D
NIE
E
U
W
E
AMSTERDAMSCHE
A P 0 THEE I{.
U I T HE T L A T Y N V E R T A A LD.
TE
.AMSTERDAM,
nY
PIETER HENDRIK DRONSBER G, S TAD S 1'r
D
D R U K K E R. C C
X
C
V.
i
V o 0 il R. E b E. 1-Jet
is reeds in h et
zeven
en zestigfte
eene Ver nieuwde Amjlerdamfche Apotheek is uitge dat door onze voorzaaten
jaar,
geven. oude
Daar nu zedert dien tyd veele
vooröordeelcn
zyn weggenomen, en
de verkeerde zucht tot het tnnaken van lange recepten, door het onder gen
een
1nen
dikwi l s niet famenflroo
van veele,
kende geneesmiddelen, a llengskens ver
minderd en byna opgehouden is, en men de �cheikunde ook met meer yver en naauwkeurigeï de
gedaante
heeCt V3n
beoeffcnd,
grootlyks veranderd; ligtlyk kan
is thans
A potheekwezen
het
gclyk
gewaar worden,
een
ieder
die flegts
de Apotheekcn, welke voor eene halve eeuw
zyn
opgefi:eld, vergely kt met die,
welke in andere landen .in onze dagen
zyn uitgegeven
en overal met grooten
lof bekroond ge worden Geen wonder derhalven, dat veele ge" .
II
eertyds
neesmiddelen, die
in aanzien wa
ren, nu geheel vervallen zyn, of van dag tot dag meer
in
onbruik geraken.
't Ge·
volg hier van is, dat in onz e A pothecars winkels, welke volgens de keuren moeten ingericht zyn, verfcheide fomenCtellingen van veelerhande mengelingen onder el
in gereedheid
kander moeten worden
houden,
ge
welke, buiten gebruik zynde ,
ftaan te bederven of
té
verrotten; terwyl,
aan den anderen kant , dik\vils van de Doét:oren zulke dingen worden voorge fchreven ,
Vi'elker
Apotheek
niet
dien
hoofde
vervaardiging. in de
te
in
vinden is ,
verfchillende
en uit winkels ,
naar verfchillende voorfchriften en dik wils op eene gansch andere wyze wor den
famengefteld; en hoe zeer hierdoor
meer dan te veel tegen het oogmerk en de verwachting d�r Genceshceren moet te werk gegaan, en dus aan het welzyn der zieken groot nadeel toegebragt worden , is te klaar, dan dat het zoude behoeven betoogd te worden. Dit hebben wy dan ren
dezer Stad
te
de Burgemeeste�
kennen gegeven, wan neer
1I I
neer
dezelve
,
cm
deze
ongemakken
voor te komen, ons hebben opgedragen e ene
ni e u we
deze
A potheek,
welke
voor
S tad gefchikt zoude zyn, te ver
van rdigen ; hetwelk wy ook geredelyk op ons genomen hebben, zonder afgefchrikt
te worden door· veel er hand e
moeilyk
dit werk
zullende
hcden,
welke wy
,
onderneem en, reeds voorzagen, en ver volgens in de
volvoering daarvan met 1
de daad ondervonden hebben. Want het is gewislyk eene moeily kc en hachlyke
taak in ·dezen tyd een
fchryven ,
Apotheek
te
doordien 'er byna dagely ks
nieuwe boeken van
verfchillenden aart
over de Ap mheek- en Scheikunde uitko men, welke zo veele verbeteringen aan de hand geeven, dat men verleegen fi:aat wat te kiezen; ja zelfs, wanneer men, naar zyne gedachten , het beste geko z en heeft,
niet zelden evenwel de berisping
moet onde rgaa n van hen, die niet op de zelfde wyze denken,
noch van den by
zonderen roefi:and van zaaken behoorly ke kunde hebben.
Immers hebben, onder anderen, by ons �
�
door·
IV
doorgaans de voornaa mfl:e St e d en , met welken de onze groote gem een fch ap heefr, haare byzondere A potheeken, die alle op de than s grootcndeds verouderde leest gefchoeid zyn, en n ogthans haar gezag behouden; waarom d an ook , daar men dit mede in acht moest neernen , door ons niet zoo vry, als men wel wilde ; kon geh andeld worde n . Daarenboven moest 'er aan den eenen k ant gezorgd worden, dat de winkels uiet door eene te groot e menigte van bereide en famengeilelde middelen o verkropt werden ; terwy 1 men aan de andere zyde op het groot getal der Genees- en H eel
meesters in deze Stad moest
acht flaan;
opdat ze niet zouden veriloken zyn van de zo dan ige ,
als zy gewoon zyn meermaa len in hun praétyk v oo r te fc h ry ven . Ook gebeurt het dik wils, dat eenig e geneesmiddelen, zo tot inwendig als wel voornaamlyk tot u itwendig gebruik , ge lyk pleisters en zalven, die in de voorig e Apotheek befchreven waren,
zelfs van
den gemeenen man, zonder Genees- of
Heelmeester geraadpleegd te hebben, in de
v
de winkels gevraagd worden; hetwelk in eene zo grootc Stad niet kunnen de vermyd worden, wy daarom ook oordeelden, niet geheel te moeten veronächtzaamen. Uit dien hoofde moest men in de keuze der geneesmiddelen voornaamlyk onder zoeken, welke vry dik wils, of zeldfaam, of nooit door de Genees- en Heelmeesters in deze Stad gebruikt worden; als mede, welke dikwils door anderen in deze Stad gehaald worden. Dit alles dan veroorzaakte, dat wy door veele beletzelen verhinderd werden, zo veel wy wel anders wilden die loflyke een voudigheid en kieschheid opvolgen, welke tegenwoordig by veele Schryvers over de Artzeny- mengkunde, en in de nieuwfte Apotheeken byna overal, zo in de keuze als famcnftelling, wordt in acht genomen, en welke wy ook zochten te betrachten. Daaräan is dan ook toe te fchryven • dat in onze lyst van geneesmiddelen fom tyds eenige voorkomen, die van dezelf de geneeskracht zyn , en waarvan ligt één of twee zouden volftaan; ja, dat men 'er zelfs zulke vindt , nogthans weinige *
3
in
\TI
in ge tal , welke tegenwoordig uit al le nieu we A p otheek en verbannen wo rd en ; ge1yk
het My lady
KENT
Poeïer,
dat wel zeld
faamer dan te vo or en van de Doétoren
w ordt voorgefchreven,
m aa r
zeer dik
wils van an der en gevraagd wordt, wien hetzelve, wat de uitcrlyke hoedanigheid
zich over gr oot o ng elyk zouden beklaagen, aangaat, zodanig bek e n d is. dat
ze
indien men in deszelfs voorfchrift eenige verandering gemaakt had.
Het is, voor
waar! een zeer moeilyk werk, tegens de vooröuderlyke g e woon ten en ingewortelde vooröordeelen van het gemeen aan te gaan. In de lyst der eenvoudige gcneesmid-
... delen hebben wy, gely k thans wyslyk in gebru ik is, by de zoo genaamde win kelnaa
men de fJ'sl ematifi:be van
L 1 N NA E u s
ge
.
voegd. , Indie n deskundigen hier het een
of ander vinden, 't welk zy 'er bygedaan of uitgelaaten zouden verk i ezen dez ulk e gel iev en op te merken, wat re e d s om trend de keuze der geneesmiddelen ge· ,
zegd is. eenige
Ook hebben wy in deze lyst
middelen geplaatst, d ie , fchoon zy
met rec;ht to t de be�·eide kunnen gerekend
wor-
VII
worden en ook in de yoorige Apotheek daartoe gebragt zyn geworden , nog thans van elders, even goed en voor minder prys, worden aangebragt, of van zulken, die in het groot werken, gemakly k en beter kunnen gemaakt worden, en daar om ook, met ons goedkeuren, in anze winkels zelve niet bereid worden. Uit de bereide en famengefl:elde mid delen hebben wy meestal zulken, , die in onbruik geraakt zyn, of mrnwlyks meer gezocht worden, achtergelaten; maar zo danige behouden of 'er byg evoegd welke men. om dcrzelver veelvuldig gebruik , niet kan ontbccren,hebbende daarenboven cenige vo orname middelen uit de nieuwfte Apotheeken overgenomen. Ook hebben wy, omdat dikwils in onze Stad het regenwater beproefd wordt, of het met lood bezwangerd zy, dan niet, niet alleen het proefwater van Wirtemberg, als daar toe meest gebruikt word en de , opgege ven; maar ook dat van HAHNE1y1ANN, hetwelk boven 't andere dit vermogen heeft, dat, indien het water yzer in zich ,
,
•
4
be-
VIII
bevat, dit helder biyft, doch lood in zich hebbende, van kleur verandert.
Wy hebben alle de voorfçhriften op nieuw onderzocht: de meesten te wyd uitgebrei de verkort, de al te ongekhikte verbeterd,
�f, zo als ze reeds elders verkort of verbe
terd waren, overgenomen, zoo nogthans, dat de geneesmiddelen aan hun oogmerk voldoe1,1, hoe zeer men zomtyds bevin den moge, qat ze in kleur, reuk of fn1aak van de te vooren gebruikte vei fchilkn.
Echter in zommigc gedesi.ilkerde fainen
geftelde wateren
fi1
geesten kon meu min.
der van de gewoone voorfchrifte,n, hoe wydlopig ze ook mogen zyn, afwyken, omdat men derzel ver uitwendige hoeda nigheden in acht moest neel.lle.µ. Dus heb
ben wy dan ook. in het v001fchrift van het Laudanum liç_jttidmp van s YDE N HAM, een middel , dat by ons veel gebruik,t wordt, niets veranderd, hoe veel 'er ook in hetzelve, en ni:::t ten onrechte, van de beste genccsktE1digc fduyvcrs bçrispt wordt : en dit w:.:ts l10dig , omdqt in ge
noegzaan1 alle de Apotheeken van ons
vsidcdand hetzelfde voorfchrift gevonden wordt,
IX
wordt; alleen hebben wy op gege ven , dat men het onbereide Heuljap, waaruit dit middel
, volgens het gevoelen
van den
vinder zelf, bereid moet worden, en in de meeste winkels
is
bereid
gewGest, uit het
zuiverfl:e gedeelte van den . klomp moet gen o m e n worden. Ondertusfchen hebben wy ook onder den titel van lf)n - tinktuur van Heuljàp, een ander Laudanum liqui
dum
gegeven, 't welk
uit het
gezuiverd 1
heulfap zonder fp ece ry en bereid wordt. In de plaats van 't Confer! van pruimen; hetwelk, u it hoofde van 't /cammonium, in zyne w erkin g veelryds on �eke r is , en ook van onze DoEl:orcn weinig gebruikt wordt, }lebben wy een ander ontlas tingmakend conferf van fennebladen opge geven, hetwelk wel. in deztlfde hoeveel h ei d geb ruik t wordende, minder buikzui verend is; doch zeker met meer veiligheid aan 't onkundig en onvoorzichtig gemeen kan toegefban worden. Indien wy van alles in 't gemeen en in 't by zonder r eken fchap wilden geeven , zouden wy de grens paakn van eene voorrede verre over-
"5
fchry-
x
fchryden.
Het zy dan genoeg, dit hier
omtrend a angemerkt te hebben. Ondertusfchen hebben wy ons naarstig daarop toegelegd, dat de befchrevene me dicamenten van alle meesters Apothecars op eene gely ke wyze kunnen
v ervaar digd
worden, waarom wy de behandeling daar
va n nauw keurig , fchoon
k o rt
•
hebben
aan de hand gegeven, en geöordeeld , dat alle maaten behoorden achtergelaten, en
nlles alleen by 't g e w i gt moest bepaa ld worden; om dezelfde rede hebben wy ook het gebruïk van een Vocbt-mêter ingevoerd, waarvan aan 't einde van dit boek breeder zal gehandeld worden. De oude benaamingen hebben wy byna nergens veranderd:
en dat dit met een
goed oogmerk gefchie d is, kan ieder ligt begrypen, omdat 'er anders eene groote verwarring zoude ontftaan, uit hoofde dat
in de andere A potheeken van ons land dezelfde geneesmiddelen met andere be naamingen, dan in de onze , zouden be ftempeld :eyn. N ogt hans hebben wy voor-
11aamly k in de fchei kund ige bereidingen
zorg gedraagen , van by de gewoone titels ook
XI
ook anàeren, als bynaamen, te voegen, en vooralnieuwe, die indenieuwfl:e Apothee ken v o orko me n ; opdat ook deze nieu we bcmmmingen, by hun, die 'er min aan g e w oon zyn, meer rnogten bekend worden, en zy des te g emakly ker de verfchillende ber ei di ngen of famenfl:ellingen daa r van in andere A potheeken kunnen vinden. Dewyl de orde willekeurig iS, en 'er geene g e v o n d en wordt, die niet haare gebreken heeft , hebben wy al le en de z o d anige uitgekozen, als ons het meest te p asfe kwam, en het daarheen gericht, dat doorgaans die befchryvingen, welk e by volgende bereidingen dienen moeten, eerst of ten minfl:cn niet ver 'er van daan , opge geven worden , hetwelk nogthans niet overal zo fl:reng in acht genomen kon wor den, dat wy niet zelfs hier in zomtyds, fcboon zeldzaam, te kort gefchoten zyn. Dan , wien ook deze Apotheek in handen vallen moge, die gelieve te wee ten, ·dat dezelve de naam van Nieuw alleen bekomen heeft , om door dezen titel van de voorige, die de vernieuwde Amflerdamfcbe .Apotheek geheeten is geweest,
XII
weest, te onderfcheiden. Ook verzoeken wy hen te gely k te begrypen , dat deze Nieuwe Apotheek voortgekomen is van zulken,die onder hunne veelvuldige bezig heden niet hebben willen nalaten, hetgeen zy meenden , dat hun ampt medebragt. En daar wy de eerften in dit gemeene best zyn, die zulk een werk ondernomen hebben, twyfelen wy ge enzins , of ande ren, die na ons deze loopbaan zullen in treden
,
veel zullen vinden ,
·r welk zy
berispen of verbeteren kunnen.
Indien hun gelegenheid gegeven wy hierdoor hebben tot meerder bevordering van 't algemeen welzyn, zal het ons tot groot
genoegen firekkcn. INSPECTORES COLLEGII MEDICI. lIERMANNUS GERARDGS OOSTERDYK, NICOLAÜS LAUllENTIUS EURMANNus,
.A.
N
D
R E
A
B
S
0
N
N,
l'vf. D.
FRANCISCU S EDUARDUS WILLET, R.EINHARDUS WERNEitUS LHIUS DE RHOER,
J 0
A. N N E S
F R E SC A R 0 D E, M
D
C
C
X
C
i
l.
M.D.
M.D.
M.D.
.Apoth.
.Apotk.
COPY VAN
De Srn1ren van
DE PRIVILEGIE.
H'111nnj en Wcstvriesland. doeri
1e wceren: A lwo ons te kennen is �egeevcn by de 1 K SPE C T OR ES COLLEGII MEDICI te Amlkrdam, dat zy S1tp• pliamen, met ken01s en f,Oedvmden van de He e r en Burgemeefreren Tau dc1,elve Stad , van v o orn c e mrns waren, om uit te ,; ee v en, en by DR. o N s BERG, �ta<J, l)rukker ahlaar, in het Latyn en Duitfcil
te haten drukken PHARMACOPOEA All1STELODA M E K SIS N 0 VA; dJn al
.; S IS 1\ 0 VA, in diervoe?;en als zulks by de Sup p!J.1mcn hier vooren is verzogt en uH_;edrnkt llaar, brnnt.n dc11 voorfchreeve onzen L1nde , altern zulh:o mogen dtukken, doel\ drttic •
duig
ding van hnnne fchadc, door het nadrukken van het voorfchreevc Boek , daar door m geenigen dcele verlban den innehouden v111 dien te authorifeeren ofte te :-.dvouëcren, ende veel mm, hetzelve onder onze p ro telhe ende befchern:iinge, tet11:! meerder credit, all!· zie n, ofte r�pu,atie te gecven , nernaar de Supplunten in cas daar inne iets onbehoorlyks zo ude influeeren alle hec zelve tot huone laste zal geh o u d en weezen te verantwoorden, tat dien einde wel upresfelyk begeerende, dar byaldicn zy cezen onzen Oél:roye voor her zelve Jloek zullen willen !lellen; d1ar vrn c;cene ge1bnvieerde ofte gecontr1hcerde mentie zullen mogen maakèn, nemaar gehon den wezen hetzelve Oll:roy in 'r geheel en zonder eemge omisfie daar voor te drukken, ofte doen dr u kk en, ende dat zy gehouden zullen zyn een Lxemplaar van her voorfchrccve Jloek, op groot papier, gebonden en wel gecond1ti.�neerr, re brengen in de Illb.10· theecg van onze Univerfiteyr te Lqden, binnen den tyd van zes wecken, na dat z y Supplianten her zelve Jl;iek zullen hebben beginnen uit te geeven, o p een boete van Zes honderd Gn ld ens , na expiratie der vo o rfchrc e v e zes wecken, by de Suppliamen te ver· beuren, ten behoe v e van de Nederduitfche Armen van de Plaats, alwaar de Sup pliant en woonen, en voorts op prene van me t 'er daat verlteeken te zyn van het dfell: va n deeze Oll: roy e , d.1t ook de Snppliaoten, fchoon by 't ingaan van da Olhooy een Exem plaar gelevert hebbende aan d e voorfz. onze Bib'.iothcecq, by zo Yerre zy g ed u ure nde den ryd vm dit O ll: ro y, het zelve Jl oek zou• den willen he rd ru k ken met een;,;e obfrrvatien, noten, venneerde ringen, verandcrcngen, correél:iên of anders hoe genaamd, of ook jn een ander formaat, gehouden zullen zyn wederum een ander l!:xemplaac Vln het. ze:\·e !loek geconditionccrt als ,·oorcn, te b:cn. gen in de voorfz. Blbliocheccq, bmnen deuzclven tyd, en op de boe" ten en prena\ite i t als voorfchtccve. Ende 1en eitlde de Supplianten deczcn onzen Confeme ende Oél:ro)'e moi;e p.eniecen als mur be· hooren; lasten wy a l len ende eene11 iegelyken, dien het aangaan Jnag, dat zy de Suppliamen van den inhouden van dezen doen laaien gedoog.e n rl!stelyk, vredclyk ende volk0Jmen1lyk genieten rde gebruiken, cesfcerende alle belet ter contror·c. Gegeeveo in den Haage, onder onzen grooren Zegele hier aan doen lungcn, op den tiende November , iu het J aar onzes Heere en Saligmakers, duy zcod feven honàetd een- en ncgc:nr1g. L. P. v A. N D !! R SP IE GEL •t· �n de Supplianten zyn nevens dit vlhoy ter hand gefield by Ex· craél: authenticg, Haar Ed. Gr. Mog. I\.efolutien van de n 28 Juny 1715, en 30 A pnl 1728 ten einde �m zig daar na te regulc:ercn.
Ter Ordonnantie van de Sraatcn,
A.
J.
R 0 Y ER.
XT
I
N
H
ÛPGAAF DER
0
D.
u
GEW IGTEN.
BI.
1
LYST VAN ENKELVOUDIGE GENEES M IDDELEN. EEN VOUD IGE
3
B ERE IDINGEN
VAN SOMM IGE GENEE S M IDDELEN.
/
-
AFKOOKSELS EN WATER IGE AFTREKSELS.
-
30 35
GETROKKEN AZYNEN. ELIXERS,
AFTREKSELS
MET
WYN, T INKTUUREN.
-
40
OLI�N, DOOR U ITPERSSING OF KOK ING, BEREID.
-
SLY MEN.
-
CONSERVEN.
-
49 5I
5� 5S
S IROOPEN.
-
TOEBERE IDE HONIG EN.
- 60
SAP-CONSERVEN EN GELEIEN.
- 6:.
EXTRAKTEN EN HARSSEN.
- 6$
ENKELVOUDIGE O VEH GEHAAL-
DE WATERS EN GEESTEN.
-
7'1.
SAAM"
xvi SAAM GESTEL b E OV E il GE HAALD E WATERS EN GEESTEN. OVERGE HAALDE
BI .
OLI�N.
ti
81
86
ZOUTEN. O VERGEHA ALD E WYNGEEST M E T V IT R I 0 0 L-
0 F S AL PE-
TER-ZUUR;
-
107
-
109
MAGNESIA. BEREIDINGEN Z WAV E L .
UIT
DE KALK EN
- 110
METAAL-BEREIDING EN.
- II!i
POEIERS.
- igd
- 1g5 - 137
KOEKJES.
P ILLE N . SAAMGÊSTELDE CONSERVE N. MENGSELS GEBRUIK.
TOT
-
141
UITWENDIG
- 14 4
GETROKKEN GEKOOKTE OLIËN. - 146 BA L SE
MS ,
S MEER SE L S ,
Z AL-
VEN.
BESCHR YVING
VAN DEN
-I�
- 155
PLEISTERS. EN
GEBRUIK
YOCHT-MÊTER.
-
161
N
1
u
E
w
E
S 'l' ER DAM S CHE
A '1
1\. P 0 'T I-I E E I{.
OPGAAF DER GEWIGTEN.
Ten
einde alle misllagen, die, door de ver•
fclnllcnde
foortlyke
zwaarte
der
vloeibaare
lichaamcn, uit het onbepaald gebruik der maa· ten
voer
en
te
gcwigten
kom e n ,
zouden
kunnen
ontftaan ,
hebben wy vastgefl:eld
,
dat
alle geneesmiddelen, zo wel vaste als vloeibaàre, g�wogrn moeten worden. gebruik
van
Hiertoe maaken wy
geneeskundig gc.wigr, waarvan het
pond ilcchts drie vit:rdc van een gewoon pond A
uit"
OPGAAF DER GE WIG TEN.
2
uit1makt ,
en
op
de volgende wyze verdeeld
wordt. EEN POND houdt
twaalf on een,
ANDERHALF PO�D
agttien oncen,
EEN
fes oncen.
HALF POND
EEN ONCE heeft ANDERHALF EEN
agt drachmen , twaalf drachmen,
ONCe
HALF ONCg
EEN
DR.ACIIME
ANDERfü\LF
vier drachmen. weegt drie fcrupcls,
DllI\CII.l\IE vier en een ha!f fcrupel,
EEN IL\LF DRACHl\fü
anderhalf fcrnpd.'
EEN SCRUPEL bdbat uit twintig grebcn.
LYST
L
s
y V
A
T
N
ENKELV OUDIGE
G E N E E S M I D D E L E N. A.
A.
A brotanum.
A veruit,
AlJfinthium vulgare.
Alfem,
Acacia Germanica.
Sleedoorn, de Bloemen en //ruchten, wilde Prui men genaamd, het Sap.
Acetofa prarenfis.
Velàzuuring, de Wortel, Bladen.
Acctofolb..
Klaverzuuring, 't
Acctum viui.
Wyn-azyn.
de
Bladen.
de Bladw bloeiende 1àppetJ.
Kruid.
en
l-'erfche
Acidum vitrioli, vulgo Vi t r i o o l- zuu r , gemem!y'ft \' itriool- olie. oleum v itrioli. Aconitum.
\Vol !.<>wortel
't Erutd.
Acorus, · Ca�amus a1:0- K�lmus,
maticus.
Az
,
de fFone!,
de !Forte!.
L
4
Y
S
T
V
A
N
AErugn, Yir:dc aeris. Spa:msch gro'en, groen.
Agaricqs albus •
Koper·
Lorken-zwam.
.Agaricus qnernus prae- Bereide Eiki.:n-zwam. paratns.
Lever-kruid, 't
.Agrimonia.
Kruid. R.ruid.
Ageratum.
Kleine BaU�tme,
't
Alcanna.
Blanket-wortel, tel.
de
Alchemilla.
Onzer vrouwen mantel, 't Kruid.
.Alkckengi.
Krieken van overzee, de Bezt'é"n.
Allium.
Look, de lf/ortel.
Wor-
Aloë hcpatica, et foco- Lever- en Socotrynfche torina. Aloë, een Gom Hars. Aloës lignurn.
Aloë-hout.
Althaea.
Hcernswortcl, de Jf/orte/, 13/aden, J3/"emen.
Alumen rupe um, five Rots- of rnuwe Aluin. crudum. Ambrn grifea.
Ambergrys.
Ammoniacum gummi. Ammoniak-gom, Hars. Amygdalus
dulcis.
Amylum.
een
Gom
mara et Bittere en zoete Amande-
a
len, Je Pit.
Styffel._
t\na�
ENKELVOLJD. GEN�ESl\HDDELEN. Anagallis.
Guichelheil,
Anechum.
Dille,
An gelica.
Engelkruid
5
't Kruid.
het Zatid. ,
het Züad.
de
!/Tortel,
Anguflura cortex.
Anguflnra-Bast.
Anifum.
Anys, het
.Anifum flellatum.
Ster-Anys, het
Antimonium.
Spiesglas.
.Apium.
Selery, Ep'pe, 'dt verfche IF01 tel. het Zaad:
Arabicum "'1.rgentmn
gummi.
Arab&he
ct;pcllatum Kapel- en
et foliatum.
Zaad. Zaad.
gom. Bladzilver.
Argentum vivum, 1\Icr- Levende Kwik, Kwikzilcurius, Hydrai";;yru.s. ver.
Ari11olochia longa.
Lange Holwortel Jf/ortel.
,
de
Ariflolo::hia rotunda.
Ronde>
Holivortel , l//ortel.
de
Armor:ici1, R�1pha1rns rnüicanus.
Peper - wortel, Mirikwortel, de !/Tortel.
.Arnica.
Bongarisch Schorn-kruid, Val,krnid, de J//onel, Bladen, Bloemen.
Arfcnicum.
Rattekruid.
Artemifia.
Byv::>et, de Bladen,
ende Tuppe11.
A3
blod
Arum.
6
L
Y
S
T
V
A
N
Arum.
Kalf-voe t, de ve'jèhe tror tcl.
Affa foetida.
Duivelsdrek,
Aîarum.
Mans-ooren, de //Fo:rtel,
een
Hars.
Gom.
Bladen.
Afparagus.
A fpcrgie, de !Vurtel.
A'vcna.
Haver, het Zaad.
Aurantium Curaffavi Curacoufche en Spaanfche cum et Hifpaleniè. Oranje, de Bladeil, Bloe men, het SajJ yan de ''rucht, de buitelljle rer fche en gedroogde Schit. Auripigmcntum.
Operment.
A ur mn foliatum.
Blad-goud.
Axungia porci.
Varkens-rci1zel.
B.
B.
Balaufliorum flores · Granatum.
v.
Bloemen
13alfamum Canadenfc. BalG:m Balfomum; Copaïvae.
van
van
Grnn�çn,
Canada•
BaHem
van
l\kcca.
Balfanrnm.Pcruviam:m BalJ.t.m n:grum.
van
Peru.
Balfamum de
l31lliàmum
l\'lecca.
Tolutanum.
.
Balfi.:m van Copr:Ï.
Balfem van Tolu. B.ar.
ENKELVOUD. GENEESMIDDEL"SN. 7 BanLrna.
Klis wortel, de !/Tortel.
Bafilicum.
D:ilfem-kruid,
Becabunga.
Beekpungcn, Xruid.
Bc:lladonna.
Dolm:-iakende Nac11tG.:irna de, ac //71;rtel, Bladen.
Den zot:.
\VdriekendcAfa, een Hars.
Berberis.
B·�rberi�fcn
Betonica.
R:tonie , 't B/uune:1.
Bctula.
fü'rkenboom Jj/adcn.
Bczoar orientalis.
Oosterfchc Bezoar-fl:een.
geco;.f�vte
,
Kruid.
't
verfche
't
de
Be.�iifn,
f7rl!Cht.
Kruid, ,
de fynf!e
dt
Bifiona.
Nate.r-wortel,
Bolus .6.rm,�na.
Armen i!l:he Aarde.
Borax.
Goudlym.
Bo1rago.
Bernagie , 't Kruid, Bloemen.
BugloITum.
Os!cntong, B ocmen.
't
/Forte!.
Bere[de Bovist.
Drasfica rubra.
Roode Kool.
l3ryonia.
"\iVil,1e Vlyngaard !Forte!.
fum.
rc.::en5,
illfd- Verfche, ter. A4
de
Kruid, de
Bovifla pracparata.
Butyrum
de
,
de
ongezouten
BoCa.-
L Y
8
S
T
V
A
N
c.
c.
Cacao.
Knkanw, de Noot.
Cajeput.
Cajeput-olie, haalde O!ie.
Calaminaris lapis.
Kal mint-Steen.
Calamintha.
Berg
Calamus aromaticus Acorus,
Calaminrh,
v. Welriekende
iJ•ergc�
�CJJ
't
Ku11d.
Lifçh.
Calendula..
Goud-bloem,
de Bloemen.
Calx viva.
011gebluschre Kalk.
Campechenfe l Îgnum,
Campechc-Hout.
Campho ra .
Kamfer.
Cancrorum che!ae. C:tncrorum
oculi diçli.
Çanella
!apiç/t$
alpa,
Kreefcen-Schaaren, Krecfrs-Oogw. Witte K.H�eel, de B
Z«ad.
Cannabis,
Henn�,
C antharis .
Spaanfrhe Vlieg.
Ca:pi!lus veneris.
Vrouwui Kruid.
't
·
Hairkruid
Kapper-boom , de y,;n du; f//oriel,
�
't
Bast
Car-damomum minus.
Kl e ine Cardamon, 't Zaad.
'Cad.mis b�nedi�9:ti$,
Gezegende Distel,'; Krt.iid, flç K11oiJpe11,
ENKELVOUD.
GENEESMIDDELEN. 9
Carica.
Vygen, de Vrucht.
Carvi.
Karwy, het Zaad.
Caryophyllata.
Nagel-kruid, de IYorte!.
y
Caryoph llus ricus.
aroma- Kruidnagelen, de Vrucht,
Caryophyllus
ruber,
Tunica.
gedestilleerde
Olie.
Roode Anjelier, men.
de B/ae-
Cafcarilla.
Ca scarille, de Bast.
Casfia fiflularis.
Pyp-Casfia, de f7rt!cht.
Casfia lignea.
Wilde Kaneel, de Bast.
Caflorenm Siberinum. Siberifch
Caredrn,
vulgo Japomca.
Cc1;irnurillln minus.
Duizend-gulden-kruîd, de
B!uefZ'm-toppen.
Ajuin, de !Forte/.
c�pa. Cera alba
Devergeil.
terra Catchou.
et
tiav-.t.
Ccrefulium.
Witte
en
geele Wasch.
Kervel, 't [{ ruid.
Ceruffa..
Loodwit.
Chamaedrys.
Gamanderlyn, 't Kruid� de Toppen.
Cbamaepitys.
Veld-Cypres , de Toppen.
Chamaemelum Roma-
R.oomfche Kamille
P\l.ffi.
Bloemen.
A
5
't
Jfruid, ,
de
Cha·
L
IO
y ·S
T
v
A
N
Chamaemclum vulgare Gemeenc Kamille,'t Kruid, de lJkemen.
Chelidonium majus.
Stinkende Gouwe,'t/(ruid.
Chilla, radix.
Chilla-lVortel.
China Chirn1, 11cruvianus.
cortex
Kim , Pcniviaanfche Koorrs-ba:;r, de gee/e, roode en Konings.
Ciccr rubrum.
Roode of Spaan[che erw tt.:n, het Zaad.
Cichormm.
Suikerei , de 't Krnid.
Cicuta.
Dolle Kervel, de IJ laden, het Zaad.
Cina.
Cina-Zaad.
,CiH�ra.
Artichok, de Bladen.
l'//ortel ,
Cinercs clavellati.
Pot-asch.
Cinnabaris factitia.
Door kunst gemaakte Ver
Ci nnamomu nz n enfe .
miljo<:n.
Zdlo- Ceilonfche Kaneel , de Bast, gedestz!iecrde Olze.
Citrus.
Citroen, het Sap van de ;1n1cht, en dc'r;::;elver bui
Coccionella.
. Conchenieljc.
ten/te
Cochlcaria.
·
Schil
•
Lepelblad, 't verfche Kru;'d.
C olchic um .
Tyloos, de
Colocynthis.
Koloquint, de
verfche Wortel.
Vrucht. Co·
ENKELVOUD. GENEESMIDDELEN.
Col omba, radix.
Colomba-Jfórtel.
Colnphoniurn.
Gemeene Harst.
Colubrinum,
11
lignttm. Slangen-Ilout.
Confolida major, Sym- Smeer-kruill, de !Vortel. phytum.
Tegengif-Wortel.
Contrajerva.
Corallina � Mufcus rinus.
ma- Koraal- of Zee-mosch.
Corallium rnbr:im.
Rood Koraal.
Coriandrum.
Koriander, h�t Zaad.
Cornu cervi.
He rts hoo rn.
C ort ex \Vintcranus.
\Vimernanfche bast.
Cre ta alba.
Wit Kryt.
Crocus.
Saffraan.
Cryfö.1lli trrrtari , qui, Kristallen van vVynfleen, die, tot Poeier gebragt, in pulverem redaai, Room v;m Wynil�cn Crcmur tartari, di gmoemd worden. cuntur. Cubeba.
Staart-Peper, de //rucht.
Cucurnis.
Komkommer, de ''erflhe /7rucht, het Zaad.
Cucurbita.
Calabasfe, het Zaad.
Culilawan.
Kulilawan, de Bast, ge destilleerde Qlie.
Curnim1m.
Kornyn,
Cnpn.nn.
Koper.
het Zaad.
cur"
u
L
Y
S
T
V
N
A
Curcuma.
Geelzucht-!Vortcl.
Cuscma.
Wrange, 't Kruid en de
Bloemen.
Cyanus.
Koornbloem, de Bloemen.
Cyclamen.
Varkensbrood, de !f7@rtel.
Cydonia m_ala.
Kwee-peer,
de Vrucht,
Cynoglo�fa.
Hondstong,
de /Portel,
_C ynosbatos.
het Z1lad.
't Kruid.
Hondsroos, de Vrucht.
D. Daucus creticus.
D. Vogelnest
van
hu Zaad.
Candie,
Daucus fylvefl:ris.
Wilde Krooten, htt Zaad.
D ic t a m nus.
E s fchen-k ru id , de 11/ortel.
Digitalis.
Paarsch Vingerhoed-kruid,
Drncunculus.
Dragon, hetverji:he Kruid.
Dulcam�ra.
Bitterzoet , Stengels.
't Kruid.
Elfrank
,
de
E.
E. een
Elerni.
Elemi,
Enula, Helenium.
Aland-wortel,
Han
de Wortel. Eryn·
ENKELVOUD. GENEESMIDDELEN. 15 Eryngium.
Vdd-kmis-distel, Tui mel-distel, de Jf/ortel.
Euphorbium.
Wolfsmelk, een Gom-Hars. F.
F. Fel bovillum.
Osfen-gal.
Ferrum, Mars.
Yzer.
Chalybs,
Mannetjes-Varen, de l.Vor·
Filix mas. Flammula
tel.
jovis
Opfiaandc
Klematis
Bladen;, B."oemen.
,
d:
het Zaad.
Foeniculum dulce.
Zoete
Focniculum vulgare.
Fenkel, Zaad.
de
Foenum Graecum.
Grieksch
hooi,
Fragaria.
Aard-beziën, .de Vrucht, Bladen.
Fenkd,
/Forte/,
het
het Zaad.
Fraxinus.
Esfchen- boom, de Bast.
Fuligo fplendens.
Blinkend Roet.
Fumaria.
Aardrok. Dnive Kervel, 't
yerjèhc
G.
G. Galanga minor.
Kruid.
Kleine Ga1ega:m,
tel.
de
/For::. Gal'"'.
14
y
L
s
T
v
A
N
Galban um.
l\ 1oedcr- h:1�s ,
Galla � qucrcinae.
G a1nooten.
Han.
Gambogia , guttat.:.
1":;ummi Gutte - Gom , Jfars.
Gcnifia.
Brem
Gentiana rubra.
Roode t el.
_,
Zaad.
een
G om·
een
Gom
de Toppen
Gentiaan ,
GeoffroeaSurinamenfis. Surinaamfche
,
het
de !For
Geoffroe a
Bast.
Glycyrrhiza , ritia.
Liqui- Zoethout _, de lf7ortel, het verdikte Sap.
Gram en.
Honds-Gras , Kweek , de
Grana Paradifi.
Paradys - korrelen ,
Gran at u m .
Gran a:H , de Bast , f/rucht _, Bloemen , Balaufü1 , ge
Gratiola.
Genade-kruid , 't Kruid.
Guajitcum.
Pokhout /t Hout , áe Bast , .
ff7urtel.
Zaad.
·
het
naamd.
Gom-Hars.
II.
H.
Haematites lap:s.
131ocdllce:i..
}lcdera
A ardveil
tcrrcfüis.
Kruid.
,
Hondsdraf,
't
ENKELVOUD. GENEESMIDDELEN. 15 albus ,
Wit Nieskruid , de /Forte!.
l lc!Ieborus . nigcr, Mdampodium.
Zwart Nieskruid , de !Vor t el.
llel minthochortos � m ufcu s Corficanus.
W'oni.1- mosch , Korfikaan frhe mosch.
Hippocafi:.:m um.
Paarden Kastanj e , wilde Kastanj e-boom , de Ba.rt.
Horde nm.
G erst , het gefchdde gepaere/de Zaad. '
Hydrolapathu m .
Waté!-Patick , de lf/ortel.
Hyofciamus.
Zwart Bilfonkruid " de Bladen , het Zaad. .
Bypcricum.
St Jans-kruid , de bloeien
IIyfTopus.
Yzop , het Kruid, de Knop
Helleborus
V cr:i.tru m .
en .
. de Toppen . pen.
J.
J. Wortel.
Jalarpa.'
Nachtfchoon :J de
khthyocolla.
Huifrnblas , Vischlym.
Imperatoria.
Meester-wortel , de IFo rtd.
Ipecacuanha.
Braak �vortel.
Iris Florentina.
Floren tyn fche Lisch
Iris nofl:ras.
Inlandfche Lisch,deWorte!.
Juniperus�
Geneverboom � het Hout , Beziën en Confer/
Wortel.
,
de
Ker-
L
Y
S
'T
V
A
'# K.
K.
Scharlaken beziën.
Kerme� grana.
Kino, Gummi rubrum Kino , roode famentreks kende G om , een Hars. adilringens. L.
L.
Lahc1anum feu num.
Lad:.i·
L:.ibd:mnm , cen Gom-J!ars.
Lac: v:i.ccinum.
!\oei-melk.
Lacca.
Schel-lak ,
een Gom-l1ars.
acutum , 'Wilde Patick , Lapatlrnm Oxybpathum.
de /Forte!.
Lavcrnlula.
Lavendel, de bloeiende Tros·
L:mrus.
Laurier- boom , de Bladen , Bezié"n , uitgepen te Ofte.
Leviflicum.
Lavas , de /Vortel, 'tKruirl, Zaad.
Lilium album.
Witte Lelie
Lilium convallium.
Lelie der
Linum.
Vlas ,
fen , de Bloemen.
, de Wortel, verfche Bloembladen. men.
dalen ,
de
Blo�·
het Zaad, JJfeel, de tdtgeperste Olie , Lyn··
Oht: , genaûmd.
Li-
b.NI{El.. VOUD . GENEESl\UDDELEN. i7 l iquîritiae fuc�cus Glycyrrhiza. .
v.
Drop.
Li[hargyrns,
Goud-glit.
Lobelia radix.
Lobelia-wortel.
Lopeziana radix.
Lopez-\vortel.
Lycopodium .
Woll"sklauw.
M.
M.
Macis v. Mofchata nux. Foelie. Majotana.
, Majolyn , ;t Kruid.
Malva.
K aasjeskruid � 't Kruid, dl
M anna.
M:mna , een yerdikt Sap , uit den boom vloeiende.
l\1�rrubium dbu m .
Malrove , witte ,Andoorn , 't Kruid.
.l\farum Syriacum.
Syrifche Thym , 't
M �iftiche.
Mastik � de Hars , 't Hout , Lemiscinum genaamd.
Matricaria.
Moederkruid , 't Kruid � de Bloemen.
Bloemen , het Zaad.
Kruid
•
Jalappe , de fiYortél.
Mechoacanna.
Witte
Mei.
Honig.
Melilotus.
Mèl o [ e , 't Kruid, de Blo:" men.
Meliffa.
C itroen-kruid , 't B
�-.:=��
Krtild. :
Men�.
L
13
y
s
T
A
v
N
Kruid.
Mentha crifpa.
Kruis-l\font , 't
Mentha p ip eriti�.
Pep e r-Mu nt , 't Kruid.
Mercurialis.
Bingel-kruid , 't
Kruid.
onrype f7rucht.
Mefp ilus .
:.Mis pel , de
Mczereum , Garou.
Peper-boompje , de Bast • bekend onder den naam van Garou.
Millefoliu m.
Duizen dbl a d _, de Bladen 11
bloeiende
TajJpen.
Millep e d a e.
Pisfebedden.
Miniurn.
l\Ienie.
Morus.
l\Ioerbeziën , de Vrncht.
Mofchata
nux.
Mu s k a at-noo t , derze/ver bck!cedzc/ de Foelie , de uitgeperste en gedestil leerde Olie 1:an de Mus kaat-noot > en de gede jlil!ecrde Olie van dl Foelie.
l\!ofchus.
Muskus.
Mufcus iflandicus.
Yslan dfcf1e ino.sch.
l\fofcus quercinus.
Eiken mosch.
Myrrha.
Myrrhe , een
Myrtillus.
l3lauwe bezië'n , de Beziën.
Myrtus.
Myrteboom , de Beziën
Myrtus
Gagel,
brabantica.
Gom-Hars.
Bladen.
de Bladen.
ËN'KÈLVOÜD. GENEÉSMIDDELEN. t � N. T--h : lnrtium
aqu:-:tlcuhi.
lV:itcr - IZers ,
iLmdauid , 't Kruid.
Ncpeta.
Tabak , de Bladen.
Nicotiana; Nihil album pholyx.
v.
Iiom- Wit-niet.
N i a um.
Salpeter.
Nux vomica.
Braak-noot.
ö.
0.
Oiebm
�·t!rfché
't
Kruid.
v itrioli.
Vitriool-olie.
Gom-Jfarf;
Olibanum.
\Vyrook , een
Oli và.
Ol yf, de Prucht ; uitgè;;. ' pen/e Olie.
On on is.
Stal-kru i d ,
Op i u'm.
Heul-fap ,
Opoponax.
Opopon ax , een Gom-l-!ars�
ürigan u m ;
C e rnecne Orego , ' t Kruid, de .Bloemen.
Origanum f:reticum.
Orcgo van Creta ;
't Kruid.
de
ee1J yerdikt Sap;.
Ryst , het
01lrcarui11 tefiae.
Ocskr-fchelpen.
§állinaceum.
HoeEder-ei.
ll
't
Kruid�
grfchilda :ZaiiJ�
Oryza. Ovum
Wortel j .
.2
··� _/'.
L
20
y
s T
v A
P.
N P.
de Wortel , 13/a
Paeonia.
Pioen
Pal ma.
Palm-olie , een uitgeperste Olie.
Papaver album.
Slaapbollen , Maankop , witte Heul , de Bollen " het Zaad.
Papav�r
Rhoeas.
�
den , het Zaad.
e rr ati c u m
Klap - roozen , bladen.
,
Pareira brava.
de Bloem-
Parera-1/Tortcl.
Parietaria.
Glas- kruid , 't Kruid.
Paffulae majores.
Rozynen.
Paffulae minores.
Ko renten.
Pechurim.
P cchurim , de Boonen.
Pentaphyllum.
Vyfvin gcr-kruid , de War· tel.
Petroleum Barbadenfo. Steen- olie. Petrofelinum. Pimenta , Piper maïcenfe. Pimpinella alba.
J a-
Peterfdie , de li'ortcl, •1 Kruid, Zaad. Jamaïkaanfche Peper , de Frncht. Pi mpe r nel , '1
Kruid.
de
Wortel ,
Piper album et nigrurn. Witte en zwarte Peper, de P'r11cht.
Pi�
ENKELVOUD. GENEESMIDDELEN.
21
Piper longum.
Lange Peper , de Vrucht.
Pix Equida.
Tee r.
Pix folida , dicta nava,- Harde Pik , Scheepspik. lis .
gemeen!yk
Plantago.
Weegbrecàc , de //Tortel, rerfche Bladen.
Plumbum , Saturnus.
Lood.
Polygala amara.
Bittere Kruis - bloem /Forte!.
Polygala vul µ;aris .
Gemecn e Kruis-bloem, de IYorte!, 't Kruid.
Polypodium.
Boom-varen , de /Forte!.
Poma acida.
Zuure appelen.
Populus.
Populier-boom , de Knop-
Portulaca.
Porcelyn _, 't ''erfche Kruid.
Primula vcris.
Sl e utel-bloem , 't de Bloemen.
Prun a �allica.
Franfche pruimen.
Pfyllium.
Vloo-kruid , het Zaad.
Pulegium.
Polei , 't men.
Pulmonaria.
Longen-kruid _,
Pulfatilla nigricans.
Vcldfche Keuken - Schelle , 't Kr1,;t'd met de h/oeme:1.
Pyrethrum .
Vuur-kruid , de
,
de
pm .
B s
Kruid� '1
Kruit/,
de Bloe� Kruid.
Il/ortei.
Quas"
Q.
Q. Quaslia�
QU'.isfie-hoqt " Bast.
Ç ucrcus.
't
Eiken-boom , de
Ha ut , ç/lc
B.ast.
R.
Il· Rapa.
R :;ap , het Zaad perste Olie.
en uitge,
Raphanus niger.
R.:menas>de 1·e1fche !47urte!.
Refina alba rt ffava J Witte en geele Harst. feu citrina.
Rµaparbarnm , R heum
Rhabarber , de lf/orte!.
Rhamnus catharticu s , Rhyn beziën- doorn , de zic:·n. Spina cervin�� :fthodium lignum'.
Roozcn- Ho,ut
Jlibes rubr�im�
Roode -
�ibes
nigru�.
nalbeziën , (ie j'che Beztà1.
B,e.�
rer
Zwarte aalbeziën , de rer fche Beziifn , StCi!ç;els.. .
l�icinus.
W onderboom,Kruisboom�
Jlofa pallid�.
Blecke
het Zaaq.
roozcn , Uaden.
·de B.loem
Roode roozen , de Bloem-: bladen_.
ENKELVOUD. GENEESMIDDELEN.
13
R o srn aryn , de Bladen
Rosmarinus.
Bloemen naamd.
Anthos g�·
;
Rubia tinél:orum.
Krap ,
Rubus idaeus.
Braamboizen , de Beziê'n.
Ruta.
\Vynruit , 't Kruul.
de Wortel.
s.
s. Sabadilla.
L uis-zaad.
Sabina.
Zevenboom , de Bladen.
S accharum rubrnm ; ni- Brui n e , witte en kandy· Suiker. burn , caq thum. Sacchamm laélis.
Mdk-fuikcr.
Sagapen um. Sal
Sagapenum,een G om-J-lars.
Acetofrllae.
Sal Anglicu s
carharticus.
Zuuring-zout.
Engelsch
bitter buikzuivc· ren d zout.
:::. mams
Scil ammoBiacus.•
Ammonia�-zout.
.Sal gemmae.
Delf-zout
Sal marinus.
Zee-zout.
Salab.
Salep ,
Salicornia.
Kraal - kruid
de l:l,,.ortel.
Kruid.
Salix alba.
•
;
'; Ytrfcht
\Vitte Wilg , de Bast der
B
Ta1�jes.
4
Sal�
'4
L
Y
S
T
V
A
N
Salvia.
Salie, rh
Sambucus.
Vlier , de tweede Bast , Jilaemen , Be;::,1 ifn.
Bladen.
Sandaraca.
Sandrak , een Ilrrrs.
Sanguis draconis.
Draaken.bloed ,
Santalam citrinum.
G eel Sandel-f!out.
een
H.:Jrs.
S am alu m rub r um.
Rood Sandel-fiaut.
S a nt o ni cu m .
Zever-Zaad.
Sapo all�us Hifpanus Spaanfche en et Venetus. iè:he zeep .
Gom"
Venetiaan�
Sap on aria.
.Zeep-kruid ,
Sarcocoll:t,
Vleesch - lym Hurs.
Sar faparilla.
Séll ze ,
Sasfafras.
Z\veet-hout , 't Hout en des.zelfs Bast.
Satureja.
Boonkruid ,
de w·artel,
't Kruiá.
,
een
G om·
lange Pok-wortel , de IVortel.
't
Kruid.
Kruid.
Scabiofa.
Schurft-kruid , 't
Scammonium.
Scammonium •
Scilla.
Zee-Ajuin , de Wortel.
Scordium.
Water-look , 't Kruid.
Sc:orfon{!r3.
Sçorfoneer ,
Hars.
een
G om-
de Wortel.
Se·
ENKELVOUD. GENEESMIDDELEN.
�s
Sedum acre , Illecebra. Muur - Pep er , Bergkn op , 't
Semp ervivum rnajus.
vafche Kruid.
Groote Hu i s - look , w1jèhe Bladen.
Senega.
Senega, de IJ/ortc!.
Senna.
Senne , de Bladen.
d�
Serpentaria Virginiana. Virginisch flangen-kruid, de lf/ortel.
Serpylhnn.
Wilde Thym , de blveiende
Sevum bovillum.
Osîen -vet.
Scvum
hircinum
o villum.
Toppen.
et
Dokken-talk en Schaapenongel.
Simaruba.
Roodeloop-Bast.
Sinnpi.
Mostaard-kruid , het Zaad.
Sium .
Si urn ,
Smalthum.
Blauwfel.
Soda.
Delffi:oflyk Loog-zout.
Solidago Saracenka.
Heide ns Wond - kruid , Kruid.
Sperma ceti.
Walfchot.
Spica Celtica.
Spica , de lYortel.
Spigelia.
Wormdoodend kruid , de lJ7ortel, 't Kruid.
Spil i :us fi umenti.
Koorn-Brandewyn , Moutwyn. Spi· B 5
'1 Kruid.
•1
!J.6
L
y
s
T
v
Spiritus juniperi.
Gen ever.
Spiritus vini tenuior.
Gemeene
A
N
waarvan
Brandewyn , de foortlyke
zwaarte gemeenlyk fiaat tot d ie van overgehaald Water, als 93 1 of 936 tot 1000. Spiritus vini fortior.
Brandewyn , te koop o n der den naam
van //oorloop
drie quart , waarvan de fol'ïtlyke zwaarte ge meenlyk ftaat tot die van overgehaald Water . als 907 ot 9 1 1 tot 1 o::o.
Spiritus vini rectifica Overgehaalde Brandewyn " waarvan de foorc lyke tus.
zwaarte tot die van over gehaald Water moet zyn,
als 8 8 4 tot
1 000.
Spiritus vini rectifica Zuivere overgehaalueBran waarvan de dewyn , tisfimus. foorrlyke z waart e tot: die van overgehaald \Va ter moet z y n , als 8 3 5
tot
1 000.
'
Spongia.
Spons.
Stannum Angticurn.
En gels ch · tin.
Staphifagria..
Luis-kruid , h.et Zaad.
Stoechas.
Stüe{;has ,
$tramoniurn.
Doom- appel , 't Eruid.
de Bloemen. Sty·
ENKELVOUD. GENEESMIDD E LEN . �7
Styrax.
·
een
et
� ulphur ejusque flores.
Hars Storax
Vloeiende Hars.
Styrax liquida.
Succinurµ album ru brum.
Stornx , rels.
in kor ,
een
\Vitte en ro o d e Barnfieen.
Zwavel en de Bloem. T.
T.
een Hars.
Tacamahaca.
Takamak ,
Tamarindus.
Tamarinde ,
Tamarifcus�
Tamari�· boom , de
Tan acctum.
Boeren 'Vorm - krui d , 't Kruid, de Knoppen , het Zaad.
Taraxacum.
Paardenbloemen , 't Kruid:J de lf/urtel.
de
//rucht.
Bast.
Tartarus alb1�s et ruber. Witte en roode Wynfreen. Tercbinthina larigena. Veneti aanfche
de Hars Olie.
,
Terpentyn , orergehaatde
Thym�.
Thym ,
Tlrns.
Gemeene Wyrook ,
Tilia.
Lindeboom , da Bloemen.
ro�memilla.
ievenblad ,
't
Kruid.
Hars.
em
de Jf/ortel.
Tra"
L
!18
y
s
Tragacantha.
T
v
A
N
Drag an , w1 Gom.
Trifolium aquaticu m , Water-Drieblad , 't Kruid. five fibrinum.
Tarwe , 't JJ1ee!.
Triticum. Turpethum.
Turbith-Wortc!.
Tusfilago.
Ho ef blad , de B!adef} .
Tutia.
Oognict. v.
v.
Valeriana fylvefl:ris.
Wilde Valerian e , de //Tor tel.
Verbafcum.
\Vollckruid , de Bladen , Bloemen.
Veronica.
Ecrenpry.o; . 't Kruid.
Vince tox i c um.
Zwaluw-kruid , de Wortel.
Vina varia.
Verfcheide \Yynen .
Viola.
Blauwe Violcn,de Bloemen.
Viola tricolor.
Drieverwige Kruid.
foorten
van
't
Viool ,
Vip era.
Vip e r s , Adders.
Vifcum quercinum.
Marentakken , 't Hout.
Vitriolum album.
Witte of Spiau ter- Vitriool.
Vitriolum coeruleum.
Bla u we of Koper-Vitriool.
Vitriolum viride.
Groene of Y.zer-Vitriool.
VI-
ENKELVOUD. GENEESMIDDELEN. ri9 u.
u. Ulmus.
Olm of Ypen-boom, de otJderfte Bast.
Crtica.
Brand-netelen , 't Kruid.
Uva urfi.
Bèeren-beziën , de Bladen.
verfche
z.
z. Zcdoaria.
Zedoar-lfTortel.
Zin cum.
Spiauter.
Zingiber.
Gember , de Wortel, geconf.rte Gember , en Si-
raop.
E E N�
EENVOUD IGE V A N
BERE IDINGEN
S O M M I G E
G E N E E S M I D D E L E N, BEREIDING
VAN VE T , VARKENS REU
ZEL , .SCHAAPEN-ONGEL EN DER-
GELYKEN.
Na dezelve van alle velletjes ,
vaten
e� vez l
e en
gezuiverd te hebben , moet men ze zoo lang met water at\yasfrhen , tot dat dit iliet meer blo�dr:g
is ; vervolgens finelten , doorzygen , lucht bewaaren.
·
en
voor àe
B EREIDING VAN SPAANSCH GROE N.
'
\Vryf het Spaansch Groen in een fieencn mor�
tier tot
ee n
zeer fy n poeier , en
zift: ht.!t dour
eene zeer fyne zeef. Op dezelfde wyzc worden bereid A R M E N I S C H E A'A R D E ,
KR E EFTEN S C H AARBN,
KORAAL, WIT KR YT , KRE E F T S O O GEN, B LO ED S T E E N, 0 E s T E R s c H E L p E N ' die hol en wel
�hoon gemaakt zyn;
en dergelyken.
ÜL6
EENVOUDIGE BEREIDINGEN
GEBRAND E A LUIN Brand den Aluin zoo lang
in
ENZ.
31
.
een aarden pot ,
t ot dat dezelve niet meer opzw elle.
GEBRANDE HARTSI-IOORN. Houd de !tukken Hartshoorn in de gloeijende koolen , tot dat ze geheel wit zyn , en men van binnen geen zvvar t m eer ontdekt ; wryf ze daar na
tot een allerfynst poeier , en zift ze door. VERDIK TE OSSEN - GAL.
Laat de vetfche Osfen- Gal op een maatig vuur
uitdampen tot de dikte van een extrakt. ZUIVERING
VAN
DE GOM-A l\IMONIAK
EN ANDERE GOM-HARSSEN. Kook de Gom na ze tot een grof poeier ge fiampt te hebben , met even veel zuiver water zagt· jens in een aarden verglaasden pot. Wring de•
zelve , week geworden zynde , door een linnen doek , en damp ze door eene maatige warmte
tot de voorigc dikte uit.
31
EENVOUDIGE BEREIDINGEN
POEIER VAN A RABISCHE GOM , DRA. GAN, 1\lYRRHE , EN DE RGELYKEN.
Na
de Gommen een weinig gedroogd te heb"
ben , moet men ze tot poeiër fiampen , het ge en
't best in den winter gekhieden kan.
HET DROOGEN VAN KRUIDEN
BLOEMEN. Droog de
verfche
EN
Kruiden en Bloemen door
eenc m a tig e ovenwarmte , telkens
in
die hoeveel4
heid , dat dit zeer fchi elyk gefrhie de n kan.
BEREIDI�G VAN DEN K.ALAivIINT S TEEN. \Vryf den Kalamint - Steen , nadat
hy
driemaa
len gloeijend gemaakt , en telk e n s in het water
uitgebluscht
is , op een nurmeren !leen tot e e n al·
lerfynst poeiër , en laat dit door eene zeer fyne zeef loopen.
Op dezelfde wyze \vordt O O G N I E T.
bereid
AFSCHUIMING VAN HONIG. Kook den Honig op een zacht vuur , met een weinig
water ,
zelven door een
neem het fclmim af , en laat den�
wollen lap loopen.
BE" •
VAN
S3
SOM:c\!tGE GENEESMIDDE.LEN.
BEREIDING DER PISSEBEDDEN; Dne
de levende Pisîcbedden in een groven
een gefloten vat , boven to t dat zt van den waasfom
henni p -zak , bang dien in warmen br::i ndewyn ,
fierve n , en wr yf baar worden.
GEZUIVERD HEULSAP.
Ontbind het Heálfap in een ruim glas , doór
het bydoen van dr ie m aal zo zag t vuur , tot de
veel
water , o p
dikte van bry ; die
,
een
door
een lin nen lap gewro n gen , op een zeer maatig
vuur
tot
de voorige dikte moet worden uitge-
w aasfemd. B E REIDING
DER
Kook de vruchten , ze
bevatten , het zy
die
MERGEN. een Merg
in zich
onryp , of ryp en droog
zyn , met e en \veinig water , om ze week te maaken. Haal 'er dan het merg uit , wryf het door
eene hairen
zeef ,
het op een
en kook
zagt
vuur in eene aa rde n pan t ot de dikte van ho
n iç; , telkens wel omroerende
,
om het a an br an
den te beletten ; doch het Merg van rype en
vcrièhc
vruchten
moet
zon d er
kuoking door de zeef gewre ven
voorafgaande
\Vorden .
De Tamarinden worden , duor llliddel van een
houten
fbmper in
een
ikenen mortier , met heet
C
wa-
.
S4
EENVOUDIGE BEREIDINGE N
water
ENZ.
de
allengs tDt een hry gcbragt , die , van
kernen gezuiverd , door een zeef wordt gewre ven , totdat al het merg 'er uitgehaald is ; en op dezelfde wyze vervaardigt men het
Merg uit de gek1wusde pypen.
Casjia
BEREIDING VAN HE T S CA1\1MONIUl\I. Wryf
het Scammonium
tot poeier , met 'er
.nu en dan een zoeten amandel , of een wein ig amandel-olie by te doen , en laat het dan door
cene hairen zeef loopen.
GEDROOGDE ZEE-AJUIN. Sny den Zee - Ajuin , van den huite nfl:en bast
gezuiverd , in fchyfjes , en droog ze by e e n e zagte warmte.
Goed gedroogd zynde , moet
hy , wryf baar geworden , zyne fcherpte behouden hebben.
bitterheid
en
BEREIDEN SPONS.
Doop fyn e gedroogde
Spons , en van alle
vreemde lichaa men wel gezuiverd , in gefo10lcen
geel wasch , en pers dan de Spons
fierk
u it.
BEREIDING VAN BARNSTEEN. Stamp de11 Barnficcn met een weinig water
tot een allerfynst poeier, en laat dit do or eene
zeet fyne zeef gaan.
A F�
A F K O O K S E L S E N WAT E R I G E
A F T R E K S E L S. GERST - WATER. Neem geparelde Gers� , twee oncen , Zuiver water, zes pond. Verkook het tot de helft , en giet het door. AFKOOKSEL VAN KINA. Neem Kin a , anderhalf once , Zuiver water, vyf pond. Verkook het in eene toegedekte pot , op een zagt vuur , tot twee en een half pond ; zyg dit afkookfel nog warm door , en bewaar het. Doe by het overblyffel Zuiver water , twee en een half pond. Verkook dit wederom tot de helft , zyg het · ni�s warm door , en waasfem de beide afkook· tèls , onder een gemengd , tot een pond uit. Dit af kookfèl dient ook ter bereiding van de Si· .. roop en hi:t Extrakt.
c �
YER-
A F K 0 0 K s E L s
�5
VERZACHTEND
E N
EN \Vll\'D-BREEKEND
AFKOOKSEL VOOR KLISTEEREN. Neem Heemswortel , een once , Illoemen van Melote , gemeene Kamille , van beiden zes drachmen , Zuiver water , twee
pond.
Kook den wortel in 't water tot op de helft ; doe 'er dan de bloemen by , laat het een kwar·
tier uurs tiekken , en zyg het door. WATERIG AFTREKSEL
VAN
BRAAK·
WORTEL. Nee� gefiampten Braakwortel , anderhalf drachme , _Gedroogde Oranje Schillen , twee drachmen , Ro_om van
Wynfl:een , anderhalf drachme ,
Zuiver water, vier oncen , Honig-azyn van
Zee-ajuin , een half once.
Kook den room van wynfl:een in 't water , tot dat hy gefmolten is , giet het heete vocht op
wortel en
den
de fchillen , en Iaat dit één uur trekken ;
zyg dan het vocht , nadat het koud ge wo r d en is :;
door,
en tneng 'er den
honig-rrzyn by.
S?.
WAT E R I G E A F T R E K S E L S. WA TERIG AFTREKSEL VAN
RHA�
BARBER. Neem fyn gefüeden Rhabarber , een o n ce ; Kookend zuiver water , z e s oncen , Kaneel-water , vier oncen. Loogzout van \Vynfl:een , twee drachmeri ; Laat de rhabarber in het water zes uuren lang
warm trekken , en zyg het door ; meng 'er
ver
volgens het kaneel-water en zout onder, AAN i\rERKING.
Deze afko o k fel s en aftrekfels moet men telkens , wanneer ze voorgi· frhrevcn worden , bereiden.
c 3
G E·
G E T R O K K. E A Z Y N E N.
BEDERF-WEERENDE
Neem
AZYN.
gedroogde Kruis-Munt, Rosm aryn ,
\Vyn ru it , Salie , van elks twee on c cn , Lavendel bloemen , drie onccn ,
Gefi:ampten Engelwortel , Meesterwortel , van beiden
an·
der half once ,
\Vynazyn , zeven pond.
Laat het zes dagen in eenc gefloten glazen kolf trekken , en fchud bet dikwils o m ; wring het dan door , en bewaar den azyn in gefloten fiesfchen.
AZYN
VAN TYLOOSEN.
Neem gcfnedcn bollen van Tyloofen ,, een once , \Vynazyn , e en po�d. Laat het twee dagen in
een
flesch trekken ,
ièhud het i n m s îch en dikwils om ; wring dan het vocht vo01 zichtig door ,
en
bewaar ,het in een ge
floten flcsch , nadat het be.zonken �n h eld er ge·
worden is.
\VYN�
G E T R O K K E A Z Y N E N.
39
WYNRUIT-AZYN. Neem matig gedroogde Wynruit , een half pond,
Wy nazyn , vier pond.
Laat het vier dagen in e en glas trekken ; wring
het vochr d o o r , en bewanr het in een gefloten
i]esch. Op dezelfde wyzc bereidt men VLI ER-AZ YN ,
uit de Vlier-bloemen.;
ZEE - AJUIN - AZYN. l;'Jeem verfche m�tig gedroogde bollen Zee-aj uin ,
een half pond ,
\Vynazyn , vier pond.
Laat het vierentwintig uuren met eene maatige
warm te in t1fl1 gl:ls trekken ; zyg dan het vocht,
uirgewrong�n zynde , door , en laat het iban om
fa
te bezinke ; giet het vervolgens af, en bewaar
het in een fgeiloten flesch. /· .11A NMERKING. Om deze azynen fa n gcr t e kunnen bewaaren , k an men 'er een twaalfde
gedeelte voorloop
drie quart
by
doen.
C -i-
E L rx"
ELIXERS , AFTR EKSELS MET WYN , TINKTL UREN . ZUUR E L f..&'ZE.R VAN HALLER.
Neem
Vitriool-olie ,
Zuiveren ovcïgehaalden Brandewyn , van ieder e-vc n veel.
Droppel de vitriool-olie bng-zaam in
in den wyngecst , om ze te vermengen ,
cm
glas
en
laat
bet menstèl drie dagen in ecnc gcilotcn f1csch ihan.
ELIXER VAN ALOË.
S AAMGESTE LD
Neem gewreven Myrrhe ,
Aloë van Socotrina ,
Saffraan , van
dk een oncc ,
Overgeha:tiden Brnndcwyn , dcrti;:; onccn.
Trek de l\J yrrhe vier
dagen
in d en brnnd ewyn ;
do é 'er dan de Aloë en S1ffraan by , trek het 1109,'
maals twee d:,gen ,
en
zyg het door.
SAAMGESTE.LD E LTXER VAN SENNE TILAD EN. .
Neem
gezu iverde Sennehladcn , twee onccn , Rozyncn , z o nd e r pitten , een lnlf pon d ,
Gcfüccdcn Alamsworttl :J
Ge.:
4�
ELIXERS , AF TREKSELS ENZ. Gefloten Koriander - zaad ,
Anys - zaad , van elks een once , Gemeenen Brarnilcwyn , drie pond. Laat het agt dagen , nu en dan omfchuddell*
de,
trekken , en zyg het door. WOND · ELIXER
OF
Ne em Benzoë , drie oncen , Peru viaanfrhen Balfem ,
BALSEM.
twee
oncen ;
L ever-Aloë , écn half once , Overgehaalden Drandewyn , twee pond. Laat het tien dagen trekken " en z yg het door.
l\'lt\AG - ELIXER VAN FIOFFMANN.
Neem verfche
Or:rnje-frhillen , anderhalf once ;
Extrakt van gezegende D is te l , Duizend-gulden kruid , Gentiaan-wortel , CascariUe ,
Gom mig extrakt van Myrrhe , van ieder twe e drachmen , Spaanfchen vVyn , twee pond.
La:it de fchillen twe e dagen met d@n wyn trek· ken , en wring het door ; doe 'er dan de extrak- . ten b y , om ze 'er in te doen fmelten,
ZUUR
42 ELIXERS , AFTREKSELS
M.ET
WYN;
ZUUR VITRIOOL-ELIXER.
Neem z uiveren
overgehaalden Brandewyn , twee
pond.
Vitriool - ol i e , een half pond > Kaneel , anderhalf oncc , Gember, een once.
Meng d e vitriool-olie langzaam met den wyn.
geest , laat . ze drie d a gen met eene zeer matige
warmte in een geflo ten glas trekken ; doe 'er dan de fyn gcfl:oten fpeceryen by
,
en
laat het op
dezelfde wyze nogmaals zes d agen trekken ; zyg het vervolgens door papier op een glazen trech ter
door. ZOET VITRIOOL - ELIXER.
Neem Kaneel , drie drachmen ,
Kleine Kardamom , zonder zaad - huisj es "
een half once , Engel wortel , a)1dcrhalf drachme,
Lange Peper , een dfächme ,
Vitriüol - Aether , vyf oncen ,
Zuiveren ovcrgehaalden Brandewyn ,
ticu
one en. Na de ...'\ether langzaam met den wyngeest ge·
m engd te hebben , doe men de o verige inmeng fels fyn gefl:oten 'er in ; laat ze zeven dagen in een
en
zyg het vocht door papier.
IHT-
T I
N K T U U R E N.
43
BITTERE WYN.
.Neem
Gentiaan-wortel , een half once , K i n a , een once ,
Gedroogde Oranje-fchillen , twee drachmen, 'Vitte Kaneel , een drachme ,
Bran de w yn drie quart , vier oncen , \Vitten Franfchen Wyn , twee e,1 een half
p on d .
Na d it alles fyn gefn e den en gefloten te heb
ben ,
trek men het eerst met b randewyn , doe
'er na verloop van vier en twi n tig uuren den
wyn by ; laat het dan d ri e dagen ftaan , en zyg
het door.
WYN oF
TINKTUUR VAN BilAAK· \VORTEL.
Neem gefiampten Braakwortel , een once , Witten Franfchen Wyn , vyfticn oncen. Laat het drie dagen trekken , en zyg hd door papier. RHABARBER - WYN.
Neem
fyn gefneden Rhabarber, twee on een , Gefhampte witte Kaneel , een drachme , Gemeen en B ra n d e w yn , twee on een ,
\Vitten Franfchen \Vyn , vyftien oncen.
-Trek
flet zeven dagcPf,
en zyg het door.
WYN
44 ELD\:ERS , AFTRE KSEL S M:tT WYN;
WYN VAN ZEE-AJUIN. Neem verfchen en een weinig gedroogden Zee· Ajuin , een half once , Gefloten Gember , een drachme , Gemeenen Brandewyn , twee oncen , 'Witten Franfchen Wyn , twee pond. Trek het drie· dagen , en zyg het door. VLOEIBAAR HE ULSA P VAN SYDENHAM.
Neem ruw Heulfap , uit het zuiverfl:e gedeelte genomen , twee one en, Saffraan , een once , Kaneel , Kruidnagelen , van elk een drachme , Spaanfchen Wyn , een pond. Trek het vier dagen , en wring het door. ALSE:M - TINKTUUR.
bloeiende Alfe m - knoppen , zo veel gy verkiest , Voorloop drie quitrt , zesmaal zo veel. Trek het zes dage n , zyg het eerst door linnen , en clan d o o r papier. Op dezelfde wyze worden gemaakt
Neem gedroogde
T I :\ K T C" U R VA N C A. T C II O U , O R A N J E - S C H I LL E N ,
Q U A S S I E - H Ö U T,
T I K K-
T t
N
K T
U U
R E N.
45
T I N K T U U R VA N T E G E N G I F T- , G A L A N G A- , G E N T I A A N- , A L A-N T S- , V A L E R I A A N - W 0 R T E L.
ALOB - TINKTUUR. Neem fyn gewreven Aloë van Socotrina , zo veel gy verkiest , Voorloop drie quart , agtmaal zo veel. Trek het agt dagen ; zyg het eerst door lin· nen , en darnrn door papier. Op dezelfde wyze worden bereid T I N K T U U R VA N C O N C H E N I E L J E , A N G O S T UR A -B A S T , WITTE KANEEL , CASCARILLE, H O U T I G E C A S S I A , koud
getrokken , koud getrokken,
KANEEL ,
G E O F F R O E A - B A. S T,
R O O D E en G E E L E K I N A , Z WA RT E N N I E S-WO RT E L,
RHABAR B E R ' trol{ken ,
koud ge�
S L A N G E N -W O R T E L , Z E D O A R -W O R T E L , K A R D A M O M , zonder zaad·
huisjes. -J .
, .. ,;
4() ELIX E R S , AFTREKSELS l\TET WYN, TINKTUUR VAN DUIVELS-DREK. Neem Duivels-drek , zo veel gy verkiest , Overgehaalden Brandewyn ,
agtm a al zo
veel. Trek het agt dagen ; zyg het dan door }in. nen , en daarna door papier. Op dezelfde wyze worden bereid T I N K T U U R VA N S P A A N S C H E V L I E G E N , B E V E R G E IL, GOM- L A K , MA S T I K , M Y R R H E.
TINKTUUR VAN BALSEM VAN TOLU. Neem Balfem van Tolu , anderhalf once , Overgehaalden Brandewyn , zestien oncen. Trek het , totdat de en
balfem ontbonden is ,
zyg het door. Op dezelfde wyze wordt bereid
T I N K T U U R VA N B E N Z O Ë.
SAFFR�\ AN-TINKTUUR. Neem Saffraan , een once , Voorloop drie quart , vyftien oncen.
Trek het agt dagen, en zyg het door papier.
VLUCH·
T I N K
T U U
R E N.
47
VLUCHTIGE POKHARS-TINKTUUR. Neem Gom van P okhout , vi er o ncen , Gcestryk Ammoniak - loogzout , anderhalf pon d.
Trek het zes d a gen met eene maatige warmte in een gefloten glas , en zyg het door papier. SAAMGESTELDE BEVERGEIL-TINK· TUUR.
Neem
Gedroogde Peper-munt , Polei , \Vynruit _, van ieder een once , Zevenboom , een half once ,
Oranje-fchillcn , twee oncen, l\Iyrrhe ,
Bevergeil , van beiden drie drachmen , Saffraan , een drachme , Voorloop drie quart , drie pond.
Trek de kruiden en fchillen in den wyngèest 2es
d agen , en wring het door ; doe •er vervol
gens de M yrrhe , Bevergeil en Saffraan by , en
na agt dagen gefiaan Le hebben � zyg het we
derom dooI.
48
ELIXERS ,
AFTREKSELS ENZ.
SAAMGES TE LDE oF VERS TERKENDE JALAPPE - TINK.TU UR.
Neem
fy n gefloten
Jalappe - worte l ,
drie oncen ,
Citroen - [chillen , een oncc , Gefl:amptc Kaneel :J een half once , Anys · zaad , twee drachmen , Overgehaalden Brandewyn , zestien oncen. Trek het agt dagen , en zyg het door papier,
WYN - TINKTUUR VAN HEULSAP. Neem gezuiverd Heulfap , twee onccn , Spaanfchen vVyn , zestien oncen , Voorloop drie quart , vier oncen. Trek het twee dagen , e n zyg het door.
Een
half fcrupel van deze tinktuur bevat een grein Heulfap. • TINK.TUUR VAN BARNSTEEN.
Neem witten gefl:ampten Barnfieen , twee oncen _., Zuiveren overgehaaldcn Brandewyn , zes tien oncen.
Trek het agt dagen zeer warm :J en zyg het ; vervolgens door papier.
.
..,,
O L I�
49
Ö L I Ë N ; DO O R U I T P E R S S I N G O F K O K I N G, B E REI D.
OLIE VAN ZOETE AMANDELEN. Neem zoete verfche Amandelen , zo veel gy wiltd
Na ze in een fieenen mortier , door mi<:l de l van
_
een houten ftamp er , töt e en deeg gekneusd te
hebben , doe ze in een fl:uk kancfas , en druk
de olie in een koele pers uit.
Op dezelfde wyze perst men ook de
uit het
O L I E VA N D E N W O N D E R B O O M '
zaad ,
dat nauwkeurig van den bast be
vryd en niet garstig .iyn moet.
DE LAUR IER- , MUSKAAT- , OLYF-
en
PALM.-
0 L I E worden reeds uitgeperst van elders aan
gebragt. Tot h .:t uitwendig gebruik is de L Y N
o L I E , die m en koopt , voldoende ; doch als ze
zeer versch tot inwen dig gebruik wordt voorge
fchreven
,
moet ze uit het lynzaad
de amand el· olie , geperst worden.
D
,
even als
OLIE
�o OLIËN, DOOR UITP:ËRSSING ENZ. OLIE oF
BOTER ' VAN
KAKOUW.
Neem Kukouw-boonen , door eene zagte roos ting van de fchil gezuiverd ,
zo veel
gy v.rilt , Zuiver water , agtmaal zo veel. l\Iaal de boonen in een koffi-molc:n tot poeier 1 kook dit in water
,
totdat dg olie
,
door de
bette gefmolten , op deszelfs oppervlakte dryve ; neem dan, nadat het water koqd geworden is , de geil:olde olie 'er af, en herhaal dit , zo lang men olie verkrygt.
Zyg de gefi11olten olie door
een linnen doek , en zuivet ze , 'door het her
ha�ld opgieten van heet water, van alle vreem de lichaarncn , ten einde de olie .
watm�er
alles
is knud geworden , zo hard als ongd , en te
gdyl\:
zuivcr _ cn
wit zy.
s
L
y
M
E
SLYM VAN ARABISCHE GOM. Neem fyn gewreven Arnhi[che Gom , Zuiver h e e t water , gc!yke dcelen. Ontl!lind de · gom ; al wryvende , totdat een flyrn worde.
het
SLYM VAN GOM - DRAGAN. Neem fyn gewreven Gom-Drngan ,
een
deel ,
Zuivel" h e e t water , zestien deden. Doe 'er al het wat e r op een maal by , wryf het fierk , tot de go m .ách in flym ontbinde. S LYl\:I VAN KWEE-PITTEN.
Neem
Kwee-pitten , een drachme ,
Zuiver ivater , anderhalf once; zagt opkooken ; en zyg het vervolgens
Laat het
door een linnen doek.
AANMERKI N G. Di::: z e ilymen kan
men ,
d oor �et
meer of min water by te doen , to.t verfchillende einden dun ner of dik
ker m:rnken ; doch allen moet men
eerst bereiden , wan neer ze voor" gefchreven worden .
D
�
C 0 N·
C 0 N S E R V E N. CONSERF VAN ALSEM.
Neem verfch� Alfem - knoppen ,
zo veel gy wilt ;
Witte Suiker , driemaal zo
veel.
S tamp de knoppen in een fteenen mortier met een houten fiamp er , eerst alleen , daarna met de
'er by te doen , worde. Op dezelfde wyze vervaardigt
füiker allengs
totdat het een
gelyk con ferf
men de
C O � S E R F V A N Z U U R I N G , uit de biaden , R O S M A R Y N , u it àe bloemen , van
de
kelken gezuiverd ,
L E P E L B L A D , uit de bladen ,
W I T T B N A N D O O R N , uit de
bladen ,
K R U I S - M U N T , uit de bladen , P E P E R- M U N T , uit de bladen , R O O D E R O O Z E N , uit de bloe� men , waarvan men de witt� puntjes heeft afgefö.eden.
s 1"
S
I
R
0
0
P
E
N.
ENKELE SIROOP. Neem zuivere Suiker , vyftien deelen , Kookend water , agt deelen.
Laat de fuiker op een zagt vuur
,
firoop , fo1clten.
tot een
AAN.MER.KING. Dezelfde evenredigheid van füiker
tot het vocht moet m en , by het
maaken van
firoopen ,
overal in
acht n,e emen , alwaar wy het ge·
wigt der fuiker niet bepaald hi;: bben.
AZYN - SIROOP. Neem \Vyn-azyn , anderhalf p ond , Zuivere
Suiker ,
twee pond.
Kook dit in een aarden pan tot firoop.
HEEl\ISWOR TEL - SIROOP. Neem Heemswortel , zes oncen ,
Zoethout , een once ,
Gedroogde Vrouwen hair-kruid , anderhalf once ,
Zuivere Suiker, zes pond ,
Zuiver
water , tien
D 3
ponJ.
Kook
S
s4·
in
den
Kook '(
I R
0
0
fyn gefneden
water , totd at
'er
N.
E
P
heemswortel
een derde
van
eerst
uitgewaas
doe 'er op 't laatst het kruid en
femd i� , en zot:th n ut by.
·Meng o nde r het doorgewrongen
en bezonkt. n vocht de fuik er , en koqk het ter dikte van
ijroop.
i\ NJELIER - SIROOP.
Neem
verfche Anjelier-bloemen , waarnn de witte
puntjes ar�cfocden zyn ,
agt onccn ,
K ook end water . zestien on een.
Trek dt· bloemen in het \vatcr met een zeer maa
tig
vuur
in
l'Cll
gl as , vierëmwintig uuren lang ;
doe dan by het voc l1t , d�t men byna zonder uit persfing moet doorzygen , de fuik er , en maak 'er firoop van .
Op dLZt:l ldc wyze bereidt
men , van de bloem l«·lken
mm
uit de
gezuiverd ,
bloc"
V I O O L E N - S I R 0 0 P.
RHABARBER - SIROOP.
Neem
fyn gefocden Rhabarber , drie oncen ,
Verfchc Suikerei bladen en wortels ,
twee
o n ccn , · Z uiver Zuivere
water, Suiker ,
van elk drie pond.
Kook de fuikerei met het water , �en
totdat 'er
derde �edtclte vervlogt:n is ; doe '<.:r dan
de
I
S de rhabarber
en
zyg
het
0
R
by ,
P
E
55
N.
laat het twaalf u ur en trekken ,
door ,
laaten opkooken.
0
na
het
zagt
te
hebben
Meng onder het doorgc\vron
gen en bezonken vocht de foiker, en waasfcm het uit ter dikte vau firoop.
KANEEL - SIROOP. Neem gefiampte Kaneel , vyf oncen , Z uiver water , Kaneel-water , van elk anderhalf pond.
Trek de k an eel vier dagen in het water ; meng
dan onder 't doorgewrongen en bezonken vocht
het kaneel-water , doe 'er vervolgens d e fuik.er
by, en maak 'er z on der kooking füoop van; ORANJE - SIROOP.
Neem het geel van verfche O ranje-fchillen , een h alf p on d , Zuiver water , vyf pon d ,
Zu i vere Suiker , drie pond. Trek de fchillen in 't wat e r tw aalf unren lang ,
h a al 'e r v ervo lgen s door destillatie vier oncen
vocht van over , waarin men agt oncen van de fuiker fmelt.
nadat het overige
v an
Doe by het overgebleven voch t ,
uitgeperst
en
d oo rge ze ge n i s
de fuiker , en kook
D 4
dit
,
het
tot de dikte
Vü\,
56
S
I
R
0
O
P
E
N.
van firoop , die , nadat ze koud geworden is , onder de vorig e firoop moet gemengd wo rden . Op dezelfde wyze vervaardigt men
K R U I S - M U N T- S I R 0 0 P , uit het maatig
g e droogde kr uid.
JONA - SIROOP. Neem afkookfcl van Kina , een pond , Zui ve re Suiker , een h alf ponq.
Laat de fuiker in 't af ko ok id iindten , en ko ok
dit ter dikte van firoop.
Deze firoop bereidt men ui� de GEEl..E. en
ROODE
KINA.
S iROOP VAN ZEE-AJUIN. Neem gedroogde Y:zop-bladen , twee oncen ,
Maatig gedro ogde n Zec-aj o in , een once � Gefloten Gember , een h alf once,
Yzop-watcr , twee pond. Trek de yzop ,
zee-ajuin en
gember in 't
wa�
ter ·.rïer en twintig u u rcn ; wring het vocht nader hand door ,
doe
'er ,
n a d at het bezonken is , de
fuike r by , en maak het door eçne zachte warmte - tQt firoop. S L A APD OLLEN - SIROOP.
Neem gedroogde Slaap bolkn , van het zaad gl!
z u ive rd , een pond , Kooken d w�ter , vier en twintig pond ,
Zuivere
Suilçcr, ctrie pond.
Wee�
S
I
R
0
0
P
E
N.
57
Week de geföeden en gekneusde bollen in 't
water twaalf uuren ; kook ze vervolgens , totdat 'er maar een vierde gedeelte van 't vocht over blyft , en wring "dit fierk uit. Verkook het doorge zegen vocht tot de helft , en dit wederom door gezegen zyn de , la at het fl:aan om te bezinken. ·�
Doe 'er nu de fuiker by, en kook het tot de dikte
van firoop.
Deze firoop , met een gelyk gedeelte
l-IEEMSWORTEL - SIROOP vermengd ' kan
dienen
in plaats van DIACODIUM·SIROOP.
KLAPROOZEN - SIROOP. Neem verfche Klaproozen , een pond , Kooieend water , vier pond , Zuivere
Suikfr ,
een pon d .
Trek dç bloe men in het water twaalf uuren;
verkook het daarna , onder gefi:adig roeren , tot
c;fo
Doe by het d oorgewrongcn en be.,.
helft.
zonken vocht de fuiker , en kook het ter dikte van
firoop.
SIROOP VAN BLEEKE ROOZEN. Neem verfche Bloem- bladen van blceke Roozen , een p o n d , Kookend water, vier p ond, Zuivere Suike r , twee pond. Trek de roozen in het water twaalf uuren , verkook het daarna, onder gcfi:adig roei-en , rot
D 5
de
5S
S
I
R
O
0
P
E
N.
de belft. Doe by het doorgewrongen en
kook het tot firoop.
vocht de fuiker :> en
bezonken
SIROOP VAN GEDROOGDE ROOZEN. Neem gedroogde Bloem - bladen van roode Roo" zen , agt oncen , Kookend water , vyf en een half pond , Zuivere Suiker , zestien oncen .
Trek de roozen in h e t water twaalf uuren ; ver•
kook
d!t daarna
vocht d o or. het dan
zo
tot de helft ,
en wring het
Als het vocht bezonken is , laat
l::mg uitwaasfemen , dat het, door by
doen v::m de fuik.er, zonder te kooken een firoop
\\'Orde.
S lROOP
V.'\N SENNEBLADEN.
Neem verfche Bloem - bladen van bleeke Roozen :. een pond , Zuiver kook end water , zes pond ,
t; eztüvcrdc S::�nncbladen , agt oncen. Zu ivere Suiker " nv e e pond ,
Anys - olie , Fenkel - olie , van elk vyf droppels. Trek de r(>tozen in _ het water twaalf uuren ,
verkook h e t daarna tot vier pon d , het vcót door. in dit
aftrekfol de
en wring
Di t gcda8,n zynde , trek dan fennebladcn twee uuren , en
wring
S
·
I
R
,
0
0
P
E
59
N.
wring het door; doe vervolgens by het bezonken v oc h t de fuikcr , en kook dit tot iiroop waarby men de o l iën menge , nadat de firoop koud ge· worden is. ,
SIROOP VAN ORANJE - SAP.
Neem versch uitgeperst , en helder gemaakt Ora nje - fap , z e s t i en oncen , Zu:vere Suiker , twee en een half pond. Maak het , zonder te k oo k en , tot firoop. Op dezelfde wyze vcrvaardi;st men uit het fa:p SIR O O P VA N C I T R O E N E N , KW E E -P E E R E N, MO E R R E Z O � N , R H Y NB E Z IEN, B R AAM B OI ZEN, GEMBER - SIROOP.
Neem gefloten Gember , drie onccn , Kookend water, vier pond. Trek bet vier en twintig uuren in een toege· dekt e n p o t ; meng dan onder het doorgezegen en b e zo nk12n vocht de fi.1iker , om het de dikte van firoop te doen vcrkrygen.
T O E...
T O E B E R E I D E H O N I G E N.
ROOZEN - HONIG. Neem
ge dro ogde
Bloem -bladen van roode Roo· zen , agt oneen , Kookend water , zes p on d , Witten afgefchuimden Hon ig , twee pond. Trek de roozen in het water twaalf uuren ; ver kook het dan to� de helft , en wring het vocht door. Kook dit v och t , nadat het bezonken is , zo lang , dat het , door by doen van den honig , de dikte van firoop verkryge. AZYN - HONIG VAN TYLOOSEN. Neem Azyn
van Tyloofen , een pond ,
Afgefchuimden Honig ,
Kook
twee
pond.
dezelve , onder een gemengd ,
m:.w.tig vuur, in een
aarden
op een van
pan, tot de dikte
firoop. AZYN - HONIG VAN ZEE - AJUIN. Zee - ajuin , e en pond, ' Afgtfchuimden Honig, drie pond.
Neem .Azyn van
Ver�
'T O E B E RE I D E lI O N I G E N_.
61
Verkook dezelve , onder een gemengd , op een maatig vuur , in een aarden pan , tot de dikte van
firoop.
ENKELVOUDIGE AZYN - HONIG. Neem Wyn - azyn , eeJ?. pond , Afgefchuimden Honig , twee pond.
Verkook dezelve ,
onder een
gemengd ,
op
een maacig vuur , in een aarden pan , tot de dikta
van firoop.
SAP - CONSERVEN
tN
GELEIEN"
CONSER.F VAN JENEVER-BEZIËN. De
urt
conferf van jenever - beziën , w elk e
D u irschland wordt ll.'lngebragt, laa:t men d oor
zygen , en t ot eene behoorlyke dikte uitdampen.
GELEI VAN ZWARTE AALBEZIËN. Kook de bezi ë n met e e n weinig water in
een
wel vert i n d bekken , onder een gdL dig omroe
ren , totdat ze barsten ; druk dan het iap door
et>n z e e f , en doe by een pond van dit fap een
half pond z u i v e re fuikcr ; konk het ve rvol gens , onder een ged uurig afö.:lrn i rn en , zo frhielyk als
mooglyk is , to t de behoorly kè dikte.
GELEI VAN ROODE AALBEZIËN. Neem uitgeperst fap van ro e de Aalbeziën , vy f deelen, Zuivere Suiker , twee deelen.
Na dit ouder een gemengd te h ebben , verkook
het fchielyk tot de behoorlyke dikte , gefladig op
het affchuimen pasfende.
CON"
SAP-CONSERVEN
EN
63
GELEIEN.
CONSERF VAN VLIER. Kook de beziën , onder een geil:adig omroe
ren , in een wel vertind bekken , totdat ze bars
ten ; wryf het fop door een zeef, en pers :1 het
geen in de zeef overblyft , uit ,
en
zyg het ins
gelyks door ; meng nu deze foppen onder een , en doe dan by vyftien deelen vie.L deelen zui vere fuiker ;. verkook het vervolgens fchielyk , onder een nauwkeurig affchuimen , tot de be
hoorlyke dikte.
GELEI VAN HARTS - HOORN. Neem geraspt Hartshoorn , vier oneen :1 Zuiver water , negen pon d , Zuivere
S uik er :1
een once ,
Rhynfchen Wyn , een half once , Citroen - fap , zes drachmen. Kook
den hartshoorn met 't water op
een
matig vuur in een t o eged ekte pot:1 totdat
'er
zestien oncen vocht3 overig zyn ; waasfem het , doorgezeegen
vocht tot zes on een u it , doe
'er ,
terwyl het nog warm is , de fuiker by ; en zet het vervolgens , na 'er den wyn en het fap by gedaan
te
hebben
,
op eene koele
het �@lei te d o en worden,
plaats ,
om
GE-
64
SAP-CONSERVEN
EN
GELEIEN.
GELEI VAN WORM - MOSCH. Neem
Worm-mosch , een once , Zuiver water , Hvee p ond , Zuivere S uiker, anderhalf once.
Kook het vuur
in
mosch met 't
w ater
op een z�gt
een toegedekte pot , totdat 'er agt on een
vochts overig zyn ; zyg het dan door, en meng .onder het doorgezeegen en bezonken vocht de fuiker ; verkook het ver.volgens tot vyf oncen , en zet het op eene koele p laats , om tot geld te Iaaten verdikken.
GELEI VAN Neem
Yslandfche
YSLANDSCHE l't10SCH. Mosch , a11dcrhalf one � ,
Zniver water, agt pon d ,
Zuivere S'uiker , vier oncen. Kook het mosch ni.ct 't water op een zagt vuur in een toege dekte · pot , totdat 'er twee en een half pond vochts o verblyft ; zyg het da1i door , en verkook het doorgezeegen en bezonken vocht tot de helft ; meng 'er de fuiker vervolgens onder , en kook het tot de dikte van frro op , die koud geworden , · tot gelei moet fiollen.
AANMERKING. Deze gelciën moeten maar klaar gemaakt worden ,
als ze voorge·
fchrevcn zyn.
E X�
E X T R A KT E N
EN
H AR S S E N.
EXTRAKT VAN ALSEM. Neem
v e rfche
Alfem-knoppen , een pond ;
Zuiver water, tien p o n d .
Kook het twee uuren lang, wring het vocht door , en laat het il:aah , om te bezinken ; z yg vervolgens het vocht door een wollen lap , en damp het tot die dikte uit , dat h et , warm zyrt• de , niet aart de hand kleeft.
Roer vlytig op
;t eind van 't kooken, en gebruik een maatig vuur, ten einde 't aanbranden b elet worde , en het extrakt niet korrelig , maar gelyk zy.
Op dezelfde wyz e worden bereid • x T R A K T VA N L E V E R - K R U I D , Uit het ver•
fch� kruid ,
uit
G E Z l W EN D E D I S T E L ,
het verfche kruid , D U I Z E N D G U L D E N-KRUID ,
uit de verfrhe knoppen ,
GEMBENE KAMILLE ,
de verfche bloemen , s T rNKEND E G 0 u wE het verfche kruid ,
L E P E L l3 LA D fche kruid, E
,
uit hl!t
'
uit uit
ver·
E X·
EXTRAKTEN
66
EN
HARSSEN.
E X T RA K T VA N D U I V E K E RV E L , fche kruid ,
uit het ver·
WITTEN ANDOORN,
verfche kruid ,
uit het
P A A R D E B L O E M E N, uit het
verfche kruid en de wortels.
WAT E R- D R I E B L A D° , uit het
verfche kruid.
EXTRAKT VAN DEN ANGUSTURA·
BAST. Neem Angusnm.-bast , een
pond ,
Zuiver water , twintig pond. Kook het tot de helft , zyg het vocht nog warm
door ,
bl yffcl
en
b ewa ar het.
Doe by het over
Zuiver water , vyfüen pond , verkook het wederom tot de
helft ,
en zyg het
vocht warm door ; laat dan de beide vochten ,
onder een gemengd , tot de dikte v an extrakt
uitdampen. Op dezelfde wyze worden bereid
uit den bast , O R A N J E - S C H IL L E N , B I T T E R z 0 E T ' uit d e ftengels,
E X T R A K T VA N C A S C A R I L L E ,
G E N T I A A N , uit den wortel, G E O F FR O E A- BA S T , G R A S , uit de verfrhe wortels ,
A L A N T S W O RT E L ,
E X-
EXTRAKTEN
EN
HARSSEN.
67
E X T R A K T VA N Z WA RT E N N I E S W O R T E L , W I T T E W I L L I G E ' uit den verfchen bast , S A L Z E , uit den wortel , Z E V E N-B L A D , uit den wortel, G R O O T E W I L D E VA L E R IA A N , uit den wortel.
EXTRAKT
oF
VERDIKT SAP VAN MON NIKS - KAPPEN.
Neem Monniks-kappen-kruid , voordat het bloeit , zo veel gy wilt.
Stoot dit
in een fleenen mortier , en pers het
fap uit ; kook: dit vervolgens in een aarden pan
op een maatig vuur , onder aanhoudend roeren , tot
de
dikte van extrakt.
WATERIG
oF
GOMMIG EXTRAKT VAN ALOË.
Neem Lever-Aloë !) een I1 alf pon d , Zuiver water , twee poncl. Laat de aloë met het water in een ·vat warm fl:aan ,
totdat
toegedekt
ze ontbonden is; laat
d an deze ontbinding op eene koele plaats vier en
twintig uuren fiil fiaan , welke , na a fgegoten
en doorgezegen te zyn , op een maatig vuur
tot
de vorige dikte van de aloë moet uitgedamp t
worden.
E 2
Op
63
EXTRAKTEN
EN
HARSSEN"
Op dezelfde wyze b e reidt m en WAT E R I G o F GOMM I G M Y R R H E.
EXTRAKT
oF
EXTRAKT
V AN
VERDIKT S·AP VAN D OLLE KERVEL.
Neem verfche bl ad en en fl:eelen van bloeiende dolle Kervel , zo veel gy wift.
Pers het fop uit , en damp hêt , nadat het ge
fchuimd en doorgezegen is , tot de dikte van
roeren ,
onder aanhoudend dunnen
honig
uît.
Doe 'er v ervol gens , nadat het koud geworden is , poeier van gedroogde bl aden van dolTe ker
vel , zo veel als genoeg is _, by , o m 'er te
kunnen manken.
p illen
van
Doch men zorge , de u ir
waasfeming flechts zo verre te l aatt.:n \'Oortgaan ,
dat
me�
'er
Z{}
vcd
poeier kan by d o en ,
als
genoeg een vierde v an 't g eheel uitmaakt.
na
EXTRAKT VAN
KOLOQUIN T.
Neem Merg van Koloquint , e en pond , Gemeenc11 Brandewyn , fes pond.
Trek d e Koloquint drie dagen in den brand�
wyn , wring het v o cht doo r , en bewaar het. Kook het overblyvcnde merg in ztüver water , e n zyg
het vocht , nadat het bezonken is , door ; meng àan de beifl.e vochten o n d er een , en damp· tot
de
dikte
van
extrakt
uit.
ze
EXTRAKTEN
EN
69
HARSSEN.
EXTRAKT VAN KINA. Neem afkookfel van Kina , zo veel gy wilr.
vVaasfem het tot de behoorlyke
dikte
uit , om
'er tweederlei extrakt van te maaken , een wedcer naamlyk , tot pill e n gefrhikt , en een harder , om in poeier te kun::icn gewreven wo rden , hetwelk
gefchieJt , door 't weeke extrakt op eene haaire -
zeef te laaten droogen. ten ' zo
wel
uit de
Men bereidt deze extrak
G "E E L E '
als
R 00 DE KINA,
om van beide foorten , z o wel een w E E K E x T R A K T,
HARD,
in gereedhei d te hebben.
als
EXTRAKT VAN QUASSIE - HOUT. Neem fyn
geraspt Quasfie-hout , twee water, twintig pond.
pond ,
Zuiver
Verkook het tot de helft , en na het vocht
af
gegoten te hebben , doe by bet overblyffcl we derom Zuiver water, twintig pon d ,
verkook dit nogmaals t o t de helft , · giet het vocht af , en herhaal dit vier of mcermaalen ;
ver volgens alle de vochten onder een , zy� en verkook ze tot een dikken honig, en meng dan onder de vyf drachmen van dit extrakt meng
die door ,
Gom-dragan , twee fcrupels.
E 3
EX-
70
EXTRAKTEN
EN
HARSSEN.
EXTRAKT VAN RHABARBER. Neem fyn gefneden Rhabarber , een pond. Kookend water , zestien pond.
Laat het vier en twintig uuren trekken , en zyg: het
bezonken vocht do or ; doe dan by het o verbly ffel Kookend water, agt pond ,
Iaat het wederom vier en twintig unren trekken ,
en zyg het door.
Damp vervol ge n s de beide
vochten , onder een g e me ngd , tot de b e h o o rl y k e dikte uit . HARS VAN GEELE EN ROODE KINA.
Neem g rof gefl oten Kin a , vie;: pon d ,
Voorloop dr:e quart , zestien p o n d .
Haal ' e r met een m aatig v u u r droppelswyze twee pond van over.
"7 ring het o verblyffel ,
nadat het k o u d geworden is , doo r , en bewaar
het do orge zege n vocht. Giet d an op het overblyf
fel , behalven den brandewyn , die overgehaald
is , n o g
twaalf
p o n d voorluoµ drie quart. , haal
'er op dezelfde w y ze andcrlulf pond van over ,
en w rin g het koud gewo rde n overblyffrl wederom door.
Laat dan de beide vochten ,
do orgezeg en en onder een
gemengd
vervolgen s zes pond L:uiv�r
w a te r
maatig vuur is overgegaan.
De h ars
dagen fl: aa n om te bezinken , en giet ze
n a d a t ze
zyn , agt
af;
doe 'er
by , en destil
lee r zo l a n g , totd
zal
n u
den k.etd blyven kleeven , die men 'er uit m o e t n ei..: -
EXTRAKTEN
EN
71
HARSSEN.
neem en , en met heet water w e l afwasfchen , tot· dat het water byna fmaakloos wo rd t.
U it het
v o c h t , dat overgebleven is , zal door uitdamping ,
o n d e r de ged aan t e van korrels , nog veel hars zak·
ken , wdke , op dezelfde wyze a fgewas fchen , onder de yoorigc kan geme n gd worden.
middel van een weinig
hars , door
Al de
overgehaald en
bran dewyn week gemaakr , moet men naderhand
rot een klomp brengen " en op een zacht vuur droogen.
HARS VAN J ALAPPE. \Vordt o p dezelfde wyze , als de hars vom Kin a , bereid ; uitgezonderd , dat men op ' c laatst de ze lve
niet b e ho eve week te maak en , doch op een zeer zagt vuur mo e t u itwaasfemen " om ze
te
droogen ,
en de vc r�i s c ht c hardheid en broosheid te duea
verkryg,m.
HARS VAN POKHOUT. Neem Gom
V fü
Pokhout , zo veel
gy
wilt ,
Voorloop d rie q uai:t , zesmaal zo veel.
Ontbind de gom in den voorloop , zyg h et door, en
haal 'er de helft van over ; door water op het:
overblyflèl te doen , zal nu de hars
zich
affche:
den , die met water wel afgewasfchen , do or eene
zeer maatige warmte moet gedro ogd word en. Op dezelfde wyze b e re id e men
H A R S V A N S C A M M O N I U M.
E 4
E.N·
ENKELVOUDIGE OVERGEHAAL� DE WATERS
EN
GEESTEN.
OVERGEHAALD WATER. Destilleer regen - water in zeer zuivere vaten , totdat 'er byna twee derde gedeelte van is over
gegaan , hetwelk men in geflote Hesfchen of kan� ncn bewaare.
KANEEL-WATER. Neem grof gefl:oten Kaneel , een p ond. 'er
Doe 'er zo veel water op , dat , waneeer
tien pond zyn a.fgeha�ld , 'er n og genoeg over blyv e , om het aanbranden te beletten. Week het vier en twintig unren , en haal 'er uit een ketel, met een tinnen helm en een
ruim
koel vat voor
zien , tien pond van over. Op dezelfde wyze , na voorafgaande weeking,
die evenwel moet gefchikt zyn naar den aart
en
meerdere of mindere hardheid der lichaamen , be reidt men de overige enkelvoudige overgehaalde waters ; zodat men verkrygt tien pond
WA-
ENKELV. OVERGEH. WATERS ENZ. 73 w A T E R v AN LE P E L B LA D , uit versch kruid ,
vier pond
O R A N J E - S C H I L L E N , uit vier pond verfche [chillen, c 1 T R 0 E N - s c H 1 L L E N ' uit vier pond verfche fchillen , F E N K E L- Z A A D ' uit een pond 7 Y z o P ; uit zes pond versch kruid ,
MA J o L Y N , uit vyf pond verscb kruid,
C I T R O E N - K R U I D ' uit zes pond · versch kruid ,
J{R U T S - M U N T ,
uit twee pond
maatig gedroogd kruid ,
P E P E R - M U N T , uit twee pond
maatig gedroogd kruid,
o R A N J E , uit vier pond verfche bloemen , pE TE R s ELI E ' pond zaad ,
ui t
anderhalf
P o L E Y , uit vyf pond versch kruid_, R O S M A R Y N ' uit verfche bladen ,
vier
pond
R O O Z E N , u it zes pond verfche bloem - bladen van bleeke roo ien ,
E 5
WA-
74
ENKELVOUDIGE OVERGEHAALDE
WA T E R V A N W Y N R U I T , uitvyf pond versch
kruid ,
s A L I E , uit bla de n ,
vier pond verfche
V L I E R , uit drie pond maatig ge
droogde bloe me n . \VYNGEEST , DOOR LOOGZOUT VAN WATER BEVRYD.
Neem zuiveren overgehaalden Brandewyn , vyf
pond , Gezuiverde allerdroogfl:e Pot-asch ,
(7rie
oneen. Meng het 01�der een , en Iaat het , nu en dan
ornfchuddende , vier en twintig uuren fiaan ; als het zout gefmolten is , giet 'er dan d en wyn
geest af, ·waar by men \vederom drie oncen ge
zuiverde drooge pot-asch doe
,
en herhaal dit ,
tot zo lang 'er van het zout n iets m eer finelt ; giet
een
dan
den wyn-geest af, en haal die11 m e t
zagt vuur in drooge glazen byn a geheel over.
Deszelfs foortlyke zwaarte tot _ geh aal d
die van over-
water fiaat , als 8 20 tOt 1 000. GEEST VAN R OSMARYN.
Neem verfche bloeiëndc Rosma.ryn-toppen , een
pond , Gemeenen Brandewyn , vier pond. Trek het twee dagen , en destilleer het.
Op
W A T E R S E N G E E S T E �.
75
Op dezelfde wyze krygt men GEEST
v AN L A V E N D E L , uit de trosfen.
bloeiënde
GEEST VAN KANEEL. Neem grof geftoten Kaneel , anderhalf pond, Gemeenen Bnmdewyn , agt pond. Trek h�t drie dagen , e n haal het over.
GEEST VAN LEPELBLAD. Neem verfche Lepelbladen , vier pond , Voorloop drie quart , vyf pond. Haal het over. GEEST VAN ORANJE-SCHILLEN. Neem verfche Oranje-fchillen , twee pon d , Gemeen en .Brandewyn , vier pond . Trek het twee dagen , en haal het over. Op dezelfde wyze bereidt men G E E S T VA N C I T R O E N - S C H I L L E N.
GEEST VAN KRUIS-MUNT. Neem maatig gedroogde Kruis-Munt , twee pond , Gemeen en Brandewyn , n egen pond. Trek het twee dagen , en haal het over.
Op .
{6 ENKELV. OVERGEH. WATERS
ENZ.
Op dezelfde wyze verkrygt men G E E S T VA N P E P E R - M U N T. AANMERKING.
\Vanneer men , by het overhaalen dezer geestryke vochten , gevaar loopt , dat dezelve zullen aan branden , kan dit , door het by doen cener genoegzaame hoeveel; heid water ,
voorgekomen wor·
den. Men draage ook vooral zorg', om de overhaling op een zacht vuur te doen , en dezelve zo verre voort te zetten , dat de foortlyke zwaarte dezer
geesten
tot
de
zwaarte van gedestilleerd water zy , als 890 tot 1 000,
77 SAAMGESTELDE OVERGEHAAL DE WATERS EN GEESTEN. GEESTRYK WATER TEGEN DE SCHEUR"' BUIK
VAN SYDENHAM.
Neem verfche Lepelbladen , veertig onccn , Gedroogde Salie , Kruis-munt , van elk drie een ,
onA
Verfche Oranje-fchillen , een half pond , Muskaat-nooten , een half once , Mout-wyn , drie pond , Zuiver water , negen pond.
heb haalt 'er
Na dit alles fyn gefneden en gefloten te ben , trekt men het drie dagen ,
en
vervolgens zes pond van over. GEESTRYK WATER VAN CITROEN KRUID , oF E AU DE CARMES.
Neem maatig gedroogd Citroen-kruid, vier oncen , Verfche Citroen-fchillen , Muskaat-nooten , Koriander-zaad , van elks een once, Kruid-nagelen , Kaneel , van elk een half once , Gemeen en Brandewyn , vyf pond.
78 SAAMGESTELDE OVERGEHAALDE
Na
gefneden en gefloten te heb haalt 'er ver volgens drie pond van over. dit alles fyn
ben , trekt men het drie dagen,, en
GEESTRYK SPECERY - WATER, o:v KINDER - BALSEM.
Neem Muskaat-nooten , Foelie ,
Kruid-n agelen , Kaneel, Staart-peper , Gember , Zedoar-wortel , van elks een half oncc, Galegaan , twee drach m en , Lavendel-bloemen , Gedroogde Kruis-munt ,
Salie , van elks een half once , Zaad van Koriander, zoete Fenkel , van elk twee drachmen ,
Gemeenen Brandewyn , anderhalf pond , Zuiv®r water, zeven en een half pond. Dit alles fyn gefneden en gefloten , trekt men drie dagen , en haalt 'er vervolgens drie en een half po n d van over.
WIND�
WA T E R S
EN
G E E S T E N.
79
WIND - BREEKENDE GEEST VAN SYLVIUS. Neem Kaneel, zes drachmen .
Zaad van E ngelkruid,
Anys ,
Koriander , van elks een half
once , Gedroogde Peper-munt , Majolyn , Rosmaryn , van elks twee dncbmen , Muskaat-nooten ,
Foelie , Wortel van
Engelkmid , Galegaan ,
Meesterkruid , Gember , Kruid-nagelen , van e lks anderhalf
dracl-2"1
me ,
Gemeen en Brandewyn , vier pond,
Z u iver water � anderhalf pond. Dit alles fyn gefneden en gefi:oten , trekt mea twee dagen , en haalt 'er vervolgen s twee e,n een half pond van over.
MO�
So SAAMGEST. OVERGEH. WATERS ENZ�
MOEDER- oF GOM-GEEST. Neem Mastik , Myrrhe , Wyrook , Barnfteen , van elks twee oncett , Voorloop drie quart , drie pond. Trek het vier dagen , e n haal 'er anderhalf pond van over.
OLIE- EN SPECERY - GEEST VAN VLUG ZOUT.
Neem verfche fchillen van Oranj e ,
van elk
Citroenen ;
twee om:en , Kaneel , anderhalf once , Foelie , Muskaat-noaten , van elk zes drachmen , Kruid-nagelen , twee drachmen � Ammoniak-zout , drie oncen , Gezuiverde Pot· asch , zes one en , Gemeen en Brandewyn ,
zes
pond.
Dit alles fyn gefüeden en gefioten , trekt
men
twee dagen ; daarna haalt men 'er uit een gla
zen kromhals drie en een half pond van over.
O V E R·
O V E R G E H A ALDE OLI Ë N. WEZENLYKE oF VLOGTIGE
OLIËN.
Men verkrygt dezelve byna op gelyke wyze ; als de enkelvoudige overgehaalde waters ; doch men moet 'er minder
water opgieten , en het
vuur fierk aanzetten , om het vocht fchielyk te doen kookert.
Na de destillatie wordt de olie ,
die op de oppervlakte
va
n 't
vo cht
dryft, of
op den bodent zinkt :> van 't water afge[cheiden , hetwelk , zo het nog in eer olie-deelen bevat , door ' t bydoen van nieuwe fioffe :> wederom tot hetzelfde �inde kan gebezigd worden ; mits men 'er maar èene gènoegzaame hoeveelheid zuiver w·ater by doe :> om het aanbranden te beletten : en dit wordt zo dikwils herhaald , totdat men de ver� iangde hoeveelhei d. van olie verkregen heeft. Dit zy in 't algemeen genoeg gezegd : het ove rige moet aan 't oordeel van den gelaten worden ;
want ,
we rk rü an
ovct·
in het bereiden dezer
oliën , heeft 'er naar den onderfcheiden aart en 't famenfiel der zelffiandighedcn ;
het j aarzaifoen
en andere omfiandigheden , een zo groot
vei fchil
plaats , dat het nauwlyks mooglyk zy , vaste en algemeene regels , die
ii1
alle gevallen mceten
naargekomen worden :> te kunnen voorfchryven .
F
Op
OVERGEHAALDE OLIËN.
b
Op
deze
wyz e
dan verkrygt men
0 L I E VA N AL S E M, uit ltet kruid en A N Y s , uit het zaad ,
de tappen �
O R A N J E -S C HI L L E N , C I T R O E N- S C H I L L E N , F E N K E L , uit het zaa d ,
J E N E V E R , u i t d e beziën ,
L AV E N D E L , uit de bloeïende trosfen,
K R U I S - M U N T , uit het kruid , P E P E R - M U N T , uit het kruid ,
R 0 S M A R Y N , uit het kruid ,
W Y N R U I T, uit hetkruid en de toppen,
z E v EN - B 0 0 M ' uit het kruid ' S A S S E F R A S ) uit her hout ,
R H Y N VA A R , uit het kruid en de toppen.
De C A J E P U T- , N A G E L- , K A N E E L- , K U
L I LA WA N- , F O E L I E- ,
M U S K A A T N O O T- ,
T E R: P E N T Y N - O L I E worden reeds bereid van
elders aangebragt , waarom die dan ook ond er
de
enkelvoudige geneesmiddelen ' ieder op haare
plaats , genoemd zyn . AANMERKING.
Uit deze overgehaalde oli�n wor
den de zo genaamde O L I E - S U I
K E R s ,
witte füiker een half fcrupel olie te nee men , en ze wel onder
een
te wryven.
OLIE
OVERGEHAALDE
OLIËN.
· gs
OLIE VAN WASCH. Neem fyn gefneden geel Wasch ; Ongebluschte Kalk , gelyke deelen. Doe die onder een gemengd in een glazen kromhals , en destilleer , nadat 'er de ontvanger
aàn vast is gemaakt , uit een zandbad met een
vuur ,
welk zoo lang trapswyze moet veril:erkt
worden , tot de bodem van den yzeren pot gloeit ,
en 'er geen olie meer overkomt. zal men eene geele
vocht
olie
met
Op die wyze
een zuurachtig
verkrygen , welk vocht afgefcheiden
moet
worden van de olie , die men bewaart.
DIERLYKE
OLIE
VAN DIPPEL.'
Neem Olie van Hartshoorn
,
die versch bereid
en van al 't zout bevryd is , een p ond ,
Overgehaald w�ter , agt oncen . Giet die on der een gemengd door een g lazen trechter in een glazen tubulaat kron1hals , die als de helft hiermede moet ge
een weinig
m ee r
vuld zyn.
Haal d:m , wanneer 'er de ontvanger
is aangelegd , en alle openingen wel toegelmeerd zyn ,
op een
over.
Doe deze olie met vier oncen water ge·
zacht vuur een half pond olie
mengd in een andere tubulaat-retort , die wat
kleiner
is
,
en haal
'er
F
"
vier
of vyf oncen olie
OVERGEHAALDE OLlÏ!.N.
84
olie
af; v ooral zorgende ; d at 'er niets van het
zout , hetwelk fomwylen zich nog aan den ont vanger zet , onder de olie kome.
Doe e in d elyk
d eze olie , met twee oncen water vermengd , op dezelfde wyze in een derden krnmhals, die we derom
kleiner
is , als de
vo or ige ,
en haal 'er
met een zeer zacht vuur drie oncen oli e van Deze olie
over.
moet
Beschj es , die geheel
men in zeer
kleine
gevuld en met een fl:op
en wasch behoorlyk gefl oten zyn , of wel in blad
lood ge rol d , en in water om gekeerd , ten gebruike bewaaren•
.t\ANuIERKING . Wann e er wy , geîyk hier ter plaat· fe , van een tubulaat-retort gewag
maaken , k an men , by gebrek daar
van , ook een gewoonen kromhals. g ebruiken , waarin boven een gat
gedrild is. OVERGEHAALDE OLIE VAN Bf\RN S TEEN. Neem Oli'e van Barnfiecn , een p ond , Gedestilleerd water , zes pond.
in
Ciet die ooder een gemengd door een trechter· een
glazen tubulaat-retort ; leg d an den ont
vanger aan , luteer alles wel d igt , en h aar met een
zacht. vuur vier oncen olie
over"
Wanneer
al-
•
OVERGEHAALDE OLIËN. a1les
koud
S5
geworden is , giet daFl de overgehaal
de olie ilf, en bewaar ze ; _gaa dan op dezelfde wyze
met
<meen olie
d estille e ren voort, en haal "er vyf af, waarvan men , na 'er w at e r by
gedaan te hebben , door eene derde destilleering op nieuw drie
oncen olie
van overhaalt.
Meng
dan eindelyk de .eerfle en laatst verkregen olie
g
onder een , en haal ze n o m aals , na 'er w a ter
bygevoegd
te hebben , over , om dus eene zeer
zuivere oli� te verkrygen.
F ,3
Z O U-
z
0
u
T
E
N.
VITRIOOL - OLIE. De koop Vitriool-olie , die bruin of te weinïg foortlyke zwaarte heeft , moet men in een glas uitdampen , totdat ze wel helder
is ,
en een ge·
wigt v e rkr ygt , dat tot gedestilleerd water fiaat ,
als 1 850 tot 1000.
GEEST VAN VITRIOOL. Neem Vitrio ol - olie , zo veel gy wilt ,
Gede s ti lleer d water , agtm aal zo veel.
Meng het zuur langz aam onder het water.
ROOKEND SALPETER-ZUUR. Neem zeer zuivere , dro o ge , fyn gewreven Sal· peter , twee pond ,
Vitriool - olie , een pond.
Doe de Salpeter
in
een glazen tubulaat-retort ,
die in een zandbad geplaatst , en \vaaraan
te
voren een ruime ontvanger vastge maakt is ; wan neer
het zandbad maarig warm is
,
giet dan
langzaam en droppclswyzc de vitriool- o lie door een
glazen trechter 'er op , om den kromhals door de
Z
0
U
T
E
N.
87
de fèhielyke bette niet te doen fpringen.
Dit
verricht zyndc , fluit dan de opening met een
glazen fiop , luteer die , gelyk ook de o verige
voegen wel digt ,
en
begin met eene zachte
warmte te fl:ooken ; als dan zullen 'er eerst gcele dampen te voorfchyn komen , die , on de r eene
trapswyze vermeerderde hette , rood w ord en . Zet
'1an h et vuur aan , totdat al het zuur is over
gegaan , h etgeen men weeten kan ,
w ann e er
on
der het fiooken de ontvanger niet meer warm
wordt.
Nadat alles koud geworden is , giet clan
fchi elyk het overgehaalde zuur in e e n e fles , d�
men met een glazen fl:op wel moet tod1u:ten ,
en op eenc koele plaats bewaaren. Hetgeen in den kromhals overblyft , fin elt men in
water ,
zyg het ,
na
'er eene
gcnoegzaa
me hoeveelheid z uivere pot-asch bygedaan
te
hebb en , om het overtollige zuur te verzadigen , door papier ,
en
laat het
kristallen fchicten ,
welk zout onder den naam van G E V I T R I O O L
D E N W Y N S T E E N bekend is.
GEEST VAN SALPETET' Neem rookend Salpeter-zuur ,
Gedestilleerd water, gelyke deelen. Meng het onder een.
ROO-
Z
38
U
0
T
E
N.
RO OKEND ZEE - ZOUT- ZUUR. Neem ze e r zuiver , droog , fyn ge wre ve n Zee.�
zout , zes p o n d ,
Vitriool-olie , drie p o n d , Gedestilleerd water , twee p on d . Doe het zout in een . gl aze n tubulaat-retort ,
die in een ?:and bad gepl aatst , en waaraan te vo
ren een niime ontvanger vastg�maakt is ; giet dan
door
een glazen trechter het zuur , nadat
'i:
al
lengs onder 't water gemengd en koud gewor den is , op 't zout.
Dit verricht zynde , fluit
men de op en in g met een glazen fiop ,
en na
dezelve , zo 'vel als alle de andere voegen toe
gelutecr d te hebb en , fiookt men de vkr eer"
ifo uuren met een z a ch t vuur , om te beletten , dat de on tvanger niet fpringc. Op die wyze zal het
Ze e-zo ut-zu ur
ovçrkomcn , het geen men
we e ten k an , wanneer 'er zich fire ep ;:n beginnen
te vertoonen , die , in den hals van dG re to rt by
een komende , in d e gedaante v a n ilangsw y ze
füaaltj es nederdaalen.
Vermeerder dan het vuur ,
en zet het allengs zo fierk aan , dat de yz e ren
p ot gloeiend wordt , en 'er niets meer overkomt.
Wann eer alles koud gewor d e n is , giet dan het
zuur fchielyk over in
eene
fles , die 1i,1et een
glazen fiop wel moet toegefiotcn eu op eene
koele plaats gezet
worden
• .
H�t-
Z
0
T
U
E
N.
89
Hetgeen in den kromhals overblyfr , wordt met water vermengd en met eene genoegzaame hoeveelheid
gezuiverd myn - fioflyk
loog - zout
verzadigd , waarna men het door papier zygt , en kristallen
laat
fchieten ,
W O N D E R Z O \J T zyn.
die G L A U .13 E R'S
GEEST VAN ZEE - ZOUT. Neem rookend Zee-zout-zuur , Gedestilleerd water _, gelyke deelen. l\1eng ze onder een, OVERGEHAALDE AZYN. Neem \\Tyn-azyn , veertig pond. Haal die op een
zacht
virnr over , doe de ngt
�erst oyerkomenÇle ponden weg _,
en houd op
met fl:ooken , zodra de reuk brandig begint te worden.
AANMERKIN G. Wanneer
deze
azyn
goed
is ,
moeten agt deelen een deel zui
vere
[oda ,
waarvan de kristallen
wel doorfchynende zyn , verzadi gen ; doch te flap zynde , kan men
van of te
denzelven , door het bydoen hoogst verfterkten azyn
,
fl:erk zynde , door het bydoen van water _, tot den verëischten graad v:m zuurte brengen.
F 5
HOOGST
Z
9Q
0
U
E
T
N.
HOOGST VERSTERKTE AZYN.
'.Neem Giet
gezuiverde Pot-asch , zo veel gy wilt ,
Overgehaalden A zyn , zo veel als genoeg
den azyn op de pot - asch ,
verzadigd is ;
en ,
na
dit vocht
is.
totdat ze tot
droog".'
wordens t o e uitgedampt te' hebben , vul hier mede een tubulaat-retort tot op de helft ; giet 'er vervolgens , wanneer 'er de ontvanger aan \Tastgem:rnRt
is ,
half zo veel gewigt vitriool-olie
op , als dat van 't zout ; dit verricht zynde , ftook
dan met een zeer zacht vuur , en houd
de
aan ,
totdat
frhyn komen.
'er
daarme
geen dampen meer te voor
Uit het overbly ffel kan men op dezelfde wy ze den G E V I T R I O O L D E N W Y N S T E E N ver ;krygen , als pcter-zuur.
na
de
de s tillatie
van
't
r o okend fal
\VEZENLYK ZUUR - ZOUT VAN WYN STEEN.
Neem \Vynfl:een-room , ze ve n pond , Wel bereid , en met w arm water dikwils gewaschen Kryc , twee pond, Gedestilleerd water , twee en dertig pond , Geest van Vitr i ool , zestien pond.
N;t het kryt met het water e en weinig te :hebben laaten opkooken ,
doe 'er allengs den
wyn-
1
l
,j
Z
0
U
T
E
91
N.
wynfteep.-room by ; neem dan de pot van 't vuur
af, e n laat het een half uur fiaan, om te bezin ken ; giet vervolg€ns het bovendryvende heldere vocht voorzichtig af in een glazen kom , en w asch het overblyffel twee of drie maal met versch water af.
Giet dan op dit overblyffel het vi
triool-zuur, en laat dit vier en twintig uurcn fraan , telkens met een glazen pyp of houten fpatel omroerende. Giet voorts het zuure vocht
over in een glazen kom ; 'meng onder het over blyvende zestien pond gedestilleerd water , zyg het door papier , doe op het overfchot wederom gedestilleerd water, en herhaal dit zoo lang , tot
dat het water frnaakloos is.
Meng nu de zuure
vochten onder een , en verkook z e in een glas op
een
zacht vuur
tot
de
dikte van dunne
firoop , die men onder het kooken nu en dan doorzygt, den ;
0111
den wynil:een-feleniet af te fchei
zet het daarna neder
fchieten.
De
overblyvende
,
0111
kristallen te
loog dampt men
wederom zoo lang uit , totdat 'er geen kristallen meer te voorfchyn komen. het gekristallifeerde zout ,
Smelt eindelyk al
dat men verkregen
heeft , in gedestilleerd water , om het van
't
vi
triool-zuur , dat 'er n og mogt aanhangen , te be vryden , en tevens meer te zuiveren ; zyg het dan door, en zet het op eene koele plaats , om te kristallizeercn.
Men
9z
Z
0
U
T
E
N.
Men merke wel op , dat by deze bereiding tevens de
G E TA RTA R I Z E E R D E of O P L O S�
B A A R E W Y N S T E E N kan verkregen worden ,
met het vocht , dat , na de koking met kryt , af gegoten is , door te zygen en uit te dampen.
GEEST VAN WYNSTEEN. Neem grof geftampten
ruuwen
Wynfl:een ,
zo
veel gy wilt. Vul h i ermede twee derde van een aarden krom
hals ; maak 'er een ruimen ontvanger aan v ast ,
ftook met een zacht vuur, totdat 'er witte
€Il
dampen te voorfchyn komen, vermeerder dan
het vuur , en zet het alle ngs zÓ o Herk aan , dat de retort gl o ei e ,
en
'er niets meer uitdruppe.
Op
deze wyze verkrygt men een zuuren geest en olie , welke olie , door middel van een trechter van 't
van
z u ure vocht afgefcheiden ,
ST INKENDE
onder den n aam
of Z \VA RT E O L I E VA �
W Y N S T E E N bewaard moet worden.
Hetgee n in den kromhals overblyft , brand dit
in een open fo1eltkroes , totdat het wit , of ten minften as�h-grauw
wor dt ;
fmelt het dan in heet
w at er , en zyg het door een iiin nen doek , dat , tot droogwordens uitgedampt , een zeer zu i ver
z o U T VA N w Y N s T E E N o p le vert , hetgeen iu
geflote n glazen moet bewaard worden.
ZOUT
Z
0
U
T
E
N.
93
ZOUT VAN BARNSTEEN.
Neem
grof geftampten Barnfreen , agt pond , Zuiver Zand , een p on d .
Vul hiermede , na het onder een gemengd te· hebben , de helft van een glazen kromhals. Maak 'er een ruimen ontvanger aan vast , en fiook in
een
eerst
zandbad met een maatig vuur , totdat 'er
een
zuurachtig vocht overkomt , en daarna
h�t zout met eene bruine olie.
Neem dan den
Ol'l'tvanger af, giet het vocht 'er uit , en verzamel het zout , dat zich aan den hals van de retort en de kanten van het ontvang-glas gezet heeft. Leg vervolgens een anderen ontvanger aan , en ver fierk het vuur , totdat 'er eerst geele , daarna roode en eindelyk bruine olie overkomt. Smelt het zout, dat tusfchen vloei-papier \].itgedrukt is , om het van de olie te bevryden , in het
zuure vocht, dat 't eerst is overgegaan , met by voeging van een weinig overgehaalden brande
wyn ; zyg
dan
dit vocht door papier , en laa!i
het , nadat het op een zeer zacht vuur is ukge dampt , tot kristallen fchieten. BENZOË - BLOEMEN. Neem fyn gefloten Benzoë , een pond , Gezuiverde Pot-asch, drie oocen , Zuiver water , agt pond. Kook
j4
Z
O
U
T
E
N.
Kook het in e en aarden pan op een
zacht
vuur, onale r een gefladig omroeren , tot de helft , e n zyg het vocht warm door papier heen.
Ver
kook , hetgeen op 't papier blyft liggen , met zes pond zuiver water , wederom tot de helft, en zyg het op dezelfde wyze door.
Doe de
vochten onder een , en verkook ze op een Z3cht vuur , tot 'er twee pond overblyve ; drup 'er vervolgens geest van vitriool in , zo lang 'er iets uit nedergeploft wordt.
Zyg het nederploffel
door , laat het zonder vuur droogen , en fiel het vervolgens , om opgeheven te worden. Om nu deze füblimatie nauwkeuriger te doen , en zeer zuivere bloemen te verkrygen , kan men zich bedienen van een laage fles , m et een cenig zins nauwer hals , (gewoonlyk een laage flangt.n
ofpraeparaat-fles genoemd ,) waarin men by ge deeltens het gedroogde nederploffel doet. deze fles , die in zand
moet gezet
Op
worden , wordt
geplaatst en met lutum tusfchen beiden vastge"' maakt eene glazen of houten fchyf, waarin in 't midden een gat gemaakt is , d :it
j uist
op de
opening van den hals der fles fluit ; hierna zet men op dezen fchyf een glazen klok of een an der glas , dat wyder moet zyn , dan de fles , waar uit men fublime{tl"t , en niet vastgemaakt wor den , ten einde nu en dan afgenomen te kunnen worden , om de bloemen 'er uit te haalen , die
door
z door fchyf
0
(j
T
E
N..
95
den hals van de fles opklimmen , en op de binne n de klok nedervallen.
PYN-STILLEND ZOUT VAN HOMBERG. Neem fyn
gewreven
Borax, een
half pond ,
Vitriool-olie , anderhalf once ,
Zuiver water , vier pond. borax in een glas , en giet 'er het kook ende water op , om ze te do en fmelten. Zet die glas in een zandbad , giet 'er allengs het vitriool zuur by , roer het met eene glazen pyp om , en Doe de
zyg het vocht nog warm door.
Laat dit
vocht
zacht vuur uitwaasfemen , totdat 'er dun ne blaadjes zich b eginnen aan te zetten. Vermin der dan allengs het vuur, zet het vocht ftil neder , wanneer 'er eene groote menigte van kris t allen zullen gemaakt WQrden , die men met ge destil le erd koud water wel moet afwaschen en daarna droogen. op een
GEZUIVERDE POT-ASCH.
Neem Pot-asch , zo veel gy wil t , Zuiver water , driemaal z o veel. Laat de pot-asch in een fmelt-kroes wel gloeien, om het aanhangen d vuil te verbranden ; wryf ze dan tot potácr" giet 'er het water op, en roe:r het nu en dan om , om het wel te mengen , zyg dan de loog door papier , en damp ze uit, totdat 'er
'
Z
96
0
U
T
E
N.
'er op de oppervlakte een vliesje gezien wordt:. Zet het
dan weg ,
om
de midden-zomen te
haten kristallizeeren , en herhaal dit , totdat 'er geen kristallen
meer aanfchieten.
Het
over"
blyvende vocht , van alle zout-kristallen wel be vry d , verkookt men vervolgens , onder een v1y tig omroeren , tot droogwordens.
Op dezelfde wyze zuivert men het loog-zout,
dat uit de asch van alfem , brem , of eenig ander bitter kruid , bereid wordt , hetwelk den naam van de plant ontleenende , genoemd wordt
ZOUT
VA N A L S É M , B R E M , &c.
Ook verkrygt men dit zout , hetwelk m en gc meenlyk Z O G T VA N W Y N S T E E N
noemt , uit het overblyffcl van d e destillatie van den geest van wynfteen , op die wyze , als daar befchreven is ; of wel , men brandt den ruuwen wynfteen ftérk in een kroes , e n na die in waier gefmolten en door papier gezeegen te hebben ,
dampt men de loog uit , totdat ze droog is .
Uit deze zouten , in even veel water ontbon den en door papier gezeegen , wordt de loog be reid , die men gewoon is te noemen
NEÊR GEDRU PTE OLIE
VA N W Y N S T E EN ,
· waarmede o o k overeenkomt h e t z o genaam de
VOC H T
VA N
VA S T E
S A L P E T E R.
Z
o
U
T
E
N.
91
BYTENDE LOOG , GRMEENLYK ZEEP� ZIEDERS - LOOG.
Neem versch gebrande Kalk ,
n egen onceil ;
Gezuiverde Pot-asch , zes oncen ,
Zuiver heet water vier p on d . Doe de kalk met he t water i n een yzeren pot; wannee r de kalk niet meer opbruischt en ge• :i
bluscht is :J voeg 'er dan aanil:onds de pot-asch by ,
tneng die w el onder een , en dek den pot toe ,
totdat het mengfcl is koud geworden. Na het wel
o mge ro e rd te htbb en , giet d an alles uit op een gla
zen tre chte r , waarvan de hals met boom-wol moet
voorzien zyn ; ten e inde de loog -daardoor dr.ui• pe.
Wanneer 'er geen vocht meer doorloopt ,
giet dan op den als
geno e g
gen ; fchud
n e ch t er
zo veel kokend water ,
is :J om drie pond lo og te verkry•
ver v o lgens
het bovenfie ge deel te
v_an
de loog met het onderfie wel onder een j e.n
bewaar ze
in flcsfen , die met een glaien fioiP
wel gefloten zyn.
Wanneer deze loog w el bereid
't
is ,
zal ze
m
geheel n i et of zeer we i n ig met z u uren op·
bmisfchen,; doch indien dit mogt plaats hebben ,
moet men
'er
meer kalk bydoen.
G
:ay"
.z,
0
u
E
T
N.
BYTENDE STEEN.
Neem b yt e nde Loog , zo veel gy wilt.
Verkook ze in een zuiveren yzeren pot tat
droogwordens ;
doe dit in een kroes op een
vuur , hetgeen allengs moet vermeerderd wor
den , totdat het zout zo vloeibaar wordt , al s ol i e • . Giet
dit gefi.nolten
zout in yzcren vonntj es ,
, welke vooraf met vet befo1eerd zyn , en bewaf!r ze in eene wel gefl oten flesch.
GEZUIVERD DELF - S TOFLYK LOOG·
ZOUT. Neem Spaanfche Soda , drie pond , ':l .
Zuiver water , twaalf pond .
· Kook · dit in 't
w ater ,
en
zyg he t door pa
pier. · Hetgeen op 't pap ier overblyfr , kook dit
· wèderóm met zes pond water , om al h e t zout
te doen fmelten .
,
en zyg het door.
Meng de
beide l o ogen onder een , en zyg die wederom door '· na ze genoegzaam uitgewaasfemd te
' ·ben ; zet het dan weg ,
om
heb-
kris t all en te laaten
fdüeten , welke van andere zouten , die 'er nog ·
mogten by zy n , door herhaalde koking en _ kris
talllzcering nauwkeurig moeten gefcheiden · wor den.
:VLUG�
z
99
VLUGTIC�E BL OÉ ME N VAN AM�io" N! A K - ZOUT.
Neem
A m 111 oniak-7róut , een
Gezuiverde
Pot-asch
pond , ,
twee en een
l)Ol1lÎ.
ha1f
Nä ze ieder aJzonderlyk fyn gewreven te heb•
ben- ,
vermengt men ze in een k r o mh als met
een wyden h als , m aakt 'er een
ontvanger
aan
vast , en foblimeert ze met een allengs ver meer�
derd vuur.
GEE S T VAN AMMONIAK - ZOU T.
Nèeri.1
Alim1 oüiak-zoüt , een Gezuiverde
pond ,
Pot-ásch
pond, ,
twèe en e e1i
- Zuive1' Water , vier polid. Wryf de zouten ie d e r byzonder e_n ,
half
tot poeier;
n a . ze in een. glazen kromhals ged,w1 té
hebb�n ,
giet
;er dan
het water op ; h ::i al 'er
vér door het vuur allengs twee pond van over.
volgens in een zand-bad ,
te veri1:èrken �
GEEST VAN
Neem
Al\D10NIAK - ZOU T l\IET \VYN.
ovèrgehaalden Bra1�clewyn , e en pond ;
Geesr van
Meng
Arnmoniak-zout , agt oncen.
ze ondec een.
G 2
GEtST
zoo
Z
0
U
T
E
N.
GEES T VAN AMMONIAK - ZOUT
MET
ONGEBLUSCHTE KALK BEREID. Neem versch gebrande Kalk , twee p on d ,
Ammoniak-zout , een pond , Zuiver water , vyf pond.
Na d e kalk en het zout ieder byzonder tot �en poeie r
gebragt, -en ze in
een wyden glazen
kromhals vermengd té hebben , doet men 'er het
by. Breng 'er dan , zo fpoedig als moog is , een zeer wyden o ntvanger aan , di e maar even m o e t vastgemaakt worden. Nu zal 'er fchielyk eene hevige opbruisfching plaats heb water
lyk
ben .
Nadat deze bedaard is " m aak dan het
lutum il: erker vast , en haal eerst met een zacht
vuur , d at
pond o ver.
al leng
s vermeerderd wordt , anderhalf met
Dit vocht moet in eer.e -nesch
een glaze n fl:op bewa1rd worden. GEES T , ZOUT EN OUE VAN
HARTS
HOORN.
Neem fchaaffel van Hartshoorn , zo veel gy wilt.
Doe dit in een yzeren k rom h al s , . die van bo
vën ·met eene
opening ,
waarop een yzeren dekfel
in een fornuis , en waar tusfchen beiden een gl aze n buis moet uitileeken ;
fluit , voorzien is , leg dien
maak 'er een wyden 01îtvanger aan vast ,
lmecr d an alle de voegen wel digt , zodát 'er
geen
z
0
u
T
E
N.
101
gee n op enin g zy ,
beh alven de glazen buis , waar
kunnen uitgaan.
Begin dan met e en z:;icht vuur
-
door de ontvlambaare lu c ht onverhin�ercl moet
te fiooken , en verfierk d i t allengs , totdat de
ontvanger warm wordt : houd met dien graad van hette e cn igen tyd aan , en vermeerder dan
het vuur , t o t d at de kromh als gloeit.
Op die wyz e verkrygt men een vlugtigen g\:es t , o lie en z o ut Sche id de olie van het v o ch t af, en be waar ze in een flesch tot gebruik. Meng d an het loogzoutige vo ch t en 't z o ut onder malkan der , do e 'er een gede el te gezuiverde pot-asch .
by , en haal het nog e e n s in een glazen krom
hals m e t e e n zeer zacht v u u r o ver , t e n einde
ze - beiden v an de bra n dige olie \Vel te zuiveren.
Indien het zout n og niet z u i ve r gen oeg mogt
wezen , moet men hetzelve , met een gelyk g e
wigt gezuiverde pot-asch , in een kolf
m�r
een
hel m opheffen.
Dezen gees t , zout en o li e kan men op gclyke wy zc ui t de beenderen van an d ere dieren vcr krygen , indien ze maar te vo re n , door koking
in water, van het m erg wel gezuivi.:rLl zyn.
GEVITRIOOLDE WYNSTE E N. Neem gezuiverde Pot-asch , z..o veel gy \;vilt ,
Kokend zu iver water , agrmar:il zo wel.
G g
Smelt
z
102
S melt
0
u
de pot- asch
T in
hot
pel 'er geest va n vitriool in zadigd
is.
Na
het
E
N.
water _, ,
totdat
cin d i ��cn
fching _, zyg dan de zout-loog ,
lfor na
en z�
d rnp" ver.
opbruis•
ze genoeg
zaam mtgewaasfomd te heliben , door papier·,
en
V crgdyk ook de berei
laat ze kris tallizeeren .
ding van het R O O K E N D E S A L P E T E R- Z O U R
en den H O O G S T V E R S T E R K T .t; N A Z Y N·
POLYCHREST- ZOUT. Neem zuivere Salpeter , Bloem van Zwavel , gclykc declcn. N a die wel tot poeier gc,vrt:ven e n onder een gem engd te hebben , werpt men ze b y poozen in een gloeiende kroes.
Na het ophouden der op·
ploffing , bat men ze een uur l ang in het vmir
glocïcn. Vcrvolgens fo1elt men het zout in ccne genocgzaanie h oeveelheid heet water ; daarna laat i11en d e zo u t-loog uitdampen
)
doorzygen , en
krist allen fchietcn.
WONDERZOUT de
VAN
GLAUBER.
Dit wordt op dezelfde wyzc uit de gezuiver
Soda bereid , als de gevitrioolde wyrficen
uit de pot-asch. Verp:clyk ook de bereiding van
pct
l E E - Z 0 U T- Z U L R.
GE-
Z
0
U
T
E
N.
103-
GE ZU IVERD E. SALPETER.
Neem gemcene Salpeter , zo veel gy wilt ,
Kokend zuiver w ater , zesmaal zo veel.
Het zout , in water geiinohen en genoegzaam
uitgedampt � zygt men door papier ; daarna zet
men de zout-loog op eene koele plaats , om te
kristallizeeren.
een kroes fo1elt ,
Wanneer men dezen falpeter in 'er
by tusièhenpoozen een twin
tigfle gedeelte bloem
van
zwavel bydoet , en ,
na het verbranden van de zwave l , dit zout in
dunne plaatjes u itgiet , verkrygt men het zo ge naamde S A L P R U N E L. GEZUIVERD ENGELSCH ZOUT.
Neem Epfom-zout � een pond ,
Kokend zuiv·er water ,. drie pond.
Het zout , in water gefmolten , dampt men uit �
totdat
'er
.een vliesje
op de oppervlakte ver
frh ynt; daarna zygt men de zout-loog door pa
pier , en zet ze op eenc koele plaats , om te
kristailizeeren ; doch als men een half pond van
die zou t-kristallen verkregen heeft , moet men de kristallifatie niet verder voortzetten.
GEBLADERDE WYNSTE.EN-AARDE. Neem Loog van \Vynfreen -zont , een pond ,
Overgehaalden Azyn , agt pond. G 4
Meng
Z
104<
0
U
T
E
N.
Meng dit onder een , en verkook het tot de dikte
van dunne firoop ;
'er dan weder
doe
om azyn by, tot het volmaakt verzadigd is ; en
damp vervolgens dit
zout in een glas , onder
een gefi:adig omroeren , langfaam uit.
Smelt het
gedroogde zout in overgehaald water
,
en
zyg
het door papier ; waasfem vervolgens deze zout" loog in een platten aarden fchotel , die wel ver
glaasd is , op een zacht vuur , uit , het zout " wanneer het begint droog te worden , nu e n
dan omroerende , o m het d e s te fchielyker ge
heel
te
doen uitdampen.
Dit zout moet men
in eene wel gefloten Hi:!sch bcwaarcn.
VOCHT VAN GEBLADERDE WYNSTEEN" AARDE.
N�em gebladerde vVynfi:cen-aarde � twee deden , Overgehaald water , een deel. Meng dit onder e.cn , en zyg het door papier.
MYNS TOFLYK AZYNZUUR - ZOOT, Neem gezuiverde Soda , zo veel gy wilt , Zui ve r kokend water , viermaal zo veel.
Smelt het zout in 't water � en doe 'er dan eene
genoegzaame
hoeveelheid
ovcrgchaaldein
azyn b y , om het tot een volmaakt midden-zout te maaken.
\Vanne::r het
IÜGt
meer opbrnischt ,
zyg
Z zyg
dan
O
U
T
de zout-loog ,
na
E
ze
N.
1 05
genoegzaam
uit
gcwaasfemd t e • hebben, door p apier , en zet ze op eene k o ele p l aats , om. kristallen
te
laat�n.
fchieten.
GETA RTARIZEERDE oF OPLQSBAARE WYNSTEEN. Neem gezuiverde
Pot-as ch _, zo v eel gy
wilt ,
K okend zuiver water, twaalfmaal zo veel. Smelt de pot- asc h in 't w at er , en doe 'er by
poozen room van w ynfieen b y , totdat het niet
meer opbruischt en volmaakt verzadigd is. Waas fem dan deze loog genoegzaam uit , zyg ze door papier , en ze t z e op e ene koele plaats , om laar.en kristallizeeren.
te
de berei
Vergelyk ook
ding van het W E Z E N LY K Z U U R- Z O U T VA N W Y N S T E E N.
Op dezelfde wyze bereidt m en , uit de gezui verde Soda en den room van \vynfl:ecn , het
P O LY C H R E S T- Z O UT VA N S E I G N E T T F.. GEZUIVERD AMMONIAK - ZOUT. Neem fyn gewreven Ammoniak-zout
gy wilt ,
Zuiver k o k end Smelt h'.:'t zout in
water , driemaal 't
,
zo veel
zo veeL
w :-iter � zyg het door p a·
pier , en d a m p het op een zacht v uur tot droog wordens uit.
G 5
GEE S T
106
Z
0
U
T
E
N.
GEEST VAN l\UNDERER . .
Neem o vergehaalden . Azyn , zo veel gy wilt , Vlugtige Bloemen van Ammoniak-zout, zo veel als genoeg is. Doe het vlugge zout by den azyn , totdat die volkomen verzadigd is. GEBARNSTEENDE GEEST VAN HARTS
HOORN. Neem vlug Zout van Harts-hoorn , een half once , Gezuiverd Zout van Barnfieen , zo veel genoeg is , Overgehaald water, drie oncen . Smelt het zout van harts-hoorn in 't water, doe 'er dan zout van barn-fl:een by , totdat het volkomen verzadigd is ; en zyg het vocht door papier.
OVERGEHAALDE
W Y N�
G E E S T M E T V I T R I O O L o F
. S A L P E T E R- Z U U R. VITRIOOL - AE Tl-IER.
Nee m \Vyngccst , door l o og- z o ut van water beç vryd , vier pon d ,
Vitriool-olie , drie pond.
G iet den wyngccst in een glazen kromhals ,
m eng hieronder by gedeelten en langfaam , ge
ib.dig fclr n d d en d c , het zuur ; nadat het mengfel
kond geworden i s , l eg d an een ruipJen ontvan
ger aan , en fiook uit een zandbad.
v u ur
dusdanig ,
dat 'er
pel , die overkomt ,
t u s fch e n
byna
Matig het
�cder drop
zes fecondcn ver
loop en ; en houd op met fiooken , wanneer 'er
zich zwavelachtige d a m p en vertoonen ,
en de
ol ie-dee l tjes , onder de gedaante van losfe bolle· tj es . die rn al k an'd er traag opvo lge n , en met de
w a te rige ftrcepen v e rge ze ld zyn , verfchynen ; hetgeen men gemeenlyk befp e urt , al s 'er zeven
en nvmtig oncen vochts zyn overgegaan.
by
dit overgehaalde
Magnefia ,
als
v oc h t
Doe
zo veel gebrande
g e no eg is , om
den zwavelachti
gen reuk gel1eel te doen v erdw yn en , en fclmd
t'lit
JOS WYNGEEST dit fterk om ;
gi et
MET VITRIOOL-
dan het vocht in een anderen
kromhals , en haal 'er met een een
ENZ.
ze er
zacht
vuur
pond vochts van o ver , d oe h ierby een
half
pond gedestilleerd water , feb ud dit wel onder malkander , en bewaar dan de bovendryvende aether in een fiesch met een wel gefloten glazen fiop.
MYNSTOFLYK PYNSTILLEND VOCHT. Dit wordt op dezelfde wyze bereid , als de
Vitriool-aether , met dit onderfcheid , dat men
by de tweede destillatie twintig o n ce n
afhaale.
vochts
VERZOETE SALPETER- GEEST.
1
Neem YVyngeest , door loogzout van water b e
vryd , d rie pond , R o okende geest
Giet allengs he t
van
z u ur
Salpeter " een halfpond.
by de al cohol in
wyde fiesch " en fchu d het geihldig o m .
cene
Laat
th.n de iksch los gefloten op cene koele plaat3 zeven ccne
dagen fiaan ; en h a al 'er vervolgens
zachte
over.
warmte nv e e
met
po:1d en agt oncen van
Giet dit voc�1t , na 'er een half p on d zui
ver water en eene genocgzaame hoeveelheid ge bran de Magnefö
"
om het .zuur te verzadigen ,
byge-Oaan te hebben � w e d ero m in een kromhals , en b aa l
'er
met een z:�cht vuur tv•ec en een half
pond v.in over.
M
A
G
N
E
S
I
A.
WITTE MAGNESIA.
Ne e m E n gelsch buikzuiverend
Zout , vier pond,
Zuiver water , veert ig pond. Smelt het zout in 't water_, en zyg het door papi er ; giet allengs hierby gezuiverde pot-asch, die in eene genoegzaame hoeveelheid zuiver
wa
ter ombonden en door papier gezegen is ,
tot
Laat het
'er niets meer wordt ncdergeploft.
vocht een weinig opkooken , en roer het derwyl om.
on
Zet het dan neêr , t otdat de hette
een weinig verminderd is ;
zyg het vervolgens
waarop de m agnefia zal blyven liggen , die met zuiver water zorgvuldig moet door linnen ,
afgewaschen worden , t ot
E s I A -' die uit
E N GELAND
wI
komt '
TT E
en
i.u
de winkels ook moet bewaard worden.
GEBRANDE MAGNESIA. Brand de witte Magnefia in een kroes met een
fterk vuur , en bewaar dezelv.e in een wel gefio ten glas.; gen oeg geb ran d zyndei, .moet zy
&een
zuuren m"1"
met
opbruisfchen.
B E·
uo
B E R E I D I N G E N u r r DE K A L K EN
Z WAV E L .
KALK-WATER. Neem versch gebra nde K alk � een -
f",ild ,
Z uiver water , ze st i e n pond.
Giet by tusfchenpoozen her water op de kalk ; en fch ud het nu en d an om ; wanneer de h�ttè
verminderd is , bewaar het in cene gefloten fles �h, en zyg het dàn èerst door , vranneer het moet gebruikt worden.
KALK - ZWAVEL - LEVER. Neem fyn gefloten Oestcr-fchelpen ,
Bloem van Zwavel , gèlyke dcelcn. :Meng dit onder een , en brand h�t in éen kroes twaalf minuten.
Bewaar het overblyffd
in e en e wel gefloten Dcsch.
PROEF-VOCHT VAN HAI-INEMANN.
Neem Kalk-zwavel-lever , twee d rach men , Room van Wynfl:een , zeven drachmer1 , Overgeh aal d water , zestien oncen.
Na de - zwavel-lever en room van
ieder b�zonder
tot poeïer gewrevtn
te
wynflecn hl bbell,
dc et
BEREID. UIT
DE
KALK
EN
ZWAVEL. . u r
doet men ze in een flesch·, e n fluit die , nadat het water 'er opgegoten is , digt ; fchudt het ver·
volgens wel om , en laat het fiaan , oni te be
zinken , opdat het helder geworden , in eene wel
gefloten flesch gedaan en tot gebruik bewaard worde.
Dit vocht kan niet lang in voorraad gehouden
.worden , wyl het fchielyk zyne kragt verliest. WlRTEMBERGER PROEF-VOCHT. Neem Operment , een once , Ongebluschte Kalk , twee oncen , Overgehaald water , een p o nd .
Na het operment en de
kalk ieder byzonder
tot · poeier gewreven , en daarna onder een ge mengd te hebben , giet men 'er het water op , en laat het twaalf u uren fl:aan. ·
Om dit v o cht , nadat bet bezonken is , lang goed te kunnen houden , giet men het in zeer kleine fleschjes , die wel gefloten zyn , over.
M E TA A L - B :E: R B I D I N G E N. HELSCHE S TEEN.
Neem best Kapel-zilver , een once , Geest van Salpeter , zo veel als genoeg i;.
Smelt het zilver
m
't zuur op een zacht vuur
in een glas , en waasfem de ombindi ng byna tot droogwordens uit,
Doe dan deze fl:of in e e n
wyden kroes , zet dien op 't vuur , dat in 't
begin zacht en vervolgens allengs vermeerderd wo rden , totdat de flof, die in 't eerst .llerk
.m oet
.kookt 0 zacht , gelyk wasch , beginne vlocïen , en
een weinig hiervan uitgegoten en behoorlyk be·
koeld zynde :,
de verëischte hardheid verkrygq
, giet het dan uit in y zeren ronde vonmjes ; die . àlvorens
met vet befmeerd zyn , om h e t daar-
door tot pypjes , tot 't gebruik gefchikt , te man
ken.
N adat dezelve koud geworden zyn , moe
ten ze in eene wel gefloten flesch bewaard wor
den.
GEBRAND
Neem
LOOD.
Lood, zo veel gy wilt.
Smelt dit in een yzeren lepel , doe 'er wat zw:
vel b y ,
en
roer het o m , terwyl het brandt ; wan• neer
M E TA A L - B È R È I D I N G E N.
üj
heet de vlam ophoudt , doe 'e r dan op nieuw iwa•
vel by ,
en
gaa zoo vo o rt , totdat het lood ge�
heel verkalkt is , wryf dit tot poeïer , en laat het door eene zeer fyrte zeef gaan.
GOUDGLIT-AZYN. Neem G oud glit , een half pond , Wyn-azyn , twèc p ond.
Laat het fl:aan ; en roer het nu en dart om , tot• dat de azyn zyne zuurte verloren heeft , het· geen men weeten kan ,
w annee r
het blauw papier
door den azyn n iet meer rood wordt ; l aat ver
volgens het vocht door bezinking helder wor� den.
LOOD - EXTRAKT. Neem Goudgl i t , zo veel gy wilt ,
Overgehaalden Azyn , viermaal zo vee1. Kook het op
e en
zacht vuur in eene aarderi
pan ; totdat de azyn zyne zu nrte verloren heeft ; _ zyg vervolgen s her vocht door papier , e n laat
het tot de dikte v:m h oni g uitwaasfrmen.
LOOD - SUIKER. Neem Loodwit , zo veel gy w il t ,
Ü\!ergehaaldern Azyn , tienmaal zo
l\:ook !mu loodwi.c
met
II
den azyn in
ved.
e c n e aar.o
den
i r4
M E TA A L - B E R E I D I N G E N.
den p an , totdat de azyn zyne zuurte verlore3 he eft ; zyg vervolgens den azyn door papier , en damp hem op een zacht vuur uit , totdat 'er een vliesje opkomt ; z et dan het vocht , na Île'i wederom doorge zegen te hebben , op eene ko ele plaats , om te kristallizeeren. AMMONIAKAAL - KOPERw Neem zuivere blauwe Vitrio ol , twee deelcn ,
Vlugtige bloemen van Ammoniak - zout , drie deelen. Wryf het wel onder mailrnnder in een glazen mortier , totdat het niet meer opbruischt , en een hemelsblauwe klomp geworden is , die , in vloeipapier omwonden ,
eerst op kry t en daar
na door eene zachte warmte gedroogd zy:i.de , in eene wel gefloten flesch moet bewaard wor d.en. GEZUIVERD YZER-VYLSEL.
Men legt yzer-vylfel onder e en e yle zeef, houdt boven deze zeef een zyl!leen , het fyncre gedeelte door aan te trekken.
en
om 'er
YZER- ROEST. Men befproeit het gezuiverd yzer-vylfcl meer maalen met azyn " en laat het in de zon fl:aan, totdat het geheel in roest verteerd wordt , dat
tot
een allçrfynst poeier moet gewreven werden.
YZER�
M E TA A L - B E R E I D I N G E N. YZER-TINKTUU R
MET
t t5
AZYN.
Neem Wyn - azyn , twee pon d ,
Gezuiverd Yzer - vylfd , twe e oncen.
Kook het op een zac ht vuur in een yzeren
pöt , totdat de helft van 't vocht is uitgewaas femd ; zyg . dan de tinktuur door papier , en
waar ze.
be
OPENENDE or G EWYNSTEENDE YZER· TINK.TUUR.
Neem
gezuiverd Yzer - vylfel ,
een
half pond ,
Room van \Vynfl:een , een pond , Gezuiverde Pot - asch , zo veel als genoeg is ter verzacliging ; Zuiver water , tien pond.
Na dit wel
on d er
een gemengd te h ebben ;
kook het vier en twintig uuren , met 'er nu en
dan zo veel water by te do e n , als 'er door het
kooken ve rlore n gaat ; zyg vervolgens door papier , en laat
feinen.
het
tot
SAMENTREKKENDE
Neem
Yzer - roest , drie
t{vee
het
vocht
pond uitwaas-.
YZER-TINKTUUR.
oncen ,
Geest van Zee - zout , zo veel genoeg is 3 om
het yzer te ontb;nden. H
z
Laat
116
M E TA A L - B E R E I D I N G E N.
Laat het in eene zachte warmte fiaan , en doe "er b y , n adat het opgelost is
,
overgehaalden
wyngeest , zoo veel gen oeg is ,_ om met het vocht twee en
een
half pond uit te maaken.
YZER-AMMONIAK- ZOUT· BLOEMEN. Neem z e er fyn gewreven Bloedfl:ecn , Geest van Zee - zout , van ieder nvee oncen ,
Fyn ge wre ven
Ammoniak - zout �
zestien
oncen. Wryf den bloedfl:een met den zout - geest in
ee n fteene1i mortier ; voeg 'er dan het ammoni
,
doe het alles in een wydcn fiool ,
en laat het in een zand-bad füblimeeren. moet
Men
vooral zo�gen , dat bet vuur b ehoo rlyk:
gematigd worde ; wyl anderzins het ammoniak
zout alleen opgeheven wordt , weshalven men
het vuur. wel tr.apswyze , maar echter fc !iiclyk
g_enoeg zodanig moet verftcrken , dat de bodem 't glas byna· g eh e e l gloeïe.
v.an
SAMENTREKKEND YZER-VOCHT. De fl:of,_ die ,
na
l)e� opheff�a der Yz� - am"
rn oniak - zout - bloemen , op den bodem der retort overblyfr , die donker.bruin van kleur_ v.an
i�naak is , laat
men ,
z onder 'er
en
w.r:an�
w ater
by
t:.: doen , op e,ene vochtige plaats v�n zelfs fmeltcn ,
n7
M E TA A L - B E R E I D I N G E N. ten , waardoor zy eene oran j ekleur
verkrygt ,
en
famentrekkend en dik w ord t .
TINKTUDR
VAN
YZER-Al\E\IONIAK
ZOUT- BLOÈMEK
Neem
Yzer - ammoniak-zont-bloemen , een once ,
Zuivere n -overgehaaiden Brandewyn , vyf
,oncen. Meng het wel onder een , en trek 'er op
zeer zacht vuur eene
oranjekleurige
tink t u ur
een
van ,
die , nadat ze door papier gezegen is , moet be waard worden.
YZER-VITRIOOL� Neem
ge zu ive rd
Yzer - vylfd , een half pond ,
Vitriool - olie , met viermaal de sti lle e rd water verdund ,
zo
veel ge
zo v e el als
gen o eg is , om het yzer re on tbin d en .
Na de
vitriool - olie
en het water o nd er een
ge1m�ngd te h ebb e n , doet men
het yzer - vy lfrl b y
ten is ,
w e dero m
,
en ,
'
er
by poozen
wanneer dit gefü1ol
drie pond gedestilleerd water ;
na dit m engfel behoorly k te hebben doen
uit
waasfemen , zygt men her
en
zet
kristallrn
te
het
op
fchieten.
door papier ,
eene koele plaats ,
H 3·
om
GE-
u8
_M E TA A L · B _E R E I D I N G E N. GEBRAND YZER-VITRIOOL.
Nei;:m Yzer - vitriool , zo veel gy wilt.
· Brand het in eene onverglaasde aarden pan ;
totdat het wit worde , en geheel droog zy.
In
dien men deze bewerking verder vo ortzet , tot
dat het p9eïer eene roode kleur gekregen heeft , noemt men het D O O D E N K O P VA ;\T V I T R I O O L.
GEZUlVERDE KWlK. Neem levende Kwik ,
Y zcr - h amerfiag, van ie der even veel. '\Vryf het onder een , en destilleer het uit een yzeren of glazen kromhals in een glazen om
nnger, die met
water
gevuld is,
KWJK - ONTBINDING. Smelt in falpeter - geest op een nrnatig zoo en
veel kwik , als 'er
voeg by deze
111
v u 11r
opgelost kan worden ,
ombinding ,
terwyl
ze
nog
warm is , twaalfmnal zoo veel overgehaald water.
MINERAAL · ::.\lOOR, N;:cm
gezuiverde Kwik ,
Dloem
van Zw::ivcl , gelykc deekn, 'Wryf
M E TA A L - B E R E I D I N G E N.
u9
Wryf ze i n e e n glazen of fl:eenen mortier
-met een glaz e n fiamper wel onder een , totdat de kwik-bolletjes niet m eer z ich tbaar z yn .
OPGEHEVEN BYTENDE KWIK. Neem gezuiverde Kwik , vier dcelen ,
Salp eter - geest , zo veel genoeg is , ow. de kwik te ontbinclen ,
Gedroogd Zee - zout , zeer fyn gewreven ,
Gebrande Yzer - vitriool , zeer fyn gewre· ven , van elk vyf deelcn.
Ontbind de kwik in den falpeter - geest.
Doe
deze ontbinding tot een witten , geheel droogen zout - klomp uitdampen , wryf denzelven wel fyn ,
en doe 'er dan het zee - zout en de vitri oo l by.
Na dezel ve bchoorlyk
onder ee n gemengd te
hebben , doe ze d oor een papieren koker in een
glazen fiool , t o tdat die byna half vol is , en fublimeer in een z an d - b nd , dD.t eerst met een zacht, en
·
vervolgens met een trapswys vermeerderd vuur
gcJlookt wordt. Na het eindigen der fublimatie ,
breek dan het glas , en haal 'er het zout uit ,
dat ze.er wit en blinkend is , en wel gefcheiden behoort te worden van de roode fiof , di e op den
bodem zit , en weggedaan m0ct worden.
H 4
VER-
uo
M E TA A L - B E R E I D I N G E N. VERZOETE KWIK oF CALOMEL.
Neem opgeheven bytende Kwik , die in een glazen mortier fyn gewreven is , een
pon d ,
Gezuiverde Kwik , tien en een
half once.
\i\lryf ze met c�n glazen fl:amper in een gla ;zen m orti er \vel te famcn , 'er n u en dan een wein i g
w ater b y doende , totdat de kwik - bolle
tj es geheel on zichtbaar wo rde n . ièl
in
een
fio ol
,
Doe dit meng
welke 'er flcchrs tot een
derde gedeelte mede moet gevuld zyG , en met
een p apieren flop gedekt wordt. Sublimeer dan. in
een zand-bad met een allen gs vcrmeerde rd vuur , , dat na verloop van anderhalf u ur het fierkst moet zyn , en op dien graad geh ouden worden , tot
'er niets meer opklimme.
Na het eindigen der
fublimatie , br e ek dan de fiool , e n doe het roode
poeïer, dat by d en b_odem zit , en het witte ,
dat zich aan den hals gezet heeft , b e iden weg.
De opgeheven fiof wryfr men fyn � en fublimeert dezelve nogmaals drie keeren op eene gcly�e
wyzc. WITTE NE
ÊRGEPLOFTE
KWIK.
Neem gezuiverde Kwik , twee oncen ,
Salpeter - geest , zo veel gen oeg is , om de
kwik te ontbinden ,
Overgehaal<;l water, twintig oncen,
Na
1�1
M E TA A L - B E R E I D I N G E N.
Na de kwik in den falp ete r - geest ontbonden hebben ,
te
doe 'er
en zyg
het water by ,
deze ontbinding door papier ; neem dan Gene ontbinding van zee - zout , uit één deel zout
en
zes deden overgehaald water befl:aande , en laat
'er dit indruppen , tot 'er niets meer uit ne dcrgeploft wordt. \vaart men , na
Het nefagevallen p o eier het wel
be"
afgewasfchen en ge
droogd te hebben , on der den gewoonen naam van W I T T E N E Ê R G E P L O F T E K W I K.
vocht
,
By het
waaruit deze kwik neêrgeploft is , giet
men allengs geest van am m on i ak - zou t , zoo lang 'er zich een wit poeïer uit affcheidt , dat ver volgens herhaalde reizen met warm water afge·
wasfchen ,
totdat d it fornakloos is ,
met eene
zachte warmte gedroogd , en , ter onderfcheiding
van het vorige , W I T T E K \V I K- K A L K genoemd
wordt.
ROOOE NEÊRGEPLOFTE
KWIK.
Neem ge zuiverde Kwik , zo veel gy wilt , .Salpeter-geest , zo veel genoeg is ter ont
Na
binding van d e kwik.
de kwik in d en falpeter - geest opgelost te
hebben , waasfèmt m e n de ontbinding u:t tot
een
droogen ,
wit te n
zou t - k l om p ,
die
tot
poeïer gewreve n , in een glazen kolf gedaan , en niet een
allengs
vermeerderd vuur geftookt: moet H 5
wor"'.
M E TA A L - B 'E R E I D I N G E N.
u2
worden ,
totdat het
glas , hetgeen te voren met
damp ge v u l d was , do o rfchyn e nd begint te wor
den , en de ftof in roode giinfi:erende fchubben veranderd wo rd t.
MINERAAL · TURBITH. Neem gezuiverde Kwi k , twe e oncen , Vitriool - olie , vier once n .
Giet de vitriool - olie in een glas op de kwik ,
en laat h et zich door eene allengs vermeerderde
warmte tot een witten zout - klomp vereenigen , die
met
worden.
een Herk
vuur
gehe el moet uitgedroogd
Deze il:of zal , door het bydoen van
een e groote h o e ve e l he i d heet overgehaald water ,
teril:ond eene ge elc kleur aanneemen , en een p o eïe r worden , dat men in een glazen mortier met
het water fle r k wryven mo et. Nadat h e t pocïer gezakt is , giet 'er dan het water af, en wasch deze Hof herhaalde reizen met versch overge�
haald water , totdat het fmaakloos wordc. SPIAUTER- BLOEMEN. Men werpt kleine fl:ukjes Spiauter in een rui men ,
gloeïenden , hoogen
tusfchenpoozen.
en
hellend en k roes by
Uit het brandende metaal z ul
len vlokken o pgeh even worden , die men moet
wegneem en , o m den vryen toegang der
lucht 11iet
1 23
M E TA A L - B E R E I D I N G E N. niet te beletten ; en vervolgens het witt e
rn
lig
tere gede el te derzelven door een zeet' affchei. den. SPIAUTER- KALK , D OOR NEÊRPLOF
FING B E REID .
Neem Spiauter, een once ,
Vitriool - olie , met viermaal zo veel ge destilleerd
water
vcrdt111d , als genoeg
is , om het fpiauter te ontbinden,
Gedestilleerd water, agt pond.
Smelt het fi1iauter in 't zuur, en n a deze ont
binding door papier gezegen te hebben ,
doe
'er het water by ; druppel 'er vervolgens allengs
de ontbinding van zout van wynil:cen in , tot
d at 'er niets
me e r
worde neêrgeplofr.
Zyg dan
het voçht door papier , en d ro og de kalk , na ze meermaalen m:=t heet water afgewasfchen
he bb e n , op
te
een zacht vuur.
BEREID SPIESGLAS. Men doet het fpies glas , na het in een yzeren
mortier fyn gefiampt , en op een fiecn met een
weinig water wel gewreven te hebben , in een
w y d en
d ik w! ls
pot , giet 'er d an water op , fchudt het
om ,
troebel is.
en giet het over , terwyl het nog
Laat dan het water fülfiaan ,
om
te
he·
1 ::4
M E. TA A L - B E R E I D I N G E N.
bezinken , w anne e r 'er een fyn poeïer op den bodem zakt , dat gedroogd moet worden.
gro ve poeïer ,
Het
dat zi ch door het omichudden
met 't wate r niet vermengt, moet men op nieuw
fyn wryven , en voorts op dezelfde wyze �e handelen.
MOOR VAN SPIESGLAS. Neem bereid Spiesglas , drie oncen ,
Gezuiverde K.wik , vier oncen , Bloem van Zwavel , twee o ncen .
Wryf het in een glazen mortier , totdat het een zwart poeÏell' geworden is , en de kwik . bol letjes in 't ge he el niet meer zichtbaar zyn. ZWEET- DRYVEND
SPlESGLAS.
Neem fyn gewreven Sp i esgl as , twee deelen ,
Zuivere Salpeter , tot e e n aUerfynst poeïer gewreven , zeven deelen.
Na het wel onder een ge mengd te hebben ,
doet men het by klein e gedeeltens in een gloeï
enè,en kro e s , om af te branden , altoos wel zorg
dragende , om t e lke n s het vorige wel te doen
uitbranden , eer men 'er iets op nieuw bydoet. Laat het dus
een kwartier
um s
in het vuur
ftaan , wel zo rge nde , dat de kroe s glo eïen d blyft , wa:irna men alles koud laat w ord en .
De witte ,
har·
M E TA A L " B E R F: IDIN GE N. u5 harde fl:of, die •er dan overblyft, wordt genoemd O N G E WAS S C H E N Z W E E T-D RYV E N D S P I E S G L A S , d at , na het uit den kroes genomen te
hebben , in eene wel gefloten flesch moet gedaan
worden , om het tegens het vochtig of fcherp
worden te bewaaren.
Om nu het .fi.- F G E wA S�
S C I:l E N Z W E E T-D R Y V E N D S P I E S G LA S te ver
krygen, doet men de il:offe , terwyl ze nog gloeï end is , in kokend overgehaald water , en roert het met een houtje om ; d aarna laat men het water füHlaan , de witte kalk 'er uit neêrzinken,
en giet het bovendryvend vocht af; deze witte kalk wascht men herhaalde . reizen met water af,
totdat het geheel fmaakloos zy , droogt ze ver volgens in de fchaduw , en bewaart ze in een� gefloten flesch. GLAS VAN SPIESGLAS.
Neem Spiesglns , zo veel gy wilt.
\Vryf het fyn , en füooit het op e en e onver
glaasde , o n di ep e , aarden fchotel , zet het vervol gens op een weinig vuur , 9m het fpiesglas lang
zaam heet te doen worden ; roer het inmsfi:hen
met een glazen of t ab akspyp geduurig om , om -
het klonteren te beletten.
·wannee.r de dampen ,
die 'er dan uit opryzen , en naar zwavel ruiken , met dezen graad van bette begjnnën. op te '11:n , vermeerde.r dan
cwi
weinii het
hou,
vauu" om ze
1 26
M E TA A L - B E R E I D I N G E N.
ze weder te
voorfchyn te doen komen ; gaat dn5
voort , totdat 'er geen d amp meer opryst.
Doe
dan deze kalk in e en glocïenden kroes , wa ar op
een dck fel gelegd wo>dt , en fmelt ze met een
fierk vuu r , totdat ze
de
gedaante van gefm olten
glas verkrygt ; giet vervolgens de gefü1olten fl:offe
een
op
heeten marmeren Heen uit.
om alles langz aam
te
Men z orge ,
d o en bekoelen , ten einde
het glas niet aan flukken
fpringe.
SPIESGLAS - WYN VAN HUXHAM, Neem Glas van Spiesglas , tot een zeer fyn poeïer gewreven , een oncc , Spaan fchen Wyn ,
twee
pon d.
Laat het twaalf dagen trekken , en fchuc.l het
nu
en dan om ; zet het daarna
neder
om te be
zinken _, totdat de wyn volkomen helder is , die
vervolgens voorzichtig afgegoten , door p::ipier gezegen _, en in eene wel geflo ten flesch bewaard moet worden.
BRAAK - WYNSTEEN. Neem Glas van Spiesglas , tot een zeer fyn poeïeï gewreven , drie oncen _,
Room van Wynfl:een , een half pond ,
Zuiver water ,
zei pond.
Na het glas van fpiesglas e n den wynfl:een iedèr afzonderlyk wel gewreven te hebben , doet men z:
M E TA A L - B E R E I D IN G E N. ze
127
onder een , en k ookt ze twaalf uuren lang in
ee n verglaasden aarden pot , 'er n u en dan , naar maate het water verkookt , warm water byvoegen- de , om d e n wynfi:cen altoos ontbonden te doen
blyven ; en zygt dan het vocht k o ken d door papier. Dit vocht laat men daarna in eene aarde n , ver·
gla as d e
,
wy d e ,
ondiepe
pan
fch iel yk
tot
d ro ogworden s , onder een gefl:adig omroeren ,
uitwaasfèmen.
VVryf dan dit zout ,
koud geword e n is ,
nadat het
na uwkeurig tot een zeer
fyn poeiër , en b e waa r het in eene wel gefloten flcsch.
MINERAAL - KERMES. Neem fyn gewreve n Spiesgla s , vier oncen ,
Gezuiverde Pot- asch , zestien oncen , Zuiver water , zo ve el genoeg is.
Meng en kook het drie uuren lan g in e en yze.; ren pot , totdat 'er agt pond loog overblyfr ; zyg daarna het vocht nog heet door papi er , en zet h et weg.
Het roodachtig poeiër , dat , n a 't be·
koele n van het vo cht , op den bodem gezakt is ,
fcheidt men af, met 't vocht door papier
te
zygen , wascht h et herhaalde reizen met water
af, en laat het droogen.
Met het door-gezegen
vocht en overgebleven fpiesglas 'er
kan men ,
na
water by gedaan te hebben , dezelfde be·
werk i ng herhaalen , zoo lang 'er een foortgelyk:
poeiër
uit 2"efcheiden
wordt.
GOUD.
t.23
M ET A A L - B E R E i n I N G t N.
GOUD - ZWAVEL VAN SPIESGLAS. Neem fyn gewreven Spiesglas , twee on cen 1 Bloem van Zwavel , drie oncen , Bytende Loog , Zuiver water , van elk vyf pond. Meng d it onder een ,
en
kook he t , ondet
een geduurig omroeren , in een yzerert pot , tot•
dat het vocht op de helft uitgewaasfemd is. Zyg
de loog , terwyl ze nog heet is , door papier , en ,
na by dit vocht twaalf pond overgehaald
water gevoegd te h ebb en , drup 'er allengs geest
van vitriool in " zoo lang 'er zwavel uit n cêrgeploft
wordt. De neê rgeilagen zwavel fcheidt men , met
het
vocht door papier te zygen , 'er af; was cht
ze met warm wate r vlytig af, en droogt ze met
eene z ac ht e w armt e .
BOTER VAN SPlESGLAS.
Neem
Glas van Spiesglas , vier oncen ; G edroogd Zee-zout, zestien onc;en ; Vitri ool-olie ,
Zuiver water , van elk agt oncen. Na het glas en zout afzonderlyk tot poeiër ge"
wreven , en vervolgens vermengd te hebben ; · doet men ze · in . een glazen tubulaat-retort , en
giet 'er dan de vitriool- o.lie , die te voren met het wa-
M E TA A L - D E R E I D I N G E N.
I '.:!9
water vermengd moet zyn , by ; Jeg dan een ont
vanger aan , e n , na alle voegen wel d igt �c
maakt te hebben , destilleer in een z an d- b ::td m :t een zacht vuur , dat allengs vermeerderd vvordt ,
totdat 'er geen vocht meer overkom t .
g i e t men terllond over ,
fl e sch ,
en
Dit vocht
bewaart het in eene
die met een glaz en fl:op wd gefloten
wordt.
I
l\ ED ICINAALE SPlESGLAS - KONI:.\'G. Neem Spicsglas , vy f on een ,
Gedroogd
Zee-zout , vier onccrl ,
Gezuiverde Por-asch , een once. Na ze t ot poeïer gewreven en vermengd te
heb ben , fo1elt ze in e:.:. n króes , en
wanneer alles wel gef111olten is .
uit ; frheid dan het
in
fi.J1't ie ,
e e n gi e t-kroes
metaaläd1rigc van de ihk
ken , fl:amp het tot · een gr of po<.:Ï,: r , en bew a a r
he: ,
na·
't
met
zuiver
water
afgcwasfoh.:n te
hebben.
r
P O E i•
P .
O
E
Ï
E
R
KRAMPSTILLEND POE:ÏER. Neem z uivere S alpete r , een oncc , Gevitrioolden Wynfieen , een half once ,
;
Door kunst gemaakte Vern iljoen ,
twee
drachmen. Na ze tot poeïer gewreven
te
hebben , m eng
ze onder een.
SAAMGESTELD POE iER VAN KALFS VOET.
Neem versch
gedroogden wortel van K alfsvoet ,
twee drachmen , welriekende
Lisch , Pimpernel-wortel , van elk drie drachmen , Kaneel , twee fcrupels ,
Gevitrioolden "\Vynfl:e e n , twee drachmen.
Meng ze , tot poeïer gewreven , onder een "
en bewaar het in eene wel geflote n
flesch.
SPE·
p
0
E
Ï
E
R
s.
I3t
SPECEREI - POEÏER. Neem Kaneel,
Muskaat-noot , Zaad van k lein e Cardamom , zonder zaad4 huisjes , Gember , gelyke deelcn.
Wryf ze te famen tot poeïer , en bewaar het in eene wel gefloten flesch.
SAAMGESTELD POEÏER VAN KREEF� TEN - SCHAAREN. Neem bereide Kreeften-fchaaren , twee oncen, Bereid rood Koraal , een once , Witte M agn efi a , Meng z e onder een.
een half once.
KENT- POEÎER. Neem Kreeften. fchaaren , Kreefts-oogen ,
twee
o nce n ,
Rood Koraal ,
Parels , van ieder een half once , Gebranden Harts - h o orn , "\Vitten B a rn fl:e en , van elk twee drachmen , �egengif-wortel , agt fcrupels , Oosterfchen Bezoar-fteen , Viper-vleesch " van ieder vier fcrupels, Bbd-goud , .
een
fcrupel.
I
.'!.
Na
p
IJZ
Na
de
0
E
Ï
aard-achtige
E
R
s.
middelen en d e n barn fl:een
op een wryfücen met een wein ig water tot een nlh:rfynst poc:ïer , dat niet meer op de tanden knerst , gewreven , en het overige ook tot een
zeer
fyn potia gem :rnkt te hebben , mt:r;it men
ze onder een. DRAG.\N - POEiER. Neem Arabifche Gom ,
Gum-dragan , Styffèl ,
v an
elk
ern once ,
Zuivcrè S u iker . twee on c en . \iVryf ze tot poeïer
en meng ze onder een.
:i
DOVER'S POEÏER. Neem Braakwortel , Gezuiverde Heulfap , van ieder ern fcrnpel •· Gevitrioolden Wynfl:een , drie drachmen. \Vryf en meng ze wel onder een tot poeïer.
Elf grein bevatten een gkin H1.:ulfap.
ROOK- POÜER. Neem E enzoë , BarnO:een , Mastik ,
van
ieder zes
�
dracl11ncn ,
Storax , een ha f once ,
Kaneel , t we e drachmen ,
Kruid-nagekn , een drachme.
Na
P
0
E
Ï
E
R
S.
133
N a z e tot een grof p o eïe r gewreven t e heb"
bt:n , mengt men ze o n der e en . S AAMGE STELD
POE.ÏER VAN MYRRHE.
Neem l\1yrrhe , een half once , , Opoponax �
Sagapenum _, Bevergeil , van ieder twee drachmen > Olie van Kruis-Munt ,
vVynruit , van ieder vier droppels.
Meng ze , tot poeïer gewreven , onder een , en
bc.:waar het in eene wel gefloten flesch.
NIES - POEÏER.
Neem gedroogde bladen van Mans-ooren ; l\1ajolyn ,
Syrifche Thym , Lavendel-bloemen , gelyke dee�
len. Wryf alles te famen tot poeïer. WITTE SI E F _, oF POEÏER VOOR DE KOEKJ E S VAN RHAZES. Neem Loodwit , in R oozen-water gewaifchen , tien drachmen ,
Styffel , een half once ,
l 3
Ara ·
134
P
0
E
Ï
E
R
S.
Arabifche Gom ,
Gom-dragan � van ieder twe e drachmen ,
Kamfer , met een weinig brandewyn ge-
Dit
wreven , een half drachme.
on d er een gemengd zynde , maakt men
tot een allerfynst p o eïer , dat i n ecn c wel geflo ten fiesch moet bewaard worden.
K O E K:
1 35 K
0
E
K
J
E
S.
WORMDRYVENDE PURGEER-KOEKJES. Neem bereide Scammonium , Verzoete Kwik � van ieder drie drachmen ,
Z u i vere Suiker � vier
oncen .
Na ze tot poeïer gewreven te hebben , mengt men ze nauwkeurig onder een , en maakt 'er , door middel van gom-dragiin-flym , koekjes van , die een half drachme ,
twee fcrupels
en
een
drachme zwaar zyn. WITTE B ORST- KOEKJES.
Neem Arabifche Gom , Zuivere Suike r ,
van
ieder een half pond.
Na dit in een weinig water te hebben doen ontbinden ,
moet men het doorzygen , en daar
n a , onder een gefiadig uitwaasfemen ; op
't
omroeren ,
op 't vuur
e in de mengt men 'er vier
onccn ei- wit , dat in oranje-bloesfem-water ont bonden is , onder , , en maakt 'er koekjl's
van.
ZWARTE B ORST- KOEKJES. Neem Drop ,
Arabifchc G o m ,
van
ieder vier or c ;n ,
Zui ve re Su iker , agt on�en. I 4
��
K
0
E
J
K
E
s.
Na d it in h e e t water ombonden t e hebben ,
m oet men h et doorz ygen ; en d aarn a . qp een zacht vuur uitwaasfcrnen
kwaam
maak en.
d.c eg wurdc ,
,
om
tot,dat het
een be
'tr koekjes van t�
CATCIIOU - KÓEKJES. Neem Catchou ,
Arabifche Gom , van ieder twee oncen , Zuivere Sui k e r , agt onccn.
Wryf het on der e en tot poeïer , en maak 'e�
met roozen·w:.:i.ter
koekjes van.
Z \V.l\VEL - KOEKJE S .
Neem E !ocm v a n Zn·avel , t w e e
,Zuivere Suiker �
Na d it ontkr een
oncen ,
vier oncen.
tot
poeier
gcv;reven te
Jwh l'tll , n� aak t men 'er , door rniJ
dr;1ga11· Hym , kod:j:.:s van.
van
gom�
1 37 p
I
L
L
N.
E
ALOË - PILLEN. Neem fyn ge wre ven Socotrynfche Al oë , Ex[rakt va�1 Gentiaan , gelyke deelen. Meng ze onder
een
,
en fiamp
ze tot een
deeg , om pillen van te maaken.
COCCI-HE - PILLEN. Neem Socotrynfcht.: A l o l: , B ereide Scammoni u m ,
v an
ieder een once ,
Polychrest-zont , een drach me " K o loq �1Ïnt , een half once ,
Olie van Kru id-n agelen , een half drachme.
'Vryf d e aloë
e n 'c
tot poeïcr ; mu1g
'er
fcamrnonium met het zout vervolgens de koloquin t ,
die z e e r fyn m o e t gemaakt worden , en de olie
o nde r ; en breng het , d oor middel
van
flym va11
arabiièhe gom , t ot een pillen-deeg.
PILLEN VAN E XTRA CTU.M CATHO LICU:M. Neem gommig Extrakt van Aloë ,
een
once ,
Extrakt van zwarten Nies-wortel , drachmen ,
I
5
twee
p
I
L
L
E
N.
Extrakt van K olo quin t , een dr achm e , Bereide Scammonium , drie drach men.
Meng ze onder een , en maak 'er een pillen-deeg van. GOM - PILLEN. Neem Duivels-drek ,
Galbanum , Myrrhe , van ieder een half once ,
Overgehaalde Olie van Barn!l:een , een
balf
drachme . .l\Ieng ze onder een , en Hamp ze met bran dewyn tot pillen.
MAJERNE - PILLEN. Neem Suikerei-wortel , Kruid van gezegen de Distel ,
Toppen van D uizend -gulden-kruid , v:m ieder twee oneen , Zuiver wa ter , zo veel genoeg is. Kook
dit
een
uur
vochts overblyft , en ,
,
na
totdat 'er vier po nd dit doorgezegen te heb
ben , laat 'er een uur la n g in trekken Gezuiverd e Senne-bladen , Gefüeden Rhab arber , van elk zes drachmen. Zyg dan dit vocht wederom door, verkook
het op agt oncen , en doe 'er by
Gommig Extrakt van Aloë , vier on een ;
laat
p
I
L
L
N.
E
1 39
la1t het di.'larna op een z�cht vuur op nieuw uit waasfemen , totdat 'er pillen van gemaakt kun nen worden , en doe 'er ten laatfren by
Gedeftilleerde Foelie-olie , een half drachme . PILLEN VAN RUFFUS. Neem Socotrynfche Aloë , een once , Myrrhe , een half once , Saffraan , twee drachmen. Na ze fyn gewreven te hebben , meng ze @n d c r een , en maak 'er met brand ew yn een pillen· deeg van.
PILLEN VAN ZEE - AJUIN. Neem fyn gewreven Ammoniak-gom , Matig gedroogden Zee - aj u in , van ieder een half once ,
Poeïcr van kleine Card amo m , twee drach· men.
Na den zee-ajuin in een fl:eenen mortier ge fiampt te hebben , mengt men 'l!r de poeïers
onder , om het
een pillen-deeg te maaken ,
tot
die te hard zyn d e , weinig azyn-honig gemaakt w orden.
met
van
het bydoen van een
zee- aj uin
,
moet weck
p
L
I
PILLEN
Vi\ N
E
L
N.
BARN.STEEN.
Neem bcreidt'n Barnfieen , anderhalf once , M astik
,
een oni:e �
Sucoirynfche Aloë ,
twee
en een half on ce ,
Ronden Holw1Jrt tl , tWl:'e drachml'!' , Tmktuur van Barnil:i:en , zo veel genueg is. Dit alles tot poeier gewreven onder een barnfieen
,
tot
en ftampt het
,
men µ-t mèn
met tinktuur
van
een pillen-deeg.
SAAM·
.
SAAMGESTELDE CONSERV EN. PRUIMEN - CON SERF.
Neem Merg
vim
Franfche Pruimen � een pond , C a sfia ,
T;imarinden , van ieder twee en een half once , Senne-bla, len � vier oncen ,
Kon an der zaad , een half once ,
En k ele �iroop , een p on d . Na de frnnc· bla den en het koriander-zaad tot een fyn poeïer gewrevl!n te hebben , mengt men ze
on d er de ov6!rigen.
SAAMGES TEL D CONSERF VAN
WATER·
LOOK. Neem bladen van \Vater - look , Catchou , Wortel van Zeven-blad /1
van ieder t ot
poeïer gewre ven , twee oncen , Mmkaat-noot , Kanerl,
i\.rabifche Gom , van ieder tot poeier ge wreven , een once, Ge-
1 4 i SAAMGESTELDE CONSE RVEN. G ezuiverde Heulfap , dat in Spaanfchen
wyn ontbm:den is , anderhalf drachme , Rr ozen-hunig , agt en twintig oncen. Na het heulfap met den honig wel vermengd te he bben , doet men het by het overige. Tien fcrupels bevatten
na
geno eg een grei n
heulfap. THERIAAK.
Neem Specerei- pocïcr , eenJialf pon d , Fyn gewreven wortel van Virginisch Slan
gen-kruid , drie oncen , Gezuiverde Heulfap ,
dat in Spaanfchen
wyn ontbonden is , drie drac hm e n , Afgefdmimden Honig , agt en twintig on ccn . N a h e t hculfap met den honig w e l vermengd hebben � doet men het by het overige. Een o nce bevat na genoeg vyf grein heulfap.
VIER - LEDIGE THERIAAK.
Neem ronden Hol-wortel , Gentiaan-w ortel , L:mrier-beziën , Myrrhe , van ieder rot poeïer gewreven ,
twee oncen , Afgefchuimden Honig , twee pond. Meng het onder een. CON-
SA AMGESTELDE C ONSERVEN.
143
CONSERF VAN SCHARLAKEN - BEZIËN. · N€em Siroop van Scharlaken beziën , anderhalf pond , Aloë-hout , Kaneel , van ieder zes drachmen. Na de firoop warm gemaakt en een • weinig
verdikt te hebben , ment;t men 'er het overige onder , dat te voren tot een fyn poeïer moet gewreven zyn. vVanneer het
M E T A M B E R G RY S
wordt voorgefchreven , moet men b y een once
van
dit conferf agt grein amber doen. ·
C ! T W E N· G E B R U I K.
MENGSELS TOT DIG
WATE �l VAN FERNELIUS. Neem bytende opgeheven Kwik , een drachme ,
Gedestilleerd water , een pond. Meng het onder een.
BYTEND WATER. Neem bytende opgeheven Kwik , een half d ra c h me 1 Kalk-water , een . pond. Meng het onder een.
BLAUW YrATER. Neem Kalk-water , agt 0ncen , Ammoni:ü:: -zout , twee fcrupels ;
F y n gcwTcven Spaan sch Groen , vier grein.
Meng het onder een , en ,
n adat het vier en
twintig uuren gefö1an heeft , zyg het door.
SAAM-
MENGSELS Tol' UITWEND. GEBRUIK. 1 45 LOOD -WATER VAN GOULARD. Neem_ gedestilleerd Water , twee pond , Gemeenen Brandewyn , een once , Goudglit-azyn , een half once. Meng het onder een.
GEKAMFERDE BRANDEWYN. Neem overgehaalden Brandewyn , twee pond , Kamfer , twee oncen. Meng het onder een.
G E� ·, - ,
GET ROKK E N G E K O O K T E O L I Ë N. OLIE VAN ALSEM. Neem gefneden Alfem-toppen � een pond :> Olyf-olie , drie pond. Laat het eenige dagen in een glazen kolf op eene warme plaats trekken ; kook vervolgens
de
olie" totdat de waterige deelen vervlogen zyn :> en wring ze eindelyk door. Op dezelfde wyze worden bereid O L I E VA N K A M I L L E , uit de bk>emen ,
S T. J A N S - K R U I D , uit de toppen , wI TTE LEL IEN'
bladen.
uit
de bloem·
BALSEMS , SMEERSELS , ZALVEN. BALSEM VAN ARCAEUS. Neem Gom Elemi , Venetiaanfche Terpentyn , Bereide Schaapen-ongel , Varkens-reuzel , van ieder gelyke deelen. Na ze onder malkander op een zeer
vuur gefmolten ,
zacht
en door een doek ge wrongen te
hebben , moet men het gefiadig omroere n , tot" dat alles koud ge worden is•
.
BALSEM VAN LUCATELLl �eem geel Wasch , vier oncen, Olyf-olic ,
Venetiaanfche Terpentyn . van ieder
een
half pond ,
Rood Sandel-hout , Balièm van Peru , van
ieder een
once.
Na het wasch en de olie op een zacht yuur
te hebben laaten fmelten , mengt men , een gefütdig omro eren , de terpentyn
en
onder
't fan�
del- hout 'er onder , en vervolgens , wanneer
koud
genoeg
geworden
is , den b�lfem.
K A
't
LOOD�
148 BALSEMS , SMI1ERSELS , ZALVEN. LOOD - BALSEM. Neem wit Wasch , vier oncen , Olyf-olie , een pond , Lood-ctxtrakt , een half pond , Kamfer , een half once. Smelt het wasch met de olie , meng 'er dan het lood-extrakt onder , en , wanneer dit koud
ge worden is , doe 'er de kamfer by , die alvo rerni in een weinig olie moet ombonden zyn . ZWAVEL- BALSEM. Neem Bloem van Zwavel , een deel , Olyf-olie , agt deelen. Kook iie zwavel met
d� olie op een zeer
zacht vuur , totdat ze wel vercenigd zyn. VLUG SMEERSEL.
Ne�m Olyf-�lie , drie declen , Geest van Ammoniak-zout , een deel. S�hud het in een flesch wel onder een , dat het gemengd is.
tot
STERK VLUG SMEERSEL.
Neem Olyf-olie , twee deelen , Geest van Ammoniak-zout ,
mei onge •
bluschte kalk bereid , een deel. Schud
BALSEMS , SMEERSELS , ZALVEN. 149 Schud het h1 een flesch wel onder een , tot· d at het gemengd is. AAN M E RKING.
Deze
fmeerfels
moeten- niet in
vo orraad gehouden worden. EENVOUDIGE ZALF.
Neem O lyf- ol ic ;, vyf de el en ,
Wit Wasd1 , twee deelen. Smelt dit te famen op een zacht vuur, en roer het om , rotdat het koud geworden is. EGYPTISCHE ZALF.
Neem b ereid Spaansch Groen , yyf oncen , Gcmeenen Honig , veertien on een , vVyn-azyn , zeven oncen.
Kook dit op een zacht vuur , onder een ge· fl:adig omroeren , tot dt: dikte van zalf.
WlTTE ZALF. Neem eenvoudige Zalf, drie dee l en ,
Loodwit , tot een allerfynst poeïer ge· wreven , een deel.
Na de zalf op een zacht vuur gefin ol t en te hebben , meng 'er , ge!ladig omroerende � het loodwit onder. ieder once
van
Met een half fcrupcl kamfer by deze
zalf te doen ;,
verkrygt
men de
GE K A M F E R DE W I T T E Z A L F. K 3
WORM*
150 BALSEMS , SMEERSELS , ZALVEN. WORMDRYVENDE ZALF ' VAN
IN PLAATS
ARTHANIT- ZALF.
Neem poeier van Koloquint , Lever-Aloë , van ieder een half once , Verdikte Osfen-gal , twee oncen , Bereide Varkens-reuzel , een pond , Alfem-olie , twee drachmen. Doe by de week geworden reuzel de gal ; e-, meng vervolgens , al roerende , de poeïers en naderhand de olie 'er onder. KONINGS · ZALF. Neem geel Wasch , Harde Pik , Geelcn Harst , van ieder een half pond ,
Olyf-olie , twee pond. Dit te famen gefmolten
en door een doek
gewrongen , mengt men , al roerende ,
tot
zalf.
'Wanneer men 'er de pik uitlaat , en anderhalf ' pond olie er bydoet, vcrkrygt men de G E E L E
·t{_ 0 N I N G S - Z A L F.
Irr..AUWE ZALF. Neera
eenvoudige Zalf , zestien oncen ,
Goudglit-azyn , .ilauwfel, van ieder �ier oncen�
BALSEMS ; SMEERSELS , ZALVEN.
151
Na de zalf gefmolten te hebben , mengt men
'er eerst allengs den azyn en daarna de blauw· fel onder , en roert het gefiadig om , totdat het koud geworden is.
VERZACHTENDE ZALF. Neem Palm - oli e ,
Lyn - olie , van ieder twee pond, Geel Wasch , een half pond ,
Geelen Hars t , anderhalf once. Dit op een zacht vuur onder een gefinolten; roert men gefiadig om , totdat het koud geworden
is.
Deze
zalf kan dienen , in
plaats van de
E E N V O U D I G E A L T H A E A - Z A L F. GRYZE ZALF , oF VAN KALAMINT· STEEN. Neem geel \Vasch , een pond , Olyf- olie , twee pon d ,
·
Bereiden Kalamint - fieen , anderhalf pond. Smelt 't wasch met de olie , meng 'er den kala mint - fieen onder , en roer het gefiadig om ; tot•
dat de zalf ko u d �eworden is. WITTE KWIK - ZALF. :'-Jeem bereide Varkens-reuzel , anderhalf° once , Witte neêrgeplofre Kwik , tot een aller·
fynst poeïer gewreven , e en drachme. Meng het nauwkeurig onder een.
K 4
GEE·
15sz.
BALSEMS , SMEERSELS , ZALVEN. GEELE KWIK - ZALF.
Neem
gezuiverde Kwik , een once , Rookend Salpeter - zuur , twee oncen ,
Bereide Varkens - reuzel , een po11d. Laat de kwik met het zuur op eene warme plaats fiaau , totdat ze opgelost is ; meng deze ont binding
nog warm zynde onder de gefinolten ,
maar reeds ftollende reuzel ; wryf het vervolgen s vl ytig in een mortier , totdat het e en gel yke zalf warde.
NAPELSCHE ZALF. Neem gezuiverde Kwik , Bereide Schaapen - onge l , van ieder
een
half pond ,
Varkens - reuzel , a n derh alf po nd.
Smelt het ongel en de reuzel op een zacht vuur , en
laat ze koud worden , wryf dan de kwik in eea
m or t i e r met vi e r oncen van die zalf, totdat de
bolletjes geheel onzichtbaar z yn ; me ng 'er vervol
gens het overige
van
de zalf allengs onder.
ZENUW- ZALF. �eem
bereide Schaapen - ongcl , agt oncen _, Laurier · olie , e e n p ond ,
Tcrpentyn - olïc , een once ,
Caj epm: · olie , een half
once.
BALSEMS,
SMEERSELS , ZALVEN.
i53
Na het fchaapen - o n gel gefmolten te hebben ,
mengt men 'er de laurier - olie
on de r ;
vervolgens
ne e m t men ze van het vuur , en doet
'er
de an�
dere oliën by.
GOUDGLIT · ZALF. Neem Goudglit - azyll , twee d e el en , Olyf- olie , een d eel .
Doe allengs , onder ee n vlytig o mroeren , den azyn by de olie , totdat h et een zalf worde.
OOG - ZALF VAN KEYSER. Neem bereide Varkens - reuzel , twee
oncen
Oogniet , een half once , Karntèr ,
een
,
drachme ,
Bere�d Spaansch groen , twaal[ grein. Meng het alles onder ec11 tot zalf.
ROODE OOG - ZALF oP BALSEM. Neem bereide Varkens - reuzel , anderhalf once , R o o d e neêr geplofte Kwik , tot een aller�
fyns t p o eïer gewreven , vyfüen grein.
Wryf de kwik eerst nauwkeurig met een weiq
nig re uzel ; doe 'er vervo lgens allengs het overige
van de reuzel by , en meng het wel onder een.
K. 5
PO.
154 BALSEMS , SMEERSELS ,
ZALVEN.
POPULIER · ZALF.
;Neem
verfche Populier-knoppen , anderhalfpond , Bereide Varkens - reuzel , drie pond , Verfche bladen van dolmaakende Nacht frhaade , zwart Bilfenkruid , van ieder vier oncen.
Bewaar de gekneusde knoppen onder de reu .zei gemengd , totdat men in den zomer de overigt kruiden kan verkrygen.
Snyd dan de bladen ,
laat die met het voonge mengfel eenigen tyd fiaan , en verkook het , totdat al het water is vervlogen ; pers het vervolgens uit , en zyg het door. SCHURFT · ZALF. Neem bereide Varkens • reiazel , agt on een , Bloem van Zwavel , twee oncen , PoeïervanAmmoniak-zout, twee drachmen.
Meng het wel onder een. WASCH - PLEISTER VAN WALSCHOT" Neem Olyf - olie , \Valfchot , van ieder twee on een ,
\Vit Wasch , een once. Smelt dit te famen op een zacht vuur , en roer het gefiadig en vlytig om , totdat het koud ge·
worden is. P L E I S·
1 5� P
L
E
1
S
T
E
R S.
GEMEENE oF DIAPALM - PLEISTER; Neem Olyf-olie , Goudgli t , van ieder drie pond , Bereide Varkens-reuzel , twee pond. Kook het goudglit met de olie en een pcml water op een zacht vuur , en roer hetgefiadig om , totdat byna al 't lood gefmolten is ; doe 'er ver· volgens allengs de reuzel by , en kook , totdat ze volkomen vereenigd zyn , en de dikte van pleister verkrygen. Doch men moet vooral zor· gen , dat niet al 't water onder 't kook en ver· vliege ; waarom men 'er meer water moet by
doen , wanneer byna al dat geene , dat in 't be gin 'er bygedaan is , voor het eindigen der ko king is uitgewaasfemd.
Stort vervolgens de
pleister op een fchotel in koud water uit , en haal 'er door lang kneeden al het water uit. Wanneer men by ieder pond van deze pleis ter twee oncen
geelen
harst doet
�
verkrygt
men de H E C H T- P L E I S T E R.
PLEI�
·
156
P
L
E
I S
T
E
R
S.
PLEISTER VAN DOLLE KERVEL.· Neem gemeene Pleister , Extrakt van dolle Kervel , van ieder een pond , G eel Wasch , een half pond ,
Olyf:·olie , drie oncen. Na de pleister , het wasch en de olie op een zacht yuur onder een gefmolten te hebben " doet men 'er het extrakt by.
Doch men lette wel
op , dat men door extrakt van dolle kervel dat gee.n e verfiaat , hetwelk met 't poeiër op de
te
voren bekhreven wyze bereid is. KOlWYN · PLEISTER.
Neem gemeene Pleister, twee pond , Geel Wasch , Olyf-olie , Komyn-z aad , van ieder een pond. Smelt te famen de pleister , het wasch en de
olie , n eem het dan van 't vuur , en meng 'er
het fyn gewreven zaad onder ; roer het vervol� gens , totdat de pleis ter koud is.
DEK - PLEIS TER.
N cem
gemeene Pleister, twee pond ,
G�elen Harst , een half pond ,
Geel
P
L
E
I
S
T
E
R
1 57
S.
Geel Wasch , Ólyf-olie, van ieder drie oncen , Dooden Kop van Vitriool , agt oncen. Wryf de vitriool met de olie , en meng die allengs
by
het
overige ,
dat men eerst moet
finelten.
GOM - PLEISTER. Neem gemeene Pleister , vier pond , Geel Wasch , Gezuiverde Galbanum , Ammoniak - gom , vier oncen ,
van ieder
Venetiaanfche Terpentyn , drie onccn. Meng onder de gefinolten pleister en 't w:rsch de gommen , na die alvorens op een zacht vuur
met de terpèntyn ontbonden te hebben. LOOD · PLEISTER.
· Neem geel Wasch , drie pond , Olyf-olie , twee en een half pond , Gebrand Lood , een pond , Lood· wit , agt onccn , Pompholyx, een half pond , Wyrook , twee en een half once.
Na het wasch met de olie gefmolten te hèb· ben
,
do�t men 'er het overige , tot e en fytt
poci·
158
P L ··
E
I S
T
E R S�
poeier gewreven en wel on der
een
gemengd ,
by ; daarna roert men het , totdat h e t is koud
geworden .
STINKENDE PLEISTER.
Neem gemeene Pleister , Gezuiverde Duivelsdrek ,
oncen,
van
ieder twee
Geel Wasch ,
Gezuiverde Moeder-harst , van ieder een oncc. Doe by de gefinolten pleister
gommen , en roer het wel om ,
en
•t wasch de
totdat het is koud
geworden.
MOEDERHARST - PLEISTER MET SAF· FRAAN.
Neem
gemeene Pleister , Gezuiverde Moeder · harst ,
van
ieder
een
pond , Geel Wasch , een half pond , Venetiaanfche Terpen ryn , vier oncen , Saffraan , anderhalf once .
Meng onder de gefinolten pleister en 't wa�d1
de gom , die alvorens op een zacht vuur met de
terpentyn is week gemaakt , en doe 'er naderhand
--de fatfraan , tot p o eïer gemaakt, by.
GRY·
P L E I GRYZE
T E R
S
S.
15,
PLEISTER. oF VAN KALAMINT· STEEN.
Neem gemeene Pleister , Bereiden Kalamint- fl:een , van ieder an· derhalf pond , Geel Wasch , Olyf- olie , van ieder negen oncen. Na de pleister , 't wasch en de olie gefmolten re hebben , mengt men 'er , gefindig omroerende ,
den Kalamint - fteen onder. LABDANUM - PLEISTER.
Neem gemeene Pleister , Komyn - pleister , van ieder een pond, Geelen Harst , een half pond, Labdanum , twee oneen , Storax , een half once. Smelt de pleisters en den harst op een zacht vuur ,
ne em
ze dan van 't vuur af, meng 'er de
poeïers onder , en roer alles wel om , totdat het kond is geworden.
KWIK - PLEISTER. Neem gemeene Pleister, een pond , Geel Wasch ,
Gezuiverde Kwi k , van ieder drie oncen , Ber�ide Varkens - reu ze l , anderhalf once , Schaapetl ongel , een half once. Wryf -
,
160
P
L
E
I
S
T
E
R
S.
Wryf de kwik met de reuzel en •t ongel , totda.t 'er
geen bo ll e tj es meer zichtbaar zyn ; doe het na
derhand allengs by de gi:fm olten pleist er en
't
wasch , en meng alles wel onder een.
P IK - PLE IS TER. Neem geelen Harst , e e n p ond , Harde Pik , veertien oncen , Geel Wasch " tien oncen.
- Meng dit alles � na h et op een zacht vuur onder
een gefmolten te hebben , tot pleister. 0 it een deel
van deze pleister en twee deel en van de M O E D E R
HA R S T-P L E I S T E R MET S A F F R AA N , ge fmol ten en onder een gemengd, verkrygt men e en andere pleister , die in plaats van de E M P L A S T R U M O X Y C R O C E U M kan dien e n .
ZEEP - PLEISTER. Neem gemeene Pleister , drie pond , Spa:mfche Zeep , een half pond ,
Kamfer , zes drachmen. Doe by d e ge fin olten pleister de fyn gefchaafdc
zeep ,
en kook dit op een zeer zacht vuur ,
ffet 'er een weinig water by te doen , tot de dikte van pleister ; meng 'er vervolgens , w anneer het
byna koud gew or den ii ,
de kamfer met olie
gewreven , onder.
BLAAR�
P L E
f
S
T
Ê
R
S.
1 61
B L A A R TREKKENDE PLEISTER.
,Neem geel vVasch , agr on c en ,
Gcmeericn I Iaést , Î-farde Pik � van ieder
vier onccn ,
Bereide Varkens - reuzel , drie on een , Spaanfrhe Vlieg-en , agt onccn. S melt 't wasch � de harst , pik en reuzel te
famen ,
en ri1eng 'el' �
voordat
ze
fiollcn ,
de
fpaanfche vliegen onder , na die alvorens tot een zeer fyn poeïer ge·fvr::ven te
hebben.
B E SC H R YV I N G
GEBRUIK
E N
VA N D E N V O C H T- M Ê T E R.
De Natuur- en Scheikundigen z yn gewoon de b yzon derc zwaarte der natuurlyke lichaamen ,
zo der vasten als der vloeibaaren , door middel der waterweeg-lr nnde te onderzoeken en te be
p aalen ; dan , opdat dit wel e n volkomen gedaan
worde , heeft men niet alleen e e n toef1:el van
kostbaare werk tuigen noodig
,
r:trnar
,'er wordt
ook tevens veel ervarenheid in de natuur- ku n de ,
en e e n e groote handigheid in het n eeme n van
proe ven verëischt.
Daar n u he t een zo wel als
het ander niet gevonden wordt by allen , welke belan g hebben in het k e nn e n der zwaarte van
zulke licha:i.men , welke zy tot hun gebruik be h::mdelcn
m o e te n ,
is 'er eene eenvoudige wyze
uitgedacht , om , met hulp van een werktuig 7
he twe lk men Hygrome ter noemt
,
min geoeffcn
dcn in de natuur-kunde gele ge n he i d te
geev c n ,
de byzo n dere zwaarte der vloeifloffen fcbielyk
en gemaklyk t e kunnen opfpooren en bepaalen.
Reeds lang hebben fommigc werklieden zodanig een werktuig tot hun gemak in gebruik gehad , he t welk echter tot
ons
oogmerk tiiet voldoende was.
Want
BES.
EN GEBR. VAN DEN VOCHT-1\lÊ.TER. 1 63
·want d a ar wy wilden zo rg draagen , d at in alle
A potheeken tot dezelfde berei d ingen e ven fl:erke
geesten zouden gebruikt worden , en uit dien hoofde p oogden te bewerken , dat de meesters
Apothecars v o orta an eene algemoene regel ma at
zo uden hebbi:n , waarna zy de verfchillende fyn· heid der zo genaamde ontvlambaare geesten op eene
·
ge m aklyke wyzc zouden kunnen afmeeten ,
is men bedacht geweest , om e en Vocht- rn êter te
vin den , die in alle de \.v inkds dezelfde zoude
:zyn , en hie r i n is men zo ver gevorderd , d:1t 'er z odan ige
by
PAuL
u s w.'\ s T vervaardigd
_zyn, die tot het neemen van deze pro even vol· d o e n de zyn ; vermits zy
a l l en
met dezelfde fchaal
voorzien zyn , welke van den graad tot die van 40 opklimt.
Hygrometers in
de
Zo n u
o
g etekend
een van deze
geestryke vochten
in ec11
fle sc b , die wyd en ruim genoeg is , ingeàom· p dd wordt , fl:�ekt hy b oven de oppervlakte van 't
vocht zoo v:::e l meer u i t 1 als het vocht meer
vastheid h eeft , en zinkt zoo veel meer n aar den
gro n d , als de geest fyner is , zodat die grn:id ,
wdke de oppervlakte van het vocht ra ak t , des·
zelfs byzondere zwaarte te kennen geeft.
Gedestilleerd regen-w:i.tcr dien� tot
flag , en tekent
In gemeenen brandewyn In
b r andewyn
een
grond
o.
gr.
L
I :2.
1 7.
drie quart 2
In
1 64 B E S C H RY V I N G
E N'
G E D R CJ I K
In eenvoudige geneeskundige geesten
2r.
I n overgehaalden brandewyn
23.
In z u i ve ren overgchaalden brandewyn In wyngeest , door l oog zout van water bevryd , omtrent
34. 38.
Indien nu de gcmcenc , de fl:erkere of overge
haalde brandcwyn
niet aan de graaden beänt
woord t , d an moet d e zelv e door zuiveren ovcr
gehaalden bran d cwyn vedl:erkt , en te fyn z ynd e met gedestilleerd water verlengd worden, totdat
men de verëischte h o ed an ighe id bekomen heeft.
Dit wel wnargenomen wordende Ap othecars gemaklyk en
veilig
"
kunnen
van
de
deze Hy
grometers tot hun werk gebruik maaken. Men merke echter aan , dat dit alles dus plaats
heeft in eene getemperd e lucht , terwyl 'er i n eene
zeer h eete of zeer koude lucht eenig verfchil
wordt waargenomen , byzonder zoo verre dit de fynfte geesten betreft.
Dan , dewyl het van groot belang is , hoed anig
deze werktuigen gemaakt worden , hebben wy , om alle misvatting voor te komen , beiloten , alle
die Hygrom� te r s , welke in de winkels moeten
voor h an d en zyn , voor:if te beproeven , en met ons zegel te voorzien , opdat daardoor alle bedrog gewe erd worde.
Zy moeten d u s
v o or
eene m a
tige prys , op het Collegium Medicum zelfs ge·
haald worden , zullende voorzien zyn met zodanig
VAN DEN
nig
V O C H T-1\I Ê T E R.
1 65
·eene lyst , welke , zo zy met de Vocht - mêter
vergelek.:n wordt , b y alle graaden de foortlyke zwaarte van 't beproefde vocht tot die van het
water bn te kennen gecven.
E
l
N
L 3
D
E.
R E·
166
R
E
G
s
I
T
A. A ethcr. V itrio01 Bl 1q Ki mt. 3:5 Vem1chtend e n \Vind b rcck�1d 36 Afcrckfcl waterig van Braakworte l . 36 R habarber. 37 Aloë Pil len. 1 37 Afkookfel van
A l uin. G ebran d e
Ammoniak-zout. vl ugti�e Bloemen Gezuiverd Ammoniakaal - koper.
Azyn. Beàerf wccrcnde . Goud g l i t
Enkclvoudigc Il o:1 i �� .
\' a n
sr ')9 H'S - 114 - 38 - lf3 ÓI 9:. 89
Hoogst verlle r k t e Ovcrgehaaldc
5i 38
Siroop.
van Tyloofen.
Vlier
39 39 IG.f.
Zce- ajuin -
Azynzuur-zout. Myn fl:ofl y k -
Baliem va'l Arc.'\eus.
Lucatelli . Lood
Wond
Zwavct-
- r4 7 1 47
· -
-
·-
J48
41 148 Ben-
E
R
G
S
I
T
Ilcnzoë-blocmcn.
Uerr�id i n g van A rmenifchc aarde. B:irnfteen
B J ocJ !kcn. Knlamint fl;een. Koraal. Kreeften- fchaarc n . K rcef'rs-oogen .
W i t Kryr.
der M crgen.
van Ül.!s tcrfc helpen. O n gel.
Oogniet. iler Pisfcbidden. van R euzel.
Spaanscl1 groen. V et.
Het droogen van·
Borstkoekjes. W itte Zwnrte Braak-wynftecn.
Brandewyn.
R. ,
167 m.
93
30
3� 30 3 'l 30
30 30 30 33 30 30
�'2 33
30
Scammonium.
Bloemen .
E
Gckamferdc-
34
30
30 31
I SS 1 35 l�Ó - 14 5
C. Calomel. Catchou-kockjes. Cocchic-Pillcn.
Conferf van A l fcm. W itten Andoorn.
J enever-Beziën. Kruis munt.
Lepelblad.
L 4
- 120 1 36 137 51 52 6.2 52
5'l Con-
168 Conforf
R
E
G
I
S
T
E
R. BI. 5:i
van Peper-munt.
Pruimen.
141
Roodc · Rooz c n .
5� - 5 '2 -
Rosmary n . Scharlakcn-flcziën. Saamgcfteld- van Waterlo pk . van V l ier. Zu uri n g
1 43 141 63
�'l E.
Elixer.
Saamgefteld- van A loë.
Maa g - van Hoffmann.
Saamgefi:cld- van Sqnn:;:bladcq. Zoet V i t riool -
Zuur V i triool zuqr- van .f:I al lc r .
\Vond-
r:mp'.ustrum û:•ycroccum. Extrakt van Alánr �".v o r tcl. Waterig of Gom m ig- van A ioë. van Alft.:: m . W it ten A ndoo m.
40
41 40
4'2. 42 40 41 hlO 66 67
BiLt�rzoec.
65 66 66 66
Gezegende Distel.
65
Ang u s rnra-bast.
Cascàrille.
Water-Drieblad.
·
Gentiaan-wortel.
G eoffroea-bast.
Stinkende· Gouwe.
G ras. -
66
66
66 66
65 6ó Ex-
R
E
G
S T E R.
1
Extrilkt van Duizend Gulden kruid.
169 BI. 65
Kamille.
65 66
Duivc Kervel. Dolle Kervel.
68
Kma.
69
Koluquint,
68
Lepelblad.
65 65
Lever - Kruid.
- J I3 Looj, Monnikskappen. I I4 Waterig of Gommig- van Myrrhe. - 68 y:m Zwarten N ie swor tel . 67
66
Oranjc-fc.hillen. Paardebloemen.
6G 69
Quaslic-hout.
70
Rhabarber. Salze.
67
Groote wi ldf;! V�lcriaan .
67
Witte W i l l i ge.
67
Zcyen-blad.
67 G.
Gerst w a t e r. Geest van Anm1.oniakzout.
35 met W y n.
99 -
met ongebluschte Kalk bereict. Cicra:enfchillen.
Hartshoorn. Kaneel.
-
99
1co
- 75 - 1co 15
Kruis-munt.
-
75
Laven.ki.
-
15
Geest
:R.
170
E
G
I
S
T
E
R. Bi.
�ees� van Lepeiblad.
75
Moed er- of Gom
80
van Minderer.
ICÓ
Oranje fch illen .
7 5·
76
Pepermunt ..
R osmaryn .
74 87
Sftlpctcr. Verzoete Salpctcr
"\Vindbreckcnde- van Sylvius.
- I08
79 80 86 92 89
Olie- e n Speccry- van V lugLout. \:;,i.11
Vitriool.
Wynll:een . Zee zout.
GonJ Ammoniak.
Zuivering n;;i dc
3I
(ioudg lit-azyn.
113
(; elci van R ood e Aalbczit.; n.
62
Zwarte Aalbeziën.
62
Hartshoorn.
63
Y slandfche Mosch.
64
\Vorm- M osch.
64
H. Wars van Jah1ppe.
71
Gcele Kina. R oode Kina.
70
Polchout.
71
Scammonium.
lbrtshoorn.
Gebarnfreende Geest van
�[
Gebrande-
- ·
Geest_, Zout en Olie van
- JOO
Helfche Steen. l.leulfäp.
71
- ICÓ
G ezuiverd-
- ll2
- 33 Heul-
R
E
G
I
S
T
E
Heulfap- Vloeibaar - v a n Sydenham.
Honig.
Affchuiming v an
I7 t
R.
BI. 44
32 61 60 60 60
Enkclvoudigc Azyn-
n oozen-
A zy n- van Ty lonfon.
Zcc-aj 1;in.
J. Jalappe-hars.
-
71
-
50
K.
�akcuw.
B o t er van
- l IO
Kalk-w3tcr. Zwavel - lever.
- J IO
Kcn t -pocïcr.
Kindcr-ballèm. Koper. A mm on iakaa l Kruiden. H e t droog �n van Koekjcs. Ca t ch o u ·w i t tc Borst Zwartc Ilorst-
Kwik.
W o rmdryvcnde Zwavcl-
Purgeer·
G czuiverde
Wittc - Kalk.
R oode neêrgeplofce. Witte neêrgeplofte Ontbinding. Opgeheven by tendc J>lcister. Vcrzoete-
Zalf,
Geelc'Yittc-
- l3I 78 - I I4 - 3!1
- 1 3<.i - I S5 - 1 35 - 1 35 - 13<.i
- !18
- 121
-
UI I!20 uil II9 159
- 1 20
- 15� - . 1sr L.
R
17�
E
G
I
S
T
E
R.
L. Lood.
- 111
Gebrand
- I IS
Suiker.
- 1 45
Water van G o ularJ.
Loog.
B y ten de of Zeepziedcrs
Loogzout.
G ez uive rd .Qelfitui'. y k-
Mag n efia.
Gebrande W itte
97 -
9�
- 109 - ro9 - I ?. 7 - II8 1 !22 --·
Mi neraal-Kermes . . Moor. T urbi�h.
o. Olie. Gekookte Alfcm
146
Amandel-
49 82 84 82 83 82
Overgehaalde Alfem
82
Anys. Overgehaalde- van Barnfteen.
van Citroenfchillen. Dierlyke- van Dippcl. van Fenkel. Hartshoorn.
St. Janskruid. Jenever- beziën. Kakouw. Kamille.
Kruismunt.
Lavendel.
-
- 100 146
8 2. 50 1 46 82 - 8'2 O l�c
R
Olie
E
van Witte
G I
S
T
E
173
R.
m.
Lelien.
Oranje-fchil lcn. Pepermunt.
82
8z
8z 8� 8z 86 8!
R hy n vaar.
Ro s ma ry n .
Sasfefras .
V itriool
van Was ch.
49
Wonder boom-zaad.
8� 96
Wynruit.
Neêrgedrupte- van Wynfi:cen .
9'2 8z 31
Stinkende of zwarte· v a n Wy nfteen.
van Zevenboom. Osien-gal.
146
V cr d i kt e ·
Overgehaald Water.
7z P.
Pillen .
A loë-
- 140
Cocchie-
- 1 31 - 13 7 - 133
van Extr:iélum Cathülicum. Gom Maj c r nc van Rulfus.
Zee-aj uin Pleister.
- 1 37
i::an narn fl ecn,
- 138
- 1 39
- 1 39
161
Blaartrekkende -
-
Gom-
- 15 7
DekDinpaJm.
G ry zeHecht-
van Kalamintfteen.
- 156
- 13 5
- 1 59
- 1 55 - 1 59
Pleis-
R
1 74
Pleister
E
G
1
S
T
E
R.
van Dolle Kernl. Kom y n
Kwik Labdan um Lood-
Moederharst- met Saffraan.
Pik:Wasch- van Walfchot. S tinkendc-
Püeïer
Zecp-
van Arabifche Gom. Dover's Dragan van G om Dragan.
SaamgeH:eld- van Ka:fsvoc t .
Keut-
Krampfi:illcndSaamgeH:cld . van Kreeften fchaaren. Myrrhe. N ies Rook-
voor de Koekjes van Rhazes. Specerei ·
Fot-ascb .
Gezuiverde
Proefvocht van Hahnemann. Wirtcmberger-
Bl. 155 1 5Ó 1 59 - 1 59 - 15 7 - i5S - J6J - 15 4 - 158 - IÓO - 1 32 13'2 32
I 3 -, I3 [ 1 30 - 13 1 - 133 - 133 1 32 1 33 131
95 1 10 lil
s.
$alpeter. Gezuiverde
Vocht van vaste•
Salpeter-zuur. Rooke.ijd�
- 103 96 86 Sal
E
R.
G
S
1
T
E
R.
Sa! Pru n el. S i ë f. WitreSi1 oop. An j el ier
1 75 Bl. IOl - 1 33 54 53 59 59 57 59 53 55 56
J\ zyn -
v a n B raarnboizen. C itroene n . Diacodium Gembcr Heernswortcl Ka11cc1-
K ina
51 56
K laproozcn Kr uism u nt-
59
van Kwee pee ren . M ocrbcziën. Oran jcfap.
....;...
Oranje
l'an Rhynbeziën.
Blccke Roozen. G ed r o o gd e Roozen. Scnncbladcn. Slaapbollcn
l nkcle-
Vioo!cnvan
Zee-ajuin.
..._._
Gom Drngan.
Kweepitten. Spiauter-bloemen. Kalk , door neêrploffing bete.i.d.
Spieiglas. Bereid"
,,,.,.
59
55 54 59 51 5�
Rhabarber-
Slym van Arabifche Gom.
59
..i-
5:fl 55 51 54 56 51 51 ;i I·
- J!l.2
- n 3 - 1!13 Spies.
E
G
1 76
R
Spiesglas.
Boter v�n-
S
l
T
E
R. m. 1 : 8 1 2) I'2g - 1 '2 ')
G las van Goud z.wavcl van
Kon ing
M cdidnaale
-
Moor van W y n v a n Huxham. Zweetdryvend-
Afgewasfchen zweetdrrend · Onge wasfchcn zwee[dryvc11dSponS.
Bereide
Steeli.
By tende-
1 '2 4
J '26 - 124 .._ I 'l :) 1 25
T. Theriaak.
Lfl
Vierledige-
45 45 44
Tinktuur van A lan tswor tel.
A loë. Alfcm. A ngustura-b21st.
·45
Barnfteen.
48
Ben zo�.
46
.:i6
Bevcrgeil.
Saam!!:dkldc-
van Bevcrgcil.
van Braakwortel. Cascarillc.
'""'-
Houtige Casfia. Catchou. Conchenielje. Buiv c lsdrek.
Galanga-wortel.
Gentiaan-wortel. Geoffroea. bast.
_..
47
43
45
45 44 45 46
45 45 45 T ink-
R
E
G
I
S
T
E
17 7
R.
Bl. 46
Tinktuu r van Gom-lak . Wyn- van Heulfap. Jalappe- faamgeil:elde van Witte Kaneel. Kaneel. Kardamom. Geele en Roode Kina.
48 48 45
45 45 45 46
Mast ik.
Myrrhe. Zwarten Nies-wortel. Oranje-fchillen. Pokhars vluchLigc. Quasfie-hout. Rhabarber. Saffraan. Slangen-wortel. Spaanfche vliegen. Te�engift-wor tel Balfem van Tolu. Valeriaan - wortel. . Yzer-ammoniak-zout-bloemen. Yzcr met Azyn. Zedoar-wortel. :....... Openende , of Gewynfteendc YzerSamrntrckkcndc Yzer-
-
-
-
4i
45 44
47
44
45
46 45
46 45 46
45 I I7 I I5
45 1 15 115
v.
V itriool. Dooden kop V lug Smcerfel.
- 1 18 - 1 48
V•m ·
Stcrk-
V log-zout. O lie en Spccery Geest Vocht. Mynftofty k Py n ltillendM
van
- 1 48 - 80 1c8 W.
1 78
.R.
E
G
T
S
l
E
R.
w. 'Vatcr.
B ' aauw By tend Viln Citroen- k r u i d .
B!. 144 - l "'. 4
n 73 73 1 44 35
Ci t roen-fchiikn.
Fcnkel-zaad.
Fcrnelius.
Gerst Kalk · Kanccl van Kruis-munt. Lep e l blad.
I !O
72
73
Ma olyn.
Oranjc
Oranje - fchi!len. --:-
Overfrchaald van
Pepermunt.
Pctcrfelie.
Pole y .
R oozen.
73 74
R osmaryn. Salie. Geestryk-
·
tegen de Scheurbu ik van S y den ham .
Geestryk Specery-
van V lier.
"\Vy nruit. Yzop.
Wyngc2st , (! o o r loogzout \Vyn v a n Braal�-WOr ll!l. �iç tcre .
73 73 n n 7'l 73 73 73 73
van water bevryd. -
77 73 74 74 n 74
4l 43
Wy n-
Il Wyn
E
G
I
S
T
E
R.
17 9
43
Rhab:a bc r v a n t'.. ee- aj ui n .
44 103 - J O.+ V ocht van Gebladerde- 1 26 BraakGet�rtarizecrde pf oplosbaare. - 105 - 101 Gevitrioolde -
W y n rtcen aarde.
Wy nûecn.
Gebladerde�
Wezen l y k zuur - zout v a n -
-
90
Y. y4cr- .A.. mmoniak- zout- bloemen. Roest. V i triool.
Yz:: r - vocht. y4er V y lfel.
Gchr:ind Sam cmrckkend
Gezuiv erd-
1 !6
I 14 I I7 1 :S - 1 16 - 1 14
z. Zalf.
t\ l t haca Eenvoudigc J1 lauwcEenvouclige
Ee; y p tifchc
Ge k a n'l îcrdc W i t te
G o u J i:; i i t KoningsGcclc Kon ings Geclc Kwik W itte Kwik: N a p c l fchc
G ryze- of van Knlamin tfi:ccn. Ül g - van Kc y f-:r• . RooJc Oog;- of Balfem.
M :.1.
- lSr - 150 - 1 49 - 1 49 - 1 49 - 15 3 - 150 - 150 - 15!2 - 151 - 152
- I5I - 15 3 - 15� Zalf.
180 Zalf.
Il E
G
I
S
T
E
P op u li e rSchurftVerzachtende-
WitteW ormdryvende of ArthanitZenuw-
Zee - Aj uin - Azyn.
R. - 1 54 - 15 4 - 151 - 14 9 - 150 - 1 52 39
GedroogdeZee · Zout - Zuur. RockendZout . van Alfem.
34 88
96
Barnftcen.
9�
96
Brem.
Hartshoorn. Homberg. PyntlillendWyn!lcen.
Gezuiverd Ammoniak-
Polychrest-
van Seignette. G l auber's WonderGezuiverd
Engelsch-
Mynftoflyk Azynzuur-
- ICO -
-
89
-
95 96 105 101 105 IC2 1c3 IC.f
