ANGLICISMEN IN HET TSJECHISCH EN HET RUSSISCH: een lexicologisch en discoursanalytisch onderzoek, met nadruk op de computertechnologie
Elke Beauprez Master in de Oost-Europese talen en culturen Major Centraal-Europakunde Faculteit Letteren en Wijsbegeerte Universiteit Gent Augustus 2010 Masterscriptie Promotor: Dr. Eric Metz
Dankwoord Eerst en vooral is een bedanking op zijn plaats voor mijn promotor, Dr. Eric Metz, die mij op weg zette, bijstuurde en tijd maakte voor mijn vragen. De Ambassade van de Tsjechische Republiek in Brussel (Velvyslanectví České republiky v Bruselu) wil ik graag bedanken voor hun hulp bij het zoeken naar tijdschriften op papier, zodat ik niet de hele tijd naar een computerscherm moest staren. Graag wil ik Dr. Božena Bednařiková bedanken voor het aanbevelen van bronnen en Prof. Yudin voor de leerrijke feedback op mijn paper voor het vak discoursanalyse, de boeken en de interessante weetjes en tips voor mijn masterproef. Ook Jan Kocek wil ik bedanken voor zijn hulp bij het oplossen van problemen bij het installeren van Bonito, het programma dat ik nodig had om het Český Národní Korpus (Tsjechisch Nationaal Corpus) te kunnen raadplegen. Verder is er nog Niels Van Eetvelde, IT consultant, die mij met zijn computerkennis hielp bij het maken van de woordenlijst. Het benoemen van alle onbekende delen van de computer (en dat waren er nogal wat), heeft mij ongelooflijk geholpen. Bedankt!
I
Inhoudsopgave
Dankwoord ....................................................................................................................................... I Inhoudsopgave ............................................................................................................................... III Gebruikte afkortingen .................................................................................................................. VII INLEIDING ..................................................................................................................................... 1 1. Keuze onderwerp ...................................................................................................................... 1 2. Status quaestionis en doelstelling............................................................................................. 1 3. Opbouw en methodologie ........................................................................................................ 3 DEEL I: ANGLICISMEN IN HET TSJECHISCH EN RUSSISCH ............................................... 5 1. Historisch ................................................................................................................................. 5 1.1 Tsjechië .............................................................................................................................. 5 1.2 Rusland ............................................................................................................................... 6 2. De mening van Tsjechen en Russen over anglicismen in hun moedertaal: een vergelijkende discoursanalyse............................................................................................................................. 7 2.1 Discourse and Conversations ............................................................................................. 7 2.2 Teksten ............................................................................................................................... 8 2.2.1 Tsjechië ....................................................................................................................... 9 2.2.2 Rusland ........................................................................................................................ 9 2.3 Analyse ............................................................................................................................. 10 2.3.1 Mening over de anglicismen ..................................................................................... 10 2.3.1.1 Pro .................................................................................................................... 10 2.3.1.2 Middengroep .................................................................................................... 12 2.3.1.3 Anti .................................................................................................................. 13 2.3.1.4 Neutraal (geen mening) ................................................................................... 15 2.3.2 Tegenstanders over de gebruikers van anglicismen .................................................. 17 2.3.3 Voorstanders over de tegenstanders van anglicismen ............................................... 18 2.3.4 De eigen taal .............................................................................................................. 18 III
2.3.5 De eigen taal, vermengd met anglicismen ................................................................ 22 2.3.6 Het Engels ................................................................................................................. 22 2.3.7 Toekomst van de eigen taal ....................................................................................... 23 2.4 Conclusie .......................................................................................................................... 25 3. Anglicismen: een stukje theorie ............................................................................................. 26 3.1 Anglicismen in het Tsjechisch ......................................................................................... 28 3.2 Anglicismen in het Russisch ............................................................................................ 37 DEEL II: Tsjechische en Russische computerterminologie ........................................................... 43 1. De computer ........................................................................................................................... 43 1.1 Historiek ........................................................................................................................... 43 1.2 De computer in Tsjechië .................................................................................................. 44 1.3 De computer in Rusland ................................................................................................... 45 2. Computerterminologie ........................................................................................................... 45 2.1 Tsjechische computerterminologie................................................................................... 46 2.2 Russische computerterminologie ..................................................................................... 49 3. Bespreking woordenlijst ......................................................................................................... 50 BESLUIT ....................................................................................................................................... 55 Bibliografie..................................................................................................................................... 59
Bijlage 1: Teksten ............................................................................................................................. I 1. Tsjechië .................................................................................................................................... I 1.1 Discussie op Facebook in groep “Stop kurvení češtiny /StHoP KuRwEnIiI CzEsHtHiNkY” (101 526 fans)............................................................................................... I 1.2 Artikel met meningen: Názory k tématu: Trápí vás anglicismy?.................................... IV 1.3 Meningen bij het artikel “Přijetí eura je v nedohlednu”.................................................... V 1.4 Reacties op een blog: Čeština nebo czenglish?....radši czenglish ................................... VI 1.5 Artikel van linguïst Dušan Šlosar: Obávám se, že zdejší hrubnutí jazykové komunikace bude postupovat..................................................................................................................... XI IV
1.6 Interview met een leerkracht: Angličtina je latinou nové doby .................................... XIII 1.7 Artikel van Ing. Karel Kozák, PhD.: “Čengličtina” aneb Znovu ta terminologie… .............................................................................................................................................XIV 1.8 Interview op ČT 1 met Karel Oliva, hoofd van het Ústav pro jazyk český ................... XV 2. Rusland ................................................................................................................................XVI 2.1 Forum: USE.RU ............................................................................................................XVI 2.2 Forum: Раздражает ли вас этот модный сейчас англицизм в общении? .............. XXV 2.3 Forum jongerentaal: англицизмы............................................................................ XXVII 2.4 Forum: Тема: RU или EN?..................................................................................... XXVIII 2.5 Artikel: «Дефолт», «блокбастер», «Интернет»... Всех этих слов на русском нет? ........................................................................................................................................ XXXII 2.6 Artikel uit tijdschrift Esperanto + reacties .............................................................. XXXIV 2.7 Artikel uit internetmagazine Личные Деньги .......................................................XXXVII 2.8 Interview: Радио «Свобода»: «На каком русском языке мы говорим?» .................. XL Bijlage 2: Tabellen ter vergelijking ............................................................................................ XLII 1. Tabel 1: Vergelijking uitspraken Tsjechische en Russische internetgebruikers ................ XLII 2. Tabel 2: Vergelijking uitspraken Tsjechische en Russische intellectuelen...................... XLIX Bijlage 3: Woordenlijst ............................................................................................................... LIII Bijlage 4: CD-rom .............................................................................................................. LXXXVI
V
Gebruikte afkortingen
>
“komt van”
Acc
Accusatief
adj.
adjectief, bijvoeglijk naamwoord
afk.
afkorting
bv.
bijvoorbeeld
Dat
Datief
Eng.
Engels
F
vrouwelijk (Feminine)
Instr
Instrumentalis
ipf
imperfectief
lett.
letterlijk
Loc
Locatief
Ma
mannelijk levend (Masculine animate)
Mi
mannelijk niet-levend (Masculine inanimate)
N
onzijdig (Neuter)
Nedl.
Nederlands
ov
onveranderlijk
pf
perfectief
subst.
substantief, zelfstandig naamwoord
syn.
synoniem
Tsj.
Tsjechisch
ww.
werkwoord
VII
INLEIDING
1. Keuze onderwerp De keuze van het onderwerp van mijn thesis is het resultaat van een lange zoektocht. Om te beginnen was het niet evident een taalkundig onderwerp te kiezen, omdat daar weinig aandacht aan wordt besteed in onze studie. Tijdens de zomerschool (Letní škola Slovanských studií) in Olomouc vorige zomer woonde ik echter een lezing bij, gegeven door Dr. Božena Bednařiková, met als onderwerp “Jak se tvoří nová slova v češtině” (Hoe worden nieuwe woorden in het Tsjechisch gevormd). Dit boeide mij enorm en eenmaal terug in België begon ik over het onderwerp na te denken. Samen met Dr. Eric Metz, die later mijn promotor zou worden, bespraken we wat ik zou kunnen onderzoeken dat dicht bij het onderwerp van de lezing van Dr. Bednařiková aansloot. In plaats van nieuwe woorden zou ik vreemde woorden kunnen bekijken. Tsjechië heeft een langdurige Duitse invloed gekend, dus was dit een vanzelfsprekend onderwerp geweest. Omdat ik niet zo bekend ben met de Duitse taal en ik liever een recenter onderwerp behandelde, kozen we voor het Engels, een wereldtaal. Door het proces van globalisatie heeft deze taal een zeer grote invloed op het Tsjechisch. En niet alleen op het Tsjechisch: “English is becoming the lingua franca of the world” (Chachibaia & Colenso, 2005: 126). Om mijn werk nog iets specifieker te maken, zal ik de nadruk leggen op de computertechnologie, een vrij recent ontstane vaktaal die veel anglicismen bevat. De computer is immers, zoals Bozděchová (1997a) het al zegt, zeer belangrijk geworden in ons leven: “Počítače se stávají součastí běžného života, oblast výpočetní techniky ztrácí své exkluzivní postavení”1 (Bozděchová, 1997a: 105). Ik zal ook telkens de ontwikkelingen in het Russisch bespreken, zij het in minder uitgebreide mate, om de vergelijking tussen de twee talen te kunnen maken.
2. Status quaestionis en doelstelling Over anglicismen in het Tsjechisch is aan de Universiteit van Gent en in België zo goed als niets te vinden. Via internet vond ik enkele interessante artikels die mij verdere informatie gaven over de stand van zaken in Tsjechië wat betreft anglicismen. In de bibliotheek van de faculteit Letteren en Wijsbegeerte in de Masaryk universiteit te Brno kon ik verder opzoekingswerk doen en vond ik zeer interessante en volledige bronnen. De belangrijkste auteurs op het vlak van anglicismen in
1
Computers zijn een deel van het alledaagse leven geworden, het terrein van de rekentechniek verliest zijn exclusieve status.
1
het Tsjechisch zijn Ivana Bozděchová en Diana Svobodová. Deze auteurs beschrijven in welke domeinen er anglicismen voorkomen, hoe ze worden gevormd en welke problemen daarbij voorkomen. Ze geven bovendien een heleboel voorbeelden. Bozděchová en Svobodová deden ook specifiek onderzoek naar de anglicismen in de computerterminologie. Wat ze echter niet doen, is het diachronisch vergelijken van de anglicismen om een evolutie te kunnen zien. Met “anglicismen” bedoel ik hier specifieke woorden en geen algemene groep woorden. De algemene tendens is namelijk duidelijk: de anglicismen stijgen zowel in aantal als in gebruik. Maar hoe zit het met de woorden afzonderlijk? Welke woorden worden aangepast aan de eigen taal en welke woorden blijven in hun oorspronkelijke Engelse vorm? Gebruikt men in Tsjechië en Rusland meer, minder of evenveel anglicismen als in het Nederlands? Dit wil ik graag in het tweede deel van mijn masterproef onderzoeken. Ik zal mij concentreren op anglicismen in de computerterminologie die in het Tsjechisch en Russisch ontstonden in de periode tijdens en na het communisme (vanaf ongeveer 1950). Vóór deze tijd bestonden ook reeds anglicismen, maar deze zijn niet zo interessant voor dit onderzoek, aangezien de computer toen nog niet was uitgevonden. Deze periode bespreek ik wel kort in een historisch overzicht. In het eerste deel ga ik op zoek naar de oorzaak van het gebrek aan onderzoek over de afzonderlijke woorden in Tsjechië. Is er geen behoefte aan deze kennis? Zijn de intellectuelen er misschien van overtuigd dat de toevloed van anglicismen wel zal matigen en er daarom geen nader onderzoek nodig is? Maar wat denkt het “gewone volk” hier over? Dit zal ik nagaan met behulp van teksten uit blogs en fora en artikels die op het internet te vinden zijn. Verder wil ik graag een theoretisch overzicht geven van de manier waarop anglicismen in het Tsjechisch worden opgenomen. Ik zal hiervoor artikels en boeken van verschillende auteurs samenvoegen om een zo volledig mogelijk beeld te kunnen schetsen. Daarna ga ik kort in op de manier waarop computertermen uit het Engels worden opgenomen in het Tsjechisch en het Russisch. Voor het vak Contrastieve Slavische discoursanalyse, gegeven door Prof. Yudin, vergeleek ik de mening van de Tsjechen met wat de Russen over anglicismen in hun taal vinden. Dit bleek zeer interessant te zijn en daardoor kwamen we op het idee om ook de rest van mijn thesis met het Russisch te vergelijken. Een grondige analyse van het Russische materiaal valt echter buiten het bestek van deze masterproef. Daarom zal het Tsjechisch hier de basis vormen (bv. voor de woordenlijst), maar zal ik toch vergelijken met het Russisch. Rusland en Tsjechië hebben tijdens het communisme een relatief gelijklopende geschiedenis gekend en beide talen horen tot de familie van de Slavische talen. Zouden er ook veel gelijkenissen zijn op vlak van anglicismen en computerterminologie? Bronnen over de Russische taal bekijken anglicismen vanuit diachronisch perspectief en beschrijven alle verschillende fases waarin anglicismen werden opgenomen. Wat zij minder doen, is beschrijven op welke manier Engelse woorden aan de taal worden aangepast. 2
Het zal dus mogelijkerwijze moeilijk worden om het Tsjechisch en het Russisch op een degelijke manier te vergelijken. Omdat het onderwerp vrij recent is, kon ik voor de discoursanalyse en de woordenlijst verder veel materiaal verkrijgen via het internet. De Tsjechische Ambassade in Brussel heeft mij aan tijdschriften geholpen die ik kon gebruiken voor mijn woordenlijst. Deze twee onderdelen zijn vooral op eigen onderzoek gebaseerd en ik hoop dat ik hiermee iets kan bijdragen. Met het maken van de woordenlijst met computertermen wil ik nagaan of er een tendens zit in het aanpassen van de Engelse termen aan de Tsjechische en Russische taal. Heeft men vooral in een bepaalde tijdspanne woorden aangepast of hangt dit meer af van het domein waartoe de woorden behoren (bijvoorbeeld software tegenover hardware)? Svobodová (2007) schrijft dat nog geen enkele studie die de woordvorming van de Tsjechische computerterminologie systematisch probeert te onderzoeken succesvol was, omdat het Engels zeer ongeorganiseerd de Tsjechische taal binnendringt. Het is inderdaad misschien niet mogelijk uitzonderingsloze regels te vinden, maar ik vermoed dat er toch ergens een tendens aantoonbaar is. Per hoofdstuk zal ik in een inleidend schrijven mijn doelstelling kort opnieuw uiteenzetten en zal ik tussentijdse conclusies trekken. Ik zal ook zorgen voor schema’s en tabellen om een duidelijk en overzichtelijk werk naar voor te brengen.
3. Opbouw en methodologie Het eerste, meer algemene deel begin ik met een historisch overzicht, wat volgens mij onmisbaar is voor een goed zicht op de toevloed van anglicismen. Daarna zal ik een discoursanalyse maken, waarvoor ik verschillende teksten op het internet heb gelezen (fora, blogs, artikels) en de meest representatieve heb geselecteerd. In deze teksten zal ik zoeken naar de mening van Tsjechen en Russen en die met elkaar vergelijken. Om het overzichtelijk te houden deel ik ze nog in subgroepen in, zodat de verschillen tussen de groepen groter zijn dan die binnen de groepen. Zoals we in de les gezien hebben, zal ik aandacht besteden aan de woorden die men gebruikt, aan de manier waarop iets gezegd wordt. Ik zal enkel werken met geschreven teksten, waardoor het volgens James Paul Gee (2005) meer de vorm krijgt van een analyse van “Conversations” dan van “Discours”. Omdat Conversaties deel uitmaken van Discours en om het eenvoudiger te houden, zal ik toch de term discoursanalyse gebruiken. Als derde hoofdstuk zal ik, door middel van een literatuurstudie van de belangrijkste auteurs, een meer beschrijvend stuk over anglicismen in het Tsjechisch en het Russisch schrijven. Het tweede deel van mijn masterproef zal gaan over anglicismen in de computertechnologie. Ook hier begin ik met een korte geschiedenis van het ontstaan van de computer en de komst van de computer in Tsjechië en Rusland, om zo hypotheses te kunnen stellen in verband met de 3
woordenschat die in bepaalde periodes de talen zal binnenkomen. In het tweede hoofdstuk van deel II maak ik opnieuw een literatuurstudie, deze keer specifiek over anglicismen in de computerterminologie. Deze literatuurstudie is iets korter dan die in het eerste deel. Het onderwerp is immers minder ruim en het fenomeen is recenter. Het laatste hoofdstuk van deel II, meteen ook het laatste onderdeel van mijn masterproef, is een woordenlijst van Tsjechische computertermen, vergeleken met de term die in het Russisch, Engels en Nederlands gebruikt wordt om hetzelfde begrip aan te duiden. De Tsjechische woordenlijst bestaat uit woorden die ik van de website en uit tijdschriften van een bekend Tsjechisch computertijdschrift, Chip, gehaald heb. Dit is dus niet systematisch gebeurd. Van de sinds begin dit jaar vernieuwde website haalde ik artikels uit de rubrieken trends, hardware, internet en veiligheid. Bepaalde woorden die ik vond voor de woordenlijst en als voorbeelden voor de beschrijvende delen, heb ik ingetypt in Bonito, een programma waarmee ik het Český Národní Korpus kon raadplegen, of op de website van Google, net zoals men in het “Slovník nespisovné češtiny” (2009) doet om te kijken welk woord het meest gebruikt wordt (bv. p159, helpnout helfnout). Hierdoor kon ik zien of de woorden vaak gebruikt worden of niet, of ze standaard Tsjechisch zijn of eerder Obecná Čeština. Ook zal ik proberen redenen te vinden waarom een bepaald woord wordt aangepast aan de Tsjechische taal en een ander woord niet. Om evoluties en vergelijkingen te illustreren, heb ik enkele tabellen en een grafiek gemaakt.
4
DEEL I: ANGLICISMEN IN HET TSJECHISCH EN RUSSISCH
1. Historisch 1.1 Tsjechië Volgens de directeur van het “Ústav pro jazyk český” (Instituut voor de Tsjechische taal), Karel Oliva, is het eerste Engelse woord het Tsjechisch reeds binnengeslopen in de 18de eeuw. Waarschijnlijk was dit het woord “fešák”, wat “dandy” betekende. Met dit woord, afgeleid van het Engelse “fashion”, “mode”, duidde men de goed geklede Engelsen aan die in die tijd Praag bezochten. In de 19de eeuw beïnvloedde het Engels de Tsjechische taal steeds meer. Vooral op het vlak van sport gebruikten (en gebruiken) de Tsjechen veel Engelse woorden. Enkele voorbeelden zijn “fotbal” (voetbal) van het Engelse “football” en “pádlo” (peddel) van het Engelse “paddle” (Johnston, 2009). K. Kučera beschrijft in zijn artikel “K nejnovějším vlivům angličtiny na český jazyk”2 (1995) hoe de grootte van de invloed van het Engels op het Tsjechisch veranderde doorheen de tijd. Ik heb deze bron jammer genoeg niet kunnen bemachtigen, maar Ivana Bozděchová, een specialiste wat betreft anglicismen in het Tsjechisch, haalt Kučera aan in haar artikel “Vliv angličtiny na češtinu”3 (1997b). De meeste anglicismen drongen de Tsjechische taal binnen in de loop van de 20ste eeuw. Na de eerste wereldoorlog vergrootte de invloed van het Engels opvallend. Tijdens het communisme (vanaf 1948) was Tsjechoslovakije min of meer afgesloten van het Westen, waardoor de invloed van het Engels sterk daalde. Het “socialisme met een menselijk gezicht” van Dubček zorgde in de jaren ’60 opnieuw voor een stijging. Na de Praagse Lente kwam er opnieuw een strak regime. In een enquête van de “Ústav pro jazyk český” uit 1970 gaf 94% van de ondervraagden aan dat hij/zij vond dat er te veel woorden uit andere talen in de media gebruikt werden. Slechts 11% gaf aan Engels te begrijpen, tegenover 51% van de ondervraagden die Russisch kenden. Tejnor telde de anglicismen in een etymologisch woordenboek uit 1967 en vond 448 woorden, wat slechts 3,26% uitmaakt van het totale aantal woorden (Tejnor, 1979: 210-211). Dit bewijst dat het Engels niet zo populair was tijdens het communistische bewind. Het grootste aantal anglicismen drong het Tsjechisch pas binnen na de val van het communisme (1989). Met het openen van de grenzen van het land, openden zich ook nieuwe domeinen zoals de westerse economie, politiek, cultuur en filosofie. Men maakte kennis
2 3
Over de nieuwste invloed van het Engels op het Tsjechisch De invloed van het Engels op het Tsjechisch
5
met een heleboel zaken die men voor die tijd niet gekend had, waardoor woorden ontstonden als “vygooglovat” (op Google opzoeken), “mobil” (mobiele telefoon) en “byznys” (business). Samen met nieuwe producten nam men ook de namen ervan over (Bozděchová, 1997b).
1.2 Rusland In het artikel “English Loanwords in Russian” schrijft Morton Benson (1959) dat Engelse woorden ook in het Russisch werden opgenomen vanaf de 18de eeuw. De eerste anglicismen ontstonden op het gebied van de zeevaartkunde. Ook uit het Nederlands werden zeevaartkundige woorden opgenomen. Anglicismen kwamen meer en meer voor op het gebied van vermaak, kledij, economie, voeding en technologie. Net zoals in het Tsjechisch gebruikt men de meeste anglicismen als men het over sport heeft. Verder geeft Benson aan dat er nog veelgebruikte woorden bestaan die niet tot deze groepen behoren en vaak niet meer als anglicisme worden aangezien, zoals вокзал (station). Dit woord is afkomstig van Vauxhall, de naam van een pretpark in Londen dat vaak door Russen werd bezocht. In “The Russian Language in the Twentieth Century” (1996) delen Comrie, Stone en Polinsky de periode tijdens het communisme op in verschillende fases. In het begin van de Sovjet-Unie was het aantal leenwoorden vrij klein. De woorden die ontleend werden uit andere talen kwamen steeds meer uit het Engels. Daarvoor ontleende men woorden uit het Frans en Duits, maar vooral de invloed van het Duits verminderde tijdens de Eerste Wereldoorlog. Vanaf het midden van de jaren 1930 kwamen minder nieuwe woorden de Russische taal binnen, omdat Stalin een strak regime voerde. Rond het einde van de jaren ’40 en het begin van de jaren ’50 (ten tijde van de Koude Oorlog) kunnen we spreken over taalpurisme. Stalin wilde ontlening van woorden uit het Westen tegengaan. Engelse woorden worden zelfs vervangen door Russische, vb. “голкипер” (Eng. goalkeeper, Nedl. doelman) werd “впатарь”, “офсайд” (Eng. off-side, Nedl. buitenspel) werd “вне игры”. Pas tegen 1960, net zoals in Tsjechië een periode van meer vrijheid, kwamen weer meer ontleningen het Russisch binnen. Daarna zien we weer een afname, waarschijnlijk omdat het regime weer verstrakt werd, maar ook omdat de taal verzadigd was. Bovendien werden westerse woorden tijdens enkele discussies in de pers als negatief afgeschilderd. Het vervolg is te vinden in het boek “The Russian Language Today”(1999) van RyazanovaClarke en Wade. Tijdens de perestrojka (vanaf 1985) is er een grote stijging van nieuwe leenwoorden merkbaar. Redenen hiervoor zijn de liberalisatie in de Sovjet-Unie, ook van de taal, en het feit dat het Westen als prestigieus aanzien wordt. Men ontleent vooral woorden uit het Engels (vb. шоу-мен - showman, хакер - hacker, найт-клаб - nightclub, рэп - rap), de taal die op dat moment ook in het Westen het meeste gehanteerd wordt. 6
Vanaf de jaren ’90 is de stijging van het aantal anglicismen immens. Net zoals in Tsjechië zijn de toevloed van nieuwe producten en de opening van nieuwe domeinen na de val van het communisme de belangrijkste oorzaken. Tegenwoordig gebruiken veel jongeren Engelse woorden in hun communicatie om “in” te zijn (релакс, relax; маза фака, motherfucker; океюшки – okay; вау, wauw; упс, oops; …).
2. De mening van Tsjechen en Russen over anglicismen in hun moedertaal: een vergelijkende discoursanalyse Omdat er in Tsjechische bronnen weinig aandacht wordt geschonken aan de afzonderlijke anglicismen en zeker aan de toekomst van het Tsjechisch, vroeg ik mij af wat de oorzaak is. Zijn de auteurs er gerust in dat de invloed van het Engels wel zal verdwijnen? Vormt de massale toevloed van anglicismen geen bedreiging voor hun taal? Of ziet men het eerder als een verrijking? Tejnor beweerde in 1979 al dat “wat sommigen als een aanval op de essentie van de nationale taal beschouwen, anderen aanvoelen als een welkome verrijking van de uitdrukkingsmogelijkheden ervan, als een verdieping van de verscheidenheid in stijlen.”4 (Tejnor, 1979: 209). Is dit nu nog steeds zo? Hebben ook de gewone burgers hierover een mening? Bozděchová (1997b) zegt immers dat “anglicismen en vreemde woorden niet enkel onderwerp van interesse van linguïsten zijn, maar ook van het brede publiek”5 (Bozděchová, 1997b: 271). Gebruiken ze zelf veel anglicismen of proberen ze deze woorden te vermijden in hun communicatie? Zijn bepaalde bevolkingsgroepen pro- of anti-Engels? Ook zocht ik naar de mening van Russen over anglicismen in het Russisch. Rusland ligt verder van het Westen dan Tsjechië en was iets meer afgesloten tijdens het communisme. Kijken Tsjechen en Russen daardoor anders aan tegen de invloed van het Engels op hun taal?
2.1 Discourse and Conversations Zoals we in de les reeds zagen, kan “discours” veel verschillende betekenissen hebben. Ik heb er het boek “An introduction to discourse analysis” (2005) van James Paul Gee op nagelezen en vond dat het voor hem niet zozeer alleen de woorden zijn die iemand uitspreekt of neerschrijft die een discours maken. Alles wat mee helpt een identiteit te vormen, is Discours, met een grote “D”. “I use the term “Discourse,” with a capital “D,” for ways of combining and integrating language, actions, interactions, ways of thinking, believing, valuing, and using various symbols, tools, and 4
To, co jedni považují za útok na samu podstatu národního jazyka, cití druzí jako vítané obohacení jeho výrazových schopností, jako prohloubení jeho stylové diferenciace. 5 Anglicismy a cizí slova vůbec jsou předmětem zájem nejen lingvistů, ale i široké veřejnosti.
7
objects to enact a particular sort of socially recognizable identity.” (Gee, 2005: 21) Aangezien ik enkel met tekstmateriaal zal werken, is voor mij niet zozeer dit Discours met grote “D” belangrijk, maar wel de “Conversations” waar Gee het over heeft. Deze “Conversations” zijn gesprekken (gesproken of geschreven) over een bepaald thema, die ervoor zorgen dat taal op een bepaalde manier geïnterpreteerd wordt. In de zin “roken wordt geassocieerd met gezondheidsproblemen” weet iedereen dat het het roken is dat gezondheidsproblemen veroorzaakt en niet omgekeerd. “I refer to all the talk and writing that has gone on in a specific social group or in society at large around a major theme, debate, or motif as a “Conversation” with a capital “C,” using the term metaphorically, of course.” (Gee, 2005: 22) De Conversaties over anglicismen hebben misschien niet zo een grote impact op de samenleving of op de interpretatie van taal, maar het is binnen de groep van geïnteresseerden wel een duidelijke discussie, waar ieder een kant kan kiezen. De “Conversations” van Gee zijn “[...] debates in society or within specific social groups (over focused issues such as smoking, abortion, or school reform) that large numbers of people recognize, in terms of both what “sides” there are to take in such debates and what sorts of people tend to be on each side.” (Gee, 2005: 35) Welke kanten er zijn aan dit debat en welke “soort” mensen er aan deze kanten staan, is wat ik graag wil onderzoeken. Belangrijk is dat een discours, en dus ook Gee’s Conversations (een onderdeel van discours) geen duidelijke grenzen heeft of hebben: “Discourses can split into two or more Discourses. [...] Two or more Discourses can meld together.” (Gee, 2005: 30) Dit heb ik ook gemerkt bij het analyseren van mijn teksten. De bedoeling was te bespreken of de Tsjechen en Russen voor of tegen anglicismen zijn, maar in de teksten kwamen nog veel andere interessante aspecten naar voor. Ik heb dan ook enkele relevante aspecten aan mijn analyse toegevoegd: hoe de voorstanders en tegenstanders elkaar noemen, hoe de Tsjechen en Russen hun eigen taal en het Engels zien, welke toekomst de sprekers voor hun taal voorspellen.
2.2 Teksten Alle teksten zijn te vinden in bijlage 1. De lay-out is een beetje aangepast en irrelevante delen van de teksten zijn weggelaten. De oorspronkelijke teksten kan u vinden via de bijgevoegde links. Voor mijn analyse heb ik gewerkt met de oorspronkelijke tekst, zonder de schrijf- of grammaticale fouten te verbeteren. In mijn vertalingen geef ik wel de bedoelde betekenis weer.
8
2.2.1 Tsjechië Om de mening van de Tsjechen te leren kennen, heb ik acht teksten op internet gelezen. Ik heb de teksten in twee groepen gedeeld en deze met elkaar vergeleken. De eerste vier teksten representeren de “gewone man”: een discussie in een Facebookgroep, een artikel op de site van de “Hospodářské Noviny” (ihned.cz) dat mensen vroeg naar hun mening, reacties op een internetartikel over de invoering van de euro in Tsjechië en een blog met bijhorende commentaren. De volgende vier teksten tonen de mening van de Tsjechische hogere klasse. Het eerste artikel is geschreven door een linguïst, pedagoog en professor aan de Masaryk universiteit te Brno, Dušan Šlosar. Het tweede artikel is een interview met een leerkracht naar aanleiding van een Engels taalconcours. Verder schreef Karel Kozák, ingenieur bij het Tsjechische leger, een artikel over de toevloed van Engelse termen in zijn vakgebied. Het laatste artikel is een uitgeschreven televisie-interview met Karel Oliva, directeur van het “Ústav pro jazyk český”. Als ik verder over deze teksten spreek, zal ik ze voor het gemak alle vier “artikels” noemen.
2.2.2 Rusland Ook de acht Russische teksten heb ik in dezelfde groepen ingedeeld. De eerste vier teksten zijn fora die internetgebruikers de vraag stelden naar het gebruik van anglicismen. Bijzonder interessant is het derde forum, omdat dit specifiek gericht is naar jongeren. Het vierde forum deed zelfs een poll, maar slechts 6 leden brachten een stem uit. De volgende 4 teksten zijn opnieuw representaties van de intellectuele klasse. De eerste tekst is een artikel van de website van de “Комсомольская правда” (waarheid van de Komsomol) waarin de populaire Russische schrijver Michail Žvaneckij wordt geïnterviewd. De titel van het artikel “«Дефолт», «блокбастер», «Интернет»... Всех этих слов на русском нет?”6 verwijst naar een zin uit “Evgeni Onegin” van Puškin: “панталоны, фрак, жилет, всех этих слов на русском нет”7 (Puškin, 1960: 19). In de tijd van Puškin sprak de aristocratie in Rusland Frans. De schrijver van dit artikel geeft dus meteen aan dat men nog steeds met hetzelfde probleem zit, maar het Frans is vandaag vervangen door het Engels en de aristocratie is vervangen door alle lagen van de bevolking. De tweede tekst is een artikel van Boris Mel’c uit het tijdschriftje van de Russische Esperantobeweging (“Мир Эсперанто”, de wereld van Esperanto). Het tijdschrift is online beschikbaar. Enkele lezers gaven een reactie op het artikel. De derde tekst is een artikel uit internetmagazine “Личные Деньги” (Particulier Geld) en de laatste tekst is een uitgeschreven radio-interview met verschillende geleerden naar aanleiding van de nieuwe hervormingen van het 6 7
Default, blockbuster, internet ... bestaan al die woorden in het Russisch niet? Pantalons, frac, gilet, al die woorden bestaan niet in het Russisch.
9
Russisch. “Радио Свобода” (Radio Vrijheid) en luisteraars stelden vragen aan onder andere schrijver Petr Vajl’. Ook deze vier teksten zal ik in mijn verdere betoog “artikels” noemen.
2.3 Analyse In mijn analyse heb ik vooral gezocht naar de mening van de Tsjechen en Russen over de anglicismen in hun taal. Er kwamen echter ook andere interessante aspecten naar voor in de teksten, zoals de manier waarop de sprekers naar hun eigen taal kijken of de woorden die tegenstanders van anglicismen gebruiken om voorstanders te beschrijven en omgekeerd. Een duidelijk overzicht van de vergelijking van het gebruikte materiaal kan de lezer vinden in bijlage 2, de tabellen.
2.3.1 Mening over de anglicismen 2.3.1.1 Pro De Tsjechische forumgebruikers die voorstanders zijn van het gebruik van anglicismen in hun taal vinden dat ze moeten “meegaan met de tijd”8. Het Tsjechisch verandert en dat is maar goed ook, anders zou het een dode taal worden, zegt Tomáš Kohl op Facebook: “Taal is veranderlijk en als het niet zo was, zou ze verstarren, zoals bijvoorbeeld het Latijn”9. Hij denkt dus “dat het niet slecht is als een paar uitdrukkingen veranderen”10. Na een beschuldiging aan het adres van de jongeren, verdedigt Tomáš, zelf een tiener, zichzelf en zijn leeftijdsgenoten. Hij denkt niet dat het studenten en pubers zijn die de anglicismen hebben ingevoerd, maar hij legt de oorzaak bij de westerse imperialisten, net zoals vroeger de communisten deden: “nedával bych to za vinu studentům nebo puberťákům, ale jak by řekli komunisté: dával bych to za vinu „západním imperialistům”. Dat “de Engelse termen meestal in het kader van het vakgebied een duidelijke betekenis hebben en gewortelde Tsjechische equivalenten er niet voor bestaan”11, is ook een vaak gebruikt argument. De schrijver van de blog verkiest Czenglish, Tsjechisch vermengd met Engels (zie 5.5), omdat dat “als taal wellicht begrijpelijker en logischer is dan de bestaande archaïsche mastodont, het Tsjechisch”12. Anderen vinden het gewoon niet erg om vreemde woorden te 8
jit s dobou Jazyk je proměnlivý a pokud by nebyl, tak by strnul jako například latina. 10 Takže se nedomnívám, že je špatné, když se pár výrazů změní. 11 Anglické termíny mají většinou v rámci oboru jasný význam a zažité české ekvivalenty k nim neexistují. 12 radši czenglish, která jako jazyk snad bude srozumitelnější a logičtější, než stávající archaický mastodont český jazyk. 9
10
gebruiken: “Ik behoor stellig niet tot diegenen, die de overname van vreemde woorden storend vinden”13. Sommige Russische forumgebruikers zijn voorstanders van anglicismen omdat deze “vreemde woorden zorgen voor variatie in de taal”14 en “de taal er enkel rijker en welluidender door wordt”15. Op het forum “RU или EN“ geeft iemand een mooi voorbeeld van de variatie die de anglicismen met zich meebrengen: в студии стоит МИКШЕР, на кухне лежит МИКСЕР, а в ванной есть СМЕСИТЕЛЬ. А в английском языке такого разнообразия нету, там всё одним словом. И у нас могло быть одним (смеситель), но нам вот захотелось разных и тоже вроде пользуемся, и не жалуемся. :-)16
Ze vinden dat het geen zin heeft “de taal ingewikkelder te maken, als er veel eenvoudigere en heldere analoga bestaan”17. “Veel termen bestaan in het Russisch niet, en letterlijke vertalingen zijn ongelooflijk lang of absurd”18. In het forum voor jongeren zijn de voorstanders van de anglicismen zeer enthousiast: ze bewonderen het Engels en gebruiken het dan ook elke dag: “Я английский ежедневно применяю в общении”, “Мне нравится английский язык”, “Но английский язык обожаю!”, “Половина моей речи состоит из англоязычных слов и выражений”. Engels kennen is tegenwoordig erg “in” (“сейчас ведь знать английский очень актуально”). In twee van de vier Tsjechische artikels wordt het gebruik van anglicismen zelfs gestimuleerd, maar wel enkel op wetenschappelijk vlak. Linguïst en professor Dušan Šlosar en leerkracht Olga Prokopová vinden bovendien het Engels als taal ideaal voor wetenschappelijke communicatie en hopen dat de kennis van het Engels zich nog zal uitbreiden, zodat wetenschappers over de hele wereld elkaar gemakkelijk zullen kunnen verstaan: “Het feit dat deskundigen elkaar over heel de wereld kunnen begrijpen, is echt een grote aanwinst”19. Karel Oliva, hoofd van het “Ústav pro jazyk český”, zegt dat de anglicismen doordringen doordat er nieuwe begrippen en dingen ontstaan die geen Tsjechische naam hebben. Hij “vindt het dan ook begrijpelijker dat het Engelse woord wordt overgenomen en aangepast”20.
13
já rozhodně nepatřím k těm, kterým by vadilo přejímámí cizích slov. иностранные слова вносят разнообразие в наш язык 15 от него язык станет только богаче и многозвучнее 16 In de studio staat een mengpaneel, in de keuken ligt een mixer, en in de badkamer is een mengkraan. En in het Engels bestaat zo’n variatie niet, daar zeggen ze alles met één woord. Bij ons zou er één kunnen zijn (mengpaneel), maar we wilden er verschillende/meerdere en het lijkt erop dat we ze ook gebruiken, en we klagen niet. :-) 17 зачем насильно усложнять его, если есть более простые и четкие аналоги? 18 Многие термины на русском не существуют, а буквальные переводы невероятно длинные или несуразные. 19 To, že se mohou odborníci domluvit po celém světě, je skutečně velký přínos. 20 Myslím si, že přijmout a přizpůsobit si to slovo anglické je rozumnější. 14
11
In de Russische artikels wordt slechts eenmaal in het voordeel van de anglicismen gesproken. De schrijver van artikel 1, Dmitri Smirnov, gebruikt het woord “обогатить” (verrijken), wat erop wijst dat hij de anglicismen een verrijking vindt voor het Russisch: “Одна только сотовая связь за последние пять лет обогатила русский язык”21. “Cотовый” is een vertaling uit het Amerikaans-Engels (als in “cell phone”), terwijl ook de Brits-Engelse variant (mobile phone) in het Russisch gebruikt wordt: “мобильный”. 2.3.1.2 Middengroep Deze groep gebruikt in beide landen ongeveer dezelfde argumenten, maar is volgens de teksten die ik las, in Rusland veel groter dan in Tsjechië. Eén Tsjechische internetgebruiker vindt dat anglicismen niet kunnen “waar het totaal niet nodig is, omdat er Tsjechische vervangers voor bestaan”22. De meeste Russische internetgebruikers in deze groep vinden vreemde woorden in de taal te verdragen, maar vinden niet dat het Russisch daarom mag vergeten worden: “Het is begrijpelijk dat we tegenwoordig vaak niet zonder [vreemde woorden] kunnen, maar waarom dan de eigen taal compleet vergeten en vereenvoudigen?”23 De jongeren staan anglicismen toe “als er geen kortere Russische variant voor bestaat”24. De jongeren gebruiken Engelse woorden “enkel als scheldwoorden”25 of als het gaat om “nauwgerichte slang, bijvoorbeeld van computerspellen of gewoon iets dat te maken heeft met computers”26 of “als het nodig is terminologie te gebruiken”27. Er zijn redelijk wat jongeren die schrijven dat ze Engelse woorden toch proberen te vermijden: “я стараюсь избегать”, “в реале точно их не использую”, “их должно быть предельно мало”. Verder wordt er, net zoals in Tsjechië, gezegd dat het onnodig is “alle woorden die nog niet verouderd zijn en geen verandering nodig hebben, te veranderen in buitenlandse”28. Karel Kozák vindt anglicismen gerechtvaardigd “als ze passend zijn en verstaanbaar voor iedereen (of toch voor de meerderheid). Maar ze zijn niet nodig als men ze geforceerd en
21
De draadloze communicatie alleen al heeft in de afgelopen vijf jaar de Russische taal verrijkt. kde to vubec neni zapotrebi, protoze existuji ceske nahrady 23 Понятно, что теперь часто без них просто не обойтись, но зачем же полностью забывать и упрощать свой язык? 24 когда ему нет короткого русского аналога 25 только в качестве ругательств 26 узконаправленный сленг, например компьютерных игр или просто чего-то относящегося к компьютерам 27 если нужно использовать терминологию 28 подменять все слова, которые пока не устарели и не требуют замены, на иностранные 22
12
overbodig gebruikt”29. Olga Prokopová, de leerkracht, houdt er niet van als men het Engels gebruikt voor “woorden die eigenlijk in het Tsjechisch ook bestaan”30. In de Russische artikels van de intelligentsia waren geen standpunten voor deze groep te vinden. 2.3.1.3 Anti Anglicismen zijn “uitdrukkingen, die absoluut niet tot het Tsjechisch behoren”31, zegt Tomáš Kohl op Facebook. Het is “een verschrikking”32, “zulke onzinnigheden”33. Hij nuanceert dit wel met de opmerking dat men sommige anglicismen beter niet zou vertsjechischen, omdat dat er vreselijk uitziet. Volgens de Tsjechische internetgebruikers dienen anglicismen enkel om “in” te zijn, maar eigenlijk verstaat niemand ze. “Absurde onzin ziet er meteen veel beter uit, als men die doorspekt met een zo groot mogelijke hoeveelheid vreemde, liefst Engelse woorden. De meerderheid van de lezers begrijpt dit niet [...], het stomste deel van het volk juicht dat het materiaal IN is, en iedereen is tevreden.”34 Vaak zijn het niet de anglicismen in het algemeen die afgekeurd worden, maar hun gebruik in bepaalde situaties: “Mij stoort de verkrachting van het Tsjechisch in de media, en dat doen professionals.”35 “Het geschreven en gesproken Tsjechisch in de media en op internet is vandaag schandalig.”36 “Van “die mobajly” en “O2” krijg ik waarschijnlijk algauw blaren of eczeem op mijn zwezerik”37. Een mobajl is een GSM en O2 is een Tsjechische GSM-operator. Verder neemt een van de geïnterviewden in het artikel van de “Hospodářské Noviny” de volledige Angelsaksische invloed op de korrel: “De Angelsaksische culturele verwoesting is contraproductief”38. Op de blog zegt iemand waar het op staat: zijn volledige post bestaat uit “Tsjechisch of Czenglish?...liever Tsjechisch”39. De Russische internetgebruikers die tegen anglicismen zijn, gebruiken ongeveer dezelfde argumenten. Anglicismen dienen om iets “mooier” te doen klinken, maar verder hebben ze geen
29 kde jsou vhodná a srozumitelná pro všechny (nebo aspoň pro většinu). Ale není potřebná tam, kde se používá násilně a zbytečně. 30 slova, kde my vlastně máme česká slova 31 výrazy, které do českého jazyka rozhodně nepatří 32 hrůza 33 takové blbosti 34 Nesmyslný blaf vypadá hned mnohem lépe, když se prošpikuje co největším množstvím cizích, nejlépe anglických, slov. Většina čtenářů to nepochopí [...], blbější část národa zajásá, že materiál je IN, a všichni jsou spokojeni. 35 mi vadí prznění češtiny ve sdělovacích prostředcích, a ty dělají profesionálové 36 psaná i mluvená čeština ve sdělovacích prostředcích a na internetu je dnes hanebná 37 z "tý mobajlu" a "ou tů" asi brzo dostanu opar nebo ekzém na brzlíku 38 anglosaská kulturní devastace je kontraproduktivní 39 Čeština nebo czenglish?....radši čeština.
13
nut, want “praktisch voor alle leenwoorden bestaan er analoga in het Russisch”40. Het “vervuilt”41 het Russisch en is zelfs “beledigend voor ons volk”42. Deze Russen vinden dat ze trots moeten zijn op hun eigen taal: “Ik ben vóór het leren van het Engels, maar tegen haar invoering in het Russisch (ook bij ons moet er trots en zelfrespect zijn).”43 Ze hebben geen Engelse woorden nodig om zich uit te drukken, het Russisch volstaat om alles te kunnen zeggen wat ze willen: “Er bestaat geen onderwerp of gebeurtenis, die niet met behulp van de Russische taal uitgelegd zou kunnen worden.”44 Tweemaal wordt gezegd dat de Russische taal (en cultuur) moet beschermd worden en niet vergeten mag worden. “Het irriteert zo erg, dat ik het niet onder woorden kan brengen”45, schrijft iemand op het tweede forum. Net zoals de Tsjechische, denken ook deze Russische forumgebruikers dat de meeste mensen de anglicismen toch niet verstaan: “Waarom zijn ze nodig, als de meerderheid ze niet begrijpt?”46 Deze zin werd geschreven door iemand op het eerste forum, die vindt dat anglicismen, nodig in bepaalde domeinen, best als vakjargon mogen gebruikt worden, maar niet in de literaire taal mogen ingevoerd worden. Ook anderen reageren genuanceerder: “Ik ga akkoord dat hun gebruik in de techniek, de wetenschap en andere branches noodzakelijk is, namen van bedrijven vertalen we ook niet. Maar van uitdrukkingen zoals [...] тру [waar, Eng. true] krijg ik koude rillingen.”47 In de Tsjechische artikels spreken lerares Olga Prokopová, die pro anglicismen was binnen de wetenschap, en Ingenieur Karel Kozák, eerder al zeggend dat anglicismen niet mogen indien er een Tsjechische variant bestaat, zich ook negatief uit over de anglicismen. Olga Prokopová zegt in het interview dat “men anglicismen niet zomaar in het Tsjechisch mag invoeren. Vooral wanneer we ons realiseren hoe rijk de Tsjechische woordenschat is in vergelijking met het Engels”48. Karel Kozák schrijft in zijn artikel over Engelse woorden die de Tsjechische beginnen te vervangen in zijn vakgebied. Hij begrijpt niet waarom men nieuwe woorden wil invoeren, terwijl vroeger “iedereen wist waarover het ging, wat hij moest doen [...]. Waarom het veranderen?”49 Hij schrijft dat men erg is vooruitgegaan in de kennis van het Engels, maar dat men het Tsjechisch is vergeten. “En zo vergemakkelijkt het leven met het feit dat we
40
практически для всех заимствованных слов есть аналоги в русском [считаю, что переизбыток иностранных слов] засоряет [нашу речь и язык] 42 Обидно за наш народ. 43 Я за то, чтобы изучали английский, но против его внедрения в РУССКИЙ. (да и у нас должна быть гордость и самоуважение). 44 нет такого предмета или события, которое нельзя было бы объяснить с помощью русских слов 45 Бесит так, что не передать. 46 Зачем они нужны, если большинство их не понимает? 47 Я согласен, что в технике, науке и других отраслях их использование необходимо, название фирм мы тоже не переводим. А вот такие выражения как ты говоришь тру (правду) меня просто вымораживают. 48 Anglicismy by se do češtiny neměly zavádět necitlivě. Zvláště, když si uvědomíme, jak je slovní zásoba češtiny ve srovnání s angličtinou bohatá. 49 Každý věděl o co se jedná, co má dělat [...]. Proč to měnit? 41
14
eenvoudigweg Engelse woorden in het Tsjechisch invoeren.”50 Door het woord “eenvoudigweg” (jednoduše) interpreteer ik zijn uitspraak als volgt: de Tsjechen zijn te lui om na te denken over eigen woorden en nemen zomaar de Engelse woorden over. Hij geeft enkele voorbeelden van zulke “eenvoudigweg overgenomen” anglicismen in het Tsjechisch: centrum, interface, apgrejdování (upgraden), transport, enz. In het artikel van “Личные Деньги” gebruikt de auteur de woorden “загрязнители языка” (“vervuilers van de taal”). Schrijver Michail Žvaneckij geeft in het interview aan dat de invloed van het Engels “een normaal proces is”51, waardoor ik zijn mening eerst bij neutraal wilde zetten. Hij gaat echter verder met volgende woorden: “Maar als we computers, geneesmiddelen, machines gebruiken die in het Westen zijn gemaakt, dan worden we zelf gijzelaars van hun taal”52. Het woord “gijzelaars” kan volgens mij echter absoluut niet neutraal geïnterpreteerd worden, aangezien een gijzelaar toch meestal tegen zijn wil gegijzeld wordt. Het lijkt wel of hij de Russen verwijt dat ze niet genoeg hebben aan hun eigen land en naar het Westen grijpen voor meer producten. Hij vindt dat ze er de nadelen dan maar moeten bijnemen. 2.3.1.4 Neutraal (geen mening) Het neutrale standpunt wordt gevormd door enkele Tsjechische reacties in het artikel van ihned.cz en op de blog. “Het overnemen van Engelse woorden is minder erg dan het verbuigen van afkortingen”53 of “grammaticale fouten“54. Zij vinden die anglicismen dus niet zo storend, er bestaan ergere dingen. De Russen die neutrale reacties gaven op de fora zijn niet erg bezig met het probleem. “Vroeg of laat gaat het wel over”55, “het is jongerenslang geworden, maar daar is volgens mij niets meer aan te doen”56. Anderen merken het zelfs gewoon niet (meer) op: “Я не замечаю”. “Проскальзывают, но давно не обращаю снимания”. Wat ook af en toe in de fora aan bod komt is de opkomst van het Chinees. Enkele forumleden minimaliseren het belang van het Engels. Deze taal zal helemaal niet zo invloedrijk blijven als deze nu is, dus bereid je beter voor op de komst van het Chinees, de taal met de meeste sprekers ter wereld. Een Russisch forumgebruiker begint alvast te oefenen met het volgende zinnetje: “Сунь-хуй-вчай, вынь-пей-
50
A tak se život usnadňuje tím, že jednoduše do češtiny vkládáme anglická slova. Это нормальный процесс. 52 Но если мы пользуемся компьютером, лекарствами, машинами, сделанными на Западе, то, само собой, становимся заложниками их языка. 53 Přejímání cizích slov mi tak nevadí jako skloňování zkratek. 54 Gramatické chyby 55 рано или поздно пройдёт 56 стало молодежным слэнгом, с этим уже ничего не поделаешь по моему 51
15
сам!” Het klinkt als Chinees, maar het is eigenlijk Russisch voor “steek je piemel in de thee, haal hem eruit en drink het zelf op.” In de Tsjechische artikels stelde niemand zich echt neutraal op. De vier Russische artikels bevatten allemaal neutrale standpunten. De schrijvers of geïnterviewden van deze artikels zijn allen vrij gerust dat dit eerder een trend is en dus wel zal overgaan. Deze Russische intellectuelen staan dus vrij neutraal tegenover het gebruik van anglicismen. Michail Žvaneckij beweert dat er “strikt gezien niets ergs met de taal gebeurt”57 en “we ook dit wel zullen overleven”58. “Het is niet omdat iets in het Engels verhevener klinkt. Er is gewoon geen analogon voor “merchandiser” in heldere bewoordingen”59. Om het interview af te sluiten geeft hij de lezer de belangrijke boodschap mee, dat “het belangrijkste het overbrengen van de gedachte is”60. In welke taal je dat dan doet, maakt niet uit, iedereen zal je toch verstaan. In een brief naar de redactie van het tijdschrift van “Мир Эсперанто” schrijft een lezer dat “woorden als «сайт» en «сервер» vroeger niet nodig waren, maar nu gewoon onmisbaar zijn geworden”61. Men neemt Engelse woorden over “voor het gemak. Of het woord nu vreemd is of gecreëerd door eigen filologen – ze zijn toch nieuw”62. Het artikel op de site van “Личные Деньги” zegt dat de Russen “gewoon geen equivalente termen, begrippen en benamingen in het Russisch kunnen uitzoeken, ten gevolge van de snelle ontwikkeling van de wetenschappelijke en technologische vooruitgang, die zich jammer genoeg niet in [hun] vaderland ontwikkelt”63. De uitdrukking “jammer genoeg” (к сожалению) zorgt voor een treurige bijklank in verband met het Russische wetenschappelijke en technologische niveau, maar de uitspraak over de anglicismen blijft wel neutraal. In het interview op radio “Свобода” geeft schrijver Petr Vajl’ zijn mening over de hervorming van de Russische taal die in 2003 gebeurde om de Russische taal te beschermen. Volgens hem is “taal [...] een zelfregulerend en zelforganiserend systeem, met andere woorden, een natuurkracht, en men kan zich voorhouden dat het mogelijk is een taal te beschermen – dat is als dobberen in een rubberbootje en meteen de Stille Oceaan beschermen. Taal is groter, sterker,
57
По большому счету ничего страшного с языком не происходит. И эту переживем. 59 И это не потому, что на английском что-то звучит благороднее. Ну просто нет «мерчендайзеру» аналога на языке родных осин. 60 Главное, донести свою мысль. 61 Слова «сайт» и «сервер» раньше и не нужны были. Теперь в них появилась необходимость. 62 для удобства. Иностранное оно или создано «домашними» филологами – оно все равно новое. 63 быстрое развитие научно-технического прогресса (НТП), который, к сожалению, развивается не на нашей родине, вследствие чего мы просто не можем подобрать эквивалентные термины, понятия и наименования в русском языке. 58
16
slimmer dan elk van zijn sprekers en alle sprekers samengenomen”64. “Het Russisch begon zich duizend jaar geleden te vormen en het zal nog duizend jaar overleven – jou, ons en iedereen”65. Met andere woorden, het maakt niet uit of de sprekers nu voor of tegen anglicismen zijn, enkel de taal zelf beslist of deze Engelse woorden blijven of niet.
2.3.2 Tegenstanders over de gebruikers van anglicismen De gemiddelde Tsjech die niet van anglicismen houdt, heeft een duidelijk beeld van Tsjechen die wel graag anglicismen gebruiken. Deze laatsten denken dat ze beter zijn, maar het feit dat ze anglicismen gebruiken wijst volgens de tegenstanders eigenlijk op domheid. Iemand schreef in een reactie op de blog zelfs dat je door anglicismen te gebruiken “je nationale identiteit loochent”66. Iemand anders schreef bij diezelfde blog dat “mensen die zich in de managementsfeer bewegen (vooral leiders) hun zelfbewustzijn, originaliteit en eventueel hun hogere positie, precies verhogen door het gebruik van gewoon overbodige anglicismen”67. “Hun manieren ergeren [hem/haar] ongelooflijk”68. Op Facebook hebben ze het over “uilskuikens”69 en “vreselijke taalgebruikers”70 en iemand vraagt zich af of de anderen ook het gevoel hebben dat ze “die mensen zouden vermoorden, als ze je zeggen dat ze “een goede tijd gehad hebben“ en daarna zelfs daaraan “heb een leuke dag” toevoegen”71. Deze laatste persoon ergert zich dus vooral aan het letterlijk vertalen van Engelse uitdrukkingen (syntactische anglicismen) als “to have a good time” en “to have a good day”. Bij het artikel over de euro schrijft iemand dat hij de indruk heeft dat de gebruikers van anglicismen “het gevoel hebben een elite te zijn, maar het [gebruik van anglicismen] is eerder een teken van zwakkere intelligentie”72. In het artikel van de “Hospodářské Noviny” zegt Pavel uit Praag dat het moeilijk zal zijn de eigen identiteit te onderhouden in een land “waar de meerderheid van de mensen alles wat Angelsaksisch is aanneemt zonder na te denken en zonder overwegingen”73.
64
язык есть саморегулирующаяся и самоорганизующаяся система, иными словами, стихия, и возомнить o себе, что можно защищать язык - это как выплывать на резиновой лодочке и защищать Тихий океан весь сразу. Язык больше, сильнее, умнее каждого из его носителей и всех носителей вместе взятых. 65 Русский язык тысячу лет начал создаваться, еще тысячу лет переживет - и тебя, и нас, и всех. 66 tím popíráš svou národní identitu 67 lidí, kteří se pohybují ve sférách managementu (vlastně vedoucích), kteří si používáním naprosto zbytečných anglicismů akorát zvyšují své vlastní sebevědomí a domnělou originalitu, případně vyšší postavení 68 Neskutečně mě vytáčí manýry lidí... 69 hňupi 70 hnusní jazykáři 71 No nezabili by jste ty lidi, když Vám řeknou, že "Měli dobrý čas" a pak ještě přidají "Mějte hezký den" 72 mají pocit jiste „elity“, ale je to priznak spise slabsi inteligence 73 kde většina lidí všechno anglosaské přejímá naprosto bez rozmyslu a bez úvahy
17
Op het tweede forum schrijft een Russische persoon dat hij/zij geen vrienden heeft die Engelse woorden gebruiken, maar als dat wel zo was, hij/zij “die mensen enorm zou haten”74. Op forum 4 schrijven bepaalde gebruikers dat diegenen die anglicismen gebruiken dat enkel doen om “in” te zijn. Ze zijn “trots dat ze enkele van die modieuze, klote (letterlijk: neuk je moeder) woorden kennen”75, maar eigenlijk zijn ze “gewoon dom”76. Ze “kennen hoogstwaarschijnlijk zelfs hun eigen taal niet, laat staan een andere!”77 Ze “kennen soms de betekenis van die woorden niet eens, maar ze willen zich slim en “glamoureus” voordoen”78. Karel Kozák beschuldigt de gebruikers van anglicismen ervan “de indruk te geven dat mensen die geen Engels kennen minderwaardig en overbodig zijn”79. In de andere artikels wordt hier niets over gezegd.
2.3.3 Voorstanders over de tegenstanders van anglicismen Tegenstanders van anglicismen ondervinden blijkbaar niet zo een weerstand als de voorstanders. In de Facebookgroep schreef iemand dat “het idioten zijn, die zich vasthouden aan stereotypen en regeltjes, als een schapenkudde”80. Een ander lid van Facebook schreef dat diegenen die weigeren anglicismen te gebruiken om de tradities eer aan te doen, “dan thuis ook maar de elektriciteit en het warm water moeten afsluiten”81. Russische forumgebruikers hebben hierop, net zoals de Tsjechische intellectuelen, geen commentaar. In het artikel “«Дефолт», «блокбастер», «Интернет»... Всех этих слов на русском нет?” schrijft Dmitri Smirnov dat wie woorden als “коннект” (connect) en “юзерпик” (userpic) niet kent, “uit het ritme van de tijd raakt”82.
2.3.4 De eigen taal De Tsjechen zijn over het algemeen vrij negatief over hun eigen taal. Het Tsjechisch is “moeilijk”83, “één van de moeilijkste talen ter wereld”84, “niet interessant voor kinderen,
74
люто-бешено бы ненавидел этих людей гордятся тем, что знают пару таких модных, ёпта, слов 76 просто глупы 77 Эти люди, скорее всего, не знают даже родной язык, а тем более, иностранный! 78 иногда даже не понимают значения этих слов, но хотят показаться умными и "глЯмюрными" 79 dávají najevo, že lidé neovládající angličtinu jsou méněcenní a zbyteční 80 magori, co se drzi stereotypu a nejakejch pravidel jako ovce stada 81 tak si doma vypnete el. proud a teplou vodu... 82 выпадаете из ритма времени 83 těžká 84 jedním z nejtěžších jazyků světa 75
18
archaïsch en onnodig ingewikkeld”85, “gewoon een stupide taal in de vorm waarin ze vandaag bestaat”86, “lastig”87, “een moeilijke taal vol uitzonderingen”88, een “archaïsche mastodont”89. “Voor de aankomende generatie is het Tsjechisch in zijn huidige vorm veel te gecompliceerd”90. Het Tsjechisch “heeft enkele zó stupide woorden dat ze ergens door vervangen moeten worden”91. Deze “knoedeltaal”92 (dit verwijst naar de knedlíky, een typisch Tsjechisch gerecht) “heeft een hervorming nodig, maar dan een behoorlijke. Ze moet radicaal vereenvoudigd worden”93. Anderen vinden het Tsjechisch ook “ingewikkeld”94, en de taal “zou absoluut vereenvoudigd moeten worden. Maar met mate. Alle grammaticale regels onthouden is voor een normale sterveling onmogelijk”95. De taal is goed “voor volslagen masochisten en een paar gekken”96. De persoon die dit schreef is “niet voor een totaal radicale hervorming, maar zolang de professionele schrijvers en auteurs geen verbeteringen laten aanbrengen in hun teksten, zou het Instituut voor de Tsjechische taal moeten ophouden zich bezig te houden met nonsens en handelen”97. Ook de Tsjechen zelf komen er niet al te best uit. Op het forum op Facebook schrijft Zuzana Hofmanová over Tsjechië in de Europese Unie en in de wereld. “Alles waarop Tsjechië trots kon zijn (glas, bier en zware industrie), is onherroepelijk verdwenen”98. “Tsjechië blinkt nergens in uit, en door de Europese Unie mag dat nu ook niet meer. Vooral niet afwijken van de Europese standaard”99. Volgens haar ziet de wereld de Tsjechen als “fraaie debielen”100. Nadat de overheersende taal vanaf de 17de eeuw het Duits was geweest, hebben de Tsjechen tijdens de nationale wedergeboorte (národní obrození, eind 18de – begin 19de eeuw) hard gestreden om hun taal nieuw leven in te blazen. Nu lijkt het wel of ze liever een andere taal zouden spreken. Gelukkig las ik ook nog enkele commentaren van mensen die de schoonheid van
85
je pro děti český jazyk nezajímavý, archaický a zbytečně složitý naprosto stupidní jazyk ve své formě v jaké existuje dnes 87 obtížná 88 tezky jazyk plny vyjimek 89 archaický mastodont 90 pro nastupující generace je už čeština v její současné podobě příliš komplikovaná 91 ma tak stupidni nektere slova ze necim se to musi nahradit 92 knedlikovej jazyk 93 potřebuje reformu, ale pořádnou. Potřebuje radikálně zjednodušit 94 složitá 95 určitě by potřebovala zjednodušit. Ale s mírou. Pamatovat si všechny gramatické poučky je pro normálního smrtelníka nemožné. 96 pro naprostý masochysty a pár bláznů 97 pro naprostý masochysty a pár bláznů. Nesjem pro totálně radikální reformu, ale pokud si profesionální spisovatelé a autoři nechávají dělat korektury svých textů, tak by se Ústav jazyka českého měl přestat zaobírat kravinama a konat 98 To, co nás ve světě proslavilo a na co jsme byli pyšní (sklo, pivo, těžký průmysl) je zřejmě nenávratně pryč. 99 v ničem jiném vyniknout nedokážeme a díky EU vlastně ani nesmíme. Hlavně nevybočovat z evropského standardu. 100 pěkné debily 86
19
het Tsjechisch blijven zien. Het Tsjechisch is “mooi, veelkleurig, treffend, van ons”101. “Welke andere taal heeft zon schitterende uitdrukkingen, waar je met de allerkleinste verandering gewoon een andere betekenis verkrijgt?”102 Op de blog schrijft iemand dat “enkel diegene die juist Tsjechisch kan schrijven en spreken, een zeer bewonderenswaardig persoon is”103. Iemand anders vindt dat “enkel mensen met een zwak verstand erover kunnen denken of zelfs, zonder een greintje schaamte, verkondigen dat hun moedertaal stupide is”104. Als reactie op de grote vraag naar officiële vereenvoudiging, schrijft iemand het volgende: Elke taal ontwikkelt zich. We zijn vermoedelijk sowieso op weg naar een vereenvoudiging van de geschreven vorm van het Tsjechisch – het bestaan van de elektronische communicatiemiddelen zal een welkome dekmantel zijn. Ik ben er desondanks van overtuigd dat ook een nieuw gecodificeerd Tsjechisch zonder i/y, zonder interpunctie en zonder hoofdletters door de volgende generatie niet zal gerespecteerd worden, of ze zullen haar opnieuw tot stupide en ingewikkeld uitroepen.105
Russische forumgebruikers zijn enorm positief over hun eigen taal, wat een groot contrast vormt met zowel de Tsjechische Facebookgroep en blog als de Russische artikels (zie later). Een benaming die op de fora steeds terugkomt, is “великий и (все)могучий” (grote en almachtige), vaak zelfs in hoofdletters, om haar extra kracht bij te zetten: “ВЕЛИКИЙ И ВСЕМОГУ[Щ]ИЙ”, “МОГУЧИЙ”. Deze woorden komen uit een stukje tekst dat alle Russen vroeger uit het hoofd moesten leren: “De Russische taal” uit het werk “Стихотворения в прозе” (gedichten in proza) van Turgenev: Русский язык Во дни сомнений, во дни тягостных раздумий о судьбах моей родины, — ты один мне поддержка и опора, о великий, могучий, правдивый и свободный русский язык! Не будь тебя — как не впасть в отчаяние при виде всего, что совершается дома? Но нельзя верить, чтобы такой язык не был дан великому народу!106 (Turgenev, 1946: 206; mijn nadruk)
101
krásná, pestrá, výstižná, naše Která jiná řeč má tak nádherná slovní vyjádření, kde malilinkatou změnou dosáhnete naprosto jiného významu? 103 jen ten, kdo umí psát a hovořit správně česky, je člověk hodný obdivu 104 Jenom lidé mdlého rozumu mohou uvažovat nebo dokonce prohlásit, aniž by pocítili špetku studu, že rodný jazyk je stupidní. 105 Každý jazyk se vyvíjí. Ke zjednodušení psané formy češtiny pravděpodobně dojde - existence elektronických prostředků komunikace bude vítanou záminkou. Jsem nicméně přesvědčen, že ani nově kodifikovaná čeština bez i / y, bez interpunkce a bez velkých písmen nebude dalšími generacemi respektována, neb ty ji prohlásí opět za stupidní a složitou. 106 De Russische taal. In dagen van twijfel, in dagen van sombere gedachten over het lot van mijn vaderland, - ben jij alleen mijn steun en toeverlaat, o grote, machtige, waarachtige en vrije Russische taal! Als jij er niet zou zijn – hoe zou ik dan niet in wanhoop vervallen bij het zien van alles wat zich thuis [in het vaderland] afspeelt? Maar het is onmogelijk te geloven dat zo een taal niet aan een groot volk zou gegeven zijn! 102
20
Iemand ziet het feit dat er anglicismen en andere vreemde woorden in de Russische taal voorkomen net als een pluspunt van het Russisch. Hierdoor is het namelijk een rijke taal geworden (“Русский язык - это синтез многих языков, поэтому он такой богатый!”). Een andere forumgebruiker vindt het Russisch zelfs een wereldtaal. Hoewel ze niet erg verspreid is in de wereld, is ze rijk en moeilijk om te leren, en dat zijn genoeg argumenten: “И русский язык тоже является мировым, хоть он и не так распространён в мире (одной из причин этого как раз и является его богатство, т. е. сложность изучения)”107. In de Tsjechische artikels wordt ook hierover niets gezegd. De schrijver van het Russische artikel “У русского языка нет будущего”108, Boris Mel’c, laat zich, in tegenstelling tot zijn landgenoten op de fora, zeer negatief uit over de Russische taal. Omdat het zo extreem negatief is, denk ik niet dat we het als representatief kunnen zien voor de hele Russische intelligentsia, maar het is wel interessant om eens te bekijken. Volgens hem is “het Russisch gewoon een ongelukkige taal. Met zijn oeroude wortels is hij niet geschikt om zich de tegenwoordige technologie eigen te maken, zich kort en precies uit te drukken. Daar, waar het Engels voldoet door “user” te zeggen, blijft het Russisch hulpeloos spartelen.”109 “Het Russisch was goed voor de middeleeuwse, feodale gemeenschap, toen een gesprek ging over bepaalde concrete zaken: over planten, dieren, huisraad, het gezinsleven, eenvoudige ambachten. Maar voor de uitdrukking van ideeën is het Russisch slecht aangepast, het beheerst moeilijk de abstracte begrippen. Het is een taal van liederen, niet van het verstand.”110 “De structuur van het Russisch is de structuur van een taal die zich in een veel vroeger stadium bevindt dan het Engels”111. Mel’c vindt dus dat het Russisch niet geschikt is voor modernisering. Het kan wel blijven bestaan om liederen van vroeger te zingen, maar in de toekomst zal men moeten overgaan tot het gebruik van het Engels. “Rusland, dat al enkele eeuwen het Westen probeert in te halen maar er in het geheel niet in slaagt, bleef ook achter in de ontwikkeling van de taal.”112 Ook Rusland zelf zal zich dus moeten aanpassen...
107 De Russische taal blijkt ook werelds te zijn, hoewel ze niet zo verspreid is in de wereld (één van de oorzaken daarvan blijkt net haar rijkdom, d.w.z. de moeilijkheid om het te leren. 108 De Russische taal heeft geen toekomst. 109 Русский язык - попросту незадавшийся язык. Со своими дремучими корнями он неспособен освоить современную технику, выражаться кратко и точно. Там, где английскому достаточно сказать "user", русский беспомощно барахтается. 110 Русский язык был хорош для средневекового, феодального общества, когда разговор шел о каких-то конкретных вещах: о растениях, животных, домашней утвари, семейной жизни, простых ремеслах. Но для выражения идей русский плохо приспособлен, тяжело ворочает отвлеченными понятиями. Это язык песни, а не мысли. 111 структура русского языка – это структура языка, находящегося на более ранней стадии развития, чем английский. 112 Россия, которая вот уже несколько веков догоняет и никак не может догнать Запад, отстала и в развитии языка.
21
2.3.5 De eigen taal, vermengd met anglicismen Tsjechen hebben een aparte naam voor het “Tsjechisch dat doorweven is met anglicismen”113: “Czenglish” of “Čengličtina”. Voor dit laatste haalt Karel Kozák inspiratie uit een artikel in de krant “Lidové Noviny”. Hij legt uit dat in het artikel een Duitse vrouw kritiek geeft op het gebruik van Engelse woorden in het Duits waar het eigenlijk niet nodig is. Zij noemt het “Denglish”. Op Facebook beschrijft Zuzana Hofmanová haar busritten, waarop ze jongens hoort praten over welk “levl” (level, niveau) ze gehaald hebben in een computerspel en wie ze nog moeten “kilnout” (doden). Ze vindt dat het klinkt als “een of ander ptydepe geheimtaaltje”114. Het woord “ptydepe” komt uit het toneelstuk “Het memorandum” (“Vyrozumění”, 1965) van Václav Havel. Hierin is ptydepe de naam van een fictieve artificiële taal, die als nieuwe officiële taal wordt geïntroduceerd in een bepaalde organisatie. Nu wordt het in Tsjechië gebruikt om onbegrijpelijk jargon aan te duiden. Op de blog schrijft dan weer iemand dat het Czenglish niet onduidelijker, maar “als taal eerder begrijpelijker en logischer zal zijn”115.
2.3.6 Het Engels Op de Tsjechische fora en de blog die ik las, kwamen zowel positieve als negatieve reacties over het Engels voor. De schrijver van de blog heeft, in tegenstelling tot wanneer hij Tsjechisch schrijft, “geen probleem als hij Engels schrijft. Het Engels is gewoon eenvoudiger”116. Blijkbaar zijn redelijk wat Tsjechen ervan overtuigd dat Engels een eenvoudige taal is, maar dat wordt niet altijd als een pluspunt gezien. Elke “domkop”117 kan Engels leren, het Tsjechisch bevat tenminste niet zo een “burdel” zoals het Engels. “Burdel” kan zowel rommel, chaos als een echt bordeel betekenen. Positief is het in ieder geval niet. Anderen begrijpen niet dat het Engels als eenvoudig wordt aanzien: “Er zijn soms zoveel uitzonderingen dat mijn hoofd ervan begint te draaien.”118 Op de blog vertelt iemand waarom hij zich niet wil bezighouden met het leren van Engelse woorden: Probeer eens een Engelse tekst fonetisch voor te lezen aan een Engelsman. Hij zou waarschijnlijk snel met zijn vinger tegen zijn voorhoofd tikken, omdat hij u helemaal niet begrijpt. Dus ik weet
113
češtinu, která je protkána anglickými slovy nějaký tajný ptydepe jazyk 115 Czenglish, která jako jazyk snad bude srozumitelnější a logičtější. 116 když píšu anglicky, tak problém nemám. Angličtina je prostě jednodušší. 117 moula 118 tam je nekdy tolik vyjimek az mi z toho de hlava kolem koukolem 114
22
niet waarom ik het Engels als beter dan onze taal zou moeten beschouwen. Als de Engelsen in het verleden te lui waren hun mond naar behoren te openen bij het spreken, dan is dat hun probleem.119
“Engels is IN”120 is een argument dat zowel in de positieve als de negatieve zin gebruikt wordt. Iemand schrijft ironisch dat “wat Engels is, cool is. Wie Engels spreekt, is cool”121. Het Engels wordt als een wereldtaal beschouwd. Op het eerste forum reageert Mir op dit feit door te zeggen dat hij/zij daar wel mee akkoord gaat, maar dat het Engels “in veel landen wordt gesproken, maar niet omdat het handig, kort en eenvoudig is, en al zeker niet om haar schoonheid en rijkdom!”122 Waarom het Engels dan wél als een wereldtaal beschouwd wordt, schrijft hij/zij niet. Op het vierde forum verdedigt iemand de Russische taal. “In het Russisch zijn er 33 letters, in het Engels 21 (ongeveer), dus ze moeten van in het begin voor ons onderdoen en ze kunnen hun zinnen niet afmaken!”123 Door een tekort aan letters in hun alfabet kunnen Engelsen volgens hem dus hun zinnen niet voltooien. Het Engelse alfabet bevat trouwens 26 letters, net zoals het Nederlandse. In de Tsjechische artikels is hierover opnieuw niets te vinden. Het artikel uit het Esperantotijdschrift, dat zeer negatief is over het Russisch, is dan weer zeer positief over het Engels. Het Engels is het tegenovergestelde van het Russisch. Waar het Russisch georiënteerd is op liederen, is “het Engels helemaal gericht op de ratio, ze heeft geen overtollige vetvorming, ze werkt met elke spier, elke letter”124.
2.3.7 Toekomst van de eigen taal Op Facebook begint iemand een nieuw forum met de zin “het Tsjechisch zal binnen enkele honderden jaren volledig verdwenen zijn”125. Een zeer pessimistisch beeld van de toekomst van het Tsjechisch, dat ook terugkomt op de blog. Daar schetst een internetgebruiker in post 12 zijn toekomstbeeld van het Tsjechisch aan de hand van één zin: “Jsem nicméně přesvědčen, že ani nově kodifikovaná čeština bez i / y , bez interpunkce a bez velkých písmen nebude dalšími generacemi respektována, neb ty ji prohlásí opět za stupidní a složitou.” In 2030 zal men die zin 119
No, zkuste číst Angličanovi anglický text foneticky. Asi by si brzy začal poklepávat ukazovákem na čelo, protože by vám vůbec nerozuměl. Tak nevím, proč bych měl považovat anglický jazyk za lepší než je ten náš. Když byli v minulosti anglosasi líní otvírat při mluvení pořádně hubu, tak je to jejich problém. 120 Angličtina je IN. 121 Co je anglické, je "cool". Kdo mluví anglicky, je "cool". 122 Во многих странах на нём говорят не потому, что он удобный, краткий и простой, и уж явно не из-за своей красоты и богатства!!! 123 в русском языке 33 буквы, а в английском 21 (вроде), так что они нам по любому изначально уступают и не договаривают! 124 Английский язык весь направлен на смысл, у него нет лишний жировых отложений, он работает каждым мускулом, каждой буквой. 125 Čeština stejně za pár set let buď úplně zmizí.
23
nog grammaticaal juist schrijven, maar zonder háčky, čárky, hoofdletters en interpunctie: “jsem nicmene presvedcen ze ani nove kodifikovana cestina bez dvou tipu i bez interpunkce a bez velkich pismen nebude dalsimi generacemi respektovana neb ti ji prohlasi opet za stupidni a slozitou”. Ook het verschil tussen i en y zal verdwenen zijn. In 2050 is de zin sterk ingekort: “mislim ze cj je nahovno”. “cj” staat hier voor “český jazyk“. In 2070 kunnen de mensen alleen nog balken als een ezel: “héééé - grrrhhh - éééé - úúúú -hrrrr – grrrr”. In post 19 reageert blogger Charlie met nog enkele jaartallen. In 2080 zullen er enkel nog klinkers zijn (“aaaaaaeeeeeee-
iiiiiiiii-oooooooo-uuuuuu”),
in
2090
zal
men
in
tekeningetjes
schrijven
(“☺☻♥♦♣♠•◘○◙♀♪♫☼►◄↕‼¶§↨↑↓→←∟↔▲▼”) en tegen 2100 gaat men volledig over op computertaal (“..................................................................................010101”). Taalkundige Dušan Šlosar voorspelt dat “als er in de volgende twintig jaar geen maatschappelijke wending plaatsvindt, de woordenschat van het jaar 2030 gelijkaardig zal zijn met die van vandaag”126. In domeinen als economie, sociologie, computertechnologie, mode zal volgens hem “de toestroom van anglicismen zich in de toekomst waarschijnlijk nog uitbreiden”127. In het radio-interview wordt een brief voorgelezen van een luisteraar die zich rechtstreeks uit over de toekomst van de Russische taal. “Het Russisch heeft zichzelf volledig uitgeput, zodat geen enkele mentale behoefte nog voldoet aan de hedendaagse mens en dat in het algemeen binnen 20 jaar allen Engels zullen praten. Zo een expansie van het Engels is voorhanden.”128 Hij gelooft dus dat het Russisch volledig van het toneel zal verdwijnen. Uit de titel van het Russische artikel van de Esperantobeweging blijkt al meteen de mening van de schrijver: “У русского языка нет будущего”, de Russische taal heeft geen toekomst. Volgens hem kan “het Russisch misschien behouden worden als taal van de poëzie, grootmoeders sprookjes en liedjes, maar ze gebruiken in de communicatiesystemen van de 22ste en 23ste eeuw zal gewoon onrationeel zijn, en langzaamaan zal men haar vergeten”129. Dit komt door de “begrensdheid van het Russisch, haar onaangepastheid aan de opgave van de technologische en wetenschappelijke vooruitgang”130. Welke taal komt er dan in de plaats? “Het Engels wordt in Rusland wat het in Indië is geworden, - ook zonder elke politieke kolonisatie. Een technische,
126
pokud v příštích dvaceti letech nedojde ke společenskému převratu, bude i slovní zásoba roku 2030 podobná té dnešní 127 příliv anglicismů se v budoucnu asi vystupňuje 128 Русский язык вообще себя исчерпал, что никакие ментальные нужды не удовлетворяет современного человека и что вообще через 20 лет все будут говорить по-английски. Такая экспансия английского языка налицо. 129 Русский, может быть, сохранится как язык поэзии, бабушкиных сказок и песен, но использовать его в коммуникативных системах 22 или 23 века будет просто нерационально, и постепенно он начнет забываться. 130 ограниченности русского языка, его неприспособленности к задачам технического и научного прогресса.
24
culturele, taalkundige kolonisatie zal effectiever werken”131. Iemand reageert op dit artikel dat het Russisch wél “geschikt is om zich te ontwikkelen, maar dat gewoon niet wil doen”132. De lezer zegt dat het Russisch zich uiteraard wel ontwikkelt, maar de ontwikkeling toch zo lang mogelijk probeert tegen te werken. “Als het zo blijft verdergaan, zal [het Russisch] vergaan”133. Ik vond het vreemd dat ik enkel pessimistische toekomstbeelden voor beide talen vond, maar ik denk dat mensen die er optimistisch over denken misschien niet meteen de behoefte hebben om dat te uiten. In ieder geval zit een mooi toekomstbeeld wel een beetje verwoord in de neutrale meningen van de Tsjechen en Russen. Zij zeggen dat de invloed van het Engels wel zal overgaan, dat hun taal sterk is en dat zal overleven. Hieruit meen ik te kunnen opmerken dat ze de toekomst van hun taal ook positief inschatten.
2.4 Conclusie In Tsjechië is men in de teksten over het algemeen vrij neutraal of kiest men ervoor enkel anglicismen te gebruiken indien er geen Tsjechische variant bestaat. Fouten in de spelling of grammatica zijn veel erger dan het gebruik van Engelse woorden. Ik vond wel veel reacties die bij pro of contra hoorden, maar meestal plaatste men die mening in een bepaalde specifieke context. Iemand schreef bijvoorbeeld dat hij tegen de anglicismen was die men gebruikt in de media, iemand anders was vóór het gebruik van anglicismen in het kader van een bepaald vakgebied. De Tsjechische intelligentsia in de artikels spreekt zich blijkbaar niet graag uit over zowel de eigen taal als het Engels, maar ook de voorstanders en tegenstanders spreken geen kwaad woord over elkaar. Ze houden zich over het algemeen nogal in het midden. Dit zou ook de afwachtende houding in de Tsjechische bronnen die ik las, kunnen verklaren. In de Russische artikels was de overheersende mening neutraal, net zoals in de Tsjechische teksten. In de teksten van het gewone Russische volk stonden veel meer uitgesproken reacties dan in de Tsjechische. De meningen zijn veel meer verdeeld. Sommigen vinden anglicismen vreselijk, anderen vinden ze fantastisch. In de Russisch teksten stonden ook veel meer reacties dan in de Tsjechische. De oorzaak daarvan zou kunnen liggen in het feit dat het probleem jonger is dan in Tsjechië, waardoor de meningen nog wat gevormd moeten worden. Rusland heeft nog maar 20 jaar open grenzen en is nooit erg bezig geweest met het Westen. De plotselinge toevloed van nieuwe zaken en woorden brengt de mensen misschien een beetje in verwarring. In Tsjechië 131 Английский станет в России тем, чем он стал в Индии, - и безо всякой политической колонизации. Техническая, культурная, языковая колонизация действует более эффективно. 132 русский язык способен развиваться, но не хочет этого делать 133 Если так будет продолжаться и дальше, он погибнет.
25
is de invloed van het Engels al langer aan de gang. Tsjechië hoort nu ook meer bij het Westen, waardoor de Tsjechische burgers meer Europees zijn ingesteld. Ze vinden de Engelse invloed op hun taal dan ook meer een normale zaak. In Rusland zijn de meningen over het Westen nog zeer verschillend, zo ook de meningen over het Engels. In de poll op het vierde forum kunnen we deze verdeeldheid goed zien. Hoewel er maar zes keer gestemd is, zijn de stemmen (toevallig of niet?) mooi gelijk verdeeld. Drie personen stemden vóór anglicismen, drie stemden tegen. In Rusland heeft de overheid in 2003 wetten uitgevaardigd in verband met de spelling en het behoud van de taal. Uit de laatste tekst, het radio-interview dat over deze wetten gaat, blijkt dat de Russen tegen de opgelegde hervormingen zijn. Taal is machtiger dan wetten, dus hervormingen zullen niet opbrengen. In de Tsjechische teksten lezen we net het tegenovergestelde: zij smeken bijna om een hervorming (in de zin van vereenvoudiging) van de taal. De meeste Tsjechen vinden hun taal te moeilijk en te archaïsch. Voor het Russisch vond ik enkel positieve adjectieven en omschrijvingen. Ik heb mijn onderzoek maar op kleine schaal uitgevoerd, dus het is absoluut niet mogelijk mijn resultaten te veralgemenen tot de gehele Tsjechische en Russische bevolking. Toch heb ik de indruk dat het meeste wel zal kloppen, omdat ik tijdens mijn zoektocht naar representatieve teksten ook nog andere teksten heb gelezen, en ook daarin kwam ik tot dezelfde conclusies. Zoals Gee (1999) schrijft, is taal echter altijd gerelateerd aan bepaalde situaties en dus nooit volledig objectief. Een discoursanalyse is volledig opgebouwd uit taal, dus kan nooit helemaal waardevrij zijn. Ik heb het materiaal ook op mijn eigen manier geïnterpreteerd. Ik had mijn discoursanalyse dan ook graag beëindigd met het volgende citaat: “All analyses are open to further discussion and dispute, and their status can go up or down with time as work goes on in the field.” (Gee, 1999: 113)
3. Anglicismen: een stukje theorie In dit beschrijvende hoofdstuk zal ik het hebben over de redenen waarom anglicismen in het Tsjechisch en Russisch worden opgenomen, op welke manier ze worden opgenomen in de taal (In de oorspronkelijke vorm? Aangepast aan de taal?) en in welke domeinen de meeste anglicismen te vinden zijn. Om over anglicismen te kunnen spreken, moeten we uiteraard eerst weten wat een anglicisme precies is. Bozděchová (1997b) vergelijkt enkele definities. Volgens het “Akademický slovník cizích slov” (1995) is een anglicisme een taalelement dat uit het Engels in een andere taal is opgenomen of een taalelement dat volgens het Engels in die taal is gevormd. Dit is een zeer ruime definitie. Vaak worden enkel Engelse woorden die in de andere taal hun oorspronkelijke vorm behouden als anglicismen beschouwd. Tegenwoordig noemt men oude, 26
reeds in het taalsysteem opgenomen anglicismen zoals (fotbal, voetbal; tramvaj, tram) ook wel nog anglicismen, maar schenkt men daar niet zoveel aandacht meer aan. Waar men wel aandacht aan besteedt, is het proces van het overnemen van de Engelse woorden in de andere taal (Tsj. počešťování, het proces van “vertsjechisching”). Filipović (2000) voegt aan de ruime definitie van Bozděchová nog een element toe: An anglicism is any word borrowed from the English language denoting an object or a concept which is at the moment of borrowing an integral part of English culture and civilization: it need not to be of English origin, but it must have been adapted to the linguistic system of English and integrated into the vocabulary of English. (Filipović, 2000: 206)
Ik zal in mijn masterproef de ruime definitie hanteren, met minder aandacht voor de oudere anglicismen, omdat ik het vooral zal hebben over de recente periode waarin de computerterminologie ontstaan is, en met meer aandacht voor de manier van overname van de anglicismen. Spence (1989) spreekt in zijn artikel “Qu’est-ce qu’un anglicisme?” over verschillende soorten
anglicismen.
Een
interessant
type
anglicisme
is
het
“pseudoanglicisme”.
Pseudoanglicismen ontstaan uit vergissingen, gemaakt door de ontlener van het Engelse woord. Ze worden gevormd uit bestaande Engelse elementen, maar zijn zelf onbestaande in het Engels. Filipović (2000) noemt dit “secundaire anglicismen” of “indirecte anglicismen”, omdat ze niet rechtsreeks uit het Engels zijn overgenomen. Spence geeft als voorbeeld het Franse woord “autostop”, ook in het Nederlands gebruikt als synoniem voor “liften”. Dit woord wordt door Engelstaligen als zodanig niet gebruikt (zij gebruiken “get a lift” of “hitch-hike”). De Fransen hebben het woord “auto-stop” in feite zelf uitgevonden, maar met elementen afkomstig van de Engelse taal. Daarom behoort het ook tot de categorie van anglicismen. Een ander voorbeeld is het woord “beamer”. Het is afkomstig van “beam”, wat straal, lichtbundel betekent, en is bij ons (en ook in het Duits) de naam van een apparaat om beelden mee te projecteren. In het Engels bestaat dit woord niet. Engelstaligen gebruiken voor dit apparaat het woord “multimedia projector”. Een voorbeeld van een pseudoanglicisme (Tsj. pseudoanglicismus, Rus. псевдоанглицизм) in het Tsjechisch en Russisch (en ook in andere talen) is het woord “happy end”, Rus. “хэппи-энд”. In het Engels is de juiste uitdrukking in feite “happy ending”. Ook in het Russisch is “автостоп” (autostop) een bestaand woord, maar “хичхайк(инг)” wordt eveneens gezegd. Een ander type anglicisme dat Spence aanhaalt, is het “faux anglicisme”. Zoals bij “faux amis” (valse vrienden) gaat het hier om twee woorden in verschillende talen die op het eerste zicht of gehoor dezelfde zijn, maar toch een verschillende betekenis hebben. Een “vals anglicisme” is een anglicisme dat, na overname door een andere taal dan het Engels, een nieuwe betekenis heeft gekregen. Een “camping” is in het Frans en het Nederlands een plaats waar je 27
kunt kamperen, in het Engels betekent het gewoon “het kamperen”, en nooit de plaats van de activiteit. Hetzelfde geldt bijvoorbeeld voor het woord “dancing”. Ook in het Russisch bestaat het woord “кемпинг” in de betekenis van verblijfplaats voor kampeerders. Een voorbeeld van een vals anglicisme (Tsj. falešný anglicismus) in het Tsjechisch is het woord “server”, dat zowel een server (zoals in het Engels) als een website kan betekenen. Een calquevertaling (Tsj. kalk, kalkování, Rus. калька) is een letterlijke vertaling van een woord uit een vreemde taal. In dit werk zal ik het enkel hebben over calquevertalingen vanuit het Engels. Zeker in de computerterminologie (zie deel II) wordt dit veel gebruikt voor zaken die tastbaar zijn, die iets voorstellen uit de reële wereld (Еng. mouse – Tsj. myš – Rus. мышь – Nedl. muis).
3.1 Anglicismen in het Tsjechisch Svobodová (2001) geeft in haar artikel “Anglicismy v českých slanzích”134 drie oorzaken voor de ongekende grote opkomst van anglicismen
in die tijd: de ontwikkeling van de
computertechnologie, de bloei van de internationale contacten en de toevloed van verschillende trends en impulsen vanuit de hele wereld. Ook Bozděchová (1997b) geeft als oorzaak de wereld die zich opent. Het contact met andere volken neemt toe, waardoor men overstelpt wordt door nieuwe informatie en nieuwe woorden van vreemde oorsprong. Deze nieuwe woorden zijn hoofdzakelijk afkomstig uit het Engels, en dan vooral uit het Amerikaans Engels (amerikanismen). Anglicismen zijn langzaamaan in de Tsjechische woordenschat opgenomen, omdat de objecten die met deze anglicismen benoemd worden al lang bekend waren in het land van oorsprong, alvorens men die objecten in Tsjechië in het alledaagse leven begon te gebruiken (vb. walkman, computer). De anglicismen worden in verschillende mate aangepast aan het Tsjechisch op vlak van orthografie, fonologie en morfologie. Sommige woorden worden niet meer als anglicisme herkend, anderen zijn helemaal niet aangepast. Zowel Svobodová (2001) als Bozděchová (1997b) zien voor- en nadelen aan het aanpassen (vertsjechischen) van woorden. Onaangepaste vormen zijn best moeilijk te verstaan voor mensen die geen Engels kunnen, maar ze hebben wel een internationaal karakter. Het prestige dat het Engels heeft, gaat verloren bij het vertsjechischen van de anglicismen. Zemskaja (1996: 147) legt uit dat dit prestige ontstaat doordat de “gewone” mensen die woorden niet verstaan. Daardoor klinken ze voor hen mooi, geleerd en dus prestigieus. Rejzek (1993) voegt aan de voordelen van Svobodová als Bozděchová toe dat anglicismen zorgen voor nieuwe, expressieve klankgroepen in de Tsjechische spelling. Volgens Bozděchová gaat het soms echter gewoon om snobisme: “V 134
Anglicismen in Tsjechische slang.
28
některých oborech [anglicismy] jsou na místě, mnohdy je však jejich zavádění spíše snobismus”135 (Bozděchová, 1997b: 277). Op lexicaal vlak heeft men drie mogelijkheden om een nieuw begrip uit het Engels op te nemen. Een eerste mogelijkheid is de calquevertaling, waarbij men het Engelse woord vertaalt (bv. computer/počítač, computer; časovač, timer; zaknihovat (ook wel zabukovat), boeken, Eng. to book). Dit komt echter zelden voor. De tweede mogelijkheid is het vervangen van het Engelse woord door een eigen woord. Veel anglicismen kunnen immers gemakkelijk vervangen worden door een Tsjechisch equivalent. Vaak bestaan een Engelse en een Tsjechische term naast elkaar. Dikwijls gaan ze met elkaar concurreren en soms verdwijnt één van beiden (Bozděchová, 1997b: 273). Vooral tijdens het communisme werd veel moeite gedaan om buitenlandse woorden te weren. Tejnor beschrijft in zijn artikel “Anglicismy v Češtině” (1979) de bezwaren die men toen had tegen anglicismen. Uit het verdere verloop van zijn artikel blijkt dat hij ijvert voor minder anglicismen en meer eigen termen. Daarvoor maakt hij veronderstellingen die, nu we 30 jaar later kunnen terugkijken op wat hij schreef, niet altijd juist waren. De bezwaren die de Tsjechen volgens hem tegen anglicismen hadden, kloppen wel: Anglicismen komen uit een andere taalfamilie (tegen woorden uit het Russisch bijvoorbeeld had men geen bezwaar) en staan dus redelijk veraf van de Tsjechische woordenschat. Een suffix dat uit het Engels wordt overgenomen en bij een Tsjechisch woord wordt gevoegd, vond men niet zo erg. Als men een bestaand Tsjechisch woord door een anglicisme verving, vond men dat de kern van de woordenschat werd aangetast. Iets uit het geheugen van een computer wissen (“vymazat”) werd bijvoorbeeld vervangen door “erejznout”, van het Engelse “to erase”. Men verving ook “útočit” door “fightovat” en dat kon de mensen niet bekoren. Als we de woorden “erejznout” en “fightovat” intikken op Google en in Bonito, leren we echter snel dat deze woorden nu niet of bijna niet (fightovat heeft nog 714 resultaten op Google) meer gebruikt worden. Het overnemen van substantieven en adjectieven stoorde minder hard dan werkwoorden of uitdrukkingen. We kunnen zien dat ook nu nog substantieven het gemakkelijkst worden overgenomen (zie 3.2 Anglicismen in het Tsjechisch). Men houdt ook niet zo van anglicismen omdat het Engels zorgt voor klankencombinaties die in het Tsjechisch ongewoon zijn. Bovendien verminderen ze de verstaanbaarheid van teksten. Zoals eerder gezegd, zijn er ook voordelen aan het gebruik van Engelse termen: ze zorgen voor internationaal prestige en zijn soms gewoon korter en duidelijker dan eigen termen. Volgens Tejnor wegen de voordelen echter niet op tegen de nadelen. Hij meent dat het internationaal karakter van de Engelse termen mogelijks maar tijdelijk is. Op het moment dat hij zijn artikel schreef, werd er onderzoek gedaan naar het uitwerken van 135
In sommige vakgebieden zijn [anglicismen] op hun plaats, maar dikwijls is het inbrengen ervan eerder snobisme.
29
eigen termen waarmee men de anglicismen kon vervangen. Die eigen termen zouden volgens Tejnor preciezer kunnen weergeven wat er bedoeld wordt. Als voorbeeld geeft hij het Engelse woord “display”, dat in 1979 in de landelijke norm ČSN (Československá státní norma, later Československá norma) vervangen was door de term “zobrazovací jednotka” (lett. weergaveeenheid). Hij schrijft dat veel anglicismen vervangen worden door Tsjechische termen of dat de Tsjechische termen minstens naast de anglicismen blijven bestaan. Als we nu, ongeveer 30 jaar later, naar de term “display” kijken, zien we het volgende: variant
Google
Bonito (syn2009pub) 136
display
2 920 000
0
displej
3 370 000
4 677
29 400
0
zobrazovací jednotka
Uit de resultaten van Bonito blijkt dat “displej” de officiële term is, uit de resultaten van Google kunnen we zien dat slechts in 0,5 % van de gevallen een eigen term gebruikt wordt. Tejnor had het dus grondig mis met zijn overtuiging dat de Tsjechen liever eigen termen gebruiken. De laatste mogelijkheid om een Engels begrip in het Tsjechisch in te voeren, is het opnemen van het Engelse woord in de eigen taal. Het woord kan zijn oorspronkelijke vorm behouden, maar wordt ook vaak aangepast. Ondanks de nadelen (cf. supra) is de tendens om de Engelse woorden te vertsjechischen erg sterk. Rejzek (1993) beschrijft het proces van vertsjechisching als “ingewikkeld en labiel, afhankelijk van veel omstandigheden”137. Ivana Bozděchová beschrijft in haar artikel “Vliv angličtiny na češtinu” (1997b) de 3 verschillende manieren waarop Engelse woorden in de Tsjechische taal kunnen worden opgenomen. Ik probeer ze hier zo overzichtelijk mogelijk weer te geven: (1) De eerste mogelijkheid is adaptatie volgens klank en spelling (zvuková a grafická (pravopisná) adaptace): Nadat een anglicisme een tijd in de oorspronkelijke vorm heeft gecirculeerd in het Tsjechisch, wordt het aangepast volgens klank en spelling. De vele onregelmatigheden hierbij wijzen er echter op dat het proces bij elk woord anders is. Het probleem is dat de relatie tussen het geschreven Engels en de manier waarop het uitgesproken wordt heel anders is dan in het Tsjechisch (Bozděchová, 1997b). Engelse klanken die in het Tsjechisch niet bestaan, moeten vervangen worden door Tsjechisch klanken die zo dicht mogelijk 136
Syn2009pub is een corpus van kranten en tijdschriften uit de jaren 1995 - 2007 en bevat 700 miljoen woorden. Dit is het recentste corpus waarmee via Bonito het “Český národní korpus” kan geraadpleegd worden. Het bestaat uit woorden uit kranten en tijdschriften en is daarmee ook het corpus dat het meest officiële taalgebruik bevat. Voor degelijke en hedendaagse resultaten gebruik ik daarom telkens dit corpus. Een nog recenter corpus, syn2010, is nog in ontwikkeling en zal pas later dit jaar toegankelijk gemaakt worden voor publiek. 137 složitý a labilní, závislý na mnoho okolnostech (Rejzek, 1993: 26)
30
bij de Engelse klanken liggen. Hierbij zijn vijf verschillende schrijfwijzen en manieren van uitspraak mogelijk, wat voor verwarring zorgt. Vaak weet niemand precies welke schrijfwijze en uitspraak nu de juiste is. Vooral het schrijven en uitspreken van Engelse eigennamen is problematisch138. Ik geef de verschillende mogelijkheden schematisch weer (naar Slezáková, 2006; later kort opnieuw besproken door Daneš, 2009: 237): Spelling
Uitspraak
Voorbeeld139
1.
Engels
Engels
Laser /ɑleǺ.zǩr/
2.
Tsjechisch140
Engels
Byznys /ɑbǺz.nǺs/ cf. Eng. business /ɑbǺz.nǺs/
3.
Engels
Tsjechisch
Radar /radar/ x Eng. /ɑreǺ.dǡər/
4.
Tsjechisch
Tsjechisch, volgens de Engelse Volejbal /volejbal/ x Eng. schrijfwijze141
Volleyball /ɑvǢl.i.bǤəl/
Bij Engelse spelling en uitspraak neemt men in feite gewoon het oorspronkelijke woord over zonder er iets aan te veranderen. Bij mogelijkheid 3 (Engelse spelling en Tsjechische uitspraak) neemt men ook het oorspronkelijke woord gewoon over, maar men gaat het anders uitspreken. Slezáková (2006) noemt nog een vijfde variant tussen nummer 1 en 2, die een Tsjechische of Engelse spelling en een Engelse uitspraak krijgt. In de praktijk is dit echter gewoon een combinatie van mogelijkheid 1 en 2. Het komt inderdaad vaak voor dat een Engelse (1) en een Tsjechische (2) variant van een woord naast elkaar bestaan (Byte/bajt /baǺt/; jazzband/džezbend /’dȢæz.bænd/),
maar soms bestaat er zelfs een derde variant (bijvoorbeeld van het woord
“cocktail”, zie later). Ik heb deze mogelijkheid daarom weggelaten uit het schema en zal dit steeds uitleggen aan de hand van combinaties van de vier basismogelijkheden in bovenstaand schema. Een morfeem kan door toedoen van verschillende omstandigheden in verschillende vormen overgenomen worden. Een mooi voorbeeld hiervan geeft Rejzek (1993) in “K formální adaptaci
138
Wegens plaatsgebrek en omdat dit een ander, groot onderwerp is, zal ik Engelse eigennamen niet verder bespreken in mijn masterscriptie. Voor meer informatie, zie Kučera en Zeman (1998): Výslovnost a skloňování cizích osobních jmen v češtině: anglická osobní jména. 139 Fonetische schrijfwijze van http://dictionary.cambridge.org/search/british/?q=&x=41&y=4 140 De spelling is een omschrijving van de oorspronkelijke Engelse uitspraak. 141 Men spreekt op zijn Tsjechisch uit wat er in het Engels geschreven staat, zonder op de Engelse uitspraak te letten. Zo verkrijgt men in feite een foute uitspraak.
31
anglicismů”142: de overname van de Engelse namen van balspelen. Enkele tientallen jaren geleden namen de Tsjechen de Engelse woorden “football”, “volleyball” en “basketball” over. Deze woorden werden naar de oorspronkelijke grafische vorm aangepast aan het Tsjechisch (zie nr. 4 in het schema) en werden “fotbal”, “volejbal” en “basketbal”. De overname van het woord “volejbal” getuigt daarbij van de toen nog slechte kennis van de Engelse uitspraak. “Tramvaj” is daar ook een goed voorbeeld van. Later, toen men nieuwe namen van balsporten als baseball en softball overnam, ging men meer letten op de oorspronkelijke uitspraak (nr. 2 in het schema). De aangepaste woorden zijn “bejzbol” en “softbol”. Ook bij de overname van Engelse woorden in het Russisch zullen we deze tendens tegenkomen (zie 3.3 In het Russisch). Het verschil tussen “fotbal” met een “a” en “bejzbol” met een “o” kan dus verklaard worden door het verschil in tijdstip van overname. Dit onregelmatig proces van aanpassing zorgt soms voor meerdere varianten van één Engels woord. Een cocktail kan in het Tsjechisch een “cocktail” (Engelse spelling en uitspraak, nr. 1), “koktajl” (Tsjechische spelling en Tsjechische uitspraak volgens de Engelse schrijfwijze, nr. 4) of “koktejl” (Tsjechische spelling en Engelse uitspraak, nr. 2) zijn. De verschillende vormen hebben een verschillende frequentie en verspreiding (Rejzek, 1993). Bij het intikken in Google (alleen pagina’s geschreven in het Tsjechisch) en Bonito vind ik de volgende resultaten: variant
Google
Bonito (syn2009pub)
cocktail
141 000
16
koktajl
2850
0
koktejl
456 000
3 821
Hieruit valt te besluiten dat “koktejl” de meest gebruikte variant is. Dit klopt met de stelling van Rejzek (1993) dat de vertsjechischte vorm in de meeste gevallen de overhand krijgt. Bij het woord “cocktail” zijn er twee vertsjechischte vormen. Wat heeft dan de keuze voor “koktejl” bepaald? Rejzek geeft aan dat men een Engels woord meestal naar de uitspraak zal aanpassen (nr. 2 in bovenstaand schema van Slezáková), wat de keuze voor “koktejl” kan verklaren. Rejzek (1993) wijst erop dat de keuze in sommige andere gevallen dan weer uitgaat naar een andere vorm dan de vertsjechischte. Bij woorden die reeds lang in het Tsjechisch overgenomen zijn, maar nog steeds in meerdere vormen bestaan (bv. jazz en džez), krijgt de vertsjechischte vorm slechts langzaam en weifelend de overhand. Bij intikken van beide woorden in Google vinden we inderdaad dat “jazz” meer resultaten oplevert (1 240 000) dan “džez” (3 630). In Bonito (corpus syn2009pub) bekomen we hetzelfde resultaat: 18 189 tegenover 57. Dit bewijst 142
Over de formele adaptatie van anglicismen.
32
dat de ontwikkeling van een woord niet altijd in de richting van vertsjechisching gaat, maar, hoewel in mindere mate, ook soms in de omgekeerde richting. Soms bestaat er helemaal geen vertsjechischte vorm en kan er niet gekozen worden. Het is echter zeer moeilijk om hier precieze regels voor vast te leggen. Rejzek (1993) geeft de meest voorkomende redenen. Het gaat voornamelijk om collocaties (rent-a-car, autoverhuur), samenstellingen die een citaatkarakter hebben (play-off, play-off/eindronde) en woorden waarvan transcriptie voor een vreemde vorm zou zorgen (tie-break, tie-break). Wat vertsjechisching van een Engels woord nog kan verhinderen is mogelijke homonymie met Tsjechische woorden. Het Engelse “boss” (baas) zou na aanpassing volgens uitspraak “bos” zijn, maar dat betekent in het Tsjechisch al “op blote voeten”. Hetzelfde geldt voor bijvoorbeeld “rock” (“rok” betekent “jaar”) en “beat” (“bít” is het Tsjechische werkwoord voor “slaan”). “Rock-‘n-roll” en “bigbeat” vormen dan weer geen probleem bij het vertsjechischen (“rokenrol” en “bigbít”). Het feit dat sommige Engelse klanken onmogelijk in het Tsjechisch kunnen weergegeven worden, kan een andere hindernis voor vertsjechisching zijn (bv. “thriller”). Op professioneel terrein zal men dikwijls de oorspronkelijke vorm van een Engels woord verkiezen, omdat de ongewone klankencombinaties na het vertsjechischen (knowhow – nou-hau) een indruk van primitiviteit kan geven. Woorden die in oorspronkelijke Engelse vorm al vroeger in de Tsjechische taal zijn ingeburgerd, blijven ook nu onaangepast (blues, swing). Recente anglicismen zoals “notebook” kunnen we nog niet bij de niet-vertsjechischte groep woorden opdelen, omdat hun adaptatieproces nog bezig is. Het is dus goed mogelijk dat deze woorden later nog vertsjechischt worden. Rejzek merkt op dat verdere ontwikkeling zal aantonen of de tendens om Engelse woorden in hun oorspronkelijke vorm te behouden tijdelijk is of net sterker zal worden naarmate het Engels meer internationaal prestige krijgt. Als voorbeeld geeft hij onder andere de woorden “manager” en “manažer”, “leasing” en “skinhead”, die toen Rejzek zijn artikel schreef (1993) pas recent in het Tsjechisch waren opgenomen en waar hij dus nog geen uitspraak kon over doen. Laten we nu eens kijken op Google en Bonito (syn2009pub) in welke richting de vormen uitgaan: variant
Google
Bonito (syn2009pub)
manager
3 420 000
0
manažer
2 150 000
91 974
843 000
9 046
lísing
514
1
lízing
2 540
2
skinhead
25 300
3 557
skinhed
5 010
1
leasing
33
Bij “leasing” en “skinhead” lopen de oorspronkelijke vormen nog op kop. De vertsjechischte varianten zijn echter in aantal toegenomen (in 1993 geeft Rejzek nog geen vertsjechischte variant!). Bij “management” kan het verwarrende resultaat verklaard worden door een snelle blik op de Google-pagina’s bij het woord “manager”. Daar is te zien dat het woord “manager” vaak gebruikt wordt in eigennamen van producten (bv. het computerprogramma Data Protection Manager, het computerspel “Czech Soccer Manager”). Dat wil zeggen dat zonder deze namen van producten, die eigenlijk niet tot het resultaat van deze kleine analyse behoren, het aantal resultaten van de zoekopdracht “manager” al kleiner zal zijn. Omdat Bonito meer betrouwbaar is dan Google, zou ik er durven van uitgaan dat men gekozen heeft voor de aanpassing volgens de Engelse uitspraak, “manažer”. (2) De tweede vorm van adaptatie is de morfologische adaptatie (morfologická adaptace): Dit gebeurt overwegend met substantieven (eventueel ook adjectieven). De aanpassing van andere woordsoorten dan substantieven (werkwoorden en adjectieven) hoort meer bij aanpassing 3, het afleiden. Deze geven meestal geen opvallende problemen, omdat ze volgens Tsjechische regels worden afgeleid van de Engelse substantieven. Bij de morfologische aanpassing van substantieven en adjectieven ligt het probleem bij het feit dat het Engels een taal met conversie is en het Tsjechisch een flecterende taal. In het Tsjechisch worden adjectieven en substantieven verbogen, maar de Engelse woorden zijn daar niet aan aangepast. Aanpassing volgens klank en schrijfwijze zijn niet nodig om Engelse woorden te kunnen verbuigen, maar er bestaat wel een verband. Woorden die in de oorspronkelijke vorm blijven en een atypische uitgang hebben, zoals “summary”, of samenstellingen die uit verschillende woordsoorten bestaan, zoals “drop-in”, zullen normaalgezien niet verbogen worden. Anglicismen die bij het uitspreken ervan eindigen op een klank die ook een normale Tsjechische eindklank is, zullen meestal wel verbogen worden (bv. “waterproof” eindigt op een harde medeklinker en is mannelijk, het wordt dus verbogen volgens het model “sešit”: Gen. waterproofu) (Bozděchová, 1997b). Een anglicisme krijgt het geslacht volgens zijn gelijkenis op een Tsjechisch modelwoord. Onveranderlijke woorden zijn meestal onzijdig (N), of krijgen, indien dit bestaat, hetzelfde geslacht als een Tsjechisch equivalent. Het onverbogen anglicisme “show” en de geadapteerde variant ”šou” zijn vrouwelijk, omdat het Tsjechische equivalent “podívaná” (schouwspel) ook vrouwelijk is. Bij woorden die volgens hun eindklank tot verschillende modellen kunnen behoren, kan een wisseling in geslacht voorkomen (Rezjek, 1993: 29-30). “Smeč” (smash) wordt in het “Česko-nizozemský slovník“ (2005) bij de mannelijke woorden ingedeeld, terwijl “teč” (touch) na intikken op Google vrouwelijk blijkt te zijn. Beiden eindigen nochtans op dezelfde letters. 34
In het Tsjechisch bestaat de neiging om zoveel mogelijk woorden op te nemen in het morfologische systeem. Vooral vroeger, schrijft Rejzek (1993), streefde men bij de overname van woorden formele gelijkenis met de Tsjechische woorden na om een woord met bijzondere eindklank toch te kunnen integreren in het verbuigingssysteem. Het Engelse woord “hockey” zou bij overname van de Engelse uitspraak waarschijnlijk *hoky geworden zijn. Omdat de eindklank –y geen uitgang is die bij een enkelvoudig Tsjechisch modelwoord past (het woord zou in die vorm onveranderlijk zijn gebleven), hebben de Tsjechen het woord volgens de Engelse spelling overgenomen en werd het “hokej”. Op deze zelfde manier zijn ook “trolej”, “žokej” en “bungalov” (van “trolley”, “jockey” en “bungalow”) geadapteerd. Dit verklaart de aanwezigheid van mogelijkheid 4 in het schema bij de aanpassing volgens klank en spelling op een andere manier: een foute uitspraak verkreeg men niet alleen door slechte kennis van het Engels, soms gebeurde het bewust. Dit toont ook duidelijk de band aan tussen aanpassing volgens klank en schrijfwijze (1) en morfologische aanpassing (2). Het feit dat men in het Tsjechisch liefst zoveel mogelijk anglicismen verbuigt, komt ook duidelijk naar voor bij woorden waarin de oorspronkelijke, vreemde slotklank is vervangen door een normale Tsjechische slotklank. “Penalty” (strafschop) is in het Tsjechisch “penalta”, een vrouwelijk (F) woord, net zoals “viska”, het Tsjechische woord voor “whisky” (Rejzek, 1993: 27). Een substantief is niet altijd overgenomen op basis van een enkelvoudig woord. Ook Engelse meervouden kunnen in het Tsjechisch worden opgenomen en aangepast. Neem bijvoorbeeld het Engelse meervoud “comics”, het woord voor stripverhaal. Dit wordt in het Tsjechisch beschouwd als een enkelvoud. Een “komiks” is één stripverhaal, “dva komiksy” zijn er twee. Andere voorbeelden zijn “ keks”, koekje en “džínsy”, jeans, hoewel ook “džíny”, afkomstig van het Engelse enkelvoud “jean”, gebruikt wordt (Rejzek, 1993: 30). Er bestaan echter veel varianten en onregelmatigheden. Vaak is het onduidelijk wat verbogen wordt en wat niet, zelfs woordenboeken geven soms verschillende zaken aan (zie Bozděchová, 1997: 274-275). (3) De laatste mogelijke adaptatie is adaptatie door afleiding/woordvorming (slovotvorná adaptace): Deze adaptatie hangt samen met adaptaties 1 en 2. Het kan gaan om kant-en-klare Engelse woorden (snowboarder, snowboarder), of woorden die gemaakt worden door toevoeging van een Tsjechisch element aan een Engels basiswoord (snowboardista, snowboarder). Bij werkwoorden komt vooral afleiding van substantieven voor (meestal met het suffix -ova-t, bv. sejf (Eng. save) – sejfovat, opslaan; box – boxovat, een doos maken/in een doos inpakken), bij adjectieven hoofdzakelijk afleiding (paperback/pejprbek – paperbackový/pejprbekový) en conversie, een substantief gebruiken als adjectief (project manažer, projectmanager). Substantieven worden voornamelijk aangepast via afleiden (grínpís - grínpísák, lid van Greenpeace; dealer - dealerství, het dealen), samenstellen (nohejbal, voetbal > Tsj. noha + Eng. 35
bal) en afkorten. Een afkorting bestaat meestal uit de Engelse initialen (Tsj. akronym) en wordt doorgaans ook volgens de regels van het Engels gebruikt, namelijk als onveranderlijk adjectief, (PR manažer, PR-manager; 3D tiskárna, 3D-printer; IT technologie, IT-technologie; MW trouba, microgolfoven, uit het Eng. microwave oven) (Bozděchová, 1997b: 275). Er zijn dus drie manieren van opname van een begrip uit het Engels: de calquevertaling, het vervangen van de Engelse term door een eigen term en het overnemen van het Engels woord. Deze laatste mogelijkheid is nog eens onderverdeeld in drie groepen. Eén woord of woordgroep kan op al deze manieren overgenomen en gebruikt worden in het Tsjechisch. De “dialogue box” bijvoorbeeld wordt in verschillende computerhandleidingen anders genoemd. Ik werk dit voorbeeld uit Bozděchová (1997a) even uit: 1. dialogové okno
combinatie van adaptatie door afleiding van het adjectief (dialog + suffix –ový) en vervanging door een eigen woord (box werd vervangen door okno, venster)
2. dialogové okénko
hetzelfde als bij 1. dialogové okno, maar het tweede woord is een verkleinwoord van “okno” (vooral in slang)
3. dialogový box
combinatie van adaptatie door afleiding van het adjectief (dialog + suffix –ový) en adaptatie volgens klank en spelling, nr. 1, Engelse spelling en uitspraak (overname van het oorspronkelijke woord “box”)
4. dialog box
combinatie van adaptatie volgens klank en spelling nr. 2, Tsjechische spelling en Engelse uitspraak, en nr. 1, Engelse spelling en uitspraak (overname van het oorspronkelijke woord)
Tsjechen komen nu ook steeds meer in contact met vertaalde teksten, waardoor men niet alleen op lexicaal niveau vernieuwingen krijgt, maar ook op syntactisch niveau. Op dit vlak heeft het Engels niet zo veel invloed, maar de invloed die bestaat, is toch de moeite waard te vermelden (Bozděchová, 1997b: 276). Het gaat voornamelijk om adjectieven die in onverbogen vorm voor een substantief staan (top modelka, topmodel; standby stav, standby toestand; non-profit organizace i.p.v. nonprofitní organizace; non-profitorganisatie) en substantieven die zonder vormverandering in de functie van adjectief gebruikt worden (hi-end produkt, hi-end product). Verder zijn er enkele Engelse uitdrukkingen die men tegenwoordig ook in het Tsjechisch hanteert. Voorbeelden daarvan zijn “být in” (in de mode zijn) en “být on-time” (op tijd komen). In jongerenslang vinden we uitdrukkingen zoals “rasismus sux/suks” (racisme is walgelijk, Rus. расизм сакс/суксь), van het Engelse “to suck” (lett. zuigen, hier in de betekenis van iets dat afkeer oproept). 36
Anglicismen zijn vooral in gespecialiseerde terminologie en in slang aanwezig. Van daaruit komen ze in andere taallagen terecht, geholpen door enkele media, boeken, enz. Voor de aanwezigheid van anglicismen in slang geeft Svobodová (2001) vier oorzaken: (1) Sommige anglicismen hebben geen degelijke Tsjechische equivalent; (2) Veel anglicismen worden net gebruikt om hun internationaal karakter, zij worden dan ook “internationalismen” genoemd; (3) In bepaalde sociale groepen zien de leden de anglicismen als “in”. Deze groepen kunnen zich onderscheiden door bijvoorbeeld beroep of leeftijd. Zo blijkt dat vooral jongeren tussen 15 en 25 jaar interesse hebben in nieuwe domeinen. Zij nemen de bijhorende woordenschat, vaak afkomstig uit vreemde talen (vooral het Engels), over. Het gaat hier om “sociolecten”, gebruikt in bepaalde sociale dialecten. Dit kan “zájmový slang” zijn (slang die te maken heeft met interesse, hobby), maar ook “profesní slang” (vaktaal, taal die bij een beroep hoort) (Svobodová, 2007); (4) Anglicismen kunnen aanleiding geven tot taalspelletjes (vaak gebruikt in de reclamewereld). In haar studie van 2001 bespreekt Svobodová vier domeinen waarvan de woordenschat doorspekt is met anglicismen: graffiti (sprejer, graffitispuiter; crew, groep graffitispuiters; vajldstajlový, wildstyle), skateboarden (skejťáci, skateboarders; džampnout, jumpen/springen; frístajlovat, freestyle/vrij skaten), moderne muziek (zremixovaný, geremixt; hiphopeři, hiphoppers; DJovat, DJ’en) en de computer (zie deel II). In haar studie van 2007 vervangt ze het skateboarden door sport algemeen, ook een zeer belangrijke bron van anglicismen (strečink, stretchen; smeč, smash; kriket, cricket). Andere domeinen waar veel anglicismen in voorkomen, zijn reclame (poster, poster; teleshopping; billboard), journalistiek (greenpeacový, van Greenpeace; spíkr, spreker; úspěšný come-back, succesvolle comeback), winkelen (shopping-center, winkelcentrum; secondhand/sekáč, tweedehands; toastovač, toaster), de bank (keš/cash, contant/cash; spořící účet, spaarrekening, calque van het Eng. saving account), techniek en elektronica (beeper/bípr, bieper; fax, fax; discman, discman) en dagelijkse communicatie (homelesák, dakloze; babysitting, babysitten; oukej, oké) (Bozděchová, 1997b: 277-278).
3.2 Anglicismen in het Russisch In “The Russian Language Today” (1999) geven Ryanazova-Clarke en Wade vier taalkundige redenen voor de ontlening van vreemde woorden (en dus ook anglicismen) in het Russisch. Leenwoorden dienen voornamelijk om een naam te geven aan nieuwe producten, voorwerpen en concepten, bijvoorbeeld “хот-дог” (hot dog). Men gebruikt ook leenwoorden om een leemte op te vullen indien een Russisch woord niet alle betekenissen heeft die men wil gebruiken. Met een 37
“магнитофон” (bandopnemer) kan je muziek opnemen en beluisteren. Iets waarmee je enkel muziek kan beluisteren en niet opnemen, heet dan een “плейер” (player). Een derde reden om vreemde woorden op te nemen in het Russisch is het economisch principe van taal. Men zal een vreemd woord sneller aanvaarden als het een Russische woordgroep kan vervangen, zoals “спичрайтер” (speechschrijver) in plaats van “автор речей высокопоставленного лица” (schrijver van speeches van een hooggeplaatst persoon). Verder is er nog de reden die Tsjechische auteurs ook gaven: de prestigieuze waarde van een vreemd woord. Vooral Engelse woorden worden als prestigieus beschouwd, bv. “релакс” (ontspanning) van het Engelse “relaxation”, als variant van “отдых”. Ronin (2002) geeft in “Media i millenium” meer externe redenen voor de plotse toestroom van anglicismen: Rusland opende na de val van de Sovjet-Unie de staatsgrenzen en kwam opnieuw in contact met andere talen en culturen. Door de opheffing van de censuur, werd de taal van de media vrijer en kon men westerse woorden gebruiken wanneer men dat wilde. Nieuwe termen kwamen zo in verschillende domeinen van het leven binnen. Men ontleende voornamelijk woorden uit het Amerikaans Engels. Jammer genoeg vond ik, uitgezonderd over het Cyrillisch schrift en de klemtoon, nergens een overzicht van de manier waarop Engelse woorden in het Russisch worden opgenomen. Door de vele voorbeelden in “Media i millenium” (Ronin, 2002) te bestuderen en door te vergelijken met het Tsjechisch, kon ik zelf wel enkele opvallende kenmerken detecteren. Ik rangschik mijn bevindingen in dezelfde volgorde als in het deel over anglicismen in het Tsjechisch (zie 3.2). (1) Adaptatie volgens klank en spelling neemt in het Russisch andere proporties aan dan in het Tsjechisch. Omdat het Russisch een ander schrift gebruikt, moeten Engelse woorden eerst en vooral op dat vlak worden aangepast. In de 19de eeuw en in het begin van de 20ste eeuw translitereerde men één voor één de letters van het Engelse woord, zonder op de oorspronkelijke uitspraak te letten. De voornaam van schrijver sir Walter Scott werd getranslitereerd tot “Валтер”, het hoofdpersonage uit zijn boek tot “Ивангоэ”. Vanaf 1920 begon men meer op de uitspraak te letten en werd transcriptie populair. Nu schrijft men “Валтер” als “Уолтер” en zijn hoofdpersonage “Ивангоэ” heet ook in het Russisch nu “Айвенго” (Comrie, Stone en Polinsky, 1996; eigen voorbeelden). Het komt wel voor dat men Engelse woorden in Latijns schrift laat staan, bijvoorbeeld bij namen van producten (Microsoft Windows, Visa) en in reclame (bv. “Твой reQuest будущему!” van het bedrijf Quest Software) (Čėlič, 2006: 513). Afkortingen die uit het Engels afkomstig zijn, worden normaalgezien ook in Latijns schrift bewaard: CD-Rom, SMS, www, GSM (uitgesproken als [dží-es-em], zoals in het Engels), MTV (maar wel эмтивишный, эмтивишник), enzovoort. Ook in combinatie met Cyrillisch geschreven woorden blijven deze afkortingen in het Latijns schrift (аудио-CD, audio-CD; e-бузнес, e-business; VIPпассажир, VIP-passagier). Andere afkortingen, zoals PR (voluit Public Relations) schrijven de 38
Russen, net zoals de Tsjechen dat doen, af en toe voluit. PR wordt dan “пиар” en men maakt er zelfs een werkwoord van: “пиарить” (de functie van PR-manager uitvoeren). Men kan één woord vaak in verschillende schrijfwijzen tegenkomen. Soms wordt een anglicisme op verschillende manieren getranscribeerd (брэнд/бренд, merk; плейер/плеер, speler; промоушн/промоушен, promotie). Een woord kan met of zonder liggend streepje geschreven worden (уик-энд/уикенд, weekend; ди-джей/диджей, deejay) en met of zonder dubbele medeklinkers (топлес(с), topless; шоп(п)инг, shoppen). De uitspraak blijft in beide varianten steeds dezelfde (Ronin, 2002: 16). Sommige uitdrukkingen zijn na transcriptie nog moeilijk herkenbaar. Een маздай/мастдай (genitief -я) is een slecht werkend besturingssysteem, of in de bredere betekenis “iets slechts” en is afkomstig van het Engelse “must die”. Door de klankencombinaties die in het Russisch vreemd klinken voelt iedereen wel aan dat het woord uit een andere taal komt. Zal deze uitdrukking ooit door de Russen als “eigen”, als Russisch beschouwd worden? Hamilton (1980) schrijft dat de Russen het woord “деньги” (geld) honderden jaren geleden van de Tartaren overnamen. In de loop van de tijd heeft het woord zich volledig aangepast aan het Russische taalsysteem en nu merkt men niet meer dat het oorspronkelijk uit een andere taal komt. Hamilton voorspelt eerst dat een woord als бизнесмен (zakenman) zich waarschijnlijk ooit ook zal aanpassen, maar maakt dan een bedenking: de import van nieuwe woorden is zo groot dat het mogelijk is dat, in plaats van het aanpassen van de woorden, de Russische taal haar klankensysteem zal aanpassen (uitbreiden). Het Russisch heeft geen vaste klemtoon zoals het Tsjechisch dat heeft. Bij anglicismen is het extra opletten geblazen, omdat de klemtoon in het Russisch vaak op een andere lettergreep ligt dan in het oorspronkelijke Engelse woord. Volgens Ronin (2002) verschuift de klemtoon bij samenstellingen (de delen eventueel gescheiden door een liggend streepje) meestal naar het tweede deel van het woord (прайм-тайм, prime time; ток-шоу, talkshow; боди-арт, body art; фильммейкер, filmmaker; саундтрек, soundtrack; maar пэч-ворк, patchwork). Bij nietsamengestelde anglicismen blijft de Engelse klemtoon behouden (скутер, scooter; спонсор, sponsor; ваучер, voucher; кейтеринг, catering). (2) Op vlak van de morfologische adaptatie is te merken dat veel anglicismen verbogen worden, maar ook heel wat anglicismen niet. Net zoals in het Tsjechisch kunnen we zien dat vooral de anglicismen die op een, voor het Russisch, ongewone slotklank eindigen, niet verbogen worden (лав-стори (twee klemtonen mogelijk), lovestory; прайвеси, privacy, дьюти-фри, belastingvrij; пати, feestje). Anglicismen die een uitdrukking of een samenstelling van verschillende woordsoorten zijn, worden meestal ook niet verbogen (нон-стоп, non-stop; постит, post-it). Er zijn echter zoveel onregelmatigheden dat het lijkt alsof er helemaal geen redenen bestaan waarom het ene woord verbogen wordt en het andere niet (шорт-лист, shortlist, wordt wel verbogen; суперстар, superster, dat geen vreemde slotklank heeft, wordt niet verbogen). 39
Het geslacht wordt eveneens bepaald door de slotklank. Woorden met een ongewone slotklank worden niet verbogen en krijgen daarom meestal het onzijdige geslacht (роудмуви, roadmovie; фэнтези, fantasy), maar ook hier bestaan uitzonderingen (лав-стори, lovestory, F; секьюрити, security, M; роялти, royalty, M; мачо, macho, M). (3) Adaptatie door afleiding (woordvorming) geldt, net zoals in het Tsjechisch, vooral voor werkwoorden en substantieven. Zij worden afgeleid van substantieven uit het Engels door het toevoegen van Russische taalelementen. De combinatie van een werkwoord met het morfeem – able zorgt in het Engels voor de vorming van een adjectief (readable, leesbaar). Dit morfeem is men vanaf de jaren ’60 ook in het Russisch gaan gebruiken in combinatie met een eigen of een Engels werkwoord (читабельный, leesbaar; смотребельный, aardig om zien; кликабельный, interessant om op te klikken, Eng. clickable) (Comrie, Stone & Polinsky, 1996: 210). In het Nederlands komt dit overeen met het morfeen “-baar” dat we zien in de woorden “leesbaar”, “toonbaar”. In “Media i millenium” (Ronin, 2002: 22-24) kunnen we zien dat andere adjectieven van anglicismen gevormd zijn door toevoeging van de gewone Russische uitgangen “-ный”, “(ов)ский” en “-овый” (андерграундный, underground-; хай-тековский/хай-тековый hi-tech; интернет(ов)ский, internet-; хитовый, hit-). Sommige substantieven worden onverbogen voor een ander substantief gezet en zoals in het Engels in de hoedanigheid van een adjectief gebruikt (секс-туризм i.p.v. сексуальный туризм, sekstoerisme; бизнес-план i.p.v. план бизнеса, businessplan). Imperfectieve werkwoorden worden net als in het Tsjechisch meestal gevormd op “-ова-ть”. Van substantieven op “–ер” en “–ор” worden werkwoorden meestal gevormd door “-ер” en “ор” te vervangen door “-ир” en het suffix “-ова-ть” toe te voegen (продюсер, producer продюсировать, produceren; сканер, scanner – сканировать, scannen; спонсор, sponsor спонсировать, sponsoren; maar микшер, mengpaneel – микшеровать, mixen). De uitgang “ировать” wordt ook gebruikt om werkwoorden te maken van substantieven die eindigen op een een -и- (лобби, lobby – лоббировать, lobbyen). Het suffix “-ить” wordt ook dikwijls gebruikt om Engelse substantieven om te vormen tot een imperfectief werkwoord (интернетить, het internet gebruiken; пиарить, adverteren). Verder bestaat er bijvoorbeeld nog “диджействовать” (DJ’en), waarschijnlijk naar analogie met werkwoorden als “действовать” (handelen). In het Russisch bestaan dus meer varianten dan in het Tsjechisch. Perfectieve werkwoorden krijgen een prefix vóór de imperfectieve vorm geplaatst (пиарить, adverteren – опиарить, (iets) gebruiken voor een PR-actie; (об)кэшить (чек), (een cheque) in cash geld omzetten; (про)лоббировать, lobbyen). Chimik (2006) verdeelt de nieuwste anglicismen in drie groepen. De eerste groep bestaat uit anglicismen waarvoor geen Russische equivalenten bestaan (принтер, printer; сканер, scanner; ноу-хау, know-how). De tweede groep anglicismen zijn Engelse woorden die naast hun 40
Russische varianten bestaan. Toch verschillen ze een beetje in betekenis (исключительный, uitzonderlijk – эксклюзивный, exclusief). Tot de derde groep behoren anglicismen die een evenwaardige equivalent in het Russisch hebben en dus eigenlijk overbodig zijn (тинейджер подросток, tiener; шоп - магазин, winkel; мидл-класс - средний класс, middenklasse). In slang kort men lange woorden dikwijls af (тинейджер – тин, tiener; компакт-диск компакт, CD; бойфренд – френд, vriendje; скинхед – скин, skinhead). De afkortingen worden normaal verbogen (тин, Gen. тина; скин, Gen. скина) (Ronin, 2002). Als belangrijkste bronnen van anglicismen noemen Ryanazova-Clarke en Wade (1999) de domeinen economie en business (аудит, audit; брокер, broker; маркетинг, marketing), technologie en apparaten (ксерокс, kopieerapparaat/kopie, afkomstig van het merk Xerox; уокитоки, walkie talkie; леп-топ, laptop), nieuwe levensstijl (бунгало, bungalow; джакузи, jaccuzi; таймшер, timeshare), nieuwe aspecten van de realiteit (гей, gay; бойфренд, boyfriend; киберпанки, cyberpunks), de massamedia (клипмейкер, clipmaker; триллер, thriller; ньюз мейкер/ньюсмейкер, persoon waarover men in de media vaak spreekt), mode en beauty (легинсы, leggings; брюки-стретч/стрейч, stretchbroek; пэч-ворк, patchwork), voeding (корнфлекс, cornflakes; попкорн, popcorn; чизбургер, kaasburger/cheeseburger), sport (джог(г)инг, joggen; сквош, squash; рэслинг, worstelen) en muziek (бэквокал, backing vocal/achtergrondzanger; джэм-сешн, jamsessie; хит-парад, hitparade).
41
DEEL II: Tsjechische en Russische computerterminologie
1. De computer 1.1 Historiek In “Inventing the Electronic Century” (2005) beschrijft A. D. Chandler de geschiedenis van de consumer electronics en de computerindustrie. De eerste twee decennia van de 20ste eeuw kwamen de “consumer electronics” op, dat zijn radio, televisie en opnameapparatuur. Later begon men data te verwerken met ponskaarten, geproduceerd door IBM (International Business Machines), een bedrijf in de Verenigde Staten. Als begin van de computerindustrie neemt Chandler het jaartal 1950. De eerste computers werden tijdens de Tweede Wereldoorlog ontworpen voor militaire doeleinden zoals het ontcijferen van codes of het snel maken van ingewikkelde berekeningen. IBM zette samenwerkingsprojecten op met drie universiteiten (Harvard, MIT en University of Pennsylvania) en het leger. De belangrijkste bijdrage voor de ontwikkeling van de computer kwam van de universiteit van Pennsylvania, waar de ENIAC (Engineering Numerical Integrator and Computer) gebouwd werd. Het doel van deze computer was het berekenen (“to compute”) van ballistische tabellen voor het leger. Begin 1946 werd de ENIAC aan het leger geleverd. Dit moment wordt vaak gezien als de uitvinding van de computer. Ter info: de computer woog 30 ton en vulde een kamer van 9 op 15 meter (http://www.seas.upenn.edu/about-seas/eniac/operation.php, de website van de universiteit van Pennsylvania, waar nog restanten van de ENIAC staan). De uitvinders van de ENIAC maakten voor het U.S. Census Bureau nog een tweede computer, de UNIVAC (Universal Automatic Computer). Daarna startten ze een eigen bedrijfje op om nog een computer voor het U.S. Census Bureau te maken, maar het bedrijfje werd al snel overgenomen door Remington Rand, het grootste bedrijf in de Verenigde Staten dat business machines produceerde. Daar voltooiden ze hun derde computer, UNIVAC II. Nadat ook deze aan het Census Bureau geleverd was, voorspelde de UNIVAC II de resultaten van de presidentsverkiezingen van 1952. De computer werd hierdoor een enorm succes. Eind 1954 hadden verschillende bedrijven deze enorme computer in hun bezit. In 1953 introduceerde IBM zijn eerste digitale computer, de Defense Calculator. Hierdoor werd IBM de grootste producent van computers (toen mainframes genoemd) voor de industrie op wereldniveau, terwijl Remington Rand het bij gespecialiseerde machines voor het leger en de overheid hield. IBM blijft ongeveer 40 jaar het grootste computerbedrijf, met verschillende concurrenten in zijn kielzog. In de jaren 43
’60 speelde IBM in op een nieuwe markt met een nieuw product: de minicomputer voor dataverwerking in kleinere winkels en kantoren. Vanaf het midden van de jaren ’70 leek Japan de Verenigde Staten op vlak van computerindustrie ingehaald te hebben. Japanse bedrijven werden zeer succesvol en ook in Europa kwam de computerindustrie op. De ontwikkeling van de microprocessor vanaf 1975 zorgde echter voor de redding van de industrie in de Verenigde Staten en tegelijk voor de introductie van de computer bij individuelen: de personal computer of pc werd geboren. IBM werkt hiervoor samen met Intel, dat de microprocessor produceerde, en Microsoft (opgericht in 1975), het bedrijf dat de software voor het systeem leverde. Verschillende bedrijven ontwikkelden de computer langzaamaan verder tot de computer die we vandaag kennen. De eerste computer is dus uitgevonden rond het begin van het communisme in Tsjechië en terwijl het communisme in Rusland (toen de Sovjet-Unie) al 30 jaar het regime was. Ik verwacht dan ook minder Engelse woorden te vinden voor alles wat met de computer, de machine zelf te maken heeft. Chandler geeft aan dat de basis van het internet (het “World Wide Web”) in 1989 ontwikkeld is, het jaar van de val van het communisme. Vanaf 1995 kon het grote publiek ervan gebruik maken. In de woordenschat die met het internet te maken heeft, verwacht ik dus meer anglicismen. Nieuwe ontwikkelingen na 1989 zullen door toedoen van de globalisatie waarschijnlijk ook Engelse benamingen krijgen. Het zou echter niet juist zijn aan te nemen dat in de Verenigde Staten, Tsjechië en Rusland op hetzelfde moment hetzelfde gebeurt, en daarom wil ik graag de geschiedenis van de computer specifiek in Tsjechië en Rusland ook eens kort bekijken.
1.2 De computer in Tsjechië Van 1918 tot 1993 waren Tsjechië en Slovakije één staat, waardoor er ook op het vlak van de ontwikkeling van computers een sterke wederzijdse invloed ontstond. Voor Wereldoorlog II behoorde Tsjechoslovakije tot de meest ontwikkelde landen ter wereld en stond de technologische ontwikkeling ongeveer op hetzelfde niveau als in het Westen. Het communisme bracht daar echter verandering in. De ontwikkeling van computers hing vooral af van politieke beslissingen en focuste vooral op hardware. Na de val van het communisme voerde men goedkope maar goede computers uit het Westen in. De hypothese die ik hieruit meen te kunnen opstellen in verband met de woordenschat is dat de computerterminologie zeker voor een groot deel Tsjechisch moet zijn, aangezien men toch zelf ook computers ontwikkeld heeft. Het Tsjechische woord voor computer is “počítač”, in feite een letterlijke vertaling van het Engels, afkomstig van “počítat” (berekenen). In verband met software verwacht ik echter meer Engelse 44
woorden en ook op het vlak van hardware zullen er zeker anglicismen bestaan, omdat men op dit vlak minstens 10 jaar achter liep op het Westen (Dujnič: 1999).
1.3 De computer in Rusland In de Sovjet-Unie ontwikkelde men aan het eind van de jaren ‘40 computers om de staat te helpen met rekenproblemen op het gebied van nucleaire fysica, onderzoek in de ruimte en defensie. Dit gebeurde volledig onafhankelijk van het Westen en dat zou ook lange tijd zo blijven. In het midden van de jaren ’60 voerden de communisten een minder streng bewind en konden invloeden van het Westen de Sovjet-Unie binnendringen. Men begon op het vlak van nucleaire fysica samen te werken met internationale organisaties zoals het CERN (Conseil Européen pour la Recherche Nucléaire) en wisselde data en programma’s uit. In 1966 werd in Praag een internationale computertentoonstelling georganiseerd en men deed dit over in 1967 in Moskou. Op deze tentoonstelling was het mogelijk materiaal en software van westerse bedrijven te kopen. In de Sovjet-Unie leerde men over de computers van IBM. In een volgende fase (1970-1975) werkte de Sovjet-Unie enkel nog samen met andere socialistische landen (Bulgarije, Hongarije, Oost-Duitsland, Polen, Roemenië, Tsjechoslovakije en zelfs Cuba) aan projecten. Na de val van het communisme in 1989 veranderde alles voor bedrijven die computers produceerden. Niets van wat de Sovjet-Unie in al die jaren had opgebouwd, bleef over. Men gebruikte vanaf 1990 bijna enkel nog buitenlandse onderdelen om computers en servers te vervaardigen en buitenlandse bedrijven veroverden de markt. Zij voorzien Rusland sindsdien van internet (Prokhorov, 1999). Omdat de Russen aanvankelijk computers ontwikkelden zonder hulp van het Westen, zal de Russische computerterminologie dus vooral uit eigen woorden hebben bestaan. Na de val van het communisme hebben buitenlandse bedrijven de markt echter overgenomen en tegenwoordig gebruikt men enkel nog onderdelen die in het Westen zijn ontwikkeld. Het lijkt mij logisch dat er toch enkele anglicismen de taal zullen binnengeslopen zijn. In verband met het internet zullen de meeste woorden uit het Engels komen, en ook alle nieuwe programma’s en ontwikkelingen zullen mogelijks met een Engelse term aangeduid worden.
2. Computerterminologie In dit hoofdstuk wil ik graag beschrijven hoe anglicismen in de computerterminologie er uit zien en welke tendensen overheersen bij het opnemen van de Engelse woorden in het Tsjechisch en het Russisch. Verder bespreek ik nog enkele merkwaardigheden.
45
2.1 Tsjechische computerterminologie Bij het vakgebied van de computertechnologie hoort een zeer specifieke woordenschat. Ook de teksten op internet, in chatboxen, ... hebben net zoals in sms’jes een eigen stijl. Volgens Bozděchová (1997a, in 2007 opnieuw aangehaald door Svobodová) bestaan er drie soorten communicatie in verband met de computer: (a) woordelijke, talige communicatie (komunikace převážně verbální, jazyková): gebruikers schrijven naar of spreken tegen elkaar over computers (b) multimediacommunicatie (komunikace multimediální): communicatie door middel van de computer (bv. via e-mail) (c) kunstmatige communicatie (komunikace umělá): communicatie tussen gebruiker en computer (bv. programmeertaal) Bozděchová (1997a) deelt de gebruikers in drie groepen op: (1) de computerspecialist (2) de gebruiker met interesse voor de computer (3) de gebruiker die de computer louter functioneel gebruikt, bijvoorbeeld omdat hij op het werk iets moet uittypen of een e-mail moet versturen In het tijdschrift Chip, dat ik heb gebruikt om een woordenlijst op te stellen, gaat het om talige communicatie (a) tussen computerspecialisten (1), maar het is ook bedoeld om gebruikers die intensief bezig zijn met de computer (2) te informeren. Het doel van communicatie is de uitwisseling van informatie en dit geldt ook in het domein van de computer. Omdat de gebruiker niet de tijd heeft om de ingewikkelde taal en werking van de computer te bestuderen, moeten alle programma’s gemakkelijk te besturen zijn. Daarom gebruikt men objecten uit de reële wereld om de objecten op de computer voor te stellen (myš, muis; okna, venster). Deze woorden zijn meestal puur Tsjechisch (bohemismen), omdat ze vóór de uitvinding van de computer reeds bestonden. Via de muis klik je met een pijltje op een icoon (Tsj. ikona, ikonka) om iets gedaan te krijgen. Ook via toetsen kan je de computer bevelen geven. Deze toetsen krijgen de naam van de opdracht die ze uitvoeren en daaruit ontstaan dan werkwoorden (bv. op de toets “alt” drukken is “altnout”) (Bozděchová, 1997a). De aanduidingen “Mijn documenten”, Mijn favorieten”, “Mijn muziek” en “Mijn afbeeldingen” kent de lezer vast wel. In het Tsjechisch is dat “Dokumenty”, “Oblíbené”, “Hudba” en “Obrázky”. Problemen komen vooral voor op vlak van terminologie: zoals eerder gezegd, komt het Engels zeer ongeorganiseerd de Tsjechische taal binnen. Toch is het mogelijk om een min of meer systematisch overzicht te geven van de manier waarop de Engelse computertermen in de meeste gevallen worden overgenomen (uit Svobodová, 2007): 46
(1) Spelling: (zie Deel I, 3. Anglicismen, een stukje theorie) (2) Morfologie: - Het substantief: * Vorm: oorspronkelijk of aangepast (zie (1) Spelling). * Geslacht: Het substantief is meestal mannelijk (M), levend (Ma) of niet-levend (Mi) of onzijdig (N) en verbogen (meestal als het eindigt op een medeklinker) OF onveranderlijk (ov) (disk (Mi), schijf - na disku; hackr (Ma), hacker – od hackra; software (N) – se softwarem; maar backspace – s backspace; menu – v menu). Sommige niet-levende zaken krijgen toch de verbuiging van levende woorden (comp, computer – Gen. compa)143. * Getal: Het substantief is meestal enkelvoud (Enk) en kan, indien het niet onveranderlijk is, verbogen worden naar het meervoud (Mv). Bv. komputer – komputery. Soms wordt een Engels woord in het meervoud in het Tsjechisch als een enkelvoudig woord beschouwd, waardoor het in het Tsjechisch zowel in het enkelvoud als in het meervoud gebruikt wordt (Windows je.../Windows jsou...). Het programma “Windows” (enkel in het meervoud in het Engels) wordt vaak “Windowsy” (dus eigenlijk dubbel meervoud) in het Tsjechisch. Soms verbuigt men het ook niet, net zoals bij commands, keys, programs, ... - Het adjectief: * Vorm: Zeer dikwijls in oorspronkelijke, Engelse vorm. Meestal is het dan onveranderlijk en wordt het in attributieve verbinding met het substantief geplaatst. Het adjectief staat dan vóór het substantief (v insert modu, in de insert mode). Als het adjectief aangepast is, eindigt het meestal op –ovský, -ový of -ní (webovský, web-; internetový, internet-; digitální, digitaal). - Het bijwoord: Het bijwoord wordt volgens de normale Tsjechische regels van het bijvoeglijke naamwoord afgeleid (hardwarově, hardware; digitálně, digitaal). - Het werkwoord: * Vorm: Het imperfectief (ipf) wordt meestal gevormd op -ova-t (scannovat, scannen; sortovat, sorteren; escapovat, op “esc” drukken). Het perfectief vormt men door een Tsjechisch prefix aan het imperfectieve werkwoord
toe
te
voegen
(deletovat
–
oddeletovat,
vydeletovat,
verwijderen/deleten; instalovat – nainstalovat, installeren) of, voor een eenmalige 143
Dit is ook zo in het Pools (en mogelijkerwijze nog in andere Slavische talen) voor woorden als “comp”, “sms”, “mail”. Een verklaring heb ik voorlopig niet kunnen vinden, het is misschien stof voor verder onderzoek.
47
handeling, door een afleiding van een substantief op -nou-t (shiftnout, op de toets “shift” drukken; myšnout, de muis bewegen). “Met de muis klikken” was vroeger in Microsoft “klepnout” (subst. klepnutí), maar op vraag van de gebruikers verving het Microsoft Language Portal het door het meer gebruikte Engelse “kliknout” (Microsoft Language Portal Blog, 2008). Op deze manier kunnen uit één basiswoord woordenrijen ontstaan, bv. upgrade – upgradovat – upgradovací – upgradování, DOS – dosový – dosovský – dosácký – dosista – dosák – dosář. (3) Betekenis: Sommige bestaande lexemen krijgen een nieuwe betekenis door hun gelijkenis met een Engels woord dat een andere betekenis heeft. De Tsjechische werkwoorden “brousit” (ipf) (slijpen, scherpen; sluipen; verfijnen) en “brouzdat” (ipf) (ploeteren; rondzwerven, rondzwalken) lijken op het Engelse “to browse” (bladeren) en wordt nu ook in deze betekenis gebruikt. Tsjechen gebruiken echter ook gewoon “browse” en “browsing”, aangepast “browsit” en “browsení”. Svobodová (2007) geeft enkele voorbeelden van computerslang. Wat meteen opvalt zijn de vele verkleinwoorden (mejlík, mailtje; smajlík, smiley; romka, ROM-geheugen). Namen van de verschillende schijven op een computer worden ook met een diminutief aangeduid: “céčko” (Cschijf), “déčko” (D-schijf). Uitdrukkingen als “linuxák” (het besturingssysteem Linux), “moňák“ (monitor) en “mailovadlo” (een computer die vooral gebruikt wordt om e-mails te verzenden) zijn veel voorkomend. Wat nog in dit domein thuishoort, is alles rond computerspellen. De meeste computerspellen hebben een Engelse naam, die in de oorspronkelijke vorm geschreven wordt. Ook de termen die door spelers gebruikt worden, zijn vaak anglicismen. Hoffmannová (1998) beschrijft hoe Tsjechen door een samentrekking van het Engelse “games” (spellen) en het Tsjechische “hra” (spel) hun benaming voor een computerspel verkrijgen: “gamesa”. Het verkleinwoord daarvan wordt dan “gameska”, iemand die het spel speelt is een “gamesník” en het spelen van het spel heet “gamesení”. Andere benamingen voor spelers van computerspellen zijn “pařan” (steeds minder gebruikt) en “pécéčkář” (Hoffmannová, 1998). Veel adjectieven zijn Engels, onveranderlijk en staan in attributieve verbinding met Tsjechische uitdrukkingen (vb. fantasy svět). Dat is niet bij alle adjectieven zo. In het tijdschrift Chip vond ik bijvoorbeeld “multiplayerová hra” (12), een spel dat met meerdere spelers tegelijk gespeeld kan worden. In teksten over computerspellen komen veel afkortingen van Engelse woorden voor (vb. RPG “role-playing-game”) (Svobodová, 2007). Naar Tsjechische gewoonte worden afkortingen 48
vaak naar hun uitspraak voluit geschreven, zodat men ze toch kan verbuigen. Een RPG wordt dan een “erpégéčko”, een mp3-speler een „empétrojka”, een sms’je een “esemeska” en het restaurant Kentucky Fried Chicken het “káefcéčko” of “káefko” in jongerentaal. Ook onder termen die te maken hebben met het algemeen gebruik van de computer bevinden zich veel afkortingen. Op Wikipedia bijvoorbeeld vinden we dat BFU staat voor “bloody fucking user”. Een BFU is een computergebruiker die geen of weinig verstand heeft van een computer. Hij kan met de muis klikken en een e-mail versturen, maar zodra hij een klein probleem ervaart, zal hij onmiddellijk hulp inroepen. De afkorting BFU wordt ook in het Tsjechisch voluit geschreven: “Běžný Franta Uživatel” (alledaags-Fransje-gebruiker), “Blbý Franta Uživatel” (dom-Fransje-gebruiker) of “Běžný Frontový Uživatel” (alledaagse, gewone frontgebruiker). De afkorting wordt, zoals bij vele afkortingen in het Tsjechisch, vaak als een woord geschreven en verbogen (vb. “Musíš to udělat pro béefúčka” (Je moet dat doen voor de BFU’s), soms met het gebruik van hoofdletters: “BéeFÚčka”). Andere Engelse varianten
zijn “Beginner For Unix” (Unix is een
besturingssysteem) of “Brain Free User”. Opmerkelijk is wel dat deze term bijna enkel in Tsjechië gebruikt wordt. Volgens onderzoek van root.cz, een website met informatie over de computer, is de term van Tsjechische oorsprong en wordt internationaal eerder de term “lamer” gebruikt. Dit is ook de term die in het Russisch gebruikt wordt (ламер).
2.2 Russische computerterminologie In het Russisch is een computer “компьютер”, maar daarnaast hebben de Russen een eigen synoniem: “Электронная Вычислительная Машина” (lett. Elektronische Rekenmachine). Het valt meteen op dat dit een zeer lange term is, waardoor men kan veronderstellen dat weinig mensen deze gebruiken. Bij het intikken van deze term in Google (enkel Russischtalige websites) vond ik welgeteld 384 000 resultaten. De term “компьютер” levert meer dan 34 miljoen resultaten op. De term “Электронная Вычислительная Машина” kort men dan ook dikwijls af tot ЭВМ. Dit levert al 1,5 miljoen resultaten op. Een PC (voluit Personal Computer) wordt in het Russisch ook wel “персональка” genoemd, een PC van IBM noemt men een “писишка”, naar de Engelse uitspraak van de afkorting “PC”. In de jaren ’50 werkte de Sovjet-Unie op vlak van techniek op hetzelfde niveau als het Westen (zie 1.3 De computer in Rusland). Op dat moment gebruikte men voornamelijk calquevertalingen om delen van de computer aan te duiden (память, geheugen, cf. Eng. memory). Later begon transcriptie te overheersen (баг, bug; флеш, flash) en werden calquevertalingen eerder zeldzaam (мышь, muis, cf. Eng. mouse) (Chimik, 2006: 58). Microsoft wordt ironisch wel eens мелкомягкий genoemd, dit is de letterlijke vertaling van de delen “micro” en “soft” (Ronin, 2002). 49
De manier waarop Engelse computertermen in het Russisch worden opgenomen, komt verder ongeveer overeen met het algemene overzicht uit hoofdstuk 3 (3.2 Anglicismen in het Russisch). In de computerslang (Rus. компьютерный сленг) komen echter ook veel woorden van Russische oorsprong voor. “Зависать” (ipf), “зависнуть” (pf) betekent “blijven hangen, zweven” en men gebruikt het wanneer de computer of een programma blokkeert. Zoals we kunnen zien bij Ronin (2002) heeft men in de computerslang bovendien de neiging om bepaalde zaken een eigennaam te geven. Wanneer een Rus een “Емеля” (met hoofdletter!) verstuurt, verstuur hij geen “Emieltje” (“Емеля” is de verkleinde vorm van de mannelijke naam “Емельян”), maar een e-mail. Iemand die een account heeft op “аська” (diminutief van “Ася”, de verkleinde vorm van de vrouwelijke naam “Анастасия”, Nedl. Anastasia), gebruikt eigenlijk ICQ, een programma waarmee je e-mails kunt versturen, waar je kunt chatten en spelletjes spelen. Het toetsenbord wordt kort “клава” genoemd, naar het woord “клавиатура” (toetsenbord). “Клава” is echter ook de verkleinde vorm van de vrouwelijke naam “Клавдия” (Nedl. Claudia). Iemand die graag computerspelletjes speelt, is een “гамер/геймер” (gamer). De eerst vorm is geadapteerd volgens de Engelse spelling, de twee vorm volgens de uitspraak. Wat een gamer doet, is “гамить” (gamen). De namen van computerspelletjes, die net zoals in Tsjechië zeer dikwijls Engels zijn, blijven meestal in Latijns schrift (Doom, Quake). Iemand die graag het spel Doom speelt is een “думер”. De infinitief “думать” betekent in computerslang dan niet alleen “denken”, maar ook “Doom spelen”. Een verwoede speler van het spel Quake is een “квакер” en de infinitief van het werkwoord “Quake spelen” is “квакать”.
3. Bespreking woordenlijst De woordenlijst (zie bijlage 3) bestaat uit woorden in verband met computerterminologie uit het Tsjechische tijdschrift Chip (zie bijlage 4). Deze woorden staan in de eerste kolom. In de andere kolommen kan u achtereenvolgens de Russische, Engelse en Nederlandse vertaling van deze woorden vinden, opdat u samen met mij de vergelijking zou kunnen maken tussen de verschillende talen. Hoeveel woorden zijn in het Tsjechisch en het Russisch uit het Engels overgenomen? Gebruiken wij in het Nederlands meer, minder of evenveel Engelse woorden? Heeft het communisme Engelse invloed op het Tsjechisch en het Russisch tegengehouden? Zo ja, in welke mate? In het tijdschrift en op de website ontmoette ik steeds een zelfde kern van woorden. Daarom heb ik interessante woorden die ik in woordenboeken vond (zie bijlage 4) aan de lijst toegevoegd. Om te weten of een woord tot de slang behoorde of niet, gebruikte ik voor het Tsjechisch het “Slovník nespisovné češtiny” (2009). Verder heb ik het “Slovník neologizmů 1” (1998) en het 50
“Slovník neologizmů 2” (2004) van Martincová geraadpleegd. Voor het Russisch vond ik twee woordenboeken met vreemde woorden die ongeveer in dezelfde periode als de Tsjechische woordenboeken zijn uitgegeven, namelijk het “Словарь иностранных слов”(1999) en het “Современный словарь иностранных слов” (2002). Het boek “Медиа и миллениум” (2002) van Vladimir Ronin vult de woordenboeken van die tijd aan met vele ontbrekende, recente woorden, ook diegene die uit de slang afkomstig zijn. Ronin schreef dit boek voor anderstaligen die Russisch leren en haalde zijn materiaal uit de Russische media. In de gebruikte Tsjechische woordenboeken waren zeer veel computertermen te vinden, in tegenstelling tot in de Russische boeken (uitgezonderd dat van Ronin). Liepen deze woordenboeken een beetje achter op de taal? Volgens Rejzek (1993: 27-28) zijn woordenboeken over vreemde woorden immers zeer snel verouderd, omdat dit vakgebied vlug verandert. Recent overgenomen Engelse woorden en minder frequent gebruikte anglicismen worden niet altijd opgenomen. Zijn er gewoon minder anglicismen in het Russisch? Uit de woordenlijst (zie later) zal blijken dat de Russen naast het anglicisme graag nog een eigen woord gebruiken. In de woordenlijst vindt u zowel bij de Tsjechische als de Russische substantieven telkens de genitief tussen haakjes. Indien een woord onverbogen blijft, staat er (ov) naast, wat staat voor onveranderlijk. Bij het Tsjechisch is de klemtoon niet aangeduid, omdat deze altijd op de eerste lettergreep ligt. Bij het Russisch is de klemtoon aangegeven met een streepje onder de klinker van de beklemtoonde lettergreep. Als er verwarring mogelijk is tussen adjectief en substantief, heb ik er “adj.” of “subst.” naast geplaatst. Bij elk Tsjechisch woord hoort een voorbeeldzin (cursief gedrukt) die voor extra duidelijkheid zorgt bij de betekenis en het gebruik in een zin. Bij meerdere varianten van een woord heb ik de meest gebruikte variant vooraan gezet. Zoals Bozděchová (1997a: 107) aangeeft, bevatten teksten over computers een bepaalde kern aan woordenschat. De belangrijkste woorden zijn “počítač”, “computer” en “komputer”, afkomstig van het Tsjechische werkwoord “počítat” en het Engelse “to compute” (beiden betekenen “(be)rekenen”). Verder gaat het vooral over soorten computers (vb. notebook), onderdelen van computers (vb. klávesnice, toetsenbord), schijven (vb. pevný disk), extra materiaal voor computers (vb. modem), computerprogramma’s (vb. antivirový program) en taken op de computer (vb. kliknutí na ikonu). In de artikels over computers spreekt ook het tijdschrift Chip vooral over deze zaken (het tijdschrift verstrekt niet enkel informatie over computers). Het woord “počítač” wordt in het tijdschrift vaak genoemd, omdat dit officieel taalgebruik is. In de spreektaal wordt het woord “počítač” (afgekort “poč”) echter zelden gebruikt. Meestal heeft men het over een komputer, (afgekort “komp”). Men past het woord aan het Tsjechisch aan door de c van “computer” (dat ook afgekort als “comp” voorkomt), die niet als /k/ voorkomt in het Tsjechisch maar in dit woord wel zo wordt uitgesproken, in een k te veranderen. Wat ook wordt gezegd is “kompl” (“komplík” als diminutief), volgens Svobodová (2007) is dat naar analogie 51
met “kompletní”. Een andere mogelijkheid zou analogie met het woord “kumpl” (kameraad, afkomstig van het Duitse “kumpl”, kompel (mijnwerker)) kunnen zijn. Volgens het “Slovník nespisovné češtiny” behoort “kumpl” tot de militaire slang. Het zal dus niet door mensen buiten het leger geassocieerd worden met “computer”, maar een computer werd wel voor militaire doeleinden ontworpen en gebruikt. Nog volgens het “Slovník nespisovné češtiny” is “kompl” jongerenslang en wordt het voornamelijk in Moravië gebruikt. Verdere vormen zijn “kompáč”, “kompíč” en zelfs “kompost”, alle drie afkomstig uit de jongerentaal. Wanneer jongeren het woord “kompíč” uitspreken, kunnen ze hiermee zowel een computer bedoelen als een persoon die het grootste deel van zijn tijd aan de computer doorbrengt. Een website staat zowel in het Tsjechisch, in het Russisch als in het Nederlands “op” internet (Tsj. na internetu, na www.xxx.cz, na stránce www.xxx.com; Rus. на Интернете, на www.xxx.ru). Wanneer er iets mis is met een computer, lijkt het wel of hij ziek is. We gebruiken allerlei termen uit de medische wereld, zoals virus, geïnfecteerde e-mail en scan. Het internet vergelijkt men dan weer met golven of water. We “surfen” op het internet en ontvangen “stromen” (streams) van bytes wanneer we een filmpje bekijken. Het Tsjechische “surfování” en vooral het Rusische “сёрфинг” wordt nog steeds voornamelijk gebruikt om de surfsport aan te duiden. “Веб-сёрфинг” levert bij het intikken in Google bijna geen resultaten op. Eerder al werd gezegd dat calquevertalingen weinig voorkomen. Dit blijkt ook uit de woordenlijst (Tsj. horká klávesa, Rus. горячая клавиша, Eng. hot key, sneltoets; Tsj. strojový překlad, Rus. машинный перевод , Eng. machine translation, computervertaling). Opvallend is dat deze termen in het Nederlands geen calquevertalingen zijn. Een voorbeeld van een pseudoanglicisme in de woordenlijst is het Tsjechische “webhoster”. De juiste Engelse vorm is namelijk “webhost”. De verschillende adaptaties volgen de tendensen die eerder beschreven werden in het theoretische deel. Het is opmerkelijk hoe weinig termen in de woordenlijst onveranderlijk blijven. Morfologische adaptatie is voor de Tsjechen en Russen zeer belangrijk. Substantieven die als adjectief worden gebruikt en voor een ander substantief worden geplaatst, zijn wel onveranderlijk. Dit is echter niet in strijd met de tendensen die beschreven zijn in het theoretische deel. Verder heb ik een lijst gemaakt met veel voorkomende eigennamen zoals Microsoft, iTunes en YouTube. In Tsjechië krijgen programma’s als Skype net zoals in het Nederlands een werkwoord toegediend: “Pojď skypovat!” betekent “Kom skypen!” en onder andere Facebook en Linux krijgen een adjectief op –ový. De lezer zal in deze lijst enkel de Tsjechische vorm en verbuiging vinden, omdat deze eigennamen in de Russische taal in het Latijnse alfabet blijven staan. Enkele uitzonderingen zijn “аська” (ICQ), “Майкрософт” (Microsoft, ironisch wel eens “мелкомягкий” (kleinzacht) of “Мелкософт” genoemd) en “Виндузы/-а”, “Винды/винды”, 52
“Виндюк” (Windows). Ook termen op –ware (freeware, firmware, ...) zijn bijna niet te vinden in het Cyrillisch alfabet. Bij het intikken van de woorden software en hardware in het Cyrillisch (“софтвер” en “хардвер”) ”) bekomt Google dan wel weer veel resultaten. De oorzaak van dit verschil is waarschijnlijk het feit dat software en hardware al oudere woorden zijn. Freeware en malware zijn veel recentere termen. Bij het uitrekenen van an het aantal anglicismen in de woordenlijst telde enkel de woordstam. “Hacknout”, “hekr” en “hacking” behoren allen tot dezelfde stam en zijn dus gerekend als zijnde één anglicisme. Zoals verwacht zijn er in de computerterminologie zeer veel anglicismen aanwezig. anwezig. Zowel in het Tsjechisch als in het Russisch en het Nederlands bedraagt het aantal anglicismen in de woordenlijst ongeveer twee derden derde van het totaal aantal woorden:
De meest recente woordenschat in verband met computerterminologie is niet aangepast. aange Dit komt overeen met wat we lazen in de bronnen voor het beschrijvende deel. Hoe langer de termen in de taal aanwezig zijn en gebruikt worden, hoe meer ze zullen aangepast worden. Dit is de belangrijkste oorzaak van het feit dat sommige anglicismen inn oorspronkelijke vorm gebruikt worden en andere niet. Na de beschrijving van de geschiedenis van de computer werd verondersteld dat termen in verband met hardware en software minder anglicismen zouden bevatten dan termen uit de internetwereld, omdat men tijdens tijdens het communisme zelf computers produceerde. Internet ontstond pas na de val van het communisme. Nieuwe software en hardware krijgen echter ook weer een Engelse naam (firmware, firmware; streamovat, stream streamen; тонер; toner) en deze namen worden pas na een tijdje aangepast aan de eigen taal. De domeinen software en hardware in de woordenlijst bevatten ongeveer de helft aan anglicismen, het domein 53
internet bijna twee derden. Dit komt doordat het fenomeen internet pas recenter is ontwikkeld. Het is dus vooral het tijdstip van opname dat zorgt voor de aanwezigheid van onaangepaste en aangepaste anglicismen. Wat echter ook belangrijk is, is de vraag of de moedertaalsprekers die de Engelse term overnemen het begrip reeds kennen of niet. Wat vóór de uitvinding van de computer in het Engels al bestond (network, netwerk), wordt in het Tsjechisch en Russisch met het eigen equivalent daarvan benoemd (Tsj. síť, Rus. сеть). In veel gevallen gebruikt men het Engelse woord wel als extra synoniem. Vooral in het Russisch zien we veel verschillende varianten voor één begrip. Russen gebruiken toch graag een eigen woord naast het anglicisme, wat het iets kleinere procent (62%) aan anglicismen in de woordenlijst kan verklaren. Dit is misschien nog een restant van de communistische afkeer van westerse woorden. Aangezien het tijdstip van opname van de Engelse woorden zeer belangrijk is, kunnen we stellen dat woorden die nu worden opgenomen later zullen worden aangepast aan de eigen taal. Hoe lang dit duurt, hangt af van de intensiviteit van het gebruik van het woord. Computertermen worden steeds meer algemeen gebruikt, omdat steeds meer mensen een computer tot hun beschikking hebben en ze deze ook steeds intensiever gaan gebruiken.
54
BESLUIT
In de discoursanalyse heb ik onderzocht hoe het komt dat Tsjechische onderzoekers weinig tot geen aandacht schenken aan de evolutie van specifieke woorden. Het blijkt dat de Tsjechische (en ook de Russische) intelligentsia inderdaad vrij neutraal staat tegenover anglicismen. De Russische en Tsjechische intellectuelen veronderstellen dat hun taal sterk is en dat ze de toevloed van anglicismen zonder problemen zal overleven. Dit kan verklaren waarom Tsjechische bronnen weinig tot geen belang hechten aan het diachronische aspect van de anglicismen. Het gewone volk hoort in Tsjechië grotendeels tot de middengroep. Men gebruikt wel anglicismen, maar geeft toch de voorkeur aan eigen woorden, indien zij bestaan. In Rusland zijn de meningen van de gewone burgers veel meer verdeeld. Mogelijkerwijze komt dit door het feit dat het probleem in Rusland recenter is. Tsjechië maakt nu deel uit van de Europese Unie en is vrij westers ingesteld. In Rusland is de communistische afkeer tegenover het Westen nog een beetje aanwezig. Jongeren voelen dit al minder aan dan ouderen en gebruiken meer en meer Engelse woorden in hun communicatie. Een andere reden voor het verschil tussen Tsjechië en Rusland is de visie van de burgers op hun taal. Het Tsjechisch wordt afgeschilderd als te ingewikkeld en archaïsch. De Engelse woorden zijn dus een welkome vereenvoudiging. Russen houden veel van hun “machtige” taal en zullen deze misschien minder graag mengen met een andere taal. Russische bronnen hebben in tegenstelling tot de Tsjechische wel veel aandacht voor het diachronische aspect en weinig voor de manier waarop anglicismen aangepast worden. Uit het theoretische deel over anglicismen in het Russisch blijkt dat Engelse woorden nog willekeuriger dan in het Tsjechisch worden opgenomen. Waar in het Tsjechisch duidelijke tendensen te zien zijn, is dit in het Russisch niet het geval. De mogelijkheden om Engelse woorden in het Russisch op te nemen zijn talrijker en ze worden onregelmatiger toegepast dan in het Tsjechisch. In het stukje theorie over anglicismen zien we echter ook veel gelijkenissen tussen beide talen. Ten eerste werden tijdens het communisme minder anglicismen in de taal opgenomen. Ten tweede wordt morfologische adaptatie (het verbuigen van de woorden) bijna altijd toegepast. Bij het vormen van werkwoorden en adjectieven zijn ook duidelijke gelijkenissen te vinden. Verder is bij beide talen de periode van overname zeer belangrijk. Zowel in het Tsjechisch als in het Russisch werd in het begin vooral op de spelling gelet en translitereerde men elke letter, maar later transcribeerde men de woorden volgens uitspraak. Dit verklaart grotendeels waarom sommige anglicismen in het Tsjechisch in de oorspronkelijke Engelse vorm blijven en waarom andere anglicismen aangepast worden aan de taal. Transliteratie zorgt er immers vaak voor dat het oorspronkelijke Engelse woord en het overgenomen woord op dezelfde manier geschreven 55
worden. Voor het Russisch geldt dit niet: door het Cyrillisch alfabet zien de anglicismen er automatisch anders uit dan de oorspronkelijke Engelse woorden. Zoals te verwachten was, zijn in de computerterminologie zeer veel anglicismen aanwezig. Een telling van de Tsjechische termen uit de woordenlijst leverde wel 66% anglicismen op. In het Russisch was dit 62% en ook de Nederlandse computerterminologie telde ongeveer 63% anglicismen. In de manier waarop woorden overgenomen worden, waren toch enkele regels te onderscheiden. Die beschreef ik in het theoretische deel over anglicismen computerterminologie. Er zijn echter veel uitzonderingen en onregelmatigheden te vinden. Om het gebrek aan diachronisch onderzoek over specifieke anglicismen in de Tsjechische bronnen op te vullen, heb ik enkele vergelijkingen gemaakt en deze in tabellen gegoten. Na het beschrijven van het historisch overzicht van de computer veronderstelde ik dat er een verschil in overname zou zijn tussen termen die te maken hebben met hardware, software en internet. Bij het bekijken van de woordenlijst lijkt dit op het eerste zicht te kloppen. Nieuwe software en hardware krijgen echter een Engelse naam en procentueel gezien zit er niet veel verschil op de 3 soorten termen. Ook uit het theoretisch overzicht blijkt dat het onderwerp niet de oorzaak is van de verscheidenheid in opname, maar wel het tijdstip van overname. Het internet is een recent fenomeen en zo ook de termen die daarbij horen. De basistermen in verband met hardware en software bestaan al langer. Het lijkt dus of de adaptatie van deze termen verschilt doordat ze tot een ander domein behoren. Wanneer we echter binnen een tiental jaren deze term opnieuw opzoeken, zullen we waarschijnlijk een aanpassing aan het Tsjechisch en het Russisch vinden. Anglicismen die al lang in de taal aanwezig zijn, ziet men steeds meer aan voor “eigen” woorden. Na een lange tijd past men deze woorden dan ook aan de eigen taal aan. Anglicismen die slechts door een kleine groep mensen gebruikt worden, zullen minder aangepast worden. Zo gaat het internationaal en geleerd karakter van de woorden niet verloren. De Tsjechische intelligentsia (zie discoursanalyse) had dus gelijk: de taal is sterk en zal de invloed van het Engels wel overleven. Waar zij echter geen rekening mee houdt, is het feit dat de Engelse woorden altijd aanwezig zullen zijn in de taal, ook al is het op een verdoken manier. Door deze bevindingen is het mogelijk te voorspellen hoe de anglicismen in de computerterminologie zullen evolueren. Aangezien steeds meer mensen over een computer beschikken, dit instrument meer en meer deel uitmaakt van het dagelijkse leven en de computertermen steeds langer en intensiever gebruikt worden, zal men deze anglicismen steeds meer aanpassen aan de eigen taal. Het is ook mogelijk dat de vele onregelmatigheden die nu te vinden zijn bij de overgenomen Engelse woorden later verdwenen zullen zijn door de aanpassing aan de eigen taal. Verschillende varianten zullen verdwijnen, waardoor ook de procenten die uit de woordenlijst voortkwamen zullen veranderen. Het zou dus interessant kunnen zijn een 56
dergelijk onderzoek over de computerterminologie binnen een tiental jaren opnieuw te doen en de resultaten ervan te vergelijken met deze masterproef.
57
Bibliografie
Benson, Morton 1959
English Loanwords in Russian. The Slavic and East European Journal 3/3, 248-267.
Bozděchová, Ivana 1997a Jazyk počítačů. In: Daneš, František (et al.): 105-113. 1997b Vliv angličtiny na češtinu. In: Daneš, František (et al.): 271-279. Čėlič, Želka 2006
Morfologičeskaja adaptacija anglicismov v russkoj reklame. In: A. A. Šumejko, Problemy semantiki jazykovych edinic v kontekste kul´tury (lingvističeskij i lingvometodičeskij aspekty): 512-515. Moskva – Kostroma: Ėllips.
Chachibaia, Nelly G. & Michael R. Colenso 2005
New anglicisms in Russian. In: Gunilla M. Anderman & Margaret Rogers (eds), In and out of English: for better, for worse?: 123-132. Clevedon: Multilingual Matters.
Chandler, Jr., Alfred D. 2005
Inventing the Electronic Century. The epic story of the consumer electronics and computer industries. With a New Preface. Harvard University Press: London.
Chimik, V. V. 2006
Bolezn’ jazyka ili jazyk bolezni? In: S. I. Bogdaninova, N. O. Rogožinoj & E. E. Jurkova (eds.), Sovremennaja russkaja reč´: Sostojanie i funkcionirovanie, časť II: 47-74. SanktPeterburg: Filologičeskij fakul´tet SPbGU.
Comrie, Bernard, Gerald Stone & Maria Polinsky 1996
The Russian Language in the Twentieth Century. Oxford: Clarendon Press.
Daneš, F. 2009
Kultura a struktura českého jazyka. Praha: Karolinum.
59
Daneš, F. (et al.) 1997
Český jazyk na přelomu tisíciletí. Praha: Academia.
Dujnič, Jozef (et al.) 1999
On the History of Computer Science, Computer Engineering, and Computer Technology Development in Slovakia. IEEE Annals of the History of Computing 21/3: 38-48.
Filipović, Rudolf 2000
Historical-Primary Etymology vs. Secondary Etymology of Anglicisms in European languages. In: Olga Mišeska Tomić & Milorad Radovanović (eds), History and perspectives of language study: papers in honor of Ranko Bugarski: 205-234. Amsterdam – Philadelphia: John Benjamins Publishing Company.
Gee, James Paul 2005
An introduction to discourse analysis. Theory and method. London-New York:
Routledge. Hamilton, William S. 1980
Introduction to Russian Phonology and Word Structure. Buffalo: Slavica Publishers, Inc.
Hoffmannová, Jana 1998
Pařani a gamesy (Pokus o charakteristiku diskurzu počítačových her). Naše řeč 81/2-3: 100-111.
Hugo, Jan (et al.) 2009
Slovník nespisovné češtiny. Argot, slangy a obecná mluva od nejstarších dob po současnost. Historie a původ slov. 3. rozšířené vydání. Praha: Maxdorf.
Johnston, Rosie 2009
Džíny, hamburgry and komputry: is Czech under threat from English? Online. Internet. Geraadpleegd op 20 november 2009. Beschikbaar via http://www.radio.cz/en/article/ 118109
Kučera, Jiří & Jiří Zeman 1998
Výslovnost a skloňování cizích osobních jmen v češtině: anglická osobní jména. Hradec Králové: Gaudeamus. 60
Máčelová-Van den Broecke, Emmy & Dana Spěváková 2005
Česko-nizozemský slovník. Woordenboek Tsjechisch-Nederlands. Praha: Leda.
Mika, Josef (ed) 2007
Chip 07/07. Praha: Vogel Burda.
2010
Články: Trendy, Hardware, Internet, Bezpečnost (01/01/2010 – 30/06/2010). Chip online. Online. Internet. Geraadpleegd van 1 januari 2010 tot 1 augustus 2010.
Olga Martincová (et al.) 1998
Nová slova v Češtině. Slovník neologizmů. Praha: Academia.
2004
Nová slova v Češtině. Slovník neologizmů 2. Praha: Academia.
Penn Engineering, University of Pennsylvania 2010
ENIAC in Action: What it is and How it Worked. Penn Engineering, University of Pennsylvania. Online. Internet. Geraadpleegd op 18 juli 2010. Beschikbaar via http://www.seas.upenn.edu/about-seas/eniac/operation.php
Petersen, Palle 2008
Czech Terminology: changing “klepnout” to “kliknout”. Microsoft Language Portal Blog. Online.
Internet.
Geraadpleegd
op
21
september
2009.
Beschikbaar
via
http://blogs.technet.com/terminology/archive/2008/12/13/czech-terminology-changingklepnout-to-kliknout.aspx Prokhorov, Sergei P. 1999
Computers in Russia: Science, Education, and Industry. IEEE Annals of the History of Computing 21/2: 4-15.
Puškin, A. S. 1960
Evgeni Onegin. Roman v stichach. London: Bradda Books LTD.
Rejzek, Jiří 1993
K formální adaptaci anglicismů. Naše řeč 76/ 1: 26-30.
61
Ronin, Vladimir 2002
Media i millenium. Jazyk rossijskoj pressy načala XXI veka. Spravočnik. Antwerpen: Lessius Hogeschool
Slezáková, M. 2006
Wow! To ´sem teda nečekala! Oops! To ´sem nechtěla! O cizích slovech, ale nejen o nich. Naše řeč 89/2: 57-72.
Spence, N. C. W. 1989
Qu’est-ce qu’un anglicisme? Revue de linguistique romane 53/211-212: 323-334.
Svobodová, D. 2001
Anglicismy v českých slanzích. In: Hladka, Zdeňka & Petr Karlík, Čeština – univerzália a specifika 3: 291-298. Brno: Masarykova univerzita.
2007
Internacionalizace současné české slovní zásoby. Ostrava: Universitas Ostraviensis.
Tejnor, A. 1979
Anglicismy v češtině. In: Jaroslav Kuchař, Aktuální otázky jazykové kultury v socialistické společnosti: 207-212. Praha: Academia.
Turgenev, I. S. 1946
Stichotvorenie v proze, poèmes en prose. Texte Russe publié intégralement d’après le manuscrit original, par ANDRÉ MAZON. Traduction française et Notes de CHARLES SALOMON. Librairie H. Didier: Paris.
Wikipedia 2010
BFU. Wikipedie, Otevřená encyklopedie. Online. Internet. Geraadpleegd op 23 maart 2010. Beschikbaar via http://cs.wikipedia.org/wiki/BFU
Zemskaja, E. A. (ed) 1996
Russkij jazyk konca XX stoletija (1985-1995). Moskva: Jazyki Russkoj kul´tury.
62
Bijlage 1: Teksten
Bijlage 1: Teksten
1. Tsjechië 1.1 Discussie op Facebook in groep “Stop kurvení češtiny /StHoP KuRwEnIiI CzEsHtHiNkY” (101 526 fans) http://www.facebook.com/topic.php?uid=96649520801&topic=8229#topic_top
Oty Pečenka Čeština stejně za pár set let buď úplně zmizí a bude se v souvislosti s rozšiřováním internetu a mazání hranic mezi státy unfikovat použitá řeč a nebo vzniknou dokonalé překladače, které budou v reálném čase překládat mluvenou řeč a poté lidi už nebudou mít problémy s cizími řečmi. Ostatně na tom již některé firmy pracují:) 19 juni 2009 om 20:40 · Rapporteren Marek Pšenka Asi mas pravdu, ale znamena to ze do te doby nez se tak stane tak ze muzeme psat a mluvit jako hnupi? 19 juni 2009 om 21:40 · Rapporteren Marek Tomaszewski at jde do faku ten jazyk ja jsem zaaa)kaslu od jak ziva na nejake caarky strcte si je nekde,je to uplne k nicemu akorat to dela problemy lidem ze zahranici co jse chcou naucit ten knedlikovej jazyk, nemluvim uz o nekterych slovach jak tebas kosikova:Dja tomu rikam basket ,atd atd,sory ale ta cestina ma tak stupidni nektere slova ze necim se to musi nahradit jinak bysme mluvili reci jak par set let tomu,stejne jako lidi co zili v te dobe a nevedeli co to je televize a radio:DNavic dneska je takova doba ze se lidi musi ucit vice jazyky pac cestinou se nedomluvite nikde mozna tak na slovensku,tak at si kazdy namicha svuj jazyk v jakem se mu dobre mluvi a pise a jen magori jako jste vy co se drzi stereotypu a nejakejch pravidel jako ovce stada ,dokazou napsat promin mas tam chybu,nauc se psat a pak pis! no coment soudruzi 21 juni 2009 om 17:21 · Rapporteren Marek Tomaszewski a bacha STOP je cesky slovo?napis raci zastavte kurveni cestiny ty inteligente ceskej 21 juni 2009 om 17:24 · Rapporteren
I
Bijlage 1: Teksten Roman Von Degusteros Štirbos Zdravim, vasim nazorum se moc nedivim... ale nikdo nema pravo nekomu prikazovat jak ma mluvit ci psat, je to kazdeho vec.. to ze se vam to nelibi je vase vec, stejne jako je moje vec jak pisu ci mluvim... 22 juni 2009 om 11:17 · Rapporteren
[...] Tomáš Kohl Toto bych rád vzkázal autorovi nebo autorům této stránky. Abych řekl pravdu, jsem jeden z těch puberťáků, kteří podle vašeho názoru kazí český jazyk. Za prvé bych chtěl podotknout, že studenti ať se vám to líbí nebo ne určují, jak se bude v České republice mluvit. Za druhé, když pan Dobrovský, Neruda a Tyl pracovali za národního obrození, určitě si nepředstavovali, že by se jejich jazyk měl ustálit. Podle mého názoru spíše opak byl pravdou. I sám Jan Ámos Komenský udělal několik změn. Jazyk je proměnlivý a pokud by nebyl, tak by strnul jako například latina. Takže se nedomnívám, že je špatné, když se pár výrazů změní a nedával bych to za vinu studentům nebo puberťákům, ale jak by řekli komunisté: dával bych to za vinu „západním imperialistům“. Protože mnoho těchto slovíček je přebíráno z angličtiny. Například: Wow, sorry a další. A taky jsem nerad, když nás všechny házíte do jednoho pytle, protože vám by se asi také nelíbilo, kdyby vám někdo říkal, že jste hnusní jazykáři. Takhle to prostě nejde. Na druhou stranu se nemůžete divit po všem k čemu v naší zemi došlo, že mnoho Čechů už nemá vlastenecké cítění a proto je společnost tak rozptýlená ne-li rozplynutá. Ale abych se vrátil k tomu jazyku. Čeština je jedním z nejtěžších jazyků světa. Ne každý se jí naučí a její pády, vzory a věty předmětné, příslovečné, pletou malým žákům, ale i dospělým lidem hlavu. I mně dělá určování a umístění čárky problém. A za devítileté studium základní školy jsem nenašel nikoho kdo by mi to mohl obstojně vysvětlit. A právě složitost našeho jazyka odrazuje mnoho studentů v jeho studiu. Jestli se také občas díváte na AZ- kvíz junior všimnete si, že mnoho dětí volí za nejneoblíbenější předměty matiku, fyziku a češtinu. A pokud se vám nepodaří stávající trend zastavit nebo změnit nemůžete se divit, že je pro děti český jazyk nezajímavý, archaický a zbytečně složitý. Až se tento problém vyřeší věřím, že i vy dojdete klidu a řeč nebude kažena těmito výrazy, které do českého jazyka rozhodně nepatří. 23 juni 2009 om 21:57 · Rapporteren Štěpán Hron Nejsem si zcala jist, ale mám spíše pocit, že ta skupina protestuje proti takovým těm simultáním překladům anglických frází. No nezabili by jste ty lidi, když Vám řeknou, že "Měli dobrý čas" a pak ještě přidají "Mějte hezký den"...A potom samozřejmě proti těm CapsLockovým zrůdám... 24 juni 2009 om 13:02 · Rapporteren
[...] II
Bijlage 1: Teksten Zuzana Hofmanová Milý Tomáši, nemyslím si, že byste zrovna vy, puberťáci, kazili jazyk. Vím, o čem mluvím, taky mám doma dva broučánky (15 a 18). Pravda je, že když občas poslouchám v autobuse kluky, kteří si zapáleně vyprávějí, který "levl" hrají, jak a kde co "loudnout" a koho "kilnout", tak neumět anglicky a nevědět, byť okrajově z domova "vo co gou", tak bych si myslela, že si někdo vymyslel nějaký tajný ptydepe jazyk. Ale já to nepovažuji za nic nenormálního, i my jsme měli svůj "hantec", za který nás rodiče a prarodiče kritizovali. Možná proto já to nedělám a spíš se snažím chápat. Máš pravdu, čeština je jedním z nejtěžších jazyků na světě a stejně jako pro ostatní jazyky pro češtinu platí, že někdo má a někdo nemá nadání a cit. Pokud ale vyučující dětem češtinu jakýmkoliv způsobem znechutí a není třeba ani schopen jim vysvětlit, že jazyk je naší národní identitou právě proto, že se česky nemluví nikde jinde na světě, je to zlé. Anglicky nebo německy se dobře naučí každý moula, ale česky? Málokterý cizinec to dokonale zvládne. A přitom je čeština ve srovnání třeba zrovna s angličtinou tak úžasně košatý a pestrý jazyk. Spíš než vaše mluva mi vadí prznění češtiny ve sdělovacích prostředcích, a ty dělají profesionálové. Vlastenectví je otázka sama pro sebe. To, co nás ve světě proslavilo a na co jsme byli pyšní (sklo, pivo, těžký průmysl) je zřejmě nenávratně pryč, v ničem jiném vyniknout nedokážeme a díky EU vlastně ani nesmíme. Hlavně nevybočovat z evropského standardu. Sport? Sem tam nějaká kapka, tady je vždycky možnost vyniknout. Snad bude líp. Pokud jsi trochu sledoval půlroční období našeho předsednictví EU, určitě sis všiml, že nás má svět za pěkné debily. Bohužel všichni viděli jen tatíka Topolánka a žabomyší války v naší vládě. Užitečnou práci různých evropských komisí pod naším vedením nevyzdvihl nikdo, ač by si to zasloužila. Náš národ totiž poslední roky žije snad jen bulvárem a nic jiného ho nezajímá. Škoda. Já sice nejsem zrovna pyšná na své češství, ale nestydím se za něj. Mám moc ráda písničku od Orlíku "Čech". Možná kdyby ji dávali denně jako znělku Televizních novin... :-D Myslím, že si s tvojí češtinou vůbec nemusíš dělat starosti, tvůj příspěvek je napsaný perfektně. 1* P.S. Taky jsem neměla ráda matiku a fyziku a teď jsem si zamilovala výpočty v Excelu. 2 juli 2009 om 20:23 · Rapporteren Tomáš Kohl Tak to jsem rád, že někdo má na věci stejný nebo podobný názor. Problém vidím spíš v tom, že se všechno obrací vzhůru nohama. Nevim jestli se mi to zdá nebo jak.Jedno ale vím jistě, že takhle to dlouho nepůjde. Jak sama říkáte: "loudnout" a "kilnout" je hrůza. Problém však tkví v tom, že hry, televize, ale i rádio a všeobecně sdělovací prostředky jsou závislé na světě a světové politice a proto pozvolna procházejí do naší mluvy takové blbosti a tak se není čemu divit, že to říkají i malé děti, které na to narážejí všude. Na druhou stranu čeština si dokázala poradit i s anglickými slovy jako je computer. Britové si jej napřed
III
Bijlage 1: Teksten zkrátili na comp a poté Češi změnili na komp. Dalším důkazem mého správného odhadu je třeba DVD nebo taky mobil což jsou dneska normálně používané věci či slova a člověk už se moc nediví když to někde
vidí.
Na druhou stranu jsou slova která by se raději neměla počešťovat, protože to vypadá příšerně. Budiž příkladem třeba: džíp. Já jsem jeden z mnoha, kteří to tak píší. A nemůžu si pomoct. Prostě už jsem takovej. Marně se mne učitelka snažila přesvědčit, že se to píše Jeep. Ono ani tak nešlo o to, že bych s tím nesouhlasil, ale spíš to, že jsem to vždycky zapomněl jak se to má psát. Excel je výborná věc. A když mně někdo pochválí, tak se nebránim, kdo taky jo. :-D 3 juli 2009 om 19:15 · Rapporteren Jakub Škola hele nemuzu si pomoct ale vlastne nevim co mate vsichni za problem.... przneni cestiny uz je treba jen krajem kde zijete. ja sem z Plzne a pouzivame tady vsichni hlasky typu jakpak, copak, kdepak, tuto, tamto a podobne... necitim se ale kvuli tomu nejak spatne... je to proste o zvyku... ja osobne jsem pro jit s dobou... jestlize se jazyk meni tak to ma jiste nejaky vyznam... muzeme se treba bavit o tom jak si nicime svet... treba elektrika kdysi byla revolucni.... tak kdyz chtete byt tak tradicni tak si doma vypnete el. proud a teplou vodu... trive to prece taky nebylo tak proc to menit... zbourame panelaky sundame ze sebe hadry a pujdeme klackem lovit zver... To se nikomu ale asi nechce co?prisli by jsme o pohodli a luxus co mame...veci se proste generacne meni... A CO??!! a nakonec se tu nadava na pubertaky ale uvedomte jsi laskave kdo je vychovava... jejich chyba nebo rodicu? podle me je to proste jen dalsi typ rozvoje.... 4 juli 2009 om 10:12 · Rapporteren
[...]
1.2 Artikel met meningen: Názory k tématu: Trápí vás anglicismy? http://zahranicni.ihned.cz/c1-27537290-nazory-k-tematu-trapi-vas-anglicismy
12. 9. 2008 09:26 (aktualizováno: 12. 9. 2008 09:25)
Přečtěte si, jestli vás trápí používání cizích slov v českém jazyce. Ivan Chovanec Nevadí mi ani tak anglické výrazy - čeština ostatně cizí slovní zásobu přejímala vždy, velmi často s originální úpravou - jako spíše přejímání cizích slovních konstrukcí a slovosledu, skloňovat se již také zapomíná. Bohužel pro lidi v reklamních agenturách a na marketingových odděleních firem již není
IV
Bijlage 1: Teksten znalost spisovné češtiny nezbytným kvalifikačním předpokladem, proto na nás denně ze sdělovacích prostředků kromě gramatických chyb útočí patvary jako "Staropramen atrakce" (místo atrakce Staropramenu), "Hamé hlídky a Hamé bagety" (hlídky a bagety Hamé), "Gambrinus den" (den s Gambrinem), "v Kika, v Ikea (v Kice, Ikee)", "VIP osoba" apod. Toto mi trhá uši asi nejvíce a je to pro mě daleko horší než všechny budgety, officy apod., i když pro ně máme pěkné české výrazy.
[...] Pavel, Praha Anglosaská \"kulturní\" devastace je kontraproduktivní nejen v Itálii, ale i u nás. Určitě je třeba podporovat směr, který podobným jevům zamezuje. Smůla je, že těžko podporovat zachování vlastní identity v zemi, kde většina lidí všechno anglosaské přejímá naprosto bez rozmyslu a bez úvahy. [...]
1.3 Meningen bij het artikel “Přijetí eura je v nedohlednu” http://www.mesec.cz/clanky/prijeti-eura-je-v-nedohlednu/
Zadej jmeno (neregistrovaný) ---.vc.shawcable.net 8. 1. 2010 17:47 Nový “Volatilita a výrazné výkyvy kurzu koruny” Volatilita? Vazne? To by me zajimalo, kolik lidi vi, co to znamena … Paly (neregistrovaný) ---.net.upc.cz 8. 1. 2010 18:07 Nový Jsem přesvědčen, že jste měl použít angl. výraz variability. volatilita je kolísavost Zadej jmeno (neregistrovaný) ---.vc.shawcable.net 9. 1. 2010 9:00 Nový Ta „volatilita“ je tam spravne („kolisavost, nestalost, zmeny, …“). Svym komentarem jsem chtel vyjadrit smutek nad pronikanim anglickym slov do cestiny, kde to vubec neni zapotrebi, protoze existuji ceske nahrady. Vetsina lidi tomu pak nerozumi nebo jim trva zbytecne dlouho, nez si to „prelozi“. Autor clanku sice muze mit pocit jiste „elity“, protoze pouziva slova, ktere vetsina lidi normalne nepouziva, ale kdyby si nasel nejake clanky na tema pouzivani cizich slov, zjistil by, ze je to priznak spise slabsi inteligence. V
Bijlage 1: Teksten Jestli chce pouzivat anglicka slova, tak to muze cele napsat rovnou anglicky. Me by to bylo jedno. Ja anglicky umim. P.S. Kolik z vas na vejsce vedelo, co je to „kovariance“, „permeabilita“, „derivace“ apod? Nemyslim ten vzorec za tim vyrazem, ale PODSTATU. V anglictine to dava smysl. V cestine ne. O slovech jako „management“ (rizeni, vedeni), „marketing“ (odbyt) atd. se snad ani nebudu rozepisovat. Michal Kára (neregistrovaný) 82.117.156.--9. 1. 2010 16:50 Nový Ono cílem odborného textu je nejenom jazykově krásný text, ale především sdělení nějaké informace. A pro tento účel je třeba vyjadřovat se pokud možno přesně. Už jsem četl mnoho textů, které sice byly „česky“, ale pochopit, co přesně tím autor myslí, bylo velmi obtížné. Anglické termíny mají většinou v rámci oboru jasný význam a zažité české ekvivalenty k nim neexistují. Například ten váš „odbyt“. Já pod ním chápu spíš prodej (to, co dělá „sales“ oddělení), než „marketing“. krakonoš (neregistrovaný) ---.idtnet.cz 9. 1. 2010 22:18 Nový Nesmyslný blaf vypadá hned mnohem lépe, když se prošpikuje co největším množstvím cizích, nejlépe anglických, slov. Většina čtenářů to nepochopí a pomyslí si něco o pitomcích a lezení kamsi, blbější část národa zajásá, že materiál je IN, a všichni jsou spokojeni.
1.4 Reacties op een blog: Čeština nebo czenglish?....radši czenglish http://palkovsky.blogy.novinky.cz/0712/cestina-nebo-czenglish-radsi-czenglish
6. 12. 2007 | Ostatní
Nejsem příliš zdatný blogař, je to poprvé co jsem se rozhodl něco napsat. Trápí mne více témat, ke kterým bych se chtěl vyjádřit, ale v poslední době jsem na internetu četl několik článků týkající se českého jazyka. Byly to články zabývající se přebíráním cizích slov, převážně anglických do naší řeči mladou generací, články o úrovni českého jazyka apod.. Zároveň běží na internetu cyklus diktátů z češtiny, kde si mohou všichni vyzkoušet jak na tom s pravopisem jsou. Říkám si proč ne. Ať si skutečně všichni kdo chceme vyzkoušíme jak na tom jsme. Hezky se budeme trápit s rodnou češtinou a třeba někdo z nás zjistí, že jsme udělali spoustu chyb. Já za sebe osobně mohu říci, že největší problél mám s čárkami oddělující věty. S psaním I a Y moc problémů nemám. Ve své profesi píšu hodně. Píšu převážně technické zprávy k projektům a spoustu jiných odborných textů. Vždy si při tom psaní uvědomím, jak je čeština těžká, ba co více. Pro mne osobně je čeština naprosto stupidní jazyk ve své formě v jaké existuje dnes. Za sebe říkám,
VI
Bijlage 1: Teksten že čeština potřebuje reformu, ale pořádnou. Již název blogu napovídá, že já rozhodně nepatřím k těm, kterým by vadilo přejímámí cizích slov. Sám je používám taky. Jestli mi chce někdo říct, že tím popírám svou národní identitu, tak ať si poslouží. Já se s tím nějak vyrovnám. Já jsem přesvědčen, že si dokážu udržet svou kulturu a svou identitu i když se jazyk bude prostě měnit, i když se asi v dnešní době mění rychleji než kdykoliv v historii. Myslím si, že to je budoucnost českého jazyka. Myslím si, že čeština potřebuje radikálně zjednodušit. [...] Je to celé o tom, že jsem to prostě zapoměl, ty nejrůznější pravidla a složitosti a výjimky.A taky mne prudí nad tím přemýšlet.Přemýšlet nad tou šílenou strukturou jazyka. To že s tím nemám problémy jenom já vím ze své profese. Setkávám se s lidmi hlavně technického zaměření. Číst jejich technické zprávy je opravdu někdy lahůdka. Jenže já jim to vůbec nevyčítám. Vyčítám to tomu ukrutně složitému systému českého jazyka. Zvláštní je že když píšu anglicky, tak problém nemám.....( nevíte jestli jsem teď tu čárku před slovem TAK napsal správně???...). Angličtina je prostě jednodušší. Samozřejmě je to úplně jiný jazyk svou stavbou. Ale vždyť angličtina taky prdělala několik revolucí ve svém jazyce. A co němčina? Před cca 10 lety tam také proběhla revoluce v jazyce. Dokonce se kvůli tomu lidé hádali. Zaznmenal jsem to mediálně. Proč k tomu nemůže dojít u nás???? Došel jsem tak daleko, že když píšu email přátelům, tak ho píšu zásadně bez interpunkce. Opravdu mne nebaví nad tím přemýšlet a hlavně to zdržuje. Jenom když jsem nucen napsat formální firemní email, tak se přinutím do interpunkce, ale po 10 větách se mi z toho zamotá hlava. Takže proto říkám, radši czenglish, která jako jazyk snad bude srozumitelnější a logičtější, než stávající archaický mastodont český jazyk. [4] Ilona, 6.12.2007 12:45 No konečně téma,kde se snad nebude politikařit a hádat se kdo je takový, a kdo makový.To zjednodušení našeho pravopisu by nebylo marné.Jsem ze staré školy.Končila jsem SEŠ v roce 1980.Teď po těch letech marně vzpomínám,kdy jsem v praktickém životě použila druhy vět a jejich rozbory.To byla hrozná pakárna.Ty věčné zmatky v psaní velkých a malých písmen.S chutí se vždycky zasměju u filmu Seno,slunce,erotika.Tam tedy byla Helenka Růžičková nezapomenutelná s vyjmenovanými slovy po M.Nádhera.Je fakt,že interpunkci mám asi zažitou.Jsem už ale také tzv.zkažená psaním SMSek.Tam píšu s malými písmeny,jak mi zobák narostl-hovorově.Naopak se mi zdá hrozně nepřirozené,když slyším mluvit ženské z Moravy.Snaží se mluvit za každou cenu spisovně-že děcka?Přitom je v některých oblastech ten jejich dialekt tak roztomilý.Nelíbí se mi pražský styl.Ale s chutí si poslechnu známé z Plzně.To je jiný kafe.Jsem z okolí Kolína.S přílivem pracovníků z různých končin republiky se tady člověk setkává s různým slovním projevem.Nemůžu srovnávat obtížnost s jinými jazyky.Kdysi jsem se učila německy,ale v životě jsem ji nepoužila,takže se mi z hlavy povážlivě rychle vykouřila.Zkrátka,i když je čeština pro nás i cizince obtížná,nebránila bych se jejímu zjednodušení.Mezí námi když slyším v různých rozhlas.a televiz.stanicích zpravodajství nebo reklamy,tak by člověk brečel jaké patvary jsou někteří autoři schopni vymyslet a jdou s tím na veřejnost.Vždycky si s mužem řekneme-dobrá čecha co?! [5] Tenzulice, 6.12.2007 12:50 Já bych to s tou angličtinou nepřeháněl. Vždyť ejhle, obr vstává a brzy bude nejmocnější Čína. Pětina občanů planety mluví čínsky. Takže místo czenglish doporučuji czínštinu. Čeština je složitá. Určitě by potřebovala zjednodušit. Ale s mírou. Hodně špatné je, že psaná i mluvená čeština ve sdělovacích prostředcích a na internetu je dnes hanebná. Tím se kazí určitý "zvyk", jak se co píše a říká. Pamatovat si všechny gramatické poučky je pro normálního smrtelníka nemožné. Možná by pomohlo Ústav pro jazyk český zprivatizovat.
VII
Bijlage 1: Teksten [6] alfa, 6.12.2007 13:16 Chtěl bych doplnit autora. A co takhle měkké a tvrdé souhlásky? Slovo Cyril jsem napsal správně ale naprosto obráceně s ohledem na i & y. Přejímání cizích slov mi tak nevadí jako skloňování zkratek. I v TV je možno slyšet místo NATO jak říkají, že jsme vstoupili do NATA apod. [11] Lin, 6.12.2007 14:41 Pam, já se vůbec nesměju :D Ty máš cit pro češtinu.... na tom není nic špatného :) No..a k článku.... Musím se ohradit, že čeština je stupidní jazyk. Nevnímám to tak, i když často píšu jako Marťan (prostě se jen netrefuju do čudlíků na klávce, no... :-() V zápalu psacího diskusního "boje" jsem schopná udělat i hrubku, k čemuž se bez mučení přiznávám .... Proto vůbec nikomu nevyčítám, že dělá chyby v psaní..... Ale - to všechno souvisí s mou vlastní blbostí a na češtinu proto nikdy nezanevřu. Která jiná řeč má tak nádherná slovní vyjádření, kde malilinkatou změnou dosáhnete naprosto jiného významu? Viz: kytička x kýtička :) A cizí slova...hm... nepoužívám ta, kterým nerozumím.... A pak - mám taky problém v jejich skloňování .... Viz : říká se - na blogách - nebo - na blozích ? :-o :D [12] Kamufláž, E-mail, 6.12.2007 15:15 [9] Každý jazyk se vyvíjí. Ke zjednodušení psané formy češtiny pravděpodobně dojde - existence elektronických prostředků komunikace bude vítanou záminkou. Jsem nicméně přesvědčen, že ani nově kodifikovaná čeština bez i / y , bez interpunkce a bez velkých písmen nebude dalšími generacemi respektována, neb ty ji prohlásí opět za stupidní a složitou. Mívali jsme ve škole takový obraz, na němž byly vývojové stupně lidstva a způsob dorozumívání. U jakéhosi pithecantropa tam v kolonce "dorozumívání" stálo "skřeky, posunky". Všechno se vrací. Rád bych se ještě někoho zeptal na pravidla czenglish : kdo určuje, že se vyslovuje "tý mobajl" a "ou tú", ale neříká se "týskou" (Tesco), "kájkej" (Kika), "mejtouny" (Mattoni) nebo "lajdl" (Lidl)? Překlady pro p.architekta, který má rodný jazyk za stupidní: 2030 jsem nicmene presvedcen ze ani nove kodifikovana cestina bez dvou tipu i bez interpunkce a bez velkich pismen nebude dalsimi generacemi respektovana neb ti ji prohlasi opet za stupidni a slozitou 2050 mislim ze cj je nahovno 2070 héééé - grrrhhh - éééé - úúúú -hrrrr – grrrr [16] hrouda.cezet, 6.12.2007 16:15
VIII
Bijlage 1: Teksten Souhlasím s autorem v tom smyslu, že pro nastupující generace je už čeština v její současné podobě příliš komplikovaná. Nicméně komplikovanost není samoúčelná, dovoluje v psaném jazyce vyjadřovat jemné rozdíly ve významu slov nebo jejich spojení. Zkuste si přečíst nějakou knihu bez diakritiky, bez rozlišení i a y, nebo velkých a malých písmen. Polovina z myšlenkového obsahu vám nejspíš nedojde. Na zjednodušení časem bezesporu dojde, ale moje generace, které ty háčky a čárky do hlavy kantoři přeci jenom nacpali, by si jich přeci jenom ráda ještě nějaký ten čas užila. [18] Jeliman, E-mail, 6.12.2007 16:22 Ahoj, Radime! Mám občas podobné problémy jako vy. Ne sice až do té míry jako vy, ale v oddělování vět v souvětí určitě. Z druhé strany jsem rád, že nemáme v jazyku takový „burdel“ jako Angličané a snad ještě více Francouzi. Když si představím, že jejich jazyky byly původně zaznamenány foneticky a porovnám to s dnešní podobou, tak se musím kolikrát i řehtat. No, zkuste číst Angličanovi anglický text foneticky. Asi by si brzy začal poklepávat ukazovákem na čelo, protože by vám vůbec nerozuměl. Tak nevím, proč bych měl považovat anglický jazyk za lepší než je ten náš. Když byli v minulosti anglosasi líní otvírat při mluvení pořádně hubu, tak je to jejich problém, ale já nemusím. Ještě horší je to snad z Francouzi. Když měl v historii nějaký ten jejich Ludvíček, kolikátý jsme, nosní polipy a proto huhňal, tak bylo nařízeno, že musí začít huhňat všichni Francouzi a to jim, bohužel, zůstalo až dodnes. Když už, tak bych byl raději pro obnovení latiny. Je to jazyk velmi logický a především se čte stejně jak se píše. No, ale to by zřejmě neprošlo, protože Angličtina je IN, tak je lepší, cpát nám ji do krku, třebas i baseballovou pálkou. Ale jinak máte pravdu, že Čeština by nějakou tu racionalizaci potřebovala provést. Aspoň by ti naši filologové pohli trochu zadky a za ty peníze co berou, by udělali něco dobrého pro lidi. Jeliman [19] charlie, 6.12.2007 16:22 12) :-)))))))))))) 2080 - aaaaaa- eeeeeee- iiiiiiiii-oooooooo-uuuuuu 2090 ☺☻♥♦♣♠•◘○◙♀♪♫☼►◄↕‼¶§↨↑↓→←∟↔▲▼ 2100..................................................................................010101 [21] quark, E-mail, 6.12.2007 16:34 Jenom lidé mdlého rozumu mohou uvažovat nebo dokonce prohlásit, aniž by pocítili špetku studu, že rodný jazyk je stupidní. Obávám se, že to není čeština, která by byla jalová a hloupá ,ale někteří jurodiví ,, takymyslitelé,, chlíváci liíní, kteří ve snaze nezpůsobit si výron na mozku, volají po jakési reformě pravopisu, protože jejich mozeček a myšlení se pohybuje v nížinách a kalu rozbředlé sračkovitosti, to je krásné slovo takové české a jadrné a plně vystihuje způsob uvažování některých lidí. Jazyk, rodná řeč je živou strukturou,která se vyvíjí, poslední jazykovou úpravu učinil Jan Hus, když odstranil spřežky a vymyslel ta ,,nabodeníčka,, v podobě háčků , kdyby ovšem uvažovali tímto způsobem i Poláci a dnes v rámci zjednodušení a podivné jazykové reformy zrušili ony zpřežky, nebyla by to už polština,ale jakýsi postmoderní patvar nerespektující historický rámec.
IX
Bijlage 1: Teksten Nevyhovují Vám pravidla silničního provozu, jsou nepřehledná a koneckonců, kdo si je má pamatovat, že? Tak je zrušme, reformujme, zaveďme třeba pravidlo silnějšího, ve stylu přednost před účastníky provozu mám vždycky já, jednak mám největší, nejdražší a nejsilnější bourák a navíc jedu po ,,své ulici,, Pane autore, nic probůh nereformujte, hlavně ne v tom oboru činnosti, kterou se patrně živíte, tedy v architektuře, taky by se vám mohlo stát, že ,, barák,, Vámi navržený začnete stavět nikoliv od základů, jak se sluší,ale od střechy, která později padne, nedejbože na hlavu nejenom Vám,ale i náhodně kolemjdoucím. To co zatím padá na hlavu mně, je ten Váš slovní spad a jalová úvaha. To není žádná názorová platforma jak se chlubíte ve svém profilu, to je touha být za každou cenu originální a činit se pro okolí zajímavým, možná někteří slaboduší jedinci tuto vaši hru neprohlédnou a budou s Vámi s vážnou tváří hrát hru na jazykovou reformu,budiž jim přáno. Sbohem rodná řeči, chystají se na tebe řezníci reforem a brousí nože, ostří sekery a budou řezat a budou pižlat a poteče krev a vyříznou ti jazyk rodná reči, už ne jazyk Vančurův, Čapkův, Holanův, Halasův, ale chrapot podsvinčat deroucí se z rypáků posmoderních relativistů, kteří si už neváží ničeho ani řeči, která je nejpravdivějším a nejzákladnějším kamenem národní identity. [30] Kamufláž, E-mail, 6.12.2007 18:13 [28] Nu, některé nápady mi připadají opravdu zvláštní. Obávám se však, že češtinu stejně za pár generací vezme voda. Někdo to spočítá, že ekonomicky... bla bla bla... HDP... produktivita... a bude vymalováno. Já taky používám obraty jako "hard disk", "resetovat" a podobně, ale přiznávám se, že z "tý mobajlu" a "ou tů" asi brzo dostanu opar nebo ekzém na brzlíku. Tuhle volal jakýsi opruzák z O2 a toho jsem si vychutnal. Když jsem mu řekl, že smlouvu nemám s "ou tů" ale s "ó dva" a že s ním jednat nebudu, lapal po dechu. Jo, začneme něco vyslovovat po emericku a v tu ránu budeme bohatý jako na vól strýtu, je to suprovej byznys, je to čelendž, žádnej bulšit... Ach jo.
[32] Josef Sedláček, E-mail, 6.12.2007 18:26 Čeština nebo czenglish?....radši čeština [34] kloistr, 6.12.2007 19:16 Ja teda nevim, co je na Anglictine jednoducheho, prave jsem v Anglii, chodim na doucovani anglickeho jazyka a tam je nekdy tolik vyjimek az mi z toho de hlava kolem koukolem. Nekdy jedno slovo muze znamenat tolik ruznych vyrazu a to staci abyste pred ne nebo za ne pridali nejake pismeno ci apostrof a jste z toho vedle jak ta jedle. Na druhe strane mam kamarada ( anglicana), ktery se snazi naucit par ceskych slov. Je to lovec a tak hodne cestuje po svete a mimo jine i do Cech. Tuhle se me zeptal jestli jeho psi milacek je Puskopes (Shooting dog), bylo tezke mu vysvetlit, ze ne, ze to je lovecky pes ( lov=hunting). Takze nejen Cestina je tezky jazyk plny vyjimek. [44] Rob, Web, 6.12.2007 21:46 Souhlasím s autorek. Čestina je pro naprostý masochysty a pár bláznů. Jesjem pro totálně radikální reformu, ale pokud si profesionální spisovatelé a autoři nechávají dělat korektury svých textů, tak by se Ústav jazyka českého měl přestat zaobírat kravinama a konat.
X
Bijlage 1: Teksten [49] Tenzulice, 7.12.2007 12:53 48 - no, není ta čeština krásná, pestrá, výstižná, naše. [59] DD, 25.6.2009 16:36 Nejsem pro žádná zjednodušení a to i když si dobře vzpomínám, že na základní škole nebyla čeština jedním z mých nejoblíbenějších předmětů. Čeština jako taková mi nepřijde ani trochu jako jazyk natolik složitý, aby potřebovala prodělat nějaké zásadní gramatické reformy. Zachovejme si jazyk takový, jaký ho máme, nebraňme se vývoji, který přijde postupně, ale nedělejme si z češtiny zbytečně bitevní pole, kde proti sobě válčí tábory Amerika - Čechy. Neskutečně mě vytáčí manýry lidí, kteří se pohybují ve sférách managementu (vlastně vedoucích), kteří si používáním naprosto zbytečných anglicismů akorát zvyšují své vlastní sebevědomí a domnělou originalitu, případně vyšší postavení. Jak jsem dnes četl v jednom článku, kde onoho pisatele se jeden z takovýchto "pseudo-machrů" zeptal: "A jaký je váš background ?". Potom, co mu nebylo porozuměno, se zeptal znovu větou: "V čem pracujete ?". Patřím mezi mladou generaci (pokud tedy 23 let nepovažujete za tu starší), nelíbí se mi vyjadřování současné mládeže, jejich "coolování" či jak to nazvat. Co je anglické, je "cool". Kdo mluví anglicky, je "cool". Ale podle mě jen ten, kdo umí psát a hovořit správně česky, je člověk hodný obdivu. [...]
1.5 Artikel van linguïst Dušan Šlosar: Obávám se, že zdejší hrubnutí jazykové
komunikace bude postupovat http://zpravy.idnes.cz/lingvista-dusan-slosar-obavam-se-ze-zdejsi-hrubnutijazykove-komunikace-bude-postupovat-gv4/kavarna.asp?c=A100223_100115_kavarna_chu velikost textu: 23. února 2010 14:30
Dvacet let svobody je za námi. Tato doba za sebou nechala úspěchy i ztráty. Teď se můžeme ptát, co přinese další dvacetiletí. "Prognostické" úvahy vedené tímto směrem přináší seriál MF DNES. Jako třináctý se v rámci seriálu zamyslel jazykovědec Dušan Šlosar. Jaká bude čeština za dvacet let? Podobnou otázku jsem už dostal. Bylo to na začátku sedmdesátých let minulého století a cílovou dobou měl být přelom tisíciletí. Tenkrát jsem odpověděl, že čeština roku 2000 se bude velmi podobat tehdejší češtině. Ledaže asi bude méně sloužit vědě. Pochopitelně jsem se mýlil. Protože jsem nemohl vědět, že mezitím dojde ke společenskému převratu, kterému se bude říkat něžná revoluce. A takové výrazné změny ve společnosti se samozřejmě projevují bezprostředně ve slovní zásobě.
XI
Bijlage 1: Teksten Všecko, co je nové, musí být nejdřív pojmenováno, aby to bylo sdělitelné: počínaje tou něžnou revolucí a konče například tunelováním bank. Dnes tedy můžu říct aspoň to, že pokud v příštích dvaceti letech nedojde ke společenskému převratu, bude i slovní zásoba roku 2030 podobná té dnešní. Pro češtinu té doby bude platit to, co platí stále: jaké hlavy, takový jazyk. (Trefně tak nazvali knihu rozhovorů se mnou moji přátelé Jiří Trávníček a Jiří Voráč.) Protože jazyk žije v hlavách všech členů společnosti. Nežije ani v gramatikách, ani ve slovnících, tam je jen uložen. To, že Slovník spisovného jazyka českého byl dokončen roku 1971, neznamená, že od té doby se ve slovní zásobě nic nezměnilo! Docela nenápadně se doplňovala a doplňuje odborná terminologie různých oborů. Nenápadně proto, že se většinou týká jen jednotlivých profesí. Mnohem nápadnější je přejímání slov z cizích jazyků, hlavně z angličtiny. To nezačalo roku 1990. Už předtím čeština převzala mimo jiné na tři tisíce anglických slov, hlavně z oblasti sportu, populární hudby, spotřební techniky, ekonomiky, módy a z dalších, užších oborů lidské činnosti. Masové přejímání anglicismů po roce 1990 nebylo dosud zmapováno, jisté však je, že mezi přejímkami z cizího jazyka nabylo prvenství. (Germanismů byly osvojeny asi tři tisícovky za celá předchozí staletí.) Jsou to výrazy z ekonomie (management, dealer...), bankovnictví (kreditní karta, spořicí účet...), obchodu (leasing, hypermarket...), sociologie (establishment, squatter, bezdomovec, gambler, workoholik...), automobilismu (airbag, tankovat...), módy (rifle, top....),počítačů (notebook, modem, surfovat, skener...; v této sféře se také vyvinul svérázný, poněkud variabilní slang), a samozřejmě v reklamě. To jsou oblasti, kde se příliv anglicismů v budoucnu asi vystupňuje. Mimo jiné díky tomu, že v Evropské unii má angličtina spojující postavení, a také proto, že s novými předměty a jevy se přejímají i jejich pojmenování. Nejsou to jen slova přejatá v přibližně původním znění, nýbrž také doslovné překlady(homeless bezdomovec). Já sám bych si přál, aby se v nastávajícím dvacetiletí podstatně rozšířila znalost angličtiny; tím by se její funkce zracionalizovala. A dále aby angličtina pronikla v podstatné míře do univerzitní výuky, zejména v doktorském studiu. Tak by studium po dávných staletích, kdy jeho prostředkem byla latina, nabylo zase univerzální povahy. Ale nejen univerzitní práce vyžaduje angličtinu. Dvojjazyčnost je potřebný osud méně početných národů. Nejpozději za těch dvacet let by měl mluvit anglicky i každý Čech. XII
Bijlage 1: Teksten […]
1.6 Interview met een leerkracht: Angličtina je latinou nové doby http://www.nidm.cz/inspiromat/inspiromat-6-2009/zpravy-z-akci/anglictina-jelatinou-nove-doby [...] Důležitost anglického jazyka pro své studenty velice dobře chápe paní profesorka Olga Prokopová z Gymnázia v Poličce, které mimo jiné klade větší důraz na výuku přírodních věd. S paní profesorkou a s jejím studentem, stejně tak jako s ostatními, kteří byli přizváni k rozhovoru, jsme se setkali na celostátním kole anglické jazykové soutěže 14. května 2009. Hlavním pořadatelem soutěže je Talentcentrum Národního institutu dětí a mládeže MŠMT. [...] Paní profesorko, co si myslíte o zavádění anglicismů do češtiny? Anglicismy by se do češtiny neměly zavádět necitlivě. Zvláště, když si uvědomíme, jak je slovní zásoba češtiny ve srovnání s angličtinou bohatá. Angličtina zaujala mezi jazyky zcela mimořádné postavení. To nejvíce platí v odborném světě, kde vlastně přejala úlohu středověké latiny. Co si myslíte o názoru, že by se věda měla pěstovat výlučně v angličtině? Pokud jde o přírodní vědy, myslím si, že pro vzájemné dorozumění je angličtina ideální, už proto, že z Ameriky se k nám šíří největší zdroje. To, že se mohou odborníci domluvit po celém světě, je skutečně velký přínos. Paní profesorko, co si myslíte o úrovni celostátního kola anglické jazykové soutěže? Já myslím, že je na velmi vysoké úrovni. Měla jsem možnost tady trochu poslouchat. Poslech byl na velmi vysoké úrovni. A vše je velice dobře zorganizováno. Pokud vím, komise nezkouší jen samotný jazyk, ale jde i o celkovou názorovou a politickou vyspělost. Myslím si, že tento přístup je velice dobrý.
XIII
Bijlage 1: Teksten
1.7 Artikel van Ing. Karel Kozák, PhD.: “Čengličtina” aneb Znovu ta
terminologie… http://www.army.cz/avis/vojenske_rozhledy/2001_1/151.htm Vracet se k terminologii není nic špatného. V oblasti standardizace se s ní potýkáme již třetí rok, a tak si dovedu představit, co to je “boj s větrnými mlýny”. […] Nepochopení slova komunikace může dospět až k absurdnostem. Ukážeme si to na příkladě termínu “communication intelligence”. Vojenští laici jej jazykově správně, ovšem odborně zcela nesmyslně, překládali jako “spojovací průzkum”. V současné době již nemáme spojaře, ale asi všelijaké komunikačníky, objevil se totiž překlad “komunikační zpravodajství”. Jaký je obsah tohoto pojmu? To nám ukáže definice: “Zpravodajství získané z elektromagnetického spojení a spojovacích systémů (např. morzeových, hlasových, faxových ap. jinými než zamýšlenými příjemci. Jeho výsledkem jsou zpravodajské informace vytvořené na základě zhodnocení odposlechu spojovacích prostředků a datových spojů.” To, co jsem zde uvedl, se dříve běžně nazývalo “rádiovým průzkumem”. Proč musíme hledat něco nového, i za cenu terminologického barbarství? […] Dalším příkladem nevhodnosti používání pojmu, podle mého názoru, je “podpora přesunu”. Dříve jsme měli “týlové a technické zabezpečení přesunu”. Každý věděl o co se jedná, co má dělat a co od tohoto zabezpečení očekávat. Proč to měnit? […] Více než deset let se jezdí do různých zemí, kde je jednacím jazykem angličtina. Za tu dobu se hodně pokročilo ve znalostech angličtiny, ale jaksi se zapomnělo na češtinu. A tak se život usnadňuje tím, že jednoduše do češtiny vkládáme anglická slova. Ať jde již o zmíněné komunikace nebo o řadu dalších, jako centrum, draftování, interface, promulgování, apgrejdování, transport apod. Tento postup vede k vytváření jazykového novotvaru, který lze označit pojmem “čengličtina”. Jde o češtinu, která je protkána anglickými slovy. Uživatelé tohoto prostředku projevují svoji nadřazenost, a tím jako by dávali najevo, že lidé neovládající angličtinu jsou méněcenní a zbyteční? Tento proces není jen naším problémem. K tomuto pojmu mne inspiroval článek v Německých listech (vychází v Lidových novinách). Spřízněná duše německá tam kritizuje nadměrné požívání anglických slov v němčině tam, kde lze používat pojmy vlastní. Nazvala to “dengliš”.
XIV
Bijlage 1: Teksten Globalizace ve všech oblastech společnosti se musí projevit i v terminologii. Tomu se nezabrání. Nemám nic proti tomu, když se používají anglická nebo jiná cizí slova tam, kde jsou vhodná a srozumitelná pro všechny (nebo aspoň pro většinu). Ale není potřebná tam, kde se používá násilně a zbytečně. […]
1.8 Interview op ČT 1 met Karel Oliva, hoofd van het Ústav pro jazyk český www.ulicny.nazory.cz/vybiral.doc Titulek: Vývoj českého jazyka Datum vydání: 22.3.2005 Zdroj: ČT 1 Pořad: 22:30 Události, komentáře [...] Daniela DRTINOVÁ, moderátorka -------------------Jistě, mluvili jsme spíš o té oficiální stránce. Pane řediteli, jak se díváte na pronikání anglicismu do češtiny, třeba, budeme víc komunikovat, jsem /nesrozumitelné/, zabukovat a podobně? Karel OLIVA, ředitel Ústavu pro jazyk český AV ČR -------------------Na ty příklady, které jste pečlivě zřejmě vybírala, se dívám opravdu špatným okem, ty se mi nelíbí. A je to proto, že to jsou přesně ty příklady, kde my vlastně máme česká slova a není potřeba vybírat slova anglická, nějak si tu českou řeč obzvláštňovat anglicismy. Na druhou stranu je si potřeba ale uvědomit, že toto, tyto příklady jsou vlastně jakoby jenom velmi nízké procento, malý zlomek těch anglicismů, které k nám pronikají. A tam je potřeba si to uvědomit v kontextu, že ty anglicismy nepronikají jaksi proto, že jsou to anglicismy, protože chceme být světoví, ale prostě proto, že k nám pronikají nové pojmy, nové věci, které nemají české jméno, a tak my máme dvě možnosti. Buďto tedy přijmout to jméno, které ve valné většině případů je anglické, ne vždy, ale ve valné většině, anebo si vytvářet nějaké takové ty, ve dvacátém prvním století pandány těch /nesrozumitelné/. Myslím si, že ta první varianta totiž přijmout a přizpůsobit si to slovo anglické je rozumnější. […]
XV
Bijlage 1: Teksten
2. Rusland 2.1 Forum: USE.RU http://forum.use.ru/index.php?topic=703.0;all Общий раздел => Общий => Тема начата: Mir от 01:52, 13 Апреля 2007 Название: Русский язык и культура речи! Отправлено: Mir от 01:52, 13 Апреля 2007 Уважаемые граждане России!!! Предлагаю обсудить эту тему, поговорить о чистоте РУССКОГО ЯЗЫКА!!! О проблемах и перспективах "ВЕЛИКОГО И ВСЕМОГУЩЕГО"!!! Название: Русский язык и культурф речи! Отправлено: iorik от 05:06, 13 Апреля 2007 У великого и всемогущего проблемм нет, есть проблеммы у людей им пользующимися. Конечно сказываеться влияние запада, но думаю от него язык станет только богаче и многозвучнее. Если хочешь обсудить матершину и ругательства, флаг тебе в руки и ветер в спину.Гиблое это дело=) Название: Русский язык и культура речи! Отправлено: sanya от 10:42, 13 Апреля 2007 Цитировать Конечно сказываеться влияние запада, но думаю от него язык станет только богаче и многозвучнее. Особенно промоутеры, супервайзеры необыкновенно украсили наш язык. Дворник конечно тоже менеджер по уборке, но русские то слова теряются, практически для всех заимствованных слов есть аналоги в русском, повторяю почти для всех. Название: Русский язык и культура речи! Отправлено: force от 11:07, 13 Апреля 2007
XVI
Bijlage 1: Teksten
sanya Менеджер по уборке, а точнее Клининг Менеджер, это уборщица. Дворник, он и есть дворник. Как можно говорить о чистоте русского языка, если большинство достаточно безграмотны? Просто мне это напомнило старый анекдот: Едет правитель государства по городу. - Это что? - Кафе. - Нерусское слово, переименовать. - А это что? - Это человека хоронят, а это траурный марш Бетховена - Нерусский композитор, заменить На следующий день едет, видит табличка - Закусерия, едет дальше, хоронят человека под песню - "В дорогу дальнюю". Название: Русский язык и культура речи! Отправлено: sanya от 11:10, 13 Апреля 2007 Цитата: force от 11:07, 13 Апреля 2007 sanya Менеджер по уборке, а точнее Клининг Менеджер, это уборщица. Дворник, он и есть дворник. Это многое поменяло? Название: Русский язык и культура речи! Отправлено: force от 11:58, 13 Апреля 2007 sanya А то! Вот представь, настанут у тебя трудные времена, ты пойдешь работать уборщиком, а в трудовой книжке будет запись - Клининг Менеджер. И на новом месте работы, ты скажешь, что занимался оптимизацией системы очистки помещения, в частности сокращением времени на уборку, уменьшением затрат, повышением качества уборки, а ушел, поскольку добился всего что можно и хочешь попробовать себя в новом жанре. Согласись, это звучит лучше, чем по ночам мыл пол, чтобы не сдохнуть с голоду :) Название: Русский язык и культура речи! Отправлено: Dremlin от 19:12, 13 Апреля 2007
XVII
Bijlage 1: Teksten
Заголовок на обложке "Ярославского Бизнес-журнала":
"Онлайновый гэмблинг уходит в офшор" Вот гда шедевры! А вы - клининг-менеджер, супервайзер... Мелко мыслите! Название: Русский язык и культура речи! Отправлено: m b light от 19:18, 13 Апреля 2007 А по-моему иностранные слова вносят разнообразие в наш язык....Все равно половина людей не умеет пользоваться языком,кроме брани,мата и т.п....Утеряна красота нашего могучего языка.... […] Название: Русский язык и культура речи! Отправлено: sanya от 19:39, 13 Апреля 2007 Цитата: force от 19:37, 13 Апреля 2007 Красивые слова, только бессмысленные :) Почему же? Я лично стараюсь употреблять как можно меньше иностранных слов. Понятно, что теперь часто без них просто не обойтись, но зачем же полностью забывать и упрощать свой язык? Название: Русский язык и культура речи! Отправлено: force от 21:30, 13 Апреля 2007 Цитата: sanya от 19:39, 13 Апреля 2007 Почему же? Я лично стараюсь употреблять как можно меньше иностранных слов. Понятно, что теперь часто без них просто не обойтись, но зачем же полностью забывать и упрощать свой язык? Что значит забывать и упрощать? Язык живет и развивается, зачем насильно усложнять его, если есть более простые и четкие аналоги? Взять например - "ничтоже сумняшеся", кто виноват в том, что это выражение практически не используется, и стоит ли созывать консилиум ученых, чтобы они думали как заставить говорить всех людей эту фразу? Наоборот, язык не должен зацикливаться на определенном наборе словоформ и
XVIII
Bijlage 1: Teksten пытаться из них что-то состряпать. Например, я смотрю по сторонам - вижу телефон, фотоаппарат, плеер, а в соседней комнате бурчит телевизор,, на полке стоит магнитофон, в котором есть радио. А все это придумали инженеры, которые учились в институтах и университетах. И даже апельсин, который лежит в холодильнике оранжевый! Ты предлагаешь эти слова забыть? Или же оставлять только те слова, которые ты считаешь правильными? Чтобы было берете х**шку А и засовываете ее в по**нь B, после этого нажимаете на маленькую п**дюлину и смотрите как вся эта х**рь работает (извиняюсь), а все потому, что надо блюсти чистоту языка? И это я еще не рассматриваю спефическую рабочую лексику, когда комбинация английского и возможностей русского языка выдает потрясающие по своей странности результаты, но позволяет значительно сократить энтропию и улучшить понимание проблемы :) Название: Русский язык и культура речи! Отправлено: sanya от 21:38, 13 Апреля 2007 force Мы говорим сейчас не о том чтобы заставлять кого то говорить по русски, ясно что каждый сам выбирает для себя как ему разговаривать. Просто нужно сохранять и развивать свой язык. Цитата: force от 21:30, 13 Апреля 2007 Что значит забывать и упрощать? Язык живет и развивается, зачем насильно усложнять его, если есть более простые и четкие аналоги? Ты считаешь что нормально в такое превращать журнал на русском языке? Цитировать "Онлайновый гэмблинг уходит в офшор" Цитировать Ты предлагаешь эти слова забыть? Или же оставлять только те слова, которые ты считаешь правильными? Я не говорю про слова, которые давно и прочно укоренились в русском языке. И я никого не заставляю говорить слова, которые мне нравятся, я просто считаю, что переизбыток иностранных слов засоряет нашу речь и язык. […]
XIX
Bijlage 1: Teksten
Название: Русский язык и культура речи! Отправлено: sanya от 23:33, 13 Апреля 2007 Цитировать "Игорный бизнес, работающий в сети Интернет, в настоящее время меняет свой юридический адрес, перемещаясь в другую страну". Как бы ты написал заголовок с тем же смыслом? Ты не хочешь понять, я не против иностранных слов, которые входили и будут входить в наш лексикон, но я против того чтобы подменять все слова, которые пока не устарели и не требуют замены, на иностранные. Я же не говорю про слова, которые вошли ещё с эпохи нашествия монголо-татар. Я не против нормального заимствования и глупо было бы быть против него, я против сдирания надо и не надо всех английских слов в русский язык. Название: Русский язык и культура речи! Отправлено: 046 от 23:48, 13 Апреля 2007 sanya Разговор ни о чём. Русский язык сам выберет нужные слова, не переживай кросавчег!! […] Название: Русский язык и культура речи! Отправлено: sanya от 00:54, 14 Апреля 2007 046 Спасибо за беспокойство, не буду. Цитата: force от 22:19, 13 Апреля 2007 "Игорный бизнес, работающий в сети Интернет, в настоящее время меняет свой юридический адрес, перемещаясь в другую страну". Ну если не обращать внимания на содержание, то впринципе никакие слова из этого я бы заменять не стал. Цитата: force от 00:06, 14 Апреля 2007
XX
Bijlage 1: Teksten Значит тебе просто не нравятся по какой-либо причине эти слова, и ты создал целую тему ради этого. А если внимательно посмотреть,кто создал эту тему? А слова я отбираю именно по своему внутреннему ощущению, разумного критерия подобрать не могу, никому по-моему не навязываю своё мнение, лишь высказываю его. Не так важны отдельные слова, которые я привёл в качестве примера, а важен сам факт, огромного заимствования культуры зарубежных стран, причём не только в сфере языка, а вообще во всех. Я не говорю,что нужно отделиться от Европы и Америки, но свою культуру и язык надо сохранять и помнить. Название: Русский язык и культура речи! Отправлено: iorik от 01:10, 14 Апреля 2007 Цитата: sanya А слова я отбираю именно по своему внутреннему ощущению Именно так и поступают те, кто заимствует слова из других языков. Только их оказывается великое множество, в чем собственно и заключается проблема нашего родного. Цитата: force Что вы все говорите фаирволл да фаирволл, есть же нормальное русское слово брандмауэер. жжешь :D Название: Русский язык и культура речи! Отправлено: Mir от 03:20, 14 Апреля 2007 Цитата: m b light от 19:18, 13 Апреля 2007 Утеряна красота нашего могучего языка.... Если она и утеряна, то только ЛИЧНО у того, кто её потерял!!! А РУССКИЙ по-прежнему остаётся МОГУЧИМ! Если человек не способен подбирать нужный в определённом случае оборот, уместное слово, то он попросту мало читает и не имеет нормального образования!!! Название: Русский язык и культура речи!
XXI
Bijlage 1: Teksten Отправлено: Mir от 03:23, 14 Апреля 2007 Цитата: m b light от 19:18, 13 Апреля 2007 А по-моему иностранные слова вносят разнообразие в наш язык.... Не спорю, вносят. Но, как уже говорилось ниже, в наш язык вливаются слова, которые имеют вполне достойные, простые и понятные русские аналоги! Появляются выражения, которые просто слух режут. Вот живой пример: у нас в городе строится (или уже построен, точно не знаю) офисный центр, носящий дивное название «Ярославль-СИТИ». В моей голове древний русский город Ярославль со словом «сити» с трудом состыковываются. Неужели нельзя было придумать нормальное название? Название: Русский язык и культура речи! Отправлено: Mir от 03:25, 14 Апреля 2007 А вот вам информация к размышлению. Студенты одного из наших ярославских ВУЗ’ов на улицах нашего города провели исследование. Давали текст из обычной газеты, просили прочитать его и подчеркнуть слова, значение которых опрашиваемый не знает. Оказалось, что большинство не понимает весьма приличное количество слов! Опять же из статьи обычной газеты взяли несколько слов и попросили прохожих объяснить их значение. 60% опрошенных не смогли этого сделать!!! Вот вам и заимствования!!! Зачем они нужны, если большинство их не понимает? Если то или иное слово нужно людям из какого-либо определённого круга, то это уже жаргон, и слова эти не нижно вписывать в литературный язык. Никто не спорит, что они нужны русскому языку. Такие слова как сканер, принтер и т.п., адекватных аналогов которым нет. Но пределы знать нужно! Зачем брать всё подряд? Зачем брать чужие слова, если есть замечательные наши? Название: Русский язык и культура речи! Отправлено: Mir от 03:27, 14 Апреля 2007 Цитата: force от 00:06, 14 Апреля 2007 ...Или скажи вменяемый аналог dependent ? Или entitlement, eligibility. ...
XXII
Bijlage 1: Teksten Dependent - зависимый, иждивенец. Eligibility – преемственность. А фраза «родной брат» сама за себя уже говорит многое, не то что какай-то там «sibling»!!! Название: Русский язык и культура речи! Отправлено: Mir от 04:33, 14 Апреля 2007 Ещё один момонт: слова-паразиты! Смешно и стыдно, когда некоторые из наших политиков в короткой речи выдаают целый фонтан!!! Эта, ну, эээ, типа, как бы и т.п.......... Название: Русский язык и культура речи! Отправлено: Mir от 04:39, 14 Апреля 2007 Или как вам это: подымать, лазать, побежу, мОкнул, киснул? А вот ещё: договор по поставке; он любит футбол и плавать; жильцы требовали ликвидации неполадок и рамонта; она молода, умна и красивая. Нормально всё? А это заголовки наших газет: "тополя заменят липы", "велосипед разбил трамвай". Это наше СМИ!!! Где здесь знание русского языка , где здесь культура речи?
Название: Русский язык и культура речи! Отправлено: m b light от 12:15, 14 Апреля 2007 Mir Я же в самом начале темы написал,что мало кто умеет пользоваться русским языком,владеть им красиво...речь и произношение большинства доказывает это....ограниченный словарный запас,а ударение в словах и того хуже.... :'( Обидно за наш народ.... […] Название: Русский язык и культура речи! Отправлено: Mir от 03:24, 15 Апреля 2007
XXIII
Bijlage 1: Teksten
Цитата: force от 14:29, 14 Апреля 2007 можно уменьшить количество лишней информации и оставить только самую суть. Да, выкинем лишнюю информацию, лишние слова!!! И что мы тогда получим? Ещё один английский язык? По своей сути нищий и СКУДНЫЙ!!! В котором одно слово может иметь массу вариантов перевода! Например, слово post: столб, пост, почта, вывешивать объявление, отправлять по почте… Или minute: минута, протокол(ы), крошечный, подробный, детальный... Или match: спичка, ровня, пара, брак, состязание, матч, подходить друг к другу… File: папка, дело, картотека, напильник, шеренга, строй, ряд, идти шеренгой, подпиливать, шлифовать, регистрировать (документы)… В ЭТО вы хотите превратить наш ВЕЛИКИЙ И МОГУЧИЙ? Кому это нужно? Кто ЗА такое «преображение»? Есть желающие? И не надо только говорить, что английский является «языком мира», как его некоторые называют! Во многих странах на нём говорят не потому, что он удобный, краткий и простой, и уж явно не из-за своей красоты и богатства!!! И русский язык тоже является мировым, хоть он и не так распространён в мире (одной из причин этого как раз и является его богатство, т. е. сложность изучения). […] Название: Русский язык и культура речи! Отправлено: IG от 06:36, 16 Апреля 2007 […] Я уверен, что все твои утверждения об отсутствии вменяемых аналогов заключаются в нежелании употреблять обычные слова типа "иждивенец" в области своего любимого программингового девелопмента, имидж которого дискредитируется непрезентабельными терминами. :-) Хотя, если не стесняться и нагло применять аналоги-приживётся и потомкам уже не будет казаться "невменяемым". Примеры есть, многие спецовые термины, если вдуматься, чушь полная, взять те же "обои для рабочего стола". И ничего, прижилось. А если старательно не применять русских аналогов-тогда возникает другая ситуёвина, получается, что в русском языке: в студии стоит МИКШЕР, на кухне лежит МИКСЕР, а в ванной есть СМЕСИТЕЛЬ. А в английском языке такого разнообразия нету, там всё одним словом. И у нас могло быть одним (смеситель), но нам вот захотелось разных и тоже вроде пользуемся, и не жалуемся. :-)
XXIV
Bijlage 1: Teksten Язык-то полюбому не в обиде, возникло новое понятие-приспособили слово для его обозначения, а уж какое слово-не так важно. :-)
2.2 Forum: Раздражает ли вас этот модный сейчас англицизм в общении? http://otvety.google.ru/otvety/thread?tid=02162b5a7f213539&table=/otvety/
Ulyana.bur 01.03.2010 5:10:35 Раздражает ли вас этот модный сейчас англицизм в общении? Дополнение #1 01.03.2010 5:15:48 человекпакет, не надо умничать)) Дополнение #2 01.03.2010 12:54:07 человекпакет,однако это две разные вещи ,применять английские слова в русском и владеть английским. 3 Саймон
03.03.2010 17:37:52
очень раздражает, особенно когда употребляют такие слова как: океюшки, го на муви, респект, йоу. 3 MAXHO 01.03.2010 5:22:06 меня раздражают псевдопрофесии типа мерчендайзер, промоутер ресипсионист и т д 2 Кто-о
01.03.2010 5:11:07
йес бейби 2 Ytsejamm3r 01.03.2010 5:27:02 Он не модный, он неизбежный. Многие термины на русском не существуют, а буквальные переводы невероятно длинные или несуразные. Ну и англоязычные сокращения, куда же без них, например, в деловой переписке. ASAP, NP, FYI итд. 1 zakeri 01.03.2010 5:12:36 раздражает излишнее употребление, некоторые термины или новые слова это нормально, но их должно быть предельно мало 1 Ilya Yurkov 01.03.2010 5:14:48 да 1 XXV
Bijlage 1: Teksten Задающий вопрос 01.03.2010 5:19:06 Раньше в моде (у нас русских) был французский, сейчас английский. Всё рано или поздно пройдёт.
Впрочем,
готовьтесь
к
самовнедрению
китайского.
Сунь-хуй-вчай, вынь-пей-сам! 1 Lupino 01.03.2010 6:00:49 Бесит так, что не передать. 0 Alteran 01.03.2010 5:11:39 К
счастью,
в
моих
кругах
общения
подобное
не
в
моде
:)
Если бы и было, тогда люто-бешено ненавидел этих людей. 0 savamrn2000 02.03.2010 2:18:59 лично меня не раздражает..сейчас ведь знать английский очень актуально) -1 marelli888 01.03.2010 12:23:30 абсолютно
нет
лучше по-английски грамотно чем по-русски-неграмотно или уличными подзаборными слэнгами -2 человекпакет 01.03.2010 5:14:25 Not at all. What’s wrong with it? А не умничаю. Я английский ежедневно применяю в общении. Ну не все русский знают :) -2 booqueworme 01.03.2010 5:18:36 Модный в какой среде? Я как-то особо не замечаю. Правда, я ТВ не смотрю и радио не слушаю. А знакомые мои вроде на вполне нормальном русском говорят. -7 муза 01.03.2010 5:13:35 Мне нравится английский язык. Когда я слушаю Европу+, я наслаждаюсь произношением поющих на английском!
XXVI
Bijlage 1: Teksten
2.3 Forum jongerentaal: англицизмы http://studcity.mami.ru/forum/index.php?showtopic=1208
14.3.2007, 02:50 Грехх и Пазитивы употребляете ли вы своей речи англицизмы? если да - то какие? не беру в расчет всякие девайсы, гаджеты и юзербары, тк сленг, и окей (задорнов уже раскрыл эту тему вполне). а вот всякие траблы, фейки, фаны, стайлы, дансы давайте пообсуждаем. я стараюсь избегать, но иногда проскакивают гады. а вы, юные любители русского языка? 14.3.2007, 03:09 Lexxx Грешу словом "релакс" (ну это многие уже заметили). А вообще каждый раз,когда надо вставать к 1 паре, утро мое начинается со слов: "Вот э маза фака шит?!" 14.3.2007, 04:10 inko Англицизмы использую только в качестве ругательств.... Например вместо е"№;ь мои старые сапоги употребляю англицкий глагол f**k.... Ну и естественно профессиональные термины.... в русском языке просто нет слов типа "бенчмаркинг", "форфейтинг" и т.д. и т.п. ... 14.3.2007, 06:18 A3N Проскальзывают, но давно не обращаю снимания = даже не знаю что в пример привести... 14.3.2007, 08:41 A3N И ещё неплохо было бы узнать полный список сленговых слов именно по мнению автора темы, ибо соображения бывают разные.По моему - "фейк" это такой же сленг, как "гаджет". PS сам не уоптребляю ни того ни того, это лишь взгляд со стороны. А сторона эта лежит в ЖЖ... 14.3.2007, 17:35 Грехх и Пазитивы ну тогда назови гаджет емким русским словом. а теперь фейк. что получается??? у меня (в соответствии со словарем) выдумка, приспособление и подделка. видишь. англицизм там оправдан, когда ему нет короткого русского аналога. если про мазафаку, то есть куча русских аналогов. болеее красочных и четче показывающих, как тебе не хочется вставать к первой паре. правда есть возможность испугать маму, своими тонкими познаниями в разговорном русском. 14.3.2007, 21:12 Besёnok Призадумалась, и, оказалось, что вообще таких слов не употребляю. Но английский язык обожаю! Только я вот почему-то не назвала бы всё вышеперечисленное англицизмами, скорее американизмами...
XXVII
Bijlage 1: Teksten 15.3.2007, 04:46 Lock Ммм... использую в основном, если нужно использовать терминологию) В реале точно их не использую) 15.3.2007, 04:54 Грехх и Пазитивы Цитата(Besёnok @ 14.3.2007, 14:46) Только я вот почему-то не назвала бы всё вышеперечисленное англицизмами, скорее американизмами... ну так уж они называются. американизмы это скорее тупости, вроде законов потрясающих. 15.3.2007, 16:39 TORR Использую узконаправленный сленг, например компьютерных игр или просто чего-то относящегося к компьютерам, в принципе все можно заменить нашими словами, только понять будет немного сложнее. […] 5.5.2007, 18:25 ivashka вроде особо не грешу, хотя разумеется это видно больше со стороны слэнгом разумеется пользуюсь, ну а те англицизмы которые используются чаще в обыденной жизни и у которых есть руские аналоги, чаще всего заменяю простыми родными русскими ругательствами - интересно а что лучше эти самые американизмы или ругательства, пусть даже самые невинные?... 6.9.2007, 05:27 Barrty Половина моей речи состоит из англоязычных слов и выражений. Сказывается обучение в школе с углубленным изучением английского языка. Каждое лето общение с американцами... Жизнь в американском обществе.
2.4 Forum: Тема: RU или EN? http://www.new.jirnovsk.ru/index.php?option=com_smf&Itemid=27&topic=1251. msg26608 Голосование Вопрос: Ты за использование английских слов в Русском языке или против? (Голосование заканчивается: 21.11.2010 17:23:51 ) За
3 (50%) XXVIII
Bijlage 1: Teksten
Против Всего голосов: 6
3 (50%)
« : 25.02.2008 17:23:51 » btr Рецепшен, ай лав ю, ес, шоппинг, паркинг и т.д. Пошло всё нах, это тупые бездумные слова! И те люди которые ими пользуются и считают это круто - просто глупы! (я уверен многие из них даже объясниться на ломанном английско не могут, а гордятся тем, что знают пару таких модных, ёпта, слов) Я за то, чтобы изучали английский, но против его внедрения в РУССКИЙ. (да и у нас должна быть гордость и самоуважение, вряд ли в сша говорят I goin to mgazin for pokypking)! « Ответ #1 : 25.02.2008 18:13:56 » Ни|{0/\@и4 Одназначно против! « Ответ #2 : 25.02.2008 19:43:17 » фрося Цитата: БТР от 25.02.2008 17:23:51 .... изучали английский, но против его внедрения в РУССКИЙ. (да и у нас должна быть гордость и самоуважение, вряд ли в сша говорят I goin to mgazin for pokypking)! конечно, не говорят! « Ответ #3 : 25.02.2008 21:28:10 » Laura Вопрос интересно поставлен. Конкретно против использования только английских слов в русском языке, а в использовании остальных например: французских, итальянских и т.д. я так понимаю возражений нет? Заимствование
новых
слов
обусловлено
зачастую
необходимостью.
А
таких
заимствований просто не пересчитать: маркетинг, брокер, дилер, пейджер,компьютер, бомонд, маркетинг, менеджер, дайвинг, инаугурация, киллер, офис, босс, имидж и многие другие. В жизни начиная сталкиваться с предметами и/или явлениями реальной действительности, которые необходимо называть и/или описывать, а необходимого слова либо нет, либо оно по каким-либо причинам неудобно для частого использования вот и появляются такие заимствования. Категорично "нет" я не могу высказаться. « Ответ #4 : 26.02.2008 09:56:30 » zenen Цитата: Laura от 25.02.2008 21:28:10 Вопрос интересно поставлен. Конкретно против использования только английских слов в русском языке, а в использовании остальных например: французских, итальянских и т.д. я XXIX
Bijlage 1: Teksten так понимаю возражений нет? Заимствование новых слов обусловлено зачастую необходимостью. А таких заимствований просто не пересчитать: маркетинг, брокер, дилер, пейджер,компьютер, бомонд, маркетинг, менеджер, дайвинг, инаугурация, киллер, офис, босс, имидж и многие другие. В жизни начиная сталкиваться с предметами и/или явлениями реальной действительности, которые необходимо называть и/или описывать, а необходимого слова либо нет, либо оно по каким-либо причинам неудобно для частого использования вот и появляются такие заимствования. Категорично "нет" я не могу высказаться. В чём то я согласен..но я, в основном против таких слов как ес, сенкс, итд итп А те слова что написала Лаура плотно вошли в нашу жизнь... « Ответ #5 : 26.02.2008 10:12:21 » btr Цитата: Laura от 25.02.2008 21:28:10 Вопрос […] высказаться. 1) Половина (если не все) из перечисленных Лаурой слов имеют аналог в русском языке: дайвинг-подводное плавание, инаугурация- коронация, киллер - убийца, офис - кабинет, босс - начальник, имидж - стиль, да примеров миллион! Это ещё раз говорит о том, что русский язык становится американизированным! Я считаю что нет такого предмета или события, которое нельзя было бы объяснить с помощью русских слов. 2) Английский- потому, что он в основном врос в русский язык. 3) Да и к тому же в русском языке 33 буквы, а в английском 21 (вроде), так что они нам по любому изначально уступают и не договаривают! « Ответ #6 : 26.02.2008 11:15:08 » DAY Поспешу Вас огорчить, но в русском языке исконно русских по этимологии слов не так много как кажется! Например: "кабинет" от фр. "cabinet" "стиль" от фр. и англ. "style", а точнее из греческого. "миллион" от фр. и англ. "million" У большинства наших имен греческие и латинские корни. Поэтому без иностранных слов нам не обойтись! Не всегда можно найти точное соответствие (намеренно не употребляю слово "аналог" для любителей русского языка) XXX
Bijlage 1: Teksten иностранного слова в русском, чтобы передать смысл высказывания. Особенно в терминологии, науке, технике, медицине и т.д. Русский язык - это синтез многих языков, поэтому он такой богатый! Насчет количесва букв в алфавите вопрос тоже спорный, нужно еще знать количество звуков! Я полностью разделяю мнение Lauri! Цитата: Laura от 25.02.2008 21:28:10 Вопрос […] высказаться. Если же высказываться о бездумном употреблении некоторых иностранных слов (а они часто как раз английские), то я против этого! « Ответ #7 : 27.02.2008 11:00:14 » btr Речь идёт не о происхождении слов (по любому греки имеют прямое отношение к происхождению многих слов), а о тупом, бездумном внедрении иностранных (ненужных). Зачем произносить иностранные слова в русском предложении? Я согласен, что в технике, науке и других отраслях их использование необходимо, название фирм мы тоже не переводим. А вот такие выражения как ты говоришь тру (правду) меня просто вымораживают. И к тому же (опять повторюсь) в основном эти люди (употребляющие такие выражения) иногда даже не понимают значения этих слов, но хотят показаться умными и "глЯмюрными". « Ответ #8 : 27.02.2008 18:09:58 » nipper 1) Половина (если не все) из перечисленных Лаурой слов имеют аналог в русском языке: дайвинг-подводное плавание, инаугурация- коронация... ! Во-во, инаугурация нового президента РФ будет именоваться уже коронацией. Власти взялись за очищение русского языка, но взялись, как всегда, масштабно и основательно и начали с сути, а не формы)) « Ответ #9 : 28.02.2008 17:58:12 » DAY Цитата: БТР от 27.02.2008 11:00:14 Зачем произносить иностранные слова в русском предложении? ... А вот такие выражения как ты говоришь тру (правду) меня просто вымораживают. И к тому же (опять повторюсь) в основном эти люди (употребляющие такие выражения) иногда даже не понимают значения этих слов, но хотят показаться умными и "глЯмюрными". XXXI
Bijlage 1: Teksten Эти люди, скорее всего, не знают даже родной язык, а тем более, иностранный! Кстати, "глямур" пришел к нам из французского языка, во Франции слово "glamour" означало обаяние и привлекательность киноактрис. « Ответ #10 : 28.02.2008 20:27:31 » Неадекватный_Очкарик не знаю, конечно не всегда стоит использовать эти слова в речи, но это уже буквально стало молодежным слэнгом, с этим уже ничего не поделаешь по моему. А то что Цитата: БТР от 27.02.2008 11:00:14 А вот такие выражения как ты говоришь тру (правду) меня просто вымораживают. И к тому же (опять повторюсь) в основном эти люди (употребляющие такие выражения) иногда даже не понимают значения этих слов, но хотят показаться умными и "глЯмюрными". так мы и свои исконные слова часто непонимаем, а ты хочешь пониманию слов зарубежных. Всем спс за атеншен
2.5 Artikel: «Дефолт», «блокбастер», «Интернет»... Всех этих слов на русском нет? http://www.kp.ru/daily/23917.3/68538/ Как изменился наш словарный запас за последние 30 лет Дмитрий СМИРНОВ 13.06.2007 […] В общем, ничто не предвещало, что вскоре словечки вроде «чат», «аватар», «писюк» и «ламер» совсем скоро полезут из всех щелей. И тем не менее представить сегодня русский язык без всей этой тарабарщины уже невозможно. Конечно, никто не упрекает. Не знать, что такое коннект или юзерпик, - не позор. Но это первый звоночек, что вы выпадаете из ритма времени. ТЕХНИЧЕСКИЙ ПРОГРЕСС Одна только сотовая связь за последние пять лет обогатила русский язык чуть ли не сотнями новых терминов. «Мобильник», «SMS», «роуминг», «пин-код» - эти слова знают и используют нынче даже детсадовцы. […]
XXXII
Bijlage 1: Teksten ЭКОНОМИКА Но главный удар нанесла, разумеется, экономика. Капиталистическая модель общества сменила социалистическую и, как водится, притащила за собой кучу слов-прихлебателей. Ну надо же было как-то обозначать то, что происходило вокруг. «Аутсорсинг», «франчайзинг», «опционы», «фьючерсы»... Увы, и «дефолт» после 98-го теперь тоже часто употребляемое русское слово! Вместе с новой экономикой появилась куча профессий. И это не потому, что на английском что-то звучит благороднее. Ну просто нет «мерчендайзеру» аналога на языке родных осин, что ж тут поделаешь. […] УЖАС ЛИ ЭТО? По большому счету ничего страшного с языком не происходит. «Башка», «водка», «экипаж», «бюстгальтер» - русские слова? А когда-то были татарское, польское, французское и немецкое. Подобные «иностранные экспансии» мы переживали неоднократно. И эту переживем. Что подойдет - переварим, что не сгодится - выплюнем. Главное, чтоб Пушкин не устаревал. С его фразой: «...панталоны, фрак, жилет, всех этих слов на русском нет»... […] МНЕНИЕ ПИСАТЕЛЯ Михаил ЖВАНЕЦКИЙ: Если женщина говорит «гламур» - можно сразу переходить к сексу! Писатель-сатирик Михаил Жванецкий был популярен 30 лет назад. Тогда он гениально творил на языке советском. Но и сейчас он не менее популярен - потому что легко говорит на новом российском... К нему мы и обратились как к эксперту.
[…] - Наплыв англицизмов не пугает? - Это нормальный процесс, хотя жить стало сложнее. Но если мы пользуемся компьютером, лекарствами, машинами, сделанными на Западе, то, само собой, становимся заложниками их языка. Я говорю своему сыну: «Учи английский, а то мы с тобой скоро даже поесть не сможем без знания нужных слов». Выход один: начать самим что-то изобретать. Только когда мы начнем миру что-то предлагать сами, сможем вздохнуть свободнее. А то мы сейчас, кроме денег, ничего не предлагаем. Зато, если достаешь деньги, все начинают говорить на твоем языке.
XXXIII
Bijlage 1: Teksten - Понимаете ли вы современный молодежный сленг? - Не вполне, но я и не считаю это важным. Во все времена шла дискуссия на тему «Где они, эти авторы, пишущие для молодежи на ее языке?». Я думаю, на ее языке говорить и не нужно. Главное, донести свою мысль. Мыслей в мире не так уж и много. И, если ты способен ее высказать, не важно, на каком языке ты это сделаешь. Хоть на китайском! Люди - хоть молодежь, хоть старики - тебя все равно поймут.
2.6 Artikel uit tijdschrift Esperanto + reacties http://miresperanto.narod.ru/o_russkom_jazyke/net_budushchego.htm У русского языка нет будущего Автор: Борис Мельц 4 мая 2001 Сейчас много говорят о будущем русского языка, предлагают разные реформы, от орфографической до грамматической, вводят всякие улучшения, придумывают новые слова и т.д. Увы, никто еще не посмел сказать, что король голый. Как его ни наряжай... Русский язык - попросту незадавшийся язык. Со своими дремучими корнями он неспособен освоить современную технику, выражаться кратко и точно. Забавно следить за его потугами, как он наворачивает на себя один суффикс, другой, лезет вон из кожи - а сказать, того что нужно, не может. Там, где английскому достаточно сказать "user", русский беспомощно барахтается. Лучшее, что он может изречь - "пользователь" (12 букв!), но такого и слова-то нет, и звучит оно как будто речь идет о быке-осеменителе. Потому так мало в России людей практичных, способных к делу. Users в России не водятся. Да и слово "использовать" (12 букв!) - такое длинное и тяжелое, что пока его выговоришь, уже не останется времени на использование чего-либо. […] Русский язык был хорош для средневекового, феодального общества, когда разговор шел о каких-то конкретных вещах: о растениях, животных, домашней утвари, семейной жизни, простых ремеслах. Но для выражения идей русский плохо приспособлен, тяжело ворочает отвлеченными понятиями. По науке или искусству мне гораздо легче понимать английские тексты, чем русские. Хотя и приходится смотреть в словарь, но ясно, что хочет сказать автор. А по-русски все слова, вроде, знаешь, но соединяются они с трудом, и в результате смысл по дороге теряешь. Чтобы соединить два слова в русском, какие нужны усилия! Тут и согласование по роду, числу и падежу, и глагольное управление. Весь труд уходит на синтаксис и морфологию, а на семантику уже не остается времени. Русский рад, когда ему удается как-то слова вместе составить по правилам, а что они значат - это уже дело второе. Отсюда страшное словоблудие, извержение звуков без смыслу и толку. На английском были бы невозможны такие "ораторы", как Брежнев или Горбачев, которые ухитрялись XXXIV
Bijlage 1: Teksten говорить часами, ничего не сказав. А народ их слушал, потому что вроде речь идет по правилам, слова склоняются, спрягаются, согласуются - уже хорошо. Это, собственно, были не речи, а такие своеобразные песни, где повторялись одни и те же припевы, с маленькими различиями. По-английски нельзя так тянуть, переливать из пустого в порожнее. Каждое слово имеет свой собственный вес, и если нет мыслей, то и говорить нечего. А русский сотрясает воздух перекличками окончаний. 90% того, что пишется порусски, просто нельзя перевести на английский, это повисает в воздухе, как бессмыслица или повтор. Английский язык весь направлен на смысл, у него нет лишний жировых отложений, он работает каждым мускулом, каждой буквой. А русский рас-тяг-ива-ет-ся безразмерно, как резина. Все эти суффиксы и падежные окончания по десять раз выражают одно и то же, а для понимания смысла они вовсе не нужны. Зачем эти "а", "я", "ая" на конце четырех слов подряд? - "широкА странА моЯ роднАЯ". Может быть, это и хорошо, чтобы протяжно петь, но для скупого, точного выражения смысла такой тянущийся способ звучания имеет мало проку. Я допускаю, что у русского языка есть своя красота, которая выражается в поэзии и в песнях, там, где звучание опережает, а порой и заменяет смысл. Русскому языку выпала удача иметь таких поэтов, как Пушкин, Блок, Пастернак - наверно, и им повезло, что они родились в русском языке (хотя не думаю, что Шекспиру или Байрону меньше повезло оттого, что они родились в английском). Но для ученого, технолога, бизнесмена, организатора, интеллектуала родиться в русском языке - значит повесить на свою мысль тяжелые вериги. То, что просто выразить на английском, выражается по-русски с огромным трудом, коряво и часто невразумительно. Это язык песни, а не мысли. В нем есть какое-то отталкивание от (и даже враждебность к) мира понятий, идей, технических приборов, орудий, знаков. […] Я не хочу выразить высокомерного презрения к русскому языку: я сам в нем нахожусь. У меня нет лучшего способа выражения своих мыслей. Но даже и частичное усвоение английского привело меня к мысли об ограниченности русского языка, его неприспособленности к задачам технического и научного прогресса. Мне кажется, в большой перспективе этот язык вообще не имеет будущего. Уже сейчас, за десять лет свободного развития (без железного занавеса), он наводнился тысячами, если не десятками тысяч английских слов. По своему количеству и удельному весу они уже едва ли не превышают исконно русские слова. Общение компьютерщиков, бизнесменов, ученыхестественников происходит практически на английском, хотя к английским корням и добавляются морфологические признаки русских слов. Можно предвидеть, что за два-три поколения совершится необратимая эволюция, которая приведет к поглощению русского английским. Русский, может быть, сохранится как язык поэзии, бабушкиных сказок и песен, но использовать его в коммуникативных системах 22 или 23 века будет просто нерационально, и постепенно он начнет забываться. Английский станет в России тем, чем он стал в Индии, - и безо всякой политической колонизации. Техническая, культурная, языковая колонизация действует более эффективно.
XXXV
Bijlage 1: Teksten Я сознаю странность и даже щекотливость своего положения. Жалуюсь на русский язык и кому? Тому же русскому языку и его носителям. Жалуюсь на своего начальника тому же начальнику - а кому еще жаловаться? Мне кажется, в такой трагикомической ситуации находятся сегодня многие: они не могут перешагнуть границ своего родного языка, но и не могут не чувствовать, как им тесно внутри этих границ. ОТ РЕДАКЦИИ: Статья Бориса Мельца «У русского языка нет будущего», напечатанная в номере за 4 мая, вызвала необычайно живой отклик. Тема оказалась так близка нашим читателям, что нам прислали комментарии даже в стихотворной форме. Интерес к языку, с которым мы родились и выросли, очень радует. Были, правда и гневные звонки в редакцию, были и заявления типа «Вы совсем не думаете, что печатаете!». Поверьте, мы думаем. Мы просто хотим, чтобы читатели тоже думали, а не просматривали газету равнодушным взором. О статье «У русского языка нет будущего» Здравствуйте, уважаемая редакция! Хочу выразить свое глубокое возмущение статьей «У русского языка нет будущего». Она написана на том же самом языке против которого автор статьи так злобствует. Мало того, что вы ее напечатали, так еще вынесли на обложку. Что это означает? Что вы полностью поддерживаете все сказанное! Это просто не укладывается в голове. Язык, на котором написаны произведения, вошедшие в сокровищницу мировой классической литературы, объявляется «персоной нон грата». Без всяких логичных аргументов Борис Мельц высказывает свои мысли о никчемности и громоздкости языка. Ему не нравится «здравствуйте»! Ну так, можно сказать «привет» или поздороваться как-нибудь иначе. «Добрый день», например. Вариантов хоть отбавляй. Нет, он взял за основу «здравствуйте» и жалуется что эти звуки труднопроизносимы. Теперь о современных технических терминах. Жизнь не стоит на месте. Она развивается. Это понятно всем. Слова «сайт» и «сервер» раньше и не нужны были. Теперь в них появилась необходимость. Современные средства связи превратили нашу планету в одну большую коммунальную квартиру. Если в одной части Земли произойдет что-либо, заслуживающее внимания, то в другой об этом узнают через пять минут. Зачем в такой ситуации придумывать и образовывать новые слова, обозначающие все тот же сайт, если можно принять «заморское» словечко для удобства. Иностранное оно или создано «домашними» филологами – оно все равно новое. Так же и все остальные совеременные слова. Ни один язык не обходится без заимствований. В наше время этот процесс ускорен также, как и все остальные сферы деятельности человека. И что, из этого следует делать вывод, что у русского языка нет будущего? Это, по крайней мере, глупо. Почитайте внимательно статью. Там одна и та же мысль повторяется на разные лады и кочует из абзаца в абзац. Сам автор, видимо, поднаторел на резонерских речах генсеков минувших дней.
XXXVI
Bijlage 1: Teksten Вслед за Мельцом за ту же тему берется Лев Рубинштейн. Его заявления не так беспочвенны и не лишены здравого смысла. Я бы, например, согласился с тем, что политики российские говорят довольно расплывчато. Только виноват в этом не язык, а те, кто им пользуется. Им есть, что скрывать от народа. Многие из них погрязли в коррупции и мздоимстве, вот и лукавят, изворачиваются, как могут. А если человек говорит прямо и открыто, то, поверьте, он подберет в русском языке слова для четкого выражения своих мыслей. И не язык нужно новый создавать, а политиков воспитывать, систему менять. Вот с этим я полностью согласен. А огульно заявлять, что у русского языка, на котором говорит огромная страна и ее бывшие саттелиты, нет будущего – это слишком самонадеянно и попахивает нигилизмом. С уважением. Петр Серпуховский. Статья Мельца о русском языке, которую вы напечатали 4 мая, весьма полезная. Очень надеюсь, что он хоть немного вправит мозги тем, кто по сей день не хочет видеть, в каком ничтожестве обретается этот «великий и могучий». Но по существу Мельц не совсем прав. Ведь когда-то английский язык имел такую же флективную структуру, как и русский, был таким же громоздким и неуклюжим. Проще говоря, структура русского языка – это структура языка, находящегося на более ранней стадии развития, чем английский. И русский язык вполне может пройти тот же путь развития, стать таким же, как английский. Но тут есть проблема. У русского языка нет того времени, которым располагал английский. Английский язык развивался вместе с обществом Запада. Россия, которая вот уже несколько веков догоняет и никак не может догнать Запад, отстала и в развитии языка. Сейчас в русском языке происходят процессы ускоренного развития, которые, однако, совсем не приветствуются той самой «образованной публикой», которая так любит «великий и могучий». Любые новшества она норовит объявлять «жаргоном» и сколько возможно держать их в «черном теле». Вот простой пример. По-английски пистолет называется GUN. Но на самом деле слово GUN означает «пушка», по отношению к пистолету это название применялось как жаргонное. Но оно быстро завоевало всеобщее признание и теперь уже слово PISTOL выглядит архаикой. А привел я привел этот пример потому, что на русском жаргоне пистолет тоже называют «пушкой» - уже около ста лет. Но слово «пушка» по отношению к пистолету в русском языке так и остается «жаргоном», отклонением, извращением и не может употребляться в «литературной речи». И таких примеров – сотни и тысячи. Они ясно показывают, что русский язык способен развиваться, но не хочет этого делать. Он, конечно, все-таки развивается, но сопротивляясь и упираясь до последней возможности. Если так будет продолжаться и дальше, он погибнет, тут Мельц прав.
2.7 Artikel uit internetmagazine Личные Деньги http://www.pmoney.ru/txt.asp?sec=265&id=830762
Взгляд на жизнь. Английский вместо русского? 04/05/2008 Bсе, наверное, помнят еще со школьной скамьи стихотворение И.С.Тургенева в прозе о великом, могучем, правдивом и свободном русском языке. И даже думаю, что XXXVII
Bijlage 1: Teksten сохраняют представление о родном языке в пользу приведенных сравнений. Однако же наблюдение за разговорным языком и, в частности, языком рунета, а также внедряемой терминологии во многих областях показывает засилье иностранных слов, в особенности английских, а также коверканье русского языка в процессе написания, а затем и произношения многих слов по формуле "как слышим, так и пишем". Принимать в данном случае исключительно критическую позицию, разумеется, неправильно. Многие вспомнят о постоянных изменениях языка, иначе он бы остался на уровне древнеславянского. Были периоды татарского нашествия, тотального увлечения французским языком, да и заимствованных иностранных слов, если разобраться, едва ли не больше, чем русских. При этом шло постоянное словообразование, и теперь только словарь, да и тот не всегда, укажет происхождение того или иного слова. Есть объективные причины столь быстрого внедрения английских слов в русский язык. Это, во-первых, быстрое развитие научно-технического прогресса (НТП), который, к сожалению, развивается не на нашей родине, вследствие чего мы просто не можем подобрать эквивалентные термины, понятия и наименования в русском языке. А "утечка мозгов" только способствует отсутствию собственных обозначений. И все же на данный момент происходит настолько быстрое завоевание английских транскрибированных понятий, что даже люди, причастные к той или иной профессиональной области и пользующиеся Internet, не всегда успевают за новой "терминологией". Наиболее приспособленной является молодежь, если же говорить о старшем поколении, к тому же не достаточно знающем английский язык, то для них и русский становится каким-то совсем незнакомым. Так, особенно выделились своими "удачными переводами" такие профессиональные области, как бизнес и право, информатика и компьютерные технологии, кадровое дело, политика, искусство, наука, спорт, транспорт, физика и прочие. Стоит зайти на любой специализированный сайт по поиску работы, как тут же натыкаешься на массу всевозможных английских слов: это фрилансеры, девелоперы, креативщики, имиджмейкеры, мерчендайзеры, специалисты по лизингу, тестингу, промоушну, дайвингу, аутсорсингу, HR, PR, хэдхантеры, ресечеры, франчайзеры, колумнисты, риэлторы, девушки на ресепшн. После такого изобилия остается только кликнуть по новому эксклюзивному девайсу кейборда, который сразу по ссылочке перебросит вас в англо-русский словарь онлайн, так как лимит английского лексикона поистерся в голове. Любая статья по искусству перебросит нас к эстимейтам, инсталляциям, хэппенингам и перфомансам. На бланке для получения документов встречает e-mail вместо электронной почты, хидер вместо заголовка письма. В деловом письме интайм, а не "в срок" Уик-энд для женщины - это больше не поход по магазинам, а просто шоппинг. Причем руководствуются они при создании имиджа (а уж никак не образа) брендом одежды (не вздумайте подумать о марке). При покупке косметики каждая уважающая себя XXXVIII
Bijlage 1: Teksten женщина также должна знать, что для создания мейк-апа необходимо подготовить кожу пиллингами, лифтингами и вейниш-кремами (vanish-cream - крем, убирающий капиллярные сетки), а затем обязательно консилером (consealer - карандаш-корректор). Если кто-то решил посетить кинотеатр, немаловажно владеть новой терминологией, как-то - римейки, приквелы, сиквелы, хорроры, арт-хаус и прочее, и прочее. Продолжать, думаю, можно до бесконечности. Переходя к следующему типу "загрязнителей языка", а именно так называемому "олбанскому диалекту" или языку "падонков" - отнесу его, скорее,к жаргону или просто нарочито исковерканному написанию фонетически адекватных слов. То есть, как слышим, так и пишем.Наиболее часто встречается подобное явление в форумах, чатах, живых журналах, блогах и прочей электронной переписке. Так, теперь при описании чего бы то ни было в днивниге (то есть, дневнике) аффтор воспользуется гламурненькими, гатишными, брутальными, криатиффными текстовачками и, не смотря на, очепятко попросит не засорять ему моск. Ответы будут примерно следующими - ИМХО (транслитерация английского IMHO - "In my humble opinion", то есть, "по моему скромному мнению") красавчег, упалпацстол, ржунимагу и исчо картинки не грузяццо. Ужос, да и только. Главная опасность такого коверканья заключается в том, что люди настолько привыкают в переписке по icq, электронной почте и форумах к неправильному написанию, что грамотность постепенно угасает в памяти, и часто начинаешь уже задумываться о правильности орфографии при классическом написании. Больше всего это касается школьников и студентов, которые, не до конца освоив грамматику русского языка, начинают его бездумно коверкать, так как это смешно и намного короче в написании. И поскольку Интернет, реклама и СМИ уже прочно вошли в нашу жизнь, молодое поколение оказывается продуктом благодатного восприятия. Хотя определенный жаргон был всегда присущ тем или иным возрастным группам, в данном случае неправильное написание, а не внедрение отдельных слов, усугубляет положение. Но если жаргон постоянно изменяется и чаще всего выходит рано или поздно из употребления, становится не модным, не актуальным, то замена английскими понятиями русских слов очень вероятно в большинстве своем останется. И глобальное распространение английского языка только способствует явлению. Многие намеренно заменяют аналоги русских слов английскими, полагая, что знание иностранного языка добавляет престижность их речи. Вот и получается, что во всем этом мусоре, встретив классическое русское написание, начинаешь радоваться, как будто встретил в эмиграции соотечественника. А, отключая Интернет и достав книгу (я имею в виду писателей, владеющих языком, и хороших грамотных переводчиков, если брать иностранную литературу), начинаешь осознавать всю красоту, достоинство, пластичность и многообразие родного языка и чувствовать гордость от этого знания. Ведь, взяв за основу английский, язык делового общения и один из простейших в принципе, мы лишаем себя сами живости и экспрессивности передачи информации, сокращаем смысловую емкость значений, передачу тонов и оттенков сказанного в каждом конкретном случае. XXXIX
Bijlage 1: Teksten
2.8 Interview: Радио «Свобода»: «На каком русском языке мы говорим?» http://webcache.googleusercontent.com/search?q=cache:WYJsayn1i9YJ:www.gra mota.ru/gramota/about/press/14_203+научная+дискуссия+о+англицизмах&cd=3 0&hl=nl&ct=clnk&gl=be Радио «Свобода»: «На каком русском языке мы говорим?», 17 февраля 2003 года Автор и ведущая Татьяна Ткачук Татьяна Ткачук: На каком русском языке мы говорим? Этот вопрос вызвал бурную дискуссию слушателей на сайте Радио Свобода, и сегодняшний выпуск программы посвящен обсуждению именно этой темы. Гости московской студии: Юлия Сафонова, лингвист, сотрудник Института русского языка имени Виноградова, главный редактор Интернет-портала "Русский язык"; Борис Надеждин, депутат Государственной Думы, первый заместитель председателя фракции СПС; писатель и мой коллега Петр Вайль. Здравствуйте, господа. Давайте послушаем краткий обзор писем, пришедших на "Свободу". Мнения слушателей разделились в главном вопросе. Одни полагают, что с русским языком все в порядке: "Мы говорим на нормальном русском языке, он живет и развивается, независимо от пожеланий реформаторов или консерваторов". Другие хватаются за голову и восклицают: "Нужно что-то делать!" "Сегодня вся страна от грузчика до президента с удовольствием говорит на блатной фене, - пишет Василий, - и никакая реформа не поможет, это все равно, что лечить простуду градусником". "Не хотят люди говорить правильно и грамотно, вздыхает переводчик Юрий Степанович. - Это немодно, неэлитно, неклассно. Язык развивается по каким-то собственным законам, отметая старье, на котором говорю я сам и члены моей семьи". "К тому, что несу я несу сама, отношусь строго, - эта слушательница подписалась инициалами С.М.Т. - Дрессировала себя долго, старательно избавляла себя от слов-паразитов и в результате научилась говорить красиво. Ужасно слушать исковерканную речь из уст дикторов и вообще людей публичных. Их ляпы вызывают не смех, а раздражение и досаду. Если так пойдет и дальше, "великий и могучий" просто вымрет". "Русский язык, может, и отомрет, но только вместе с его носителем - Россией. То есть всяко не слишком скоро. Сержио". "Мы говорим на вырождающемся языке, неужели кто-то сможет с этим не согласиться? Резкое падение грамотности, упадок языка научных кругов, тот же упадок, поддерживающийся теле- и радиоэфиром. Задайте на вашем радио вопрос - кто виноват?" - Это было мнение слушателя Упадышева. "Ничего не понял в законе o русском языке, который критикуется в прессе, может вы объясните?" - просит Сергей Камышев из Калининграда. Татьяна Ткачук: Я думаю, что чуть позже мы постараемся выполнить просьбу Сергея. У меня первое впечатление от почты, которую мы сейчас слушали, таково: все смешалось в головах у людей - реформа, закон, общее недовольство тем, как говорят сегодня, ну и отсюда призывы что-то запретить, где-то подправить. Петр, вы не политик и не лингвист, но к языку у Вас совершенно особое отношение, потому что это Ваш рабочий инструмент, если можно так сказать. Следите ли Вы за дискуссией вокруг возможной реформы орфографии русского языка, закона, обсуждающегося в Думе, и лично для Вас принятие или непринятие того или другого изменит что-то? Петр Вайль: Абсолютно ничего не изменит, это все совершенно пустое дело. Я глубоко убежден, что язык защищать ни в коем случае не надо, больше того - нельзя ни в коем случае трогать ни тем людям, которые в нем ничего не понимают, ни тем людям, которые думают, что понимают и даже действительно понимают. Понимать нужно главное: что язык есть саморегулирующаяся и самоорганизующаяся система, иными словами, стихия, и возомнить o себе, что можно защищать язык - это как выплывать на резиновой лодочке и защищать Тихий океан весь сразу. Язык больше, сильнее, умнее каждого из его носителей и всех носителей вместе взятых. […]
XL
Bijlage 1: Teksten Татьяна Ткачук: Спасибо. И, Борис Надеждин, последний вопрос: письмо пришло из Петербурга от Егора, который пишет, что, по его мнению, "Русский язык вообще себя исчерпал, что никакие ментальные нужды не удовлетворяет современного человека и что вообще через 20 лет все будут говорить по-английски". Такая экспансия английского языка налицо. Ваш личный собственный взгляд на эту проблему, что бы вы Егору ответили? Борис Надеждин: Егор, ты не прав! Русский язык тысячу лет начал создаваться, еще тысячу лет переживет и тебя, и нас, и всех. Татьяна Ткачук: Слушатель "Свободы" москвич Виталий Жамкин написал: "Вам не кажется, что если есть мысли, неважно, как писать и как говорить?" Лично мне не кажется, моим гостям, уверена, тоже. Но степень болезненности, с которой мы реагируем на чей-то чуждой, убогий и неграмотный язык или даже бранную речь, зависит от душевного устройства каждого реагирующего, от того, насколько он уважает и себя, и собеседника. Словом, дело это глубоко личное, поэтому тему мы и обсуждали в программе "Личное дело".
XLI
Bijlage 2: Tabellen ter vergelijking
Bijlage 2: Tabellen ter vergelijking
1. Tabel 1: Vergelijking uitspraken Tsjechische en Russische internetgebruikers
Wie, waar Pro
Tsjechisch Artikels + reacties, blogs, FB, fora - Anglické termíny mají většinou v rámci oboru jasný význam a zažité české ekvivalenty k nim neexistují. - Jazyk je proměnlivý a pokud by nebyl, tak by strnul jako například latina. Takže se nedomnívám, že je špatné, když se pár výrazů změní a nedával bych to za vinu studentům nebo puberťákům, ale jak by řekli komunisté: dával bych to za vinu „západním imperialistům“ - vlastne nevim co mate vsichni za problem. Ja osobne jsem pro jit s dobou... jestlize se jazyk meni tak to ma jiste nejaky vyznam... - já rozhodně nepatřím k těm, kterým by vadilo přejímámí cizích slov. - radši czenglish, která jako jazyk snad bude srozumitelnější a logičtější, než stávající archaický mastodont český jazyk.
XLII
Russisch Fora - Конечно сказываеться влияние запада, но думаю от него язык станет только богаче и многозвучнее. - А по-моему иностранные слова вносят разнообразие в наш язык. - Язык живет и развивается, зачем насильно усложнять его, если есть более простые и четкие аналоги? - Он не модный, он неизбежный. Многие термины на русском не существуют, а буквальные переводы невероятно длинные или несуразные. - лично меня не раздражает..сейчас ведь знать английский очень актуально - Not at all. What’s wrong with it? Я английский ежедневно применяю в общении. - Мне нравится английский язык. - Но английский язык обожаю! - Половина моей речи состоит из англоязычных слов и выражений. - в студии стоит МИКШЕР, на кухне лежит МИКСЕР, а в ванной есть СМЕСИТЕЛЬ. А в английском языке такого разнообразия нету, там всё одним словом. И у нас могло быть одним (смеситель), но нам вот захотелось разных и тоже вроде пользуемся, и не
Bijlage 2: Tabellen ter vergelijking
Middengroep - Svym komentarem jsem chtel vyjadrit smutek nad pronikanim anglickym slov do cestiny, kde to vubec neni zapotrebi, protoze existuji ceske nahrady.
XLIII
жалуемся. :-) - Я лично стараюсь употреблять как можно меньше иностранных слов. Понятно, что теперь часто без них просто не обойтись, но зачем же полностью забывать и упрощать свой язык? - я не против иностранных слов, которые входили и будут входить в наш лексикон, но я против того чтобы подменять все слова, которые пока не устарели и не требуют замены, на иностранные. - раздражает излишнее употребление, некоторые термины или новые слова это нормально, но их должно быть предельно мало - я стараюсь избегать, но иногда проскакивают гады. - Англицизмы использую только в качестве ругательств. - англицизм там оправдан, когда ему нет короткого русского аналога. - использую в основном, если нужно использовать терминологию) В реале точно их не использую. - Использую узконаправленный сленг, например компьютерных игр или просто чего-то относящегося к компьютерам, в принципе все можно заменить нашими словами, только понять будет немного сложнее. - ну а те англицизмы которые используются чаще в обыденной жизни и у которых есть руские аналоги, чаще всего заменяю простыми родными русскими ругательствами - Заимствование новых слов обусловлено зачастую необходимостью. В жизни начиная сталкиваться с предметами и/или явлениями реальной
Bijlage 2: Tabellen ter vergelijking
Anti
действительности, которые необходимо называть и/или описывать, а необходимого слова либо нет, либо оно по каким-либо причинам неудобно для частого использования вот и появляются такие заимствования. - необыкновенно украсили наш язык. Дворник конечно - výrazy, které do českého jazyka rozhodně nepatří. тоже менеджер по уборке, но русские то слова - hrůza, takové blbosti; Na druhou stranu jsou slova která by se raději neměla počešťovat, protože to vypadá příšerně. теряются, практически для всех заимствованных слов есть аналоги в русском. -Nesmyslný blaf vypadá hned mnohem lépe, když se - очень раздражает prošpikuje co největším množstvím cizích, nejlépe anglických, slov. Většina čtenářů to nepochopí a pomyslí si - Бесит так, что не передать. něco o pitomcích a lezení kamsi, blbější část národa zajásá, - считаю, что переизбыток иностранных слов засоряет нашу речь и язык. že materiál je IN, a všichni jsou spokojeni. - Я за то, чтобы изучали английский, но против его - anglosaská kulturní devastace je kontraproduktivní внедрения в РУССКИЙ. (да и у нас должна быть - Spíš než vaše mluva (puberťaků) mi vadí prznění češtiny гордость и самоуважение) ve sdělovacích prostředcích, a ty dělají profesionálové. - Одназначно против! - psaná i mluvená čeština ve sdělovacích prostředcích a na internetu je dnes hanebná. - я, в основном против таких слов как ес, сенкс, итд итп - z "tý mobajlu" a "ou tů" asi brzo dostanu opar nebo ekzém - русский язык становится американизированным! Я na brzlíku. считаю что нет такого предмета или события, которое -Čeština nebo czenglish?....radši čeština. нельзя было бы объяснить с помощью русских слов. - Если же высказываться о бездумном употреблении некоторых иностранных слов (а они часто как раз английские), то я против этого! - Речь идёт о тупом, бездумном внедрении иностранных (ненужных). Зачем произносить иностранные слова в русском предложении? Я согласен, что в технике, науке и других отраслях их использование необходимо, название фирм мы тоже не переводим. А вот такие выражения как ты говоришь тру (правду) меня просто вымораживают. XLIV
Bijlage 2: Tabellen ter vergelijking
Neutraal (geen mening)
- Přejímání cizích slov mi tak nevadí jako skloňování zkratek. - nevádí mi ani tak anglické výrazy. Gramatické chyby a patvary mi trhají uši asi nejvíce a je to pro mě daleko horší.
Gebruikers anglicismen (door tegenhangers)
- mají pocit jiste „elity“, ale je to priznak spise slabsi inteligence. - většina lidí všechno anglosaské přejímá naprosto bez rozmyslu a bez úvahy. - hňupi - hnusní jazykáři - No nezabili by jste ty lidi, když Vám řeknou, že "Měli dobrý čas" a pak ještě přidají "Mějte hezký den" - tím popíráš svou národní identitu - Neskutečně mě vytáčí manýry lidí, kteří se pohybují ve sférách managementu (vlastně vedoucích), kteří si používáním naprosto zbytečných anglicismů akorát zvyšují XLV
- Русский язык вообще себя исчерпал, что никакие ментальные нужды не удовлетворяет современного человека и что вообще через 20 лет все будут говорить по-английски - Просто нужно сохранять и развивать свой язык - свою культуру и язык надо сохранять и помнить. - Зачем они нужны, если большинство их не понимает? Если то или иное слово нужно людям из какого-либо определённого круга, то это уже жаргон, и слова эти не нижно вписывать в литературный язык. - Зачем брать всё подряд? Зачем брать чужие слова, если есть замечательные наши? - Обидно за наш народ - рано или поздно пройдёт. - Я не замечаю. - Проскальзывают, но давно не обращаю снимания - стало молодежным слэнгом, с этим уже ничего не поделаешь по моему. - люто-бешено бы ненавидел этих людей - И те люди которые ими пользуются и считают это круто - просто глупы! (я уверен многие из них даже объясниться на ломанном английско не могут, а гордятся тем, что знают пару таких модных, ёпта, слов) - эти люди (употребляющие такие выражения) иногда даже не понимают значения этих слов, но хотят показаться умными и "глЯмюрными". - Эти люди, скорее всего, не знают даже родной язык, а тем более, иностранный!
Bijlage 2: Tabellen ter vergelijking
Tegenhangers anglicismen (door gebruikers) Eigen taal/ sprekers
své vlastní sebevědomí a domnělou originalitu, případně vyšší postavení. - magori, co se drzi stereotypu a nejakejch pravidel jako ovce stada - ty inteligente ceskej (ironie) - tak kdyz chtete byt tak tradicni tak si doma vypnete el. proud a teplou vodu... - knedlikovej jazyk - ma tak stupidni nektere slova ze necim se to musi nahradit - jedním z nejtěžších jazyků světa. - je pro děti český jazyk nezajímavý, archaický a zbytečně složitý. - pěkné debily - těžká - naprosto stupidní jazyk ve své formě v jaké existuje dnes - potřebuje reformu, ale pořádnou. Potřebuje radikálně zjednodušit. - archaický mastodont - obtížná - složitá, určitě by potřebovala zjednodušit. Ale s mírou. Pamatovat si všechny gramatické poučky je pro normálního smrtelníka nemožné. - pro naprostý masochysty a pár bláznů. Nesjem pro totálně radikální reformu, ale pokud si profesionální spisovatelé a autoři nechávají dělat korektury svých textů, tak by se Ústav jazyka českého měl přestat zaobírat kravinama a konat. - pro nastupující generace je už čeština v její současné podobě příliš komplikovaná - tezky jazyk plny vyjimek XLVI
- ВЕЛИКИЙ И ВСЕМОГУЩИЙ - МОГУЧИЙ - Русский язык - это синтез многих языков, поэтому он такой богатый! - И русский язык тоже является мировым, хоть он и не так распространён в мире (одной из причин этого как раз и является его богатство, т. е. сложность изучения).
Bijlage 2: Tabellen ter vergelijking
Taal met anglicismen
Engels/ Engelssprekenden
- Která jiná řeč má tak nádherná slovní vyjádření, kde malilinkatou změnou dosáhnete naprosto jiného významu? - Jenom lidé mdlého rozumu mohou uvažovat nebo dokonce prohlásit, aniž by pocítili špetku studu, že rodný jazyk je stupidní. - krásná, pestrá, výstižná, naše - Podle mě jen ten, kdo umí psát a hovořit správně česky, je člověk hodný obdivu. - Každý jazyk se vyvíjí. Ke zjednodušení psané formy češtiny pravděpodobně dojde - existence elektronických prostředků komunikace bude vítanou záminkou. Jsem nicméně přesvědčen, že ani nově kodifikovaná čeština bez i / y , bez interpunkce a bez velkých písmen nebude dalšími generacemi respektována, neb ty ji prohlásí opět za stupidní a složitou. - Jenom lidé mdlého rozumu mohou uvažovat nebo dokonce prohlásit, aniž by pocítili špetku studu, že rodný jazyk je stupidní. - czenglish - nějaký tajný ptydepe jazyk - czenglish, která jako jazyk snad bude srozumitelnější a logičtější - moula - „burdel“ - No, zkuste číst Angličanovi anglický text foneticky. Asi by si brzy začal poklepávat ukazovákem na čelo, protože by vám vůbec nerozuměl. Tak nevím, proč bych měl považovat anglický jazyk za lepší než je ten náš. Když byli v minulosti anglosasi líní otvírat při mluvení pořádně hubu, tak je to jejich problém. XLVII
- в русском языке 33 буквы, а в английском 21 (вроде), так что они нам по любому изначально уступают и не договаривают! - английский является «языком мира», как его некоторые называют! Во многих странах на нём говорят не потому, что он удобный, краткий и простой, и уж явно не из-за своей красоты и богатства!!!
Bijlage 2: Tabellen ter vergelijking
- Ja teda nevim, co je na Anglictine jednoducheho, tam je nekdy tolik vyjimek az mi z toho de hlava kolem koukolem - Co je anglické, je "cool". Kdo mluví anglicky, je "cool". (ironie) - když píšu anglicky, tak problém nemám. Angličtina je prostě jednodušší. - Angličtina je IN.
XLVIII
Bijlage 2: Tabellen ter vergelijking
2. Tabel 2: Vergelijking uitspraken Tsjechische en Russische intellectuelen Tjsechisch Linguist, lerares, ingenieur, Ústav pro jazyk český - Já sám bych si přál, aby se v nastávajícím dvacetiletí podstatně rozšířila znalost angličtiny; tím by se její funkce zracionalizovala. A dále aby angličtina pronikla v podstatné míře do univerzitní výuky, zejména v doktorském studiu. - Pokud jde o přírodní vědy, myslím si, že pro vzájemné dorozumění je angličtina ideální, už proto, že z Ameriky se k nám šíří největší zdroje. To, že se mohou odborníci domluvit po celém světě, je skutečně velký přínos. - ty anglicismy nepronikají jaksi proto, protože chceme být světovi, ale prostě proto, že k nám pronikají nové pojmy, nové věci, které nemají české jméno. Myslím si, že přijmout a přizpůsobit si to slovo anglické je rozumnější. Middengroep -Nemám nic proti tomu, když se používají anglická nebo jiná cizí slova tam, kde jsou vhodná a srozumitelná pro všechny (nebo aspoň pro většinu). Ale není potřebná tam, kde se používá násilně a zbytečně. - Na slova, kde my vlastně máme česká slova a není potřeba vybírat slova anglická, se dívám opravdu špatným okem, ty se mi nelíbí. Anti -Anglicismy by se do češtiny neměly zavádět necitlivě. Zvláště, když si uvědomíme, jak je slovní zásoba češtiny ve srovnání s angličtinou bohatá. - Proč musíme hledat něco nového, i za cenu terminologického barbarství? Každý věděl o co se jedná, co má dělat a co od tohoto zabezpečení očekávat. Proč to Wie, waar Pro
XLIX
Russisch Artikels, schrijver, literator, afgevaardigde van de doema - Одна только сотовая связь за последние пять лет обогатила русский язык
- Это нормальный процесс, хотя жить стало сложнее. Но если мы пользуемся компьютером, лекарствами, машинами, сделанными на Западе, то, само собой, становимся заложниками их языка. - загрязнители языка
Bijlage 2: Tabellen ter vergelijking
měnit? - Více než deset let se jezdí do různých zemí, kde je jednacím jazykem angličtina. Za tu dobu se hodně pokročilo ve znalostech angličtiny, ale jaksi se zapomnělo na češtinu. A tak se život usnadňuje tím, že jednoduše do češtiny vkládáme anglická slova. Ať jde již o zmíněné komunikace nebo o řadu dalších, jako centrum, draftování, interface, promulgování, apgrejdování, transport apod. - По большому счету ничего страшного с языком не происходит. - И эту переживем. - Главное, донести свою мысль. Мыслей в мире не так уж и много. И, если ты способен ее высказать, не важно, на каком языке ты это сделаешь. Хоть на китайском! Люди - хоть молодежь, хоть старики - тебя все равно поймут. - И это не потому, что на английском что-то звучит благороднее. Ну просто нет «мерчендайзеру» аналога на языке родных осин. - Слова «сайт» и «сервер» раньше и не нужны были. Теперь в них появилась необходимость. - для удобства. Иностранное оно или создано «домашними» филологами – оно все равно новое. - быстрое развитие научно-технического прогресса (НТП), который, к сожалению, развивается не на нашей родине, вследствие чего мы просто не можем подобрать эквивалентные термины, понятия и наименования в русском языке. - язык есть саморегулирующаяся и самоорганизующаяся
Neutraal (geen mening)
L
Bijlage 2: Tabellen ter vergelijking
система, иными словами, стихия, и возомнить o себе, что можно защищать язык - это как выплывать на резиновой лодочке и защищать Тихий океан весь сразу. Язык больше, сильнее, умнее каждого из его носителей и всех носителей вместе взятых. - Русский язык тысячу лет начал создаваться, еще тысячу лет переживет - и тебя, и нас, и всех Gebruikers -dávají najevo, že lidé neovládající angličtinu jsou anglicismen méněcenní a zbyteční (door tegenhangers) Tegenhangers anglicismen (door gebruikers) Eigen taal/ sprekers
- выпадаете из ритма времени
-Русский язык - попросту незадавшийся язык. Со своими дремучими корнями он неспособен освоить современную технику, выражаться кратко и точно. Там, где английскому достаточно сказать "user", русский беспомощно барахтается. - Русский язык был хорош для средневекового, феодального общества, когда разговор шел о каких-то конкретных вещах: о растениях, животных, домашней утвари, семейной жизни, простых ремеслах. Но для выражения идей русский плохо приспособлен, тяжело ворочает отвлеченными понятиями. Это язык песни, а не мысли. - структура русского языка – это структура языка, находящегося на более ранней стадии развития, чем LI
Bijlage 2: Tabellen ter vergelijking
английский. - Россия, которая вот уже несколько веков догоняет и никак не может догнать Запад, отстала и в развитии языка. Taal met - Čengličtina: jde o češtinu, která je protkána anglickými anglicismen slovy. Engels/ Engelssprekenden
LII
- Английский язык весь направлен на смысл, у него нет лишний жировых отложений, он работает каждым мускулом, каждой буквой.
Bijlage 3: Woordenlijst
Bijlage 3: Woordenlijst
Tsjechisch 3D / 3-D (ov, adj.) 3D tiskárna je zařízení, které vyrábí reálný plastový model z digitálního modelu vytvořeného pomocí některého z grafických programů. adresář (-e) Myslel jsem, že je třeba složka otevřená a musím ji skriptem zavřít, ale closedir() nepomohlo a chdir(../) jako přechod do jinýho adresáře taky ne. antivirový program (-u), antivirus (antiviru), hlídač (-e) virů, antivir (-u), antivirový systém (-u) Antivirový program sleduje všechny nejpodstatnější vstupní/výstupní místa, kterými by viry mohly do počítačového systému proniknout. aplikace (-e) Při odinstalaci aplikace Internet Explorer 7 je v počítači automaticky obnovena aplikace Internet Explorer 6. archivovat (ipf) Komprimujeme a archivujeme data. avatar (-a), avatár (-a) Na diskusních fórech se pojem avatar používá pro ikonku uživatele, která se objevuje u jeho příspěvků. bajt (-u) / byte (bytu) Kolik bajtů je jeden gigabajt?
Russisch 3D (ov, adj.)
Engels 3D (> Three Dimensional)
Nederlands 3D-
директорий, папка (-и), каталог (-a)
directory
map
антивирус (-a)
antivirus
antivirus, virusscanner
приложение (-я)
application
applicatie
архивировать (ipf), архивовать (pf) аватар (-a), юзерпик (-a)
to archive
archiveren
avatar, userpic
avatar
байт (-a)
byte
byte
LIII
Bijlage 3: Woordenlijst
Tsjechisch banner (-u), bannerová reklama (-y) Tvorba bannerů začíná návrhem scénáře, výběrem vhodného rozměru (např. banner 468x60) a dále volbou vhodné technologie (např. animovanný banner, nebo flash banner). bezdrátový Existuje však i jiný druh bezdrátového připojení k Internetu - takový, při kterém nejprve provider sám vybuduje potřebnou "bezdrátovou infrastrukturu" pro přístup ke své sítí, a teprve pak se snaží získat pro ni zákazníka. bit (-u) Skupina 8 bitů se nazývá byte. bitrate (bitratu of ov) Může mi někdo pořadit jak z MP3 s vysokým bitrate vytvořit pro můj mp3 přehrávač mp3 s bitrate nízkým. blog (-u) Přes den píšou to, co chce vláda, a v noci se na blozích promění ve svobodné občany. bod (-u) LCD displej s rozlišením 128 x 64 bodů je umístěn na čelní straně střídače. bootování (-í) Pokud jste bootování z flash disku ještě nezkoušle a váš stroj ho nepodporuje, nemůže instalace Windows 7 z flash disku fungovat. bootovat (ipf), nabootovat (pf)
Russisch баннер (-a), уши (ушей)
Engels banner
Nederlands banner
беспроводной
wireless
draadloos
бит (-a)
bit (> binary digit)
bit
битрейт (-a)
bitrate
bitrate
блог (-a)
blog (> web log)
blog
(экранная) точка (-и)
pixel (> picture element)
pixel
бутование (-я)
booting
het booten
бутить (ipf) , забутить
to boot
booten, opstarten
LIV
Bijlage 3: Woordenlijst
Tsjechisch Nainstaloval jsem si Win 7 Ultimate 64bit a pokud nemám v mechanice DVD, tak nenabootuje. bot (-u) Boti jsou v podstatě dálkové ovladače naprogramované k tomu, aby poslouchaly a automaticky prováděly dané pokyny. brouzdač (-e), surfař (-e), brouzdař (-e) Typicky ovšem mobilní brouzdač potřebuje spíš najít vlak nebo jinou podobnou informaci a na to žádný superprohlížeč není třeba. brouzdání (-í), broušení (-í), brousení (-í), browsení (-í), browsing (-u) (po/na internetu) Ze statistik vyplývá, že neřízené brouzdání po internetu a stahování souborů je nebezpečné nejen z hlediska zvýšeného rizika virové nákazy, ale také z hlediska možného úniku citlivých firemních informací. brouzdat (ipf), brousit (ipf), brázdit (se) (ipf) V Americe 28 % lidí brouzdá každý den přes mobil. browser (-u) Opera je kvalitní browser pro prohlížení www stránek. CD-ROM (ov); CD-romka (-y) (spreektaal) Když vložíte disk CD-ROM do příslušné jednotky, může dojít k tomu, že funkce automatického přehrávání AutoPlay nebo automatického spuštění AutoRun nefunguje nebo není dostupná. computer (-u); afk. comp (-u/a) (slang), syn.
Russisch (pf); бутовать (ipf)
Engels
Nederlands
бот (-a)
bot (> robot)
bot
/
surfer
surfer
обзор (-a), просмотр (a); навигация (-и) (spreektaal)
browsing
het browsen
просматривать (ipf)
to browse
browsen
браузер (-a), броузер (-a) browser
browser
cиди-ромка (-и), CDRom (ov); cидюк (-a), cидяшник (а), сидяра (-ы) сидяр (-a) (spreektaal) компьютер (-a) (afk.
computer
LV
CD-ROM (> Compact Cd-rom Disk Read-Only Memory)
computer
Bijlage 3: Woordenlijst
Tsjechisch počítač
Jaké hry paříte na compu? cookie (ov, behalve Mv cookies, F) Navštívený web si totiž může ukládat do cookies jakékoliv informace, které o návštěvníkovi zjistí a může tak postupně zjišťovat zájmy konkrétního návštěvníka. červ (-a) Můžeme tedy říci, že původním záměrem počítačových červů nebylo škodit, ale pomáhat a celkově zlepšovat práci s PC. čip (-u) adj. čipový Microsoft plánuje snížit energetickou náročnost svých serverů a datových center díky novým čipům ARM a SSD diskům. defragmentace (-e) defragmentační Někdy vám třeba jen oznámí, že fragmentace disku není tak velká, aby bylo nutné defragmentaci spouštět. defragmentovat Jak často defragmentujete disky a jakým programem? digitalizace (-e) Google se brání snahám blokovat digitalizaci knih. digitalizovat (ipf), zdigitalizovat (pf) Společnost Google oficiálně vyhlásila projekt Google Print (nyní přejmenováno na Google Book Search), jehož snahou je zdigitalizovat fondy
Russisch комп (-а)) компьютерный cookie (ov, behalve Mv cookies), куки (ov), кука (-и)
Engels
Nederlands
cookie
cookie
червь (червя)
worm
worm
чип adj. чиповый
chip
chip
дефрагментация (-и)
defragmentation
defragmentatie
дефрагментировать (ipf)
to defragment
defragmenteren
oцифровка (-и)
digitizing, digitalisation
digitalisatie
цифровать (ipf), оцифровать (pf)
to digitalise
digitaliseren
LVI
Bijlage 3: Woordenlijst
Tsjechisch Russisch největších světových knihoven a uživatelům umožnit online vyhledávání v těchto textech. digitální цифровой Digitální knihovny nabízejí pomocí internetu přímý
Engels
Nederlands
digital
digitaal
диск (-a)
disk
schijf
дискета (-и), флоппи- диск (-a)
floppy disk
diskette
дисплей (дисплея)
display
beeldscherm
домен (-a)
domain
domein
хомяк (-а), домашняя страница (-и)
home page
startpagina, home page
сенсорный экран (-a)
touchscreen
touchscreen
přístup k digitálním nebo digitalizovaným dokumentům. disk (-u) Pro snadné přenášení dat nebo zálohování slouží externí pevné disky, jejichž cena je vzhledem ke kapacitě výhodnější, než v případě optických médií. disketa (-y) disketový Společnost Sony, která stojí za zrodem disket o velikosti 3,5 palce, se rozhodla po 30 letech ukončit jejich výrobu. displej (-e, M) Displej je velmi důležitý při interakci uživatel – počítač, a proto se i jemu vyplatí věnovat při výběru přenosného počítače alespoň základní pozornost a uvědomit si, na co počítač plánuji používat. doména (-y) S doménami se to má jako se ženami, ty o které stojíte, už většinou nejsou volné. domovská stránka (-y), hlavní stránka (-y), úvodní stránka (-y) Vítáme Vás na domovských stránkách Sdružení taoistického tai chi v České republice. dotykový displej (-e), dotyková obrazovka (-y)
LVII
Bijlage 3: Woordenlijst
Tsjechisch Jak čtou nevidomí z dotykového displeje? download (-u) To je nenáročný prográmek, který v pozadí monitoruje rychlost downloadu tak i uploadu. e-bankovnictví (-í), internetbanking (-u), e-banking Zájem o elektronické bankovnictví je čím dál tím větší, banky proto investují do zlepšování sítě. e-book (-u) / ebook (-u) Pro detailní prohlížení je třeba zobrazit ebook na celou obrazovku. e-kniha (-y); elektronická kniha (-y) Na 100 Amazonem prodaných vázaných knih (hardcover) v dotyčném období připadlo 143 prodaných e-knih. e-mail (-u), mail Každý z vás určitě chtěl někdy někomu poslat email z adresy někoho jiného. e-mailová adresa (-y) Nejlepší by bylo, aby se spameři o Vaší emailové adrese nedozvěděli. e-mailová schránka (-y), syn. mailbox Vedle uploadu souboru na server se mi v e-mailové schránce objevovaly i dotazy na poslání nějakého souboru e-mailem. e-mailovat (ipf/pf), zamailovat (pf) Odborníci v obchodě toto ani nepochopili a můj kamarád si musel zamailovat do firmy LG (mimo
Russisch
Engels
Nederlands
даунлоад (-a)
download
download
Интернет-банкинг (-a)
internet banking
het internetbankieren
электронная книга (-и)
e-book (> electronic book), digital book
e-boek, e-book
электронная книга (-и)
e-book, digital book
e-boek, e-book
мыло (-а), мэйло (-а), e-mail нетмэйло (-а), электронная почта (-и); Емеля (-и), Емель (slang) электронный адрес (-a) e-mail adress
e-mail, mail
почтовый ящик (-a)
mail box
mailbox
намылить (pf); скидывать (ipf), скинуть (pf) на мыло
to e-mail
e-mailen, mailen
LVIII
e-mailadres
Bijlage 3: Woordenlijst
Tsjechisch ČR) a teprve tam se dozvěděl, že daný firmware je z jejich hlediska v pořádku. filtr (-u) Jednou možností je moderovat komentáře, aby se spam nedostal na web, druhou možností je udělat antispamový filtr, kterým spamovací robot neprojde. filtrování (-í) Vzhledem k tomu, že jde o filtrování stránek, které šíří především dětskou pornografii, pokládáme takový postup za přijatelný. filtrovat Monitoruje e-maily zasílané přes protokoly POP3 a SMTP a je dobře propojen s Outlookem, Outlook Expressem a Windows Mailem (ve verzi Vista) tak, aby filtroval spam. firewall (-u) Po klepnutí na tlačítko „Síťová bezpečnost“ se dostaneme na tabulku se základním nastavením firewallu. firmware (firmwaru) Zástupce modelové řady Eseries, konkrétně model Nokia E75, se dočkal nového firmwaru s označením v211.12.01. flash disk (-u) / flashový disk (-u) Němečtí designéři ze studia Emamidesign vytvořili novou kolekci unikátních flash disků. formát (-u)
Russisch
Engels
Nederlands
фильтр (-a)
filter
filter
фильтрование (-я)
filtering
het filteren
фильтровать (ipf)
to filter
filteren
файрволл (-a)
firewall
firewall
firmware, фирмвер (-a)
firmware
firmware
флэш-диск (-a), флэш (a)
flash disk
flash disk
формат (-a)
format
formaat
LIX
Bijlage 3: Woordenlijst
Tsjechisch Při pokusu o zobrazení souboru ve formátu PDF v aplikaci Internet Explorer se namísto obsahu souboru zobrazí prázdné okno nebo rámec. forum (diskusní) Tady vidíte obsah diskusního fóra. framework (-u) Existují dva základní druhy webových frameworků: komponentové a akční. gameska (nespisovná Čeština) Novou gamesku od LowFueláků najdete k ozkoušení tady : http://lowfuel.melnicek.cz/nanozoa/index.php. gigabajt (-u) Datová velikost se blíží skoro třem gigabajtům. grafická karta, videoadaptér Vybrat dobrou grafickou kartu v notebooku není příliš snadné. hacker, hekr, hackr hackerský Neznámý hacker vysával peníze z účtů na iTunes. hacking Odkud ziskavate informace o bezpečnosti a hackingu? hackovat (ipf), hacknout (pf); hekovat (ipf), heknout (pf) Francouzský mladík hacknul účet Baracka Obamy na Twitteru. hardware (hardwaru) hardwarový
Russisch
Engels
Nederlands
форум (-a)
(discussion) forum
(discussie)forum
фреймворк (-a)
framework
framework
игрушка (-и), гейма (-и)
computer game, PC game
computerspel
гигабайт (-a)
gigabyte
gigabyte
Видеокарта (-и), графическая плата (-и), графическая карта (и), видеоадаптер (-a) хакер (-а) / хэкер (-a) хакерский хакинг (-a)
video card, video adapter, graphicsaccelerator card, display adapter, graphics card hacker
grafische kaart, videokaart
hacker
hacking
het hacken
хакнуть (pf)
to hack
hacken
хардвер (-a), железо (-а)
hardware
hardware
LX
Bijlage 3: Woordenlijst
Tsjechisch Prodej počítačů vzrostl díky slevám hardwaru, levnější už ale nebudou. horká klávesa (-y) Horké klávesy aktivujete stisknutím a podržením klávesy Fn dříve, než stisknete druhou klávesu této kombinace. hráč (-e) The soldiers je online hra vytvořena samotnými hráči. chat (-u) Chceme smajlíci na chatu Facebooku. chatovat / četovat (ipf) Každý účastník chatu sedí u svého počítače a chatuje s ostatními. Miliony lidí četují, skajpují, blogují. instalace Po dokončení instalace se ozve vzestupná melodie a na řádku se objeví zpráva "USB connected". instalovat (ipf), nainstalovat (pf) na + Acc Nová verze byla uspěšně nainstalovana. internet (-u), Internet (-u), i(-)net (-u) internetový Mladá generace vyrůstá s internetem jako se samozřejmostí, propojení celého světa jim nepřipadá jako nic divného. internetová stránka Odkazy na internetové stránce umožňují přístup na jiné internetové stránky.
Russisch
Engels
Nederlands
горячая клавиша (-и)
hot key
sneltoets
игрок (-a)
player
speler
чат (-а)
chat
chat
чатиться
to chat
chatten
инсталляция (-и), установка (-и)
installation
installatie
инсталлировать (ipf)
to install
installeren
Интернет (-a), инет (-а), нет (-a), сеть (сети), нетушка (-и)
internet
internet
страничка (-и) в интернете, веб-сайт (-a)
web site
website
LXI
Bijlage 3: Woordenlijst
Tsjechisch internetovat (ipf); netovat (ipf) (slang) Fotím, internetuju, mobiluju... Žiju. internetový obchod (-u), e-shop (-u), e-obchod (-u), webový obchod (-u), internetobchod (-u) V případě, že jste obchodník, přidejte si k nám Váš internetový obchod a získejte nejlepší zákazníky od nás, kteří Vás hledají. internetový profil Mobil už umí najít internetový profil na Facebooku podle obličeje. IP adresa Každý počítač má svoji IP adresu a server, kam se právě připojujete (kde si prohlížíte si stránky) ji samozřejmě vidí a má ji zapsanou. IT (uitgesproken als í-té of aj-tí) (ov, adj.) Mohu Vám nabídnout IT konzultace, instalace a správu software, dodávky hardware, zpracování dokumentace, outsourcing hardware, individuální přístup a mnoho dalšího. jádro (-a) (CPU) Kolik jader procesoru dokáží využít hry je jedna z nejčastějších otázek kolem herních počítačů vůbec. kabel (-u) IBM suremark je nejrychlejší termální tiskárna na trhu balení s datovým kabelemRS232 2metry (IPOS50087) a napájecím kabelem 24 volt USB 2 metry(IPOS50120). kartridž (-e, F)
Russisch интернетить (ipf)
Engels to surf the internet
Nederlands op internet zitten
Интернет-магазин (-a), электронный магазин (a)
online shop, eshop, estore, internet shop, webshop, webstore, online store, or virtual store internet profile
webwinkel
профиль (-я)
internetprofiel
айпи-адрес (-a)
IP adress (> Internet Protocol)
IP-adres
ИТ (uitgesproken als í-té)
IT (> Information Technology)
IT
ядро (-a)
core (CPU > Central Processing Unit)
core
кабель (-я)
cable
kabel
картридж (-a)
cartridge
cartridge
LXII
Bijlage 3: Woordenlijst
Tsjechisch ABAX ručí za všechny případné škody na tiskárnách, kopírlách a faxech způsobené našimi kartridžemi. kilobajt (-u) Pokud je větší než 32 kilobajtů dat certifikátu pro kontakt nelze uložit kontakt v aplikaci Outlook 2007. klávesa (-y) Pro mazání textu za kurzorem se požívá klávesa Delete. klávesnice (-e) Přináším Vám dvacítku klávesových zkratek, které můžete využít zejména v případech, kdy máte zapnutou českou klávesnici a nechcete pro jediný znak přepínat na klávesnici americkou. klavesová zkrátka (-y) S klávesovými zkratkami ovládnete Windows jako profík. klikat (ipf), kliknout (pf); zaklikat (ipf), zakliknout (pf) na + Acc Klikněte na ikonu aplikace. kliknutí (-í) Aktuálně můžete stahovat filmy kliknutím na odkaz. kompatibilita (-y) Zpětná kompatibilita je zvláštní případ kompatibility a většinou se vztahuje ke dvěma produktům – nějaký produkt je zpětně kompatibilní s jeho starší verzí.
Russisch
Engels
Nederlands
килобайт (-a)
kilobyte
kilobyte
батон (-а)
button
toets
клавиатура (-и), клава (и), кебарда (-и), кейборда (-и)
keyboard
toetsenbord
клавиатурный ускоритель (-я)
keyboard shortcut
sneltoets
кликать, кликнуть
to click
klikken
кликание (-я)
clicking
het klikken
совместимость (-и)
compatibility
compatibiliteit
LXIII
Bijlage 3: Woordenlijst
Tsjechisch kompatibilní s + Instr Je AutoCAD kompatibilní s Windows Vista? kompl (-u), komplík (-u), kompáč (-e), kompíč (-e), kompost (-u) (jongerenslang); syn. počítač Když zapneš kompl naskočí ti Ovi suite v pravo dole. komprimace (-e) komprimační S komprimací dat se dnes setkáte na každém kroku. Jejím obecným cílem je zmenšení velikosti dat. komprimovat (ipf), zkomprimovat (pf) V popisu je napsáno, že to jsou soubora, které jsem dlouho nepoužíval, a tak je windows zkomprimoval. komputer (-u) (afk. komp (-u/a), jongerenslang) Včera jsem pařil na kompu nejmíň sedm hodin. komunita (-y) Hackerspace je otevřená vysoce kreativní komunita
konfigurace konfigurační Bohužel v konfiguraci nemůžu zapnout Antispamová ochrana u komentářů. konfigurovat Při každém spuštění Microsoft Word 2003 se zobrazí okno, kde se píše, že se konfiguruje AutoCAD 2007 a je požadováno CD1. konto Moje N900 se odmítá přihlásit k ICQ kontu. kořenový adresář (-e), root (directory), kořen (-u) V systémech počítačového souboru, kořenový adresář je první nebo vrchol-většina adresáře v
Russisch компатибельный с + Instr путер (-а), тачка (-и) машина (-ы); syn. компьютер
Engels compatible with
Nederlands compatibel met
computer
computer
сжатие (-я), компрессия (-и)
compression
comprimatie, compressie
упаковать (pf), упаковывать (ipf); сжимать (ipf), сжать (pf) компутер (-a) (afk. комп (-а)) сообщество; комьюнити (slang) конфигурация (-и), настройка (-и); конфа (-и) (slang) конфигурировать (ipf); настраивать (pf), настроить (ipf)
to compress
comprimeren
computer
computer
community
community
configuration
configuratie
to configure
configureren
профиль (-я)
profile
profiel
root, корень (корня), рут (-a)
root directory
root(directory)
LXIV
Bijlage 3: Woordenlijst
Tsjechisch hierarchii. kreknout (slang) Zkoušeli mi jí kreknout i lidé, kteří jí doma mají a sami si jí krekli, ale výsledek je stejný. kurzor (-u) Jak prosím udělám to, aby se pohyboval text pod kurzorem myši? LAN (ov, adj.) Chodil jsem spolu s kamarády na LAN PÁRTY neboli MULTIPLAYER, kde jsme pařili hry od večera až do rána. laptop (-u) Za cenu od 449 USD pořídíte laptop, který má procesor Intel Core ULV, integrovanou grafickou kartu a pevný disk s kapacitou až 640 GB. login (-u) Zapomněl jsem login a heslo do Subscription centra. Co teď? mailbox (-u); syn. e-mailová schránka Po přihlášení k mailboxu dostanu hlášku, že jsem už přihlášený. malware (malwaru) Němec špehoval studentky webkamerou pomocí ICQ a malwaru. megabajt (-u) / megabyte (megabytu) Je větší megabajt či kilobajt? monitor (-u) Je-li připojen k počítači, je propojen s grafickou
Russisch
Engels
Nederlands
крякнуть (pf) (slang)
crack
kraken
курсор (-a)
cursor
cursor
ЛВС (> локальная вычислительная сеть) (ov)
LAN (> Local Area Network)
LAN-
лэптоп (-a), laptop портативный компьютер (-a)
laptop
логин (-a)
login, logon
login
почтовый ящик
mail box
mail(box)
malware
malware (> malicious software)
malware
мегабайт (-a)
megabyte
megabyte
монитор (-a); моник (-a) (slang)
monitor
monitor
LXV
Bijlage 3: Woordenlijst
Tsjechisch kartou, avšak může být připojen i k dalším zařízením nebo do nich přímo integrován (PDA), monitor je přímo připojen k videokartě zasílající patřičné informace, které budou na monitoru zobrazeny. MP3 (ov), empétrojka (-y) Vítáme Tě na stránkách, kde můžeš stahovat kdykoliv tisíce mp3 ke stažení zdarma. multimediální přehrávač (-e) The KMPlayer je tedy korejský multimediální přehrávač určený pro operační systémy díly Microsoft. multimediální soubor (-u) Streamované multimediální soubory obsahují zvukový a (nebo) obrazový záznam, který se přehrává během stahování. multiplayerová hra (-y), multiplayer (-u), multihráč (-e) Můžete mi prosím někdo poradit nějakou dobrou multiplayerovou hru pro lokální síť? myš (počítačová) (-i), klikátko (-a) Představte si počítačovou myš, která nemá žádný snímač, žádné tlačítko, kolečko nebo jiný ovládací prvek, nemá tvar, ani materiál, prostě neexistuje. nahrávání (-í) Pro registraci a nastavení nahrávání přes internet nebo mobilní telefon budete potřebovat aktivační kód.
Russisch
Engels
Nederlands
mp3 (ov)
mp3
mp3
медиаплеер (-a), мультимедиапроигрыва тель (-я)
multimedia player
(multi)mediaspeler
мультимедиа(-)файл (-a)
multimedia file
multimediabestand
многопользовательская игра (-ы)
multiplayer game
multiplayer
компьютерная мышь (и); крыса (-ы) (muis tijdens SU) закачивание (-я), закачка (-и)
mouse
(computer)muis
uploading
het uploaden
LXVI
Bijlage 3: Woordenlijst
Tsjechisch nahrávat (ipf), nahrát (pf) Můžeš zde zdarma nahrávát obrázky a fotky. nalogovat (ipf) Nevíte co mám ve Wowku špatne že se nemůžu nalogovat? netbook (-u) Plánujete nákup netbooku nebo malého subnotebooku? V novém čísle časopisu Computer jsme otestovali ty nejlepší modely. newsletter (-u) Pražský newsletter je ideální způsob, jak být vždy informován o aktuálním dění v Praze. notebook (-u) notebookový Windows 7 prodlužuje životnost baterie v noteboocích. odhlašení (-í) Proběhlo úspěšné odhlášení z aplikace. odhlašovat se (ipf), odhlásit se (pf) Po čtení e-mailů jsem se odhlásil. odinstalace (-e) Stáhněte nástroj pro odinstalaci programu AVG a spusťte jej. odinstalovat (ipf) Nejde mi odinstalovat program z počítače, který už nechci. off-line (ov, adj.) Offline Explorer patří mezi offline prohlížeče, které
Russisch закачивать (ipf), закачать (pf) логиниться (ipf), залогиниться (pf), логинуться (pf); заходить (ipf), зайти (pf) нетбук (-a)
Engels to upload
Nederlands uploaden
to log in
inloggen
netbook
netbook
информационный бюллетень (-я)
newsletter
nieuwsbrief, newsletter
ноутбук (-a); блокнотный компьютер (-a) выход (-a)
notebook
notebook
logout
afmelding
выходить (ipf), выйти (pf) удаление (-я)
to sign out
zich afmelden
to deinstall
deïnstalleren
удалять (ipf), удалить
deinstallation
deinstallatie
off-line
off-line
(pf) офф(-)лайн (ov, adj.)
LXVII
Bijlage 3: Woordenlijst
Tsjechisch slouží ke stažení vašich oblíbených webových stránek a k jejich pozdějšímu prohlížení. okno (-a) Okenní systém potřebuje vědět, s kterým z oken chce zrovna uživatel pracovat. on-line (ov, adj.) Online slovník překládá vět do 50 jazyků. operační páměť (páměti) Operační paměť se významně podílí na výkonu celého počítače. operační system (-u) Verzi operačního systémů Windows Vista a 7 můžete najít ve vlastnostech vašeho počítače u kolonky Typ systému. optimalizace (-e) Optimalizace je v informatice takový proces modifikace výpočetního systému, který vede k jeho vyšší efektivitě nebo ke snížení nároků celého výpočetního systému. optimalizovat (ipf) Má cenu optimalizovat web na rozlišení 800x600? pařan (-a), gamesník (-a), pecéčkář (-e)
Russisch
Engels
Nederlands
окно (-а)
window
venster
он-лайн (ov, adj.), по сети, через сеть оперативная память (-и)
on-line
on-line
memory
(RAM) geheugen
операционная система (-ы)
operating system
besturingssysteem
оптимизация (-и)
optimization
optimalisatie
оптимизировать (ipf)
to optimize
optimaliseren
гамер, геймер (-а)
gamer
gamer
гамить (ipf)
to play games
gamen
персональный компьютер (-a), персоналка (-и)
Personal Computer, PC
PC
Tim Burton není pařan, ale hry ho zajímají. pařit (ipf) (slang) Na čem pařit: PC, nebo konzole? PC (ov), osobní počítač; syn. počítač Tohle je můj svět: PC a internet.
LXVIII
Bijlage 3: Woordenlijst
Tsjechisch pécéčko (-a) (slang); syn. počítač Místo termínu „pécéčko“ se můžete také setkat s pojmem stolní počítač. pevný disk (-u) Nečekané selhání pevného disku může znamenat katastrofu. phishing (-u) phishingový Tento e-mail je součástí podvodu typu phishing, jehož cílem je odcizení vašich peněz nebo instalace nežádoucího softwaru do počítače. pirátství (-í) Hudba v česku – 99% pirátství, legální online zdroje v podstatě neexistují a všem to vyhovuje. pixel (-u) Do prodeje mohou být dány LCD s maximálně deseti vadnými pixely. plugin (-u), zásuvka (-y) Net lze toto rozhraní popsat pomocí bázové třidy (nebo rozhraní), od které budou odvozeny třídy jednotlivých pluginů. počítač (-e) počítačový V současnosti jsou počítače využívány téměř ve všech oborech lidské činnosti. podložka (-y) pod myš Podložka pod myš je doplněk počítačové myši, který má za úkol vytvoření vhodného povrchu, po kterém se pohybuje snímací zařízení. podpora (-y)
Russisch Писюха (-ы)
Engels PC
Nederlands PC
жёсткий диск (-a), винт (-a), винчестер (-a), хард (-а) фишинг (-a)
hard disc
harde schijf
phishing
phishing
пиратство (-a)
piracy
piraterij
пиксел (-a)
pixel
pixel
плагин (-a), плугин (-a) (slang)
plug-in
plug-in
Электронная Вычислительная Машина (-ы) (afk. ЭВМ) подмышка (-и)
computer
computer
mouse pad
muismat
суппoрт (-a), саппорт
support
support
LXIX
Bijlage 3: Woordenlijst
Tsjechisch Domácí uživatelé počítačů najdou na této stránce různé varianty podpory - od webů až k diskusním skupinám a dalším možnostem. podporovat (ipf) Zatímco 32 bitová verze Windows podporuje maximálně 4 GB operační paměti. pohotovostní stav (-u) / standby (ov) (v režimu standby, v pohotovostním stavu) Sony Ericsson M600i spolu se sestřičkou W950i umí velice lehce změnit ikonky odkazů na aplikace v pohotovostním stavu. port (-u) Je pravda, že modemy zapojující se do USB portu jsou méně spolehlivé než modemy, které se připojují do síťové karty? portál (-u) (internetový) Na neformální schůzce ministrů spravedlnosti sedmadvacítky v Bruselu spustilo belgické předsednictví internetový portál e-justice. poskytovatel (-e) Blok je databáze českých a slovenských poskytovatelů cenzurujících Internet. procesor (-u) Taktování procesoru se stalo běžnou součástí trhu s počítači. profil (-u) Počet uživatelů, kteří udávají ve svém profilu Českou republiku jako bydliště, se blíží milionu.
Russisch (-a)
Engels
Nederlands
поддерживать (ipf)
to support
ondersteunen
стандбай (ov, в стандбай)
standby
standby
порт (-a)
port
poort
Интернет-портал (-a)
web portal
portaal
производитель (-я)
provider
provider
процессор (-a), камень (-и)
processor
processor
профиль (-я)
profile
profiel
LXX
Bijlage 3: Woordenlijst
Tsjechisch program (-u) (počítačový) Počítačové programy mohou být instalovány na počítači. programátor (-a) Dva programátoři z Italského technologického institutu vytvořili algoritmy umožňující robotovi učit se z vlastních chyb. programovací jazyk (-u) Programovací jazyk je komunikačním nástrojem mezi programátorem, který v programovacím jazyce formuluje postup řešení daného problému, a počítačem, který program interpretuje technickými prostředky. programovat (ipf), naprogramovat (pf) Učíme se programovat v jazyce Python. prohlížeč (-e) (webový/internetový); syn. browser Google po mnoha letech spekulací nakonec přece jen představil vlastní prohlížeč.
provider (-a) Ve Švédsku startuje pirátský internetový provider. proxy (server, -u) (ov) Proxy server má dvě základní úlohy: šetří kapacitu linky a zrychluje přístup k již jednou prohlíženým stránkám a umožňuje realizovat omezení na jednu IP adresu. přehrávač (-e)
Russisch (компьютерная) программа (-ы), прога (-и) программер (-а), программист (-а)
Engels program
Nederlands programma
programmer
programmator, programmeur
язык (-a) программирования
programming language
programmeertaal
програмить (ipf)
to program
programmeren
веб-обозреватель (-я); окно (-a) обзора; обозреватель (-я); бродилка (-и), смотрелка (-и) провайдер (-a)
browser
browser
provider
provider
сервер-посредник (-a); прокси (ov)
proxy server
proxy (server)
плейер (-a), плеер (-a)
player
speler
LXXI
Bijlage 3: Woordenlijst
Tsjechisch MP3 přehrávač je hudební přehrávač, který je schopen přehrávat zvukový záznam ve formátu MP3. přehrávat (ipf) Pokud se vám nepřehrává video, které by se mělo přehrávat ve Windows Media Playeru, postupujte dle níže uvedených bodů, dokud nebudete úspěšní. přihlášení (-í) Při automatickém přihlášení není nutné vždy znovu zadávat přihlašovací údaje do t-zones. přihlašovat se (ipf), přihlásit se (pf) Musím se pro úpravy domovské stránky Centrum.cz registrovat nebo přihlašovat? příkaz (-u), command (-u) Veškerou práci s proměnnými zvládneme pomocí příkazů (Command Window). příloha (-y) Po vložení souboru jako přílohy e-mailu ho můžeme smazat funkcí unlink. připojení (-í) (k internetu) Mnoho firem dnes za připojení k Internetu a telefony platí zbytečně více, než je ve skutečnosti nutné. připojovat (ipf), připojit (pf) k + Dat Na cestě už mám Portable Ops a zajímalo mě, jak si připojím PSP k internetu.
Russisch
Engels
Nederlands
проигрывать (ipf), проиграть (pf)
to play
afspelen
вход (-a)
login
aanmelding, login
воходить (ipf), войти (pf)
to sign in
aanmelden
команда (-ы)
command
command
вложение (-я), приложение (-я), прикрепление (-я); аттачмент (-a) (slang) коннекшн (-а)
attachment
bijlage (bij e-mail)
(internet) connection
(internet)verbinding
(за-/с-)коннектиться (ipf, to connect pf) с + Instr
LXXII
verbinden met
Bijlage 3: Woordenlijst
Tsjechisch RAM (ov, subst.) Co se týče RAM obecně platí, že 256 MB nabízených v některých modelech je ideálních maximálně tak pro chod samotných Windows XP, takže rozhodně doporučujeme navýšení na alespoň 512 MB. rebootovat (ipf) Jak rebootovat stroj, ktery na reboot nereaguje? registrace (-e) Je registrace na facebooku zdarma? registrovat (ipf) Registrovala jsem se nedávno. Při dalším přihlašování jsem se nemohla připojit na stránku ani s náhradním heslem. reinstalace (-e) Jestliže je nevhodné chování způsobeno konfiguračními soubory konkrétního uživatele, pak se výše uvedeným způsobem reinstalace pochopitelně neodstraní. reinstalovat (ipf) Zdůvodu změny "majitele" jsem se rozhodl reinstalovat systém. reset (-u) V tomto krátkém článku naleznete vetšinu známých kombinací tlačítek a jejich vysledné funkce, jako jsou třeba restarty, resety atd. resetovat (ipf) Jak mohu resetovat můj modem?
Russisch RAM (ov, subst.), мозги (-ов)
Engels RAM (> Random-Access Memory)
Nederlands RAM
перебутоваться (ipf)
to reboot
rebooten, heropstarten
регистрация (-и)
registration
registratie
регистрировать (ipf)
to sign up
registreren
переустановка (-и)
reinstallation
herinstallatie
переустановить (pf)
to reinstall
opnieuw installeren
сброс (-a)
reset
reset
сбрасывать (ipf), сбросить (pf)
to reset
resetten
LXXIII
Bijlage 3: Woordenlijst
Tsjechisch restart (-u) Pokud vám vadí automatický restart systému při instalaci nových aktualizací, můžete jej vypnout. restartovat (ipf) Nebude fungovat, dokud nerestartujete.
router (-u) (Am of Britse uitspraak) Domácí Wifi router je dnes zcela běžná věc, podobně jako před pár lety 56kbps modem.
screensaver (-u), spořič (-e) obrazovky V tomto článku vytvoříme screensaver na kterém se budou po obrazovce pohybovat "červíci". sdílení (-í) Ve Windows 98 (95,ME) je sdílení souborů vyřešeno poměrně jednoduše. sdílet (pf) Sdílíte své fotografie na Internetu? search engine (enginu) A pokud takto vyhledáváte často, zobrazí se políčko s daným search enginem i na homepage "Nová karta". sejfovat (ipf) (slang) Z toho plyne ponaučení, že „sejfovat“ by jste měli častěji.
Russisch перезапуск (-a), повторный запуск (-a), возобновление (-я), рестарт (-a) перезапускать (ipf), перезапустить (pf); возобновлять (ipf), возобновить (pf) маршрутизатор (-a); роутер (-a) (=Am Eng uitspraak), рутер (-a) (=Britse uitspraak) (spreektaal) отдыхалка (-и)
Engels restart
Nederlands /
to restart
opnieuw opstarten, herstarten
router
router (Britse uitspraak)
screensaver
schermbeveiliging, screensaver
шаринг (-a)
sharing
sharing
зашарить (pf)
to share
delen, sharen
поисковая система (-и), search engine искалька (-и), поисковик (-а)
zoekmachine
сейвить(ся) (ipf), засейвить(ся) (pf); сэйвить(ся) (ipf),
opslaan
LXXIV
to safe
Bijlage 3: Woordenlijst
Tsjechisch server (-u) Ze zveřejněných čísel si můžeme snadno dopočítat, že počet serverů Facebooku za posledních 18 měsíců vzrostl o zhruba 20 tisíc. síť (sítě) Pojmem počítačová síť se rozumí zejména spojení dvou a více počítačů tak aby mohli navzájem sdílet své prostředky. sken (-u) Nikdo neumí využívat kvalit a schopností skeneru hned od prvních skenů. skener (-u) S pomocí skeneru může uživatel digitálně zpracovávat a upravovat tištěné obrázky - např. fotografie a ty pak dále vkládat do textových či tabulkových dokumentů, posílat je elektronickou poštou (e-mailem), zveřejňovat na webu a díky vysoce kvalitním a cenově dostupným tiskovým technologiím dále tisknout. skenování (-í) Na jednom PC se mi nechce sám spouštět plánované skenování PC (s předchozím update), přestože v “Options“ je “Automatically scan” zatrhnuto, skenovat (ipf) Když v profesionálním režimu skenuju do formátu jpg, naskenované image se ukládají bez přípony.
Russisch засэйвить(ся) (pf) сервер (-a), сервак (-а)
Engels
Nederlands
server
server
сеть (-и)
network
netwerk
скан (-а)
scan
scan
сканер (-a)
scanner
scanner
сканирование (-я)
scanning
het scannen
(про)сканировать (ipf, pf)
to scan
scannen
LXXV
Bijlage 3: Woordenlijst
Tsjechisch složka (-y); syn. adresář Složky tvoří stromovou strukturu, což znamená, že jediná složka je nadřazená, obsahuje dalšísložky, ty zase obsahují další složky atd. smajlík (-u) Kde všude sesmajlíky hodí a jak psát jednoduše neběžné znaky ve smajlících? sociální síť (sítě) Facebook znají všichni, ale sociálních sítí s celosvětovou popularitou existuje samozřejmě daleko více. software (softwaru) Máme pro vás tradiční přehled nového softwaru pro komunikátory a mobilní telefony s operačním systémem Windows Mobile. soubor (-u) Přípona užívaných souborů je skoro lhostejná, ale doporučuju používat příponu html. spam (-u) Spam v komentářích je v poslední době často se vyskytovaným problémem. spammer (-a) Tady máš seznam spammerů, kteří mě obtěžovali svými nevhodnými maily. spamovat (ipf) Ke mně někdo s podpisem Radek Karban spamoval z IP adresy 82.202.105.19. spyware (spywaru)
Russisch каталог (-a)
Engels folder, directory, catalog, drawer
Nederlands map
смайлик (-а), фейсик (-а) smiley
smiley
социальная сеть (-и)
social network service
sociale netwerksite
софтвер (-a), софт (-a), софта (-и)
software
software
файл (-a), филе (ov)
file
bestand
спам (-а)
spam
spam
спамер, спамщик (-a)
spammer
spammer
спамить (ipf)
to spam
spammen
spyware, спайвер (-a)
spyware
spyware
LXXVI
Bijlage 3: Woordenlijst
Tsjechisch O spywaru se ví, že dělá i další věci, jako např. změnu nastavení počítače, která vede ke zpomalení připojení, otevírání různých domovských stránek, ztrátu připojení k Internetu nebo funkcionality programu. stahovač (-e) Stahovač obrázků je český prográmek, který vám usnadní stahování většího množství obrázků z internetu. stahování (-í) Přepočet rychlosti stahování dat a odesílání dat může dělat nemalý problém. stahovat (ipf), stáhnout (pf) Já už dlouhodobě stahuju opensuse přes wxdownloadfast a nemám problém. stolní počítač (-e) Chcete si pořídit počítač a rozhodujete se mezi stolním počítačem a notebookem? stream (-u) Twitter přidá fotky a videa do streamu. streamování (í) Applu je jasné, že nemůže zůstat s iTunes pozadu, zatímco se na Internetu již dlouhou dobu objevuje trend, kdy si lidé oblíbili streamování hudby přes Internet. streamovat (ipf) Hlavní devizou VLC je nepochybně
Russisch
Engels
Nederlands
скачалка (-и)
downloader
download programma
скачивание (-я)
downloading
het downloaden
скачивать (ipf), скачать (pf)
to download
downloaden
стационарный компьютер (-a)
desktop
desktop (vaste pc)
поток (данных) (-a)
stream
stream
стриминг (-a)
streaming
streaming
/
to stream
streamen
možnost streamování – vysílání multimediálního LXXVII
Bijlage 3: Woordenlijst
Tsjechisch obsahu po síti. strojový překlad (-u) Rozhodně ale nečekejte od strojového překladu žádné zázraky. surfování (í) (na internetu), surfing (-u) Při surfování internetem si dávejte pozor na svá osobní data. surfovat (ipf) Po stažení stačí kliknout na název projektu pravým tlačítkem, zvolit první položku Open In Same Window a začít surfovat po stránce offline. terabajt (-u) terabajtový Server Blind Alley patřil mezi sto nejvýkonnějších TopSite serverů na světě a obžalovaní na něm shromáždili více než 4 terabajty dat . textový editor (-u); texťák (-u) (slang) Seriál mapuje existující textové editory pro lehce pokročilé uživatele, kteří potřebují upravovat texty nebo třeba webové stránky. tiskárna (-y) K takové tiskárně potřebuješ sériový kabel.
tisknout (ipf), potisknout (pf) Pokud často tisknete PDF dokumenty, nebo jiné objemné fascikly o mnoha stranách, víte sami nejlépe, že mnohdy by stačila poloviční velikost stránky, protože ne vždy lze znadno zmenšit písmo i
Russisch
Engels
Nederlands
машинный перевод (-a)
machine translation (MT)
computervertaling
веб-сёрфинг (-a)
surfing (on the internet)
het surfen (op internet)
/
to surf
surfen
терабайт (-a)
terrabyte
terrabyte
текстовый процессор (a)
text processor
tekstverwerker
принтер (-a), печаталка (-и); дрюкер (-a), друкарка (-и) (spreektaal) печатать (ipf), напечатать (pf)
printer
printer
to print
(af)printen, afdrukken
LXXVIII
Bijlage 3: Woordenlijst
Tsjechisch obrázky. toner (-u) V naší nabídce naleznete tonery, dále tiskárny, inkoustové náplně, cartridge, plnicí soupravy, litráž inkoustů, folie do faxu, pásky, papíry, média a další spotřební materiál pro kopírky či tiskárny. touchpad (-u) Touchpad je důležité zařízení používané u notebooku, laptopů a podobných mobilních zařízení pro nahrazení běžné počítačové myši. trojský kůň (koně) Odstraňte spyware, trojské kone, červy a viry se známym antispyware řešením Spy Emergency. účet (účtu) na + Lok Při prohlížení prodejů jsem zjistil, že byl můj účet na Shutterstocku zablokován – mohl jsem se přihlásit, ale všechny mé fotky z portfolia byly pryč a stejně tak fotky čekající na schválení. update (updatu) Nám se však prozatím nepodařilo tuto možnost vyzkoušet a to ani po updatu iTunes na aktuální verzi. upgradovat (ipf) Pokud chcete používat Windows 7, musíte upgradovat Vaše LT na aktuální verzi. upload (-u) PHP umožňuje zpracování uploadu souborů z jakéhokoli prohlížeče vyhovujícího RFC-1867.
Russisch
Engels
Nederlands
тонер (-a)
toner
toner
тачпаfд (-a)
touchpad
touchpad
троянский конь (коня)
Trojan horse
Trojaans paard
учётная запись (-и), account аккаунт (-a), эккаунт (-a)
account
апдейт (-а)
update
update
апгрейдить (pf)
to upgrade
upgraden
аплоад (-a)
upload
upload
LXXIX
Bijlage 3: Woordenlijst
Tsjechisch URL (ov, subst.) Z více postfieldů s nezazávorkovanými proměnnými se správně tvoří URL. USB (ov, adj.) Tady máte tedy jednoduchý postup, jak Windows 7 z USB disku nainstalovat. USB (ov, subst.) Kdo má Linux na USB? utilita (-y) Stačí se nalogovat na internetový portál vašeho dodavatele nebo si do počítače nainstalovat utilitu, která bude údaje o vaší spotřebě on-line stahovat ze serveru dodavatele. uživatel (-e) uživatelský Svět Facebooku se neustále rozrůstá, a proto není překvapením, že v posledních dnech překročila hranice uživatelů půl miliardy. uživatelské jméno (-a) Uživatel pracuje s výpočetní technikou pouze pod tím uživatelským jménem, které mu bylo přiděleno. virtuální Snímací systém virtuální myši můžete připevnit třeba na víko notebooku a namířit jej do prostoru, kde zpravidla bývá běžná myš. virus (viru) / vir (-u) virový Zajisté každý z nás měl alespoň jednou napadený PC virem, červem, či jiným malwarem. vyhledávací robot (-u)
Russisch URL (ov, subst.)
Engels URL (Uniform Resource Location)
Nederlands URL
USB (ov, adj.)
USB
USB-
USB (ov, subst.)
USB (Universal Serial Bus) utility
USB utility
пользователь (-я), юзер (-a), юзверь (-я)
user
gebruiker
учётная запись (-и), имя пользователя
user name
gebruikersnaam
виртуальный
virtual
virtueel
вирус (-а); болезнь (-и) (slang)
virus
virus
Поискоfвая систеfма (-ы)
search engine
zoekrobot
утилита (-и)
LXXX
Bijlage 3: Woordenlijst
Tsjechisch Soubor robots.txt umístěný v kořeni webu zabraňuje (povoluje) procházení a indexování určitých částí webu vyhledávacím robotům (Google, Yahoo! atd.). vyhledávací stranka (-y) Otevřete soubor, který chcete použít jako vyhledávací stránku pro aplikace sady Microsoft Office. vývojář (-e), syn. programátor Vývojář je osoba, která je zapojena do procesu vytváření programového vybavení (software). web (-u) webový / webovský Autorem Webu je Tim Berners-Lee, který jej vytvořil při svém působení v CERNu. web kamera (-y), webová kamera (-y); webka (-y) (nespisovná Čeština) Svlékání bez studu před webovou kamerou dopadne špatně. webhoster (-a) Za prvé tři týdny, než se můj nový webhoster rozkoukal, mi vyexpiroval jak prostor tak doména. webhosting (-u) webhostingový Ukázalo se, že rozdílymezi webhostingy jsou obrovské. U některých bylo složité webhosting vůbec objednat, jiní pohořeli v komplikovaném administračním rozhraní, dostupnosti nebo benchmarcích.
Russisch
Engels
Nederlands
Поискоfвая систеfма (-ы)
search engine
zoekpagina
программер (-a), программист (-a)
programmer
programmeur
веб (-a)
web
web
веб(-)камера (-ы)
webcam
webcam
веб(-)хост (-a)
webhost
webhost
(веб)хостинг (-a)
web hosting
webhosting
LXXXI
Bijlage 3: Woordenlijst
Tsjechisch webová stránka (-y), web (-u), (webové) sidlo (-a), website (websitu), site (situ), sajt (-u) Chcete-li na webové stránce použít formuláře pro sběr nebo poskytování dat, můžete na tuto stránku vložit ovládací prvky formulářů . Wi-Fi (ov, adj.) Můžete si stáhnout bezplatný nástroj Connectify, který vám umožní změnit stroj s Windows 7 naWiFi hotspot pohodlně z grafického rozhraní, ve kterém navíc můžete i připojená zařízení a počítače sledovat. WLAN (ov, adj.) Vysokokapacitní WiFi® MESH sítě přináší flexibilní, dostupné, stabilní WLAN sítě vhodné pro hlas i data. základní deska (-y) Po testování komponent jsme zjistili, že Vám odešla základní deska a je nutné vyměnit i chladič s ventilátorem na procesoru a doporučujeme i zdroj. zavináč (-e) (@) Před pár lety si pod pojmem zavináč nikdo neuměl představit nic jiného, než kyselou rybu. zipovat (ipf) Zipoval jsem souber PowerArchiverem pod windows. zvuková karta (-y) Zvuková karta byla původně určena pro počítačové hry, později však byla využita pro zvýšení zájmu o
Russisch веб-страница (-и), вебсайт (-a), сайт (-a)
Engels website
Nederlands website, site
Wi-Fi (ov, adj.)
Wi-Fi
Wi-Fi
WLAN (ov, adj.)
WLAN (Wireless Local Area Network)
WLAN
мама (-ы), матрёшка (-и), материнская плата (-ы)
motherboard
moederbord
собака (-и), собачка (-и)
at (sign)
apenstaartje
зиповать (ipf)
to zip
zippen
звуковая плата (-ы), звуковая карта (-ы), музыкальная плата (-ы)
sound card, audio card
geluidskaart
LXXXII
Bijlage 3: Woordenlijst
Tsjechisch různý počítačový software.
Russisch
LXXXIII
Engels
Nederlands
Bijlage 3: Woordenlijst
Eigennamen (Tsjechisch): Eigennaam Ajsko (jongerenslang) (=ICQ, sociale netwerksite cf. Facebook) Amazon Apple Bluetooth eBay Facebook facebookový Firefox Gmail Google iPhone Ipod Nano iTunes Java Java adj. javascript Linux linuxový Microsoft Nero Nintendo Skype skypovat (Skype gebruiken) Vista Wi-Fi / wifina LXXXIV
Genitief Enkelvoud Ajska Amazonu Applu ov ov Facebooku Firefoxu Gmailu Googlu iPhonu Ipodu Nano ov Javy javascriptu Linuxu Microsoftu Neru Nintendu ov Visty ov / wifiny
Bijlage 3: Woordenlijst
Windows / Windowsy / Widle Windows XP Windows 7 windowský, windowsovský, windowsový YouTube
ov / Windowsů / Widle ov ov
ov
LXXXV
Bijlage 4: CD-Rom
Bijlage 4: CD-rom
met
- woorden uit het tijdschrift Chip - woorden van de website Chip online
LXXXVI
