeria’ bezocht. De

Zwickler hield de voortgang nauwlettend in de gaten.

directeur toonde zich zeer verheugd over het bezoek en nam de

Toen de teerling eenmaal was geworpen ging de afwikkeling

gelegenheid te baat zijn gasten een rondleiding door de lokalen

voortvarend en kon de dag worden vastgesteld waarop een dele-

te geven.

gatie van de Reünie commissie onder leiding van de afdelingcom-

De speelaccommodatie viel zeer in de smaak bij de bezoekers die

mandant zou afreizen naar Kosovo.

zich er met eigen ogen van konden overtuigen dat hun fondsen onder het toezicht van de Oostenrijkse collega’s goed waren be-

Ons contact ter plaatse, tolk Adelina Shabani, regelde de uitnodi-

steed. Naast een plaats met speeltoestellen was een afgerasterd

gingen naar de diverse lokale autoriteiten. Hauptmann Zwickler

basketbalveld gerealiseerd. Dit alles omzoomd met zitbanken en

benaderde zijn militaire commandanten en de NL vertegenwoor-

fraaie, door de kinderen zelf gemaakte schilderingen. Na wat be-

digers in Pristina, Kolonel Kuklinski en Luitenant-kolonel Bulsing,

zoeken aan vrienden en bekenden in de stad en een rondleiding

bogen zich over de problemen van huisvesting en voeding voor

in een fraai kerkje in Velika Hoca, voerde de weg naar de gewe-

de Nederlandse delegatie.

zen commandopost op de heuvel bij de vliegstrip van de wijnfa-

Ook de Ambassadeur van Nederland in Kosovo, de heer Robert

briek. Een groot bord met het opschrift KFOR en wat prikkeldraad

Bosch, werd op de hoogte gebracht net als de Militaire Attaché

herinnerden aan de dagen van weleer. De gebouwen zijn zwaar

in Skopje, Luitenant-kolonel Koedam. De groep die op 21 maart

in verval geraakt en het is moeilijk voorstelbaar dat hier eens het

het luchtruim koos bestond uit commandant 11 Afdeling Rijden-

zenuwcentrum van de operatie heeft gestaan.

de Artillerie, Luitenant-kolonel Paul Hoefsloot, Adjudant Marcel

Op woensdag bleek dat de weergoden ons gunstig gezind waren.

Brockötter, Adjudant Ton Iliohan en Kapitein b.d. Wim Speth. De

Na een paar gure dagen kwam eindelijk de zon tevoorschijn. De

overige leden van de Reünie commissie, voorzitter Luitenant-ko-

aangekondigde demonstraties liepen met een sisser af en konden

lonel Roy Abels en Kapitein Tjip Prins moesten vanwege dienstre-

de blijde gemoederen niet vertroebelen.

denen helaas van grote afstand met lede ogen de ‘missie’ volgen.

Terwijl de genodigden zich buiten opstelden in afwachting van de

In Pristina werden de bezoekers opgevangen door de collega’s

komst van de Ambassadeur werden de kinderen gedisciplineerd

van AUCON KFOR 22.

in de aula gegroepeerd. Nadat de Nederlandse Ambassadeur in Kosovo iedereen had be-

Hauptmann Christian Zwickler en zijn metgezel Sergeant Bernd

groet, met inbegrip van het jonge volkje, kon de ceremonie een

Radl waren vanaf dat moment praktisch voortdurend aan de zijde

aanvang nemen.

van de Nederlanders. Niets was teveel om het verblijf in Kosovo

Prachtige volksdansen, toneelstukjes, muziek en voordrachten,

‘reibungslos’ te laten verlopen. De heren toonden zich uitsteken-

waarvan één zelfs in het Nederlands, afgewisseld met de onver-

de gidsen en wisten hun gasten bekwaam door, over en langs al-

mijdelijke toespraken door de burgemeester en afgevaardigden

lerlei verkeers- en andere hindernissen te loodsen.

van het Ministerie van Onderwijs in verschillende talen kwamen

Luitenant-kolonel John Bulsing had voor een uitstekend on-

over het voetlicht van het podium. De tolken kweten zich goed van

derkomen gezorgd en overwon met flair de hoge drempels die

hun taak. De sprekers herinnerden aan het moment waarop de

terecht voor bezoekers van buitenaf bij de ingang van zwaar

eerste NATO eenheden, waaronder 11 Afdra, Kosovo binnenreden

beveiligde militaire complexen worden op geworpen. Omdat

en een einde maakten aan de onderdrukking. ‘Vanaf dat moment

een aangekondigde demonstratie op woensdag, de dag van de

konden wij beginnen met de opbouw van ons nieuwe leven, vrij

overgave van het project, roet in het eten dreigde te gooien, werd

van angst en onderdrukking.’ Nadat Ambassadeur Robert Bosch

de dinsdag benut om alvast een kijkje in Rahovec, zoals de stad

op aimabele wijze iedereen had gecomplimenteerd droeg Luite-

sinds het uitroepen van de onafhankelijkheid genoemd wordt te

nant-kolonel Paul Hoefsloot met de overhandiging van een pla-

nemen. Een soort generale repetitie. Na een bezoek aan ‘Hareja’,

quette de speelaccommodatie officieel over aan directeur Shani


Haxhimustafa. Ook hij herinnerde aan de dagen van weleer:

hevige evaluatie vermoeid maar voldaan de legerstede werd

‘Gastvrijheid is een belangrijke eigenschap van de inwoners van

opgezocht. Het project werd de volgende dag afgerond met een

deze stad. Wij zijn verscheidene keren hartelijk ontvangen door

bezoek aan het Merelveld waar in 1389 het Servische leger een

zowel Servische als Albanese families die wij in de stad en in de

verpletterende nederlaag leed. Een feit dat desondanks herdacht

omgeving ontmoet hebben.’ Ondergetekende moest nog even

wordt met een groots monument op de plek waar de slag heeft

om onduidelijke redenen het podium betreden en daarna was

plaats gevonden.

het de beurt aan de jeugd om de speeltuin en het basketbalveld over te nemen. De Ambassadeur deed een manmoedige poging

Onze Oostenrijkse gastheren werden overladen met complimen-

om via een worp in de basket het veld vrij te geven voor de eerste

ten en presentjes als dank voor de uitstekende wijze waarop zijn

wedstrijd. Nadat de afdelingscommandant, naar eigen zeggen in

zich van hun taak gekweten hebben. Chapeau!!!!

het verleden een gerenommeerd basketbalspeler, het één keer

Het was een bij uitstek geslaagde missie! Vermoeiend, door de

had voorgedaan was de ingebruikname een feit.

slechte wegen en de lange afstanden die moesten worden overbrugd, en bij vlagen zeer emotioneel. De ontvangst in Rahovec, de

Na dit officiële gedeelte volgde een uitstekend diner aangeboden

hartelijkheid die wij weer hebben ondervonden van de zijde van

door de burgemeester van Rahovec. Uiteraard werden de daar-

de bevolking en onze collega’s, en vooral de blije gezichten van

bij uitgesproken heilwensen vergezeld van een stevige slok ra-

het jonge volkje tijdens ons bezoek hebben hoop gegeven dat de

kija. De gelegenheid werd benut om nadere afspraken te maken

naam van de school, ‘Ardhemeria’ inderdaad borg staat voor de

over het leggen en onderhouden van contacten tussen scholen

goede toekomst die deze stad tegemoet gaat.

in beide landen en het zoeken naar bedrijven die in de regio willen investeren. Het afscheid nemen duurde lang, de omarmingen waren innig en de uitnodigingen om te blijven verlokkend maar toch spoedde ons gezelschap zich onder de bekwame leiding van chauffeur Bernd Radl richting Pristina, waar na een korte maar


Hareja Hareja is een organisatie die zich bezig houdt met de opvang en begeleiding van getraumatiseerde vrouwen en kinderen in Rahovec. De directeur is Adelina Shabani, destijds één van onze tolken. Vrouwen en kinderen van alle etnische groeperingen krijgen hier de kans om hun leven weer op de rails te krijgen. Zo zijn er cursussen in verschillende vakken, zoals Engels, naaicursussen, kappersopleiding, computer etc. De kinderen gaan gezamenlijk op vakantie naar Montenegro. Er is geen sprake van enige wrijving tussen de vrouwen en kinderen van verschillende afkomst. Adelian Shabani werkt bij sommige projecten samen met de NL Ambassade in Pristina. Er is onder andere behoefte aan gebruikte (goede) computerapparatuur, naaimachines, kinderspeelgoed en kindermeubilair. Ook muziekinstrumenten zijn welkom. Een kleine bus om de kinderen uit de wijde omgeving op te halen zou een oplossing zijn voor de vervoersproblemen. Mocht u behoefte hebben te reageren op deze vraag om hulp, of weet u scholen of bedrijven die genoemde materialen afstoten, wilt u dan contact opnemen met Kapitein b.d. Wim Speth, tel: 0525-652467. E-mail: [email protected].


pariser-kanon


Afscheid vertrekkende bestuursleden.

Tijdens een bestuur bijeenkomst op 26 februari 2011 hebben wij

De volgende waar we als bestuur afscheid van hebben genomen is Ron Caerteling.

als bestuur onder het genot van een overheerlijk maaltijd bij de

Ron heeft vele jaren op voortreffelijke wijze het financiële beheer

‘Wok Inn” in Kampen, afscheid genomen van twee van onze ver-

gevoerd over onze vereniging als onze penningmeester. In het

trekkende bestuursleden, Gerrit Bosch en Ron Caerteling.

afgelopen jaar heeft hij veel werk gedaan door onder andere de statuten en het huishoudelijk reglement aan te passen naar de

Te beginnen bij Gerrit Bosch.

huidige tijd. Door zijn drukke werkzaamheden bij het SICT als Staf

In zijn laatste functie binnen het bestuur was Gerrit van januari

onderofficier coördinatie SOMS heeft hij onder andere besloten

2008 tot maart 2010 voorzitter van onze vereniging onderofficie-

om plaats te maken binnen het bestuur. Ook Ron en zijn vrouw

ren artillerie en heeft hij in die periode zijn uiterste best gedaan om

dragen de vereniging een warm hart toe.

de vereniging te vertegenwoordigen in allerlei vergaderingen en overleggen. Omdat Gerrit is overgestapt naar het officiers korps

Voor deze jarenlange werkzaamheden en zijn tomeloze inzet voor

als postcommandant van de brandweer ASK, kon hij geen plaats

de vereniging onderofficieren artillerie, Hebben wij binnen het

meer vervullen binnen het bestuur. Hij en zijn vrouw Lia dragen de

bestuur besloten Ron de speld van verdienste toe te kennen. Deze

vereniging een warm hart toe en we zullen ze hopelijk nog vaak

hebben wij hem dan ook op deze bestuur bijeenkomst uitgereikt.

tegenkomen tijdens onze VOOA activiteiten. Verder is tijdens deze avond ook Kees Damen bedankt voor de uitstekende werkzaamheden als plaatsvervangend secretaris, die hij tijdens de uitzending van onze secretaris Rene de Vos heeft waargenomen.

Laat ik afsluiten met dat het een geweldige avond was. Uw Voorzitter, Rob van der Veen.


In Memorian NICO SCHUKKING † Het overlijden van Nico Schukking op 17 januari 2011, twee dagen na de laatste bijeenkomst van het ROA werd door alle vrijwilligers van het ROA en het NAM (het Nederlands Artillerie Museum, waar hij in de week daarvoor nog receptiedienst had) met grote verbazing en ongeloof ontvangen. Het was ons bekend dat hij vorig jaar een aantal zware operaties had ondergaan, maar daar was de laatste tijd niets meer van te merken. Nico was een liefhebber van militaire muziek en meldde zich bij het ROA in 2004. De voorwaarden daarvoor zijn dat je als dienstplichtig muzikant bij het ATK moet hebben gespeeld of dat je bij de Artillerie moet hebben gediend (dat deed Nico want hij was opgekomen op het Depot Artillerie in Ossendrecht) en dat je een flinke dosis muzikale affiniteit moet hebben. Dat laatste was bij Nico wat minder ondanks verwoede pogingen om zijn slagwerk te verbeteren. Vervolgens is besloten dat hij het ROA zou gaan steunen om van alles te regelen dat niet direct met muziek maken van doen had. (Ik heb samen met hem vele werkzaamheden uitgevoerd; we kwamen meestal als eerste en gingen als laatste weg.) Het laten vervaardigen van de muziekbanier van het ROA was ook een initiatief van Nico; hij was ten slotte niet voor niets

bespreking kwam Nico naar ons toe en vertelde mij dat alle mu-

banierdrager (tot hij moest stoppen omdat zijn knieën waren ver-

zikanten weer huiswaarts waren gegaan en dat hij alles had op-

sleten).

geruimd. Hij wenste ons een prettig weekend en tot de volgende repetitie. Alleen die volgende keer zal hij er niet meer bij zijn en

Later is hij ook vrijwilliger geworden bij het NAM waar hij eerst

zullen we hem en zijn aparte Amsterdamse gevoel voor humor

werkzaamheden heeft verricht bij de groep Groot en Rollend Ma-

zeker missen.

terieel (mede vanwege zijn busrijbewijs). Samen met een andere vrijwilliger heeft Nico (in gezelschap van zijn vriendin Rita) op me-

Namens de medewerkers van het ROA en het NAM wens ik Rita,

nige verzamelbeurs en rommelmarkt een verkoopstand van het

Louise en hun familie veel sterkte met her verlies van Nico in deze

NAM bemand om overtollige militaria te gelde te maken. Hierbij

moeilijke periode. Het was zijn collega’s van het ROA een eer om

kwam zijn ‘spreekvaardigheid’ zeer van pas. Ook had hij zijn we-

op 21 januari in de Grote Kerk te Apeldoorn tijdens de uitvaart-

kelijkse bezetting van de receptie van het NAM en mocht hij vele

dienst van Nico een muzikale bijdrage te mogen leveren en bij zijn

bezoekers ontvangen. Een collega bij de receptie heeft mij in ver-

graf de Taptoe Bereden Wapens te laten klinken.

trouwen verteld dat hij blij was dat zijn vrouw hem naar huis reed

omdat Nico hem helemaal suf had gekletst.

Lkol art bd F.T. Dürst Britt

Nico’s laatste actie bij het ROA was op 15 januari tijdens een muziekrepetitie. Net als altijd was Nico druk in de weer met zijn koffiekannen en de thee voor de ROA-leden. Na afloop van de repetitie had ik een overleg met vertegenwoordigers van de Nationale Taptoe in Rotterdam. Nico had de leiding in de Artiestenbar en had daar (weer) het hoogste woord. Bijna aan het eind van mijn


Informatie gezocht (1) SITEWACHT IN DARP In gebouw 215 wordt de laatste hand gelegd aan een opstelling over de US munitiesites in ’t Harde en in Darp. Gezocht wordt naar (borstzak)emblemen en schildjes/tegeltjes van 434 Infbevcie RvH en informatie over de sites voor de “special weapons”. INFORMATIE GEZOCHT EN GEVONDEN

TESTINSTRUMENT Na de oproep in de laatste Artilia is via kol art b.d. J. van Ballegooij een reactie ontvangen over het testinstrument dat in gebruik zou zijn geweest bij de Artillerie of de Cavalerie. De e-mail had de volgende inhoud:

WIE HERKENT DEZE LOCATIE VAN DE VESTINGARTILLERIE?

Kijk, wij TD-ers weten veel en zijn altijd bereid te helpen. Het ge-

Van de HVGLVD komt de bijgaande foto met het verzoek om nadere wetenswaardigheden. Inmiddels verzamelde informatie: - Het geschut is herkend als een 12 Lang Staal (vestinggeschut) - Onbekend is van welke aanduiding de letters GOE op het gebouw zijn (een plaatsnaam of van het doel van een magazijn?) - Het vermoeden is dus dat de foto is genomen in een fort van de vestingartillerie of de kustartillerie.

toonde object is een testhuls die gebruikt werd om een elektrisch afvuursysteem te testen o.a. gebruikt bij de Centuriontank. Niets te maken met een M107 omdat deze werd afgevuurd met een percussie ontsteking. (Trekken aan een afvuurkoord waardoor een ontstekingspatroon ontstak en deze daarna de lading.) (Maar Johan, wij TD-ers weten niet waar we deze oplossing naar toe moeten schieten, daar hebben wij Artilleristen voor nodig. Nu weet ik dat jij een Artillerist bent, vandaar mijn verzoek meld de oplossing s.v.p voor mij door naar de Lkol art b.d. Durst Britt.)

Van kol bd Johan van Ballegooij kreeg ik desgevraagd een reactie. “Frits, je bent wel jonger, maar ik steun je toch.

Groetjes aoo td b.d. Hans Schoumans

Bewust laat ik buiten beschouwing of het een van de forten van de Hollandse Waterlinie of de Stelling van Amsterdam zou kunnen zijn. I.v.m. de kringenwet mogen er geen grote stenen gebouwen in de buurt van de forten staan. De gebouwtjes waren doorgaans van hout, omdat ze de schootsvelden niet mochten belemmeren in tijd van grote nood. In het boek ‘Kustversterkingen 1900-1940’ staat op blz. 107 de indeling van de wapens van het Regiment Kustartillerie (RKA) in mei 1940. Ik ga liever uit van 1938 (blz. 105). De 12 lang staal/12 L 40 was opgesteld te Fort Erfprins. (Daar is het beslist niet.) IJmuiden: Zou kunnen. Hoek van Holland. Niet waarschijnlijk, maar het zou kunnen. Westkapelle???? Het gebouw op de achtergrond is m.i. een pakhuis. Wellicht is een vraag aan het NIMH op zijn plaats, want het RKA is in 1940 opgeheven. De jongste krijgers zijn uit die tijd geboren in 1922. Als ze nog in leven zijn, zijn het er maar een paar en die lezen de Barbara niet volgens mij. Ik gok op IJmuiden of Westkapelle.” Kunt U nadere aanvullingen geven op de foto en bovenstaande informatie? Vereniging Onderofficieren Artillia | 27

Informatie gezocht (2)

Bevorderingen

Het NAM zal het object dan ook gaan overdragen aan het Mu-

Adjudant:

seum Nederlandse Cavalerie op de Bernhardkazerne in Amers-

G.M. van Elteren, P. Mast, S.A.F de Ruiter,

foort.

J.G.B ten Voorde.

NIEUWE INFORMATIE GEZOCHT WIE HERKENT DEZE FOTO VAN EEN SCHIETSERIE?

Sergeant-majoor / Opperwachtmeester:

Bij deze foto’s is alleen aangegeven dat ze gemaakt zijn tijdens

R.C.G. de Heus, M.C. van Vliet,

de Schietserie 1989-2.

R.J. Vossestein, H.R Bulters,

Kunt U nadere aanvullingen geven op de foto en bovenstaande

J.Krans .

informatie? Sergeant1 / Wachtmeester1: W. Boomsma , K.J. Leerkes, B.J.B. Stolk, R. van Beek, W.R.R Beijen, J. Blankespoor, B .Dang, G.J van Ginkel, I.W van Horn, J . Ligtermoet, D.B Noordman, P. Pul, B.M.G. Rutten, J. Sprangers, S.H.W. Wisseborn, G.J Lubberman.

Actieve dienstverlating Adjudant L.G. Hendrikse S. van de Werff (luart)

Opperwachtmeester M.H.E. van Dorp

Van de volgende personen is het huidige adres niet bekend, we stellen het op prijs als ze contact zouden opnemen met de re-

Wachtmeester T. van Evert (Luart)

dactie. Ook als u misschien het adres van hen heeft of weet dat ze bv de dienst verlaten hebben, kunt U contact met de redactie opnemen. Kruit van der S.

Spijkenisse

Edelbroek R.

Doetinchem

Bouwer S.P.

Baarn

Dongen van A.W.J.

Munster (DLD)


worden door de vijand. Voordat de schermutselingen zouden losbarsten tussen de Nederlandse en Duitse troepen bij de Afsluitdijk (en met name bij Kornwerderzand) waren er al enkele incidenten geweest. Op 6 januari 1940, terwijl Nederland bedekt was onder een dun

De Wonsstelling en de kazematten op Kornwerderzand

laagje sneeuw en de contouren van verschillende objecten scherp

In 2007 was de Afsluitdijk 75 jaar een feit. Met de constructie ervan

stelling) en over Kornwerderzand. Het vloog via de Afsluitdijk naar

werd ook een eventuele vijand de kans gegeven om met droge

Den Helder om via Enkhuizen weer naar het oosten te vertrekken.

voeten in vlot tempo vanuit de provincie Friesland op te rukken

Deze bemanning kwam met haar toestel en waarschijnlijk goede

naar Noord-Holland. Hier lag in de kop op een strategisch punt de

foto’s ongeschonden in Duitsland aan. Een maand later kwamen

Marinehaven van Den Helder. Dit was voor een vijandelijk macht

er weer Duitsers over de Afsluitdijk. Op 13 september 1939 landde

een doelwit van groot belang. Er werd overeengekomen dat er,

er een Duitse DO 18 vliegboot op het strand van Ameland. De be-

om de Vesting Holland te beveiligen, op enkele punten langs de

manning werd geïnterneerd en opgesloten in Fort Spijkerboor (in

dijk kazematten moesten komen.

de Beemster). Daar genoten de ’gevangenen’ een grote vrijheid.

afstaken, kwam een tweemotorig Duits verkenningsvliegtuig vanuit het oosten over Friesland (via de in aanbouw zijnde Wons-

De Duitsers maakten vrienden onder de Hollanders en met een Bij het noordelijke punt van de Afsluitdijk (Kornwerderzand) wer-

vrouw van Duitse afkomst. Via deze mensen zouden twee man

den bij de spuisluizen 17 kazematten gebouwd. Het kostte het

proberen te ontsnappen.

Ministerie van Defensie niets, het werd door Rijkswaterstaat uit de gelden van de Afsluitdijk betaald. Defensie moest wel zorg-

Op maandag 19 februari 1940 trokken Otto Schenk en Hans Zie-

dragen voor de bewapening. De Zuiderzee-werken kwamen hun

schang met een Nederlander (in zijn auto) over de Afsluitdijk. Rond

afspraken na, maar Defensie had grote moeite om de kazemat-

middernacht werd de auto tegengehouden bij Kornwerderzand

ten van bewapening te voorzien. Aan de andere kant van de Af-

door de Koninklijk Marechaussee. Omdat de Duitse inzittenden

sluitdijk (bij Den Oever) werd een laatste steunstelling gebouwd.

geen papieren konden tonen werden ze gearresteerd.

Mocht Kornwerderzand vallen, dan zouden vijandelijke troepen

De volgende dag werd Spijkerboor gebeld of ze Duitse gevange-

bij Breezanddijk, halverwege de Afsluitdijk, opgehouden moeten

nen misten. ’Neen’,… luidde het antwoord, ze waren nog niet ge-

worden. Hier waren geen kazematten of bunkers, maar een on-

teld (het waren er op dat moment normaal gesproken nog maar

beschermde eenheid militairen. Als Breezanddijk gevallen was,

8). Op 11 mei 1940, Nederland was één dag in oorlog, kwamen

dan zou Den Oever het laatste obstakel zijn dat genomen moest

de Duitse troepen in de buurt van de Afsluitdijk. Rond 17.00 uur waren de laatste Nederlandse troepen via de Wonsstelling teruggetrokken. De Wonsstelling was de laatste hindernis voor de Afsluitdijk bereikt zou worden. De stelling bestond uit met hout en grond versterkte opstellingen die als molshopen de weilanden ontsierden. Men had geen kuilen en loopgraven kunnen graven vanwege het stijgende grondwater en als zodanig vielen de grote bulten danig op voor een vijandelijke eenheid. De slechte constructie gaf weinig vertrouwen aan de bezetters ervan die het de bijnaam ‘Wee-ons’ (“Wons”) gaven. Kort nadat de laatste Nederlandse soldaat teruggetrokken was, verschenen de Duitsers behorende tot de 1ste Kavallerie Division onder leiding van Generalmajor Kurt Feldt. De Nederlandse troepen, een infanteriebataljon


bestaande uit meest Friezen onder bevel van majoor Smid, wisten

wisten vrij gemakkelijk de vier aarden ‘kazematten’ uit te schake-

de eerste Duitsers te verjagen met hun mitrailleurvuur. De vertra-

len. Maar de aanval stuitte daarna op felle tegenstand en de aan-

gende actie door de Nederlanders moesten de terugtrekkende

val liep hopeloos vast. Vooral door een oud kanon stuk 6 veld wist

Nederlandse troepen de kans geven de Afsluitdijk over te trekken.

men de Duitse aanval af te slaan.

Een andere vertragende actie was het openzetten van de sluizen

De Duitsers brachten zwaardere artillerie en anti-tank geschut in

bij Makkum om het land onder water te zetten. De inundatie was

de strijd die vreselijk huis hielden op de Wons en de omliggende

weinig succesvol vanwege de lage waterstand in het IJsselmeer

aarden bunkers. Verschillende Nederlandse soldaten wisten terug

ivm de verkeerde windrichting. De mannen in de Wonsstelling

te vallen op de Afsluitdijk.

verwachtten dat ze in de nacht van 11 op 12 mei zouden terugtrekken op Kornwerderzand of verder terug naar Noord-Holland.

Majoor Smid besloot een extra kanon naar Hajum te sturen. Maar de trekker en bemanning kwamen zwaar onder vuur en

De verdediging in dit gebied viel onder de stelling Den Helder

het transport werd geheel vernield (de bemanning bracht het er

en schout bij nacht H. Jolles verorderde dat men standhield te-

levend van af). Door een communicatiestoornis nam een luite-

gen een Duitse verkenningseenheid. De Duitse aanval werd in

nant van de genie de beslissing dat de troepen vanaf Zurich tot

de vroege morgen van de 12de mei ingezet door een gevechts-

en met Gooium terug zouden trekken op de Afsluitdijk. Dit gebied

groep onder leiding van Von Edelsheim. Op verschillende punten

lag nog niet onder direct vuur van de Duitsers en het terugtrekken

vonden schermutselingen plaats, zoals bij Zurich waar een aantal

verliep zonder al te veel hinder. Hierdoor kwam de Wonsstelling

Duitse pantserwagens werd uitgeschakeld. Ondertussen werd op

in de knel te zitten en de commandant, majoor Smid, comman-

de grond fel verzet gepleegd tegen de Duitse eenheden waarbij

deerde dat iedereen terug zou keren in zijn sector en het gebied

de Duitsers verschillende verliezen leden.

zou heroveren. De soldaten keerden om maar werden door artil-

Een formatie Duitse vliegtuigen kwam rond 07.30 uur overvliegen

lerie bestookt en zonder bescherming vluchtten ze de Afsluitdijk

en bestookte de Wonsstelling. Er kon een toestel worden neer-

op. Smid gaf opdracht aan Kornwerderzand om de vluchtende

geschoten. Korte tijd daarna kwam Duitse artillerie binnen op de

soldaten tegen te houden.

stelling. De voorbode van een Duitse aanval? Later in de ochtend werd er een verkenningsvlucht door twee Nederlandse Fokker

De Duitse divisiecommandant Feldt gaf opdracht aan het 2de Ka-

C-5 vliegtuigen gemaakt. De paar gemaakte foto’s werden tegen

vallerie Regiment om vanuit Franeker de stellingen bij Zurich op

11.50 uur aan Jolles overhandigd. Een half uur later werd tussen

te rollen. Dat koste geen moeite, deze stonden verlaten op hen

Wons en Gooium (bij Hajum) de eerste echte aanval ingezet op de

te wachten. Bij Hajum was het artillerievuur gestopt en de Duitse

Wonsstelling. Vanuit Pingjum rukten de Duitse troepen op. Deze

infanterie ging weer in de aanval, deze werd weer afgeslagen en


korte tijd later regende het weer Duitse granaten. Door munitie-

13 mei 14.00 uur volgde een verkenning door een Duits verken-

gebrek en het aanhoudend oprukken van de Duitsers werd beslo-

ningsvliegtuig. Om 17.20 uur startte een Duitse artilleriebe-

ten dat de kazemat tussen Wons en Hajum zou worden ontruimd

schieting vanaf de IJselmeerdijk bij Cornwerd. Rond 18.00 uur

en de bemanning zou terugtrekken op de Afsluitdijk. De ontsnap-

nadert een groep Duitse stoottroepen. Als ze de stelling Korn-

ping kostte twee militairen het leven.

werderzand op 800 meter zijn genaderd, geeft kapitein Boers

Op 12 mei doorbraken de Duitsers de vrij zwakke Wonsstelling,

opdracht het vuur te openen. De Duitse verliezen blijven be-

waarbij achttien Nederlandse slachtoffers vielen. Op steeds meer

perkt tot enkele soldaten.

punten verschenen witte vlaggen ter overgave, de mannen waren uitgeput. Verschillende Nederlandse soldaten wisten via schepen

Dinsdag 14 mei. De Nederlandse militairen in de kazematten

uit de haven van Makkum te vertrekken. Omstreeks 20.15 uur

wisten de aanvallende Duitsers uiteindelijk tegen te houden.

kwamen vier schepen met uitgeputte soldaten in Medemblik

Het vuur werd pas geopend op het moment dat de Duitsers tot

aan, twee anderen liepen binnen in de haven van Enkhuizen. Om

800 meter waren genaderd.

17.00 uur trok majoor Smid, commandant van de Wonsstelling, als laatste via de sluizen terug op Kornwerderzand.

De Duitse artillerie werd op 14 mei uitgeschakeld. Hierbij was de hulp van de marine, die de kanonneerboot Hr. Ms. Johan Mau-

De kazematten bij Kornwerderzand lagen nu in de frontlinie. De

rits van Nassau op 14 mei richting Kornwerderzand stuurde, on-

stelling was tussen 1931 en 1934 gebouwd met als doel de zo-

misbaar. Hoewel er slechts enkele Duitse slachtoffers vielen, is

juist aangelegde Afsluitdijk te beschermen tegen aanvallen uit

de stelling bij Kornwerderzand wel de enige Nederlandse plek

het oosten. De zeventien bunkers (met muren van drie meter

waar de Duitse aanval in de meidagen van 1940 succesvol is te-

dik gewapend beton) hadden elk een eigen functie: een com-

gengehouden. De stemming in de bunkers was euforisch, maar

mandokazemat, twee kanonkazematten, een zoeklichtkazemat

vlak na de overwinning vond het bombardement op Rotterdam

en mitrailleurkazematten. Een Duitse verkenningseenheid werd

plaats waardoor het Nederlandse leger alsnog tot capituleren

diezelfde avond nog door de bemanning van Kornwerderzand te-

was gedwongen.

gengehouden, toen oplettende Nederlanders een vuurstoot met een mitrailleur afgaven. Twee vluchtende Duitsers stapten daarbij

Bronnen: Wikipedia en boek “De Wonsstelling” JM

op een landmijn. De rest trok terug onder dekking van een rook-

granaat. Het was de laatste schermutseling van die dag. Maandag


Noot van de redactie: Ereleden Wij worden sinds een klein jaar, bij het vormgeven van Artillia geholpen door vormgevers van de Sectie Grafische Diensten Ondersteuningsgoep Commando Landstrijdkrachten (SGD OG-CLAS). Tussen de redactie en het hoofd van deze sectie zijn afspraken

Dhr. Th.C. van der Aart Dhr. J.A.H.M. Majoie Dhr. R.P. van der Pol Dhr. A.J.A. Beekman Dhr. F. van der Knaap

medeoprichter en eerste voorzitter medeoprichter en ex bestuurslid ex bestuurslid ex bestuurslid en redactielid tweede voorzitter na oprichting

Activiteitencommissie

atiegesprek is gebleken dat niet iedereen op de oogte is van

Owi A.J.M. Witsier Aooi J.L. de Brouwer Aooi C.J.M. Damen

deze aanleverspecificatie, Hieronder zullen de specificaties,

Commissie van goede diensten

zoals die met SGD OG-CLAS zijn overeengekomen.

Voorzitter Secretaris Lid

gemaakt m.b.t. het aanleveren van kopij. Tijdens een evalu-

• Kopij aanleveren in Word. • Tekst moet plat zijn. (dus niet vet, onderstreept, met tabs

dhr. Th.C. van der Aart tel: 0342 - 414672 dhr. F. van der Knaap tel: 038 - 4440994 dhr A.J.A. Beekman tel: 076 - 5219238

Penningmeester

of andere opmaak). Lever eventuele opmaakwensen op een

Owi J.S. de Vries De Wimpel 9, 8447 ED Heerenveen

aparte uitdraai mee.

Bankrelatie

• Lever uw kopij pas in als u zeker bent dat de inhoud niet meer aan wijziging onderhevig is. Auteurscorrecties hebben altijd invloed op de reeds gerealiseerde opmaak. Indien dit niet mogelijk is omdat er bv ontwikkelingen gaande zijn die u op het moment van schrijven nog niet weet, meldt dit dan, dan kan er rekening mee worden gehouden. • Lever altijd losse foto’s aan in jpg. Nooit foto’s in het worddocument verankeren. Dit levert een te lage resolutie op. • Het formaat van de foto mag niet kleiner zijn dan 10 x 13 cm en moet met hoge resolutie (300dpi) worden aangeleverd. Vergroting leveren bij te klein formaat of te lage resolutie onscherpe foto’s op, of foto’s met lelijke vierkantjes (artifacten). • Geen internet plaatjes/foto’s gebruiken, deze hebben een

ING nr. 5360680 ABN AMRO nr. 45.93.22.203 t.n.v. Penningmeester V.O.O.A. te Heerenveen

Secretariaat VOOA Postbus 1000, 8084 ZX ‘t Harde E-mail : [email protected] www.vooa.nl

Webmaster Aoo R.J. de Vos Het Koggeschip 120, 1784 SL Den Helder tel: 0223 - 660684 E-mail: [email protected]

Penningmeester Owi J.S. de Vries De Wimpel 9, 8447 ED Heerenveen

Redactie

te lage resolutie en u, en dus ook wij, lopen het risico van inbreuk

Aooi R. van Oudheusden, Aooi H. Treffers

op eigendomsrecht.

Correspodent Wim Speth, [email protected]

Mocht u om wat voor reden dan ook niet of niet geheel

Redactie adres

instaat zijn, aan het bovenstaande e voldoen laat dat geen belem-

postbus 1000, 8084 ZX ‘t Harde, E-mail: [email protected]

mering voor u zijn maar meldt dat aan de redactie.

Vormgeving

Wij zullen i.o.m. de vormgever een oplosing proberen te

Sectie Grafische Dienst OG-CLAS - Utrecht@ 14511

realiseren.

Oplage 500 exemplaren


ArtilliaOfficieel Orgaan Vereniging Onderofficieren Artillerie

Recommend Documents