Onze wereld is in beweging. Steden zijn in trek. Vandaag de dag leven al 3 miljard mensen in grote steden en in 2030 zal meer dan 60% van de wereldbevolking leven in grootstedelijke gebieden volgens de Verenigde Naties. Leeuwarden is geen miljoenenstad maar heeft inmiddels meer dan honderdduizend inwoners te voeden. Hoe kunnen we Leeuwarden zo veel mogelijk zelfvoorzienend maken op het gebied van voeding en de honger van Leeuwarden op een duurzame wijze stillen? Op donderdag 10 december jl. heeft de FMF de inspiratiebijeenkomst LEEUWARDEN EEN
HONGERIGE STAD georganiseerd. Op deze bijeenkomst hebben bedrijven, adviesbureaus, inwoners van Leeuwarden, studenten en organisaties vele nieuwe ideeën bedacht en besproken voor grootschalige lokale voedselproductie in en rond de stad Leeuwarden. De ideeën zijn ontstaan aan drie inspiratietafels rond de thema’s: 1) lokale productie in en op gebouwen in Leeuwarden; 2) stadsboerderijen in en rond Leeuwarden; 3) wijk- en dorpsmoestuinen in en rond Leeuwarden. De opbrengst van de avond is per thema samengevat op de volgende pagina’s. Ik wens u veel leesplezier en inspiratie om samen met andere partijen met de ideeën aan de slag te gaan. De FMF zal samen met partners een aantal ideeën oppakken of inpassen in reeds lopende trajecten. Als u vragen of opmerkingen heeft hoor ik het graag.
Met vriendelijke groet, Simon Bijlsma, FMF Programmaleider Mens en Lifestyle Agora 6 | 8934 CJ Leeuwarden 058 7600763
[email protected] www.friesemilieufederatie.nl Facebook IkhouvanFryslan
Samen voor een mooi en duurzaam Fryslân.
1) Lokale productie in en op gebouwen in Leeuwarden o.l.v. Jan Willem van der Schans, LEI Wageningen UR
Bestaande gebouwen geschikt maken voor stadslandbouw. Hiervoor is nodig dat er een overzicht komt van gebouwen die hiervoor geschikt zijn + een inventarisatie van beschikbare oppervlakten. De gemeente Leeuwarden zal moeten nagaan welke wijzigingen noodzakelijk zijn in regelgeving en (bestemmings)plannen. Buurt(moes)tuinen integreren in bouw. Architect en vastgoedontwikkelaars moeten bij nieuwe ontwerpen direct rekening houden met de integratie van voedselproductie in en op gebouwen. In ontwerp omgevingsvisie ruimte vrij maken voor deze vorm van voedselproductie in de stad. Verhalen over de mogelijkheden/bestaande projecten zouden meer moeten worden gedeeld. Gemeente zou betrokken planologen moeten verleiden om circulaire systemen te verkennen. Villa Augustus in Leeuwarden, een Proeftuin aan de Potmarge. Groeneducatie koppelen aan voedselproductie in en op gebouwen bijvoorbeeld via de Schoolboer, Schoolmoestuinen of de Makkelijke Moestuin. De groeneducatie zou moeten plaatsvinden binnen het lesprogramma van de scholen en mogelijk tijdens de BSO. De ambitie zou moeten zijn dat alle kinderen de school verlaten met ‘groene vingers’. De gemeente zou structureel budget moeten vrijmaken voor groeneducatie. Participatie van werkzoekenden, ouderen, wajong enz. in deze vorm van voedselproductie. Voor deze doelgroepen moet groene bijscholing beschikbaar worden gesteld bijvoorbeeld in de vorm van moestuincursussen.
2) Stadsboerderijen in en rond Leeuwarden o.l.v. Gosse Haarsma, Stadsboer van Âsum
Als je de stad wilt voeden met het voedsel dat nu al in de regio wordt verbouwd dan moet er iets aan de infrastructuur (distributie/logistieke systemen) veranderen. Een boer in Sexbierum vertelde dat het niet uit kon om aan de supermarkt in het dorp te leveren, terwijl hij en de supermarkthouder dat beiden heel graag zouden willen (de producten zouden veel verser in de winkel liggen). Het is tegenwoordig veel goedkoper en efficiënter om de groente in grote hoeveelheden op te laten halen en vervolgens weer in grote hoeveelheden de supermarkten te bevoorraden. Dit systeem moet worden doorbroken door slimme logistieke oplossingen. De consument wil gemak boven alles. De burger vindt dat er het een en ander moet veranderen in de wereld en wil daar best een beetje meer voor betalen, maar de consument houdt de hand op de knip. Naar de Blokhuispoort gaan voor je streekproducten is voor veel mensen te veel gevraagd. Er moeten meer mogelijkheden komen voor de inwoners van Leeuwarden om producten uit de stad en omgeving te kopen of af te halen. Suggesties: meer verkooppunten in de stad en voedselautomaten: http://www.foodlog.nl/artikel/new-york-zet-automaten-in-voorlokaal-eten/. Meer stadstuinen zoals Âsum rondom de stad (al dan niet volgens het zelfoogst principe). Iedere boer kan een loon halen uit 1 hectare grond, en de hoeveelheid voedsel die het opbrengt is enorm. Bovendien is het probleem met de distributie veel kleiner, de groente kan met de bakfiets naar de stad worden gebracht. Inzetten op werving van nieuwe initiatiefnemers en zoeken/realiseren van nieuwe locaties. Zie voor afzet ook tweede punt. Er kan een training worden opgezet voor nieuwe Stadsboeren o.l.v. bijvoorbeeld Gosse Haarsma. Er ligt veel (tuinbouw) grond braak bij de Vierhuisterweg. De gemeente kan hier een groot voedselproject stimuleren misschien in combinatie met een sociaal werkproject? In een straal van ongeveer 25 kilometer rond Leeuwarden in kaart brengen welke bedrijven in principe geschikt zijn om rechtstreeks te leveren aan de stad Leeuwarden. Handelsmissies uitvoeren naar deze bedrijven en korte ketens realiseren met afnemers in Leeuwarden (naar voorbeeld van de stad Rotterdam). Zorgcentra in Leeuwarden interesseren voor lokaal geteeld voedsel. Hierbij zorgverzekeraars en het MCL betrekken. Vergroten gebruik van streekproducten in de Leeuwarder restaurants en zo de afzetmogelijkheden voor de Stadsboerderijen vergroten. Verkennen of het principe van Gilde Boeren ook in Leeuwarden kan worden toegepast. Verkennen van mogelijkheden voor alternatieve afzetkanalen zoals een Streekmarkt, afzet via supermarkten bijvoorbeeld Poiesz, verkennen mogelijkheden voor een regio hub en uitbouwen van de mogelijkheden die internet biedt. Aansturing door een Community manager. Onderzoeken van de afzet van Zilte teelten in Leeuwarden.
3) Wijk- en dorpsmoestuinen in en rond Leeuwarden o.l.v. Theo van der Molen, De Doarpstún Snakkerburen
Ontwikkelen van zes tot zeven grote(re) wijk- en dorpstuinen die (semi) commercieel werken en gericht zijn op lokale voedselproductie (koppeling Participatiewet). Mogelijk in combinatie met een Stadsboerderij zoals Âsum. Er zou een plan moeten worden gemaakt waarin de mogelijkheden worden beschreven plus wat er voor de realisatie en exploitatie noodzakelijk is. Gemeente Leeuwarden zou hiervoor opdracht moeten verlenen en op zoek moeten gaan naar beschikbare grond. Oprichten van een kerngroep wijk-, buurt-, en dorpstuinen. Een flink aantal aanwezigen vindt de gemeente te passief. Het van “onderop” opzetten van grootschalige(r) tuinprojecten moet beleidsmatig en financieel worden ondersteund door de gemeente. Financieel kan ook betekenen “facilitair”. Bij aanwezigen blijkt (sterke) behoefte te bestaan aan een cursus “hoe begin ik een wijk, buurt, dorpstuin” en een centraal punt waar ze informatie over het opzetten van wijk-, buurt-, dorpstuinen op kunnen vragen en gedurende het proces ook tips, hulp, advies kunnen vragen. Oprichten Steunpunt en aanbieden cursussen. Gemeente Leeuwarden zou hiervoor subsidie moeten verstrekken. Actief aanleggen van voedselbossen (bijvoorbeeld in Leeuwarder Bos, of aan zuidzijde Leeuwarden) en dit combineren met recreatie, woonfuncties (ecologische woongemeenschappen, voedsellandgoederen), moestuinen, oogstfeesten, winkels, mobiele keukens etc. De voedselbossen staan onder actief toezicht van omwonenden. Initiatieven voor voedselbossen moeten vooral uit de burger komen. Voor gemeente Leeuwarden heeft het niet een hoge prioriteit. Ook andere landschapselementen in de stad vervangen door eetbaar groen. Dorpen in de gemeente Leeuwarden moeten weer agrarischer worden. Ideeën gericht op meer kleinschalige lokale voedselproductie: Kleine veldjes in wijken en dorpen (bijvoorbeeld in Camminghaburen) die niet meer gebruikt worden ombouwen tot buurttuinen of straattuinen. Hiervoor is nodig: vrijwilligers die tijd willen investeren in de tuin, mensen die weten hoe je eten kunt verbouwen en dit kunnen ‘doceren’, gereedschap en zaden, communicatie mensen die hierin geïnteresseerd zijn moeten bij elkaar worden gebracht. De gemeente zou hiervoor stukjes grond beschikbaar moeten stellen en de wijkpanels en verenigingen van dorpsbelangen bij het proces moeten betrekken. Organiseren van buurtfeesten waar gegeten wordt. De maaltijden bereiden uit eigen buurtmoestuin. Verspreid over de stad planten van fruit- en notenbomen. Kan in straten maar ook in plantsoenen en parken. De verantwoordelijkheid kan liggen bij wijk- en buurtverenigingen (zie Achter de Hoven, verantwoordelijk voor de fruitbomen bij de Watercampus). Een app. ontwikkelen waarop te zien is waar in Leeuwarden fruit en notenbomen groeien en waar andere groeninitiatieven zijn. Ontwikkelen van een kaart waar fruiten notenbomen geplant kunnen worden maar ook waar “wild” geplukt kan worden. Bij voorkeur aansluiten bij de website www.eetbaarleeuwarden.nl + het maken van een app-versie.
De gemeente kan: faciliteiten bieden, workshops organiseren en financiële ondersteuning bieden. Er moet niet alleen gepraat worden maar concrete initiatieven moeten daadwerkelijk worden gerealiseerd. Opzetten en realiseren van initiatieven gericht op eetbare waterplanten. Met je buren (bijvoorbeeld 8 stuks) tegels uit de stoep lichten en hierin eetbaar groen verbouwen. Opzetten van Eetblitztuinen: gezamenlijk particuliere tuinen omtoveren tot eetbare tuinen. Trefwoorden: tegels eruit, grondverbetering, leerzaam, voedsel en gemeenschapszin.
