uitgave april 2004
info
The World Starts With Me · Internationale Dag tegen Vrouwenbesnijdenis · De Nederlandse Benadering van Seksualiteit onder Jongeren: ook toepasbaar in ontwikkelingslanden? · Het Rendement van een Dollar voor Reproductieve Gezondheid
w w w.w p f.o rg wpf 1
�������������
�
� � � � � � � � � � � � � � ������ ������������� ���� ��� ��������� ��� ������� ������ ��� ������ ���� �� �� ���� �������������������� ������������������ �� �� ��� ���������� ��������� �� ���� ���������� ���� �� �� ����� ������� ��� ���� �������� ���������� ��������� �� �������� ���� ���� ��� ��������� ��������� ��� ������� �������� �������� ��� ��������� ���� �������� ����� ���� �� ����� � ���� ��� ������ ����� ������� ���� ������� ��� ����� ���������������������� �������������������� ������� ������� ���� ��������� ��� �������������� ���� ���� ������� ���������������������
voorwoord van de redactie Geachte lezer,
�������������������� �������������������������� ��� ��������������������� ����������������������� ���� ���� ���� ��� ��� ���� �� ����������������������� �������������������� ��� �� ��� ��� ��� �� �� �� ���������������� ���������������������� �������� �������������������������� ����������������� �
� ��������������������� ���������������������� ����������������������� ������������������������� �������� ��������� ���� ����� ���� ���� ������ ����������������������� ������������������� ����������������������� ���������������������� �������������������� � �� ���� ������ ���� �� ������ ���� ����� �� ��� ������� �� ������ ����� ���������� ��������� �� �������� ������������� ������������������� ���������������������� ������������������� ��� ���������� ����� ������� ��� ������ ����� ������������������� ����������������������� ���� ���������������������� ����������������������� ��� �������������� ������������������������� �� ������������������������ �
inhoud
April 2004
pagina
Een nieuwe uitstraling, een nieuw jasje en een hogere frequentie voor de nieuwsbrief van wpf! Had u het al gezien? Deze nieuwe uitgave is tot stand gekomen op basis van nieuwe ideeën, een nieuwe huisstijl en bovenal een vernieuwd elan van wpf. Onze missie blijft dezelfde: Ieder mens heeft recht op informatie, middelen en voorzieningen om vrij en verantwoord te kunnen beslissen over seksualiteit en kindertal.
3
Voorwoord van de redactie
3
Dit is wpf
4
The World Starts With Me Jongeren in Oeganda seksueel voorlichten via de computer
In 1994 vond de vn Wereldbevolkingsconferentie plaats in Cairo. Sinds Cairo is veel bereikt op het gebied van de seksuele en reproductieve gezondheid van elk individu op de wereld. 10 jaar na Cairo is er echter nog een lange weg te gaan. Sommige landen kenmerken zich nog door hoge aantallen ongewenste zwangerschappen, mensen met hiv/aids en moeder- en kindsterftes. Beloofde maatregelingen in de strijd hiertegen en financiële toezeggingen om dit mogelijk te maken, zijn vastgelegd in het zogenoemde Cairo Actie-Programma. Dit actieprogramma is voor een groot gedeelte nog niet voltooid.
7
Rubriek 5 vragen 5 antwoorden Moedersterfte
8
Internationale dag tegen vrouwenbesnijdenis
9
Rubriek choice for youth and sexuality Jongerenparticipatie op hoog niveau
10
De Nederlandse benadering van seksualiteit onder jongeren: ook toepasbaar in ontwikkelingslanden?
12
Het Rendement van een dollar voor reproductieve gezondheid
14
Rubriek Korte Berichten
15
Colofon
Maar er liggen veel kansen voor wpf. Nederland zal het voorzitterschap binnen de eu voeren in de tweede helft van dit jaar en de mogelijke activiteiten op Europees niveau zullen daardoor toenemen. Verder staan we aan de vooravond van een grootse campagne, Dance4Life, die jongeren zelf het heft in handen laat nemen in de strijd tegen hiv/aids. Als mede-oprichter en beneficiënt van deze campagne zal wpf hier haar gezicht laten zien. Ook hierbij past een verfrissend, nieuw elan. Naast de vele activiteiten van wpf in de projectlanden en op het gebied van lobbywerk, vindt u in deze wpf info ook aandacht voor (politieke) ontwikkelingen op het gebied van seksuele en reproductieve gezondheid in de wereld. Deze nieuwe uitdagingen en kansen, groot en klein, dragen bij aan het enthousiasme voor het werk dat wij doen! De redactie
dit is wpf wpf is een Nederlandse stichting die zich speciaal richt op het verbeteren van seksuele en reproductieve gezondheid en rechten in de wereld. Seksuele en reproductieve gezondheid en rechten is een vakterm. Het zijn alle middelen, voorzieningen, rechten en mogelijkheden die vrouwen, mannen en jongeren nodig hebben om vrij en verantwoord te kunnen beslissen over hun seksuele leven en hun kindertal. wpf stelt dat ontwikkeling begint bij de zelfbeschikking van mensen. Om deze vrije keuze mogelijk te maken steunt wpf projecten van lokale organisaties in ontwikkelingslanden en pleit voor gunstige wetgeving en internationale afspraken.
����������������������������������� ������������������������������������ ������������������������������������ 2 wpf
��������������������������������������
wpf 3
foto: Lenneke Hoedemaker
foto’s: wpf
sudan
dr congo
oeganda kenia
‘The World Starts With Me’
Kampala Rose en David
Jongeren in Oeganda seksueel voorlichten via de computer Zoals in de meeste Sub-Sahara landen ontwricht ook in Oeganda de hiv/aids-epidemie de samenleving. Met name jongeren worden zwaar getroffen. Een op de tien Oegandezen is besmet met hiv en het land kent bijna 2 miljoen Aidswezen. Dit op een bevolking van 24 miljoen. De armoede dwingt velen tot het aanbieden van seks in ruil voor geld of goederen. Het gebruik van voorbehoedmiddelen is laag. Jongeren in Oeganda weten simpelweg niet hoe zich te beschermen tegen onveilige seks. Als gevolg hiervan komen ook tienerzwangerschappen bijzonder veel voor. 50% van de meisjes wordt moeder vóór haar achttiende verjaardag. Ondanks dat abortus illegaal is, zien de jonge meiden dat vaak als enige uitweg bij een ongeplande zwangerschap. Deze abortussen worden bijna altijd onder onveilige omstandigheden uitgevoerd. Geen mooi verhaal tot nu toe. Toch gloort er hoop aan de horizon. Gedwongen door de aids-epidemie is Oeganda sinds het begin van de jaren negentig openlijk gaan praten over hiv en aids. Deze open benadering
4 wpf
heeft ervoor gezorgd dat het aantal hiv-besmettingen momenteel afneemt en de kennis omtrent de epidemie toeneemt. Het aantal hiv-besmettingen onder jongeren tussen de 15 en 24 jaar bedraagt voor jongens ongeveer 2,0% en meiden 4,5%. Deze kennis beperkt zich echter met name tot hiv/aids. Andere seksuele gezondheidsaspecten worden niet of nauwelijks besproken. Om dit taboe te doorbreken heeft wpf, in samenwerking met de Nederlandse educatieve multimedia designers ‘Butterfly Works’, Wereldbank project ‘SchoolNet Uganda’ en lokale experts een digitaal lespakket ontwikkeld met de titel ‘The World Starts With Me’. Met behulp van dit lespakket kunnen jongeren op een speelse, interessante en aantrekkelijke manier kennis opdoen en zich vaardigheden eigen maken die nodig zijn voor beslissingen omtrent hun seksuele gezondheid. Seksuele voorlichting dus middels it, met behulp van een cd-rom. Omdat de leerlingen onder begeleiding van een docent de cd-rom zelf besturen, krijgen ze naast
seksuele voorlichting ook computervaardigheden mee hetgeen hun kansen op de arbeidsmarkt aanzienlijk vergroot. ‘The World Starts With Me’ In groepen van twee tot maximaal vijf volgen leerlingen in de leeftijd van 12 tot 19 jaar een eigen leerweg, uitgestippeld op de cd-rom. Ze bediscussiëren vragen en maken opdrachten. Via de rolmodellen Rose and David krijgen de leerlingen zogenaamd alternatief gedrag aangeboden. In vaktermen heet dat ‘sexual behaviour change’: bewust(er) en verantwoord(er) leren omgaan met je eigen seksualiteit. De lessen op de cd-rom vervangen als het ware de docent. De docent functioneert eerder als procesbegeleider dan als degene die zelf de inhoudelijke uitleg geeft. De lessen behandelen onderwerpen als ‘eigenwaarde’, puberteit, seksueel overdraagbare aandoeningen (soa’s), tienerzwangerschappen en seksueel misbruik. De lessen gaan uit van de persoonlijke leefomgeving van de leerling. Vragen als ‘wat voor persoon ben ik’, ‘welke personen staan dicht bij
mij’, ‘hoe beïnvloeden zij mijn beslissingen’, ‘hoe wil ik dat mijn gezin eruit ziet’, ‘hoe wil ik dat mijn toekomst eruit ziet’ en ‘wat moet ik ervoor doen om dat te bereiken’ komen uitgebreid aan bod. De leerlingen worden op een positieve wijze aangespoord om na te denken over zichzelf, hun seksuele gedrag en hun toekomst. Dit alles op een leuke, attractieve en eigentijdse manier. De Testfase In 2002 is wpf samen met Butterfly Works begonnen met onderzoek. Wat is het niveau van onderwijs in Oeganda? Hoe staat het met de
digitalisering op scholen in Oeganda? In hoeverre hebben jongeren toegang tot Informatie Technologie (it) buiten scholen? In deze periode is ‘SchoolNet Uganda’ erbij betrokken. ‘SchoolNet Uganda’ is een project van de Wereldbank en heeft als doel het promoten van computergebruik op scholen. Na een jaar van onderzoek en voorbereidingen was begin 2003 het concept van ‘The World Starts With Me’ klaar. Docenten en peer educators, dit zijn jongeren die kennis en vaardigheden overdragen op andere leeftijdgenoten, hebben in een workshop in mei 2003 het hele
concept programma getest. Vervolgens zijn zij getraind in het gebruik van de cd-rom. De aangepaste versie is daarna getest op drie middelbare scholen in Oeganda. Ouders en het schoolbestuur waren vanuit de school goed voorbereid en sterk betrokken bij het lespakket. Eventuele weerstand bleef hierdoor achterwege. Leerlingen en docenten blijken zeer enthousiast en tevreden over het programma.
wpf 5
5 vragen 5 antwoorden foto: Ritu Shroff
foto’s: wpf
Moedersterfte
Waarom slaat ‘The World Starts With Me’ zo aan? Druppelsgewijs dringt computergebruik door in het dagelijks leven van mensen in ontwikkelingslanden. De impact en de snelheid in toename van gebruik, met name onder jongeren, is groot. Ministeries van Onderwijs in ontwikkelingslanden zetten zich over het algemeen in voor meer computergebruik op scholen. Ministeries willen graag inhaken op de snelle nationale en internationale ontwikkelingen en wereldwijd competitief zijn met hun toekomstige generatie. Het gebruik van cd-roms in les- en voorlichtingsprogramma’s sluit hierbij goed aan. Cd-roms lenen zich bij uitstek om tekst, beeld en geluid te combineren en lenen zich daarom uitstekend voor het aanbieden en verwerken van informatie. Bovendien is het een eigentijdse manier die jongeren aanspreekt. De inzetbaarheid van cd-roms in meer vakken dan alleen biologie en maatschappijleer, de makkelijke manier van updaten en de geringe kosten van cd-roms spelen een grote rol. Nog belangrijker is het dat de veiligheid van de leeromgeving in e-learning en de beslotenheid van het programma op een cd-rom zich uitstekend lenen voor het leren praten over een zo gevoelig onderwerp als seksualiteit. De leerling kan als het ware anoniem de lessen volgen en maken. Dit maakt het bijzonder toegankelijk. Bovendien wordt hierdoor de docent ontzien voor wie het vaak moeilijk is te praten over seksualiteit. ‘Last but not least’ leren jongeren om te gaan met computers en nieuwe technologieën hetgeen hun kansen op de arbeidsmarkt aanzienlijk vergroot.
Toekomst Door het hele land is ‘SchoolNet Uganda’ inmiddels begonnen met het programma stapsgewijs in te voeren in haar netwerk van meer dan 50 scholen. De ‘Family Planning Association Uganda’ is inmiddels aangehaakt als partner. Naar behoefte zal zij gezondheidsdiensten en counseling aanbieden op de scholen waar de cd-rom in het lespakket zit. In een later stadium zullen ook lagere scholen en jongeren die niet meer naar school gaan, betrokken worden bij het programma. Duizenden jongeren in Oeganda krijgen op deze manier voorlichting, kennis en vaardigheden mee op het gebied van seksuele gezondheid en it. Deze jongeren kunnen hun eigen toekomst beter bepalen, vormgeven en invullen. Want wie bewust kan beslissen en beschikken over ‘eigen lijf en leden’ kan beslissen over zijn of haar eigen toekomst. Oeganda is er klaar voor! Voor wie meer wil weten over dit project en de werkzaamheden van wpf in Oeganda zie www.theworldstarts.org en www.wpf.org.
Wat wordt precies verstaan onder moedersterfte? We spreken van moedersterfte als een vrouw overlijdt als gevolg van een zwangerschap of binnen 42 dagen na bevalling of als gevolg van een abortus of miskraam. Wat zijn de oorzaken van moedersterfte? Meer dan 75% van moedersterfte wordt veroorzaakt door een vijftal directe oorzaken: bloeding, bloedvergiftiging, onveilige abortus, moeilijke bevalling en hoge bloeddruk. De overige 25% is te wijten aan omstandigheden die in combinatie met een zwangerschap fatale gevolgen kunnen hebben zoals malaria, bloedarmoede en, steeds vaker, aids. Waarom is moedersterfte een belangrijk onderwerp? Als een moeder sterft dan hebben haar kinderen minder kans op een goede toekomst. Op dit moment sterft nog iedere minuut ergens ter wereld een vrouw als gevolg van zwangerschap of bevalling. Dit terwijl moedersterfte in bijna alle gevallen met bekende en relatief goedkope methoden te voorkomen is. Bovendien kunnen dezelfde methoden ook andere gezondheidsproblemen bij zwangerschap voorkomen. Het terugdringen van moedersterfte is één van de acht doelen die in september 2000 werden vastgelegd in de Millennium Verklaring van de Verenigde Naties.
Wat voor vooruitgang is er geboekt in het terugdringen van moedersterfte? Terwijl vele gezondheidsaspecten zijn verbeterd in de afgelopen twee jaar, is moedersterfte in ontwikkelingslanden niet gedaald. Belangrijkste redenen hiervoor zijn het gebrek aan politieke steun en het gebrek aan financiële middelen. Maar inmiddels hebben de meeste landen nu programma’s voor ‘veilig moederschap’ die meer en meer worden geïntegreerd met family planning en algemene reproductieve gezondheidszorg. Wat doet wpf om moedersterfte terug te dringen? Veel problemen kunnen al voorkomen worden als vrouwen kunnen kiezen wanneer en hoeveel kinderen ze willen krijgen. Tienerzwangerschappen of het te vaak en te snel achter elkaar zwanger worden, leveren vaak directe gezondheidsproblemen op voor moeder én kind. wpf biedt in haar programma’s seksuele voorlichting en mogelijkheden om een zwangerschap te voorkomen of uit te stellen. Daarmee worden ook veel (onveilige) abortussen voorkomen. Daarnaast ondersteunt wpf in een aantal landen gezondheidsklinieken waar aanstaande moeders de zorg en begeleiding kunnen krijgen die ze nodig hebben.
wat is jouw kans op een gezond leven? Wat is jouw kans op een gezond leven? Die hangt van een heleboel dingen af. Of je wel gezond eet bijvoorbeeld, of je rookt en of je wel genoeg beweegt. Maar stel je eens voor dat je in een Derde-Wereldland zou wonen. Dan zijn ineens heel andere dingen belangrijker, zoals schoon drinkwater of goede ziekenhuizen. Die voorzieningen laten nog wel eens te wensen over.
Op survivalcalculator.nl kun je laten berekenen hoe oud je kunt worden, hier in Nederland of in een ander land. Ook vind je hier allerlei interessante gezondheidsfeiten. Doe de test en speel met je leven! www.survivalcalculator.nl
6 wpf
wpf 7
Ten onrechte wordt vaak gedacht dat de Islam besnijdenis van meisjes en vrouwen voorschrijft. De Koran zegt hier echter niets over. Vrouwenbesnijdenis is een traditie die voorkomt in veel Afrikaanse en Aziatische culturen en staat los van elke religie. foto: Lenneke Hoedemaker
kleine foto’s: René den Engelsman/AVC Fotografie
6 februari: Internationale dag tegen vrouwenbesnijdenis 6 Februari is door het Inter African Committee uitgeroepen tot internationale dag tegen vrouwenbesnijdenis. Reden voor wpf, Defence for Children International (dci), Pharos kenniscentrum voor vluchtelingen en gezondheid, Federatie voor Somalische Assiocaties Nederland (fsan), Vluchtelingenorganisaties Nederland (von), Platform voor Afrikaanse vrouwen Harambee en de Wetenschapswinkel van de Vrije Universiteit Amsterdam om dit jaar op deze dag ook in Nederland aandacht te vragen voor het onderwerp.
De diepgewortelde culturele traditie van vrouwen- en meisjesbesnijdenis ¯ die met name in een groot aantal Afrikaanse landen voorkomt ¯ is in strijd met de universele rechten van de mens en meer specifiek de rechten van de vrouw en de rechten van het kind. Meisjes lopen een groot risico te overlijden door bloedingen of infecties als direct gevolg van de ingreep. Ook bestaat er een reële kans op infectie met hiv/aids. Meisjes en vrouwen die een besnijdenis hebben ondergaan kunnen hun hele leven last houden van soms zeer zware lichamelijke en psychische klachten. Door de komst van immigranten en vluchtelingen uit Afrika hebben West-Europese landen ook te maken gekregen met deze traditie. Harde cijfers over in welke mate Female Genital Mutilation (fgm, oftewel vrouwenbesnijdenis) in Nederland voorkomt zijn er niet. Wel zijn er talrijke geruchten over meisjes die mee worden genomen naar het buitenland om daar besneden te worden. In Nederland heeft het tot nu toe ontbroken aan een efficiënte bestrijding van vrouwenbesnijdenis.
8 wpf
Bijeenkomst Een groep van ongeveer 120 geïnteresseerden kwam op vrijdagmiddag 6 februari bijeen om te luisteren naar lezingen en om te discussiëren met politici. Shamsa Hassan Saïd, Somalische juriste en fgm projectmanager van wpf, belichtte de situatie in Somalië. Zij pleitte sterk voor een internationale aanpak omdat de migranten in Nederland nog zeer hechte banden hebben met het thuisland en met migranten in andere Europese landen. ‘We kunnen in Nederland niet effectief aan bestrijding van vrouwenbesnijdenis werken als we niet tegelijkertijd ook iets proberen te veranderen in de landen waar het gebruik haar oorsprong heeft’; aldus Shamsa Said. Sahro Mohamed, Nederlands cultureel antropologe van Somalische afkomst, droeg gedichten voor over vrouwenbesnijdenis uit haar gedichtenbundel ‘Sounds of Laughter’. Politiek debat Het politieke debat waar Boris Dittrich (d66), Khadija Arib (PvdA), Coskun Cörüz (cda) en
Ayaan Hirsi Ali (vvd) aan deelnamen sloot aan bij de mediadiscussie in reactie op het onderzoek ‘Strategieën ter bestrijding van besnijdenis bij meisjes, Inventarisatie en aanbevelingen’. Dit onderzoek was door de Vrije Universiteit van Amsterdam in opdracht van het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid uitgevoerd. De noodzaak van preventie was één van de belangrijkste discussiepunten. Financiering daarvoor is tot nu toe minimaal en ad hoc geweest. Bovendien ontbreekt aandacht voor het onderwerp in de opleidingen van artsen en verpleegkundigen. Er bestaan voor artsen en verpleegkundigen geen duidelijke richtlijnen over hoe om te gaan met gevallen van besnijdenis. Ayaan Hirsi Ali verdedigde haar voorstel om meisjes uit z.g. ‘risicolanden’ jaarlijks te laten controleren of zij besneden zijn. Uit de hoek van de jeugdzorg kwam daarop het argument dat het effect van een dergelijke maatregel zou kunnen zijn dat de ouders hun kind helemaal niet meer naar de arts brengen en dat de kinderen zo geheel uit het zicht van medische zorg verdwijnen.
Tot op heden heeft het kabinet nog geen standpunt ingenomen over dit voorstel van Ayaan Hirsi Ali. Wel heeft Minister Donner van Justitie aangekondigd om een wijziging in de wet aan te brengen waardoor ouders die hun kind laten besnijden in een land waar besnijdenis niet verboden is, toch in Nederland vervolgd kunnen worden. Minister Verdonk, voor Vreemdelingenzaken en Integratie kreeg de onderzoeksbundel van de Wetenschapswinkel van de Vrije Universiteit van Amsterdam aangeboden. Tevens kreeg zij als eerste het door von ontworpen speldje ‘Zero Tolerance to fgm’ uitgereikt.
choice
for youth and sexuality Jongerenparticipatie op hoog niveau Van 12-14 Januari werd in Genève het European Population Forum georganiseerd door de unece (United Nations Economic Commission for Europe) en de unfpa (Wereldbevolkingsfonds van de vn). Deze expertbijeenkomst was bedoeld om de implementatie van het Actie-Programma van Cairo te evalueren voor de Europese regio. In verband met de toekomstige uitbreiding van de Europese Unie werden met name de voormalig communistische landen onder de loep genomen. Bij de conferentie waren 6 jongeren aanwezig waarvan 3 van YouAct, een Europees jongerennetwerk voor seksuele en reproductieve rechten. YouAct werd in 2002 opgericht door choice for youth and sexuality, de jongerenorganisatie van wpf.
30.000 handtekeningen naar Kofi Annan Vrijwilligers van wpf hebben in de afgelopen jaren 30.000 handtekeningen opgehaald bij het Nederlandse publiek. Deze handtekeningen zijn inmiddels overhandigd aan Secretaris-Generaal Kofi Annan van de Verenigde Naties. (zie foto links boven).
De vraag om programma’s gericht op seksuele en reproductieve gezondheid van en voor jongeren wordt steeds groter. Tijdens het Population Forum in Genève hebben de jongeren van YouAct benadrukt dat seksuele en reproductieve rechten voor jongeren, keuzevrijheid en jongerenparticipatie nog lang niet overal in Europa gerealiseerd zijn ondanks de beloftes en toezeggingen in Cairo in 1994. Er waait een conservatieve wind door de wereld. Veel landen zien rechtse regeringen aan het bewind komen en veel oppositiegroepen vallen het Cairo ActieProgramma openlijk aan.’
wpf heeft Kofi Annan verzocht 6 februari te erkennen als internationale dag tegen vrouwenbesnijdenis. Waarom een internationaal erkende dag? Om de strijd tegen vrouwenbesnijdenis hoog op de politieke internationale agenda te houden en om de strijd tegen vrouwenbesnijdenis zowel politiek als financieel te steunen.
Meer dan ooit is het nu belangrijk dat jongeren zelf verantwoorde beslissingen kunnen nemen over hun seksuele leven en betrokken worden bij het opzetten van voorlichtingsprogramma’s. Choice en YouAct zullen hiervoor blijven pleiten op nationaal en internationaal niveau.
De cijfers van moeder- en kindsterfte zijn schrikbarend hoog in de landen Letland en Roemenië. In Letland sterven 14 van de 1000 pasgeboren kinderen. 55 van de 1000 moeders sterven tijdens hun zwangerschap of bij de bevalling. Voor Roemenië liggen deze cijfers nog hoger: 20 van de 1000 pasgeboren kinderen en 58 van de 1000 moeders. Een vergelijking met Nederland: hier sterven 5 per 1000 geboren kinderen, 10 per 1000 vrouwen sterven tijdens de zwangerschap of bevalling. Het aantal hiv-besmettingen in de landen Estland en Letland zijn het hoogste in Europa. In Estland raken 2,5 % van de mannen tussen 15 en 24 jaar besmet. Voor vrouwen in dezelfde leeftijdsgroep is dit cijfer 0.62%. In Letland wordt 0,93% van de mannen en 0,24% van de vrouwen van dezelfde leeftijdsgroep door hiv getroffen. Uit: State of World Population, unfpa, 2003
wpf 9
De Nederlandse benadering van seksualiteit onder jongeren: ook toepasbaar in ontwikkelingslanden?
wpf en de Rutgers Nisso Groep deelden op het congres ‘Going Dutch’ hun ervaringen met ruim 150 beleidsmakers en jongerenwerkers uit 31, veelal Aziatische en Afrikaanse, landen. Eén van de belangrijkste conclusies was dat elementen uit de ‘Dutch Approach’ weliswaar gebruikt kunnen worden in programma’s van andere landen, maar dat de aanpak sterk afhangt van de cultuur en de (overheersende) religie van een land. Voorlichters uit onder andere India, Thailand, Eritrea, Uganda en ZuidAfrika benadrukten dat praten over seksualiteit in hun cultuur vaak een taboe is dat alleen geleidelijk aan doorbroken kan worden. Duidelijk werd ook dat de participatie van jongeren zélf belangrijk is om seksualiteit bespreekbaar te maken en om adequate voorlichting en voorzieningen voor jongeren te realiseren. Jongeren moeten derhalve kunnen deelnemen aan het besluitvormingsproces rondom seksuele gezondheid- en voorlichting. ‘Are you afraid to talk about sex? Then, let us do so!’ lieten de jongere deelnemers van het congres horen. Een project waaruit blijkt dat jongerenparticipatie werkt, loopt in India. De straatkinderen daar zijn seksueel actief, veelal om de spanningen van hun zware bestaan te verlichten. Zij weten niets van het risico dat ze lopen op geslachtsziekten en aids. De jongeren kunnen terecht in een opvanghuis waar zij voorlichting over seksualiteit krijgen.
10 wpf
Ook ict speelt een belangrijke rol bij het overbrengen van informatie over seksualiteit. Het cd-rom programma van de Association for the Promotion of the Status of Women in Thailand toonde hiervan een goed voorbeeld. Middels een informatief, visueel aantrekkelijk lespakket op een cd-rom kunnen jongeren ‘anoniem’ informatie krijgen over seksualiteit. Het is een ‘success-story’: het aantal aids-patiënten in Thailand is de afgelopen jaren aanzienlijk gedaald: van 1911 jongeren tussen de 15 en 24 jaar in 2000 naar 643 in 2002.
ciële en politieke inspanningen op het gebied van seksuele en reproductieve gezondheid te verdubbelen’, aldus de minister.
Een belangrijk uitgangspunt van de Dutch Approach is het recht op goede informatie en een gezond seksueel leven. In 1994 is in internationaal verband afgesproken (Cairo) dat iedereen recht heeft op vrije en verantwoorde keuzes rondom seksualiteit en voortplanting. Minister van Ardenne voor Ontwikkelingssamenwerking en Thoraya Obaid, directeur van unfpa, het Bevolkingsfonds van de Verenigde Naties, waren blij tijdens het congres ‘Going Dutch’ te kunnen melden dat de gemaakte afspraken tijdens de besloten topconferentie ‘Cairo and beyond’ (8-9 maart te Amsterdam, georganiseerd door het Ministerie voor Ontwikkelingssamenwerking en unfpa) zijn aangescherpt: ‘De stilte rond seksualiteit in verschillende culturen en religies moet doorbroken worden, geen enkele cultuur mag seksueel geweld in welke vorm dan ook accepteren en nationale overheden worden aangespoord om hun finan-
foto: Rick Maiman/David and Lucile Packard Foundation/ CCP Photos courtesy of Photoshare
In Nederland spreekt men open over seksualiteit onder jongeren. Er is veel informatie beschikbaar over seks, anticonceptie en veilig vrijen. Bovendien is er een zeer toegankelijke gezondheidszorg. Deze benadering, ook wel de ‘Dutch Approach’ genoemd, leidt tot een bijzonder laag aantal abortussen, ongewenste (tiener)zwangerschappen en seksueel overdraagbare aandoeningen (inclusief hiv/aids) onder jongeren in vergelijking met andere landen. wpf en Youth Incentives - projectafdeling van de Rutgers Nisso Groep - en verschillende lokale organisaties uit ontwikkelingslanden demonstreerden op 9 en 10 maart op het congres ‘Going Dutch’ dat elementen uit de ‘Dutch Approach’ succesvol kunnen worden geïntegreerd in andere culturen.
foto’s: Peter de Ruiter
Victor Bernardsz, rfsu, lid van You Act
Minister Agnes van Ardenne voor Ontwikkelings-
Thoraya Obaid, directeur van unfpa
samenwerking
foto’s: Lenneke Hoedemaker
Ook in Nederland is nog een lange weg te gaan. De ‘Dutch Approach’ is geen statisch gegeven. Samenlevingen veranderen van bevolkingssamenstelling en jongerenculturen zijn continu in beweging. Je bent dus nooit klaar met voorlichten. De ‘Dutch Approach’ staat derhalve niet voor ‘Dé Nederlandse aanpak’ maar voor ‘acceptatie van en openheid over seksualiteit onder jongeren’. Als afsluiting van het congres werd dan ook voorgesteld de ‘Dutch Approach’ te vervangen door een genuanceerdere term: ‘cash’: the Comprehensive Approach to Sexual Health.
wpf 11
foto: Andrea Fisch/CCP Photos courtesy of Photoshare
In ontwikkelingslanden wordt momenteel $ 7,1 miljard besteed aan voorbehoedsmiddelen. Dat voorkomt • 187 miljoen ongewenste zwangerschappen, • 60 miljoen ongewenste geboortes, • 105 miljoen abortussen, • 22 miljoen miskramen, • 2,7 miljoen baby sterfgevallen, • 215.000 sterfgevallen als gevolg van zwangerschap en moederschap, • 685.000 weeskinderen, • het verlies van 60 miljoen daly’s.
Frans Baneke over
foto: Caroline Jacoby/CCP Photos courtesy of Photoshare
het rendement van een dollar voor reproductieve gezondheid Wat levert een dollar (of euro) op die besteed is aan reproductieve gezondheid in ontwikkelingslanden? Als econoom houdt die vraag mij bezig en het antwoord is belangrijk voor financiële sponsors.
Frans Baneke, directeur wpf
Het blijkt telkens bijzonder lastig om deze vraag te beantwoorden. De effecten van het verbeteren van de gezondheid zijn dikwijls sociaal van aard en moeilijk uit te drukken in geld. Twee toonaangevende organisaties, het vn Bevolkingsfonds (unfpa) en het Amerikaanse Alan Guttmacher Institute hebben onlangs met het rapport ‘Adding It Up: The Benefits of Investing in Sexual and Reproductive Health Care’ een poging gedaan beter inzicht te verschaffen in de baten van het verbeteren van reproductieve gezondheid.
12 wpf
In ontwikkelingslanden zouden nog eens 201 miljoen vrouwen voorbehoedsmiddelen willen gebruiken, maar ze hebben daartoe niet de mogelijkheid. Met $ 3,9 miljard per jaar zouden zij de door hen gewenste methode kunnen verkrijgen. Hiermee zou • 52 miljoen ongewenste zwangerschappen per jaar voorkomen of uitgesteld kunnen worden, • het aantal ongewenste geboortes in ontwikkelingslanden met 72% verlaagd worden, • het aantal abortussen met 64% verlaagd worden, • 1,5 miljoen minder sterfgevallen plaatsvinden, • 27 miljoen dalys worden gewonnen, • circa 505.000 minder kinderen hun moeder verliezen.
Opbrengst in termen van gezondheid Een veel gebruikte methode om het ‘rendement’ in termen van gezondheid te berekenen is om deze uit te drukken in gewonnen daly’s. daly staat voor Disability-Adjusted Life Year; extra levensduur. Niet zomaar levensduur, maar extra tijd in goede gezondheid. Vroegtijdig overlijden of beperkingen in functioneren door ziektes leiden dus tot verlies aan gezonde levensduur, oftewel tot verloren daly’s. Van het totale verlies aan gezonde levensduur wereldwijd is een groot deel (17.8%) te wijten aan slechte seksuele en reproductieve gezondheid. Voor kwetsbare groepen zoals vrouwen in hun vruchtbare periode en voor kinderen, met name in ontwikkelingslanden, is dit aandeel nog groter. Dit geeft dus alle aanleiding voor een hoge prioriteit voor seksuele en reproductieve gezondheidszorg. Maar is die ook betaalbaar en effectief?
De volgende berekening toont hoeveel geld er nodig is om één ‘daly’ te winnen. Het ‘goedkoopst’ is betere voeding: met 10 dollar voor extra vitaminen etc. win je al gauw een extra ‘daly’. Inenten tegen Hepatitis B en het genezen van aandoeningen aan de luchtwegen zijn ook zeer effectief (met ongeveer 40 dollar win je een extra ‘daly’). Kijken we naar ons werkveld dan zien we dat ook maatregelen op het gebied van reproductieve gezondheid relatief kosteneffectief zijn. Met het voorkomen van ongewenste geboorten win je voor $ 45 een daly, het voorkomen van hiv/aids kost $ 125 per daly en het genezen van aandoeningen in verband met moederschap $ 140. Belangrijk is het gegeven dat het voorkomen van hiv/aids tenminste 28 keer goedkoper is dan het behandelen ervan!
Opbrengst in termen van financiën Naast de opbrengst in termen van gezondheid, is de opbrengst van het verbeteren van reproductieve gezondheid ook uit te drukken in financiële baten. Ten eerste heeft het winnen van gezonde levensjaren (daly’s) een direct effect op de productiviteit en daarmee op het bruto nationaal product. Investeringen in reproductieve gezondheid leiden tot minder productiviteitsverlies door ziekten die te maken hebben met ongewenste zwangerschappen en soa’s en leveren daarmee directe economische winst op. Hier zijn jammer genoeg nog geen metingen voor beschikbaar. Daarnaast leveren investeringen in bijvoorbeeld Familiy Planning een besparing op in de kosten van gezondheidszorg en moeder- en kindzorg. Deze besparing kan 8 tot 30 keer hoger zijn dan de kosten die ervoor gemaakt zijn. Opbrengsten in sociale termen Bovenstaande cijfers geven op zichzelf al aan dat investeringen op het gebied van reproductieve gezondheid wel degelijk wat opleveren in termen van gezondheid en economie. Maar naast een opbrengst op medisch en financieel gebied hebben deze investeringen vooral een grote persoonlijke en sociale impact op de levens van mannen, vrouwen en kinderen. Preventie van hiv/aids en andere seksuele aandoeningen houdt ouders gezond zodat ze voor hun kinderen kunnen zorgen. Gezonde
vrouwen kunnen beter aan het arbeidsproces deelnemen. Het voorkomen van moedersterfte houdt gezinnen intact en biedt kinderen een betere toekomst. En de mogelijkheid om te kiezen voor minder kinderen biedt (echt)paren de mogelijkheid meer te investeren in de scholing en gezondheid van de kinderen die ze wel krijgen. Al deze effecten zijn moeilijk uit te drukken in daly’s of dollars, maar dragen zeker bij aan de verbetering van de kwaliteit van leven van mensen. De auteurs van het rapport ‘Adding it Up’ concluderen dan ook dat • Slechte seksuele en reproductieve gezondheid een groot deel van het wereldwijde verlies aan gezonde levensjaren veroorzaakt; • Betere zorg voor seksuele en reproductieve gezondheid positieve gevolgen heeft die veel verder gaan dan alleen een betere gezondheid; • Slechte seksuele en reproductieve gezondheid grotendeels voorkomen kan worden, maar dat daarvoor duurzame steun nodig is; • Extra ontwikkelingshulp voor goede seksuele en reproductieve gezondheidszorg hard nodig is en een hoog rendement heeft.
Tijdens de vn Wereldbevolkingsconferentie te Cairo in 1994 is afgesproken dat in het jaar 2000 een bedrag van 17 miljard dollar bijgedragen zou worden aan programma’s die de reproductieve gezondheid verbeteren. In 2005 zou dit 18,5 miljard moeten zijn, in 2010 20,5 miljard en in 2015 21,7 miljard. De ontwikkelingslanden zouden hier 2/3 aan bijdragen, de rijke landen 1/3. Maar ondanks de gedane beloftes en de aantoonbaar goede resultaten op het vlak van gezondheid, economie en persoonlijke ontwikkeling hebben de rijke landen nog altijd niet voldoende geïnvesteerd in reproductieve gezondheid. Zij investeerden in 2000 slechts 2,6 miljard dollar. Dit was minder dan 50% van de doelstellingen zoals vastgelegd in 1994. Het blijft dus belangrijk om overheden op hun afspraken van 1994 te wijzen. Dit jaar, tien jaar na de conferentie in Cairo, zal wpf, net als haar Europese zusterorganisaties, regeringen in de hele wereld wijzen op hun financiële beloftes. Want alleen als deze worden nagekomen, kunnen de levens van de mannen en vrouwen in ontwikkelingslanden daadwerkelijk worden verbeterd.
Het volledige rapport is te vinden op de beide websites: www.guttmacher.org en www.unfpa.org.
wpf 13
Korte Berichten
Homoseksuele activisten zoeken opnieuw steun voor een resolutie die seksuele oriëntatie erkent als een door de vn beschermd mensenrecht. Voorstanders beweren dat de resolutie nodig is om discriminatie op basis van seksuele oriëntatie te voorkomen, wijzend op de landen die homoseksueel gedrag als een misdrijf zien. Deze resolutie werd eerder ingediend door de Braziliaanse regering met steun van 26 andere leden en observanten van de vn Mensenrechten Commissie. De steun bleek echter onvoldoende om weerstand te bieden tegen sterke oppositie vertolkt door met name het Vaticaan, Islamitische landen en enkele landen uit Latijns Amerika. Hierop trok Brazilië de resolutie in.
Een stille revolutie onder katholieken in Latijns-Amerika ‘Ik geloof in God, maar ik leef op aarde en de ideeën van de kerk zijn bestemd voor de hemel’. Dat was het antwoord van een groot aantal katholieken in Colombia toen hen gevraagd werd naar seksualiteit en de opvatting van de katholieke kerk. De organisatie Catholics for Free Choice en haar partnerorganisatie Católicas por el Derecho a Decidir tonen in een onderzoek aan dat katholieken in Bolivia, Colombia en Mexico de kerk respecteren maar haar zienswijze op veel kritische punten afwijzen, zoals het verbod op anticonceptie en condooms. Ook keren zij zich tegen het door de kerk uitgesproken onvoorwaardelijke verbod op abortus.
Colofon
In januari heeft wpf een cheque van € 650,- in ontvangst mogen nemen van de Gereformeerde Jongeren Vereniging (gjv), Nieuw Vennep.
info is een uitgave van wpf en verschijnt 3 keer per jaar. Redactie Afdeling Communicatie wpf
Voor meer informatie over onderstaande nieuwsfeiten: www.wpf.org
Seksuele geaardheid als mensenrecht?
Met grote dank
met eigen kanttekeningen en voorwaarden. De wens van een sterk optredende en eensgezinde eu om een coalitie te smeden met de g-77 om de vs zodoende te isoleren werd van tafel geveegd. Hierdoor eindigden de onderhandelingen zonder uitkomst.
Eind maart vond de landelijke bijeenkomst van Zonta Nederland plaats in Zwolle. Zonta, een landelijke vrouwenserviceclub, heeft dit jaar het vrouwenbesnijdenisproject van wpf gekozen als één van haar serviceprojecten. Shamsa Hassan Saïd, fgm projectmanager van wpf, kreeg een cheque ter waarde van € 7000,- aangeboden om de strijd tegen vrouwenbesnijdenis te steunen.
Omslagfoto Lenneke Hoedemaker
wpf wil de gjv en Zonta Nederland nogmaals hartelijk danken voor deze bijdrage.
wpf
Vormgeving Susi Bikle, studio Zipper Druk Drukkerij van Tilburg BV info wordt gedrukt op chloorvrij gebleekt recyclebaar papier.
Ampèrestraat 10, 1221 GJ Hilversum
Verder gaat wpf’s dank uit naar de vele particulieren die begin dit jaar een schenking hebben gedaan aan wpf!
Tel: 035-6422304, Fax: 035-6421462 E-mail:
[email protected] Website: www.wpf.org Postbank 52614 , Bank 49.63.23.822
Nieuwe richtlijnen voor het opnemen van hiv-voorlichting in seksuele en reproductieve gezondheidsprogramma’s De International Planned Parenthood Federation (ippf) en het vn Wereldbevokingsfonds (unfpa) hebben gezamenlijk nieuwe richtlijnen opgesteld in de strijd tegen hiv/aids. Deze richtlijnen tonen dienstverleners hoe vrijwillig testen en voorlichten bij hiv-bestrijding geïntegreerd kunnen worden in bestaande reproductieve gezondheidsprogramma’s. Vrijwillige voorlichting en vrijwillig testen (vct) zijn een effectieve manier om hiv-overdracht te voorkomen. Bovendien biedt vct een belangrijke ingang tot het behandelen van hiv gerelateerde ziektes. Ook kan met vct moeder op kind overdracht en tuberculose voorkomen worden.
Niets uit deze uitgave mag op enigerlei wijze worden overgenomen zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van wpf.
foto: Zonta de nederlandse postcodeloterij ondersteunt wpf
wpf voert het cbf-keurmerk van het centraal bureau fondsenweving. dit betekent dat wpf voldoet aan strenge eisen op het gebied van financieel beheer, organisatie en fondsenwerving.
wpf verkrijgt consulterende functie bij de ecosoc wpf heeft een zogenaamde ‘consultative status’ ontvangen van de Economische en Sociale Raad (ecosoc) van de vn. Deze consulterende functie houdt in dat wpf iemand kan benoemen als observant in de publieke zittingen van de ecosoc en in de overige organisaties die met de ecosoc in verbinding staan, zoals de Commissie over Bevolking en Ontwikkeling (cpd). Ook kan een organisatie met een consulterende status een geschreven statement indienen over onderwerpen op haar vakgebied. Zulke statements worden vervolgens gecirculeerd door de Secretaris-Generaal van de vn aan de leden van de ecosoc. Deze status is door de ecosoc ontworpen om de deelname van nongouvernementele organisaties uit alle regio’s en in het bijzonder uit ontwikkelingslanden, te bevorderen om een juiste, gebalanceerde en effectieve betrokkenheid van deze organisaties te realiseren.
Hoe kunt u het werk van wpf steunen? Door vriend of donateur te worden van wpf Vriend: U stort minimaal 25 euro per jaar of 10 euro per kwartaal o.v.v. ‘Vriend’. U ontvangt dan de info, de info-fgm, de Knipselkrant en het Wereld Bevolkingsrapport van het Bevolkingsfonds van de Verenigde Naties. Een acceptgiro wordt bijgevoegd bij de eerste info van het jaar. Ook is er de mogelijkheid wpf te machtigen het bedrag van uw rekening af te schrijven. Donateur: U stort minimaal 25 euro per jaar of 10 euro per kwartaal o.v.v. ‘Donateur’. U ontvangt dan elk jaar ons jaarverslag. Ook is er de mogelijkheid wpf te machtigen het bedrag van uw rekening af te schrijven. Door een eenmalige financiële bijdrage te storten U kunt ook een eenmalige bijdrage storten op bank of postbank t.n.v. wpf te Hilversum. Voor mensen woonachtig in België is er de mogelijkheid een bedrag te storten op ons rekeningnummer 310-1604554-66 op naam van World Population Foundation, Hilversum, Nederland.
Commission on Population and Development sluit haar 37e vergadering af zonder resultaat Van 22 tot 26 maart jl. vond in New York de 37ste vergadering van de Commission on Population and Development (cpd) plaats. Deze commissie is ingesteld om de voortgang te volgen en te evalueren in de uitvoering van de afspraken gemaakt tijdens de vn Wereldbevolkingsconferentie (Cairo 1994). Tijdens deze vergadering leek het conservatisme nieuw leven ingeblazen. De vs stelde zich gereserveerd op tegenover het opnieuw bevestigen van het Cairo Actie-Programma. De ‘g-77’, Groep van inmiddels 135 ontwikkelingslandenlanden, kwam als reactie hierop
14 wpf
Door middel van een schenking van minimaal 50 euro per jaar bij notariële akte Graag willen wij u wijzen op deze mogelijkheid. Een grotere fiscale aftrek van giften is mogelijk wanneer deze via een eenvoudige notariële akte voor 5 jaar worden vastgelegd. In dat geval blijkt de fiscus, voor aftrek van giften voor de inkomstenbelasting, niet de drempel van 1% toe te passen. De giften zijn daardoor volledig aftrekbaar. Jaarlijkse giften van 50 euro of meer komen hiervoor in aanmerking. De aktekosten zal wpf zelf dragen. Deze steeds vaker toegepaste donatievorm vergt geen bezoek aan de notaris, maar kan met een éénmalige volmacht, bij akkoordbevinding van de akte, worden afgehandeld. Doordat uw bedrijf een (deel van een) wpf-project adopteert Door middel van legaten Neem voor deze mogelijkheden contact op met wpf.
wpf 15
