Altijd de juiste dosis Insuline...
Leven met diabetes
1
ALTIJD DE JUISTE DOSIS INSULINE ...
4
Inhoudstafel
1. Suikerziekte bij de hond
Wat is suikerziekte precies?
Wat zijn de verschijnselen van suikerziekte?
De diagnose Hoe ontstaat suikerziekte bij de hond?
Kan een dier genezen van suikerziekte?
2. De behandeling Algemeen
Behandeling met insuline
Het vinden van de juiste dosis
Voeding
De vooruitzichten
Te laag bloedglucosegehalte (hypoglycemie) en behandeling
3. De injectietechniek 4. Het behandelingsschema 5. Controle op de behandeling
6 7 8 9 11 14 14 14 16 19 20 21 21 25 31 33
5
1. Suikerziekte bij de hond De dierenarts heeft bij uw hond de diagnose suikerziekte gesteld. In het algemeen is suikerziekte bij de hond gelukkig goed te behandelen, al vraagt dat wel de nodige aandacht. In dit boekje wordt u uitgelegd wat suikerziekte precies is en hoe de hond succesvol kan behandeld worden.
6
Wat is suikerziekte precies? Bij de vertering in de darmen wordt voedsel afgebroken tot voor het lichaam bruikbare bouwstenen. De koolhydraten worden in de darmen voornamelijk afgebroken tot een suiker dat glucose wordt genoemd. Glucose wordt vanuit de darm in het bloed opgenomen en na een maaltijd stijgt dus het aanbod van glucose vanuit de darm aan het bloed.
Voor de lichaamscellen is glucose bijna onmisbaar, niet alleen als bouwsteen maar ook als brandstof. De spiercellen en vetcellen nemen alleen glucose uit het bloed op als ze daartoe door het hormoon insuline zijn aangezet. Insuline, dat wordt gemaakt door bepaalde cellen in de alvleesklier (pancreas), zorgt er dus voor dat deze lichaamscellen voldoende glucose kunnen opnemen en bovendien zorgt insuline er zo voor dat het glucosegehalte in het bloed binnen nauwe grenzen blijft.
Als er te weinig insuline is, blijft er teveel glucose in het bloed achter en is er sprake van suikerziekte. Bij suikerziekte is dus het glucosegehalte in het bloed, ook wel het bloedsuikergehalte genoemd, verhoogd. Veel lichaamscellen daarentegen hebben bij een tekort aan insuline juist een gebrek aan de brandstof en bouwsteen glucose.
7
Komt suikerziekte vaak voor bij honden en katten? Het voorkomen van suikerziekte bij honden en katten ligt ergens tussen 1 op 100 en 1 op 500 dieren. Specialisten daarentegen denken dat er een toename is van deze ziekte bij onze huisdieren. Kan suikerziekte andere gezondheidsproblemen geven? Ja, honden en katten met suikerziekte kunnen andere gezondheidsproblemen ontwikkelen, meestal één jaar of meer
Wat zijn de verschijnselen van suikerziekte? Als er veel glucose in het bloed aanwezig is, zal er via de nieren glucose met de urine verloren gaan. De glucose in de urine trekt extra vocht mee waardoor de hond meer gaat plassen. Om niet uit te drogen, zal de hond vervolgens ook meer moeten drinken. Omdat glucose een belangrijke brandstof is die nu verloren gaat, zal de hond meer gaan eten en desondanks gewicht gaan verliezen. Als de hond lange tijd niet wordt behandeld, verslechtert uiteindelijk de eetlust en kan de hond ernstig ziek worden.
8
nadat ze suikerziekte ontwikkeld hebben. Voor honden is de meest voorkomende complicatie van suikerziekte het optreden van kataract. Voortdurend hoge bloedsuikergehaltes zorgen ervoor dat de lens van het oog mat wordt, wat blindheid tot gevolg kan hebben. Voor katten is een zwakte van de achterpoten een vaak voorkomende complicatie. Door een constant hoog gehalte aan glucose in het bloed kan er schade optreden van de zenuwen waardoor er zwakte en spierverlies optreedt. Door een hoog bloedsuikergehalte zoveel mogelijk te vermijden, zal het optreden van deze complicaties uitgesteld worden of zelfs voorkomen worden. Dit is de reden waarom een vroege diagnose van suikerziekte bij uw huisdier zo belangrijk is.
De diagnose De waargenomen verschijnselen wijzen vaak wel in de richting van suikerziekte maar kunnen ook bij andere ziekten voorkomen. De definitieve diagnose wordt gesteld wanneer bij de hond met verschijnselen van suikerziekte (bij herhaling) een te hoog glucosegehalte in het bloed wordt aangetoond en ook de urine glucose bevat. De aanwezigheid van een hoge bloedsuikerspiegel is een betrouwbaarder maat dan de aanwezigheid van glucose in de urine.
9
10
De belangrijkste verschijnselen van suikerziekte zijn: • veel drinken • veel plassen • honger (in het begin) • vermageren • misselijkheid en braken (in een later stadium)
Hoe ontstaat suikerziekte bij de hond? Niet in alle gevallen is volledig duidelijk waarom suikerziekte bij een hond ontstaat. In sommige gevallen breekt het afweersysteem van de hond de cellen af die in de alvleesklier voor de afgifte van insuline zorgen. In andere gevallen leiden andere ziekten of behandeling met bepaalde medicijnen tot het ontstaan van suikerziekte bij de hond. Suikerziekte ontstaat in deze situaties doordat de werking van insuline wordt tegengegaan. Om dit te compenseren moet de alvleesklier meer insuline maken. Als dit niet lukt, of als de alvleesklier op den duur uitgeput raakt, is er niet voldoende insuline om het bloedglucosegehalte binnen de normale grenzen te houden en is er sprake van suikerziekte.
Bij het syndroom van Cushing (= overproductie van cortisol) produceren de bijnieren teveel van het hormoon cortisol. Cortisol vermindert de gevoeligheid van cellen voor insuline.
11
Ook een langdurige behandeling van uw hond met bijnierschorshormonen (zoals dexamethasone of prednisolone), door dierenartsen onder andere vaak gebruikt om jeuk en bepaalde ontstekingen tegen te gaan, kunnen op deze wijze leiden tot het ontstaan van suikerziekte.
Suikerziekte komt vaker voor bij teven dan bij reuen. De oorzaak hiervan is dat de eierstokken gedurende een periode van 8 tot 10 weken na elke loopsheid het hormoon progesteron afgeven.
Dit progesteron kan bij de teef leiden tot een verhoogde productie van groeihormoon. Dit groeihormoon gaat, net als de eerder genoemde bijnierschorshormonen, de werking van
12
insuline tegen. Juist in deze periode, na de loopsheid, kan dan ook suikerziekte ontstaan bij de teef. Als suikerziekte in deze periode ontstaat bij uw teef, moeten de eierstokken zo snel mogelijk worden weggenomen. Door het weghalen van de eierstokken stopt namelijk de verhoogde productie van groeihormoon weer en kan in de alvleesklier misschien toch nog voldoende insuline worden gemaakt om de suikerziekte weer te laten verdwijnen.
Ook teven waarbij de loopsheid met medicijnen wordt voorkomen hebben een licht verhoogde kans op suikerziekte. De medicijnen die worden gebruikt om de loopsheid te voorkomen lijken namelijk heel erg veel op het lichaamseigen hormoon progesteron. Net als progesteron kunnen ze dus ook leiden tot een verhoogde productie van groeihormoon en vervolgens resulteren in suikerziekte. Het is aangewezen deze teven te steriliseren.
Teven waarbij de eierstokken operatief zijn verwijderd (sterilisatie), hebben veel minder risico op het ontstaan van suikerziekte. Gesteriliseerde teven worden namelijk niet meer loops (en produceren dus ook geen progesteron meer) en hebben uiteraard ook geen medicijnen meer nodig om de loopsheid te voorkomen.
13
Risicofactoren bij de hond • leeftijd (meer bij oude honden of honden van middelbare leeftijd) • niet-gesteriliseerde teven • genetisch • overgewicht (obesitas) • ras: Cocker Spaniël, Teckel, Doberman Pinscher, Duitse Herder, Golden Retriever, Labrador Retriever, Pomeriaan, Terriër, Toy Poedel
Kan een dier genezen van suikerziekte? De oorzaak van het ontstaan van suikerziekte kan niet altijd worden weggenomen. Meestal kan het dier door een regelmatig leefpatroon en door behandeling met insuline toch een vrijwel normaal leven leiden. De behandeling vraagt van de eigenaar wel een zekere discipline, zowel voor de voeding als voor de medicatie.
De behandeling Algemeen Suikerziekte wordt veroorzaakt door een tekort aan insuline. Daarom moet dit tekort dagelijks, op vaste tijdstippen, worden aangevuld met een insuline-injectie. De eigenaar van een hond met suikerziekte zal dus moeten leren insuline
14
onderhuids te injecteren. Gelukkig bestaat er nu, net zoals bij mensen, een insulinepen die het toedienen van insuline veel makkelijker maakt.
Omdat de hoeveelheid insuline is afgestemd op de hoeveelheid glucose die uw dier op een dag nodig heeft, is regelmaat in de voeding belangrijk. Het is van belang dat uw hond dagelijks eenzelfde hoeveelheid voedsel van een zo constant mogelijke samenstelling krijgt.
Bij een plotse toename in de dagelijkse activiteit verbrandt de hond meer glucose. Dit kan tot gevolg hebben dat het bloedglucosegehalte sterk daalt en een zogenaamde hypoglycemie ontstaat (zie ook: “ te laag bloedglucosegehalte”).
15
Daarom is ook regelmaat in de dagelijkse activiteit van belang.
Omdat bij de hond suikerziekte vaak wordt veroorzaakt door andere ziekten, bepaalde medicijnen of door de hormonale veranderingen na de loopsheid en omdat deze onderliggende oorzaken de behandeling van suikerziekte bemoeilijken, moet naar de oorzaak van het ontstaan van suikerziekte worden gezocht. Een hond met suikerziekte kan beter niet met bijnierschorshormonen, zoals dexamethasone en prednisolone, behandeld worden. Als de eierstokken van een teef nog niet zijn verwijderd, is het verstandig dit alsnog te doen. Eventueel overgewicht van de hond moet op een verantwoorde wijze worden bestreden. De tabletten die bij mensen worden gebruikt om de insulineproduktie te stimuleren, werken bij de hond met suikerziekte vrijwel nooit. In tegendeel, deze tabletten zullen de ernst van de suikerziekte op den duur doen toenemen en ze worden daarom bij honden bij voorkeur niet gebruikt.
Behandeling met insuline Omdat niet precies bekend is hoe groot het insulinetekort bij uw hond is, moet de juiste dosering worden gezocht. Anders gezegd: uw hond moet worden ingesteld.
16
17
Aan de hand van het gewicht van uw huisdier zal de dierenarts bepalen hoeveel insuline in eerste instantie moet worden gegeven. Voor onze huisdieren is er een specifiek insulinepreparaat op de markt. Het patroon of flesje moeten (rechtop!) in de koelkast worden bewaard.
Bij de hond wordt aangeraden om 2x per dag, met 12 uur tussentijd, een injectie met insuline te geven. Het exacte behandelschema wordt door uw dierenarts in overleg met u gemaakt, waarbij zoveel mogelijk rekening wordt gehouden met de dagindeling van de persoon die de hond behandelt.
Veterinaire insuline heeft een andere concentratie dan humane insuline en dient daarom met de juiste insulinepen of spuit toegediend te worden. De insulinepen voor veterinaire insuline heet de VetPen en is verkrijgbaar in 2 formaten waardoor heel nauwkeurig kan gedoseerd worden voor kleine honden en katten. Indien voor spuiten gekozen wordt, dan dienen speciale insulinespuitjes gebruikt te worden. De meeste insulinespuitjes voor mensen zijn ongeschikt voor gebruik bij honden, omdat ze gemaakt zijn voor insulinepreparaten met een ander insulinegehalte. Let er daarom goed op dat op het insulinespuitje dat u gebruikt U-40 staat en geen U-100.
18
Het vinden van de juiste dosis De dierenarts zal aan de hand van het gewicht van uw hond een begindosis insuline uitrekenen. Door op vaste tijden na de insulinetoediening het bloedglucosegehalte te meten met behulp van een glucosemeter kan de dierenarts zien of deze dosis nog moet worden bijgesteld. Dit houdt in dat het bloedglucosegehalte regelmatig moet worden gecontroleerd. Eventueel kan de dierenarts u leren om zelf bloed af te nemen en zo thuis het bloedglucosegehalte te meten. Hiervoor is slechts één druppel bloed nodig.
Als éénmaal de juiste dosis insuline is gevonden, zal de hond snel herstellen. De hond wordt levendiger en het vele drinken en plassen zal afnemen. Ook kan het aantal controles nu worden verminderd. Regelmatige controle blijft echter wel noodzakelijk, want na verloop van tijd kan de behoefte aan insuline veranderen en kan een aanpassing van de dosering nodig zijn. Als uw hond éénmaal goed is ingesteld, kan hij een normaal leven leiden.
19
Voeding Het is belangrijk dat de hond dagelijks een zelfde hoeveelheid voedsel van een zo constant mogelijke samenstelling krijgt. De hond moet vlak voor iedere insuline-injectie een maaltijd krijgen.
Als de hond niet wil eten of nuchter moet blijven voor bijvoorbeeld een operatie, mag slechts een derde deel van de normale insulinedosis worden toegediend. Om deze reden wordt insuline altijd pas na de maaltijd toegediend. Als de
20
hond om wat voor reden dan ook niet wil eten, kan dan namelijk nog de dosis insuline worden teruggebracht. Als eerst insuline wordt toegediend en de hond wil vervolgens niet eten, kan de dosis insuline niet meer worden aangepast.
Voor honden met suikerziekte is speciaal dieetvoer verkrijgbaar. Overleg met uw dierenarts welke voeding het beste is voor uw hond.
De vooruitzichten Meestal kan de hond door een regelmatig leefpatroon en door behandeling met het insulinepreparaat een vrijwel normaal leven leiden. De levensverwachting van een goed ingestelde hond met suikerziekte is dan ook vergelijkbaar met die van een dier zonder deze ziekte.
Te laag bloedglucosegehalte (hypoglycemie) De belangrijkste complicatie van de behandeling van een suikerziektepatiënt met insuline is een te laag bloedglucosegehalte. Insuline heeft een verlagend effect op het bloedglucosegehalte. Als er meer insuline wordt toegediend dan nodig is, kan het bloedglucosegehalte te laag worden. Hoewel dit niet vaak voorkomt, is het belangrijk dat u weet
21
hoe u in een dergelijke situatie het beste kunt handelen. Er zijn diverse oorzaken voor het ontstaan van een te laag bloedglucosegehalte. Een toename in de dagelijkse activiteit en/of een verminderde opname van voedsel leiden tot een verminderde behoefte aan insuline. De insulinebehoefte kan ook verminderen doordat de alvleesklier zelf weer meer insuline is gaan maken. Als een hond braakt of diarree heeft, zal de vertering van voedsel minder goed verlopen dan normaal. Hierdoor zal er minder aanbod van glucose aan het bloed zijn, waardoor er minder insuline nodig is om het bloedglucosegehalte binnen de normale grenzen te houden. Ook fouten bij het toedienen van insuline zijn mogelijk. De toediening van insuline moet dan ook met de grootst mogelijke zorg gebeuren.
Samengevat zijn de belangrijkste oorzaken voor het ontstaan van een te laag bloedglucosegehalte dus: • opname van minder voedsel in combinatie met de gebruikelijke insulinedosering • plotselinge toename van het glucoseverbruik door verhoogde activiteit • een te hoge dosering insuline • een normale dosering insuline, wanneer de behoefte ineens is afgenomen
22
Bij een te laag bloedglucosegehalte krijgen de hersenen te weinig brandstof. Dit kan levensbedreigend zijn en daarom is het belangrijk dat u de verschijnselen herkent.
Een hond waarvan het bloedglucosegehalte laag begint te worden kan onrustig of juist sloom zijn en/of op onverwachte tijden honger hebben. Als het bloedglucosegehalte nog verder zakt, begint de hond te rillen of vreemde bewegingen (omvallen, trappelen met de poten) te maken. Uiteindelijk zal de hond in een diepe slaap zakken, waaruit hij slecht of niet wakker te maken is. Deze situatie is op elk tijdstip van de dag mogelijk, maar doet zich meestal 3 tot 7 uur na de insulinetoediening voor.
Verschijnselen van een hond met een te laag bloedglucosegehalte: • honger op onverwachte momenten • onrustig of juist sloom • trillen of rillen • vreemde bewegingen (omvallen, trappelen met de poten) • diepe slaap, waaruit de hond slecht of niet wakker te maken is
23
Wat te doen bij verschijnselen van een te laag bloedglucosegehalte? Omdat een te laag bloedglucosegehalte levensbedreigend is, moet ervoor gezorgd worden dat het bloedglucosegehalte zo snel mogelijk weer gaat stijgen. Als uw hond de verschijnselen van een te laag bloedglucosegehalte vertoont, moet er onmiddellijk een maaltijd gegeven worden. Als de hond niet meer in staat is om de maaltijd op te eten, moet zo snel mogelijk glucose (druivensuiker of een druivensuikeroplossing) of honing worden gegeven. U geeft hiervan ongeveer 1 gram per kilogram lichaamsgewicht. De oplossing kan u voorzichtig in de wangzak gieten, het poeder of de honing kan u op het mondslijmvlies- vooral op en onder de tong – wrijven. Als de hond niet direct verbetert na de toediening van druivensuiker of honing in de mond, is het heel belangrijk om direct contact op te nemen met de dierenarts. Als herstel wel optreedt, moet u de hond alsnog een maaltijd aanbieden. Vervolgens de hond gedurende meerdere uren goed in de gaten houden om na te gaan of de verschijnselen opnieuw optreden. Om een hernieuwde daling in het bloedglucosegehalte te voorkomen, moet met regelmatige tussenpozen een maaltijd gegeven worden. Vóór de volgende insuline-injectie moet met de dierenarts overlegd worden over de hoeveelheid insuline die moet toegediend worden.
24
3. Injectietechniek Voor de behandeling van suikerziekte zijn nodig: 1. Insuline geschikt voor de hond 2. VetPen (insulinepen) of de correcte insulinespuitjes (40IE/ml) 3. Teststrips voor de bepaling van glucose in de urine 4. Aangepaste voeding 5. Druivensuiker als poeder of een (50%) oplossing daarvan (bewaren in de koelkast) of honing
Volg aandachtig de richtlijnen van uw dierenarts!
Daarnaast is het heel handig als u in het bezit bent van materiaal om zelf bloed af te nemen bij de hond en beschikt over een glucosemeter waarmee u zelf het bloedglucosegehalte kunt bepalen.
Het is aangeraden om regelmatig de plaats waar u insuline injecteert te veranderen. U kan bijvoorbeeld ’s morgens aan de linkerzijde injecteren en ’s avonds aan de rechterzijde van de hond.
25
Ook een insulinepen voor dieren Onze huisdieren kunnen nu net zoals mensen behandeld worden voor suikerziekte met behulp van een insulinepen. Dit brengt een aantal voordelen mee ten opzichte van het oude systeem waar gewerkt werd met spuiten en naalden (zie verder): • Gebruiksgemak • Alles-in-één • Snelle, makkelijke en correcte dosering • Minder verspilling en minder kans op breuk • Ideaal voor onderweg
Een makkelijke manier om de suikerziekte van uw huisdier te behandelen
1. Draai de voorgeschreven dosis insuline
2. Om te injecteren, druk op de ontspanner totdat de pijl op de doseerknop terug naar 0 wijst en houd 5 seconden ter plaatse
26
De insulinepen die voor diergeneeskundig gebruik beschikbaar is, is de VetPen. Deze VetPen is speciaal ontworpen voor gebruik met veterinaire insuline met 40 IU/ml. De VetPen is beschikbaar in twee formaten: • VetPen 0,5 IU - 8 IU: met deze VetPen kunnen maximaal 8 eenheden gedoseerd worden en kan er per halve eenheid geselecteerd worden • VetPen 1 IU -16 IU: met deze VetPen kunnen maximaal 16 eenheden gedoseerd worden en kan er per eenheid geselecteerd worden.
27
Praktische tips om de VetPen correct te gebruiken: • Bij het eerste gebruik van elk patroon insuline, dient de lucht uit het patroon verwijderd te worden • Voor elke injectie wordt de VetPen 10 keer op en neer gedraaid tot de insuline een uniform melkachtig uitzicht heeft • De insuline wordt subcutaan toegediend • De VetPen wordt in het dier gehouden totdat de pijl op de doseerknop van de VetPen terug naar de startlijn wijst. Vanaf dit ogenblik dient u tot 5 te tellen vooraleer de VetPen uit het dier te verwijderen • Verzeker u ervan dat u de doseerknop niet blokkeert met uw hand • Verwijder de naald met de naaldverwijderaar • Wanneer u teveel eenheden geselecteerd heeft, mag u nooit de doseerknop terugforceren. Deze dosis dient op een veilige manier weggegooid te worden. • De VetPen met patroon dient NIET in de koelkast bewaard te worden, maar onder 25°C, beschermd tegen direct licht en hitte, gedurende maximum 20 dagen • Ongeopende patronen worden rechtopstaand in de koelkast bewaard bij 2°C tot 8°C Voor meer informatie of vragen, kan u terecht bij uw dierenarts of op de website www.msd-animal-health.be (Diereneigenaren – hond –video – VetPen)
28
VetPen pakket bevat: VetPen Beschikbaar in 2 groottes: 0,5 IU-8 IU (dosisaanpassingen van 0,5 IU) en 1 IU - 16 IU (dosisaanpassingen van 1IU) Snelle gids met de componenten van de VetPen Eenvoudig geïllustreerd diagram dat de componenten en accessoires van de VetPen toont Instructieboekje voor de eigenaar Eenvoudig te volgen en stap-voor-stap instructies met foto’s die aan de eigenaar tonen hoe ze de VetPen moeten laden, gebruiken en bewaren Naalden 28 VetPen naalden waarmee de eigenaar kan opstarten
Naaldverwijderaar Hulpmiddel waarmee naalden veilig van de pen kunnen verwijderd worden Opzetstukken Opzetstuk voor de ontspanner en doseerknop waardoor ze makkelijker te hanteren zijn Reistas Flexibele reistas waarin de pen, naalden, naaldverwijderaar, opzetstukken en insuline kunnen bewaard worden
Toebehoren: Insulinepatronen Naalden VetPen naalden zijn beschikbaar in verpakkingen van 100 naalden
29
Indien u toch spuiten wenst te gebruiken, dan kan u het volgende stappenplan volgen.
1 2 3
30
1. Vul de spuit. Laat de naald omhoog wijzen. Verwijder eventuele luchtbelletjes door tegen de spuit te tikken. Druk dan zacht op de zuiger tot de eerste druppel vloeistof verschijnt. 2. Trek het vel omhoog en vorm een kuiltje met de wijsvinger
3. Plaats de naald in het gevormde kuiltje en druk haar rustig door de huid. Laat dan het vel los. Druk de spuit langzaam gelijkmatig leeg.
4. Behandelingsschema Dagindeling Bij voorkeur insuline na het opeten van de maaltijd toedienen. Insuline moet rechtop in de koelkast (niet in het vriesvak) bewaard worden. Flacons worden best grondig geschud bij het eerste gebruik tot de insuline een homogeen en uniform uitzicht heeft. Laat het schuim verkregen aan de oppervlakte na het schudden verdwijnen, alvorens het product te gebruiken. Hierna wordt de flacon voorzichtig gezwenkt vóór elk gebruik. De patronen in de VetPen worden vóór gebruik en vóór bevestiging in de VetPen tenminste 10x op en neer bewogen tot de insuline een uniform en melkachtig uitzicht heeft. Tijdens gebruik: beweeg de VetPen ten minste 10x op en neer vóór elke injectie. Dien de juiste dosis insuline toe*.
*Als het dier niet wil of mag eten dient slechts een derde van de normale dosis insuline te worden toegediend. Eet een dier langer dan twee dagen minder of slecht (bijvoorbeeld door ziekte), overleg dan met uw dierenarts.
31
IN TE VULLEN DOOR DE DIERENARTS
Naam hond: Ras: Leeftijd:
Geslacht:
Gewicht:
Opstartdatum:
Toediening insuline
klok:
klok:
startdosering: I.E.
startdosering: I.E.
Voeding De dagelijkse hoeveelheid voer wordt in twee gelijke porties aangeboden, direct voor elke insuline-injectie. Een vast dieet regime is belangrijk. Vermijd extra hapjes. Onderzoek op bloedsuiker
klok:
32
om: uur
5. Controle op de behandeling IN TE VULLEN DOOR DE EIGENAAR
Om het verloop van de behandeling gemakkelijk te kunnen controleren, wordt aangeraden gedurende de eerste 14 dagen van de behandeling het volgende schema dagelijks in te vullen. (Neem dit schema mee bij bezoek aan uw dierenarts.)
Algemene opvolging datum
uur
dosering voeding I.E. (in gram)
opmerkingen (eetlust,...)
33
IN TE VULLEN DOOR DIERENARTS OF EIGENAAR
Bloedonderzoek datum
tijdstip
waarde
datum
tijdstip
34
waarde
IN TE VULLEN DOOR DIERENARTS OF EIGENAAR
Volgende controle bij uw dierenarts datum datum
uur uur
bijzonderheden bijzonderheden
35
PUB2013_157
MSD Animal Health BVBA/SPRL Clos du Lynx, 5, Lynx Binnenhof Bruxelles 1200 Brussel nl.msd-animal-health.be
