APRIL 2004 N R 2

HET BLAD VAN DE BELGISCHE ONTWIKKELINGSSAMENWERKING TWEEMAANDELIJKS MAART/APRIL 2004 NR 2

P308613

ontwikkelingssamenwerking in Vietnam

Verantw. Uitg.: Martine Van Dooren, Karmelietenstraat 15 – B-1000 Brussel - Afgiftekantoor Brussel X

De Belgische

In dit nummer

D I M E N S I E3

HET BLAD VAN DE BELGISCHE ONTWIKKELINGSSAMENWERKING

De Belgische ontwikkelingssamenwerking in Vietnam 5 Gender en sociale economie Onderwijs en opleiding 6 Milieu en sociale ontwikkeling 7 Volksgezondheid 10 Plattelandsontwikkeling en voedselzekerheid 11 Administratie Industrie 11 Transport 12 Projecten in voorbereiding 12 Goed op weg naar de Millenniumdoelstellingen

13

Internationaal Jaar: rijst is leven!

14

CD-ROM: de ‘V van Vietnam’

16

Foto omslag: Ho Chi Minh Stad © DGOS/ D. Ardelean Dit nummer over Vietnam kwam tot stand met de medewerking van de Belgische Technische Coöperatie (BTC), Myriam De Winter (DGOS) en Tania Braems (DGOS). De foto’s zijn van Dimitri Ardelean (DGOS), tenzij anders vermeld.

Editoriaal it nummer van Dimensie 3 ‘new look’ is bijna volledig gewijd aan de Belgische ontwikkelingssamenwerking met Vietnam.

D

Bij wijze van inleiding:Vietnam is nog een van de weinige landen waar de communistische partij het staatsmonopolie

heeft maar dat terzelfder tijd de deur geopend heeft naar economisch pluralisme, buitenlandse investeringen, en integratie in de internationale gemeenschap. De éénpartijstaat, met de daarmee gepaard gaande beperkingen, volgt een evolutie in democratische en liberaliserende richting. De balans van al die stappen is positief, niet in het minst dankzij de hard werkende en dynamische bevolking. Maar de vruchten van het succes zijn nog ongelijk verdeeld tussen noord en zuid, rijk en arm.Vietnam is nog altijd een van de armste landen in Azië. Als hulpontvangend land biedt Vietnam het grote voordeel dat het een meer dan behoorlijk ontwikkelingsbeleid heeft waarin de donors zich kunnen inschakelen. Zo ook België. Armoedebestrijding is het hoofddoel, zowel van de Vietnamese ontwikkelingsstrategieën als van het Belgisch ontwikkelingsbeleid. Respect, dialoog en wederzijds begrip zijn daarin de belangrijkste troeven. De redactie

2

DIMENSIE 3 • HET BLAD VAN DE BELGISCHE ONTWIKKELINGSSAMENWERKING • 02/2004

De Belgische ontwikkelingssamenwerking in Vietnam

Minister van Ontwikkelingssamenwerking Marc Verwilghen en minister van Planning en Investering Vo Hong Phuc bezegelen in Hanoi de nieuwe overeenkomsten.

De Belgische ontwikkelingssamenwerking

in Vietnam In 2004-2005 gaat België 19,6 miljoen euro besteden aan de ontwikkelingssamenwerking met Vietnam. De pijlers van die samenwerking zijn: onderwijs en opleiding, gezondheidszorg, water en sanering in stedelijke gebieden, sociale ontwikkeling, steun aan de hervorming van de overheidsadministratie, en aan de ontwikkeling van het ondernemerschap. Vietnam is sinds 1994 de belangrijkste partner en, sinds de vermindering van het aantal partnerlanden, de enige bilaterale partner van de Belgische samenwerking in Azië. Gemengde Commissie Op 15 december 2003 kwam in Hanoi de Belgisch-Vietnamese gemengde commissie samen om het Indicatief Samenwerkingsprogramma (ISP) voor 2004-2005 vast te leggen. Ook met Vietnam is de leidraad in dat programma, zoals voor onze andere partnerlanden het geval is, het bekampen en verminderen van de armoe-

de. In zijn openingstoespraak van de vergadering verwees minister Marc Verwilghen naar de Poverty Reduction Strategy Papers (PRSP) als essentiële beleidsdocumenten voor de realisatie van de Millennium Ontwikkelingsdoelstellingen (MDG’s) en als kader voor de donorlanden – in casu België - om in 2010, 0,7 procent van hun BNP aan ontwikkelingshulp te spenderen.


3


De algemene doelstelling van België is een bijdrage te leveren aan de verwezenlijking van de Vietnamese socio-economische ontwikkelingsstrategie 2001-2010 en haar Comprehensive Poverty Reduction and Growth Strategy (CPRGS) die de sleutelementen bevat om tegen 2015 de MDGS’s te bereiken (zie ook p. 13). De CPRGS vormen dus de basis van de Belgische Ontwikkelingssamenwerking in Vietnam met armoedebestrijding als hoofddoel. Meer bepaald wil de België bijdragen aan: • een snelle en duurzame economische groei gekoppeld aan sociale en evenwichtige vooruitgang; • het veranderen van de Vietnamese economische structuur; • het aanmoedigen van de menselijke ontwikkeling met als prioriteiten: - ontwikkeling van de gezondheidszorgen en educatie - milieubescherming - gendergelijkwaardigheid - verbeterde levenskwaliteit van minderbedeelde etnische groepen; • het ontwikkelen en uitbreiden van de sociale bescherming en vangnetten voor de armen; • het verbeteren van de kwaliteit van bestuur en van de openbare diensten. De gemengde commissie legde voorts de nadruk op de rol van de privé-sector als motor voor de economische ontwikkeling en investeringen van het Vietnamese hervormingsbeleid – de Do Moi. Verschillende Belgische programma’s dragen daar reeds toe bij, zoals bijvoorbeeld het melkveeproject, het microkredieten project met de Vietnamese Vrouwenunie en het project voor textielonderzoek. In dit kader speelt ook de Belgische Investeringsmaatschappij voor Ontwikkelingslanden (BIO)(1). De bedoeling is de uitbreiding van kleine en middelgrote bedrijven te bevorderen door hen langtermijn financiering toe te kennen. Zo heeft BIO in Vietnam geïnvesteerd in het ‘Mekong Enterprise Fund, Ltd ’ – www.mekongcapital.com

Actieterreinen Bovenstaande tabel geeft de sectoren weer van de Belgische ontwikkelingssamenwerking in Vietnam. De realisatie van de programma’s en projecten is in handen van de Belgische Technische Samenwerking (BTC).

Indicatief Samenwerkingsprogramma 2004-2005 in miljoen euro Educatie 7.6 Sociale ontwikkeling via microkredieten 3.0 Milieu, watervoorziening en -zuivering 5.0 Hervorming openbare administratie, gelinked aan CPRGS 2.0 Ontwikkeling van het ondernemerschap 1.0 ISP ondersteuningsfaciliteit 1.0 Totaal ISP 2004-2005 19.6 Wat procedures betreft, wordt 1 miljoen euro voorzien voor de ondersteuning van het Indicatief Samenwerkingsprogramma (ICP Support Facility). De bedoeling is om het beslissingsproces te decentraliseren en een grotere flexibiliteit te geven aan het ISP. De werking van dit nieuw instrument zal na 1 jaar worden geëvalueerd. Een aantal projecten en programma’s in een pre-identificatie fase zijn opgenomen in de ISP. Zo wordt onderzocht op welke manier België een bijdrage kan leveren aan het Education for All (EFA) Plan. Het betreft een strategisch kader voor de ontwikkeling van de educatieve sector van 2003 tot 2015. De Belgische bijdrage, vanaf 2005, wordt geraamd op 5 miljoen euro, gespreid over 3 tot 4 jaar. Verder wordt ook gezocht naar een manier (Training Facility) om de deelname van Vietnamese studenten aan trainingsprogramma’s in eigen land en in landen van de ASEAN regio te vergemakkelijken. Hiervoor wordt 1 miljoen euro uitgetrokken. De totale kostprijs van de bilaterale studiebeurzen voor 2004-2005 wordt geschat op 1,6 miljoen euro. Tijdens de gemengde commissie in Hanoi kwam eveneens de zogenaamde ‘indirecte samenwerking’ tussen België en Vietnam aan bod: de universiteiten en wetenschappelijke instellingen (gemiddeld 2,1 miljoen euro/jaar), de gespecialiseerde Belgische opleidingsorganisaties VVOB en APEFE (1,3 miljoen euro/jaar)(2), de Belgische ngo’s (1 miljoen euro/jaar) en de verschillende instellingen van de Verenigde Naties (ongeveer 0,6 miljoen euro/jaar) Op de volgende bladzijden stellen wij u de programma’s voor die de Belgische Technische Coöperatie voor DGOS realiseert in Vietnam. (1) BIO is een naamloze vennootschap van publiek recht die voor 50% gefinancierd wordt door de Belgische Staat en voor 50% door de Belgische Maatschappij voor Internationale Investeringen. Adres: Tervurenlaan 188A – b4, 1150 Brussel. E-mail: [email protected] Website: www.b-i-o.be (2) VVOB: Vlaamse Vereniging voor Ontwikkelingssamenwerking en Technische Bijstand – www.vvob.be ; APEFE: Association pour la Promotion de l’Education et de la Formation à l’Etranger – www.apefe.be .

De Belgische Technische Coöperatie in Vietnam De Belgische Technische Cooperatie (BTC), een naamloze vennootschap van publiek recht met sociaal oogmerk, is sinds 2000 belast met de uitvoering van het directe bilaterale samenwerkingsprogramma (DGOS) tussen België en zijn partnerlanden, in dit geval Vietnam. Naast het voltooien van de lopende programma’s helpt de BTC bij de voorbereiding van nieuwe projecten en programma’s. Een studie- en consultancyfonds, dat gezamenlijk beheerd wordt door Vietnamese partners en de BTC, is een instrument om de voorbereidende stappen te financieren. Capaciteitsopbouw en participatie zijn de sleutelelementen van het volledige programma. Info BTC: Hoogstraat 147, 1000Brussel. E-mail: [email protected] • Website: www.btcctb.org

4



Gender en sociale economie Kredietproject in samenwerking met de Vietnamese Vrouwenunie Dit project moet de capaciteit van de Vietnamese Vrouwenunie (12 miljoen leden!) versterken om krediet- en spaarprogramma’s te beheren en om in 17 Vietnamese provincies krediet te verlenen aan kansarme vrouwen. De vrouwen die meer dan de helft van de arbeidskracht uitmaken, hebben altijd een belangrijke rol in het sociaaleconomisch leven van Vietnam gespeeld maar werden daar, in deze traditioneel patriarchale maatschappij, proportioneel niet altijd voor beloond, laat staan dat zij kredietwaardig werden bevonden. Het project met de Vietnamese Vrouwenunie ging in 1997 van start en bestrijkt momenteel 207 gemeenten. Op alle niveaus van de Vrouwenunie is nu een sterke managementstructuur geïnstalleerd. Meer dan 60.000 vrouwen hebben een lening gekregen, er is een geautomatiseerd boekhoudsysteem in gebruik genomen en meer dan 15.000 stafleden van de Vrouwenunie hebben een opleiding genoten. De resultaten van de microkredieten zijn zonder meer uitstekend: bijna 100 procent van de leningen worden terugbetaald.

De emancipatie van de vrouw is vooral een kwestie van mentaliteitsverandering.

Onderwijs en opleiding Afstandsleren Dit project had als doel onderwijzers bij te scholen via afstandsleren. Het werd uitgevoerd in zeven provincies en werd in 2000 voltooid.

Leerkrachtentraining in Noord-Vietnam Het nieuwe nationale onderwijsbeleid, gebaseerd op actieve onderwijs- en leermethoden (ALT: Active Learning and Teaching) lesgeven en leren, werd gelanceerd in zeven bergprovincies in NoordVietnam. Het project had als doel de opleiding van leerkrachten in het basisonderwijs en het lager middelbaar onderwijs te verbeteren door: • de pedagogische methoden aan te passen; • hun kwalificaties te verhogen; • hun kennis van het Engels en hun computervaardigheden te verbeteren. Het project liep in 2003 af, maar omdat de resultaten zo positief waren, werd België gevraagd om mee te werken aan een tweede fase, om zo het experiment te consolideren en uit te breiden.

De meeste kinderen gaan naar school, maar de kwaliteit van het onderwijs verschilt van streek tot streek.


5


De voorbereiding van het nieuwe project, dat 14 provincies omvat, zit momenteel in de eindfase. In Vietnam gaan tegenwoordig vrijwel alle kinderen naar de lagere school. Het verschil tussen jongens en meisjes is, in het nadeel van de laatste, pas merkbaar vanaf het middelbaar onderwijs, in afgelegen streken en bij etnische minderheden.

Studiebeurzen

De helft van de 81,6 miljoen Vietnamezen is jonger dan 25 jaar.

• De Belgische ontwikkelingssamenwerking biedt Vietnamese studenten traditioneel sinds geruime tijd de kans om een mastersen PhD-graad te behalen aan een Belgische universiteit. In 2003 werden dertig Vietnamese studenten geselecteerd om via de BTC aan een postgraduaat te beginnen in België. • In 2003 ondertekende de BTC een contract met het Aziatisch Instituut voor Technologie om mee beurzen te financieren voor vijf Vietnamese studenten om in dit regionale kenniscentrum een mastersgraad te behalen.

Milieu en sociale ontwikkeling

Het uitgebreid en complex netwerk van kanalen en rivieren in Ho Chi Minh Stad is het woongebied van de armste bevolking.

Stadsvernieuwingsproject In Ho Chi Minh Stad (6 miljoen inwoners) voert de BTC in opdracht van DGOS een sanerings- en stadsvernieuwingsproject uit in het bekken van het Tan Hoa - Lo Gom kanaal. De ‘Coca Cola River’, zoals het kanaal smalend genoemd wordt, is als een open riool. Het project moet de leefomstandigheden van de (naar schatting 700.000) inwoners langs het kanaal verbeteren door de problemen in hun totaliteit aan te pakken. Het gaat daarbij onder meer om het tegengaan van de vervuiling,

6

ophaling en verwerking van vast afval, de strijd tegen de milieuverloedering, afvalwaterbehandeling (huishoudelijk en industrieel), onderhoud van het kanaal, stadsplanning, herhuisvesting en de sociaal-economische situatie in het kanaalbekken. De BTC heeft een haalbaarheidsstudie laten uitvoeren om geschikte oplossingen uit te werken voor de bevolking van het hele stroomgebied van het kanaal, met het oog op investeringen door andere donors en door de Stad. Zie ook www.dgcd.be/nl/partnerlanden/vietnam/vietnam.html



Volksgezondheid Malariabestrijding in de provincie Hoa Binh Steun aan malariabestrijding in de provincie Hoa Binh en aan het Nationale Malariabestrijdingsprogramma (NMCP: National Malaria Control Programme) was het eerste bilaterale project tussen België en Vietnam. Het liep van 1995 tot 2002. De BTC heeft ondertussen de eindfase uitgevoerd.Vandaag is malaria in de hele provincie zo goed als uitgeroeid; ook het nationale programma boekte indrukwekkende resultaten. Zoals bekend, is malaria één van de meest verspreide en dodelijke ziektes in de tropen.

De voorbereiding van dit gezondheidsproject zit momenteel in de eindfase. Het zal voortbouwen op de ervaring met het malariaproject en twee doelstellingen nastreven: toegang tot gezondheidszorg voor de armen en verbetering van de kwaliteit van de gezondheidszorg.

© BTC

Verbetering van de volksgezondheidsdiensten in de provincie Hoa Binh

Beschermingsmaatregelen tegen de malariamug.

© BTC

Het Truong Son-gebergte vormt de klimaatgrens tussen het subtropische noorden en het tropische zuiden. Vietnam is 11 x groter dan België.


7

De Belgische Ontwikkelingssamenwerking in Vietnam

In de straten van Hanoi...

8


De Belgische Ontwikkelingssamenwerking in Vietnam


9


Plattelandsontwikkeling en voedselzekerheid © BTC

Multisectorale plattelandsontwikkeling in het district Quy Chau, in de provincie Nghe An Het project is erop gericht het algemene ontwikkelingsniveau van de plattelandsgemeenschappen in het district Quy Chau te verbeteren, in het bijzonder de leefkwaliteit van de gezinnen en de stabiliteit van de leefomgeving. Het project omvat sectoroverschrijdende strategieën, waaronder beheer van de agrarische en de natuurlijke hulpbronnen, verbetering en beheer van de plattelandsinfrastructuur, ondersteuning van formeel en nietformeel onderwijs en steun op het vlak van voeding, sanering en basisgezondheidszorg.

Ontwikkeling en uitbreiding van de melkveesector De BTC heeft twee projecten uitgevoerd om de melkveesector te promoten rond Hanoi en Ho Chin Minh Stad. De Vietnamese melkveesector is nog vrij recent. De twee projecten speelden een sleutelrol in de ontwikkeling van de sector, zowel door de vaardigheden en knowhow te verbeteren als door opportuniteiten en zelfvoorziening te bieden aan boeren. De melkconsumptie en -productie zijn de voorbije jaren snel gestegen, en het Vietnamese melkbeleid is aangepast aan de nieuwe situatie. Het project rond Hanoi werd in 2001 voltooid, terwijl dat rond Ho Chi Minh Stad afliep in 2003. De Vietnamese regering heeft België gevraagd om de melkveesector te blijven steunen. De BTC is bijna klaar met de voorbereiding van een project om de zuivelveesector rond Hanoi, waaronder vier nieuwe provincies, verder te ondersteunen.

De Mekongdelta is de ‘rijstkom’ van het land waar 3 en soms 4 oogsten per jaar mogelijk zijn.

De landbouw stelt 63 procent van de bevolking te werk, industrie en diensten 37 procent.

10 DIMENSIE 3 • HET BLAD VAN DE BELGISCHE ONTWIKKELINGSSAMENWERKING • 02/2004


Administratie Steun aan het “Public Administration Reform Programme” (PAR, Programma voor de Hervorming van de Overheidsadministratie) in de provincie Can Tho Dit project moet de doelmatigheid en doeltreffendheid van de administratie verbeteren om duurzame groei te bevorderen en de welvaart van het Vietnamese volk te verhogen. De overkoepelende strategie van het project is erop gericht flexibele, maar doelgerich-

te steun te bieden aan de provinciale en districtplannen voor het PAR-hervormingsprogramma in de provincie Can Tho. Het project hanteert een procesgerichte planningsaanpak en houdt daarbij rekening met de belangrijkste ervaringen met andere PAR-programma’s.

Industrie De wetenschappelijke capaciteit van de onderzoeksinstellingen voor textiel versterken

rimentele ontwikkeling van textieltechnieken door:

Het project moet de inspanningen van Vietnam ondersteunen om zijn textielindustrie te moderniseren en rendabeler te maken. De strategie is erop gericht de institutionele capaciteit te versterken inzake onderzoek, opleidingen en expe-

• hoogtechnologisch materiaal te verschaffen, • de stafleden van het TRI en het TRSI op te leiden in textiel- en weeftechnieken, • het laboratorium onder te brengen in een nieuw gebouw.

Motorfietsen en brommers: onontbeerlijke transportmiddelen én statussymbolen van de kleine man en vrouw.

DIMENSIE 3 • HET BLAD VAN DE BELGISCHE ONTWIKKELINGSSAMENWERKING • 02/2004 11


Transport Onderzoek, hydraulisch-sedimentologische studie en milieueffectenstudie voor de multifunctionele haventerminal Cai Mep in Thi Vai-Vung Tau De studie moet in 2004 klaar zijn en omvat: • een locatieonderzoek, waarbij de voordelen en beperkingen van de site worden opgespoord, en een hydraulische en sedimentologische studie om de vereisten inzake toegang voor schepen en de baggervereisten (kapitaal en onderhoud) te bepalen voor het hele project in de haven van Vung Tau-Thi Vai; • een milieueffectenstudie om de positieve en negatieve gevolgen van het project na te gaan op de natuurlijke en sociale omgeving, en om verzachtende maatregelen uit te werken om zo het meest milieuvriendelijke projectontwerp te identificeren. ■

Meer dan 5.100 km van de 17.700 km waterlopen zijn het hele jaar door bevaarbaar.

Projecten in voorbereiding • Bouw van een irrigatienetwerk en een reservoir om de landbouwproductie te verhogen in het district Ninh Phuoc, in de provincie Ninh Thuan. • Sanitaire verbetering en milieubescherming in de stad Nha Trang, in de provincie Khanh Hoa. • Sanitaire verbetering en milieubescherming in de steden Phan Ri Cua en Tuy Phong, district Tuy Phong, provincie Binh Thuan. • Verbetering van de algemene levensstandaard in de stad Phu My, provincie Binh Dinh, door de bevolking toegang te bieden tot stromend water. • Sanitaire verbetering en milieubescherming in de stad Tuy Hoa, provincie Phu Yen. • Verhoging van de landbouwproductie door de © BTC

verbetering van het irrigatiesysteem in het Phu My District, provincie Binh Dinh. De laatste vijftig jaar is meer dan de helft van het bosareaal verdwenen. Armoedebestrijding, economische ontwikkeling, duurzaam bosbeheer en bescherming van de biodiversiteit vormen de kern van de herbebossingsprogramma’s.


Goed op weg naar de Millenniumdoelstellingen

Goed op weg naar de Millenniumdoelstellingen Sinds de jaren 1990 is Vietnam, dankzij een indrukwekkend en succesvol economisch hervormingsbeleid – Doi Moi – dat het land ook uit zijn isolement gehaald heeft, en de verschillende nieuwe ontwikkelingsplannen, goed op weg om de Millenniumdoelstellingen te bereiken. De liberalisering van de economie heeft in korte tijd de materiële vooruitgang in een stroomversnelling gebracht. Maar nog niet iedereen kan de sprint naar grotere welvaart even snel volgen.

I

n 2000 verbonden 189 lidstaten van de Verenigde Naties er zich toe om tegen 2015 de zogenaamde Milleniumdoelstellingen (MDG’s) te realiseren: honger en armoede verminderen, onderwijs, gezondheidszorg, het statuut van de vrouw en de zorg voor het leefmilieu te verbeteren, de wereldhandel rechtvaardiger te maken… Met de concrete uitvoering van de in totaal acht MDG’s is het in veel ontwikkelingslanden maar pover gesteld.Vietnam is een van de uitzonderingen. Zo is het land een koploper op het gebied van armoedebestrijding, en is het erin geslaagd om de armoededrempel van meer dan 60% procent in de jaren 1990 te verlagen tot 37% vandaag. Daarmee loopt het flink voor op de MDG om tegen 2015 de armoede te halveren.Feit is echter dat de armoede geografisch niet homogeen verspreid is: bijna 90% van de armen woont op het platteland waar tevens 80% van de bevolking leeft. In het voorbije decennium heeft Vietnam ook grote vooruitgang geboekt op de andere gebieden van menselijke ontwikkeling, zoals basisonderwijs (meer dan 90% van de kinderen gaat naar school), water en sanering, voedselzekerheid, kind- en moedersterfte, gender en gezinsplanning. Dit alles geeft als resultaat dat de leefomstandigheden in het algemeen veel verbeterd zijn en de Vietnamezen de dag van vandaag langer leven en een betere gezondheid genieten. De instrumenten die de weg naar de realisaties van de MDG’s effenen is het beleid Doi Moi (vernieuwing) (*), en de daaropvolgende verschillende specifieke ontwikkelingsplannen, waaronder de Comprehensive Poverty Reduction and Growth Strategy (CPRGS), een nieuwe strategie die uitgestippeld werd met de technische hulp van de Wereldbank, van de Verenigde Naties en in overleg met de internationale donorgemeenschap. Dat tienjarenplan moet leiden tot meer investeringen, het verder terugdringen van armoede en werkloosheid en een gestage groei van het BNP. Het is dan ook op die strategie dat de donorlanden zoals België (zie p.3) hun ontwikkelingshulp enten. Indien, zoals gepland, in 2010 de doelstellingen van de CPRGS worden gehaald, dan zit Vietnam al een stuk dichter bij de realisatie van de MDG’s.

De MDG’s dichter bij het volk brengen.

De oogst ziet er veelbelovend uit maar is nog niet helemaal binnen. Vietnam is nog steeds een van de armste landen van Azië. De nieuwe welvaart blijft ongelijk verdeeld, en de traditionele tegenstellingen zijn nog steeds groot tussen het conservatievere noorden en het dynamische zuiden, de overbevolkte steden en de afgelegen dorpen, Vietnamezen en etnische minderheden, economisch kapitalisme en politiek socialisme, werkenden en werklozen. Er staat Vietnam dus nog heel wat werk te wachten om die tegenstellingen te overbruggen. Maar de door buitenlanders als ‘typisch Vietnamees’ aangehaalde kenmerken als vlijt, discipline, pragmatisme en optimisme scheppen veel vertrouwen voor de toekomst. ■ M.D.W. (*) De Doi Moi werd in 1986 geïntroduceerd en betekende voor de Vietnamese economie een ware renaissance en een welkome open deur voor de rest van de wereld, in het bijzonder voor buitenlandse investeerders en toeristen.


Internationaal Jaar

Rijst is leven!

© FAO

werk aan zowat 1 miljard plattelandbewoners. Bijna 4/5 van de rijst in de wereld wordt verbouwd door keuterboeren in arme landen. In dit vierde jaar van de 21ste eeuw waarin nog steeds meer dan 800 miljoen mensen ondervoed zijn, is de rijstteelt essentieel voor de voedselzekerheid, voor de vermindering van de armoede en voor de verbetering van de leefomstandigheden. Maar rijst biedt nog meer troeven.

Voor zowat 100 gezinnen in Azië en Afrika is rijstbouw de belangrijkste inkomstenbron.

A

ls één van de pioniers, en als één van ‘s werelds grootste verbruikers en uitvoerders van rijst, ligt het als het ware voor de hand dat we van de gelegenheid gebruik maken om in dit speciaal nummer over Vietnam het Internationaal Rijstjaar 2004 voor te stellen. Het initiatief, met als slogan ‘Rijst is leven’, komt van de Verenigde Naties en wordt gepromoveerd door de Wereldvoedsel- en Landbouworganisatie ( FAO), door gespecialiseerde onderzoekscentra (*) die zich toeleggen op de verbetering van de rijstvariëteiten en –teeltmethoden, en uiteraard door de 113 rijst producerende landen zelf. Het feit een wereldjaar te wijden aan een bepaald voedselgewas is uniek in de annalen van de VN. Rijst behoort samen met maïs en tarwe tot de drie belangrijkste graangewassen en is essentieel voor de voedselzekerheid. Immers, de helft van de wereldbevolking voedt zich met rijst. Niet zozeer uit culinaire overwegingen dan wel uit noodzaak, er is gewoon geen andere keuze. Rijst is dus leven en een belangrijke bijdrage aan de halvering van de honger in de wereld tegen 2015, zoals één van de acht Millenniumdoelstellingen van de Verenigde Naties bepaalt.

‘Goudkorrels’ Omdat rijst voor drie miljard mensen een basisvoedsel is, worden rijstkorrels wel eens vergeleken met goudkorrels, die helaas niet met gouden stokjes of lepeltjes worden gegeten…. De teelt, de oogst en de verwerking verschaffen in de ontwikkelingslanden

• Biodiversiteit. De rijstteelt is een zegen voor Moeder Natuur. Vissen (karpers, tilapia, barbelen…), kikkers, escargots en eenden voelen zich niet alleen thuis in de rijstvelden maar zijn ook eetbaar voor de mens.Bovendien maken ze tegelijkertijd het onkruid en ongedierte onschadelijk. De velden zelf vormen ook een natuurlijk wapenarsenaal tegen insecten en ravageurs Het stro dient als voeder voor de dieren (buffels, runderen, schapen, geiten) die op hun beurt zorgen voor organische mest, het klaarmaken van de velden en transport (buffels). Rijst wordt eveneens samen met groenten en fruit (bananen en kokosbomen) verbouwd. • Water en bodem. Een Aziatisch spreekwoord zegt:‘Op de velden is er rijst, en in zijn water zijn er vissen’. Rijst is het enige graangewas dat tegen overstromingen bestand is. Het heeft ook meer water nodig dan gelijk welk ander gewas, en een deel van dat water kan voor andere doeleinden worden herbruikt. Dankzij de terrasbouw kan er rijst geteeld worden op steile bergflanken waardoor bodemerosie en aardverschuivingen worden tegengehouden en de ondergrond de nodige waterbevoorrading krijgt. Water en rijst zijn onlosmakelijk, de ene kan niet zonder de andere. En indien in de toekomst het water op aarde schaarser wordt, zoals wordt gevreesd, raakt de rijstbouw in de problemen. • Tewerkstelling en economie.Voor bijna 100 miljoen gezinnen in landen in Azië en Afrika is de rijstteelt en -verwerking niet alleen de belangrijkste inkomstenbron, maar is het gewas voor vele landen een belangrijk exportproduct dat deviezen in het laatje brengt. De wereldprijzen van rijst zijn, net als de consumptie, in de voorbije twintig jaar wel gedaald tegenover deze van andere graangewassen, hetgeen uiteraard in het nadeel speelt van de kleine boeren. De link tussen de rijstprijs en hun inkomen ergo voedselzekerheid doet heel wat landen dan ook naar maatregelen grijpen om de rijstprijs op nationaal niveau te stabiliseren. Op enkele uitzonderingen na zijn de grootste rijstproducenten ook de grootste rijstconsumenten. Die landen staan vaak voor het klassieke dilemma, te weten: een zo laag mogelijke rijstprijs voor de verbruikers (in de steden) en een zo hoog mogelijke voor de producenten (kleine boeren) en de export. • Gender. In de rijstbouw werken mannen en vrouwen, maar niet altijd op gelijke voet. Bij de introductie van bijvoorbeeld nieuwe irrigatietechnieken worden vrouwen vaak uitgesloten. Of leggen de mannen beslag op de rijstvelden van de vrouwen zodra deze dankzij nieuwe technologieën beter gaan renderen en dus meer geld opbrengen.


Internationaal Jaar

• Wetenschap. De laatste decennia heeft de wetenschap grote vorderingen gemaakt op het gebied van rijstteelt. Zo heeft de ‘Groene Revolutie’ van de jaren 1970 tot in de meest afgelegen gebieden betere variëteiten en productietechnieken verspreid die erin geslaagd zijn aan de toenemende vraag te voldoen. De nieuwe variëteiten die thans worden ontwikkeld, hebben een grotere voedingswaarde, beperken het verlies na de oogst en zijn beter bestand tegen droogte en ongedierte. De nieuwste technieken die de gespecialiseerde onderzoekscentra aan het uitwerken zijn, hebben ook meer oog voor de ecologische duurzaamheid. Op de Internationale Rijstconferentie die in februari jl. op de hoofdzetel van de FAO in Rome samenkwam werd het belang van rijst nogmaals onderstreept om tegen 2015 de honger in de wereld te halveren.Aangezien de vraag naar rijst in de toekomst een flink stuk hoger zal liggen dan het huidige aanbod, en de landen waterreserves almaar meer onder druk zullen staan, zal er onverminderd moeten gezocht worden naar nieuwe productietechnologieën. ■

(*) waaronder het vermaarde International Rice Research Institute (IRRI) in Los Banos (Filipijnen) en de West African Rice Development Association (WARDA) in Bouaké (Ivoorkust). In 2001, 2002 en 2003 steunde DGOS het IRRI met 86.762 euro, en WARDA met 148.736 euro.

© FAO

Myriam De Winter

Ook oogsten, stockeren en verwerken is een zeer arbeidsintensieve bezigheid.

Rijstlanden China, moederland van de plant, is de eerste wereld-

Senegal wordt er al sinds de 16de eeuw rijst gewonnen,

producent, maar nergens ter wereld wordt rijst op

eerst in de mangroven van de Casamance en vandaag

zo’n grote oppervlakte verbouwd als in India.Als pro-

ook in de geïrrigeerde vallei langs de Senegalstroom.

ducent bekleedt Japan de negende plaats, maar niet-

Egypte is de belangrijkste producent van het Midden-

tegenstaande de traditionele verankering gaat de

Oosten. De wingebieden langs de Beneden-Nijl wor-

productie en consumptie er tegenwoordig op achter-

den echter met verzilting bedreigd. Brazilië – 10de

uit. De rijstvelden en –terrassen van Banawe op de

wereldproducent – produceert niet alleen rijst maar

Filipijnen zijn door Unesco uitgeroepen tot werelderf-

moet er ook importeren. Het andere belangrijkste

goed. Rijst is dan ook het basisvoedsel op de archipel.

rijstland in Latijns-Amerika en de Caraïben is

De Vietnamezen behoren tot de vijf grootste verbrui-

Colombia waar de meest moderne technieken de

kers ter wereld. Tot begin jaren 1980 moest Vietnam

kleine boeren in het nauw zetten. Dichter bij huis

nog rijst invoeren, maar in de loop van de jaren 1990

zijn er Frankrijk (de zonovergoten Camargue) en

is het land de tweede wereldexporteur, en thans zelfs

Italië (Lombardije en Piemonte), de ‘numero uno’

een rijstdonor geworden: in de herfst van vorig jaar

van de Europese rijstproducenten en –gerechten.We

schonk het 1.500 ton rijst als voedselhulp aan Irak.

sluiten dit overzicht van ’s werelds belangrijkste

Buiten Azië is Madagaskar één van de oudste rijstge-

rijstlanden dan ook af met het Italiaanse gezegde

bieden. Ook hier is het de voornaamste voedselbron:

‘Rijst wordt geboren in water, maar rijpt in wijn’.

in veel families schaft de pot driemaal rijst per dag. In

Risotto con saké stasera?

Info over het Internationaal Rijstjaar: www.fao.org/rice2004


Jong en oud heten u welkom in Vietnam

CD-ROM de

‘V van Vietnam’

Vietnam is sinds enkele jaren een van de meest favoriete toeristische bestemmingen in Zuid-0ost-Azië. Zoals u kunt zien op de foto hierboven bent er meer dan welkom! Voor wie er om de een of andere reden niet zelf naartoe kan gaan, is er uiteraard nog altijd het Vietnamese restaurant om de hoek en… binnenkort ook de CD-ROM de ‘V van Vietnam’, van de Directie Sensibiliseringsprogramma’s van DGOS. De CD bevat dit nummer van Dimensie 3 en een selectie van 50 foto’s over het hedendaagse Vietnam. De CD, die vooral bedoeld is voor scholen, verenigingen, gemeenten enzovoort, is gratis en kan worden aangevraagd per brief, fax of e-mail, liefst met een woordje uitleg over hoe u de foto’s gaat gebruiken.Voor een tentoonstelling, een les, een puzzel,

D I M E N S I E3

HET BLAD VAN DE BELGISCHE ONTWIKKELINGSSAMENWERKING

Tweemaandelijks Directie-Generaal Ontwikkelingssamenwerking (DGOS)

een evenement, een Banh Chung(*) ?... Laat uw verbeelding de vrije loop! Opgepast, onze CD-voorraad is beperkt! (*) Een stevige traditionele Vietnamese (nieuwjaars)cake bestaande uit rijst en varken die in bladeren zijn gerold. Het gebak heeft een vierkante vorm, zoals men zich vroeger de aarde voorstelde, terwijl de bladeren en het varken flora en fauna symboliseren.

Nuttige website over Vietnam: www.vneconomy.com.vn www.vnn.vn www.vnagency.com.vn www.vietnamtourism.com

Verantwoordelijke uitgever: Martine Van Dooren Directeur-generaal Redactie: DGOS- Directie Sensibiliseringsprogramma’s Karmelietenstraat 15 B-1000 Brussel Tel.: 02/519 08 81 Fax: 02/519 05 44 E-mail: [email protected] www.dgos.be Layout en productie: www.inextremis.be

De artikels geven niet noodzakelijk het officiële standpunt weer van DGOS of van de Belgische regering. Overname van de artikels is toegestaan mits bronvermelding en een kopie voor de redactie.

Abonnement: gratis in België en in het buitenland

Gedrukt op chloor vrije papier

APRIL 2004 N R 2

Recommend Documents