april 2007 nummer 8 Sharon Dijksma: meer gesubsidieerde banen 6 De beginnende docent binnenboord houden 11

SBM Maandblad van de Besturenraad voor managers, bestuurders en toezichthouders

april 2007

nummer 8

Sharon Dijksma: meer gesubsidieerde banen

6

De beginnende docent binnenboord houden

11

Masterplan onderwijskwaliteit Noord-Nederland “Christelijke scholen zijn verstatelijkt” Waarheen met de havo?

14

16

18

LEDENBIJEENKOMST: OPENSTAAN VOOR DE VREEMDE

8

Bergen verzetten doe je steen voor steen Leergang Strategisch leiderschap voortgezet onderwijs Tien bijeenkomsten van april t/m november 2007 onder leiding van experts en toptrainers Persoonlijk en moreel leiderschap Governance � Organisatie- en veranderkunde � Zelfmanagement � Inzicht in het eigen handelen � �

Vliet Academie dynamisch leren

Meer informatie en inschrijven www.vlietacademie.nl, 070 348 11 81

WMS: ons aanbod DE WET MEDEZEGGENSCHAP SCHOLEN (WMS) BETEKENT HEEL WAT VOOR UW SCHOOLORGANISATIE. ■ Op onze website (www.besturenraad.nl > po/vo > producten downloaden) vindt u basisreglementen en statuten. Deze kunt u gebruiken bij het opstellen van uw eigen voorstel voor het reglement en het statuut, dat 1 mei klaar moet zijn. Ook vindt u daar informatie die het veranderingsproces van de MR zal versoepelen. ■ Antwoorden op veelgestelde vragen (FAQ’s) vindt u ook op onze site. ■ Onze telefonische helpdesk is speciaal getraind om uw vragen te beantwoorden. Neem gerust contact op via telefoonnummer 070 348 12 80. Wij helpen u graag verder. ■ De Vliet Academie biedt 15 mei een extra cursus Rollen in medezeggenschap voor bovenschools directeuren, directieleden en MR-leden. Informatie en aanmelding: 070 348 11 81, [email protected]. Meer weten? Neem contact op met Kees Jansen, e-mail [email protected], telefoon 070 348 11 48.

DE BESTURENRAAD IS U BEHULPZAAM!

SBM

Colofon

Maandblad voor managers, bestuurders en toezichthouders april 2007 nummer 8

SBM is het maandblad van de Besturenraad, de organisatie van het christelijk onderwijs. Wij vertegenwoordigen scholen, directeuren, besturen en raden van toezicht bij overheden en andere instellingen. Wij verlenen diensten rond de thema’s onderwijs & identiteit, personeel & organisatie, financiën, huisvesting, communicatie & kwaliteit en maatschappelijk draagvlak. Bij de Besturenraad zijn 650 besturen aangesloten, met 2.250 onderwijsinstellingen en meer dan 800.000 leerlingen en studenten in het basis-, speciaal, voortgezet onderwijs, bve, hoger en wetenschappelijk onderwijs. Redactie Grada Huis (eindredacteur) Guido de Bruin (coördinerend redacteur) Corine de Reus (beeldredacteur) Elise van Bokhorst

6

“Meer gesubsidieerde banen in het onderwijs” Staatssecretaris Sharon Dijksma

8

De vreemdeling welkom heten Ledenbijeenkomst 2007

Hans Bruggeman Kees Jansen Anne-Els Valstar Anneke de Wolff Redactieadres Oosteinde 114

11

Samen de beginnende docent binnenboord houden… Lerarenopleiding en school …al was het alleen maar vanwege de kosten

14

“Dat is met een kanon op een mug schieten” Masterplan onderwijskwaliteit Noord-Nederland

16

“Christelijke scholen zijn verstatelijkt” Onderwijsadviseur Gert van Dijk

18

Waarheen met de havo?

20

Topdrukte bij organisatie buitenschoolse opvang

24

Denktank van pioniers Netwerk lectoren identiteit

Postbus 907, 2270 AX Voorburg E-mail: [email protected] Vormgeving Ontwerpwerk, Den Haag Foto omslag Ruben Schipper Druk Drukkerij Giethoorn ten Brink, Meppel Abonnementen SBM voor leden € 25,00 SBM voor niet-leden € 37,00 SBM met Thema voor leden € 35,50 SBM met Thema voor niet-leden € 51,00 Zonder schriftelijke opzegging voor 1 december van het lopende jaar worden abonnementen automatisch verlengd voor het daaropvolgende kalenderjaar. Voor informatie en losse nummers: 070 348 11 48. Copyright Voor overname van artikelen of gedeelten daarvan graag voorafgaand contact met de redactie. Disclaimer Aan de informatie in dit magazine kunnen geen rechten worden ontleend. De redactie is niet verantwoordelijk voor de inhoud van de advertenties. ISSN: 1570-2332

rubrieken

4 Nieuws | 22 De Praktijk | 26 Nieuws Besturenraad

NIEUWS

Boeiuh en chilluh Dat jongeren tegenwoordig vooral zappen,

wereld buiten. ‘Boeiuh’ is ons toverwoord,

ruimdenkendheid. De andere kant van dit enorme

chatten en blowen, geen kranten lezen en met

‘chilluh’ onze hobby.”

relativeringsvermogen is echter dat we nergens

de iPod de drukke wereld buitensluiten, ligt niet

meer echt in geloven. Het is de donkere zijde van

alleen aan henzelf, maar vooral aan de maat-

Wijnberg wijt die apathie deels aan de enorme

het informatietijdperk: hoe meer je weet, des te

schappelijke ontwikkelingen. Dat betoogt Rob

overvloed van informatie die over de heden-

minder vruchtbaar is de grond voor een eigen

Wijnberg (24), redacteur van nrc.next, in zijn

daagse mens wordt uitgestort. “Maar aan lessen

waarheid. Dat leidt onherroepelijk tot identiteits-

boek ‘Boeiuh! Het stille protest van de jeugd’.

informatieverwerking doet onze samenleving

verlies, gecompenseerd door een toenemend

Wijnberg doet niets af aan de apathie en het

niet. Welke school of universiteit leest klassikaal

hedonisme en zucht naar erkenning.”

hedonisme van zijn generatie. “De cijfers zijn

kranten of kijkt in de klas tv? Geen.”

Wijnberg duidt dit alles niet onverdeeld nega-

ondubbelzinnig: 3,6 procent van mijn genera-

Anderzijds zijn wereldwijde maatschappelijke

tief. De instelling van de hedendaagse jongeren

tiegenoten kijkt naar het Journaal, 1 procent is

ontwikkelingen volgens de auteur debet aan de

“zou wel eens de bevrijding kunnen betekenen

lid van een politieke partij, 41 procent gebruikt

instelling waarmee jongeren zich door het leven

van de toenemende mediadruk, het zorgwek-

cannabis. We lezen gemiddeld twaalf minuten

slaan. Onder invloed van het toenemende extre-

kende extremisme sinds september 2001 en

per dag, spenderen ruim 180 minuten voor de

misme heeft zijn generatie de waarheid “abrupt

het vruchteloze idealisme waarmee de oudere

televisie en chatten meer dan we studeren.

afgeschaft”, stelt Wijnberg. “Het gevolg: we zijn

generaties er tegen ten strijde trekken.”

Ondertussen is uitgaan vervangen door loungen

relativerend op het onverschillige af. Dat vertaalt

en houden de oordopjes van de iPod de drukke

zich aan de ene kant in bewonderenswaardige

Meer informatie op www.boeiuh.com.

Vrees voor overladen programma tweede fase De examenprogramma’s in de vernieuwde tweede fase van havo en vwo dreigen overladen te worden. Die vrees uitte het Tweede Fase Adviespunt na een rondgang langs een aantal scholen. Het adviespunt hoorde diverse malen dat docenten meer willen doen dan het examenprogramma voorschrijft. “Dit zou tot overladenheid kunnen leiden, zeker

Klasseactie voor microkrediet

als er geen enkele vorm van coördinatie en sturing op de scholen plaatsvindt. En dan

Met de ‘Klasseactie!’ willen de initiatiefnemers van de inzamelingsactie voor microkrediet Day For

zijn we zo terug bij 1998: scholieren die

Change kinderen in de groepen 7 en 8 van het primair onderwijs laten ervaren hoeveel je met een

mopperen omdat ze overvraagd worden”,

klein startkapitaal kunt bereiken.

aldus het verslag.

Alle 8000 basisscholen krijgen een uitnodiging om deel te nemen aan het project. Ze krijgen dan van de Postbank een lening van 20 euro. Samen bedenken de kinderen een activiteit waarvoor ze

Scholen worden volgens het adviespunt

als echte ondernemers dat microkrediet gaan inzetten. In het meegeleverde boekje staan ideeën en

geprikkeld om het examenprogramma extra

tips en kan de klas de uitgaven en opbrengsten bijhouden. Aan het einde van de actieperiode kan al

zwaar te maken door onder meer school-

dit geld worden ingeleverd bij de postkantoren, en op 5 mei wordt bekendgemaakt hoeveel er in het

boeken die verder gaan dan de examenstof

hele land is opgehaald. Meer informatie op www.dayforchange.nl.

en de mogelijkheid om cijfers voor extra

Prinses Máxima, boegbeeld van het microkrediet, heeft onlangs aan de IMC Weekendschool in

onderdelen te geven. “Maar vaak ook is men

Den Haag als gastdocent de eerste les van het vak ‘De wereld als je werkterrein’ verzorgd. Ze vertelde

zich helemaal niet zo bewust méér te willen

vijftien leerlingen uit Schilderswijk en Transvaal over de werking en het belang van microkredieten.

doen dan moet: men wil gewoon alles zo veel

IMC Weekendschool is een school voor aanvullend onderwijs voor gemotiveerde jongeren uit wij-

mogelijk bij het oude laten en vergeet dat het

ken met een sociaaleconomische achterstand. Op de weekendschool volgen jongeren van tien tot

aan het vak toegewezen aantal studielasturen

veertien jaar drie jaar lang elke zondag lessen van onbezoldigde gastdocenten. Leerlingen hebben

is verminderd.”

zelf gekozen voor deelname aan de weekendschool en zijn geselecteerd op motivatie. Doel van het weekendschoolonderwijs is het verbreden van de perspectieven van de leerlingen en het vergroten van hun zelfvertrouwen.

4

Meer informatie op www.tweedefase-loket.nl.

Kennis te gelde maken

Minister Plasterk voert op verzoek van de Tweede Kamer het collegegeldkrediet in.

Publieke kennisinstellingen (universiteiten,

door naar bedrijfsleven en maatschappij.”

Studenten kunnen met ingang van komend

hbo’s en onderzoeksinstellingen), de over-

Tot de ondertekenaars behoren de VSNU, HBO

studiejaar het bedrag van hun collegegeld lenen

heid en het bedrijfsleven willen nog intensiever

Raad, VNO-NCW, MKB-Nederland, Nederlandse

en krijgen daardoor meer financiële armslag.

gaan samenwerken om de maatschappelijke

Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek

Informatie op www.minocw.nl.

waarde en de benutting van kennis te vergroten.

(NWO), Technologiestichting STW, Platform

Kennisinstellingen en bedrijven hebben daar-

Bèta Techniek, TNO en de Associatie van Grote

Publieke en semipublieke instellingen moe-

over onder leiding van het Innovatieplatform

Technologische Instituten (GTI’s).

ten in 2007 topinkomens boven 171.000 euro

een verklaring aangeboden aan minister Van

Minister Plasterk kondigde aan dat hij via een

openbaar maken in de jaarrekening en aan het

der Hoeven (Economische Zaken) en minister

wetswijziging wil regelen dat onderzoekers net

ministerie van Binnenlandse Zaken melden. Dit

Plasterk (OCW).

als in de Verenigde Staten het recht krijgen

bedrag komt neer op het gemiddelde belast-

Om een “kennisintensieve” en innovatieve

op een percentage van de opbrengsten van

bare jaarloon van ministers in 2006. Informatie

samenleving te realiseren, moet volgens de

de intellectuele eigendomsrechten van hun

op www.minbzk.nl.

partijen de kennis die bij universiteiten en hoge-

vindingen. Daardoor krijgen onderzoekers

scholen aanwezig is, optimaal worden benut.

volgens hem meer belang bij het omzetten van

Werkgevers die hun zieke werknemers weer

Dat kan alleen als kennisinstellingen, overheid

hun onderzoek in bedrijvigheid.

aan de slag helpen, kunnen de kosten daar-

en bedrijfsleven beter samenwerken. “De kennis stroomt nog niet op ieder gebied voldoende

van gemakkelijker verhalen op de eventuele Meer informatie op www.minocw.nl.

veroorzaker van de ziekte of handicap (aansprakelijke derde). Dat staat in een wetsvoorstel van minister Donner (Sociale Zaken). Informatie op www.szw.nl.

Docenten zien weinig in ‘nieuwe leren’ Het Universitair Medisch Centrum Groningen Ruim driekwart van de leraren vindt de invoering

langer in het mbo werken, zijn aanzienlijk minder

(UMCG) heeft de prijs voor het beste leerbe-

van het zogeheten ‘nieuwe leren’ een verslech-

positief. Ruim een op de drie praktijkopleiders is

drijf gewonnen. “Een zorgbedrijf dat de eigen

tering. Bijna een even groot deel noemt de

van mening dat leerlingen beter voorbereid op

leerstijl van de stagiaires centraal stelt. En leer-

invoering ervan vooral een bezuinigingsmaat-

de werkplek komen sinds de invoering van deze

lingen zelf verantwoordelijk maakt voor wat ze

regel. Dat blijkt uit een enquête onder leden van

nieuwe vorm van leren.

leren. Vrijheid voor de individuele leerling, onder

het EénVandaag Opiniepanel in samenwerking

stevige begeleiding”, zei staatssecretaris Van

met dagblad Trouw. Onder de ruim 20.000

Bijna de helft van de ondervraagde docenten

ondervraagden waren 900 leraren in het voort-

vindt dat competentiegericht beroepsonderwijs

gezet onderwijs.

de algemene ontwikkeling van de leerling ten

Staatssecretaris Dijksma (Onderwijs) wil de

Bijsterveldt (Onderwijs) bij de uitreiking.

goede komt. Ruim een derde (37 procent) vindt

aanpak van taalachterstand bij peuters in

Van de docenten denkt 69 procent dat leerlingen

dit echter niet. Vooral docenten die 25 jaar of

achterstandswijken fors uitbreiden. Uiterlijk

meer opsteken van klassikaal onderwijs door

langer werkzaam zijn, behoren tot de laatste

begin 2009 moeten 75.000 kinderen met een

een leraar dan van zelfstandig werken. Bijna

categorie.

taalachterstand voorschoolse educatie

tweederde vindt dat het leren van feiten evenveel

volgen. Dat zijn er nu 35.000. Informatie op

aandacht moet krijgen als het leren zelfstan-

Meer dan de helft (55 procent) oordeelt dat in

dig informatie op te zoeken. De leraren blijken

competentiegericht onderwijs voldoende aan-

somber te zijn over het huidige onderwijsniveau:

dacht wordt besteed aan kennisverwerving.

Minister Vogelaar (Wonen, wijken en integratie)

driekwart is het eens met de stelling dat leerlin-

Wederom een derde deelt die mening niet.

heeft 40 wijken in 18 steden geselecteerd die

gen in het voortgezet onderwijs nu minder leren

Ook hier zijn het vooral de docenten die langer

gezien de stapeling van sociale, fysieke en

dan twintig jaar geleden.

dan twintig jaar in het mbo werken die het

economische problemen in aanmerking komen

Meer informatie op www.eenvandaag.nl.

oneens zijn met de stelling. Zij zijn van mening

voor extra investeringen. In deze wijken wil het

zijn dat het accent te veel ligt op de ontwikkeling

kabinet het tij keren, zodat het in 8 tot 10 jaar

van vaardigheden en attituden.

weer wijken zijn waar mensen kansen hebben

Uit een onderzoek in opdracht van kenniscentrum ECABO onder mbo-docenten en praktijkopleiders blijkt dat docenten die minder

www.minocw.nl.

en waar het prettig is om te wonen. De lijst is te Meer informatie op www.ecabo.nl.

vinden op www.vrom.nl.

dan vijf jaar voor de klas staan, in meerderheid voorstander zijn van competentiegericht beroepsonderwijs. Collega’s die twintig jaar of

5

Staatssecretaris Sharon Dijksma

“Meer gesubsidieerde banen in het onderwijs” Meer ondersteunende functies in het onderwijs, waardoor leraren zich kunnen concentreren op hun eigenlijke taak: lesgeven. Daarvoor gaat staatssecretaris Sharon Dijksma (PvdA) zich hard maken. Verder wil ze nog weinig kwijt over haar plannen. “Ik ga me niet hier in Den Haag op mijn kantoor opsluiten om het allemaal zelf te verzinnen.”

Tekst: Guido de Bruin, Fotografie: Ministerie van OCW

De mensen met inmiddels afgeschafte ID-

wijs – “meer jongens naar de pabo dus” – en

Maar de bomen groeien nu eenmaal niet tot in

of voorheen Melkert-banen hebben in het

meer vrouwelijke schoolleiders. “Nu is 75 pro-

de hemel.”

onderwijs een “enorm waardevolle bijdrage”

cent van de leraren in het basisonderwijs vrouw

Ook over concrete doelstellingen houdt

geleverd, vindt staatsecretaris Dijksma (basis-

en 75 procent van de schoolleiders man. Het

Dijksma zich op de vlakte. Het kabinet heeft

onderwijs, speciaal onderwijs, kinderopvang).

zou goed zijn voor de werkvloer als we een

immers afgesproken dat het in de eerste hon-

“Om docenten te ontlasten, zodat zij zich op

gezonde mix krijgen. Voor leerlingen is het

derd dagen met allerlei betrokkenen in het

het lesgeven kunnen concentreren, is het heel

goed om te zien dat ook de juf de baas kan zijn.”

‘veld’ gaat praten om pas daarna het beleid

goed als er zulke ondersteunende functies zijn.

Dijksma ziet vooral perspectief in het duo-

concreet in te vullen. “Ik ga me niet hier in

Door maatregelen in het verleden om het aan-

schoolleiderschap als middel om meer vrou-

Den Haag op mijn kantoor opsluiten om het

tal toenmalige Melkert-banen terug te schroe-

wen te “verleiden” tot het kiezen voor een

allemaal zelf te verzinnen.”

ven, zijn die onder grote druk komen te staan.”

leidinggevende functie in het primair onder-

Ze wil zich hard maken voor meer van zulke

wijs. Vrouwen stimuleren om voltijds te gaan

ZORGEN

gesubsidieerde banen in het onderwijs.

werken, lijkt haar minder kansrijk. “Als er

Ook als het gaat om het speciaal onderwijs, een

kennelijk dringend behoefte is aan het wer-

“heel belangrijk onderwerp” in haar porte-

ken in deeltijd, verander je dat niet zomaar.”

feuille, legt de staatssecretaris zich niet vast op

DE JUF ALS BAAS

“In het basisonderwijs zijn zulke functies ook

het resultaat dat ze aan het einde van haar

nog eens een mooie manier om meer mannen

MOOI BEDRAG

ambtsperiode geboekt wil hebben. Ze kondigt

in de school te krijgen”, aldus de kersverse

Maatregelen om het werk van de docenten

dan ook niet met “politiek tromgeroffel” aan

staatssecretaris. Tegelijk wil ze ijveren voor

verlichten en het beroep aantrekkelijker

wanneer ze de wachtlijsten, vooral voor leerlin-

meer mannelijke leraren in het primair onder-

maken door “wervende arbeidsvoorwaarden”

gen van cluster 4, weggewerkt denkt te hebben.

en meer mogelijkheden voor professionele

Dat een investering in het speciaal onderwijs

ontwikkeling, moeten er volgens haar voor

nodig is, staat voor Dijksma buiten kijf, maar

zorgen dat het onderwijs voldoende leraren

of die de ruim 200 miljoen per jaar zal bena-

aantrekt en vasthoudt.

deren die oud-Commissaris Jeugd- en jonge-

Over geld wil ze het nog niet hebben. “In het

renbeleid Steven van Eijck heeft becijferd, is

regeerakkoord heeft Onderwijs een mooi

nog ongewis.

bedrag meegekregen, maar dat zou ik alleen al

Het beleid zal er volgens haar in ieder geval

op mijn terrein gemakkelijk kwijt kunnen.

op gericht moeten zijn de “spectaculaire”

“Een wijk als IJburg laat zien hoe weerbarstig en hardnekkig segregatie is” 6

groei van het speciaal onderwijs tot staan te

kabinet kinderrechters de mogelijkheid geven

multiculturele ontwikkeling Forum blijkt

brengen. “Dat is iets waar ik veel zorgen over

om ouders van ‘probleemkinderen’ al in een

dat de helft van de 31 grootste gemeenten

heb, omdat het een moeilijk beheersbaar pro-

vroeg stadium verplichte opvoedingsonder-

kampt met toenemende etnische segregatie

bleem lijkt, dat een enorme druk in het

steuning op te leggen. Dijksma wil betrokken

in het onderwijs, dat wil zeggen: scholen die

onderwijs veroorzaakt. Alleen al het feit dat

zijn bij de voorbereiding van die maatregel

gezien de samenstelling van de wijk te wit

er zo veel meer kinderen zijn waar kennelijk

door minister Rouvoet (Jeugd en Gezin),

of te zwart zijn.

iets mee aan de hand is, baart me zorgen.”

omdat die ook het onderwijs raakt.

Zelfs in een nieuwe wijk als IJburg in

Dijksma vindt het een goede zaak dat onder-

Als zo’n maatregel werkt, kan die volgens de

Amsterdam blijken al witte en zwarte scholen

wijsinstellingen in de toekomst verplicht wor-

staatssecretaris een ontlasting betekenen voor

te ontstaan. “Een wijk als IJburg laat zien hoe

den om voor elke leerling passend onderwijs te

docenten die geconfronteerd worden met

weerbarstig en hardnekkig het probleem is”,

organiseren, hetzij in het regulier onderwijs,

gedrag van kinderen dat te maken heeft met

aldus Dijksma. Op de langere termijn moet de

hetzij in het speciaal onderwijs. Er moet vol-

een problematische thuissituatie.

aanpak van probleemwijken door het nieuwe

gens haar een goede geschillenregeling komen

“Nu is het vaak zo dat leraren – idealisten die

kabinet volgens haar bijdragen aan het terug-

om conflicten tussen ouders en scholen over de

zij zijn – ongewild of bewust taken overne-

dringen van segregatie. “We gaan werken aan

vraag wat passend onderwijs is, te beslechten.

men die de ouders nalaten. Het onderwijs

veel gemengdere wijken. Dat zullen we op de

“Zo’n regeling moet zorgen voor een zorg-

heeft hier een belangrijke signaleringsfunctie,

langere termijn terugzien in de samenstelling

vuldige afweging van de belangen van leerlin-

maar ik wil wel voorkómen dat leraren wor-

van scholen.”

gen en ouders aan de ene kant en die van de

den opgezadeld met een verantwoordelijk-

Het regeerakkoord zoekt de bestrijding van

school aan de andere kant. Tegelijk moet de

heid die niet bij het onderwijs ligt. Het is

segregatie in het onderwijs vooral in de invoe-

besluitvorming snel verlopen, zodat leerlin-

vooral van belang dat leraren die een vermoe-

ring van vaste aanmeldmomenten voor basis-

gen niet onnodig op wachtlijsten komen te

den hebben van problemen in een gezin,

scholen en zonodig een systeem van loting.

staan. Als we de wachtlijsten willen bestrij-

ergens terechtkunnen en niet van het kastje

“Ik ben vooral op zoek naar positieve voor-

den, moeten we ze niet zelf met procedures

naar de muur worden gestuurd.”

stellen die werken”, aldus Dijksma. “Daar ga ik in de komende tijd met allerlei betrokkenen

gaan veroorzaken.” HARDNEKKIG

over spreken. Niet alleen met gemeenten en

OPVOEDINGSONDERSTEUNING

Een ander weerbarstig dossier in haar

scholen, maar ook met ouders. Als je vooruit-

In het licht van het groeiend aantal kinderen

portefeuille is de segregatie in het onderwijs.

gang wilt boeken, moet je ouders erbij betrek-

met ernstige (gedrags)problemen, wil het

Uit een onderzoek van het instituut voor

ken, anders stemmen ze met de voeten.” 7

Ledenbijeenkomst 2007

De vreemdeling welkom heten Christelijke onderwijsinstellingen willen ‘bijzonder aanwezig’ zijn, maar wat merkt hun omgeving nu van hun aanwezigheid? Daar ging het over op de jaarlijkse Ledenbijeenkomst van de Besturenraad op 20 maart: over een verhaal delen, openstaan voor de vreemde, agapè als wortel van christelijk burgerschap, dagelijkse dilemma’s en de onmogelijkheid om vanuit andermans denkraam te denken. Tekst: Guido de Bruin, Fotografie: Ruben Schipper

We hebben heel wat om uit te delen, was de boodschap waarmee de middag in Theater Orpheus in Apeldoorn begon. Verhalenverteller Pete Pronk zette de toon met zijn weergave van het verhaal over de wonderbare spijziging. Hij vertelde hoe Jezus, “man van verhalen”, op een afgelegen plaats een enorme schare langdurig had onderwezen. Toen Jezus’ leerlingen er bij Hem op hadden aangedrongen de mensen naar huis te sturen, zei Hij twee dingen, vertelde Pronk: “Geven jullie hen te eten”, en “Ga eens kijken wat je hebt”. “Als je echt gaat kijken wat je hebt, heb je veel meer dan je denkt”, aldus de verhalenverteller. Het resultaat was dat ieder een stuk brood, een verhaal in de hand kreeg. “Zo hebben jullie allemaal een stuk brood, een verhaal in de hand. Het is aan jullie wat jullie ermee willen doen: het bewaren voor later, of het delen, ermee spelen.” WEERBARSTIG PUNT

Over de essentie van het christelijke ‘verhaal’ dat onderwijsinstellingen aan de samenleving uit te delen hebben, boog de rooms-katholieke theoloog Erik Borgman zich in zijn rede. Die kern ligt volgens hem in een “eigenaardig en weerbarstig punt” dat de christelijke traditie als geen andere te maken heeft. “Als we willen weten wie wij zijn, verwijst de christelijke traditie ons niet naar onszelf – niet naar onze hoogste waarden, niet naar onze diepste overtuigingen, en zelfs niet zonder meer naar onze eigen traditie als de overlevering die wij van onze voorouders hebben ontvangen – maar naar anderen.” En die anderen zijn in de eerste plaats “degenen die aan de rand van de gemeenschap leven of er feitelijk buiten staan”, aldus Borgman, directeur van het Heyendaal Instituut voor onderzoek op het grensgebied van cultuur, religie en wetenschap. PRAKTISCH GELEEFDE VISIE

In die visie op het vreemde en de vreemde ligt volgens de theoloog de identiteit van het christelijk onderwijs en haar belangrijkste bijdrage aan de maatschappij. Dat is trouwens geen identiteit die voor altijd in woorden vastligt maar steeds weer in de praktijk vorm krijgt, betoogde Borgman. “Christenen hebben hun identiteit niet, zij moeten die, juist als christenen, steeds weer krijgen in de wijze waarop zij antwoorden op hun omgeving.” 8

Dat antwoord ligt volgens Borgman vooral in een expliciete visie van christelijke onderwijsinstellingen op zichzelf, waarin “de omgang met het vreemde en buitengeslotene” centraal staat. “Als het inderdaad zo is dat de christelijke traditie de vreemdeling welkom heet om in confrontatie met hem en haar te leren wat waarachtig goed en waar is, dan zou deze overtuiging als praktisch geleefde visie wel eens de grootste bijdrage van het christelijk onderwijs aan de samenleving kunnen zijn.” Dat gaat veel verder dan noodgedwongen omgaan met verschillen, benadrukte hij. “De christelijke traditie houdt ons niet voor om het uit te houden met mensen die ons vreemd zijn, maar vraagt ons hen te beschouwen als representanten van God en zijn Gezalfde. Zij zijn juist vanwege hun anders-zijn met ons verbonden en kunnen daarom voor ons een openbaring zijn.” KORENMAAT

Borgman riep christelijke onderwijsinstellingen op het licht van die geheel eigen visie niet onder de korenmaat te steken. “Lage levensbeschouwelijke profilering” – verpersoonlijkt in de directeur van een katholieke basisschool bij hem in de buurt die hem meende te moeten geruststellen met de mededeling dat hij van de katholieke identiteit maar weinig zou merken – is volgens hem een verkeerde strategie. “Die is vooral verkeerd omdat scholen zo – om het in Bijbelse termen te zeggen – hun licht onder de korenmaat steken en de samenleving armer – of om in de beeldspraak te blijven: donkerder – maken dan ze zou hoeven zijn.” Het gaat daarbij volgens hem minder om de levensbeschouwelijke identiteit van de mensen in de school dan om die van de school als institutie. “Minstens als gedachte-experiment lijkt het mij goed de mogelijkheid open te houden dat er mensen zijn die zich in de school als protestants zullen willen gedragen, zonder dat ze dat zonder meer buiten de school willen zijn. En dat dit niet erg is. Anders gezegd: het gaat niet om de diepste persoonlijke belijdenis van leraren, leerlingen en ouders, het gaat erom dat ze bijdragen aan wat op goede gronden een protestants-christelijke school kan worden genoemd.” EYEOPENER

Henk van der Sar, rector van de Protestantse Theologische Universiteit, zag een groot voordeel in de nadruk die Borgman legde op de identiteit van de instelling. “Dat is een zakelijke benadering die een niveau verder gaat dan de diversiteit aan belevingen en verwoordingen van identiteit van mensen in een instelling”, reageerde hij. “De identiteit van een onderwijsinstelling is iets wat je zakelijk kunt communiceren en waar je elkaar op kunt aanspreken. Daarmee overstijg je de verlegenheid over persoonlijke identiteitsbeleving.” Borgmans stelling dat het niet erg hoeft te zijn als personeelsleden buiten de school anders zijn dan in de school, was voor Johan Heddema,

AGAPÈ

algemeen directeur van de scholengroep Penta Primair in Grootegast,

Identiteit en actief burgerschap hebben alles met elkaar te maken,

een eyeopener. De tijd dat gezin, school en kerk voor leerlingen,

benadrukte CDA-staatssecretaris Marja van Bijsterveldt (Onderwijs)

docenten en ouders naadloos op elkaar aansloten, is voorbij. Dat bete-

in haar bijdrage. Ze liet zien hoe haar visie op maatschappelijke parti-

kent volgens Heddema niet dat een leerkracht op een christelijke

cipatie wortelt in het christelijk-sociaal denken, dat weer zijn oor-

school thuis best atheïst kan zijn. “Maar we kunnen wel erkennen dat

sprong vindt in het begrip agapè. “Agapè slaat niet op de liefde voor

op school iets wezenlijk anders van iemand gevraagd wordt dan thuis.”

één persoon, maar op de kracht die een gemeenschap in het leven

Voorzitter Marianne Luyer van de Besturenraad tekende bij het betoog

roept en die ieder mens, met zijn individuele eigenheid, uitnodigt tot

van Borgman aan dat de mensen in een christelijke onderwijsinstel-

participatie op voet van gelijkwaardigheid.”

ling in ieder geval ‘waardegedreven’ moeten zijn. “Een value-driven

Hoe onderwijsinstellingen maatschappelijke participatie bevorderen,

organisatie bestaat bij de gratie van waardegedreven medewerkers.”

zegt volgens Van Bijsterveldt iets over henzelf. “Burgerschap is ook

Dat klinkt vanzelfsprekend, maar is volgens Heddema geen sinecure.

iets van de school zelf. Iets wat zichtbaar wordt door hoe de school

“Hoe krijg ik de mensen die voor de klas staan, waardegedreven: dat

zich opstelt tegenover leerlingen, ouders en de buurt.”

vind ik een van de moeilijkste dingen in mijn werk.”

Ze spitste het bevorderen van burgerschap toe op het kabinetsvoorstel 9

voor verplichte maatschappelijke stages in het voortgezet onderwijs. “Uit onderzoek blijkt dat maar liefst 73 procent van de bevolking daarachter staat. Daarmee is het het meest gedragen kabinetsvoorstel. Dat enthousiasme dat deel ik. Want het is toch geweldig om jongeren de kans te geven dienstbaar te zijn aan de samenleving?” Van Bijsterveldt prees zich gelukkig met de “positieve insteek” van de Besturenraad op het plan voor maatschappelijke stages. Ze erkende dat de vormgeving ervan nogal wat voeten in de aarde zal hebben. Voor sommige onderwijsinstellingen en –organisaties was dat reden om er kritisch op te reageren. “Er komt heel wat op u af”, zei de staatssecretaris. “U kunt er echter op rekenen dat de uitwerking van dit voorstel uit het regeerakkoord in een goede interactie met u vorm zal krijgen.” GERICHT OP DE OMGEVING

Diverse organisaties lieten op de ‘participatiemarkt’ mogelijkheden zien om de maatschappelijke betrokkenheid van leerlingen gestalte te geven. Onder hen ROC Landstede, dat met het programma HulpRbij deelnemers van de zorg- en welzijnsopleidingen (niveau 1 en 2) de kans geeft om alvast ervaring op te doen met zorg en hulpverlening. Dat kan variëren van boodschappen doen voor ouderen en wandelen met gehandicapten tot koffie schenken bij evenementen en het begeleiden van een kinderkookfeestje. Door nauwe contacten van Landstede met instellingen in de omgeving, zoals de thuiszorg, basisscholen en kerken, weten die HulpRbij te vinden als ze voor mensen extra hulp of zorg nodig hebben, zei coördinator Ria Blokzijl. “HulpRbij past heel goed bij de waarden van Landstede, die erg gericht zijn op de relatie met de omgeving.” Ze is niet zo bang voor concurrentie van leerlingen uit het voortgezet onderwijs, als die in de toekomst plekken moeten vinden waar ze hun maatschappelijke stage kunnen doen. “Wij bieden iets structureels”, aldus Blokzijl. “Wij kunnen bijvoorbeeld regelen dat steeds dezelfde leerling iemand dertig of veertig weken lang een paar uur per week zorg biedt. Bovendien hebben onze leerlingen kennis van zaken, omdat ze een beroepsopleiding zorg en welzijn doen. Zij weten wat ze moeten doen als een oudere zich verslikt bij het koffiedrinken of hoe ze kunnen voorkómen dat iemand uit een rolstoel valt.” DILEMMA’S

Drie acteurs van het acteurs- en organisatiebureau Het Consulaat lieten in drie scènes uit de onderwijspraktijk zien met welke dilemma’s scholen te maken krijgen als ze hun identiteit in de praktijk willen brengen. Zoals de christelijke basisschool die worstelt met de vraag of ze een islamitische stagiaire als leerkracht kan aannemen. De aanwezigen reageerden verdeeld op deze casus. “De christelijke identiteit biedt voldoende ruimte voor andersdenkenden”, zei een van

Denken vanuit het denkraam van een ander lukt in ieder geval niet,

hen, die de stagiaire graag zou aannemen. “Het zou boeiend zijn om

betoogde hij. En van mensen met een totaal ander denkraam eisen dat ze

haar geloofsstandpunten van dichtbij te leren kennen.” Een ander zag

‘gewoon doen zoals wij’, zoals het integratiebeleid doet, is zonde van de

dat geheel anders. “Het christelijk onderwijs is er om kinderen te leren

tijd en het geld. Het enige alternatief is volgens hem diversiteitsbeleid,

een relatie met Christus te krijgen. Dat kun je alleen laten doen door

dat de verschillen tussen mensen erkent en de omgang ermee regelt.

mensen die weten wat het is om een relatie met Christus te hebben.

“Een democratie die geen recht doet aan verschillen, is geen democratie.”

Christen ben je thuis, op straat én op school.”

Met gevoel voor de identiteit van zijn gehoor sloot Pinto (“ik ben jood, Marokkaan en Berber, alleen geen homo”) af met een bekend

DENKRAAM

gebed: “God, geef mij moed om aan te pakken wat ik kan veranderen,

David Pinto, hoogleraar interculturele communicatie aan de Universiteit

kalmte om te aanvaarden wat ik niet kan veranderen, en wijsheid om

van Amsterdam, maakte tot slot korte metten met de gedachte dat de

tussen deze twee onderscheid te kunnen maken”.

problemen die onze “op tilt geslagen” samenleving met migranten heeft, voortkomen uit religie (in casu de islam) of gebrek aan integratie.

De volledige tekst van de bijdragen van Erik Borgman en Marja van

De oorzaak ligt volgens hem veeleer in verschillen in denkraam die zo

Bijsterveldt kunt u downloaden van onze website, www.besturenraad.

groot kunnen zijn dat er niets anders op zit dan ze te accepteren.

nl > po/vo/bve/ho > ontwikkelingen.

10

Lerarenopleiding en school

Samen de beginnende docent binnenboord houden… Door beginnende docenten in hun eerste jaren gezamenlijk te begeleiden, kunnen lerarenopleidingen en onderwijsinstellingen helpen voorkomen dat zij het onderwijs al snel gedesillusioneerd de rug toekeren. Sierd Smit, docent aan de School of Education van Christelijke Hogeschool Windesheim, en Aalt Riezebos, coördinator leerwerktrajecten aan dezelfde instelling, stellen een proefproject voor. De Besturenraad is graag bereid dat te begeleiden. Tekst: Sierd Smit en Aalt Riezebos, Fotografie: Joost Grol

Alle scholen in het primair en voortgezet onderwijs moeten volgend

op het behoud van nieuwe leraren voor het beroep en voor de

jaar een begeleidingsprogramma hebben voor beginnend onderwijs-

school waar zij werken.

personeel dat aansluit bij de behoeften van starters in het onderwijsvak op dat terrein. Dat hebben het ministerie van OCW en de

WISSELENDE KWALITEIT

werkgevers- en werknemersorganisaties in het onderwijs vorig jaar

Op dit moment kan de begeleiding van beginnende leraren in de

afgesproken in een convenant.

ogen van het personeel duidelijk beter. De vierde meting van de

Uit een internationale studie van het Sectorbestuur Onderwijs-

Monitor Integraal Personeelsbeleid laat zien dat de personeelsgeledin-

arbeidsmarkt blijkt dat zulke begeleidingsprogramma’s een

gen van de medezeggenschapsraden in het primair en voortgezet

positief effect hebben op het welbevinden van nieuwe leraren en

onderwijs de manier waarop nieuwe medewerkers worden begeleid,

11

waarderen met respectievelijk een 6,4 en een 6,9.

opleiding en onderwijsinstelling kan bijdragen aan een doorgaande

Nu is het nog zo dat de beroepsvoorbereiding van studenten door

professionele groei en een krachtige leerwerkplek van de prille leraar.

de lerarenopleiding na afloop van de vierjarige studie ophoudt.

Deze gedachtegang sluit aan bij actuele ontwikkelingen. Scholen en

De student wordt docent en vindt een werkplek in de school. Veel

lerarenopleidingen werken steeds vaker samen in Opleidingsscholen.

scholen bieden dan gelukkig min of meer structurele begeleiding van

Opleiden, begeleiden en coachen door lerarenopleidingen en de

deze beginnende docenten, meestal gedurende één of anderhalf jaar.

scholen gaan hier hand in hand.

De kwaliteit van de begeleiding door de school varieert echter per

In zo’n samenwerkingsprogramma voor opleiden en begeleiden

onderwijsinstelling en per begeleider. Kwaliteitsborging en

hebben lerarenopleiding en school een gemeenschappelijke onder-

continuïteit zijn van essentieel belang.

wijsvisie: docenten moeten competente professionals zijn die weten waarom ze wat waar doen. In deze visie speelt activerend leren een

OVERLEVEN

belangrijke rol.

Uit onderzoek blijkt dat in de eerste jaren van de beroepsuitoefening

Dit houdt in dat de beginnende docent zelf betekenis moet verlenen

(de zogeheten inductiefase) veel beginnende docenten zich aanpassen

aan de eigen omgeving en aan wat daar gebeurt. Iedereen ‘construeert’

aan de schoolkenmerken, met als enige doel om te overleven. Dit is

kennis op zijn eigen manier en wordt daarbij sterk beïnvloed door

een belangrijke fase in de ontwikkeling en doorgroei van de begin-

reacties en opvattingen in de sociale omgeving.

nende professional. Hij of zij neemt de soms traditionele werkwijzen

Dit sociaal proces is het uitgangspunt van de zogeheten sociaal-

van collega’s over zonder na te gaan of die passen bij de eigen kwalitei-

constructivistische benadering van de ontwikkeling van de docent. Die

ten. Een aantal docenten neemt de ‘kleur’ van de instelling aan zonder

gaat daarbij op zoek naar ontwikkelpunten, bijvoorbeeld door zich te

er bewust een eigen nuance aan te geven.

spiegelen aan wat de begeleider en andere startende docenten aangeven.

Verder blijkt dat in deze periode 25 à 30 procent van de beginnende

De centrale aanname van deze theorie is dat het verwerven van

docenten het onderwijs min of meer gedesillusioneerd verlaat.

competenties niet zozeer het gevolg is van een directe overdracht van

Vroegtijdig afhaken is voor de betrokken persoon een teleurstelling,

kennis en vaardigheden door de begeleider, maar eerder het resultaat

en het is slecht voor de continuïteit van de onderwijsactiviteiten op

van (constructieve) denkactiviteiten van de desbetreffende docent

een school. Verder legt het, zeker in het licht van het lerarentekort,

zelf: we leren door nieuwe informatie en verbeterde competenties te

extra druk op de schoolleiding om tijdig vervanging te vinden.

verbinden aan wat we al weten.

GEZAMENLIJKE VISIE

ONTWIKKELINGSPROFIELEN

Een koppeling van de opleidings- en begeleidingsfase van beginnende

Het volgende ontwikkelingsprofiel kan het uitgangspunt zijn van

docenten kan uitval helpen voorkomen. Samenwerking van leraren-

zo’n samenwerkingsprogramma:

…al was het alleen maar vanwege de kosten Wie net begint aan een ingewikkelde baan als groepsleerkracht of docent kan niet zomaar in het diepe worden gegooid. “Dit is je klas, veel plezier ermee”, is een te magere introductie op de nieuwe job. De school zal moeten investeren om de nieuwe collega voor de eigen school of in elk geval voor het onderwijs te behouden, al was het alleen maar in verband met de kosten. Die zijn namelijk niet gering. Tekst: Kees Jansen

Een eenvoudige rekensom leert dat werving

in bijvoorbeeld Trouw: drie kolommen,

doen. Met bijkomende administratieve

en selectie van een nieuwe leerkracht al gauw

220 mm, op de rubriekspagina op zaterdag.

handelingen is dat al gauw twee uren werk.

zo’n 4000 euro kost. Het begint met de

Kosten: 2950 euro. De advertentie

Laten we aannemen dat er vier of vijf

vacaturestelling. Daar zijn mensen bij P & O

gereedmaken voor aanlevering is ongeveer

gesprekken van een uur moeten komen.

een tijdje mee bezig, laten we zeggen ander-

twee uur werk.

Dat betekent, inclusief de voorbereiding,

half uur. Afhankelijk van de grootte en

toch wel zes à zeven uren werk per lid van

complexiteit van de school wordt dan eerst

Laten we aannemen dat er gemiddeld tien reac-

een benoemingsadviescommissie (bijvoor-

gekeken hoe de vacature intern kan worden

ties per advertentie komen. Een administratief

beeld directeur, vakdocent, teamleider).

vervuld. Daar zit voor een P&O-functionaris

of secretarieel medewerker moet een check

Als de keuze is gemaakt, moeten de

al gauw drie uur werk in.

uitvoeren ten aanzien van een aantal formele

kandidaten weer allemaal aangeschreven

Lukt dat niet, dan komt er een advertentie

vereisten en een bevestigingsbrief de deur uit

worden. Stel dat maar op een uur werk.

12

Studiejaar 1

Uitstroomcertificaat (propedeuse)

Competenties van docenten om te ondersteunen

Studiejaar 2 Studiejaar 3 Studiejaar 4

Uitstroomcertificaat (getuigschrift)

Eerste jaar werken

Certificaat ‘Vroegprofessionele vorming’ (inductiejaar)

Tweede jaar werken

Certificaat ‘Voortgezette professionele vorming’ voor een bepaald specialisme (bijv. coach, tutor, aanjager binnen een sectie) en oriëntatie op andere beroepssectoren

Derde jaar werken

Idem (verder ontwikkelen specialisme)

Vierde jaar werken

Idem (verder ontwikkelen specialisme)

uitstroming

doorstroming

Het getuigschrift is het bewijs van de startbekwaamheid, maar nog niet het einde van het geformaliseerde ontwikkeltraject. In de eerste jaren als docent met een arbeidsovereenkomst wordt de ontwikkeling nog steeds structureel ter hand genomen. Daar kan op een bepaald moment bij horen dat de startende docent zich gaat specialiseren. In die jaren is het goed de beginnende docent te certificeren om de fasen in dit deel van het traject te accentueren. REGIE

De verdeling van de regie in zo’n ontwikkeltraject verschuift in de loop van opleiding en begeleiding van de student/docent van de lerarenopleiding naar de onderwijsinstelling. De overkoepelende gedachte is die van het samen opleiden, met de onderscheiden en gezamenlijke verantwoordelijkheden die daarbij horen. Zowel op de lerarenopleiding als op de school moet er een opleidingsteam zijn. Beide teams moeten uiteraard competent zijn op het gebied van het begeleiden en coachen van de student en de beginnende beroepsbeoefenaar. Daar kan scholing en nascholing voor nodig zijn. Continuïteit van het ontwikkelingstraject

Als bijdrage aan de uitval van docenten in het eerste jaar en daarmee aan de bestrijding van het dreigende lerarentekort, zou het goed zijn als in het cursusjaar 2007-2008 enkele scholen en lerarenopleidingen als pilot een totaaltraject opzetten zoals dat in dit artikel is weergegeven. Aan u de uitnodiging om de wensen en mogelijkheden te bespreken

Aan het einde van het eerste opleidingsjaar kan de student de

en gezamenlijke uitgangspunten te ontwikkelen. De Besturenraad

propedeuse halen. Het verdient aanbeveling op dat moment - en ook

brengt u bij elkaar.

op andere momenten - een assessment te gebruiken om zowel de stand van zaken als de komende ontwikkelpunten in kaart te brengen.

Voor meer informatie over deelname aan een pilot kunt u contact

De school waar de student mogelijk gaat werken, zal hierbij een steeds

opnemen met Kees Jansen, relatiemanager voortgezet onderwijs,

belangrijker rol gaan spelen.

e-mail [email protected], telefoon 070 348 11 48.

ANDER CIRCUS

FRUSTRATIES

tien minuten van hun eigen les om de zaak

Bij P&O begint dan een ander circus: het

Gelukkig hebben veel scholen een inwerk-

weer leerbereid te maken. Zij moeten het

aanleggen van een dossier voor de nieuw-

programmaatje voor nieuwe collega’s, maar

volgende jaar verder met een klas die wel

benoemde collega. Een P&O-functionaris

hoe effectief dat is staat te bezien. Nog steeds

bijvoorbeeld Frans op het rooster had staan,

checkt de gegevens, vraagt eventueel ontbre-

houdt een substantieel deel van de instromers

maar bijna niets geleerd heeft.

kende gegevens en documenten bij betrok-

in het docentenvak het na één of twee jaar

Of de leerlingen zelf! Zij weten het heel goed

kene op en voert ze in het systeem in: weer

voor gezien.

als een docent bezig is te mislukken en steeds

twee à drie uren verder. Een ICT-medewerker

Tot die beslissing komt de beginnende docent

weer dezelfde fouten maakt. Maar ze weten

maakt alles klaar voor de betrokkene, zodat

niet zo maar. Hij (of zij) heeft een opleiding

ook heel goed dat ze, als ze een jaar niets leren,

hij of zij op het netwerk kan en tot bepaalde

van vier jaar gevolgd – daar zit dus nog een

het volgende jaar problemen hebben. Zelfs

informatie wel en tot andere geen toegang

investering, die dan weliswaar niet geheel ten

worden profielkeuzes niet weinig beïnvloed

heeft. Weer een uur werk.

laste komt van de school, maar wel van de

door het functioneren van docenten voor

Nog voor de eerste nieuwe werkdag van

maatschappij – en begint met goede moed en

bepaalde vakken. Kortom: het is zeer de

de nieuwe leerkracht is er al heel wat

een prima motivatie aan de baan. Hij stelt zich

moeite waard veel te investeren in een begin-

geïnvesteerd:

voor dat dat zijn toekomst is.

nende leerkracht.

Wat volgt, is voor sommigen een jaar vol schaal

kosten/uur

uren

kosten

frustraties. Kan de docent aarden op deze

5

21

3,0

63

school? Maakt hij de goede keuzes voor de

7

24

1,0

24

richting waarin hij zich wil ontwikkelen?

8

27

6,5

176

Kan hij met zijn collega’s overweg?

LB

34

7,0

238

LC

40

7,0

280

13

49

7,0

345

advertentie 2.950 totaal

4.076

VEEL INVESTEREN

Vergeet ook niet de moeilijkheden die een mislukkende docent voor collega’s oplevert. Zij krijgen de klas het volgende uur, en als het één groot bal is geweest, kost het hun al gauw

13

Masterplan onderwijskwaliteit Noord-Nederland

“Dat is met een kanon op een mug schieten” Relatief veel basisscholen in Friesland, Drenthe en Oost-Groningen presteren onder de maat. Dat is al jaren zo. De Inspectie van het Onderwijs is bezorgd over de situatie en wil met een masterplan het onderwijsniveau op een hoger peil brengen. Het idee ontmoet echter veel scepsis in het noordelijk onderwijs. “Je moet niet met een kanon op een mug schieten.” Tekst: Loek Mulder, Fotografie: Nationale Beeldbank / Wil Tilroe-Otte

Als het gaat om onderwijsprestaties kent Nederland twee beurse plekken: de grote steden en het noorden van het land. Dat blijkt onmiskenbaar uit de gegevens die de Onderwijsinspectie sinds de invoering van de Wet op het Onderwijstoezicht in 2002 systematisch over de prestaties van de scholen verzamelt. In de drie noordelijke provincies ligt niet alleen het percentage zeer zwakke scholen boven het landelijk gemiddelde, ook het aantal scholen dat in de degradatiezone verkeert, is verhoudingsgewijs groot. Dus is een deltaplan voor het noordelijk onderwijs hard nodig, betoogt inspecteur Christa Broeren. Het moet gericht zijn op verbetering van de opbrengsten en het dient de bestuurskracht van de scholen naar een hoger plan tillen. De Inspectie, benadrukt Broeren, heeft oog voor bijzondere omstandigheden in het noorden – zoals het naar verhouding grote aantal kleine scholen en de achtergebleven economische situatie. “Maar we kunnen niet accepteren dat het onderwijs in de regio achterblijft”, aldus Broeren. ”Onze boodschap is: zet je hakken niet in het zand, maar maak plannen en ga aan de slag.” CIJFERS VERTEKENEN HET BEELD

“We moeten elkaar niet telkens vertellen dat het onderwijs in het Noorden zoveel slechter is”, reageert Ger de Vos op het idee van de Onderwijsinspectie. De Vos is lid van de centrale directie van de Christelijke Onderwijs Groep Drenthe. Volgens hem deugt het beeld dat de Inspectie schetst niet. “In het algemeen doet het onderwijs in de regio het goed. 14

‘KLEINE SCHOLEN FACTOR’ De landelijke adviesorganisatie APS onderzoekt momenteel de invloed van de schoolomvang op de onderwijsprestaties van noordelijke scholen. “Een kleine dorpsschool zit in een ingewikkeld krachtenveld”, verklaart onderzoeker Albert Jan Krikke van het APS. De school maakt deel uit van een dorpscultuur, de leerkrachten

Er is alleen een groep kleine scholen die

moeten duizendpoten zijn, maar ze hebben te weinig tijd om zich intensief met

onvoldoende scoort. Ik ontken niet dat er iets

niet-lesgevende taken bezig te houden. Het algemene beeld is dat de kleine school

aan de hand is, ik erken dat er zwakke scholen

weinig daadkracht heeft en daarnaast kwetsbaar is, doordat veel van toeval afhanke-

zijn waar wat moet gebeuren.”

lijk is. Wanneer één van de drie leraren ziek is, dan kan dat immers verstrekkende

Omdat het Noorden relatief veel kleine scho-

gevolgen hebben. “Ondanks deze bijzondere omstandigheden stelt de Inspectie

len telt, vertekenen de cijfers het beeld, vindt

dezelfde eisen aan deze scholen”, zegt Krikke. “Een kleine school heeft niet per

De Vos. Wanneer tien plattelandsscholen

definitie te weinig kwaliteit. Al blijkt dat nu wel uit de cijfers. Maar dat komt door de

met elk vijftig leerlingen slecht scoren, dan

manier waarop we ze beoordelen.”

komt dat op hetzelfde neer, redeneert De Vos, als een onvoldoende voor een Amsterdamse school met vijfhonderd leerlingen, maar in de beeldvorming weegt het

oordeel is te clean”, aldus Leutscher. “Het

directeur Hans Meuzelaar van scholenorgani-

eerste veel zwaarder.

hangt te zeer af van de opbrengsten, terwijl

satie Viviani in Emmen. “Het is bekend dat

“We moeten ophouden met praten over ach-

andere factoren worden veronachtzaamd. Ik

verwachtingen van ouders en leerkrachten

terstanden”, vindt De Vos. “Ik wil niet dat het

ben het ermee eens dat op het gebied van

hier laag zijn. Dat is al jaren zo en dat heeft

Noorden voortdurend wordt afgeschilderd als

opbrengsten, didactiek en vaardigheden van

z’n weerslag. Wanneer een leerling het advies

een zwakke regio. Het is niet zo dat we hier in

management en leerkrachten een inhaalslag

havo krijgt, zijn er ouders die zeggen: laat

berenvellen lopen.” Extra ondersteuning voor

nodig is, maar de Inspectie gaat voorbij aan de

ons kind maar naar het vmbo gaan, dat is al

niet goed presterende scholen is een prima

pedagogische en didactische omgeving.”

meer dan ik ooit heb gehad.”

idee, vindt De Vos. Een masterplan, daar ziet

Onderwijs krijgen in een veilige en zeer ver-

Dat de vele plannen die zich richten op het

hij niets in. “Dat is schieten met een kanon op

trouwde omgeving van een dorpsschool is

wegwerken van onderwijsachterstanden in de

een mug. Maak je een dergelijk plan, doe het

ook wat waard, meent Leutscher.

regio tot nog toe niet de gewenste resultaten

dan voor alle scholen in Nederland.”

hebben geboekt, komt volgens Meuzelaar ONDER DE GEMIDDELDE LIJN

doordat het probleem te lang bij de kinderen is

OORDEEL TE CLEAN

Inspecteur Broeren is ongelukkig met de reac-

gezocht. “Veel kinderen zouden niet ‘leerbaar’

Geen van de geïnterviewde scholen wijst

tie van de bovenschools directeuren. “Het is

zijn”, aldus Meuzelaar. “Maar het uitgangs-

extra ondersteuning voor niet goed preste-

jammer dat ze deze houding aannemen”, zegt

punt moet zijn dat de leerkracht zijn gedrag

rende scholen af. Het oordeel van de

ze. “Wij kijken in de eerste plaats naar de

dient aan te passen aan wat het kind in zich

Onderwijsinspectie over de onderwijskwali-

toetsen. Dat zijn heel basale zaken. Daar kun

heeft. Dan kun je er uit halen wat er in zit.”

teit wordt door schooldirecteuren echter

je van alles van vinden, maar het zijn genor-

Er wordt al keihard gewerkt aan onderwijs-

bekritiseerd.

meerde toetsen. Zit je onder de gemiddelde

verbetering, zegt Meuzelaar. De Inspectie

“De Inspectie schetst een onjuist beeld”,

lijn, dan moet je daar toch eens diep over na

toont haar ongeduld met een pleidooi voor

vindt Jan Westendorp, adjunct-algemeen

gaan denken. Mijn indruk is dat men precies

een masterplan, vindt hij daarom, want het

directeur van de VPCBO Zuid-Groningen.

weet waarom het gaat, het heeft echter wat

effect van onderwijsplannen toont zich pas

“De Inspectie maakt een vergelijking op grond

tijd nodig.”

op een termijn van vijf jaar of langer.

van indicatoren. Ik zou willen dat de achter-

Ze is niet negatief over de aanpak van de ach-

stand beter wordt aangetoond met meer

terstanden door de regio zelf. Broeren signa-

BOPPESLACH

objectieve cijfers. Er zit altijd iets subjectiefs

leert een toenemende professionalisering bij

Als voorbeeld voor het gewenste onderwijs-

in het oordeel van de inspecteur. Nee, ik zie de

de bovenschoolse besturen en tevens een gro-

deltaplan kan het Friese plan Boppeslach die-

scores voor onderwijsresultaten niet onvoor-

tere bewustwording van de ernst van de pro-

nen, zegt inspecteur Broeren. In Friesland is

waardelijk als harde feiten. Ik ontken niet het

blematiek.

onder impuls van het provinciebestuur een

probleem van de zwakke scholen. Maar wat

begin gemaakt met dat onderwijsprogramma.

heeft een masterplan voor zin als het gaat om

LAGE VERWACHTINGEN

De provincie wil het Friese onderwijs ermee

enkele scholen die elk om een andere reden als

Algemeen wordt het verwachtingspatroon bij

in de landelijke top drie doen belanden. De

zeer zwak zijn beoordeeld? Wanneer een rode

ouders en leerkrachten aangewezen als een

Inspectie is gelukkig met de aandacht van de

draad in de problematiek ontbreekt, dan is het

van de hoofdoorzaken van de minder goede

provincie voor het onderwijsniveau, al ligt de

nutteloos een groot draaiboek op te zetten

schoolprestaties. Het is de resultante van de

focus wat eenzijdig op taalbeheersing.

voor het onderwijs in de regio.”

minder florissante sociaal-economische situ-

Broeren: “Het is voor het eerst dat

Ook kijkt de Inspectie nogal eenzijdig naar

atie in het Noorden, een lager opleidingsni-

Gedeputeerde Staten een standpunt innemen

de schoolprestaties, vindt verenigingsdirec-

veau van ouders en de noordelijke

over het kennisniveau: men wil niet langer

teur Jan Leutscher van PCBO Leeuwarden.

doe-maar-gewoon-dan-doe-je-al-gek-

dat zoveel scholen het predikaat zwak krij-

Hij zegt twijfels te hebben over de wijze

genoeg-mentaliteit. “Wanneer je weinig ver-

gen. Men heeft een ambitie vastgesteld en er

waarop de Inspectie scholen beoordeelt. “Het

wacht, krijg je ook weinig resultaten”, zegt

duidelijke doelen aan gekoppeld.” 15

Onderwijsadviseur Gert van Dijk

“Christelijke scholen zijn verstatelijkt” Juist christelijke scholen hadden zich moeten verzetten tegen de schaalvergroting en de “afvinkcultuur” in het onderwijs, vindt coöperatiedeskundige prof. dr. ir. Gert van Dijk. Doordat ze zich zonder protest hebben laten meenemen in die ontwikkeling, zijn ze net als andere onderwijsinstellingen “verstatelijkt” en niet meer van de ouders. Om het spoor terug te vinden, zouden ze bij de Rabobank te rade kunnen gaan, bepleit hij. Tekst: Guido de Bruin, Fotografie: Ewout Staartjes

Gert van Dijk is geen lichtend voorbeeld van

schappij te vormen waarin ieders talenten tot

in een kleinschalige omgeving, waarin het

ouderbetrokkenheid bij het onderwijs, geeft

hun recht komen en waarin ook afwijkende

kind centraal staat en de ouders betrokken zijn.

hij toe. “Ik ben net zo erg als alle andere

mensen een waarde hebben.”

Onderwijsbeleid dat zich richt op gelijke kan-

ouders, ik heb me nooit met de school van

sen voor iedereen, leidt tot leerfabrieken.”

mijn kinderen bemoeid”, aldus de directeur

HET KIND CENTRAAL

Nu het nieuwe kabinet heeft aangekondigd dat

van de Nationale Coöperatieve Raad voor

Van Dijk neemt het christelijke onderwijsin-

het zijn beleid in samenspraak met ‘het veld’

land- en tuinbouw (NCR). “Maar ik ben gaan

stellingen kwalijk dat die zich niet tegen de

wil invullen, ligt er voor organisaties als de

inzien dat het heel verstandig was geweest

schaalvergroting in het onderwijs hebben

Besturenraad een gouden kans om een ‘antire-

om dat wel te doen en dat ik mijn plicht dus

verzet. “Ook christelijke scholen zijn versta-

volutionair’ geluid te laten horen tegen de

heb verzaakt.”

telijkt en niet meer van de ouders. Het minis-

revolutie van de schaalvergroting die de over-

Met zijn kruistocht tegen leerfabrieken die

terie van OCW beschouwt de managers

heid heeft ontketend, vindt Van Dijk. “De bal

vervreemd zijn geraakt van de ouders, pro-

tegenwoordig als eigenaars van de onderwijs-

ligt bij jullie, het doel is open, scoren maar.”

beert hij iets goed te maken. Van Dijk, tevens

instellingen.”

hoogleraar aan de universiteiten van

Ook de uniforme ‘afvinkcultuur’ die hij waar-

FRONT-OFFICE EN BACK-OFFICE

Wageningen en Nyenrode, gruwt van de in

neemt, ontmoet volgens hem te weinig weer-

Als adviseur van de Vereniging voor

zichzelf gekeerde onderwijskolossen met hun

werk uit christelijke hoek. “Scholen die vanuit

Bijzondere Scholen heeft Van Dijk coöpe-

op zichzelf gerichte management en hun

een levensbeschouwelijke visie op de wereld

ratieve modellen ontwikkeld om een

‘afvinkcultuur’. “Het onderwijs is goed als

onderwijs geven, zouden juist moeten bena-

onvermijdelijke mate van schaalvergroting te

aan alle vereisten is voldaan, is de gedachte.

drukken dat het in het onderwijs gaat om de

combineren met behoud van de eigen identi-

Maar dat is heel wat anders dan wat het

ontwikkeling van de individuele talenten van

teit van scholen. De ‘front-office’ (de school)

onderwijs zou moeten doen: het gereedma-

kinderen, en niet om het gemiddelde. Dat

moet zo klein mogelijk zijn, de ‘back-office’

ken van een nieuwe generatie om een maat-

begint met aandacht voor het individuele kind

van het overkoepelende management zo groot als nodig, is zijn uitgangspunt.

“Onderwijsbeleid dat zich richt op gelijke kansen voor iedereen, leidt tot leerfabrieken.”

“Als ik mijn kinderen naar een school stuur die aansluit bij de manier waarop ik tegen de samenhang der dingen en het zeer moeilijke begrip waarheid aankijk, wil ik dat niet opofferen omdat er zonodig een fusie moet plaatsvinden.”

16

Het eigenaarschap van de ouders is voor Van

neemt hij ook in het onderwijs waar. “Ouders

het geval van een zuivelcoöperatie – een goede

Dijk cruciaal. Dat ouders zich steeds minder

zeggen: ik breng mijn kind naar school en die

prijs voor hun melk. Mensen met een relatio-

eigenaars van scholen voelen, is niet alleen

zoekt het maar uit, want ik werk tot zes uur.

nele betrokkenheid willen ook meepraten en

aan de onderwijsinstellingen te wijten, bena-

Daarmee zetten ze het systeem onder span-

meebeslissen. Hun betrokkenheid is een ‘sense

drukt hij. “Om de haverklap krijg ik van

ning. De school kan terecht vragen: waar is jul-

of belonging’.

organisaties als omroepverenigingen de vraag

lie input, als jullie de opvoeding van de

hoe ze hun leden meer kunnen betrekken.

kinderen al niet serieus nemen, wat dan wel?”

‘Wij hebben 700.000 leden, maar op vergaderingen komen er twintig’, zeggen ze dan.”

SOCIAAL KAPITAAL

Onderwijsinstellingen die de ouders meer MET DEZELFDE NIKES OP DEZELFDE SCHOOL

bij het onderwijs willen betrekken, zouden

Aan de ene kant moeten ouders meer te kiezen

volgens Van Dijk hun licht kunnen opsteken

CONSUMENTEN

krijgen als het om schooltypen gaat, vindt Van

bij de Rabobank. De coöperatie, een van de

Dat komt volgens Van Dijk vooral doordat

Dijk. “Het is toch een verarming dat de meeste

grootste die bij de NCR is aangesloten, is

burgers zich steeds meer als consumenten

kinderen les krijgen in grote instellingen met

enkele jaren geleden begonnen het groten-

opstellen. “Dat zie je ook in de politiek. We

maar twee of drie hoofdstromen? In de tijd van

deels slapende bestand van 200.000 leden

hebben gezien hoe kinderen die anders niet in

individualisering en emancipatie zitten ze met

“wakker te roepen”. Inmiddels heeft de

politiek geïnteresseerd waren, aan de tv

dezelfde spijkerbroeken en dezelfde Nike-

Rabobank zo’n 1,5 miljoen leden.

gekluisterd zaten toen Pim Fortuyn theater aan

schoenen in dezelfde onderwijsstroom.”

“Die leden, variërend van een ziekenhuisdi-

het maken was. We zijn consumenten van

Anderzijds mogen scholen volgens Van Dijk

recteur tot een waterschapsbestuurder of een

politiek theater geworden in plaats van dragers

meer van ouders eisen. “Ze moeten zeggen: u

vrijwilliger in een dorp, noemen ze bij de

die met elkaar debatteren en de overheid vra-

bent de eigenaar en daarom verwachten we

Rabobank hun sociaal kapitaal. Ze hebben

gen om zaken te regelen waar we onderling

inbreng van uw kant.”

het gevoel dat de bank van hen is. Zo’n orga-

niet uitkomen of die we zelf niet kunnen rege-

Zijn eigen onderzoek heeft hem geleerd dat er

nisatie kan nauwelijks kapot.”

len. Als er iets mis gaat, roepen we als consu-

twee typen betrokkenheid bij verenigingen en

De les die scholen van de Rabobank kunnen

menten om de politiek, maar als de politiek

coöperaties zijn die niet noodzakelijkerwijs in

leren, is volgens Van Dijk: “Niemand kan

vervolgens iets doet, gaan we klagen over de

één persoon zijn verenigd. Mensen die een per-

zeggen dat het niet kan, mensen bij je orga-

regels. Dat is geen eigenaarschap.”

soonlijke betrokkenheid tentoonspreiden, kij-

nisatie betrekken. Als het bij zoiets onbenul-

Zijn conclusie: “we vullen onze kant van het

ken vooral naar wat lidmaatschap hun

ligs als bankieren lukt, dan toch zeker in het

maatschappelijk contract te weinig in”. Dat

oplevert, bijvoorbeeld goed onderwijs of – in

onderwijs?” 17

Waarheen met de havo? De havo heeft toekomst als ze voorziet in de dringende behoefte aan hoger opgeleide, creatieve mensen die nieuwe wegen durven in te slaan, betoogt Simon Ettekoven, zelfstandig trainer, coach en publicist. Geen opgewaardeerde mavo of gereduceerd vwo, maar precies waar de vier letters van de afkorting voor staan: hoger algemeen vormend onderwijs. Tekst: Simon Ettekoven, Fotografie: Bert Beelen

18

Eind jaren zestig behoorde ik tot een van de

een les tegen die ik alle kinderen zou gunnen.

heet: hoger algemeen vormend onderwijs.

eerste havo-lichtingen en ik heb het er erg

Maar ik zie ook veel vaker dan mij lief is regel-

Een havo die mensen aflevert met een eigen

naar mijn zin gehad. Ik meende toen zeker te

rechte didactische en pedagogische armoede.

identiteit, waarde-volle mensen.

weten wat ik met mijn opleiding wilde, ver-

Het is een kwestie van basis-vaktechniek om

De samenleving zit dringend verlegen om

anderde in de jaren daarna nog een keer of

je vragen zo te stellen dat leerlingen echt gaan

mensen die onafhankelijk en creatief kunnen

drie van mening, en belandde uiteindelijk op

denken. Een doelgericht onderwijsleer-

denken. Mensen die in staat zijn de roep om

een plek die weinig of niets van doen had met

gesprek houden met dertig paar Nikes vol

vrede anders te beantwoorden dan met het

het vakkenpakket dat ik ooit in overleg met

hormonen moet je veel oefenen om het

ophangen van je tegenstanders, die het verschil

de school zo zorgvuldig had samengesteld.

effectief te laten verlopen.

tussen arm en rijk anders kunnen zien dan in

Veel van wat ik toen heb geleerd is in de loop

Samenwerking tussen leerlingen zo vorm

tienden van procenten koopkracht, die het

van de jaren in mijn hoofd zoekgeraakt. Wat

geven dat ze meer leren dan in ongestructu-

fileprobleem niet denken op te lossen met een

nog wel helder op mijn netvlies staat, is de

reerd groepswerk, is geen kunstje maar een

extra strook asfalt, die op ‘An Inconvienent

wijsheid van docenten die me verder leerden

kunststuk. En is pas zinvol als je werkelijk

Truth’ niet automatisch reageren met

kijken dan de vierkante meter die ik zelf

contact kunt maken met dat rare mengel-

dijkverhogingen of die de migratieproblema-

innam, mijn nieuwsgierigheid wisten te

moesje in je klas.

tiek anders aanpakken dan met een hek om het land.

prikkelen en mij aan het lezen kregen. Hoewel ik een prima examen deed, heb ik

‘PRAGEN EN VRATEN’

Hoger algemeen vormend onderwijs dus, en

mijzelf op diverse terreinen in vervolgstudies

Veruit de meestgebruikte werkvorm die ik

niet alleen toeleverancier voor vervolgonder-

flink moeten bijspijkeren om succesvol te

tegenkom, is ‘pragen’ of ‘vraten’: een ondui-

wijs. Dat vraagt om goed, erg goed onderwijs.

blijven. Maar dat kon ook, en het kon snel. De

delijk mengsel van praten met hier en daar

Niet in de vorm van een oceaan van kennis van

basis, het denk- en werkniveau, was gelegd.

een vraag waarbij volstrekt onduidelijk blijft

slechts een meter diep, maar onderwijs dat

welk denk- en leergedrag van leerlingen

mensen aflevert die het resultaat van weten-

‘WAT HEB IK NU AAN ALGEBRA...’

gevraagd wordt anders dan ‘opletten’. Het is

schappelijk onderzoek kunnen begrijpen en op

Als je leerlingen, oud-leerlingen en ouders

een moderne, gecamoufleerde vorm van

creatieve wijze kunnen vertalen naar de

vraagt wat goed onderwijs is, kom je steeds uit

frontaal lesgeven die weinig met leren te

praktijk van alledag.

bij de kwaliteit van de leerkracht. Wat docen-

maken heeft.

ten doen en laten in het directe contact met

Of er echt geleerd wordt in de klas, hangt niet

DIEPTEVAK

leerlingen is, alle vernieuwing in vormen ten

in hoofdzaak af van de motivatie van leerlingen,

Drie suggesties om die havo dichterbij te

spijt, bepalend voor de kwaliteit van de school.

niet van de vakinhoud, het leerboek of het aan-

brengen. Zorg dat leerlingen een vak of een

Gelukkig maar. Als docenten in staat zijn met

tal computers. Doorslaggevend zijn de opvat-

onderdeel daarvan kiezen als ‘dieptevak’: een

hun groepen vorm te geven aan echt leren,

tingen over leren en de vakkundigheid, kennis

vak dat hen boeit en waarin ze, begeleid door

leren dat verder gaat dan onthouden, begrij-

en het handelingsrepertoire van de docent.

inspirerende docenten, in de laatste twee jaar

pen en het cijfer voor de volgende toets, leren

Om onderwijs ‘kwaliteit van leren’ te geven

van hun opleiding worden uitgedaagd op dat

dat leerlingen raakt en bijdraagt aan de ont-

is behalve talentvolle docenten een school-

onderdeel echt expert te worden. Sterker nog:

wikkeling van hun denken, dan is er sprake

leiding nodig die weet en ziet waar het in het

bij voorkeur de docent voorbij te streven.

van authentiek goed onderwijs.

primaire proces om gaat. Daarmee bedoel ik

Verhoog daarnaast het aandeel van kunst in

Daarvoor zijn docenten nodig met een diep

niet de manager die vanachter zijn bureau

het curriculum tot tenminste 50 procent.

inzicht in de historie en actualiteit van hun

probeert op uitval- en examencijfers te sturen

Niet naast de vakken, maar in de vakken.

kennisveld en een even groot en actueel

en meer vergadert over werk dan werkelijk

Kunst is hèt medium als het om identiteits-

didactisch en pedagogisch inzicht en hande-

aan de slag is.

ontwikkeling gaat.

lingsrepertoire.

Daarmee bedoel ik mensen die zich verant-

En tenslotte, het moet er een keer van komen:

Leerlingen willen gezien worden, havo-

woordelijk voelen voor de kwaliteit van het

Breng de vaste aanstelling van docenten terug

leerlingen niet uitgezonderd, en vragen om

onderwijs. Niet zo nu en dan hier en daar in

tot een maximum van vijf jaar. Daarna kun-

echt contact. In wezen is het kerncurriculum

het gebouw, niet dat ene mooie project, maar

nen ze misschien wel blijven, maar moeten ze

van de leerling zelf op de middelbare school

in elk uur, in elk lokaal, in elke les. Een

wel opnieuw solliciteren. Voor leren is per

zijn identiteitsontwikkeling. Natuurlijk is er

schoolleiding die daar het voorbeeld in durft

slot van rekening ook wat onzekerheid nodig.

ook inhoudelijke interesse, maar bijna altijd

te zijn, niet aarzelt om naast docenten te gaan

in het perspectief van echte vragen als: wie

staan en als dat nodig is ook de confrontatie

Dit artikel is een bewerking van de lezing

ben ik, wie wil ik zijn, waar hoor ik bij en

niet schuwt.

die Simon Ettekoven tijdens een recente conferentie van de Besturenraad over de havo

waar wil ik bij horen. Loeki Knol zong er al over: “wat heb ik nu aan algebra, nu ik voor

EIGEN IDENTITEIT

de keuze sta…”.

Je hoeft geen profeet te zijn om te zien dat de

heeft gehouden.

maatschappij dringend behoefte heeft aan

De Vliet Academie biedt komend schooljaar

DERTIG PAAR NIKES

hoger opgeleide, creatieve mensen met de

de leergang ‘Effectief leidinggeven aan de

Voor mijn werk zie ik jaarlijks tientallen

durf nieuwe wegen in te slaan. De havo die

ontwikkelingen in het havo’ aan. Voor meer

lessen in allerlei vormen van onderwijs. Ik

daarin voorziet, heeft toekomst! Niet de havo

informatie kunt u terecht op de website,

bespreek ze met docenten en leerlingen en

als opgewaardeerde mavo of gereduceerd

www.vlietacademie.nl, of bij Erik Dees,

geef bij herhaling zelf, samen met de docent,

vwo, en niet als voorbereidend hoger

e-mail [email protected],

les. Bijna elke dag kom ik wel een parel van

beroepsonderwijs, maar precies zoals het

telefoon 070 348 11 48. 19

Topdrukte bij organisatie buitenschoolse opvang Als ouders aanstaand schooljaar, geholpen door de gestegen tegemoetkoming in de kosten, massaal hun kinderen voor buitenschoolse opvang aanmelden, kunnen fikse wachtlijsten ontstaan. Gebrek aan huisvesting is een van de obstakels. Voorlopig zijn schoolbesturen druk met de voorbereidingen. Een enkeling stort zich enthousiast op de ‘dagarrangementen’. Tekst: Nely van Dam, Fotografie: Yvonne de Blaauw

De leerlingenstroom direct na drie uur is dit jaar anders dan vorig jaar

iedereen gehecht aan zijn rapnaam. Sjaak heet er Sjekie. De tekst van

in de Haagse Elout van Soeterwoudeschool. Elke dag blijft een flinke

één couplet van de groepsrap is al klaar, de uitvoering behoeft nog

club kinderen op school, steeds wisselend van samenstelling, en gaat

perfectionering.

naar het speelleerlokaal. Daar wachten twee onderwijsassistenten de leerlingen op, voor iedereen staat drinken klaar. Een groepje gaat snel

ZITZAKKEN

buiten spelen, de anderen wachten tot ze worden opgehaald. Vandaag

De buitenspelers overbruggen een half uurtje tot de peuterleidsters

zijn het tennissers en rappers. De tennisleraar haalt leerlingen op om

hun lokaal voor de wat oudere leerlingen geschikt hebben gemaakt:

naar de baan in de buurt te gaan.

een doek over de zandbak op poten en wat meubilair aan de kant om

De rapmeester (professioneel rapper Guus van der Steen alias Ahab)

plaats te maken voor zitzakken. Vanaf half vier is dit lokaal het

neemt zijn pupillen mee naar een lokaal in het schoolgebouw. Daar is

domein van de vier- tot achtjarigen. De kast met hun bordspelletjes

20

en andere materialen gaat dan open. De oudere leerlingen gaan naar een ruimte waar ook computers zijn. Gymleraar Peter Boerefijn, coördinator van de buitenschoolse opvang, ziet alles met genoegen aan. Volgend schooljaar kunnen de leerlingen

Gewoon om half acht de deur openzetten, kan straks niet meer

dankzij zijn afspraken met kinderopvangorganisatie 2Samen nog meer activiteiten volgen: boksen, keramiek, dansen, schilderen. “We

aan een externe instantie, wordt het al snel te begrotelijk voor veel

zijn gewoon in de buurt gaan kijken wat er is.”

ouders.” En als zich te weinig kinderen melden, kan een opvang-

Volgend schooljaar zal ook de nieuwbouw van de school klaar zijn,

ondernemer zijn personeel waarschijnlijk niet eens kostendekkend

zodat de ruimte beter is afgestemd op de aanwezigheid van de leerlin-

inzetten.

gen buiten lestijd. “We krijgen een sportplein met kunstgras.” COMBINATIEFUNCTIES GOEDE AFSPRAKEN

Ook Gerard Brasjen van SCOH (36 scholen in de regio Haaglanden)

Behalve met culturele, sport- en welzijnsorganisaties hebben school

verwacht dat de opvang vanaf half acht ’s morgens niet te realiseren

en kinderopvang goede afspraken met de omwonenden gemaakt:

zal zijn, terwijl sommige scholen nu wel een informele inloop heb-

“Het plein is ook voor de buurt, maar ’s nachts gaat het dicht. Iemand

ben. “Die zetten nu gewoon om half acht de deur open. Dat kan straks

uit de buurt gaat het om negen uur ’s avonds afsluiten.”

niet meer. De opvang moet voldoen aan de Wet Kinderopvang. Dat

Boerefijn zou er niet aan moeten denken al het werk dat de dagarrange-

betekent dat een gewoon lokaal niet aan de eisen voldoet en dat eisen

menten met zich meebrengen, te moeten doen naast zijn gewone

aan het personeel gesteld worden. Het is jammer dat we iets wat nu

schoolwerk. “Ik ben er anderhalve dag per week voor vrijgemaakt.” Dat

goed loopt, straks moeten opdoeken.”

is te danken aan de faciliteiten die de gemeente Den Haag biedt voor een

Van Bennekom en Brasjen zien beiden wel iets in de nieuwe zogeheten

sportproject én voor pilotprojecten voor de organisatie van dagarrange-

combinatiefuncties waarbij onderwijsassistenten een deel van de dag in

menten, waarbij de schooldag een aaneengesloten programma biedt.

de buitenschoolse opvang werken. Een probleem vormen de arbeids-

Boerefijn: “Ik weet dat anderen er anders over denken, maar ik ben

voorwaarden. Van Bennekom: “De cao’s van beide functies bijten

enthousiast. Op deze manier kan de school kinderen meer bieden.

elkaar, rechtspositie en inschaling verschillen behoorlijk”.

Zeker in de stad, waar zoveel kinderen te dik zijn, omdat ze te weinig

Beiden vinden ook dat opvang idealiter in de school moet plaatsvinden,

bewegen.”

desnoods ernaast of vlakbij. Brasjen: “Maar wel in aparte ruimten, want uit de tijd dat ik zelf les gaf, weet ik nog heel goed hoe verschrikkelijk

WEINIG WARME GEVOELENS

het was als de muziekschool na schooltijd mijn lokaal gebruikte.”

De motie Van Aartsen-Bos, die basisscholen verplicht buitenschoolse

Bij nieuwbouw valt dat allemaal te regelen, maar zelfs als er ruimte is

opvang te organiseren, roept onder schoolbestuurders weinig warme

en een leegstaand lokaal kan worden omgebouwd, doemen praktische

gevoelens op: te weinig tijd en ondoordacht. De motie van de voorma-

bezwaren op. Van Bennekom: “De gemeente kan als een school groeit,

lige fractieleiders van VVD en PvdA, die de Tweede Kamer in septem-

een lokaal vorderen, omdat het nodig is voor onderwijs. Als dat

ber 2005 aannam, bepaalt dat scholen opvang moeten garanderen

dreigt, gaat niemand investeren om zo’n ruimte te verbouwen. Het

tussen half acht ’s ochtends en half zeven ’s avonds. De basisscholen

schoolbestuur loopt het risico van claims.”

mogen kiezen voor opvang in eigen beheer of voor uitbesteding. De meeste lijken voor de laatste mogelijkheid te kiezen.

WACHTLIJSTEN

De Eerste Kamer ging afgelopen november pas akkoord, maar voor

Begin dit jaar trok de MO-groep, waarbij de werkgevers in de buiten-

1 augustus dit jaar moeten de regelingen rond zijn. Eigenlijk al maan-

schoolse opvang zijn aangesloten, aan de bel: door ontoereikende

den eerder, rekent Ben van Bennekom van Amos (35 Amsterdamse

locaties zouden de wachtlijsten alleen maar langer worden, met name

basisscholen) voor. “Want de medezeggenschapsraad moet adviseren

in de grootstedelijke gebieden.

en daarvoor ook nog een ouderconsultatie regelen. En uiteraard moet

Martijn van der Kroef, bestuurslid van de MO-groep: “Dat speelt

de kinderopvangorganisatie op tijd weten hoeveel personeel aan-

vooral op maandag, dinsdag en donderdag. Op woensdag en vrijdag

gesteld moet worden.”

werken minder ouders.” Zij vermoedt dat de vereenvoudiging van de aanvraag voor een tegemoetkoming in de kosten de vraag bij ouders zal

BEGROTELIJK

doen stijgen: “Je hebt nu alleen nog met de Belastingdienst te maken.”

Van Bennekom is voor Amos projectleider buitenschoolse opvang. Hij

Kamervragen brachten geen verandering in de formele opstelling van

constateert dat lang niet alle directies gecharmeerd zijn van het idee.

de Vereniging Nederlandse Gemeenten over huisvesting. De VNG ziet

Bij ouders blijkt wel behoefte te bestaan. De gemeente Amsterdam

de opvangorganisaties als zelfstandig ondernemers (wat klopt) en

maakte begin maart op basis van een peiling onder alle Amsterdamse

voelt zich niet verantwoordelijk voor de huisvesting van wat voor

ouders bekend dat zeven van de tien naschoolse opvang wensen.

ondernemer dan ook.

De eindtijd van half zeven ligt voor alleenstaande ouders in de zorg te

Staatssecretaris Sharon Dijksma heeft in maart een tussenrapportage

vroeg, omdat hun werkrooster van zeven tot zeven loopt. Bovendien

over de voortgang van de organisatie van kinderopvang op basisscholen

heeft een vijfde van de Amsterdamse ouders behoefte aan opvang

ontvangen. “Als daaruit blijkt dat er meer moet gebeuren om scholen te

voor schooltijd en dan is ontbijt op school het lonkend perspectief,

helpen, zal ik tijdig ondersteuning organiseren”, belooft ze. “Ik begrijp

omdat veel kinderen met een lege maag op school komen.

heel goed dat scholen er een zware dobber aan kunnen hebben.”

Van Bennekom ziet knelpunten, terwijl scholen nu soms wel een ‘verlengde inloop’ hebben. “Alleen al het personeel. Dat hebben we al

Leden van de Besturenraad vinden een handreiking ‘Buitenschoolse

bij het overblijven gezien, nadat de fiscus het grijze circuit van vrij-

opvang’ met handig keuze-instrument op onze website,

willige moeders vorig jaar heeft afgeschrikt. Als je moet uitbesteden

www.besturenraad.nl > po > producten downloaden. 21

DE PRAKTIJK

Onderwijs op maat voor hoogbegaafde kinderen in Plusschool

kunt meten en hoe je de veroorzakers van luchtverontreiniging kunt herken-

De Stichting Protestants Christelijk Basisonderwijs (PCBO) in Apeldoorn

hun directe omgeving. Een laboratorium dat gespecialiseerd is in luchtkwali-

begint komend schooljaar met een Plusschool voor hoogbegaafde leer-

teit, analyseert de resultaten. Die worden opgenomen in de digitale luchtkaart

lingen. Niet alleen kinderen met een lichamelijke of geestelijke beperking

van de gemeente Amsterdam. Verder bedenken leerlingen wat ze zelf kunnen

hebben volgens de instelling recht op extra begeleiding, maar ook hoogbe-

doen om de lucht schoner te maken. De scholen presenteren de resultaten op

gaafde leerlingen, want ook zij kunnen op school vastlopen.

een creatieve manier aan de wethouder.

De Plusschool is een vervolg op de Plusklas, waar PCBO Apeldoorn vorig

Voor zowel havo/vwo als vmbo ontwikkelen MCA en Anmec lessen die

schooljaar mee is begonnen. Daarin komen veertien leerlingen van verschil-

geschikt zijn voor de vakken biologie, algemene natuurwetenschappen, schei-

lende scholen een ochtend per week bij elkaar. De Plusklas biedt niet alleen

kunde en aardrijkskunde.

uitdagende en verdiepende projecten, maar ondersteunt de kinderen ook in

Eerder besloot de Amsterdamse gemeenteraad al dat scholieren in het voort-

hun sociaalemotionele ontwikkeling.

gezet onderwijs een gratis kaartje krijgen voor de film An Inconvenient Truth

PCBO Apeldoorn komt behalve met de Plusschool ook met een tweede

van Al Gore. Als onderdeel van plannen om als duurzame stad een voorhoe-

Plusklas. Deelname aan het zogeheten Plusprogramma staat open voor

depositie te verwerven, wil Amsterdam verder energieteams van scholieren

leerlingen die ‘vastlopen’ in hun eigen groep, maar op de Plusschool zijn

in gaan zetten die zo’n 3000 huishoudens met een smalle beurs op vrijwillige

ook hoogbegaafde kinderen die geen problemen ondervinden, welkom.

basis voorzien van tips om het energiegebruik omlaag te brengen.

nen. Vervolgens gaan ze wetenschappelijk verantwoord onderzoek doen in

Ouders hebben de keuze tussen extra begeleiding van hun hoogbegaafde kinderen op de eigen school, de Plusklas (één ochtend per week) en de Plusschool (gehele schoolweek). gekoppeld aan een van de aangesloten scholen. Net als de andere 28

Nationale Onderwijsprijs naar Venlo en Almere

basisscholen van PCBO is de Plusschool toegankelijk voor leerlingen van

Basisschool De Meeuwbeemd in Venlo heeft de tweejaarlijkse Nationale

wie de ouders de protestants-christelijke identiteit respecteren. Gegadigden

Onderwijsprijs gewonnen met het project ‘Geld voor geen geweld’. De school

voor de Plusschool ondergaan wel eerst een test.

werkt daarin samen met woningcorporatie en gemeente aan het terugdringen

De school begint met leerlingen van vijf tot en met acht jaar en wordt jaar-

van vandalisme in de buurt. Het bespaarde geld mogen de leerlingen beste-

lijks uitgebreid met een nieuwe leeftijdsgroep. De leerkrachten moeten

den aan andere activiteiten. In het voortgezet onderwijs was het Oostvaarders

affiniteit hebben met hoogbegaafde kinderen en gaan werken met speciale

College in Almere de winnaar met het project ‘Talentklassen’, waarin leerlingen

lesmethoden. Een extern projectleider en een werkgroep van deskundigen

hun talenten op het gebied van sport, cultuur of science ontwikkelen.

zijn betrokken bij het opzetten van de school.

De winnaars hebben een bedrag van 7000 euro verdiend.

Amsterdam stuurt scholieren de lucht in

VU eerste Nederlandse universiteit in Second Life

Een groep Amsterdamse leerlingen in het voortgezet onderwijs krijgt

De Vrije Universiteit in Amsterdam heeft als eerste Nederlandse universiteit ook

komend schooljaar lessen in luchtkwaliteit. In het proefproject ‘Jongeren

op Second Life haar deuren opengesteld. Second Life is een driedimensionale

de lucht in’ van Milieucentrum Amsterdam (MCA) en het Amsterdams

virtuele wereld waarin mensen in de gedaante van avatars een tweede leven

Natuur- en MilieuEducatieCentrum (Anmec) gaan leerlingen van vmbo,

kunnen leiden. De aanwezigheid van de VU in Second Life is van experimentele

havo en vwo zelf de luchtkwaliteit in de hoofdstad meten. Vooralsnog doen

aard. De VU wil onderzoek doen naar “de betekenis van virtuele werelden voor

zes tot zeven scholen mee.

de samenleving”. Ook wil zij proberen om onderwijs en onderzoek daar een

In een korte lessenserie leren de scholieren wat luchtkwaliteit is, hoe je die

plaats te geven.

Waar de Plusschool in Apeldoorn komt, is nog niet bekend. Ze wordt

22

De stap naar Second Life past volgens de VU in de onderwijsvisie van de uni-

Zwolle. Na een onderzoek naar de geschiedenis van de stad kruipen de

versiteit. Daarin staan zogeheten ‘communities of learners’ centraal: docenten

leerlingen in de rol van historische inwoners van Zwolle. Zo vertellen zij

en studenten werken samen aan de ontwikkeling van kennis. “Virtuele werel-

aan ouders, familieleden en voorbijgangers over de geschiedenis van hun

den, waarvan Second Life een aansprekend voorbeeld is, kunnen de ontwikke-

woonplaats.

ling van communities of learners stimuleren en faciliteren.”

De tweede prijs, een bedrag van 4000 euro, ging naar ISW Oost (locatie

De VU ziet Second Life als platform waar studenten, docenten en onderzoekers

Chrysantenstraat) in Naaldwijk voor de les ‘Historisch Drieluik; onderzoek

elkaar kunnen ontmoeten als deelnemers aan het proces van kennisontwikke-

naar de geschiedenis van mijn familie’. De derde prijs ter waarde van

ling. Studenten, onderzoekers en docenten kunnen in Second Life ook geza-

3000 euro was voor BC Broekhin uit Roermond voor de les ‘Carnaval van

menlijk “onderzoekend leren”, bijvoorbeeld door middel van pilotstudies en het

vroeger tot nu’. SLO (Stichting Leerplan Ontwikkeling) zal de drie lessen

uitvoeren van experimenten.

‘didactiseren’ en digitaal ter beschikking stellen. Door de prijs uit te loven wil Anno, het promotiebureau voor de geschiedenis, samen met de Vereniging Geschiedenisdocenten Nederland (VGN) en SLO, vmbo-leerlingen enthousiast maken voor geschiedenis.

RUG biedt vwo’ers examentraining aan Het Universitair Onderwijscentrum (UOCG) van de Rijksuniversiteit Groningen biedt leerlingen uit 6 vwo met wiskunde A1(2), wiskunde B1(2) of economie 1(2) in hun pakket een examentraining aan. In drie dagen worden zij klaarge-

Kinderen leren proeven

stoomd voor het vwo-examen.

Leerlingen van vijfhonderd basisscholen leren dit schooljaar proeven

De training is bedoeld voor leerlingen die extra oefening nodig hebben om een

met het lesprogramma Smaaklessen. “Het gaat over het proeven, ruiken,

voldoende te halen of met meer zekerheid aan hun examen willen beginnen.

voelen, zien, oftewel het ervaren van eten. Kinderen leren hierdoor op een

Ook zijn er leerlingen die gebaat zijn bij een zo hoog mogelijk cijfer voor het

speelse manier van alles over voeding en voedsel”, aldus de initiatiefne-

vak om hun kans op inloting te vergroten bij studies waarvoor een numerus

mers, waaronder het ministerie van Landbouw, Wageningen Universiteit

fixus bestaat.

en Researchcentrum, het Voedingscentrum, topkok Pierre Wind en de

Leerlingen kunnen online aangeven bij welke onderdelen ze extra ondersteu-

Agrarische Hogescholen.

ning nodig hebben. De training omvat drie volledige dagen, verdeeld over

“De verwondering staat centraal. Kennis over voedsel wordt spelenderwijs

twee periodes. In de tussentijd kunnen de leerlingen via de elektronische leer-

verbeterd, de smaakpapillen worden geprikkeld en geoefend en de inte-

omgeving Brainbox begeleiding te krijgen. Leerlingen kunnen hier onder meer

resse om meer te willen weten over voedsel wordt gewekt. En door ermee

vragen stellen aan de docenten en extra uitleg krijgen.

bezig te zijn worden kinderen gestimuleerd om ook vragen te stellen over dierenwelzijn (wat voor leven heeft die kip gehad?), impact op het milieu (gaat de tuinder zorgvuldig om met bestrijdingsmiddelen?) en gezondheid (waarom is twee ons groente en twee stuks fruit per dag gezond?).”

Leukste geschiedenisles op Agnietencollege

Minister Verburg (Landbouw) woonde onlangs op basisschool Savelberg

Het Zwolse Agnietencollege (locatie Carolus Clusius) is de winnaar gewor-

verzorgde de les.

in Den Haag een smaakles in groep 6 bij. Een leerkracht van de school

den van de Les van het Jaar 2007, de prijsvraag voor de beste en leukste geschiedenisles voor de onderbouw van het vmbo. Een vak- en leerlingenjury koos voor de les ‘Een middeleeuwse stad’. Daarmee verdiende de vaksectie geschiedenis 5000 euro en klas VIP 1A van docente Jolanda Bosch een rapworkshop van K-liber4life. In de les ‘Een middeleeuwse stad’ organiseren en begeleiden de leerlingen

Heeft uw school nieuws voor deze pagina?

van het christelijke Agnietencollege een middeleeuwse stadswandeling door

Stuur uw bericht naar de redactie: [email protected].

23

Netwerk lectoren identiteit

Denktank van pioniers Van de honderden lectoren die de Nederlandse hogescholen inmiddels kennen, houdt slechts een klein aantal zich bezig met het thema identiteit in het onderwijs. Op initiatief van de Besturenraad komen zij twee à drie keer per jaar bijeen in het Netwerk lectoren identiteit. Dat fungeert als denktank, maar ook als ondersteuning bij het pionierswerk dat elke lector verricht. Het fenomeen lector bestaat immers pas een jaar of zes. Tekst: Eva van der Plas, Fotografie: iStockphoto / Forest Woodward

24

Hbo’s moeten tegenwoordig niet alleen

zoek, en de uitkomsten worden bijvoorbeeld

Vos, die als theoloog promoveerde aan de

onderwijsinstellingen zijn, maar ook institu-

gebruikt om competenties te formuleren voor

Theologische Universiteit Kampen (tegen-

ten voor kennisontwikkeling. Daartoe zijn

een van onze uitstroomprofielen: godsdienst in

woordig onderdeel van de Protestantse

sinds 2001 ruim 253 lectoren aan

de religieus-diverse klas.”

Theologische Universiteit), benadrukt dat het

Nederlandse hogescholen aangesteld. Zij

doen van onderzoek aan hogescholen relatief

worden wel eens aangeduid als de hooglera-

VERRASSENDE REIKWIJDTE

nieuw is, als je het vergelijkt met de oude uni-

ren van het hbo, want ze zetten onderzoek op

Uit een in oktober vorig jaar gepubliceerde

versitaire traditie. “In zekere zin doen we

en betrekken daar zo veel mogelijk collega’s

effectmeting van de Stichting Kennis

pionierswerk.”

en studenten bij.

Ontwikkeling HBO (SKO) blijkt dat de lecto-

Een goed netwerk is bij dit pionierswerk zeer

Maar er is een belangrijk verschil tussen de

raten in hun nog korte leven al behoorlijk

welkom. De lectoren hechten belang aan de

hbo-lectoren en hun universitaire collega’s.

succes geboekt hebben.

contacten met hun collega’s in het Netwerk

Het onderzoek van lectoren is altijd praktijk-

Kees van Gageldonk van de SKO becommenta-

lectoren identiteit. Vos: “Ik heb aan de

gerelateerd. Om die binding aan de praktijk te

rieert de uitkomst van het onderzoek: “Het gaat

Gereformeerde Hogeschool maar één collega-

benadrukken, bestaat de ‘kenniskring’ rond

hier om een relatief kleine groep die in verhou-

lector. Als lector ben je dikwijls een eenling.

lectoren niet alleen uit docenten en studenten

ding veel weet te bereiken. Gegeven de

Een klein netwerk zoals dit, waarbij we alle-

van de instelling, maar ook uit professionals

beperkte middelen waar de lectoraten mee

maal op vergelijkbare terreinen bezig zijn,

uit het werkveld. Samen geven zij invulling

moeten werken, kun je wel spreken van een

werkt voor mij goed. Je hebt het dan inhoude-

aan het lectoraat.

doorslaand succes. Dit is een onderwijsinnova-

lijk ook ergens over.” Leygraaf: “Omdat de

tie die is aangeslagen, dat kun je niet van alle

lectoraten nog zo’n nieuw fenomeen zijn, is

EXPERTISE ONTWIKKELEN

onderwijsvernieuwingen zeggen.”

het wel handig als je niet helemaal zelf het

“Werkveld en opleiding zien elkaar steeds

“Het meest succesvolle aan de lectoraten is hun

wiel hoeft uit te vinden. Ook inhoudelijk is

meer als partners”, zegt Pieter Vos, lector

grote reikwijdte, aldus Van Gageldonk. “Gezien

het fijn om te kunnen zien hoe je je verhoudt

‘Morele vorming in het onderwijs’ aan de

het relatief kleine aantal lectoraten zijn er

tot anderen.”

pabo van de Gereformeerde Hogeschool te

opvallend veel bedrijven en docenten bereikt.”

Zwolle. “Daarom zitten er in onze kennis-

Het overheidsbudget is onlangs verhoogd van

EN VROLIJK GEVOEL

kring ook docenten uit het basisonderwijs en

38 naar 50 miljoen. De komende jaren zal het

Het Netwerk lectoren identiteit is in eerste

het voortgezet onderwijs in de regio. Hun

aantal lectoren dus met een derde stijgen.

instantie een denktank, stelt Dick den Bakker,

inbreng werkt uiteraard door in de onder-

Gezien het succes van de lectoraten en het

voorzitter namens de Besturenraad. “Het

zoeksvragen waarover wij ons zullen buigen.

belang voor zowel de opleidingen als het

thema identiteit staat de laatste tijd sterk in de

De uitkomsten van ons onderzoek kunnen

werkveld, is verdere uitbreiding zeer wense-

belangstelling, ook van de Besturenraad. Wij

van praktisch nut zijn voor het werkveld.

lijk, vindt Gageldonk.

willen voor het christelijk onderwijs dé plek

Hogescholen krijgen in de regio steeds meer

“Het overheidsgeld is alleen voldoende voor de

zijn waar kennis over identiteitsontwikkeling

een functie als kenniscentrum, een plek waar

aanstelling van de lector en het in stand hou-

is te vinden. Met het netwerk willen wij een

expertise te vinden is. Bovendien kunnen stu-

den van de kenniskring. Een apart budget voor

open situatie creëren waarin men – los van de

denten die tijdens de studie kennismaken met

de uitvoering van complexer praktijkgericht

eigen belangen – over dit onderwerp gedach-

praktijkgerelateerd onderzoek, uitgroeien tot

onderzoek is daarom wenselijk. Voor sommig

ten en expertise kan uitwisselen.”

professionals die in staat zijn te reflecteren op

onderzoek is nu eenmaal apparatuur nodig, of

De Besturenraad denkt volop mee. Den

ontwikkelingen in hun vakgebied.”

extra mensen om het onderzoek uit te voeren.”

Bakker: “Wij brengen dan wel geen lectoraat

“Deze innovatie is aangeslagen, dat kun je niet van alle onderwijsvernieuwingen zeggen.”

mee, maar wel veel praktijkkennis over het onderwijs. We zijn er dus niet alleen om koffie te zetten.” Monique Leygraaf waardeert de uitwisseling tussen collega’s met verschillende levensbe-

Behalve voor het werkveld hebben de lectora-

DE LECTOR ALS EENLING

schouwelijke achtergronden. “Het mooie van

ten ook een duidelijke betekenis voor de oplei-

De identiteitslectoren zullen voor hun onder-

dit netwerk is dat het brede perspectieven

ding zelf. Monique Leygraaf, lector

zoek meestal geen dure apparatuur nodig

genereert. Ik zelf ben katholiek opgevoed, de

‘Multireligiositeit’ aan de Hogeschool IPABO in

hebben. De kenniskring van Pieter Vos ver-

IPABO is interconfessioneel. Er ging een

Amsterdam, doet onder meer onderzoek naar

diept zich in de pedagogische kant van de

wereld voor me open toen ik leerde hoe het er

beeldvorming rondom de islam en naar een

vraagstukken rondom moraliteit. ‘Hoe voe-

op een protestants-christelijke pabo aan toe

methode om culturele en religieuze sensitiviteit

den wij leerlingen op tot volwassen en ver-

gaat. Ik heb dat als heel verrijkend ervaren, en

van docenten te meten en vast te leggen.

antwoordelijke burgers?’ is de centrale vraag.

ik denk dat het voor anderen in het netwerk

“Bij beide onderzoeken zijn studenten actief

Vos: “Er is over dit onderwerp al veel prak-

ook aardig kan zijn om te zien hoe zo’n

betrokken. Het eerste kwam zelfs voort uit een

tijkkennis aanwezig. Die moeten we eerst

Amsterdams interconfessioneel milieu func-

studenteninitiatief”, vertelt Leygraaf. “Het

naar boven halen en expliciteren. Ook moe-

tioneert. Ik heb geleerd dat er veel meer raak-

onderwerp multireligiositeit, een belangrijk

ten we een conceptueel kader ontwikkelen

vlakken zijn dan ik in eerste instantie kon

identiteitskenmerk van onze instelling, staat nu

van waaruit we onderzoek op kunnen zetten.

vermoeden. De voornaamste reden dat ik zo

meer structureel op de agenda. Zowel studen-

We willen het onderwerp moraliteit bijvoor-

blij ben met het netwerk is echter dat de bij-

ten als docenten van de IPABO kunnen van

beeld niet benaderen vanuit normen en waar-

eenkomsten me altijd een vrolijk gevoel

nabij kennismaken met het doen van onder-

den, maar vanuit deugden.”

geven. Het is een prettige club.” 25

BESTURENRAAD

Congres ‘De stand van het onderwijsrecht’ De leerstoel onderwijsrecht aan de Vrije Universiteit

de ontwikkelingen in het onderwijsrecht – het recht

de VU). Verder zal het Praemium Onderwijsrecht

bestaat vijfentwintig jaar. Om dat te vieren

en de studie daarvan – gedurende de afgelopen

uitgereikt worden voor de beste onderwijsrechte-

organiseert de Stichting Bijzondere Leerstoelen

vijfentwintig jaar en enige lijnen naar en doelen in de

lijke scriptie van de afgelopen jaren. Het congres

Onderwijsrecht (SBLO), die deze leerstoel in stand

toekomst te schetsen.

heeft vrijdag 21 september van 13.00 tot 16.30 uur

houdt, in samenwerking met de Nederlandse

Als sprekers zullen onder anderen optreden dr.

plaats in het Auditorium van de Vrije Universiteit.

Vereniging voor Onderwijsrecht (NVOR) en de

M.T.A.B. Laemers (Radboud Universiteit), prof. mr.

Deelname is gratis.

Algemene Onderwijsbond (AOb) 21 september een

P.J.J. Zoontjens (Universiteit van Tilburg), prof. mr.

Voor nadere informatie kunt u contact opnemen

congres over ‘De stand van het onderwijsrecht’.

D. Mentink (Erasmus Universiteit) en prof. mr.

met Cora Tuitel, telefoon 070 348 11 48,

Doelstelling van het congres is terug te blikken op

B.P. Vermeulen (houder van de SBLO-leerstoel aan

e-mail [email protected].

Identiteitsmiddag Pabo INHOLLAND

Nieuw bestuurslid

Pabo INHOLLAND organiseert een identiteitsmid-

van de leerkracht: spil in het verschil? en botsende

dag met als thema: Zin in Levensbeschouwing.

waarden. De identiteitsmiddag voor leerkrachten,

Vele mogelijkheden om met religie bezig te zijn,

studenten, schooldirecteuren en bestuurders van

passeren de revue. U krijgt concrete ideeën mee,

primair en voortgezet onderwijs is op woensdag

die u kunt gebruiken in uw dagelijkse praktijk. Dick

18 april 2007, van 12.00-17.00 uur bij Hogeschool

den Bakker, manager Bestuurlijke vernieuwing,

INHOLLAND, Posthumalaan 90, Rotterdam. Bij

kwaliteitszorg en identiteit bij de Besturenraad,

aanvang is er een lunch.

verzorgt een workshop over omgaan met diversi-

Deelname is gratis. U kunt zich aanmelden via

teit. Verder zijn er workshops over onder meer

[email protected]. Voor meer

ervaringen van een binnenstadsschool, de

informatie kunt u terecht bij Marijke Ridder,

bezielde school, reis door de religies, de persoon

[email protected] of 06-43170112.

Vervangingsfonds stelt arbocatalogus voor primair onderwijs op

De ledenraad van de Besturenraad heeft ingestemd met de voordracht van dr. Ir. Albert

Op 1 januari 2007 is de nieuwe Arbowet

werkgevers. Het Vervangingsfonds zal in

Weishaupt tot lid van het bestuur. De heer

ingegaan. Die moet leiden tot betere arbeids-

nauwe samenwerking met de werkgevers- en

Weishaupt (1955) is sinds enige tijd directeur/

omstandigheden op de werkvloer en minder

werknemersorganisaties in het onderwijs een

bestuurder van het Roelof van Echten College in

administratieve lasten. De wet maakt het

Arbocatalogus voor het primair onderwijs

Hoogeveen, een scholengemeenschap voor vwo,

opstellen van arbocatalogi verplicht. In de

samenstellen. De Besturenraad is daar ook

havo, mavo, vmbo, lwoo en praktijkonderwijs. In

arbocatalogi staan de arboverplichtingen van de

actief bij betrokken.

die functie zoekt hij actief aansluiting met het mbo en met het bedrijfsleven in de omgeving. In het kader van een doorlopende leerlijn sloot hij onlangs een samenwerkingsovereenkomst met het Alfa-college in Hoogeveen

Extra geld voor huisvesting Voortgezet Speciaal Onderwijs

Weishaupt was eerder directeur van het Planetron in Dwingeloo, een educatieve toeristische attractie

In 2007 ontvangen gemeenten extra geld om

geen boodschap aan te hebben. Wij hebben

op het gebied van wetenschap en techniek. Naast

praktijklokalen in het voortgezet speciaal

dit bij OCW aangekaart. Het ministerie vraagt

deze functie is hij actief geweest als projectleider

onderwijs aan te passen. Dit geld ontvangen

de WEC-raad om te inventariseren bij hoeveel

en docent natuur- en scheikunde aan het Alfa-

gemeenten in de algemene uitkering. Het is niet

gemeenten dit speelt. Mail ons uw ervaringen:

college en als interim-directeur.

geoormerkt. Met OCW en de VNG vinden wij dat

[email protected]. We nemen ze mee

Weishaupt doorliep achtereenvolgens LTS,

het wel besteed moet worden aan waar het voor

naar het vervolgoverleg met OCW.

MTS, HTS en universiteit, voordat hij in 1996

bedoeld is. Maar veel gemeenten lijken daar

promoveerde.

26

Problemen met schooltijden PO

‘De verbindende schoolcultuur’ De basis voor een verbindende schoolcultuur ligt in de gezamenlijkheid. Dat is de boodschap van

Scholen in het primair onderwijs zonder aparte

een nieuw advies van de Onderwijsraad: De verbindende schoolcultuur. De kern is het wij-gevoel:

instroomgroep voor 4-jarigen krijgen vaker pro-

iedereen maakt deel uit van deze school, met deze waarden, normen, gewoontes en activiteiten.

blemen met de Inspectie over de schooltijden.

Gemengde scholen hebben vooral succes als ze een visie hebben op de meerwaarde van hun

De Inspectie lijkt anders te controleren dan

school. Dat is een veelbelovende conclusie voor scholen die werk maken van hun identiteit. Het

OCW heeft aangegeven. Ze toetst per groep of

rapport schetst mooie kansen voor het christelijk onderwijs. Daar gaan wij zeker mee aan de slag.

de schooltijd wordt gehaald en niet per leerling.

Hoe breng je een schoolcultuur tot stand die verbindend is voor verschillende etnische groepen

Een 4-jarige die meteen in groep 1 wordt gezet,

op gemengde scholen? Die vraag kreeg de Onderwijsraad van de minister van Onderwijs.

omdat er geen instroomgroep is, wordt bij de

In het rapport komt de Onderwijsraad met een advies. De Onderwijsraad ziet drie routes naar

totale groep-1-leerlingen gerekend. Zo ontstaat

gezamenlijkheid:

ten onrechte het beeld dat de leerling het voor-

■

convergentie: eerst de toekomst van de leerlingen, dan de herkomst;

geschreven aantal uren niet haalt. We hebben

■

diversiteit: eerst de herkomst, dan de toekomst van de leerlingen;

er bij OCW op aangedrongen om dit met de

■

levensbeschouwing en religie als bindmiddel.

Inspectie te bespreken.

Berend Kamphuis voorzitter Federatie Christelijk Bve Berend Kamphuis (1958) is de nieuwe voorzitter van de

instelling voor gehandicaptenzorg, lid van het

Federatie Christelijk Bve. Hij volgt Siem Jansen op, die

algemeen bestuur van de Kamer van Koophandel

per 1 maart afscheid heeft genomen. De Besturenraad

in Groningen en vice-voorzitter van het bestuur

behartigt het secretariaat van de Federatie.

van het Wetenschappelijk Instituut van het CDA.

Kamphuis is sinds 2000 voorzitter van het college

Het Alfa-college organiseerde onlangs het congres

van bestuur van het Alfa-college. Hij studeerde

Opvoeden Moet !?, waarin aandacht werd

Nederlandse taal- en letterkunde aan de

gevraagd voor de pedagogische opdracht van het

Rijksuniversiteit Groningen en sociologie aan de

onderwijs. Over dit en verwante thema’s heeft

Universiteit Utrecht. Hij is tevens lid van de

Kamphuis de afgelopen jaren op conferenties van

Maatschappelijke Adviesraad van een landelijke

de Federatie een aantal inleidingen verzorgd.

Oprichting sectororganisatie PO

Verzelfstandiging dislocaties

De Besturenraad is intensief betrokken bij de

Bij het berekenen van het potentieel voor een

voorbereidingen van de oprichting van een

nieuwe school wordt de capaciteit van

In een brief aan de nieuwe Tweede Kamer

sectororganisatie voor het primair onderwijs.

bestaande huisvesting meegenomen. In het

onderstrepen we het belang van passend

Besprekingen met de andere organisaties voor

verleden werd de capaciteit van dislocaties

onderwijs. We dringen aan op financiële

bestuur en management hebben geleid tot

niet meegerekend. Nu gebeurt dat wel.

middelen om scholen in staat te stellen om voor

gemeenschappelijk gedragen uitgangspunten.

Daardoor wordt het moeilijk om een dislocatie

elke leerling een passende plek te vinden. Veel

U vindt die in een notitie die u kunt downloaden

om te zetten in een zelfstandig instituut met

scholen zijn hiermee begonnen, maar nog lang

van onze website, www.besturenraad.nl >

eigen brin-nummer en bekostiging. Wij vinden

niet allemaal. Hoe is dat bij u op school? Laat

po > ontwikkelingen. Uiteraard gaan de

dit onaanvaardbaar. Het nieuwe beleid van

het ons weten via [email protected].

gesprekken verder. Ook met u als lid van de

OCW leidt tot grote instituten, wat voor de

Hoe meer reacties we ontvangen, des te sterker

Besturenraad willen we graag de verdere

bekostiging, huisvesting en organisatie verre

we staan in onze contacten met overheid en

koers uitzetten. Daarvoor organiseren we

van ideaal is. We bespreken dit met OCW.

politiek. Onze brief aan de Tweede Kamer

een werkconferentie op 26 april 2007,

Brief over passend onderwijs naar Tweede Kamer

vindt u op www.besturenraad.nl > po >

van 17.00-20.00 uur in de Jaarbeurs in Utrecht.

Wij horen daarvoor graag uw ervaringen. Mail

U ontvangt nog een uitnodiging.

uw ervaringen naar [email protected]

ontwikkelingen.

27

PRODUCTEN & DIENSTEN

Functiebeschrijvingen voor het praktijkonderwijs Op onze website vindt u het Functieboek

beelden van functiebeschrijvingen. U kunt ze

FUWA-VO 2002. FUWA-VO moet op 1 juli 2007 zijn

Praktijkonderwijs. Het is een herziene versie,

gebruiken om te komen tot een passend functie-

ingevoerd binnen het praktijkonderwijs.

bestemd voor scholen voor praktijkonderwijs en

bouwwerk. Een SPO-gecertificeerd adviseur van

Het Functieboek is voor leden te downloaden

sectoren praktijkonderwijs binnen instellingen voor

de Besturenraad heeft aan elke functiebeschrijving

via www.besturenraad.nl > vo > producten

voortgezet onderwijs. Het Functieboek bevat voor-

een schaal toegekend volgens de systematiek van

downloaden.

Cursus Rollen in medezeggenschap Deze eendaagse cursus van de Vliet Academie behandelt de vragen die u in

kanten te belichten. Na de cursus kunt u als u wilt met de adviseur/ docent

uw organisatie tegenkomt als het om medezeggenschap gaat:

vervolgafspraken maken om in uw eigen situatie de samenwerking te

■

Welke rol en taak hebben directieleden in het primair en voortgezet

optimaliseren.

onderwijs en welke rol hebben leden van het dagelijkse bestuur van (G)MR bij de beleidsvorming?

Ook in deze cursus herkent u uiteraard de kernelementen van de Vliet

■

Welke informatie geeft de directie aan de (G)MR en wanneer?

Academie: aandacht voor inspiratie, persoonlijk leiderschap, de

■

Wordt de MR ook bij de uitvoering van beleid betrokken en zo ja,

maatschappelijke taak van de school en een persoonlijke aanpak.

wanneer? ■ ■

Welke expertise heeft een MR nodig om goed te kunnen functioneren?

Sector: primair en voortgezet onderwijs

Hoe zorgen directie en MR dat in hun contacten het belang van de

Doelgroep: bovenschools directeuren, directeuren, leden MR

school leidend blijft?

Wanneer: 15 mei 2007, 14.00-21.00 uur (inclusief maaltijd) in Amersfoort

Naast actuele informatie die u verkrijgt, wordt aan de hand van achtergrond-

Voor inhoudelijke informatie kunt u terecht bij Kees Jansen,

informatie over de WMS en cases die de deelnemers zelf kunnen inbrengen,

[email protected]. Aanmelden kan via de website,

een helder zicht op deze vragen verkregen. De mix van deelnemers,

www.vlietacademie.nl of telefonisch via 070 348 11 81.

directieleden en (G)MR-leden maakt het mogelijk de situatie van meer

Leergang Effectief leidinggeven aan de ontwikkelingen in het havo Deze leergang voor managers die leidinggeven aan het havo, komt precies

Sector: voortgezet onderwijs

op tijd. Er is in het havo namelijk veel in ontwikkeling, met de uitdagingen

Doelgroep: management havo

die daarbij horen. In deze nieuwe leergang gaan we uit van de veranderin-

Wanneer: 31 mei 2007 (was 14 juni), 27 en 28 september 2007,

gen in het havo. We vertalen die naar het managementniveau.

29 en 30 november 2007, 24 en 25 januari 2008

Tijdens de leergang werkt u aan een plan voor onderwijsinhoudelijke en organisatorische verandering op uw eigen school. Dat begint bij het

Voor inhoudelijke informatie kunt u terecht bij Erik Dees,

nadenken over de bouwstenen en eindigt bij de implementatie van het plan

[email protected].

op school. Om het plan te realiseren maakt u vanaf het begin goede afspraken, bijvoorbeeld met uw schoolleiding. De leergang is dus sterk

Aanmelden kan via de website, www.vlietacademie.nl,

praktijkgestuurd. U leert ook van de praktijk, want tijdens de leergang gaat

of telefonisch via 070 348 11 48.

u bij een medecursist op bezoek. De kernelementen inspiratie, leiderschap, uw maatschappelijke taak en de persoonlijke aanpak zijn door de leergang verweven. De begeleiding gebeurt door drie docenten/coaches met verschillende achtergronden, die de praktijk van het havo goed kennen. U ontvangt na afronding van de leergang een certificaat op grond van aantoonbare voortgang in uw eigen ontwikkeling.

28

Bestuursbezoek aan onderwijslocaties

Instrument werktijdfactor beschikbaar Op onze website vindt u een instrument dat het u gemakkelijk maakt om de werktijd-

Naarmate een onderwijsorganisatie groter wordt, neemt

factor van personeelsleden in het po te berekenen (onderwijzend en onderwijsonder-

voor besturen op hoofdlijnen of raden van toezicht de

steunend personeel en directieleden). Het is ontwikkeld door de Werkgeversvereniging

afstand tot het werkveld toe. Bestuurders en toezicht-

Primair Onderwijs (WvPO), waar wij deel van uitmaken, in overleg met de AVS. Het

houders van grote organisaties worstelen daardoor vaker

instrument is bedoeld als handreiking aan schoolbesturen; het gebruik is niet verplicht.

met de vraag of ze hun afstandelijke bestuurlijke betrok-

Bij het sluiten van de cao primair onderwijs 2006 - 2008 hebben de WvPO en de vak-

kenheid toch kunnen combineren met nabijheid en betrok-

bonden afgesproken zich in te spannen om vóór 1 januari 2007 een afspraak te maken

kenheid. Een goede gelegenheid daarvoor is het jaarlijks

over de berekening van de werktijdfactor. Inmiddels is gebleken dat het maken van een

bezoek aan onderwijslocaties. In een artikel van Harm

gezamenlijke afspraak over een eenduidige berekening meer tijd kost. De partijen

Klifman, adviseur bestuurlijke vernieuwing bij de

blijven hierover in gesprek.

Besturenraad, leest u wat zo’n bezoek voor u kan

Aangezien veel schoolbesturen al op dit moment behoefte hebben aan een instrument

betekenen.

voor de berekening van de werktijdfactor, hebben we het instrument ontwikkeld dat u kunt downloaden van onze website, www.besturenraad.nl > po > ontwikkelingen.

U kunt het artikel downloaden via onze website,

Het instrument is voorzien van een uitgebreide handleiding. Hebt u desondanks nog

www.besturenraad.nl > po/vo > dossiers >

vragen over het gebruik van het instrument dan kunt u contact opnemen met onze

educational governance.

helpdesk: 070 348 12 80 of [email protected].

Masterclass educatief partnerschap

Diagnose-instrument Burgerschapsvorming

Versterking van de relatie tussen school en ouders is belangrijk voor scholen. Een relatie die kansen biedt en energie kan geven, maar ook hoofd-

In de wet staat dat scholen ‘actief burgerschap en sociale integratie

brekens kan kosten. Steeds vaker valt in dit verband de term ‘educatief

moeten bevorderen’. Dat kan een uitdaging zijn om burgerschaps-

partnerschap’. Wat dat is, wat je ermee kunt en hoe je het samen met

vorming op uw school bewuster aan te pakken. Wat doet u aan burger-

ouders vormgeeft, wordt duidelijk in de masterclass educatief partner-

schapsvorming? Hebt u een visie? Welke rol speelt de christelijke

schap. Anneke de Wolff, adviseur kwaliteitszorg Besturenraad, is erbij

identiteit? Betrekt u ouders bij uw aanpak? Wat gaat goed en wat kan

betrokken. Organisator is Q5.

beter? Ons diagnose-instrument Burgerschapsvorming brengt deze

Tijdens deze masterclass gaan we in op de visie achter educatief part-

complexe materie snel en gemakkelijk in kaart. U krijgt er grip op, krijgt

nerschap en de vraag hoe die te verbinden is met uw eigen visie op

in beeld wat u allemaal al doet en ontdekt wat u nog wilt ontwikkelen.

onderwijs. Daarnaast komt de verbinding tussen visie en praktijk uitge-

Het diagnose-instrument zoomt in op zes niveaus van burgerschaps-

breid aan bod. We putten daarbij uit de ervaringen van 7 vo-scholen

vorming. Het helpt u om gestructureerd na te denken over burgerschap

waarmee concrete werkwijzen en aanpakken ontwikkeld zijn. U gaat zelf

in uw school. We sluiten met onze aanpak aan bij uw behoefte.

aan de slag en verlaat de masterclass met een ‘aanvalsplan’ om educa-

Misschien wilt u zelf met uw team de vragen van het instrument

tief partnerschap binnen uw school van de grond te krijgen.

beantwoorden? Dat kan. Onze adviseur analyseert uw resultaten en

Cees de Wit en Suzanne Beek (KPC groep) leiden de masterclass.

stelt een adviesrapport op. Dat rapport wordt met u besproken.

Die vindt plaats op 25 april 2007 van 14.00 tot 20.00 uur in Utrecht.

Misschien wilt u verder gaan? Onze adviseur gaat op uw verzoek in

Kosten: 60 euro. U kunt zich aanmelden via [email protected].

gesprek met leerkrachten, leerlingen, ouders en de directeur. Eventueel

Voor meer informatie kunt u terecht bij Anneke de Wolff,

worden video-opnames gemaakt. De bevindingen leggen we vast in een

telefoon 070 348 11 48, e-mail [email protected].

adviesrapport dat met u wordt besproken. Als u wilt, begeleiden we u bij het ontwikkelen van een visie op burgerschapsvorming. Het resultaat is dat u een gedetailleerde analyse in handen hebt waaruit blijkt wat er op uw school aan burgerschapsvorming wordt gedaan.

Thema april

Met de adviezen voor versterking kunt u meteen aan de slag. Eventueel hebt u onder begeleiding van onze adviseur een visie op burgerschaps-

Schooldirecties en besturen die zich daarop hebben geabonneerd, krij-

vorming ontwikkeld. Met deze opbrengsten bent u uitstekend toegerust

gen maandelijks Thema bij SBM. Het onderwerp van Thema april voor

om burgerschapsvorming op uw school systematisch aan te pakken.

het primair en voortgezet onderwijs is ‘Beloningsbeleid, hoe werkt dat?’.

De doelgroep is directie en schoolteams. De kosten worden berekend

Voor abonnementen, bestellingen of informatie over nog verkrijgbare

op basis van een offerte.

Thema’s: telefoon 070 348 11 48, e-mail [email protected]. Of kijk op

Voor meer informatie kunt u terecht bij Anja van Andel,

www.besturenraad.nl > Besturenraad > Thema.

telefoon 070 348 11 48, e-mail [email protected].

29

AGENDA BIJEENKOMSTEN BESTURENRAAD APRIL T/M JUNI 2007 DATUM

ACTIVITEIT

DOELGROEP

PLAATS

CONTACTPERSOON

11-04

WERKBIJEENKOMST GOOD! GOVERNANCE IN HET HOGER ONDERWIJS

HO

MAARSSEN

H. KLIFMAN

19-04

NETWERKBIJEENKOMST BOVENSCHOOLS MANAGERS

PO

HENGELO

C. RHEBERGEN

PO

LOPIK

C. RHEBERGEN

REGIO MIDDEN/ZUID-GELDERLAND 24-04

NETWERKBIJEENKOMST BOVENSCHOOLS MANAGERS REGIO UTRECHT

24-04

NETWERK KLEINE BESTUURLIJKE SCHAAL UTRECHT, GELDERLAND EN FLEVOLAND

PO

WOERDEN

C. RHEBERGEN

26-04

NETWERKBIJEENKOMST BOVENSCHOOLS MANAGERS

PO

NUNSPEET

C. RHEBERGEN

REGIO NOORD-GELDERLAND/ FLEVOLAND 08-05

NETWERKBIJEENKOMST BOVENSCHOOLS MANAGERS OVERIJSSEL

PO

HOOGEVEEN

W. VAN BEEK

15-05

NETWERKBIJEENKOMST BOVENSCHOOLS MANAGERS OVERIJSSEL

PO

NIJVERDAL

W. VAN BEEK

15-05

NETWERKBIJEENKOMST BOVENSCHOOLS MANAGERS ZUID HOLLAND

PO

INFO VOLGT

O. BEUVING

16-05

RONDE TAFEL BESTUURDERS EN STAFMEDEWERKERS BVE EN HO

BVE, HO

MIDDEN VAN HET LAND

M. BEELAERTS

22-05

NETWERKBIJEENKOMST BOVENSCHOOLS MANAGERS NOORD HOLLAND

PO

HOOFDDORP

O. BEUVING

24-05

JAARLIJKSE LEVO-CONFERENTIE

LEVODOCENTEN

INFO VOLGT

M. BEELAERTS

15-06

JAARVERGADERING FED.CHR. BVE EN SECTORRAAD BVE

BVE

INFO VOLGT

M. BEELAERTS

MEER INFORMATIE? BEL MET 070 348 11 48.

SERVICE POSTADRES

BESTELLINGEN

HELPDESK

Postbus 907, 2270 AX Voorburg

telefoon: 070 348 11 48 fax: 070 382 12 01 e-mail [email protected] www.besturenraad.nl > po/vo/bve/ho > producten bestellen

telefoon: 070 348 12 80 ma t/m vrij: 9.00 – 17.00 uur e-mail: [email protected]

BEZOEKADRES

Oosteinde 114, Voorburg telefoon: 070 348 11 48 fax: 070 382 12 01 www.besturenraad.nl

RELATIEMANAGERS PO Scholen in het primair onderwijs kunnen voor informatie terecht bij de adviseur in hun eigen regio.

telefoon: 070 348 11 81 e-mail: [email protected]

REGIO NOORD-HOLLAND, ZUID-HOLLAND WEST/MIDDEN

CENTRAAL SECRETARIAAT,

Ouko Beuving telefoon: 023 557 79 23 fax: 023 557 79 24 e-mail: [email protected]

telefoon: 070 348 12 53, e-mail: [email protected]

REGIO GELDERLAND,UTRECHT, FLEVOLAND

REGIO ZUID-HOLLAND ZUID/OOST, ZEELAND, NOORD-BRABANT,LIMBURG

Hans Bruggeman telefoon: 078 654 00 25 fax: 078 654 00 26 e-mail: [email protected]

VLIET ACADEMIE

Carla Rhebergen telefoon: 0318 64 30 50 fax: 0318 64 03 12 e-mail: [email protected] REGIO GRONINGEN, FRIESLAND, DRENTHE, OVERIJSSEL

Wob van Beek telefoon: 0522 46 44 03 fax: 0522 46 49 94 e-mail: [email protected]

RELATIEMANAGERS VO, BVE EN HO Scholen in het voortgezet onderwijs kunnen voor informatie contact opnemen met onze adviseurs. VO:

Kees Jansen, e-mail: [email protected] Harm Jan Luth, e-mail: [email protected] BVE/HBO/WO:

Marianne Beelaerts, e-mail: [email protected] Swier Frouws, e-mail: [email protected] HBO/WO:

Marcel Bos, e-mail: [email protected]

30

SBM DIGITAAL

DIGITALE NIEUWSBRIEF

PRODUCTEN EN DIENSTEN

De artikelen van SBM kunt u als pdf-bestand downloaden van onze site. Maakt u gebruik van onze teksten, wilt u daarbij dan de bron vermelden?

Wekelijks verschijnt onze digitale Nieuwsbrief met het laatste nieuws uit het onderwijsveld en uit onze organisatie. Via onze homepage kan iedereen zich gratis voor deze nieuwsbrief opgeven.

Op onze website treft u steeds de meest actuele gegevens over onze producten, cursussen en diensten. Bovendien vindt u bij ‘producten downloaden’ handige modellen op alle beleidsterreinen.

LEDENBIJEENKOMST 2007

PO

VO

BVE

HO

BESTURENRAAD

Besturenraad

ELKE WEEK DE DIGITALE NIEUWSBRIEF:

Het laatste nieuws Informatie die u aangaat Nieuwe producten Vacatures Actueel en informatief: onze digitale Nieuwsbrief wijst u de weg naar het laatste onderwijsnieuws en de producten van de Besturenraad. Meld u aan voor een gratis abonnement op www.besturenraad.nl