Altijd de juiste dosis Insuline...
Leven met diabetes
1
ALTIJD DE JUISTE DOSIS INSULINE ...
Inhoudstafel
1. Suikerziekte bij de hond
Wat is suikerziekte precies?
Wat zijn de verschijnselen van suikerziekte?
De diagnose Hoe ontstaat suikerziekte bij de hond?
Kan een dier genezen van suikerziekte?
2. De behandeling
Algemeen
Behandeling met insuline
Het vinden van de juiste dosis
Voeding
De vooruitzichten
Te laag bloedglucosegehalte (hypoglycemie) en behandeling
3. De injectietechniek 4. Het behandelingsschema 5. Controle op de behandeling
4
6 7 8 9 11 14 14 14 16 19 20 21 21 25 27 29
5
1. Suikerziekte bij de hond
Wat is suikerziekte precies?
Bij de vertering in de darmen wordt voedsel afgebroken tot
De dierenarts heeft bij uw hond de diagnose suikerziekte
voor het lichaam bruikbare bouwstenen. De koolhydraten
gesteld. In het algemeen is suikerziekte bij de hond gelukkig
worden in de darmen voornamelijk afgebroken tot een suiker
goed te behandelen, al vraagt dat wel de nodige aandacht.
dat glucose wordt genoemd. Glucose wordt vanuit de darm
In dit boekje wordt u uitgelegd wat suikerziekte precies is en
in het bloed opgenomen en na een maaltijd stijgt dus het
hoe de hond succesvol kan behandeld worden.
aanbod van glucose vanuit de darm aan het bloed.
Voor de lichaamscellen is glucose bijna onmisbaar, niet alleen als bouwsteen maar ook als brandstof. De spiercellen en vetcellen nemen alleen glucose uit het bloed op als ze daartoe door het hormoon insuline zijn aangezet. Insuline, dat wordt gemaakt door bepaalde cellen in de alvleesklier (pancreas), zorgt er dus voor dat deze lichaamscellen voldoende glucose kunnen opnemen en bovendien zorgt insuline er zo voor dat het glucosegehalte in het bloed binnen nauwe grenzen blijft.
Als er te weinig insuline is, blijft er teveel glucose in het bloed achter en is er sprake van suikerziekte. Bij suikerziekte is dus het glucosegehalte in het bloed, ook wel het bloedsuikergehalte genoemd, verhoogd. Veel lichaamscellen daarentegen hebben bij een tekort aan insuline juist een gebrek aan de brandstof en bouwsteen glucose.
6
7
Is suikerziekte bij de hond/kat hetzelfde als suikerziekte bij de mens?
meer nadat ze suikerziekte ontwikkeld hebben. Voor honden is de meest voorkomende complicatie van suikerziekte het optreden van kataract. Voortdurend hoge bloedsuikergehaltes zorgen ervoor dat de lens van het oog mat wordt, wat blindheid tot gevolg kan hebben.
Suikerziekte bij de hond/kat en bij de mens zijn zeer gelijkaardig. De medicatie, het materiaal en de opvolgsystemen die uw dierenarts gebruikt zijn gelijkaardig aan wat in de humane geneeskunde gebruikt wordt, maar aangepast voor hond of kat. Komt suikerziekte vaak voor bij honden en katten? Het voorkomen van suikerziekte bij honden en katten ligt ergens tussen 1 op 100 en 1 op 500 dieren. Specialisten daarentegen denken dat er een toename is van deze ziekte bij onze huisdieren.
Voor katten is een zwakte van de achterpoten een vaak voorkomende complicatie. Door een constant hoog gehalte aan glucose in het bloed kan er schade optreden van de zenuwen waardoor er zwakte en spierverlies optreedt.
Kan suikerziekte andere gezondheidsproblemen geven? Ja, honden en katten met suikerziekte kunnen andere gezondheidsproblemen ontwikkelen, meestal één jaar of
Door een hoog bloedsuikergehalte zoveel mogelijk te vermijden, zal het optreden van deze complicaties uitgesteld worden of zelfs voorkomen worden. Dit is de reden waarom een vroege diagnose van suikerziekte bij uw huisdier zo belangrijk is.
Wat zijn de verschijnselen van suikerziekte?
De diagnose
Als er veel glucose in het bloed aanwezig is, zal er via de
De waargenomen verschijnselen wijzen vaak wel in de rich-
nieren glucose met de urine verloren gaan. De glucose in de
ting van suikerziekte maar kunnen ook bij andere ziekten
urine trekt extra vocht mee waardoor de hond meer gaat
voorkomen. De definitieve diagnose wordt gesteld wanneer
plassen. Om niet uit te drogen, zal de hond vervolgens ook
bij de hond met verschijnselen van suikerziekte (bij herha-
meer moeten drinken. Omdat glucose een belangrijke brand-
ling) een te hoog glucosegehalte in het bloed wordt aange-
stof is die nu verloren gaat, zal de hond meer gaan eten en
toond en ook de urine glucose bevat. De aanwezigheid van
desondanks gewicht gaan verliezen. Als de hond lange tijd
een hoge bloedsuikerspiegel is een betrouwbaarder maat
niet wordt behandeld, verslechtert uiteindelijk de eetlust en
dan de aanwezigheid van glucose in de urine.
kan de hond ernstig ziek worden.
8
9
De belangrijkste verschijnselen van suikerziekte zijn: • veel drinken • veel plassen • honger (in het begin) • vermageren • misselijkheid en braken (in een later stadium)
Hoe ontstaat suikerziekte bij de hond? Niet in alle gevallen is volledig duidelijk waarom suikerziekte bij een hond ontstaat. In sommige gevallen breekt het afweersysteem van de hond de cellen af die in de alvleesklier voor de afgifte van insuline zorgen. In andere gevallen leiden andere ziekten of behandeling met bepaalde medicijnen tot het ontstaan van suikerziekte bij de hond. Suikerziekte ontstaat in deze situaties doordat de werking van insuline wordt tegengegaan. Om dit te compenseren moet de alvleesklier meer insuline maken. Als dit niet lukt, of als de alvleesklier op den duur uitgeput raakt, is er niet voldoende insuline om het bloedglucosegehalte binnen de normale grenzen te houden en is er sprake van suikerziekte.
Bij het syndroom van Cushing (= overproductie van cortisol) produceren de bijnieren teveel van het hormoon cortisol. Cortisol vermindert de gevoeligheid van cellen voor
10
11
insuline tegen. Juist in deze periode, na de loopsheid, kan dan ook suikerziekte ontstaan bij de teef. Als suikerziekte in deze periode ontstaat bij uw teef, moeten de eierstokken zo snel mogelijk worden weggenomen. Door het weghalen van de eierstokken stopt namelijk de verhoogde productie van groeihormoon weer en kan in de alvleesklier misschien toch nog voldoende insuline worden gemaakt om de suikerziekte weer te laten verdwijnen.
Ook teven waarbij de loopsheid met medicijnen wordt voorinsuline. Ook een langdurige behandeling van uw hond met
komen hebben een licht verhoogde kans op suikerziekte. De
bijnierschorshormonen (zoals dexamethasone of prednisolo-
medicijnen die worden gebruikt om de loopsheid te voor-
ne), door dierenartsen onder andere vaak gebruikt om jeuk
komen lijken namelijk heel erg veel op het lichaamseigen
en bepaalde ontstekingen tegen te gaan, kunnen op deze
hormoon progesteron. Net als progesteron kunnen ze dus
wijze leiden tot het ontstaan van suikerziekte.
ook leiden tot een verhoogde productie van groeihormoon en vervolgens resulteren in suikerziekte. Het is aangewezen
Suikerziekte komt vaker voor bij teven dan bij reuen. De oor-
deze teven te steriliseren.
zaak hiervan is dat de eierstokken gedurende een periode van 8 tot 10 weken na elke loopsheid het hormoon progeste-
Teven waarbij de eierstokken operatief zijn verwijderd
ron afgeven.
(sterilisatie), hebben veel minder risico op het ontstaan van suikerziekte. Gesteriliseerde teven worden namelijk niet
12
Dit progesteron kan bij de teef leiden tot een verhoogde
meer loops (en produceren dus ook geen progesteron meer)
productie van groeihormoon. Dit groeihormoon gaat, net als
en hebben uiteraard ook geen medicijnen meer nodig om de
de eerder genoemde bijnierschorshormonen, de werking van
loopsheid te voorkomen.
13
Risicofactoren bij de hond
onderhuids te injecteren; dit lijkt eng maar in de praktijk valt
• leeftijd (meer bij oude honden of honden van middel-
het reuze mee.
bare leeftijd) • niet-gesteriliseerde teven
Omdat de hoeveelheid insuline is afgestemd op de hoeveel-
• genetisch
heid glucose die uw dier op een dag nodig heeft, is regel-
• overgewicht (obesitas)
maat in de voeding belangrijk. Het is van belang dat uw
• ras: Cocker Spaniël, Teckel, Doberman Pinscher,
hond dagelijks eenzelfde hoeveelheid voedsel van een zo
Duitse Herder, Golden Retriever, Labrador Retriever,
constant mogelijke samenstelling krijgt.
Pomeriaan, Terriër, Toy Poedel Bij een plotse toename in de dagelijkse activiteit verbrandt Kan een dier genezen van suikerziekte?
de hond meer glucose. Dit kan tot gevolg hebben dat het
De oorzaak van het ontstaan van suikerziekte kan niet
bloedglucosegehalte sterk daalt en een zogenaamde hypo-
altijd worden weggenomen. Meestal kan het dier door een
glycemie ontstaat (zie ook: “ te laag bloedglucosegehalte”).
regelmatig leefpatroon en door behandeling met insuline toch een vrijwel normaal leven leiden. De behandeling vraagt van de eigenaar wel een zekere discipline, zowel voor de voeding als voor de medicatie.
De behandeling Algemeen Suikerziekte wordt veroorzaakt door een tekort aan insuline. Daarom moet dit tekort dagelijks, op vaste tijdstippen, worden aangevuld met een insuline-injectie. De eigenaar van een hond met suikerziekte zal dus moeten leren insuline
14
15
Daarom is ook regelmaat in de dagelijkse activiteit van belang.
Omdat bij de hond suikerziekte vaak wordt veroorzaakt door andere ziekten, bepaalde medicijnen of door de hormonale veranderingen na de loopsheid en omdat deze onderliggende oorzaken de behandeling van suikerziekte bemoeilijken, moet naar de oorzaak van het ontstaan van suikerziekte worden gezocht. Een hond met suikerziekte kan beter niet met bijnierschorshormonen, zoals dexamethasone en prednisolone, behandeld worden. Als de eierstokken van een teef nog niet zijn verwijderd, is het verstandig dit alsnog te doen. Eventueel overgewicht van de hond moet op een verantwoorde wijze worden bestreden. De tabletten die bij mensen worden gebruikt om de insulineproduktie te stimuleren, werken bij de hond met suikerziekte vrijwel nooit. In tegendeel, deze tabletten zullen de ernst van de suikerziekte op den duur doen toenemen en ze worden daarom bij honden bij voorkeur niet gebruikt.
Behandeling met insuline Omdat niet precies bekend is hoe groot het insulinetekort bij uw hond is, moet de juiste dosering worden gezocht. Anders gezegd: uw hond moet worden ingesteld.
16
17
Aan de hand van het gewicht van uw huisdier zal de die-
op dat op het insulinespuitje dat u gebruikt U-40 staat en
renarts bepalen hoeveel insuline in eerste instantie moet
geen U-100.
worden gegeven. Voor onze huisdieren is er een specifiek insulinepreparaat op de markt. Het flesje moet (rechtop!) in
Het vinden van de juiste dosis
de koelkast worden bewaard. Voor gebruik moet het flesje
De dierenarts zal aan de hand van het gewicht van uw hond
worden gezwenkt (en niet geschud!!). De dierenarts of de
een begindosis insuline uitrekenen. Door op vaste tijden
assistent(e) kan u voordoen hoe u de insuline uit het flesje
na de insulinetoediening het bloedglucosegehalte te meten
opzuigt en hoe u het onder de huid moet inspuiten.
met behulp van een glucosemeter kan de dierenarts zien of deze dosis nog moet worden bijgesteld. Dit houdt in dat het
Bij de hond wordt aangeraden om 2x per dag, met 12
bloedglucosegehalte regelmatig moet worden gecontroleerd.
uur tussentijd, een injectie met insuline te geven. Het
Eventueel kan de dierenarts u leren om zelf bloed af te ne-
exacte behandelschema wordt door uw dierenarts in
men en zo thuis het bloedglucosegehalte te meten. Hiervoor
overleg met u gemaakt, waarbij zoveel mogelijk re-
is slechts één druppel bloed nodig.
kening wordt gehouden met de dagindeling van de persoon die de hond behandelt.
Als éénmaal de juiste dosis insuline is gevonden, zal de hond snel herstellen. De hond wordt levendiger en het vele
18
Veterinair geregistreerde insuline wordt toegediend met
drinken en plassen zal afnemen. Ook kan het aantal contro-
spuitjes die speciaal hiervoor gemaakt zijn (40IU/ml). Voor
les nu worden verminderd. Regelmatige controle blijft ech-
kleine hondjes zijn speciale insulinespuitjes verkrijgbaar.
ter wel noodzakelijk, want na verloop
Deze spuitjes hebben een fijnere maatverdeling, waardoor
van tijd kan de behoefte aan insuline
ook het toedienen van lage doseringen insuline mogelijk is.
veranderen en kan een aanpassing
De meeste insulinespuitjes voor mensen zijn ongeschikt voor
van de dosering nodig zijn. Als uw
gebruik bij honden, omdat ze gemaakt zijn voor insulinepre-
hond éénmaal goed is ingesteld, kan
paraten met een ander insulinegehalte. Let er daarom goed
hij een normaal leven leiden.
19
hond om wat voor reden dan ook niet wil eten, kan dan namelijk nog de dosis insuline worden teruggebracht. Als eerst insuline wordt toegediend en de hond wil vervolgens niet eten, kan de dosis insuline niet meer worden aangepast.
Voor honden met suikerziekte is speciaal dieetvoer verkrijgbaar. Overleg met uw dierenarts welke voeding het beste is voor uw hond.
De vooruitzichten Meestal kan de hond door een regelmatig leefpatroon en door behandeling met het insulinepreparaat een vrijwel normaal leven leiden. De levensverwachting van een goed Voeding
ingestelde hond met suikerziekte is dan ook vergelijkbaar
Het is belangrijk dat de hond dagelijks een zelfde hoeveel-
met die van een dier zonder deze ziekte.
heid voedsel van een zo constant mogelijke samenstelling krijgt. De hond moet vlak voor iedere insuline-injectie een
Te laag bloedglucosegehalte (hypoglycemie)
maaltijd krijgen.
De belangrijkste complicatie van de behandeling van een suikerziektepatiënt met insuline is een te laag bloedglu-
20
Als de hond niet wil eten of nuchter moet blijven voor bij-
cosegehalte. Insuline heeft een verlagend effect op het
voorbeeld een operatie, mag slechts een derde deel van de
bloedglucosegehalte. Als er meer insuline wordt toegediend
normale insulinedosis worden toegediend. Om deze reden
dan nodig is, kan het bloedglucosegehalte te laag worden.
wordt insuline altijd pas na de maaltijd toegediend. Als de
Hoewel dit niet vaak voorkomt, is het belangrijk dat u weet
21
hoe u in een dergelijke situatie het beste kunt handelen.
Bij een te laag bloedglucosegehalte krijgen de hersenen
Er zijn diverse oorzaken voor het ontstaan van een te laag
te weinig brandstof. Dit kan levensbedreigend zijn en
bloedglucosegehalte. Een toename in de dagelijkse activiteit
daarom is het belangrijk dat u de verschijnselen herkent.
en/of een verminderde opname van voedsel leiden tot een verminderde behoefte aan insuline. De insulinebehoefte
Een hond waarvan het bloedglucosegehalte laag begint te
kan ook verminderen doordat de alvleesklier zelf weer meer
worden kan onrustig of juist sloom zijn en/of op onverwach-
insuline is gaan maken. Als een hond braakt of diarree heeft,
te tijden honger hebben. Als het bloedglucosegehalte nog
zal de vertering van voedsel minder goed verlopen dan
verder zakt, begint de hond te rillen of vreemde bewegingen
normaal. Hierdoor zal er minder aanbod van glucose aan
(omvallen, trappelen met de poten) te maken. Uiteindelijk
het bloed zijn, waardoor er minder insuline nodig is om het
zal de hond in een diepe slaap zakken, waaruit hij slecht of
bloedglucosegehalte binnen de normale grenzen te houden.
niet wakker te maken is. Deze situatie is op elk tijdstip van
Ook fouten bij het toedienen van insuline zijn mogelijk. De
de dag mogelijk, maar doet zich meestal 3 tot 7 uur na de
toediening van insuline moet dan ook met de grootst moge-
insulinetoediening voor.
lijke zorg gebeuren. Verschijnselen van een hond met een te laag Samengevat zijn de belangrijkste oorzaken voor het ont-
bloedglucosegehalte:
staan van een te laag bloedglucosegehalte dus:
• honger op onverwachte momenten
• opname van minder voedsel in combinatie met de gebrui-
• onrustig of juist sloom
kelijke insulinedosering • plotselinge toename van het glucoseverbruik door verhoogde activiteit • een te hoge dosering insuline • een normale dosering insuline, wanneer de behoefte in-
• trillen of rillen • vreemde bewegingen (omvallen, trappelen met de poten) • diepe slaap, waaruit de hond slecht of niet wakker te maken is
eens is afgenomen
22
23
Wat te doen bij verschijnselen van een te laag bloed-
3. Injectietechniek
glucosegehalte? Omdat een te laag bloedglucosegehalte levensbedreigend is,
Voor de behandeling van suikerziekte zijn nodig:
moet ervoor gezorgd worden dat het bloedglucosegehalte
1. Insuline geschikt voor de hond
zo snel mogelijk weer gaat stijgen. Als uw hond de verschijn-
2. Bijbehorende insulinespuitjes: bijvoorbeeld spuitje met
selen van een te laag bloedglucosegehalte vertoont, moet er
schaalverdeling met 40 Internationale Eenheden (IE of IU)
onmiddellijk een maaltijd gegeven worden. Als de hond niet
per ml als insuline van 40IE/ml gebruikt wordt.
meer in staat is om de maaltijd op te eten, moet zo snel mo-
3. Teststrips voor de bepaling van glucose in de urine
gelijk glucose (druivensuiker of een druivensuikeroplossing)
4. Aangepaste voeding
of honing worden gegeven. U geeft hiervan ongeveer 1 gram
5. Druivensuiker als poeder of een (50%) oplossing daarvan
per kilogram lichaamsgewicht. De oplossing kan u voorzich-
(bewaren in de koelkast) of honing
tig in de wangzak gieten, het poeder of de honing kan u op het mondslijmvlies- vooral op en onder de tong – wrijven. Als
Volg aandachtig de richtlijnen van uw dierenarts!
de hond niet direct verbetert na de toediening van druivensuiker of honing in de mond, is het heel belangrijk om direct
Daarnaast is het heel handig als u in het bezit bent van
contact op te nemen met de dierenarts.
materiaal om zelf bloed af te nemen bij de hond en beschikt
Als herstel wel optreedt, moet u de hond alsnog een maaltijd
over een glucosemeter waarmee u zelf het bloedglucosege-
aanbieden. Vervolgens de hond gedurende meerdere uren
halte kunt bepalen.
goed in de gaten houden om na te gaan of de verschijnselen opnieuw optreden. Om een hernieuwde daling in het
Het is aangeraden om regelmatig de plaats waar u
bloedglucosegehalte te voorkomen, moet met regelmatige
insuline injecteert te veranderen. U kan bijvoorbeeld
tussenpozen een maaltijd gegeven worden. Vóór de volgen-
’s morgens aan de linkerzijde injecteren en
de insuline-injectie moet met de dierenarts overlegd worden
’s avonds aan de rechterzijde van de hond.
over de hoeveelheid insuline die moet toegediend worden.
24
25
De perfecte inspuiting in 5 stappen
1
1. Vul het spuitje met de naald naar boven.
4. Behandelingsschema Dagindeling Bij voorkeur insuline na het opeten van de maaltijd toedienen. Insuline moet rechtop in de koelkast (niet in het vriesvak) bewaard worden en voor gebruik moet de flacon
2 3
2. Verwijder eventuele luchtbelletjes door zachtjes op het spuitje te tikken en duw voorzichtig op het spuitje tot een druppel insuline verschijnt uit de naald. 3. Trek de huid naar boven op de plaats waar u wil injecteren.
omgezwenkt worden (niet schudden!). Met de speciaal daarvoor bestemde injectiespuitjes dient u de insuline* onderhuids toe.
s m s / e m ai l h e r i n n e r i n g s s e r vi c e Indien u dit wenst, kan u ook per sms of email verwittigd worden zodat u de behandeling niet kan vergeten. Vooral tijdens de eerste weken kan dit een handig geheugensteuntje vormen. Daarna kan u deze
4
4. Prik met de naald in de huidplooi en laat de huid weer zachtjes terug los.
dienst laten annuleren. Vraag meer inlichtingen aan uw dierenarts over onze sms/email-herinneringsservice of stuur een email met uw gegevens (zie volgende blz.) naar
[email protected]
5
5. Injecteer langzaam en op regelmatig tempo de volledige inhoud in één vloeiende beweging
*Als het dier niet wil of mag eten dient slechts een derde van de normale dosis insuline te worden toegediend. Eet een dier langer dan twee dagen minder of slecht (bijvoorbeeld door ziekte), overleg dan met uw dierenarts.
26
27
IN TE VULLEN DOOR DE DIERENARTS
5. Controle op de behandeling IN TE VULLEN DOOR DE EIGENAAR
Naam hond: Ras: Leeftijd:
Geslacht:
Om het verloop van de behandeling gemakkelijk te kunnen
Gewicht:
Opstartdatum:
controleren, wordt aangeraden gedurende de eerste 14 dagen van de behandeling het volgende schema dagelijks in te vullen. (Neem dit schema mee bij bezoek aan uw dierenarts.)
Toediening insuline
Algemene opvolging klok:
klok:
startdosering: I.E.
datum
uur
dosering voeding I.E. (in gram)
opmerkingen (eetlust,...)
startdosering: I.E.
Voeding De dagelijkse hoeveelheid voer wordt in twee gelijke porties aangeboden, direct voor elke insuline-injectie. Een vast dieet regime is belangrijk. Vermijd extra hapjes. Onderzoek op bloedsuiker
klok:
28
om: uur
29
IN TE VULLEN DOOR DIERENARTS OF EIGENAAR
Bloedonderzoek datum
Volgende controle bij uw dierenarts
tijdstip
waarde
datum
tijdstip
datum datum
waarde
uur uur
bijzonderheden bijzonderheden
30
IN TE VULLEN DOOR DIERENARTS OF EIGENAAR
31
Intervet België N.V. Stallestraat 73 1180 Brussel Tel.: +32 (0)2 370 94 01 Fax.: +32 (0)2 370 93 35 E-mail:
[email protected] www.intervet.be
