Aqua
werken aan zuiver water
DRIEMAANDELIJKS INFORMATIEBLAD VAN AQUAFIN • 2009/3
BELSIGNAAL LUIDT NIEUW HOOFDSTUK VOOR AQUAFIN IN
Slib: van afval naar nuttig product Waterlopen worden langzaam schoner
8 12
2
WATERKWALITEIT WORDT LANGZAAM BETER De meeste mensen die bij Aquafin werken, hebben bewust gekozen
Aquafin is natuurlijk slechts één van de
voor een job die nuttig is voor de maatschappij. Weten dat je
actoren die samen beterschap moeten
bijdraagt tot een schoner leefmilieu, geeft het vuur dat nodig is
brengen voor onze waterlopen en water-
om elke dag goede prestaties te leveren. Maar we durven ook
bodems. Het Jaarrapport Water 2008
kritisch zijn. Bij Aquafin wordt de gangbare manier van werken
van de Vlaamse Milieumaatschappij,
voortdurend in vraag gesteld. Medewerkers op elk niveau worden
bracht gelukkig voorzichtig goed nieuws.
gestimuleerd om hun visie te delen op wat anders en beter kan.
Hoewel er nog heel wat werk te leveren
Door die houding heeft de organisatie een groot lerend vermogen.
valt, is het toch duidelijk dat de kwaliteit van
Jaar na jaar worden de resultaten van onze zuiveringsinstallaties
de waterlopen en ook van de waterbodems
beter, ook al zijn de normen tegelijk strenger geworden.
er langzaam op vooruit gaat. Dat is een hart
We onderzoeken nieuwe technologieën en managementtools en
onder de riem van iedereen in Vlaanderen
tonen tijdens de uitvoering van onze projecten steeds meer oog
die zich inzet voor schoon water.
l
voor de omgeving waarin we werken. Luc Bossyns
INHOUD
Gedelegeerd bestuurder
4
Laatste collector met grote impact op
8
Van afval naar nuttig product
de waterkwaliteit in uitvoering
Een neveneffect van biologische waterzuivering
Binnenkort wordt het afvalwater van Sint-
is de voortdurende aangroei van de slibmassa.
Genesius-Rode naar een waterzuiveringsinstallatie
De verwerking en de afzet van het
getransporteerd. De collector die daarvoor moet
zuiveringsslib, vragen een hele organisatie.
zorgen, is het laatste prioritaire project in een grote agglomeratie.
10 Meer grondwater in rioolwater dan gedacht Riolen transporteren meer grondwater dan
5
Tangebeek wordt levensvatbaar
algemeen wordt aangenomen. Uit onderzoek
Welk effect heeft de opstart van
van Aquafin blijkt dat het een niet te onder-
RWZI Grimbergen op de Tangebeek?
schatten oorzaak van verdunning van het
Milieucoördinator Alain Vandelannoote
huishoudelijk afvalwater is.
ging na of de resultaten meetbaar zijn.
6
12
Waterlopen worden langzaam schoner
Belsignaal luidt nieuw hoofdstuk voor Aquafin in
De waterkwaliteit in Vlaanderen verbetert
In augustus trok Aquafin voor het eerst met
gestaag verder, zo concludeert het Jaarrapport
een obligatielening naar de beurs. De opbrengst
Water van de Vlaamse Milieumaatschappij.
zal mee worden gebruikt voor de financiering
Toch is er nog een hele weg te gaan voor alle
van de werken in uitvoering. Aquafin mocht
waterlopen weer aan de basiskwaliteitsnorm
bovendien het eerste belsignaal geven dat
voldoen.
regelmatig de handelsdag op Euronext Brussels zal openen.
3
14
Hangmosselen, een niche in de zeevisserij Aan de Belgische kust is de hangmosselcultuur in opkomst. Natuurfotograaf Michel Decleer ging mee met de Musselboot I en keek hoe deze concurrent voor
AANBESTEDINGEN BINNENKORT VOLLEDIG ELEKTRONISCH
de Zeeuwse mossel wordt geoogst.
16
Ook UNICEF werkt aan zuiver water
Europa stimuleert de lidstaten om bij hun overheidsopdrachten een grotere
Aquafin steunt de WaSH-campagne
toegankelijkheid, transparantie en vereenvoudiging na te streven. Dat moet het
van UNICEF. Dat letterwoord staat
bedrijfsleven – zeker in tijden van economische recessie – optimaal toegang geven
voor Water, Sanitaire voorzieningen
tot die publieke aanbestedingen. Om die reden moet tegen 2010 het volledige
en Hygiëne, drie sleutelelementen
aanbestedingstraject voor overheidsopdrachten elektronisch kunnen verlopen.
in de strijd tegen kindersterfte.
De Vlaamse Regering kiest voor het gebruik van een gezamenlijk platform met het federale bestuursniveau. Aquafin is bij de voortrekkers die dit platform uittesten. Het bedrijf is immers al geruime tijd gewonnen voor de digitalisering van het aanbstedingstraject. Al sinds eind 2007 publiceert Aquafin zijn aanbestedingsdossiers alleen nog maar digitaal. Afgelopen juni ontving Aquafin voor een proefproject ook de eerste digitale offertes. Vanaf 2010 moet het mogelijk zijn om voor alle aanbestede projecten een elektronische offerte in the dienen.
l
4
LAATSTE COLLECTOR MET GROTE IMPACT OP DE WATERKWALITEIT IN UITVOERING Binnenkort wordt het afvalwater van Sint-Genesius-Rode naar een waterzuiveringsinstallatie getransporteerd. De collector die daarvoor moet zorgen, is het laatste prioritaire project in een grote agglomeratie.
Op het moment loopt het huishoudelijke afvalwater van 25.000 inwoners van Sint-Genesius-Rode nog recht in de Molenbeek. Zodra Collector Dworp volledig is aangelegd, zal het afvalwater eerst een tussenstop maken op de zuiveringsinstallatie in Beersel. De aanleg van Collector Dworp deel 3 is een belangrijke mijlpaal voor Vlaanderen in de uitvoering van de richtlijn Stedelijk Afvalwater. Het gaat om het laatste transportproject dat meer dan 10.000 inwonersequivalent aansluit op de zuiveringsinfrastructuur. Alle zuiveringsinstallaties in agglomeraties van grote omvang zijn ondertussen al operationeel. De bouw van de collector liep vertraging op omdat hij door valleigebied loopt, dat gevoeliger is voor wateroverlast. Er moest een locatie voor een bergbezinkingsbekken worden gevonden, die aanvaardbaar was voor alle partijen. Als bij hevige regen het volume water in de collector sterk toeneemt, kan het teveel tijdelijk worden gestockeerd in zo’n bekken. In het opwaarts rioleringsstelsel worden ook nog plaatselijke ingrepen uitgevoerd om de aanwezige berging in het stelsel optimaal te gebruiken. l
5
TANGEBEEK WORDT LEVENSVATBAAR RWZI Grimbergen is operationeel sinds 2007. Op termijn zal
“De evolutie van de concentratie aan ammoniumstikstof en het
de installatie het afvalwater van zo'n 100.000 inwoners van
percentage zuurstof dat opgelost is in het beekwater, is veelzeggend.
Grimbergen, Vilvoorde, Wemmel, een deel van Zemst en Meise
De eerste parameter geeft een goed idee van de mate van organische
behandelen. Door allerlei omstandigheden was de zuiverings-
vervuiling van de beek, de tweede is een essentiële kwaliteits-
installatie echter sneller gebouwd dan de meeste collectoren die
parameter,” legt milieucoördinator Alain Vandelannoote uit.
het afvalwater moeten aanvoeren. De zuiveringsinstallatie
“Sinds de opstart van RWZI Grimbergen, is de waterkwaliteit met
startte dus op met een minimum aan aangesloten vuilvracht.
grote sprongen verbeterd. Op de zuiveringsinstallatie wordt bijna
Het aangesloten aantal inwoners stijgt nu gestaag naarmate
alle ammonium van het aangevoerde afvalwater omgezet: van de
meer collectoren worden aangesloten: eerst 15.000, dan 30.000,
oorspronkelijke 34 mg/l, wordt er uiteindelijk maar 0,3 mg/l met
dan al 60.000 inwonersequivalent.
het gezuiverde afvalwater geloosd. Door het duidelijk gestegen zuurstofgehalte, wordt het beekleven weer mogelijk. Maar het is duidelijk dat het behandelde afvalwater voorlopig nog veel
Verbetering van de waterkwaliteit in de Tangebeek
opstart
14
t
12
BETERE KWALITEIT
MINDER VERVUILING
ammonium (mg/l stikstof)
16
10 8 6 4 2 0 2006
2007
2008
2009
opgeloste zuurstof (% verzadigd)
zuiverder is dan de Tangebeek zelf.”
l
100 80 opstart RWZI
60
t
40 20 0 2006
2007
2008
2009
AANDACHT VOOR MINDER HINDER VOOR HET EERST CRITERIUM BIJ GUNNING Collector Viaene moet worden aangelegd
Aan de inschrijvers werd gevraagd om bij hun offerte attesten toe te voegen met
in een KMO zone. Voor de bedrijven is het
hun Minder Hinder-score bij eerdere werken voor Aquafin. Deze scores worden
uiteraard zeer belangrijk dat de toeganke-
toegekend op basis van de enquêtes, die na afloop van een project naar alle
lijkheid van de bedrijfsterreinen maximaal
technische partners worden verstuurd. De vragenlijst peilt naar de manier waarop de
wordt bewaard. Aquafin besliste dan ook
aannemer de besteksbepalingen naleeft om de hinder te beperken. De projectleider,
om tijdens de aanbestedingsprocedure
de werftoezichter, het studiebureau en alle betrokken besturen geven elk hun
voor de eerste keer rekening te houden
beoordeling, die verwerkt wordt tot een globale score. De bedrijven in de buurt
met de resultaten van de aannemer op het
kunnen er dus zeker van zijn dat de gekozen aannemer maximaal met hun behoeften
gebied van hinderbeperking.
zal rekening houden.
l
6
s
Euronext Brussel wil de handelsdag regelmatig gaan openen met een belsignaal zoals bij enkele andere beurzen de gewoonte is. Gedelegeerd bestuurder Luc Bossyns kreeg als allereerste de eer om de bel te luiden, ter gelegenheid van de eerste koersvorming van de bedrijfsobligatie van Aquafin.
BELSIGNAAL LUIDT NIEUW HOOFDSTUK VOOR In augustus trok Aquafin voor het eerst – en met succes –
Sinds dit jaar zijn alle zuiveringsinstallaties voor huishoudelijk afvalwater
met een obligatielening naar de beurs. De opbrengst zal
operationeel in de grote agglomeraties. De laatste collector die een vuilvracht van
vooral mee worden gebruikt voor de financiering
meer dan 10.000 inwoners transporteert, is aanbesteed en gaat binnenkort in
van de werken in uitvoering. Nu de dringende werken
uitvoering. Daarmee sluit Aquafin een belangrijk hoofdstuk voor de uitvoering
in agglomeraties groter dan 10.000 inwoners
van
de
Europese
richtlijn
Stedelijk
Afvalwater af.
uitgevoerd zijn, richt Aquafin zich volop op “Ook in agglomeraties kleiner dan 10.000
de uitvoering van de richtlijn Stedelijk Afvalwater
inwonersequivalent werden er werken als prioritair aangeduid”, verduidelijkt
in de kleinere stedelijke woonkernen.
gedelegeerd bestuurder Luc Bossyns.
7
“In zulke agglomeraties moeten er nog wel zuiveringsinstallaties
Vlaamse knowhow
worden gebouwd of collectoren aangelegd. Maar het gaat dan om installaties die een kleinere capaciteit hebben, of collectoren die een
De knowhow die de voorbije 20 jaar werd
aanzienlijk mindere vuilvracht moeten vervoeren. In elk geval
opgebouwd, wil Aquafin meer gaan valoriseren
worden deze resterende projecten van heel nabij opgevolgd. Het is
in binnen- en buitenland. Luc Bossyns:
immers uitermate belangrijk dat de drie gewesten in België zo snel
“Met onze kennis van hergebruik van gezuiverd
mogelijk helemaal aan de richtlijn Stedelijk Afvalwater voldoen.”
water, kan Aquafin een belangrijke partner worden bij de uitvoering van een rationeel
Daarnaast concentreert Aquafin zich steeds meer op de stroom-
waterbeleid in Vlaanderen. Zowel de Vlaamse
lijning van interne processen en efficiëntieverbeteringen. In 2008
overheid, de gemeenten als de industrie hebben
voldeden meer zuiveringsinstallaties dan ooit te voren aan alle
er baat bij om gezuiverd afvalwater opnieuw
wettelijke normen, maar het kan natuurlijk altijd nog beter.
te benutten. In Vlaanderen wordt momenteel zo’n 19 miljoen m³ huishoudelijk afvalwater per jaar hergebruikt. In de nabije toekomst
In het belang van de burger
zal dat debiet bijna verdubbelen tot zo’n 35 miljoen m³.”
Aquafin prefincanciert de werken die het uitvoert voor het Vlaamse Gewest. Gezien het algemeen belang van onze opdracht,
Ook via de export van watertechnologie naar
ondervindt Aquafin gelukkig nog maar weinig invloed van de
het buitenland, wil Aquafin nieuwe kennis
economische crisis. “Door onze goede resultaten en onze planmatige
ontwikkelen, die het Vlaamse Gewest ten goede
aanpak, geniet Aquafin nog steeds het volle vertrouwen van de
komt. Met de nodige beleidsondersteuning, kan
bankwereld. Maar een diversificatie van de financieringsbronnen,
het bedrijf dus nog veel meer voor Vlaanderen
past binnen de strategie van Aquafin. Het klimaat is nu goed
gaan betekenen dan het nu al doet.
l
voor de uitgifte van een obligatielening, dus hebben we als nietbeursgenoteerd bedrijf de sprong naar de beurs gewaagd met een obligatielening op zes jaar aan 4%, ter waarde van 150 miljoen euro.”
“Een niet-beursgenoteerd bedrijf
AQUAFIN IN “De distributie gebeurde door BNP Paribas Fortis. Met succes trouwens, na enkele dagen kon de inschrijving al worden afgesloten.” Een spreiding in de financieringsbronnen, komt ook de beoordeling van de kredietwaardigheid van Aquafin ten goede. “Van internationaal ratingsbedrijf Moody’s hebben we een Aaa-rating gekregen voor onze kredietwaardigheid op lange termijn. Dat is de hoogst mogelijke waardering. Ook om die rating te behouden, is het belangrijk dat we niet alle eieren in één mand leggen”, legt Luc Bossyns uit. “Hoe beter onze beoordeling, hoe makkelijker het voor Aquafin is om voordelig leningen aan te gaan. Dat is in het voordeel van de burger, die voor de zuivering van het water dat hij gebruikt een bijdrage betaalt via zijn drinkwaterfactuur.”
dat naar de beursstapt, is zeldzaam”.
8
Een neveneffect van biologische waterzuivering, is de voortdurende aangroei van de slibmassa die het afvalwater zuivert. De verwerking van dat slib tot compact product en de afzet ervan vragen een hele organisatie.
SLIB
VAN AFVAL NAAR NUTTIG PRODUCT In zijn slibstrategie past Aquafin de ladder van
Die energiebron wordt omgezet in groene stroom, waarmee we
Lansink toe. Die stelt een voorkeursrangorde op van
een aantal van onze waterzuiveringsinstallaties zelf van energie
hoe afval het best verwerkt wordt, startend bij de
voorzien. Nadat het slib door ontwatering is teruggebracht tot
meest milieuvriendelijke en eindigend bij de meest
een drogestofgehalte van gemiddeld 27%, kan het twee wegen
milieubelastende verwerkingswijze. “Concreet voor
uit. Ofwel wordt het gedroogd met het oog op verder nuttig
ons komt het erop neer dat we proberen om de slib-
gebruik, of het gaat naar één van de verbrandingsovens in Brugge
massa zoveel mogelijk te reduceren en het restant
of Beveren. De oude oven in Brugge verbrandt zo’n 90.000 ton
zo milieuvriendelijk af te zetten”, vertelt Willy
ontwaterd slib per jaar. De gewonnen energie volstaat daar om de
Bartholomeeusen, hoofd Slibbeheer bij Aquafin.
oven autotherm te laten werken, zonder toevoeging van extra energie. De nieuwe oven in Beveren zal nog zeker tot in 2021 jaarlijks minstens 90.000 ton zuiveringsslib verbranden, mét
Slibverwerking
energierecuperatie voor de productie van stoom en elektriciteit.
Jaarlijks voeren we bijna een miljoen kubieke meter
Aquafin koos ervoor om ook eigen slibdrooginstallaties te
vloeibaar slib naar centrale ontwateringsinstallaties
bouwen in Deurne, Leuven en Houthalen. Hier wordt het slib
op een veertigtal zuiveringsinstallaties. Hier wordt
herleid tot pellets, droge korrels met een positieve calorische
een groot deel van het water uit het overtollige
waarde. Vandaag heeft Aquafin nog een contract lopen met
zuiveringsslib verwijderd. Op een vijftiental van
Electrabel, dat de pellets gebruikt als brandstof bij de productie
deze locaties beschikken we ook nog over gistings-
van elektriciteit. Binnenkort gaat een nieuwe overeenkomst in
installaties, die een belangrijk aandeel van
met de tijdelijke handelsvereniging tussen afvalverwerker Indaver
ons slib nog vóór de ontwatering vergisten.
en cementproducent CBR. Het organisch materiaal uit het slib zal
Omdat vergisting het organisch materiaal afbreekt,
nog steeds worden gebruikt als brandstof, maar ook de minerale
vermindert de slibhoeveelheid hier al een eerste keer.
stoffen in de asresten zullen worden aangewend voor de
Bovendien ontstaat er tijdens het proces biogas.
productie van cement. Aquafin zal dan trouwens vergoed worden voor de continue aanlevering van slib, in plaats van ervoor te moeten betalen.
9
Slibdispatch De slibproductie op de meer dan 200 zuiveringsinstallaties van Aquafin in goede banen leiden, vraagt een gesmeerde organisatie. “Jaarlijks wordt zo’n 900.000 m³ vloeibaar slib in 30.000 transporten over de weg vervoerd. Dat komt overeen met een 600-tal gevulde olympische zwembaden”, weet Willy Bartholomeeusen. “Op het hoofdkantoor in Aartselaar houden negen medewerkers zich bezig met de slibafzet, waarvan er twee voltijds de dispatching regelen. Op de waterzuiveringsinstallaties zelf worden elke week prognoses gemaakt van het slib dat de week erna vloeibaar moet afgevoerd worden. Op basis daarvan verdeelt de slibdispatching het aangeboden slib over de zuiveringsinstallaties die beschikken over een ontwateringsinstallatie. Het is opnieuw de centrale slibdispatching die dan de transporten met ontwaterd slib naar de slibdrogers plant. Op jaarbasis wordt ongeveer 250.000 ton ontwaterd slib
s
Willy Batholomeeusen: “Met een vermindering van het aantal slib-
vervoerd in 10.000 transporten. Voor het gedroogd slib mogen daar
transporten, dragen we ons steentje bij aan een betere luchtkwaliteit
nog eens 1.100 transporten worden bijgeteld. Het is dus belangrijk om
en zorgen we voor een flinke besparing.”
de hoeveelheid slib zoveel mogelijk te reduceren. Een beperking van het aantal transporten, is goed voor het milieu en drukt de kosten.”
Het slib dat op de installaties van Aquafin wordt verwerkt, is enkel afkomstig van biologisch afbreekbaar afvalwater. Het is dus geen
t
“Dankzij studiewerk van Möbius, een bedrijf ontstaan uit de Universiteit
giftig afval, zoals wel eens gedacht wordt. Op elke zuiverings-
Gent, beschikken we nu over een handig rekenmodel om verschillende
installatie wordt het restslib trouwens verschillende keren per jaar
scenario’s te simuleren,” licht Willy Bartholomeeusen toe. “Door het
geanalyseerd op een aantal kritische parameters. De rookgassen
inbrengen van een aantal parameters krijgen we antwoord op vragen
die bij de verbranding van slib ontstaan, worden in een hele reeks
als ‘Hebben we voldoende ontwateringscapaciteit?’, ‘Heeft het zin
opeenvolgende stappen gezuiverd, totdat ze voldoen aan de
een bijkomende gisting te plaatsen en zo ja, waar komt die dan best?’”
strengste eisen uit de milieuvergunning.
l
10
MEER GRONDWATER IN RIOOLWATER DAN GEDACHT Riolen transporteren meer grondwater dan algemeen
Een extreem voorbeeld van grondwaterinsijpeling is vastgesteld in de collector Vagevuur in Zuienkerke, een deelgemeente van
wordt aangenomen. Uit onderzoek van Aquafin blijkt dat
Brugge. “Op de collector zijn er twee persleidingen aangesloten”,
het een niet te onderschatten oorzaak van verdunning
pompstations op de persleidingen stilgelegd. Normaal gezien
legt Geert Dirckx uit. “Tijdens de inspectie van deze riool, werden de zou er op dat moment geen water in de collector mogen zitten.
van het huishoudelijk afvalwater is. Omgekeerd sijpelt er
Het rioolwater en het oppervlaktewater dat mee in de persleidingen loopt, wordt op dat moment namelijk niet naar de
minder rioolwater in het grondwater dan gedacht.
collector gepompt.”
Net zoals regenwater en oppervlaktewater, verdunt ook grondwater het rioolwater in veel collectoren. Recente internationale studies wijzen uit dat 40% tot 50% van het water dat op een waterzuiveringsinstallatie toekomt, geen huishoudelijk afvalwater is, maar onvervuild of licht vervuild water. Huishoudelijk afvalwater dat vermengd is met relatief schoon water, is moeilijker te behandelen op een zuiveringsinstallatie. Bovendien raakt de riool soms zo vol door dat extra debiet, dat er via nooduitlaten ongezuiverd water naar de beek stroomt. Voor een deel is verdund afvalwater het gevolg van de historische systeemkeuze van rioolstelsels. Vroeger werden er gewoonlijk gemengde rioleringen aangelegd, die naast afvalwater ook regenwater moesten transporteren. Stelsels met een (gedeeltelijk) aparte afvoer voor regenwater, genieten pas sinds midden jaren ‘90 de voorkeur. Een andere bron van verdunning, is de onbedoelde instroom van oppervlaktewater, via grachten of beken die op
“Toch bevond er zich tijdens de inspectie een behoorlijk debiet in
de riolering zijn aangesloten.
de buis, dat geschat wordt op een tiende van het afvalwaterdebiet. Meestal is de infiltratie van grondwater minder extreem, maar vele
Een laatste, vaak onderschatte oorzaak, is de insijpeling van
kleintjes maken één groot.”
grondwater in lekkende riolen. “Dat is niet zo verwonderlijk”, weet onderzoeksverantwoordelijke Geert Dirckx. “Pas sinds de jaren ’80 worden riolen op kwaliteitsvolle manier gedicht en wordt
Vaker water in de buis dan eruit
er voldoende aandacht besteed aan grondaanvullingen rond de leidingen. Bovendien wordt er in veel riolen op natuurlijke wijze
Aquafin onderzocht welke gebieden in Vlaanderen extra gevoelig
waterstofsulfide gevormd. Bij hoge concentraties kan dat gas de
zijn voor de vermenging van rioolwater met grondwater.
wanden en voegen van leidingen zo sterk aantasten, dat grondwater
“Daarvoor hebben we de grondwaterstand vergeleken ten opzichte
gemakkelijk in de riool kan sijpelen.”
van de ligging van 17.000 km leidingen”, legt Geert Dirckx uit.
11
“Grofweg kan je stellen dat in het westelijke en noordelijke deel van Vlaanderen de grondwatertafel eerder bóven de leidingen ligt. Infiltratie van grondwater in lekke leidingen is daardoor zeer waarschijnlijk. In de hellende zuidelijke gebieden, aan de grens met Wallonië, ligt de grondwatertafel eerder ónder de leidingen, behalve als ze zich vlakbij een waterloop bevinden. Daar is grondwaterinfiltratie dus minder plausibel.” Grondwater kan in de leidingen infiltreren, maar het omgekeerde kan zich ook voordoen.” “Literatuuronderzoek wees uit dat rioolwater in veel mindere mate uit de riolen loopt”, verklaart Geert Dirckx.
s
“Naast hemelwater en oppervlaktewater, is ook grondwater een niet te onderschatten bron van verdunning van het rioolwater”, stelde Geert Dirckx vast. “Op de kaart van Vlaanderen hebben we aangeduid waar insijpeling van grondwater meer of minder waarschijnlijk is. Hoe sneller de precieze verdunningsoorzaak wordt vastgesteld, hoe vlugger er aan een oplossing kan worden gewerkt.”
Probleemdetectie De onderzoeksresultaten zijn op de kaart van Vlaanderen aangebracht met kleurschakeringen, die aangeven in welke mate een gebied gevoelig is voor infiltratie van grondwater in lekkende riolen. Deze kaart is een hulpmiddelen om de oorzaak van vastgestellende verdunningen van het afvalwater op te sporen. Als de oorzaak volgens de kaart waarschijnlijk oppervlaktewater is, is het mogelijk om gericht de bronnen van verdunning op het stelsel te zoeken. Een aangesloten beek, kan bijvoorbeeld relatief eenvoudig van de riolering worden afgekoppeld. Als de oorzaak grondwater is, is het euvel doorgaans minder makkelijk te verhelpen.
l
“De vervuiling en organismen in het afvalwater zorgen ervoor dat de scheuren en openingen op de bodem van de leiding op natuurlijke wijze wordt afgedicht met
SNEL EN CORRECT BETAALD
een slijmlaag. Zelfs als de grondwaterstand onder de leidingen ligt, zorgt die slijmlaag
Aquafin nam de financiële dienstverlener Transparent Accounts
ervoor dat het rioolwater moeilijk uit de
Payable onder de arm om de geldstromen binnen de
leidingen geraakt. Algemeen kan je stellen
onderneming te optimaliseren. Het bedrijf checkt bij zijn klanten
dat de hoeveelheid huishoudelijk afval-
of er facturen te veel betaald worden, of de leveranciersdatabase
water die mogelijk uit de riolering sijpelt,
goed in elkaar zit en of de BTW op buitenlandse aankopen
niet meer bedraagt dan 5 tot 10% van
voldoende gerecupereerd wordt. Na een audit van een maand
het dagelijkse debiet. Dat is goed nieuws,
concludeerde Transparent Accounts Payable dat Aquafin het 2,4
omdat tot nu toe werd aangenomen dat
keer beter doet dan de bedrijven waarmee het vergeleken werd.
dat debiet veel hoger was.”
Aquafin kreeg daardoor de titel “World class company”.
l
12
WATERLOPEN WORDEN LANGZAAM SCHONER
De waterkwaliteit in Vlaanderen verbetert gestaag verder,
Ondanks de decennialange inspanningen om het afvalwater van de huishoudens, de industrie en de landbouw te zuiveren, voldoet
zo concludeert het Jaarrapport Water van de Vlaamse
de helft van de meetplaatsen nog niet aan de zuurstofnorm. En wanneer gekeken wordt naar de biologische kwaliteit van het
Milieumaatschappij. Toch is er nog een hele weg
water, voldoet nog maar één derde aan de wettelijke basiskwaliteitsnorm. Toch werden voor de meeste parameters in 2008
te gaan voor alle waterlopen weer aan
de beste resultaten opgetekend sinds het begin van de metingen. “Er is dus zeker vooruitgang”, zegt Mie Van den Kerchove,
de basiskwaliteitsnorm voldoen.
woordvoerster van de Vlaamse Milieumaatschappij (VMM).
13
Kwaliteit oppervlaktewater en bodems
De impact van bedrijfslozingen werd in 2008 verder beperkt door bijkomende aansluitingen van riolen
Voor de meeste parameters werd sinds het begin van de metingen
op zuiveringsinstallaties en door inspanningen
in 1991 een aanzienlijke vooruitgang geboekt. Die tendens zette
van de bedrijven zelf. Er werd in 2008 opnieuw
zich het voorbije jaar verder door, zij het minder uitgesproken.
een verbetering vastgesteld voor BZV, CZV en fosfor.
“Dat is ook logisch, want de kwalitatief en kwantitatief
Voor stikstof werd een verwaarloosbare stijging
belangrijkste saneringen vonden plaats in de jaren ’90”, verklaart
met 1% opgetekend.
Mie Van den Kerchove. “Voor ammonium werden in 2007 en 2008 de laagste concentraties gemeten sinds 1991. En nog nooit voldeden zoveel meetplaatsen
Werking en beheer van de saneringsinfrastruur
aan de norm voor fosfaat. Ook de zuurstofhuishouding is opnieuw verbeterd. Zowel de gemiddelde zuurstofconcentratie als het
Nog nooit voldeden zoveel rioolwaterzuiverings-
percentage meetplaatsen dat aan de norm voldoet, scoren beter
installaties aan alle opgelegde normen als in 2008.
dan ooit tevoren. Dat is een belangrijke evolutie”, benadrukt
“Die installaties dienen echter om huishoudelijk
Mie Van den Kerchove. “Zonder zuurstof is er geen leven in
afvalwater te zuiveren, of compatibel bedrijfsafval-
de waterloop mogelijk. Zuurstof speelt ook
water”, beklemtoont Mie
een grote rol in de zelfzuiverende processen
Van den Kerchove. “In te veel
“Zwaar verontreinigde
van het water. Zwaar verontreinigde waterlopen komen in Vlaanderen gelukkig nog maar zelden voor. Van de 1665 meet-
gebieden wordt de werking van de installatie verstoord
waterlopen komen nog maar
plaatsen waren er in 2008 nog maar twee die dat zwarte label kregen. Een belangrijke
door een te hoge aanvoer van grondwater en hemelwater.
uiterst zelden voor.”
Dat is onder meer afkomstig van grachten en beken,
indicatie van de kwaliteit van het
verharde oppervlakten en
oppervlaktewater is de aanwezigheid van een gevarieerde levensgemeenschap aan ongewervelde diertjes,
drainages die aangesloten zijn op de gemeentelijke
de zogenaamde macro-invertebraten. Voor de aanwezigheid van
rioleringen. Dat verdunde afvalwater kan bij hevige
deze diertjes scoort 33 % van de meetplaatsen ‘goed’ of ‘zeer goed’.
neerslag ontsnappen naar beken en rivieren via
Een derde van de onderzochte waterlopen voldoet hiermee aan
openingen of overstorten in het riolen- en
de huidige wettelijke Vlaamse basiskwaliteitsnorm.”
collectorenstelsel. Meetresultaten van het VMMoverstortmeetnet tonen echter aan dat lokale
De kwaliteit van de waterbodems is doorgaans slechter dan die
ingrepen een uitermate gunstige invloed kunnen
van de waterkolom. Veelal gaat het om historische verontreiniging.
hebben. Sinds 2003 stellen we een dalende trend
36% van de onderzochte meetplaatsen is sterk verontreinigd,
vast in de werking van de 250 overstorten die
62% licht verontreinigd tot verontreinigd. Slechts 2% is niet
de VMM bemeet.”
verontreinigd. Toch is een langzame verbetering merkbaar. Die trend zette zich in 2008 voort.
In 2008 heeft de VMM in samenspraak met Aquafin een indicatorenkader opgesteld, dat de werking van de bovengemeentelijke infrastructuur moet
Lozingen in het water
beoordelen. Die indicatoren werden vorig jaar al toegepast op 41 proefgebieden. Uit de resultaten
Het aantal meetplaatsen met een overschrijding van de
blijkt dat Aquafin de infrastructuur goed beheert,
nitraatnorm daalde op een jaar tijd met 10%, van 37% naar 27%.
maar dat er lokaal nog verbeteringen mogelijk zijn.
Het mestactieplan blijkt dus effect te hebben. In 2008 werd
Voor het opvolgen van de pompstations zijn er nog
de norm voor bepaalde herbiciden en insecticiden op meer dan
onvoldoende meetgegevens voor handen.
l
15% van de meetplaatsen overschreden, vooral in kleinere beken. Dat is een pijnpunt, omdat net daar het meeste kans is op de ontwikkeling van een ruimere biodiversiteit.
Meer info: www.vmm.be/publicaties l
14
HANGMOSSELEN
EEN NICHE IN DE ZEEVISSERIJ Tekst en fotografie: Misjel Decleer
De studiedienst voor Duurzame Visserijontwikkeling stimuleert sinds enkele jaren de hangmosselcultuur, omdat die past in de geleidelijke reconversie van onze visservloot. Deze mossel zet zich vast op mosseltouwen, die rond mosselkooien gewikkeld worden. Op hun beurt zijn die bevestigd aan een gele boei. In tegenstelling tot ‘gewone’ mosselen, komen ze nauwelijks in aanraking met de zeebodem, waardoor ze een intensere en rijkere zeesmaak hebben. Als ik Nieuwpoort binnenrijd, afslag visveiling, herken ik langs de kade onmiddellijk de Musselboot I, een omgebouwde ankerboot met stuurhut. De kapitein, die ook stuurman is, geeft me een warm welkom met een hartelijke glimlach en een stevige
Aan de Belgische kust is de hangmosselcultuur
handdruk. We varen ongeveer een uur een noordelijke koers, tot een tachtigtal gele mosselboeien en drie grotere rode metalen
in opkomst. Ik vaar mee met de Musselboot I,
constructies opduiken. Hier gaan we een eerste keer voor anker. De boei die op het dek klaar staat, wordt met een kraan uitgezet
om met eigen ogen te zien hoe deze concurrent
op zee. Dan glijden we tussen de grote gele dobbers door, terwijl verstoorde aalscholvers en grote sternen van de ene naar de
voor de Zeeuwse mossel wordt geoogst.
andere boei vliegen.
Verankerd zeeleven Vervolgens wordt het anker een tweede keer uitgeworpen, samen met een groot betonnen blok, verankerd aan zware kettingen. Eén van de vissers springt vervolgens op de dichtsbij gelegen boei, om de haken van de kraan in de lussen van boei 33 te klinken.
15
Het gevaarte wordt uit zee gehesen, terwijl het water van de touwen afdruipt. Ik staar vol verwondering het rijke leven aan dat zich op deze kunstmatige vlotters heeft verankerd. Vijfdradige meunen vallen en kronkelen op het dek, terwijl blauwe en fluwelen zwemkrabben zijdelings sprinten naar een veilig heenkomen. Dikke zeesterren met een diameter van ruim dertig cm, liggen over het dek verspreid. Ze vormen een log contrast met de fijne slangsterren, die ook verwoede pogingen ondernemen om het scheepsdek in te ruilen voor een vriendelijker milieu. Onder de boei hangt een mosselkooi, met daarrond een dik touw gedraaid. Daarop hebben zo’n twee ton mosselen zich vastgehecht. Het net, dat oorspronkelijk rond het jonge broed vastzat, is ondertussen verteerd.
Nieuwpoort tegen Zeeland Het dikke touw wordt losgemaakt van de kooi en doorheen een stalen lus geleid. Daarna wordt het aan een draaimolen bevestigd, zodat de mosselen bij het aantrekken van de touwen van hun substraat worden gewrikt. Met een sorteermachine worden de grote van de kleine mosselen gescheiden. Het afwikkelen van het touw duurt enkele uren. Het lijkt een simpel werkje, maar mosselen hebben een ingenieus aanhechtingssysteem van byssusdraden, die de ganse massa als een enorme koek aaneenklitten. De vissers snijden, zagen en beitelen terwijl de zweetdruppels parelen op hun gezichten. En daarna moet ook de mosselkooi nog afgeschraapt worden. Als de boei grotendeels vrij is van alle ‘aanhangsel’, is het half vier ’s middags. We worden naar de kombuis geroepen voor de ultieme test: een pot verse mosselen, gekookt in eigen sap, zowat het beste wat ooit mijn tong streelde. Dikke sappige volle mosselen, zonder zand of steentjes. Een snee bruin brood en boter erbij.... meer vragen ze niet. Ik ben een heerlijke dag rijker en wat mij betreft, zijn de Nieuwpoortse mosselen lekkerder dan de Zeeuwse.
s
De mosselen groeien om een touw dat rond een kooi is gewikkeld.
Zo kent u ze: een smakelijke pot mosselen.
u
l
16
OOK UNICEF WERKT AAN ZUIVER WATER Aquafin steunt dit jaar de WaSH-campagne van UNICEF België. WaSH staat voor: Water, Sanitaire voorzieningen en Hygiëne, drie sleutelelementen in de strijd tegen kindersterfte.
Sabine Schellens, hoofd Communicatie, verduidelijkt: “De focus tussen onze activiteiten in Vlaanderen en die van UNICEF in derdewereldlanden verschilt natuurlijk wel erg. Terwijl wij hier al bezig zijn met verregaande zuivering van afvalwater dat voldoet aan zeer strenge normen, sterven in grote delen van de wereld nog dagelijks mensen door een gebrek aan basishygiëne. Met onze steun willen we het signaal geven dat zuiver water geen evidentie is. Het is een voortdurende bekommernis die veel kennis, tijd en geld vraagt. We leven tenslotte allemaal samen op deze planeet. Als we die leefbaar willen houden, moeten we verder kijken dan de eigen landsgrenzen.” Aquafin geeft UNICEF ook zichtbaarheid op zijn opendeurdagen. Bezoekers kunnen hun steentje bijdragen door een gadget te kopen, Foto: UNICEF
waarvan de opbrengst naar de WaSH-campagne gaat.
V.u.: Luc Bossyns, Dijkstraat 8, B-2630 Aartselaar
Overal zuiver water
Ombudsman: 0472 450 450,
[email protected]
Voor zo’n 884 miljoen mensen is veilig drinkwater een droom.
Noodnummer buiten de werkuren: 0800 16 603
Nog eens 2,5 miljard mensen moeten het zonder sanitaire voorzieningen stellen. Vier miljoen kinderen halen elk jaar hun vijfde
Aquafin NV
verjaardag niet, door ziekten en aandoeningen veroorzaakt door
tel. 03 450 45 11, fax 03 458 30 20,
[email protected],
vervuild water en gebrek aan hygiëne. UNICEF zet zich met zijn
www.aquafin.be
WaSH-projecten samen met overheden en andere organisaties in om wereldwijd aan iedereen zuiver water te kunnen geven. De beschikbare
Gratis abonnement op Aqua op schriftelijke aanvraag.
middelen worden enerzijds ingezet voor de uitbouw van de drinkwaterinfrastructuur, en anderzijds de bouw van toiletten op openbare
Met een klik op de werf
plaatsen en de aanleg van riolering. Frederica Muller, corporate officer
U kan de uitvoering van de rioleringsprojecten
van UNICEF België: “We maken bij de uitvoering van onze projecten
van Aquafin opvolgen via www.aquafin.be,
gebruik van eenvoudige en goedkope technieken, die toch doeltreffend
onder 'werken per gemeente'.
zijn. We betrekken telkens de hele lokale gemeenschap. Het lijkt misschien een druppel op een hete plaat, maar elke bijdrage is voor ons van
Bibliotheek Aquafin: tel. 03 450 44 43
belang en maakt het verschil tussen leven en dood voor een kind.”
Aqua wordt gedrukt op milieuvriendelijk papier.
Meer weten over de WaSH campagne: www.unicef.be.
Fotografie: Jan Locus, FotoVDB
l
