ALQEMEEX YERSLIQ
k-,, lf ' b x k q i t 6 j ï . i x ; j bt j p 7 r t ' j x q jf . , a u h .n , ! lj qL' h . ) r C.à ù ) ) '1 qj ' ' . .o? xj
, -J. j r x . j q ; x j l , y , 1 . ; 7 r )( 1 j , . 4 ,i 'j$ , k,j ; , j t ,( : 4 r 4 j j ) j p, j ; . 1 @ r g ! , ; ( j ) y. j y, ,j , ; ,-k , ,4 , z ( I j, y j,j u, , 6 , .1 y s j ,j . u , q( n .. g . . .. .
l. q' h
Nederlandsch-lndiê.
,
.. : -y u ' 4 I . , ) J -., u. : c jj,7 , j 4 , . / ' r . j' ..,.,,j . ' . -,jq s.ç' : , r ) y )tP , s . t, . ..
VAN
)E$81111îl$4EI8(1jjtèîï8E$ 11V
' 1 NE1)l! 1RL15D86'l1-lADll1. .-,
vA '>7y<. y-
Y00PbIIPROPEXIiES IIX 15L&lN1)80llE OIIRISTEXES , opgemaaktdoor deHoofd-kommissie van Onderwijs.
b.
V00R ISLISDER8, opgem aaktter Algem eene Sekretarie.
Afgesloten ondor Ultimo 185 7
z v'' zz s >-'-,4Je,y e z.',k h.w..-.,.,. (-..- --./ ,xN .w.-.2%
'z
/
-. <
N
.xs -m/ V.) )k , x a
xa= w.. >
Gedrukt bij W .B R U lX IN G te Bltavla.. 1869.
BATViA
/f: * 1.1'i
4 =>
1858 .
den 3itei
i07'*
hebben de ter Uwer Excellentie hiernevens aan te bieden het Verslag vau den
Staat van het Onderwi js of Sckoolwezen Nederlandscâ-fndiè'sover hetjaar l857. Deffpp/fl-AbzîscùWdvan 022t#3.? z). (/4' ilt Nederlandsch-lndië,
(% tva, gget. ) 0,A.DE JONGH , Pre8ident.
Tel 'Ordonnantie van de Kommissie:
ltca. îJ/:J. J J.A.PATTIJN , 8ekretarh.
#Jz)
.
Zi jvte A' zcdlldz/fï:dett Gpsftpdrz/dffr-Gdzfdzwt,î ' nqttNederlandsch-lndië.
AFSCHRIFT.
EXTRACT uit het Register der Be", sluiten van den Gouverneur-Gene.. raal van Nederlandsch-Indie,
BATAVIA,
clen 31sten Augustus 1858.
Gelezen de mISSIve van de Hoofd.. Kommissie van Onderwijs in Nede«.. lanclsch-Inclz'e van 31 Maart 1858 N°. 114/1 0 4• De Raad van l.Yerterlanclsch-Indie gehoord; Is goedgevonden en verstaan: Te bepalen, dat bij 's lands-drukkerij te Batavia zal worden gedrukt en aldaar verkrijgbaar gesteld het Verslag van den staat van het Schoolwezen in Nedel'landsch-Indie: a. voor Europeanen en Inlandsche Christenen gedurende 1857, opgemaakt door de Hoofd..Kommissie van Onderwijs; b. vaal' Inlanders over 1857, op te maken tel' algemeene secretarie, onder aanteekening, dat van dit verslag oier konclercl en vljjtz:q exem.. plaren zullen worden gesteld tel' beschikking van de Hoofd.. Kommissie van Onderwijs en een vW/tz'fJ exemplaren zal worden gezonden aan het Ministerie van Kolonien, Afschrift dezes eHZ.
Accordeert met voorsehreven Register,
De Gosoernemenis-Seeretaris, (w. !It.) NEDERBURGH.
Aan de Hoofd- Kommissie »an 01zder'l{)ij/J
in Nederlandsch..Indie,
Ayscully' r.
IXTRACT ûit llet Register der Beslniten van den Gouverneur-oeneraalvan Nederlazdscâ-lhtëë. No.1.
BvlTlxzoRg,del t24eny' etvuarç 1859. Gelezen de missives van den Directeur der Productcn en CivieleM aga-
ztjnen van den 1 December1858 No.8080 en den 8 Januari j 1859 No. 178,cle laatste in voldoening aan de missiTre van den.lstenGouvcrnements Sekretaris van den 23 DecemLer 1858 No.3202. Is goedgevonden en verstaan: Te bepalen, dat het Verslag van den staat van het Schoolwezen in
Nedevlandscâ-lhdië over1857,bezoeld bj het besluit van den 31 Augustus 1858 No.66,toteen getalvan nnryhonderd ezdw/pllz' dz lzalworden afgedrulcten terlands-drnkkerj geleverd doorden boekdrukl ter W.BRUINING te Batavia,en zulks ingevolge zi jn aanbod,omstreeks tweemaanden na den datum van ontvangst bj zi jnedrukkerijvan het manuscript van dat verslag en tegen dea prtjs van J 050,- (Negrnhonderd vi jftig gulden),daaronderbegrepen hetkostendevan hetvoorhetverslagLenoodigde doorhem t: leveren papier,zoomede van het inbinden vanhetzelve. Afschrift dezgs enz. Accordcert met voorscàreven Register, 1)6 Gp/ z? pdrldvld/z/t ç-z v dr4/crg ' . ç,
(f/>. ) NXDERBURGII.
Zan
tfe Hoqfd-Kbvtminievan 0,&- ! 7: in Nederlandsch-lndië.
R 0 0 FD 8TP K 1.
A . Bestunr over het OnGerw ijg. Volgens artikel 3 van het besluit van den Commigsaris-Ge-
neraalvan Nederlanhcâ-lkdiè',dd.'2: Jtmàj1827,(staatsblad No.26) worc lt de benoeming van Voorzitter der lloofdkommissie van Onderwi jsin Nederltlzttt lstn, b-lzltq lit ' t '1om de driejaren hernieuwë. De President derHoofdkopmissie M r. C. A. ox Joxou,de
leiding (ler zaken van het Onderwijs gedurezdezoodanig tijdperk v 'olbragthebbende, werd die Hoofdambtenaar bij missive van ( len eersten GouvernementsSekretaris (1)uamensdeu GouverneurrGeneraal uitgenoodigd om te willen mededeelen, of ZIIEdG. er genqegen mede nam ,wanneer hem die betrekking op nieuw Mr ierde ' opgedragen. Zulks toestemmend beantwoord
ztjnde,zooisbijGouvernementsbesluit(;)aan Mr.C.A.ox Joxou, Vice-president vp m het H oog-Geèegtthof van N eder-
fcv#, ?cJ-fzl#ïl' , bij voort4uripg opgedragen de betrekking van Pzesic lent der Hoofdkommissie van Onderwijs. Bàj (le.vermelziug van deze herbenoeming, is het niet onbelangri jk voorgek .omen,kortelijk het tijdperk van bestuur der vorige Presidenten aau te teekenen, waaruit bli jkt c lat eeue I
(l)( 1: 1.27 Aprilj.857 No.1079(5 f l 6 Mei 18$7 Nb.5.
i
hernietlwing zer opdragt bij de vele mutatiën in deHoofdkommissie,tot de uitzonderingen behoort. Voorzitter M r. J. Bousqvx' z, Raad van Indzè' , van 18271831. J.vAx olru Vlxxx, gewezeu iuspecteur vau het
Onderwijs,vau 1832-1834.(Vau 1818-1824 ook Sekretaris der plaatselijke Subkommissie van Onderwijs). Ds.LxxTzxo,van 1834-1835. Dr.E.A. Fztll'zz, Ohef over de Geneeskunclige dienst van 1835-1839. J.vAx Scuoou, Raad van Ind' iè', 1839. J.vax oxa Vlxxx, Directeur der M idzeleu en Domeinen van 1839-1842. Jhr. J.1'.l-loxa SlccaxA,Resident van Batarla, als zoodauig Vice-president der Hoofdkommissie
van Onderwi js,tijdeli jk Voorzittervan 1842-1843, (van af 1830 tot1835 ook SekretarisderHoofdkommissie). 0.S.W .Graaf vAx Hooxxoolœ , Raat l van In-
#ï6 van 1843-1848. Jhr.1'.P. Coxxx' rs ox Guoo' r, Raa; van Istdiè' van 1848-1851. P.vax llxxs, Resideut van Batavzg,van 18511854. M r. C. A Dx Joxou, Vice-president van het H oog-Geregtshof van N edevlanh cs-lkdçb', van 1854 tot heden. 0m te voorzien in de vacature, ontstaan door het vertrek
van den heer E. h. ScHzluya, werd aanzoek gedaan bij dx en heer G.W asszxx, Ohef over c 1e Geneeskundige dienst en oud lit l der H oofdkommissie, onlaugs van verlef uit N edevland teruggekeerd,die zich berei; verklaarde op uieuw het lidmaat-
schap te aanvaarden. De HoofdkomM ssie pri js stellende op de hooge belangstelliug van dat lid, stelde aan de Regering ( le benoeming voor, met bepaling dat de heer W asszxx als
8
otd lid, met behou; van ancienniteit zoude zitting nemen, op
welkevoordragtcloorhetGouvernementconform isbeschikt('). De zameustellillg der Hoofdkommissie van Onclerwijsin Ne#drlf/zlf/ci Indiè',is t lus als volgt: M r. C.A.ox Joxou,Prenideltf. Jhr.M r.D.A. Jcxlus vAx llxxna' r, ïrioe-pvenl kleltt. J. C. TExxog, M r. J.ox W AI,, K olonel G.W asslxTc, Kolonel C. G.vwx Dxx' rzsct:, A.J.W . vAx DlT,oxx, Ieden. Dr.P.BruxxltRlt, A(r.lt.A.lllsKllollT, Ds.J.W .l1.Aoku, J.A.PATTlzx,Sekvetavin.
B. Gouvernem ents Onderw tizers. ln het vorîg verslag werd aangeteekend, dat voor het dienst-
jaar 1857 wederze8 onderwijzerskweekelingen van den vierden rang waren aangevraagd voor het geveu van onclerwijs clelaagste klassen der Gouvernementsscholeu. Bij Gouvernements besluit (2) werd reeds de mededeeling ontvallgeu dat bi j beschikkiug van clen Minister van Koloniën dcl.24 April 1857 La.A..No.11, als zooêanig benoem; waren H. GoxoHAUT, J.llazxyauolts, r, W . - llolsTxox,X . J.H oxlo, F.J0.KLAAR en W . 1l. SXXTIITUAGE, en ;at de aan hunue aan-
stelliugen verbonden voorwaardeyt, gelijk waren aan die,welke zi jn toegelkeut l gewordell aan hetin 1854 uitgezonden l' toaal . ftal, benoemc l bij besluit van den Ministervan Koll miën c ld. 2 Maart 1854 La.A.No.2/143a. Den 2,4 Augustuszijn ëezeze8jongelieden methetNeler(1)Gouv.' Besluit v.d.15 Octoler 1857,No.G0. (C)(1d.24 Juni j1857 Nn 35.
4
hndscàe schip tortgese, kapitein Duxl-o: te Batak'ia aange-
komen,en bi j besluit der Hoofdkommissie van Onderwijs (l) zi J'n hun.'c le volgende standplaatsen aangewezen. Buitenznri. F.J.0.Krawalt, te ,%rcz fgW , H.Sxxr rltyaac. x, # àî-*llovsTlox, 3I .agelang. l' lazxTallolts' l', #/ Grr /t st yt vr. M .J.lloxlo, Pantoeroewatt. 11.Goxollwx' r, Palembang.
In Julij 1856 werden bi j Koninklijk besluit (2)acj,fOnderwi jzers vook. de Oost-lkdische dieust benoemd, en werden zi j,blijkens het voorkomende in het algemeen verslag over het schoolwezen van datjaar,pagina 5,spoedig te Bafaviaverwacht.
Die Onderwijzers zijn achtereenvolgend aaugekomen in de maand December 1856 met het schip Friendenfrog4m ; H. PxAxtu .
In de maantl J' anuarij 1857: R.J' .L.W xxl. txxlcx, J.0.TAxsox, ' W .J.Lxfos, 0.C.IIOMBIJRO,
0.E.llaxsxx,respectiveli jk met de schepen, lTater#:v, 9,Zee-N intpâ en Bezoek' i;
in de maand Februarij 1857, met het schip Petronella Caflcrïzoc,H. ScloxAlwxxu en W .W lluxxs,waarop hun onmid',
delijk ( le volgende standplaatsen zi jn aangewezen: @
.
R.J,L.W xyuxxxx,le school te K elterveden (3). ' H.PRANGX, ze id. itlem. (4). W .J.LIYDS, Ifagelang. (5). W .W llaxxs, ,,Bancallang.(6). (1)d;.1 September1857 NQ 41h3. (>) Verhandeld bi j het Gelv.besluitdd.28 Dacemïer 1856 No.4.
(:) BesluitHeofdkommissievan Onderwi jsdd.21Jauuart 185, 7No.4z(o4. (5 > 7 v ' 23/s4(5 v 58 Mei . #A/ss. (5 '10 ' 19/se-
t' e k* mattap. (1). H .SCItORMAKIR, I 0.E.IIANSEN, le school v Padang. (1). 0. 0.H OMBIJRI:, v Riouw. (3). J. C. TAusox , ze school // J. /hl '' -a8nar. (4). Op ultimo December 1856 bestonë het in Gouvernements ienst zi jude onderwi jzend persoùeeluit: 67 onderwi*i ers, 7z
28 ondermeesters, 33 kweekelingen,
Totaal 128 Pe#S0Ne11.
Blijkens deu hier achter gevoegien Staatbi jlage.f&.. B zijn gepensioneerd,eervol ontslagen of uit de dienst getreden en outslagen,
1 onderwijzer gepensioneerd, 1 id.. uit de dienst getreden, : ondermeesters eervol ontslagtn, 3 kweekelingen idem. 1 kweekeling outslagen, Totaal 8 PeTSOXeX. Zoodat er nOg iu dienst bleven 120 Pel' sonen. Daarbij nu getel; de hier'te lande atp gestelde,
1 onderwi jzer, 2 onderzaeesters, 8 kweekelingen,
1 onderwijzer van verlof lruggekeerd en de 8 ouderwijzers en 6 onderwijzers kweekelingen in den loop van
het jaar uit Nederland apugekpmen, geeft eene vermeerdering van 26 personen. Een ont lermeester werd tot onderwi jzer bevorderdj zoodat (1)B-luit Hûofdkommissie van Onderwi js(12.16Mei 1867No.l9/so. jz) . , , . gl yeàrual -k j . , .,/s,.. ( l .d wugustus aa/kc. (:) (.) ( 16' Me. i . ,t '/s,.
6
het in Gouvernements dienst zi jnde personeel op ultimo December 1857 bestoàd uit:
76 onderwtjzers, 36 olldermeesters, 34 kweekelingen,
Totaal 146. Personen.
Voorts nog 4 onderwijzers metverlofin Nederland en 2,op wachtgeld, terwijl de met verloftot herstel van gezondheid in Nedevlaltd aanwezige Gouvernements onclerwijzer H.C vax EvBxltoxx, die zich zijn verlqfti ' jd ten nutte gemaakt en de
examensteDevtmet goed gevolg heeftafgelegd,benoemd is totambtenaar 2eklasse(1). REKAPITULATIZ. 1856.
1857.
128
af2 onlerwi jzers. 2 ouzermeesters. . 4 Kweekelingen.
120
10 onderwjzers.
.
8
Totaal 120 personen.
8 ouzermeesters. 8 kweekelinggn.
Tutaal 146 personen.
Na behoorlijk afgelegl examen,ishier te lande toegekend :
de 2e onderwijzersrang aan 0.J.vAx Bcxxxx,(2) (J'.OVER Dx Llxoxx,(3)de 3eonderwijzersraug aan ll.Vllav,(4)de 4eonderwijzersrangaan A.A. .J* .NlxTus,(5)G.Nzvsczlx. x,(6) terwi jl al verder acten van toelating zi jn uitgereikt tot het 0VeI1 V311 OpelAbail'OXdCI' WiJ'S 8311:
Mejufvrouw A.C.H.Gawv. xwxs,teBafavr ia,(7) (')Gouv.besluit,dd.26 Octolcr 1857,No.53. (:)BeslnitHoofdkommissievan Onderwi jsdd.B0 October1856No. la/sa. . (5 28Julij 1857 ls/sy. . . 28 , , k')'vv. (A) (s) 10 Jnntj . 7o/f ).. (6) 10 Junj 7o/:A, (7) 23 Jnntj ljoy.
7
Mevrouw H.S.W .GxRsox géb.Dn Vàlss' jte'Batarza.(t) Den heerL.0.Poz,oExxAx te Testger-zlgoug (A%Jtnc0z#)(:) en voor eene bewaarschool ' aan M evrouw 0. Xtsrz, geb. ox
Valxs,teBatavia.(3)
0. M ededeelingen van onderscheiden aard.
Bi j Gouternementsbesluit (4)wer; aangeteëkenddatleaan 4en Predikaut Ds.8.A.Buoolxgl,bi j bèsluit van 17'April 1852 no.3,opgedragen algemeene inspectie ' betrefl' ehde c le prctestantsche kerk en het schoolwezen in N ederlaxh ch-litliè..:is
afgeloopen,terwijlbijRegezings'beschikking (5)'aau Dj.'S.A. Buoozxou,afgetreien preiikantbi j ie Protestantsche temeente in Netlerlanhch-lbtdiè' ,clebi jzondere tevredenheid.van hetGouvernementwerd betuigd,OVeI'p ltyAJrîi jir()W33r0P doqr hem is,ten uitvoer gebragt de algemeene iuspectie, betrefende de protçsr tantsche kerk en het schoolwezen in N edevlanh câ-lhdiè' ,hem .
,
r
opgedragen bi j beslylitvan 17 April 1852 no.3. Daar het contract met de boekhandqlqrep VAx H wxxx N oxAx : Koyulv te Batavla,metultimo 0ctober1857 eipdigde, esidentiekanz0o werd op c len 15den Augustus te voren,,tel J' tore eene openbare uitbestediug gehouâen,voor de,levering van leesboeken en schoolbenoodigdheden,ten ' dienste der Gouvernements lagere scholen i n Net lerland8oâ-lndib' ,gedurendedejaren 1857 tot en met 1862,en de leve6 r> ancie aan @n minstep .
,
,
,
illschrijver,zi jnëe weder dezelfde fkma,gegtmd. It1 het vorig verslag werd aangeteeken; dat aan fle Hooftl-
kommissie vauOnderwijs wastoegezolden eén aantalexemplaren 7
'
' '-
(')Besltlitlloa' ft lkommissievan Onzerwtj 'sd1.30 Mei 1857 N0t8:/a,. (5 # 29 Jeni j ' î . .ô>v. (A) v v # 18 Angqst. .'' sojgn. (:)dd.22 Mei1857n0.7. (s) . 9 Junj 1857 . 6.
8
van eene cirbulaire, betrefende de oprigting eener particuliere
kweekschool voor onderwi jzers te .Del Jt,ook voor Indiè' ,en medegedeeld (lat reecl!.door onderscheidene personen inschrijvingen voor geldeli jke bi jv ' lragen'hadden plaats gehad. Thans kan wortlen met legedeeld dat voor eene bijdrage irl l/nsisillgeteekendvoorf 694,en aan jaarlijkschebijdrage,tot weder opzeggens toe,voor eene som van/ 303,- . DenaderebevelenderllegeringzijndoordeHoofdkommissievan 0.' lerwijsgevraagd,hoethansverdermetdeze geldentehandelen. Opeendoorden heer1.J.J.SNELLXBRANO,onderwijzer voor het lager- en nlidtlelbaar onderwïjs te Bataria,in Wpril dezes Jaars aan het Gouvernementgerigt verzoek, om eene geldèlijke ondersteuning tot uitbreidittg van ziju Instituut, werd '
uithoofdè der aanhangige overwegingen,om vooz Gouvernements
rekeningeenofmeergijmnasiaopterigteu,afwijzeudbeschiltt.(1) De weinige vooruitzigten opbevorderiug of vermeerderiugvan iukomsten, die in het algemeen voor de Gouvernements onder-
wijzers bestaan,maar die meer bijzonder ontmoedigenc l werlten
op zoo( 1anige eer8fe onderwi1 jzèrs,die vùf 'Jfdzzen meel-dienstjaren'tellen,en aan het hoofd staan van belangrijke scholen, aven aanleiding dat van de zijde dier onderwijzers, gedurig af ll.essen aan de lloofclkommissie van Onderwt's werden gerigt, m et verzoek eene vezbeterillg'daarin te brengen. .
Hettoekennen van eeue vijftienjarige verhooging alsexceptionele maatregel,bij wijze van buitengewoue beloouing,kwam der lloofclkommissie VOOr? als het meeste doel te trelfen, en
zulksiu afwachting c lat bi j het aazmemen eener nieuwe wetop het ouolerwijs en daaruitvoortvloei jendeverauderingf m algemeene maatregelen,zoudeu worden voorgesteld tot eeue ruimere toePassing cler periodieketractements-verhoogingen; Mraarom aan cle
'egeriugwerd voorgestelcl de lloofdkommissievau Onderwijste x magtigen om btjwtjze van exceptionelen maatregel,tot heterlaugen eener derde vîjfjarige tractementsverhooging ad y 75 'smaanc ls,zoodallige eersteonderwijzers voor te dragen,diegG (1) Gugvr.besluiten ( 1d.5 Juni j 1857 no. 13 en 4 November 1857 no.
9
nzimeu tijd geenebevortledug genoten en weinig voonzitzigtop lotswerbeteling hadden, en zulks als eene buitengewone belooning voor bewezene tlieusten en verdere aanmoedio dng. In beschiltkillg op dit voorstel ontving tle J-loofdkommissie
van Onderwtjsvan Regeringswege mededeeling (1)datZijzich oubevoegd acht, om in dit voorstel, als daarstellendeeene afwi jkiug vau bestaaude bepalingen,te treden,en evenznin termen evonden heeft e:a de zaak aau de beslissing van het opperbe-
stuurte onderwerpen,te minder, omdatzulks thans ontijdig zou zi jn,en zoo noodig,getoegeli jk zal kunnen geschieden bij eene eventuëelalgemeene regeliug vun het onderwijs. INSTITUUT VAN M IDDELBAAR-, LAGER- EN HOOGER ONDEMW IJS TX PASSOEROXW AN.
In 1856 vormden eenige ingezetenen van de residentie Pa> soeroewan het plan om aldaar eene inrigting van hooger-,mit l-
delbaar- en lager onderwijs op te rigten,en wendden zich in. M ei 1857 tot ( le Regering met het verzoek,te willen bewerken, dat aan ( le leerlingen van het op te ri#en kmstituut de
examina tot toelating op de Nederlandsche academiën,in lndië
worden afgenomen,en metdevraag,ofbijde Regering voornemens bestonden,(lie het op te rigten instituut doelloos zouden maken. Naarzzaauleiding hiervan werd hun te kennen gegeven, dat
bi47i de Regering in overweging is het denkbeeld tot daarstel-
ling van JJn ofmeer inrigtingen van gi jmnasiaal onderwijs in Nedez.landncâ-lktlië, 'en dat bij verwezenlijking van dat denkbeeld,tevens zal worden gelet op de betoogde wenscheli ikheid *# der iustelling van eene kommissievan examinatie voor die leerlingen,die weuschen op eene der academiën in N eh rland te
worden toegelaten.(2) INSTITUUT YAN XIDDEIZBAAR ONDERW IJS TE KAM PONG MiKAsslqlt.
Xen verzoek van eene particuliere vereeniging te Batavo , (1)Mi8givelerste Gouv.Secretarie dd.21 Sept.18:7 no.2404(:) Gonvernemcnts besluitvan 17 October 1857 no. l8.
10
totoprigting van een Instituutvoor opvoeding en onderwijs, gevestigd te KampongJTJJ>JJ', ?dZ',onder de zinspreuk: zPerse-
verans fde Deo,''om als zedeli jk ligèhaam te worden erkend, kon,daar de statuten der vereenigiug uiet waren ûvergelegd, aiet in overweging worden genomen.
Die statutenwerden van de vereeniging gevraagi,maareerst
in de laatstedagen van hetjaarontvangen.
D . Uitbreiding van het Onderwijs. Aan de wecleroprigting der lagere school te llionm, wer; krachtens magtigiug des konings, gevolg 'gegeveu. Een onc ler-
wijzer van c len zc len raugwerd bij die schoolgeplaatst,enuithoofde van de bijzouc lere omstandigheden,waarinllioltw wegens de nabijheid van Singapove verkeert, lnagtigiug verleend, om kinlereu vau fatsoenlijke iulanders en daarmede geli jkgestelt le personen, alsbetalende leerlingen op die schooltoe te lateu.(1) Tot de oprigting eener Gouv'ernements lagere school te Paf z Y zlp-Ttzzl#l' lzz,7,meteenen onderwi jzer vanden Sdenrang,wer; onder 'slfoniugs nadere goedkeuring, magtiging verleend, zoo-
mede tot oprigting van een schoolgebouw en onderwi jgers woning.(2) SOERABAVA 3Dx scuooL.
De Gouternements 3de lagere school te kîoerabay''a waarvan in het.vorig verslag sprake was,werd op den l5den September
vanditjaargeopend. XEESTER CORNELIS.
Aan de in de vorigeverslagen besprokene oprigting van eene Gouveruements lagere sehool te . lœee8tev Cpzzln/ï, v, ouder het
bestuurvan eenen onderwijzervau ( len zden xalk,werc lgevolg gegeven;den lsten December kwam zi j in volle werking. ..
..--
.
(1) Gouvernemeuts besluit dd.13 Februarij 1857 n0.1. (:) . . 16 Augustus 1857 no.12.
11 BATAVIA.
Seiertgeruimen tij; ha; de HoofclKomlissievanOnderwijs H are aandacht gevestigd op ( le Gouvernements tmeede lagere school te W elterveden. Die school toch verkeerc le in een staat van p' ? g:rldwp/âz lze ; uiet minder dan 250 leerlingen bezochten t lie inrigting,zoodat
het onderwijzeu; personeeltot het getalleerlingen geheelbuiten verhoudiug geraakte.
Eene vermeerdering van onderwijzers aan die schoolkwam minder c loeltreffenc l voor,omdat (le zoo noodige orde etl stilte niet kon bewaard worden, waar zoo vele onclerwijzers iu een ,
en hetzelfde locaal huyme lessen gaven,en de werltzaamheden ëer eene k.lasse, door, die der andere werien gestoord. Daar-
bij kwam het bezwaar dat het in gebruik zijnde schoollocaal V001' 200 kinderen was gebouwd, zoo dat deze als het ware
opgepropt ' in dat vertrèk bijeen zaten. Hoog noodzakelijk werd het (lus geoordeeld eene nieuwe Gouveynements devde lagere school op te rigten. Te Samarang en Soevabaya waren reeds vroeger derde scho-
len in werlting gebragt,te Batania was dit nog altijd minëer noodig geweest, omdat daar meerder particuliere inrigtingen
van onderwi js bestonden,clie in c lebehoeften hielpen voorzien. Het kwam der Hoofd Kommissie van Onderwijs voor,dat de daarstelling van het nieuwe schoollocaalen onderwijzerswoningen het meest doelmatig zoude zi jn op Pa88er A zzïzz,PagJ/JJ/JI of Kampong Wclïd, aangezien een groot getal kin-
deren ttit die wijken de tweede schoolbezochten. Te dezer zake werden dan ook de noodige voorstellen ge-
daan (1)en (loorhetGouvernement (2), onder nac lere goedkeuring des Konings bepaald: dat te hataria za1 worden opgerigt eene Gouvernements devde lagere school met eenen eersten en eenen tweeden on-
derwijzer; dat op die school zullen worden toegelaten, die scholieren (l)Miss.HoofdKommissievan Onderwi jsd( 1.6Jnpj 1857,N:.Al/::. (:)Besleitd1.3 December1857No.28.
12
welke geene plaats kmmen vinden bi j de 2â'school,ofdie van de 44, ', 5ëe en 6de klasse van het tarief der schoolgellen
(Ftaatsblad van 1847 NO.29), en dat ztj zalworden gevestigd op een stuk grppd,gclegen beoosteu d 'e1z groaten weg naar M ' oenter-corltelin,tegelzover de kampoug Balie. AM BOINA.
Ter hoofdplaats Ambointa bestaatsedertjaren eeneGouverments lagere school voor Europeanen en clerzelver afstammelingen ; doch voor de zoogenaamde burger kinderen,inlandsche chlisteneu, was X0g geene inrigti ng voor onderwijs opengesteld. Volgel lsdejongsteopgavevan Ds.S.A.BuoolxoH, bedroeg echterhun getàl 856,terwi jlkon aangenomen worden
dat een dercle van 4at cijfer schoolpligtig was. Tervoorzienirg in de behoefte aan onderwijsvanëezeklasse van kinderen,werd bi j Gouvernements-besluitvan 8 Decepber 1856 N o. 29, onder nadere goedkeuring des Konings, magtiging verleend tot de oprigting eener tweede lagereschool. In afwachting der oprigting van een schoolgebouw , wer; magtiging verleend tot den inhuur van een particulier huis;
de onderwi jzer is reeds (loor #e Hoofdkomlztissie benoemd, terwi jl de inlandsche meester, ter plaatse kunnen worden aangesteld, zoodat eene spoedige opeuing dezer school mag worden tegemoet gezien. INSTITUUT YOOR JONGX JU#VROIJW EN , VAN M >IVILOIJSV
VAN XOOTEN,GEB.VAX XOLDER. In 1856 l1a, d mevrouw deweduwellooyuatvAx N ooTxx, geboren vwx Doluoxx, 'de medewerking e)1 onclersteuning van het Gouvernement verzocht,totopdgtingvalleeneschool vooropvoe-
ding en middelbaaronderwtjsvoorjongejufvrouwen teBatawfc.
Het onderwî js van meisjes uit den beschaafden stand was volgens de eenstemmige getuigenis van bevoegde beoordeelaars, niet tot die hoogte opgevoerd,welke in Zuropa voorhet vol-
iooijeu der opvoeding gevorderd wordt, en de middelen der
13
onderscheidene onderwijzeregsen, werden geacht niet voldûende te zi jn, om zouderkrachtdadige hulp van het Gouvernement, die hoogte.te bereiken.
Daarom werd aan de rekestrante,dievoldoendebewi jzenvan bekwaamheid overlegde, te kennen gegeven, dat het Gouvernment genegen is,in afwachting eener beslissing van het opperbestuur op de, ter zake gedaan Mrordeùde voorstellen,aaa haar
bijAvijze van proef,gedurende eeltjaar,eene tegemoetkoming te gevenvan/ 1500(een#tfïznzlt/' vy'f 'lpzl#ez#, ç' ?fffDzîl'smaands, voor de oprigting te Batavia van een Instituutvoor opvoeding
en onderwijsvan meis 'jesuitden beschaafden staud,onder gehoudenisdatzijzich verbinde: 1. Om,bij eventuele gunstige Leslissing van het opperbstuur,zich gedurende minstensze8jaren,te rekenen vau het ti jdstip waarop (le geldelijke ondeistetming zalingaan,te blijven belasten 'met de direktie van.het door haar op te rigten
Instittmt. :. Om haar programma vast te stellen in overleg mei,en
na goedkeuring door deHoofdkommissievanOnderwi js,zullende hetInstituutstaan onder toezlgt van de Hoofdkommissie voorno:md; 3. Om de school-en kostgeldeù zoodanig te regelen, dat voor twee of raeer zusters,niet de volle som voor 4Jn meisje te bepalen,gevorderil worde,maar naar evenredighei; min 'der;
Zullende zij,nadat zi j zich daartoe zalhebben verbonden, en zoodra zij kan aantoonen,dat een getalvautwitttig leerlingen aan hare leiding zal worien toevertrouwd,zich tot itkee-
ring van Jie subsidie kunnen wenden tot den Direkteur van Fidanciën, die,nu voor alsdan,wort lt ubevoegc l verklaard, met de uitbetaling daarvan te doen aanvangen en geregeld maand-
lijks voort te gaan,geduTende den als proef gestelden ti jdva= e6n jaar, totdàt hij van anc lere bevelen mogt worden vobrzieu.(1) Door Afevrouw VAx N ooTxx is darop,bi j aan de lloofd(z) Gauvernementsbeyll zit v&n 6 Februari j 1857 no.1:-
14
kommissie van Onderwijsgerigt rekestvan den l9den Maart 1857 admissie verzocht tot het oprigten te Batavia van eene
schoolvoorlageren middelbaar onderwijsvoormeisjesuitden. beschaafden stand, onder overleggillg harer acte van toelating tot schoolhopderes in c 1eN ederdnitnose,ffpp.y#zrï/t ycld, Fvan8câe en h' stgelz îcâe talen, afgegeven door de Provinciale kommissie
van Onderwi js in Geldevland. Die adlaissie is haar verleerd bij besluit ( ler Hoofdkommissievau Onderwi js,van den S4stendierzelfdemaaud,(1)waarbi j tevenshetprogramma voor het Instituut is geârresteerd. De school alstoen in ' twerking getreden zijnde, waren op den lsten Julij 1857 bereids 23 leerlingen aanwezig,waarna (le subsidie van afdattijdstip isuitbetaald gewordeu. Omtrent de werkiug en den stand van het onc lerwijs op het lkstituut, wordt overgewezen tot het Hoofdstuk. zzPlaatselijk overzigt,'' als zijude het rapport van het Lic l( ler Hoofdkomnaissie van Onc lerwi js,Komluissaris der particuliere scholen te Batavia. .
z'
HERW IJNEN.
De in het vorig verslag vermeldepogingen eener particuliere K ommissie om het instituut teHerwi jnen ondereenen uieuwen Directeur voort te zetten,mislukten, daar geen Directeur zou worden toegelaten, die niet volgens de wet bevoegd wastothet js,en geeu zoodanige overigensgegeven van openbaar onderwi schikte Directeur kon worden gevonden.
Nietmiu' t ler dan in hetvorigejaarwer; naar eenebehoorlijke regeliug van het middelbaar onderwijs gestreefd. In 1856 had.het lid ill de' fl Raad van N edevlanh os-lktl' ià P. J.B. ox Pxxlz, door het Gouvernement met eene speciale
Kommissie teu aanzien van het middelbaar onderwijs belast,bi j pissive vau 23 Jtmij1856 no.23 de medewerking derlloofdkompissie iugeroepeu,en wasin eeue op dell j3stell September 1856 gehoudeue,door dat Raadslid bi jgewoonde buitengewone vergaderiug der l-loofdkommissie,cleze aaugelegerlheid in het breede besproken. (2)BesluitIlouflkommissie vanOnderwtsdt l.24 Alaart1857 nQ.
15
Bijmissivevan 10 Januarij 1858 no.19/9, .diendedeHoofdkommissie aan den heer ox Pxalz een uitgebreid rapport in,
waarbij zij,na gezette behaudeling derpunten waaromtrenthaar gevoelen gevraagd was,het denltbeeld opperde en ontwikkelde,
om in plaatsvan éeke inrigting voor opvoezing en onderwi js,
drie iurigtingen (teBataria, z skzzlcrcze en kîoerabay'' a)alleen voor onderwijste stichten. BijheteiudedesjaarswasdeHoofc lkommissieuog qiet in wetenschap gesteld met deu verderen loop dezer zaak.
HOOFDSTUK
I~I.
2[u6n i ;u 2[u6n 1 d i ;u 1 d TEN LASTE VAN '8 LANDS 'KAS, volgens het ooorkomende
b~J·
de Beg?'ooting.
lo 'Q '
UITGAVEN-
OMSOIIRLJVI'NG.
- Aanmezkingeu,
Recepisseil. O
Totaal.
1
ndelv' gs van Ettropeanen. Bantam Batavia . Btlittllzorg Cherlbon. Tagal. . ,. Pekalùngan .
Kadoe . Samarang Soeraltarta .
j
f
'
, , z l v j I
1,620
30,570 1,416 1,s20 1,860 1,620
1,620 . 28,060 4,260 I
Diokiokarta . ' 'a . Ja* par
',
Kedirie
, l,QC0 l
SoeraLaya . Passoeroewan Bezoekie. . Probolingo- .
v
Rembang Bagelen . lkladioqn .
? z , z ,
Banioemaas .
, z z ../
, ? z 1 , '
Banioewangie 2. imtoina. .
v
2,220 l 2,760- j 1,620 1,620 i 1,5s0 l
1,200
21,280 3,420 1,560 1,:60 ,
1,Q00 . 2,855
Banda . . Ternate ,
j
3, 020 1,620 '
Alenado . Timor .
I ) ?,
1,6201,585
' z
1,348 6001 8,040' 2, 340 1,200
M 'akassar - . .
Z.en 0-afdeeling v.Borneo. Riouw . . . . . Bumatra's' W estkust. Benlcoelelt Palembang IîtJ:/ al gemenz-
Vooronderm' eestersenkwee-
Vkbnoli rng5eneal.oja. rige.tra. l tte. -
I v
'
ments verhoogingen,aandeelen in de schoolgeldcn, schoolLeloeften,
aaumaak
en onderhoud van 'school-,
materieel
Voor0.11Eiil-e z . lln el ' l o. erte. n.. boe. ,
.
ken,schoolboeken,entrans-
ko P rt-van.go.ederenenboeen Transportere I
4,920
l j
45,g4() j 4 jl
l
j1 ,
jj1 , 51,000--j )
j?z ll,000j l j 1, /'.2:O,73tI ,-!
. ..
'*' * ** '
'''-' '' E
-. - ....-..........- ... 1.. ' ... ' .
I
'
vlrozvvnx.
OM SOHRIJVING.
'Aanmerkingen. Recepissen.
Per Transport
Totaal.
/ 250,734I -
.
Oltden, ty l lprdnfz cfcpo#-p p qcâe fJ ' 'rf '. î/6wc/.
Bllitenzorg . . . . - / Allllloil' la. . . . . Z.0.en Z.5V.eilanden Banda . . . . . Ternate en Batchian .
. ? z . . , . ,
M enado . Timor .
. ' , . , z
. .
624. -
16,068. -
2881,270--
1,784-3C0
- - - - .- s
22,354-
osdevl mâ ,'s tp ' rfz î Ianazen.
O prigtiur van scholen . . J '
25,000-
te Soevakavta . . . . v Transportl tosten vanden opziener over de inlandsche scholen in hctressortAmboina gecalculeerllop . . Stcdie der Oostersche taal-, lanc l- en volkenkuncle te
20,471--
tl ttlt lie, tlet - Javaansche taal
.
,
-50 2
Deft . . . . . . ? / 10,0()0Sc hool.voorMalei jerstePadang . . . . . . . 840School ter Z.en 0.afdeeling van Bovlteo . . . z 3C0lnlandsche school te Mkndt lâ . . . . . 800- ' - - --- -- ,
57,471-
f 328,800 -
$0
KOSTEN VAN I'IET ONDERW IJS. De ontvaugsten der schoolgelden ovez N etlerlanh os-lktlib'
geclurende hetjaar1856 hebben vblgensdealgemeeneboekrn bedragen . , . / 57,802.1036/: terwijlde uitgaven voor het onderwijs of hchoolwezen gedurende ditjaarh'ebben bedragen / 316,47.6.1171/: Zoodat de ùtgaven de pntvangsteu heL-
ben overschredenmet
/ 258,614.14 .
.
= mx
Z1
AA' I' kTI. '/ON ING DER FONDSEN TEN LANTR VAN H ET
DIENSTJAAR 1857BESCI-IIIjBAAX GESTELD V00R GEBUUW XN IN IIZT BELAXG VAN IIET SOl-1OOLW EZXN IN NEDERLANDSCi I-INDIE. ,
BESTEMMING l)lR FONDSKN.
mg
Gouvernements Le-
:f > a>r.d .e t, ac m . kc .:.
' =R; re O
Sehikkingeu.
j Q
= e d
z.Q .
Y a
< 4=n >
.
(7
F,
Vtlrbetering en iarigting tOtinla' nd. sche schoolvan een derlli' l'gellouwen van de Regentswonlng teSe, rang..................-..... '-. 4Aug.1857No.17 . /- 800 J ls7 / 1057 . Inhtlttr van een.burcaulokaplvoor de l' IoofdkommissievanOndcrwjjs te Batavla ......-.-........... 13 Jan.1856 N0.20 x ,C00- ...... . . ,, ,C00Inhuur van eene wol-litlg voor tlen
lsten Onâerwl)zei-bij(le2(lelagere
schoolte W eltevreden.......... 7 Sept.1.857 No.21 .j'( 1.50. 'smaa'rlds. sclloolenonderwlj 1zerswonitlgente kalupong Balie (Batavilt)........ 3 De().1857 N0.$8 v s:,00- .-...... /' 60 -00Bouw vau eene sclloolteBuitcnzorg 2 ztpril185,7 NO.24 ., 9à82 . /-784) v ' )n.kn9' Inkoop van terrein sroor crf van
Yt trbeterl ngen aan desclooltePckalongan..,................... 16 Jani j 1857 N0.28 Botlw vaneeneschoolmetonderwnzerswonliag teTjllatjap.-....... 17 April1.857No.1 Voto zSiama eninrgacng naa n.d s.d.e.la l o.o.l $9 Dec. 1856 No.l er .. -e ..g .e .r .e .s .c .l .
' l
-----1
v 1070 v1)7'- . anon'.' *--V '1 v10115.- . C$)5, ,2.0810 . 2($:38
l p :.950:1,i v 8(Js1 ..
Jzerlt itl. ' lste itl. aldaar 28 Dec. 1850 No.56 s 88 u 28' . 1gs Bouw vau eene schoolmet onller' , t l wljzersvtoning te Pattle........- 28 Sept.1857 No.32 ,, 6536 ,,702' p 7238-.Inh u a r v a n e e n s c h o o l l o l t a a l t e D j ( ) l t ' ) j )-()k-arta........................ 5 Sept.l857 N 0.6 '100. - 'smaandg. .) Voorzleningen aan de woning srai'l den 1.1II1jI'.lI.1i -tt5i2-Fà1-biJdekqreek-
schot,I $I,1l1-1,il '-lntlerhvljZerste soerakarta..............-...... 30 Oct.(t857 No.22 . 1.123 ........ y 1' l2s .
Voorzien van glasramen cn schllderen van hetschoollokaalte ltembang.................... .... 29.Dec.1866N0.l Voorzleniugen aan lste en 2de 1agele scllolen te Soerabaya ..k... 29 Dec-1.856 . No.l Vernieuwlng van den vloer van het schoolloltaalte Probollngo ...... 1$ Nov.1857 N0.66 1' r111 -)l-,I'-iiIkIr'..-. l.lIIlde sc11OO1ell()11d$-l'' -II-t-I..I,IlIIlsteBanjoewang1e 29 Dec.l85($N0.1 Botlw van eene tweetlelagerescllot)l metonderwllzerswoning tePadang . -
(îroortzettlng).................. 20 Dec,1855 N0.1
Yborzleningen aan cle lstûif l.id.te Padang......-........-...--.- 20 Dec.).856 N0.1 Botlw vatl cene sclloalnlet Oncler'
v :76
y l44
v 404
t: 403 .,3O1 . . 704.-. 1226 ....... . . )., 7j2(J
v ;88. - ........ t. )?8tg..114446 - .8$0 ,, l09l
.l5306
v 8 - ,, 1.928--
wijzerswoning tePadangPandjang 16Aug,1857 N0.12 . 6205- .90: 3
. 7)258
Voorzlenlngen aaa llet sc11O()1- en ' kerkgebotlurte Benkoelel't....... 29 Dec.1.856 N0.1 v 1020 ,,I90 'J 1210 Ideln aan d.eschoolel1eïlderwtzers) Gecumuleerd ' met.z'eparatien attn wonlng te Palelnllang..-.....-.. f, 29 Doc.1856 N0.1 t andere gdbot lw'en.. Herstelllng val' 1lletschoolgeboLlw te I II I ;j?'-. Alaros...-..............-..... 5Jultj1.857N0.23 . / 4761-- ,)- .$ - yz );j. )8!.--
lnh uurvaneenlol taalvoordt l2de ' ( schoolte Aznbolna........-.... 27 Jtzll .j18ù7 No.2 l
/l
jI
/-35.-- >àntattlltlf j.
l
SVANGS TAAT HOUDEYDE TEN EA UITGAVEN AANTOONI TENNGBEI VAN IOEVE DEVAN ONTIIET H OOFD ZZON DERW IJS O1? SOLIOOLW EZEN'' OVZR IIET JAAR 1856. D E B 12T.
Batavia
Bantam
C 11>)D IT.
.f 58700 44 Batavia . '.
- . . .l q 7040 83 Bantam . '.
./ 5275 60 .? z 920 :3
Bt litenzorg. . . . z 15073 28 Btlitellzorg .
.: J 1007 g0
Krawang . . . . / z 350 Pieanger Regentsch.. z 520
./ z 378 . v 12C0 I12
Krawang. . Cheribon . .
Cl aeribon . . . . z 2408 04 Tagal. . Tagal . . . z 3241 103 Pekalongan Pel talongan .' z 3376 64 Kacloe . Kadoe . . .p z 2465 92 Samarang Samarang . . v 40883 100 Japara . Salatiga . .? z 4338 114 RemLang Japara . . .? z 3440 25 Soerakarta
' nJi -, -i bqnc-.
. . . . .
. z 627 . , :170 . z 1417 .? z l30Cl . z 331 . z 630 . ? 1918
117 l08 50 30 55 31 l07
;. , $...l.lt,,sl'' ,. .
./ ?37645 111 Bagelen . .
.? z2 .563 42 Di #ok# iokarta .
, u :773 50
Di kjoltarta . .o Bagelen . j3anl s 1oemaa
.? z 4578 77 Ban*ioemaas . .? z 3442 02 Kedirie . . .p z 1372 04) Pat.iitan . .
.: J 850 20 ., z 5s5 95 ./ z :l5 s0
.
1, -(. akl' lfie. .
Patjitan .
.? z 2382 77 Soûrabala . . . / z 5068 70
. z :40
Soerabaya . Grihsee. . Sumanap .
.? z 1277 ll0
Grissee . . . . z 438 77
. ' 25214 100 Sumanap . . . . I J 5l7 . .. / z 2420 l08 Pasoeroewan . . / z 1626 70 . .r z 1635 08 Probolingo . . . 1 , 1027 50
Pasoeroewan
.' z 0538 67 Ban# ioewangie . . z 854
Bezoekie . Probolingo. . 1.?. zi' ra. 3ni( J:n-au' .
,. / z 2302 06 Bozoeltie. . . . z 278 .? z 2088 74 Amboina. . .? , 1711 - . . /? 1979 03 Xila-. . . . v 13 98
saparoea- . llila . . Boeroe. . M enado . Goroutalo . Nlalura . Banda . .
.z z . ? . 'z . ', . 'z . /z . ?z
ztmi loiua .
' l-e: ,nate. . Timor . lzakassar M aros . sima .
. . . .
. ,,11784 15 Menado ,.
. ,, 2730
. . , .
. ?z :583 . , 10481 . 'z 1334 ., z 180
Banjermassing.
llg ioll' W. . Padang .'. Benkoelen . .,
:851. -- Banda . 7l5 Ternate . Q45 Timor , 6518, 01 $ M al cassar. 144 M aros . 1.520 Salatiga , 5266 105 àladura .'
. , 1819 60
., z ., ., . .v . ., ? . - .t l . . .v
1.067 116 475 7006 95 1 1lg
60 60 :0 48 80 1t )1
Banj .ermassing . . , .116 86
gl Padang . . .? , 3830 a5-) 67 Benkoelen . . , 764 08 Paleml lang . . . , 815 74 - Totaalderontvangsten .f 578021()a)
. ? 1310 88Aan balaus . . . z258614 14 .
............. . '' 14369 l1l . , z 3064 1l4
Palembnng. . . . # 1367 28 laittlituyselie Lovenl. . v 500 Aluntol c . . . .? z 450 , Totaal der llitgavcl t.-f . 7 16416l17)j
,
Totaal - ./71t 511(5,117) l
.
Als bijlage La.1-1 is hier achter gevoegd (le begrooting van uitgaven voor het Onderwijs of schoolwezen in N edevlanholbIgtdin'over 1857,waaruitbli jltt,;atde kosteu van het Iudisch schoolwezen zi jn begroot op e f 328,809: en clat van die som na altrek der uitgaveu voor
hetOnderwijsclerlnlandscheOhristeuen/20,354 en dat voor de Javanen
zz57,721
Z 78,075:z ,250,734: . overblijft voor het gewoon lager Onderwijs. waarbij moeten geteld word'en de,uit een afzonclerltjk hoofdstult van 's lanc ls begrooting bestredene in 1857 beschikbare gestelde sommen veor schoolgebouwen en meubeleu, ten bedrage vau z/ 73,424:--
zoodat het geraamdetotale cijfer van uitgaven voor het Onderwi js cler ' Europeanen in 1857 bedraagt /324,158:Gedurende 1857 zi jn de toegestane ul'tgaven '
,... .
.....' .' .' .' .' .' .' .' .' .' .
vermeerdercl met c lehondervolgende posten :
Eerste jaarlijksche traktementsverhooging voor c len SekretarisderHoofclkommissievanOnderwi jsf
550: .
Traktement aau clen 3den onderwijzer van de Gouvernemelztslste lagere schoolteSamarang lluishuur aan denzelven
1,500: . B60:
Traktement aan clea 4den onderwijzer bj de Gouvernements 2t1e lagere schoolte Shevabay''a . H uishuur aan denzelven
1,200: 360:
Tralttement aan den lsten onclerwijzer aan.de Gouvernements 3de lagere school te Sherabat l ''a.
Idem aan den ztlen out lemvi jzel' Huishuur aan den lsten (mderwijzer . lclem aan c len ' zden c' llt lemvi jzer -
2,400: 1,500: 960: . 720:
Traktementaau onierscheidenelnlandscheOhI' îs-
ouderwi jze' rs op c le A-lbhbknok,e fï/frfzc/es ...zz 5,760: Tl Zaxxx / 15,310: De ltostetlval) het Ollclerwijs onder'cle Europealtelli1)Nc-
24
derlandseh-Indi« hebben flus de ontvangen schoolgelden overschreden : in 1848 met · .. · f 124,000:1849 " . II 132,653:104 1850. '. " " .. " .. " ~ 1/ 133,332: 22 1851 " /I 152,208: 92 II 191,734:113 1/ 1852 " 2 1853 II 204,328: 23 1854. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . II 229,692: 75 1855. . . . " . . . . . . 1/ 248,898: 991/ 2 1856 ,. 1/258,614: 14 terwijl het geraamde cijfer van uitgaven voor het Onderwijs in 1857 bedraagt . " .. , ... 1/ 324,158:-
00 DSTU
111.-
2[u6n i ;u 1 d2[u6n i ;u 1 d Plaatselrik Overzigt omtrent den staat van het Gouvernementa- en van het Partikulier Onderwijs onder Europeanen en hunne afstammeltngen , getrokken uit de Verslagen der onderscheidene Bub-Kcmmissien van Onderwijs, BA1{'rAM.
De school werd geregeld bezocht door genliddeld 32 leerlingen, van welke 17 betalende en 15 gratis onderwij s genietende. Ret onderwijzend personeel bestond uit den onderwijzer J. A. IMMI;NK en den ondermeester J. A-.- C. DURIEUX, die in September vervangen werd door den ondermeester W. H. SNETHI.lAGE. De jaarlijksche examens, welke gehouden werden den 4 Julij en 23 December, Ieverden ook dit jaar weder de bevredigendste
uitkomsten op, zoodat van het Onderwijs kan gezegd 'worden, dat het in eenen gunstigen toestand verkeert. Betrekkelijk het geldelijk gedeelte dezer school wordt aangeteekend: dat de ontvangsten van het afgeloopen jaar hebben bedragen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . j' 917:111 en de uitgaven ' II 2,,659: 23 --------
hetwelk alzoo een nadeelig verschil ge~ft van .. j1 1,681: 32 of voor ieder leerling
II
52: 2'7
26 BA.TAVIA..
Te Batavia geene Subkommissie van Onderwijs gevestigd zijnde, maar de werkzaamheden aan zoodanig ligchaam verbonden, ook door de Hoofdkommissie waargenolnen wordende, zoo zijn voor het toezigt op de onderscheidene Gouvernements- en partikuliere scholen, een of meer leden der Hoofdkommissie als Kommissarissen voor elk dier inrigtingen benoemd, en weI als voIgt: lste school te lfTeltevreden, l\tfr. J. DE W AL. I(OLONEL 'G. VVASSINK. 2de school te Welteoreden; KOLONEL C. G. VAN DENTSZCI-L Mr. RIo A. EEKHOUT. Stadsschool te lJatavia, J. C. TEENGS. A. J. W. VAN DEIJDEN. Meester-Corneiis, Ds. J. W. H. ADER. PartikZtliere 8cholen,
Dr. P.
BLEEK.ER.
Aan de ~l'hriftfljjl:e rapporten van genoenlde heeren missarissen over de onder hunne leic1ing staande scholen, wordt thans het volgende ontleenc1, am te strekken tot algemeen overzigt. GOUVERNEMENTS EERSTE LAGERE SOI-rOOIJ TE WELTEVREDEN.
~volgens
het laatsto verslag bevonden zich op deze school 73 kinderen.. -In den loop van het jaar 1857 verlieten achtereenvolgend 39 leerlingen de school, en werden door 36 nieuw aankomenden vervangen, zoodat op ultimo December des verloopenen jaars deze school door 70 kinderen werd bezoeht, Hiervan bevonden zich 18 in de eerste, II in de tweede en 41 in de derde of laagste klasse, Gedurende het jaar 1857 waren dezelfc1e onderwijzers als het vorige jaar aan deze school werkzaam , namelijk :
De Hoofdonderwijzer B.Axoxwxg,de(mderwijzervan den zden rang R.Sluxxswvlt VxxxsTsA en c le onderwijzer van d 'en 3deu rang F.5V.S.vox STAEOEI, . De laatstgenoemde was echtergedurende de tweede helft van
hetjaar aauhoudenc l sukkelende, ep.werd genoodzaalttzich in het belaug zi juer gezoudheid, metverlof naar Nedevland te begeveu. Tot op den c lag vau zijn vertrek'bezocht hij evenwelde school daze i:' l 'ks, e n droeg,voor'zoo veelzijne krachten hem #i zulks toelieten, voli jverig bij, tot den rigtigen gang van het ..
..
Underwijs. Op ultimo December was de daardoor ontstane vacature nog niet vervuld. Betrekkeli jlt het OEzc lel-wi, js in de verschillende klassen dezer .
schoolkau nagenoeg hetzelfdealsten vorigeu jaregezegclworden. De derde klasse is verc leeld in drie afc leelingen.
Ju c 1e derc le oflaagste afdeeling vaugt het Ondermijs in het lezeu aan met ( le clrie eerste leestafels van hqt N etlevlaêldnoh
fz/f/ïé' c/zOnderwijzers Genootschap, en wordtin de overige af(leelingen voortgezet, nameli jk in de tweede,met het tweede
leeslgoekje van 11.0.ox Bztulzx, en in de eerste,met het tweedestultjevan Dr.A.J.Nasst AlT:zzlets voor jonge kindezen. '' Alleeu in de hoogste of eerste afdeeling van deze klasse
wordt onderwijs in het schri jveu en rekenen gegeven. llet Onderwîjs in de rekenltunde strekt zich uittotaan de cleeliug. De tweecle klasse is verdeeld in twee afc leelingen. l11 c le tweecle afdeeling wordeu ( le geleerde hoofc lregelen der relteultuude op benoemde getallen toegepast. De leesoefeuingen worden voortgezet volgens hetleesboek van P.D.Axslalzx voor c le tweede ltlasse, en de leerlingen bekend gemaakt met de hoofdregelen der Neclerduitsche taal. M et de verbuiging t ler zelfstauclige naamwoorden en de vervoeging der werkwoor-
Jken, zàjn t le leerlingen dezer afdeelïllg reeds vrij gemeenzaam.
28 In de eerste afdeeling wordt als leesboek )gebezigd het: flZedekundig leesboek van de Maatschappi] tot Nut van 't Algemeen" in -den vorm van ges~hieaenissen. De rekenkunde wordt voortgezet tot de leer der ge,vone en tienc1eelige breuken. De eerste beginselen der a~Trlr~I1~:·:k.nll(le van Java en Nederland; worden in deze afdoeliug onderwezen. In de eerste klasse wordt het onderwijs, naarmate van de ontwikkeling der Ieerlingeu, in de genoemde vakken voortgezet en uitgebreid tot de geschiedenis en de natuurkunde, Ofschoon de langdurige _ziekelijkheid en he,t vertrek van den onderwijzer VON STA.EDEL, en de niet (c1ac1el~ke vervulling van, diens betrekking, ongetwijfeld van eenen niet gunstigen invloed op het onderwijs in het algemcen, en van dat der eerste klasse in het bijzonc1er, gevYeest is, kan van de Gouvernements eerste Iagere school te Weltevreden vohnonclig gezegd worden, dat het aldaar gegeven onderwij s steeds getuigt van de bekwaamheid en den ijver van, de bovengenoernde onderwijzers. Ret schoollokaal , ofschoon ruim en luchtig, is in de laatste maanden meer dan eens door de zware regens en den hoogen waterstand overstroomd , en heeft, zoo wel ten gevolge daarvan, als in algemeenen zin , zich door eene ougezondc vochtigheid gekennlerkt. Ret schoolmeubilair en de leermiddelen zijn in goec1en staat, Betrekkelijk het geldelijk gedeelte dozer school wordt aangeteekend : dat de ontvangsten van het afgeloopen jaar hebben bedragen . . . f 4,015:en 1/ 19,97 4:~9 0
• • • •
0
0
•••
0
•
0
0
0
•••
0
•
0
• • • • • •
••
0
•
:
0
•
•
••
hetgeen alzoo een nadeelig verschil geeft van j of voar ieder leerling . . . . . II 0
•
0
0
• • • • •
0
0
•
0
0
• • • • •
0
•
0
0
•••
•
0
0
o'
l
15,959:99 218:80
GOUVERNE:MENrrs TvVEEDE ]-1A.GERE SCHOOIJ TE vVELTEVREDENo
Deze inrigting telt de aanzienlijke bevolking van 246 leerlingen, 145 jongens en 101 meisjes, van welke 210 gratis onderwijs ontvangen. Z\i zijn in PP.ll gebon,,- vereenigd, doch
'
door een'tusschen muur van elkander gescheizen,in diervoege, $ dat de helft van het gebouw is afgezondei; voor ( le lste en l
2( leklasse en de lsteafdeeling der l sd. eklasse,terwijldean(lere helft voor de 2de afdeeling der 3( 18 klasse en voor ( le letterkast is bestemd. Dit tweede gedeelte vau.het gebouw overbevol kt zijnde,bevattende thans 142 kiuderen,terur e r s l e c ht s voor 1l4 beijl hoorlijke plaats is,zoo is autorisatie verleen.d tot aantrekking
vanc le daaraangrenzetlde woning van clen lsten onc lerwijzerbi j het schoollokaal, welke woning in gebruik genomen zal wor-
den,zooc lra de uoadige meubelen zullen gereed zijn. Aan het hooft l dezer school staat de Onderwijzer van den zden rallo frW .' REr rocn,s,bi itaan door ( jges lea Onderwijzer van. ( len zderl raug H. 11.vAx llllsxxsxx,dea Onderwijzer van (1en zt learangJ.M.Rosltopz,denOut lerwi jzervan c leu 3(lenrang P.ORT? en ( len aaa c leze school toegevoegien Onderwijzer voor de Oost-ltdische dienst van clen zcleu rang H .Pswxon. De 4de klasse of letterkast, aan deze school tèlt 103 leerlingen, c lest le klasse 80,c le ' zdeklasse 30 en de lsteklasse24. Ietfevkau ît.
Bij c le 2c le afdeeling dezer klasse waren ditjaar werkzaam : van Januarij totMaart C.vAx z)r: Mvlzsxxsxyo,ozld 'ermecstervanden4denrang;vanFebrtzazijtotM.eiW .J.Lllzos,Onderwijzer voor d.e 0.1.dienst,van den.zden rang;van.Maart' tot Afei$ : -W-IluxEs,Oui .l l oz-lvijze' rvoor cl.e 0.1.dienst,vau deu l
*
4
zden rang;vau M ei tot N ovembez P. KLxlzxxM.p, oudezmeeslen.rang. ter van ëen 4(
Deze laatsteop zijn verzoek eervolontslagen zijnde,zi jp de beide afdeelingen, te zamen 103 leerlingen telleuc le,sedertdieu
tijd aan den Onderwijzer H. Paaxtu,tot dat ti jdstip in de eerste klasse werltzaam,toevertrouwd,
lleze afdeeling,die geheel uit s pas aanl komenze ltinderen beN staat,die nog niet het minste llollandsch verstaan,is dan ?ok nog weinig ontwikkelcl en eerst tQt de sde leestafel gevovderd,
doch zoodanig georgauiseerd,dat Li jvermeerderingvangeschikte hulp, dezelve ook rec len tpt tevredeuheid zal geven.
30
De lste afdeeling is gevorderd totaazldeherinneringslesjes van Ouoxxtxs,en heeft goeke vorderîngen gemaakt op het rekenraam,benevens in de telliug en optelling, en begint ' zich
onder f leleiding vau den OnderwijzerPaaxox,goed teontwiltkelen,c lat nog meer opgemerkt zou worden,zoo hij zich k geheelaan zigne afdeeling kon wijden. D evde â/fr, ?, yp. De tweede afdeeling dezer ltlasse, onder de leidiug van den
Onderwi jzer ORTII,leestvrijvlug,en bègri jpthet gèlezene zeer goed.
Het aanvankelijk schrijven is hier reeds v' rij goecl en to1ont -
de waarde van degevolgie ) k. ' : q11i'î,jfl on lietll(' )( 1.i ?. lrihetrekeuenzig ëe leerlingen gevorderd tot aan (l. e aftreltking,en hebben goede vorderingen gemaakt in getal- en vormleer.
Bij deze afdeeling 5s van Februarij tot Mei ook werkzaam geweest de Ondemvi jzer 'voor de 0.1.dienst van den. 2den raug 0. 0.HoxBuuo,vooral gec lurende de tFee maanden ver-
lof wegens ziekte vau den 4( 1en onderwijzer ORTII. De lste afdeeling ontving Underwi js van Januarij tot M ei van denvan
verlof teruggekeerden onderwijzer van den zdeyl rang J.0. Boclux' l,,en van M ei tot Augt lstus vau den Ollderwi jzer voor de 0.1.dienst van c len zden rang 1t.J. L.W xlznxxltx,en is sedert Augustus onder ( le leiding van den Onderwi jzer J. M . Rossxozla. llier lezen en begri jpen t le kinderen vri j goe;,en wordt de
ontwikkeling (loor het Onderwijs met genoegenopjemerkt.Het rekenen bepaalt zich tot c le hoofdregels; ook is een begin gemaakt met f le taalkunde, ioor middel vau dict/es,het zamenstellen en ontleden van volziunen enz.,d 'at goec le vruchten belooft. Tmeede l.la88e. Deze klasse ontvaugt Onderwi js vau den Onc lerwi jzer Vxx llxxxzsxx. De 2c1e afdeeling worclt geoefenc l in de toepassing der hoofdregelen van het rekenen met geheele getallen eu
zamengestelde yroothedeu, en de lste iu (le hoofdregelen der breuken.
31
Het lezen in de geheele klasse kan goed genoemd worden, floch laat wat toon betreft,nog wel.wat te wenschen over. llet schrift is ook hier zeer goed en van sommigen zelfs fraai.H et aauvaukeli% i #k o nderwijs in cletaalkunde van (lepde klasse,wordt hier meer'methodisch Voortgezet, doo: het leezen vau taalregels,verbuigen,vervoegen,rec le-el1 taalkundige ontleding,enz. .
Devorderiugen irtdeze klassezijnin hetlaatstehalfjaarechter minder geweest, dan men welgeweuscht had,hetwelk moet toegeschreven worden aau.cle langdurige ongestelc lheid vatl ha-
ren Onderwi jzer, diereedssederthetbegin van October zi jue klasse niet kon waarnemen,en tot herstel vatl gezoudheid,twee maandeu bilmenlanclsch verlof moest a3nVr3g0n. 2ïev81e â?g#d4.
In cle lste klasse geeft t le Onëerwijzer Ryzqpt7xlts onderrigt aan 24 leerlingen,vanwelke 12cle zdeafdeeling'vormen,zi jnde deze bi jna allen bi j het laatstgehouden openbaar examen in Jklij1uit cle micldelste klasse tot c leze afcleeling bevorderd, welke bevorèlering evemvelin.Decemberdezesjaarsniet heeft l tulmen plaats hebben,daarde vorderingen bij (le eerste af&
deeling der luiddelste klasse,door bovengemelde omstandigheid,
niet volcloende waren om met wucht het Onderwijs in (le hoogste ltlasse te kunnen ontvangen.
llet lezen in c leze klasse isvrij goed,wordt evenzoo begrePen,doch missen de leerlingen ook hier c le vereischte stembuiïing. llet schriftis hier van bi jna allen zeer goed. In c le
tweede afdeeliug zijn de leerlingen gevorderd in het rekeneu tot aan den regel van drieën met gewone en tiendeelige breu-
ken,terwijl de lste afdeeling de eigenschappen der meetktmdige eveuredigheden op voorstelleu uithet dageli jksch leveh goed weet toetepassen. De taalktm c le,voor zooveel het theoretische gedeeltebetreft,
worclt goed gekend,en weten de leerlingen tle taalregels bij c le verbetering van foutieve opgaven goed toetepassen, c loch iu
het algemeen bli jft er iu de c loorheu gesproken en geschreven '
taal, llog veel te wenschen over,4at evenwel niet aan het 0u-
32 .
derwijs,maaraan denmaatschappelijken en huiseli jken t,oestand van deze soort vap.kinderen moet toegeschreven worden.
De vorc leringen in de aart lrijkskunc le van Europa, . Nk&rland,dep.Ivtcl' iz îosevta#rclzècf enIava,benevensin degeschiedenis van N eddzllzll en N edevlanh os-lhdiè' , waren bevrec ligencl. Deze beic le vakken worien in verban; tot elkauc lez te= .
geli jkerti jtl onderwezen, dat het Onderwijs veel aangenamer maakt, en goede vruchten cloet dragen. l-let zillgen wordt hier over tle geheele school met vrucht beoefentl; in tle laagstt klasse Alleen praktisch, om gehoor en maatgevoel te oefeueu. De hoogste klasse was'over het algemeen op eene mindere
hoogte dall haar Onderucijzer wel gewenscht l&ad, dat echter toegeschreven moet worden aan.de vereeniging dezerklasse met
de midc lelste,door afweziglleitlvau deu Onderwi jzer,gedureude c leclrielaatstemaanclen van hetjaar. Deontvangsten v&nhetafgeloopeujaarhebbenbedragen I 955,30 . .
D Q t1it%ave' u
,? 18236,21
.
hetgeeu een nac leelig verschil geeftvan of voor iedez leerlin. g.
/ 17,280:)14 ,
70:30
GOUVERNEMENTS STADSSCJ-IOOL TF1 BATAVIA.
Deze school stou; onder ( 'k leiding van tlen lsten onder-
wijzer 0.Ptvclc, bijgestaan tloor den onderwijzer 1I.Vxuoxu, Kuxpxa als Sclen onderwijzer, die bi j besluit tler H oofdkoma l s zo oda ni g werd benoemd en verder missievau Onderwijs door d. e onderwijzers vau deu Sden Tang J.Kuxs'r J'r. en '
R.
1o.' svxvllAxlf. z,1.i. tt: ;lt ' c'$'-uf',(.lJ'l(' l$ ? sedert Septeuèller aldaar -.
.
.
werkzaam, terwi jl ( le ondermeester P. K' f axvx-txla door de lloofdltommissie van Onderwijs werd overgeplaatstnaar( 'leGou-
vernemqnts2delagere schoolte ïFeltevretlelt.(2) Nog was van 30 April tOt 15 Augustus aan deze school
wevkzaam,c le benoemde ouderwi jzer voor ( le 0.'1.dienst C.C. (1)d;.1rAl' ei1857n0.19/06. f9) i 14 Al'ei1857 no.10/:6.
33
l-loksultg,sedert.benoemd totonderwijzer aan de Gouvernements lagere school te lliolt' to. Deze geiurige afàdsselîug van persopeel, lzoezeer ook door de dienst en ômstaudigheden gevorzerc l, kau niet gunstig op de school werken. llierbij komt log,dat geklaagd'wordt overhet zeer ougeregel; opkomen der leerlingen , vooral van de laagste klasse. Dit laatste was vooral oorzaak,Ndat de vorderingen t ler leer-
lingen aldaar zeer ougelk ' luatig zi jn. ti 'k llet schoolgebouw zou goed geno' emd kunneu worden, waze
d'e voor onderwijzers en leerlingen zoo zeer vermoeijende g'alm te overwimlen.
Aan hetmeubilair en de leermiddelen zi jn enkele verbeteringen en vernieuwingen lloot lzakelijk. De school.telt 110 leerlingen,van welke 25 tot de hoogste, 24 tot de lmiëc lelste en 61 tot de laagste klasse behooren.
De stand van het onderwijs is als volgt: D elaagsteklasse,bestaande uit39jongqnsen 22 meisjes, .
'
is verdeelc l in twee'afdeeliugen. l-let onderwi js in tle eerste afcleeling bepaalt zich tot % lezen,in Awslulzx's zzraadgevingen en onderrigtingen,'' en voor
enkelen in het tweede 1..,1d, ', '' . l . (i$:van D.0.ox Bauvx. Verder het rchrijven van opgegeven woorden; het rekeuen ' bepaalt zich tot de hoofdregels met orlbenoemde 'getallen; voorts het
reltenen uit.het hoofd,vormleer met puùten en li jnen,en verschilleùde vrrstands- en uitspraaltoefeningen. Voor deze laatste werkzaamheid, 'iooral aan eene school a1s deze,-waar het meerendeel der kinderen tot het armste,meer dau.half iulandsch gedeelte der bevolkiug behoort, zoo zeer
noodzakeli jk,is het weuscheli ,il:,dat deze afdetling voortdurend een enderwijzer blijft behouden9 ' welke zich met haar alleen kau.bezig houden,en niet, dat gelijltvroeger meermalen het gevalwas, beide afdeelingen dezer klasse aan J/nen onderwijzer of ondermeester worden opgedragen.
lletis daarom wenscheli jk, dat voor deze school eene uitb' reîtlittg van het vaste personeel worde c laargesteld.
In de tweede afdeeling bepaalt het onderwijs zich tot de leestafels,optelling en vermenigvuldiging,verschillendeverstandsen spraakoefeniugen. De boven gemaakte opmerking omtrent het ongeregeld ter school komen,geldt vooral deze afdeeling.
De naiddelsteklasse,die18 jongensen 6 meisjestelt,bestaat uit twee afdeelingen. In de eerste afdeeling wordt gelezen in het 4(1. e leesboek van D.0.I)x Baulzx; het reltenen bepaalt zich aldaar tot dek behandeliug der zamengestelde grootheden en de zamcutelling der gewone breuken. Het onderwi jsin de Neclerduitsche taalbepaalt zich tot ver-
buigen en vervoegen,en het aallvaukeli jk rede- en taalltundig ontleden,benevens het maken van kleine volzilmen. I11detweedeafdeeling wordtgelezen in l-lclusllorsGeschiet lenis van Jozef;het rekenen omvat aldaar de hoofdregels met oi lbenoemde getallen,eu de behandeling der zal' lleugesïeltle grootheden.
De taalktmde bepaalt zich in die afdeeling tot aanvankelijk verbuigen, en het maken vau kleine volzinnen.
Het onderwi jsin het.schrijven, dat zich tot regels van JJn woord bepaalt,en dat in de vormleer,dat tot lijnen elkander snijt leude,metuiteinden in de punten van vereeniging loopt,is voor beide afdeelingen hetzelfde.
Dehoogste lklasse,die 24 jongensen /Jn meisje bevat,is verdeeld in twee afc ledingeu.
Deeerste afdeeling leeslin Kxulvxus VaderlandscheGeschie(lenis, de tweede in AxsTulzx's leesboek voor cle zde klasse. Tn beide afdeelîngen is de uitspraak gebrekkig, ëoch vindt men enkele zeer gunstige uitzonderihgen. D e eerste afieeling wordt verder onderwezen in het taal- en
redekundig ontleden,het maken van scllrifteli ike opstellen eu t' incâe G' ed. e beginselel dorN cclcrlaêlclacâc en N cclerlantl8câ-lkd'
schiedeuis. Ook wordt een aallvaug gemaakt met het ondem
wijs in de aarth' iQ jkskulzde van Iana, van Nedevland en van hkvopa.
35
H et rèkenen onderscheidt zich in deze klasse door eeue zeer praktische rigtiug. De eene afdeeling lost over het algemeent mits niet te zeer'ingewikkeldevoorstellen uit deu zaldengestel-
den en mugekeerden regelvan drieën,vrij goed op. De tweede afdeeling reltent in den regel van drieën met gewone breuken.
Verderwordt zi j onderwezen in het taal- en redeltuudig ontleden en de 1 l: ll't llit.J -1t,; l(llll( 1t ? van Iava. I11 deze laatstgenoemde
vakl ten staat de tweede afdeeling echter verre bij de eerste afdeeling achter, hoewel ook daaz enkele vlugge leerlingen wor-
den gevonden, die van het onderwijs beter voordeeltrekken. Het ouderwijs in het schrijven is voor de beide afdeelingeu hetzelfde,hetbepaalt zich tot het schri jven van CJn woord. deontvangsten van hetafgeloopenjaarhebben k
598:' = . 9,545:
bedragen de uitgaven nadeelig verschil van of voor ieder leqrling
f 8,947: ,,
78:60
xxxsrrxu-coltxElals.
Deze school teltophet oogenblik 23 kinderen,wellteverdeeltl
zi jn in drie klassen. Aan het hoofd dezer school staat de onderwijzer van den zden rang B.A Buasslxoa.
(
De stancl van hqtfmclerwi js op deze schoolkan wordeu aanegtveu als volgt:
Devde . à7J, 9#:. De derde afdeeling dezer klasse telt7leerlingen, allen kin-
c lereù die pas op deschoolzi jn gekomen. Zij leeren de ltlankeu en medeltlinlters,en hun oordeel en.c lenltvermogen worclt
ontwikkeld door de platen van het zoogenaamz aanschouweli jk ouderwijs. De twetde afdeeling telt s' lechts 3 leerlingen, c lie eeuigzins
gevordert l zijn,en op de leestafelsvan Pnrxsxx wordeuonl lerW ezell.
De eerste afdediug telt 6 leerliugen,dieret leli jk vlug ktm-.
36 nen lezen, en in het schrijven op de lei worden geoefend. Oak het volzinnen maken gaat vlug en goed.
TUJeede Klasse. Deze telt 4 kinderen , die vlug en duidelijk lezen; taal- en redekundig een voorstel zeer goed ontleden, en in de rekenkunde yr~i goede vorderingen hebben gelnaakt. Het schrift is in deze klasse vrij goed.
Eersie Ktasse. De eerste klasse telt slechts 3 leerlingen. Ret taal en redekundig ontleden van zamcngestelde volzinnen, geschiedt zonder haperen. Ret lezen is met een goeden klemtoon, en. het gelezene wordt goec1 begrepell. In geschrevel1 brieven wordt de kennis en beoefening van de regelen del' Nederduitsche taal t-!lllI2\·t r j( /l HT. Ret rekenen met geheele en tiendeelige breuken, gaat vlug en gbed, doch met de theorie del' rekenkundezijn de kinderen nag niet bekend, Biermede, gelijk' ook met de aardrijkskunde, geschiedenis en het zingen, stelt de onderwijzer zich voor, spoedig een begin te maken. Ret schrift dezer drie leerlingcn is zeer goed te noemen; de Onderwijzer vormt echter de kinderen niet naar de schrijfwljze van MAGNEE. De kinderen hebben eene groote opgcwekthcid, en zjjn zeer vrijmoedig in het antwoorden. In de eerste en tweede klasse spreken zjj zeer zuiver N ederduitsch. Ret lokaal is ruim en luchtig. De schoolmeubelen en de leenniddolen zijn allen in zeer goeden staat, PARTII{UIJIERE DAG- EN KOSTSOHOOI.J VAN MEVR,OUW
A. Kr.uss-
MANN, GEBOREN WENDrr.
Ret instituut van JVlevrouw KLUSSlvlANN is.vcrplaatst in een ruim en zeer doelmatig gebouw, aan de Oostzijde van het Koningsplein. Ret telt 72 leerlingcu ; op 4 kleine knapen na, allen meisjes, van welke 27 internes. Dit instituut is een der beste van de thans te Batavia bestaande partikuliere scholen VOOI j onge jufvrouwen. In het
37
Onderwijs ' isdoor een ruim en geschikt personeel voorzien. Het bestaat uit de direktrice mevr.Kzuussxzkxx,(l. e dames secondanten mademoiselle LozEltox, voor ' de Fransche taal;me-
jufvrouw vAx VlalllT,voorde llollandsche en Xngelschetalen;melufvromv Boulux' 1',voordel-lollandscheta>l;mejufvrouw Gklsx,plèvesecondante,' voor t leHollandschetaal;mejufvrouw /
.
A. Jollaxxxs,voor het toezigt der kostkinderen; benevens de heeren vAx Hxittxltxx,VO0r de rekenkunde; W lxxAxs,voor de teekenkuust; M xlzxa en Souwxlxx voor de piano-lessen.
Het instituut isop eene groote schaalingerigt. De Institutrice heeft op nieuw aangedrongen op eene subsitlie van Wege het Gouvernement.
Omtrent den stand van het onderwi js, waarvan in het vorig verslag itvoerig mededeeliug is gedaan, kan wordeu mqdege-
deeld,dat in iedere klasse,en t iedere afdeeling,een belaugrijke vooruitgang is te bespeureu. PARTIKULIXRE DAG-EN KOSTSCH OOL VOOR M EISJES VAN MEVROUW
A.X. NOIITIXR, GEB.LE OLERC DE OOURCELLES,OP IIET M OLENVLIET.
Dit instituut is bevolkt met 61 leerlingen, onder welke 16
iuternes. Op 8 kleine jongens na, zijn alle deze leerlingen meisJes. Het ( ' )11l1(ct'. i!'i 'zi E, ï1t1 personyel bestaat uit M evr.N oltTzxlt geb.J Le Cla luc ox Ooulzcxlaluxs.
Mejtzfvr. J.W . 0.vAx Zvzayuox Joxo. z
de heer M evrouw
D. J. Nlxxaxx. B.Booo' r. h Vxuoxa KllllnxIt voor de Engelsche taal. E.1'.llvcxxAxj vooi de muzi jlt en zallg. N oltTlxs zelve geeft onderrigt il1 het teekeneyt.
Devaltken vau onderwijszijll: De N ederduitsche, Frausche en Engelsche talen, aal( 11-i jltslttmde, geschiec lenis, rekenen, schri jven, getalleer,vornaleer,
teekenen, muzijk, zingen, dattsen, g' ylullitstisf /lle oefeilingell vrouwelijke hauc lwerken. Het resultaat van hetjongste onc lerzoek was bevredigend.
VARTIKULIJIRE DAG-EN KOSTSCHOOL VAN MEVIIOtJW X. 11. P. I-IOOI. A VAN X OOTEN,GEB.VAN XOLDER.
Ditinstituuttelt33 leerlingen,allenmeisjes,vanwelke 16 internes.
Mevrouw vAxNooTxxwordtbi jgestaau,behalvedoorharefmeo outlste dochters, door dvie dames secondantes,en eenen ondei-
wijzer voor het lager onderwi jsin de M ddaguren. De l tweekelingeil worden volgens het door de H oofc lkommis-
sie vau onderwi jsgoedgekeurde programma onderwezen. Zij zi ju verdeeld in drie hoofdafdeelingen, wellte ieder weder gesplitst'worden in twee of meer'klassen, al naar gelang der vorderingen en vatbaarheid der ltinderen. De eerste of élémelttaive afdeeling bevat twee ltlassen, tellende dt lste klasse 5 leerlingen.
deze klasse bepaalt zichhetondemvijstot het lezen,spelw leu, schrijven, alphabetische spelen, de eerste beginselen der ci jfè1'kul lst,het uitspreken vau getallen enz;het memoriseren vau l tleine ge 'clichtjes,de bi jbelsche geschiedenis, de eerste beginselen der aardrijkskuude,het naqjen en verdere vrouwelijke handwerken. 1X1de zde klasse,tellende 7 kinderen,worden de leerlingen behalvein de reecls opgenoemde vakken,geoefenc l in de woorden zîflsontleding van epkelkoudigevolzinnen, waarin onderschei-
deue soorten van ôepalingen voorkomen; in llet zamenstelleu vall volziunen volgens opgegeven woorden, het vervaardigen van kleine opstellen, het verbuigen der zelfstandige naamwoor-
den,lidwoorden enbi jvoegelijkenaamwoorden,endeeerstebeginselen der taalkunde. Tn het rekenen,behandelen zi jde hoofdregelen,toegepast op het dageli jksch leven. De Fvanncâe faal worc lt ook in deze afdeeling ondemvezen.
Ook beoefenen zi j de vrouwelijke handwerkeu, eu sommigen nemen 1es in de puzijk. Behalve deze twee c livisiën, bevat deze afdeeling eelle kleinc voorbereidende ltlasse, bestaandb uit 3 leerlingen. De ô' ccosttlairc of middelbare afdeeling bevat twee ltlassen,
welke echter om sommige vakken, nog weder in twee d'ivisiën gesplitst worden. D e tweede ltlasse, bestaat uit 13 en de eerste uit 3 leerlingen. ln hetrekenen bepaalden de oefeningeu zich tot c le tiendeelige en gewollebreuken, deleerderverhoudingen en van ( le drie vooruaamste eigenschappen der evenredigheden; de toepassing vau het bovengenoemde op voorstellen van verschillenclen aard, en oefeniugen in het rekenen uit het hoofd. ln ( le N eclerlandsche Geschiedenis zi jn de verst gevorclerden tot atm den Alunsterschen vrede gekomen. ln het vak der t ' l. : )l' ( 1l'i '1ts1cl. J 1'1( 1e hebben de oefeningen zich voor alsnog meest . bepaalë tot EItvopa. M et de Opvolging der volken in de algemeeue geschiedenis,
c ' le verschillenc le ti jdvakken en roemri jkstegebeurtenissen,worN.
d n de leerlingen der lste klasse bekend gemaakt. ,e llrt maken van synoptische tafelen, wordt als een voornaam hulpmitlclel in de studie (ler geschiedeuis gebezigd. De Fvaltnone en Estgel8tle talen ' worden in beide dezeklassen beoefend. Velen der leerlingen uemen les op de piauo en II1 den zang. Som migen ook in het teekenen; allen beoefenen *
cle vrouwelijlte handwerlten. De Sît .;X'J:, j /JrJ of volledige afdeeling.bevat slechts 2 leerlin-
gen,welke ook nog getleelteli jlc deel nemen aan het onderrigt der secoudaire aftleeliug. D eze leerliugen , oefenen zich nog bovendien in de beginselen der natuurltunde eu kosmograpllie, en in de Ilollanhcâe, Lbtgelncse en Fvannose letterkultde. Oolt (le schoone ktulstell
en vrouwelijke hand'werken worden door deze plèves beoefend. Voor het H oogduitsch hebben zich tot nog toe geeue leerlingen opgeclaan. De Direktrice dezer inrigting is zelve,gev
durende de schooluren bezig met het onëerwijsin de verschillende ltlassen,waarin zi j zoo alshier boven reeds is aaugemerkt,wordt bijgestaan door hare beide oudste dochters, door mevrouw W xlzllxxltx ïeb. Vxltvluox' r,erl in de eerste afdee-
lillg,eu surveillalce buiten schooltijd,door mevrouw B-, trTxx
ettmejufvrouw H.Lx Rolz,terwi jlvoordezeschooluitL'ttvopa ontboden is,eeue eerste secondaute,voorzien.valleenealgemeeue acte van toelatingin alletalen en zalten,tothetlagerel'tO ddelbaar
onderwijs behoorende. be heer 11. J.L. ' W xlzllxxxx geeft onderwi J's i 'u het rekenen en in de grondbeginselen .der 1101landsche taal.
l-letprivaat onderwi js in de muzijk worclt gejeven t loorden heer E.F. RlzcxxAxs, die in deze inrigting thans 14 plèves telt,van welke 9 voor de piano,en 5 voor den zang.
De leerlingen outvaugell tevensklassikaal onderwijsin het zingen ten koste van het lustituut, waaraan allen deel nemen. Het teekenen en schilderen in aquarelle,wordtdoorde Direktrice zelve,onderwezen. H oezeer de uitkomst van de school bezoeken niet ongtmstig te noemen was,ziJ 'n de verwachtingen voor als nog niet vervuld,welke van deze uieuwe inrigtiug werden gekoesterd. Een gehouden examen in het Yransch en Engelsch, in de
Vaderlandsche geschiedenis en aal' tlrtjkskuut le,onclerde hoogere ltlasse der school,volcleed O t llelmatig;de kinderen derlaagste klasse hadden goede vorderingen gemaakt in het lezen. H et Instituut geniet een.e subsidie van het Gouvernement
van/ 18000 'sjaars. pAuT1lttTI,IE1lE DAG-EN KOsTsclIOOL v001l JONGE zllrvllouw xx,
ONDER DE LEIDING VAN DE JUFVROIJWEN i.0.VERFIUIGI' IT xx J.A.G.F.vAN GEMERT,OP NOORDWIJK.
Ditlustituuttelt42 leerlingen,allen meisjes,van welke29 internes. H et gebouw voldoet aan alle vereischten voor een uitmuntend lnstituut. De kinderen worden onderwezen, behalvç in de gewone vak'
ken van hetlager onc lerwijs,ook iu het Frausch,Engelsch, teeltenen,schilderen, muzijk, agrementwerken, wollen-e' n lin. -
nen naaijen,en de gymnastie. De dames VxltllvlollT en vAx GXMEUT worden in het
Ouderwijsbijgestaaudool'mevromvSxssxlula en denheerGltaxvx
voro de muzijk, terwljlnog uitXederland verwachtworden: Mejufvrouw M.H.XkAxcltxx. M .M .Dll'M ARTEAU. G@vAx Scuxkoxl.. M .S.AstkvlTz. M .E.pzlVou' r. M .6.on Scllwoxluxxlt. A.M .R. Czuxxxxx.
Het Onderwijs ismee' r berekend op Godsdienstzilz,hoezeer
ook z hetverstandelijk Onderwijsin hetalgemeen,vold'oeqëels. PARTIKULIEIV SCIIOOtaVAN MEJU#VROUW
GUAX DE OOU-
DRA' r; op xooxowlzx.
Omtrent deze imigting van zeer beperkten omvang, zi jn
geene bijzollc lerheden mede te deelen, a1stellende te weinig leerliugen.
PALTIKULIERX DAG-EN KOSTSOHOOL VAN DKN YIEMR G.VERHULP, OP'GOENONG-SATIARIE.
Het aautal leeilingen qp deze school bedraagt 130, onder
welke 43 meisjes. De vakken van onderwi js zi jn behalve t le gçwone,tleYransche,Engelsche en M aleischetaleu,hanc lteekene' n, tnpographisch
teekenen,dallseu,muzijk en vromveli jlte handwerkeu. llet Onderwi jzend personeelbestaat uit tlen heer G. Vxx,Ilulup, hootdonderwijzer,geëxamineerd in de Frausche,Engelsche en l' Ioogduitsche taleu,benevens in de'wîslttm de.
E.Pasxlx,Onderwijzer van c len 3deu 1'31lg 1-1.) E.vax oxzt s7oxao
idem
TH.Dlluluox,Ollc lerwijzer van den 4(len Ting'.
W oyupl?,voor t le teekenkupde. Soxu. u xl,voor t le M aldsche taal. Over het Onderwi js en de gemaakte vorderingen alle klassen, bestaat allezins reden tot tevredenheid. PALTIKULIERE DAG-XN FOSTSCHOOL VAN DEN HEER 1. J.J. SNELLEBRAND, OP HET KONINGSPLEJN. Deze inrigtiug is onlangs vau Kebon-sivie'verplaatst in
42
ruim en geschiltt gebouw op het Koningsplein, en telt 24 leerlingen. De school is verc leelcl in clrie klassen; de derde of laagste klasse is verdeeld in twee afdeeliugen. Tot de 3de klasse,laagste afdeeling,behooren die leerlingen, welke nog ouc lerrigt moeten outvaugen in de eerstp begiuselen
van lezen,schri jven en rekenen;zi j zi jn 6 in getal. Tot de eerste afdeeling der derde klasse, behooren c lie leerliugen,welke reeds genoegzamevorderingen in hetlezen,schri jven en rekenen,tot en met c 1e deeling gemapkt hebLen, om onc lerrigt te kuymen ontvaugen i1z cle beginseleu der geschie-
clenisyan Netlevland,derbijbelsche historie,aarélrtikskllllt levan N eckvland en van Indie,het maken vau verbuigingen en vervoegiugen, en het begilmen van ontledingen il1 de N ezerduitsche taal;kleine eigen opstelleu,het kel m en der munten,ma.
.
ten en gewigten,en zoodra zij het Nederduitsch ondez dicte/ Zl1lVe#,ïenoeg schri jven,ook eenen aanvang te maken met het *
Frausch lezen. Deze afdeeling telt 6 leerlingen. De tweede ltlasse olltvaugt meer uitgebreid onc lerrigt in het N ederduitsch en alde vakken,waarin c le eerste afdeeling derde
klasse Ouderwijs geniet. Rekeuen, tiendeeligeengewonebreulteu, evenredigheden en regel van clrieën; a: ll't ll'i 'ksltuul 'e, oolk l .l
d'ie van . hhtvopa;bij de Vac lerlauclsche geschiedenis komt die vall c1e N ec lerlaudsch Oost-Tndischebezittingen en het teekenen van landkaarten; de beoefeuilg vau c1e Frausche taal wordt veor (le leerlingen c lezer klasbe meer bepaald op het oog gehouden. Tot deze ltlasse behooren 4 kinclezen. ln de eerste of hoopste klasse outvangen de leerlingeu onde #m . vts in al c 1e vakken, welke'op het prospectus der inrig-
tiug zijn aangetluid,namelt'k: De N ederduitsche, Fransche, Eugelsclle en lloogduitsche
talen; de : 'I.,i.1,711-,1. -1' Ii' id 14 -. - staatkundig, wiskundig en natuurktm dig;over de bezittingen c lerNetlerlanders,bijzondere lesseu; le geschiedenis,vaderoolt voor het teeltenen vall laudltaarten; c
laudsche,algemeene eu 1)ii1' )el, k( '11( . c '. ,ook bijzonclere leerureu voor
die c ler Nederlanders buiten ljkropa; het schoonschrijven, reken-,stel- en meetkunde len het ltaliaansch boekhouden. Deze ltlasse telt 8 leerlingen, vxl welke reeds 5 vril. wel
gevorderd zi jn in de Fransche taal; oolt hebben zi j aanvankelijlt vorderingen gemaaltt in het ' E1t. . c. '. 1x(.11. en hebben sedert het laatst gehouden examen ook met de lloogduitsche taal een aanvang gemaakt.Dezelfde leerlingen hebben reeds eenige vorderingen gemaakt in de stelltunst en het boekhouden, en vangen met c 1e meetkunst aau. Derekenktm de onwat geheel het
koopmansrekenen.
De drieoverigeleerlingen zi jn nogkortelingsindezeklasse, cn moeten dus met vele zaken uog eenen aanvaug maken. Onder t le leervakken, buiten prospectus, is ook opgenomen
een zoo eenvoudig mogelijk begrip van de natuur- en werktuigkunde,welke later eenigermate zullen worclen uitgebreid. Alle leerlingeu ontvaugen les in llet zingen en handteekeneu;het recitereu van verzen, naarmatç van hulme ontàdkkeling. Door het vertrek van den onierwi jzer in ( le gymuastiek,eu het verhuizeu, is dit valt voor eenigen ti jc l gestaakt,( loch zal daaraau weldra door alle leerlingen deel genomen worc len. M et de dausles is een aanvang gemaakt,voorloopig met 12 le0Tlingeu. Eukele kinderen ontvangeu ook les op c l.e piano of de viool. Behalve den heer H . Pswxgl, ïouvernements ouderwi jzer,
( 1ie in zijue vri je ureu aau deze schoolwerkzaam is, zïjn nog de geëngageerc l heer P.G.vAx Dou' r, onderwijzer vau den tweedellraug,eu geëxamiueerd in de drie uieuwe talen,terwl' binnen ltort uog twee hulponderwijzers uit lbàvopa verwacht worden. De heer lalt&. xGx geeft ook onderwi js iu den zang e!1hetteeltenen,de heer Gaztsvx in de muzijk. Eeu openbaar examen is onlaugs gehouden en werc l bijgewoond Cloor dell President eu eenige leden ;er l-loofdkommis' sie vall Olldt lrwï,ls, en leverde bevrec ligeude uitkt llnsten op.
paltTlltur-lRlts scuool vax G.F.PauLus,( rx ' lwxxxl. Deze school is gevestigd in eene kampong, in een bamboezen lokaal.
Erzijn 51 leerlingen,allen Jongens,van welke5 inlanders, de overigen zijn Chinezen. Het tù ullrru'iis bepaalt zich tot het leeren lezen en schrijven van het Nederduitsch en het reltenen.
Veleleerlingen lezen taluelijk vlug, doch metoujuisteuitspraak en zonder eenig Legrip van het pelezene. De 13 kinderen der eersteklasse,lezen in het leesboek van
0.XxltzawAx,,xzltorte inhoud ( ler bi jbelsche geschiedeuis,eerste stukjei''hetschriftisvri j goed;eninhetrekenen zi jn zi j gevorder; tot aan.de vermenigvuldiging. De 10 kiuderen der tweede klasse, lezen in het leesboek
van Axsluvx, zzde brave Hendriki'' schràjven het middelsoort vrij goed, en zi jn in de rekenkunde gevorderd tot aan de aftrekking. De derde klasse,tellencle 28 leerlingen, worden onderwezen
in hetspellen,en lezenuithetleeslloekjevan Bwcltxrt,ingerigt naar de clrie eerste leestafels door Pmxsxx,lste stukje, en zi jn in het rekenen eerst aan ( le optelling. BUITENZORG.
Hetonderwijzeud pçrsoueelbij deze school bestolld in 1857, zoo alsvroeger,uit clen onc lerwijzer L.vAx oxx Box,en den ondermeester L. G.vAx oxlt Hoxlt, terwi jl in het miclden van datjaar,ten gevolge vau deswege doorclesubkommissie gedaue voorstellen, in verban. d met het toenemeud getal leerliugen,daaraau nog is toegevoegd geworden, de niemvelings uit
Nederland aahgekomenondermeester T.J.C.KI.AAU.(1) Op 1 Jauuari j waren er aanwezig 60 leerliugeu, van wellte 40 betalende en S0 gratis. Op ultimo December waren aauwezig 56 leerlingen,verdeeld als volgt: (1) Besluit Hooff lkommissie van Onderwi js7 SeptemLer 1857 no. nzJ,v.
45 jongens, betalende 1/ gratis meisjes, betalende 1/ gratis
24 8
17 7
te zamen 56 van welke alzoo 15 gratis. Gedurende 1857 hebben 16 leerlingen achtereenvolgend de school verlaten, welke door zes nieuw aangekomenen werden vervangen. Geen der leel'lingen, die de school hebben verlaten is tlians, voor zoo ver bekend is, op eenig bureau werkzaam, of bezig om een ander bedrij f aan te Ieoren. Vijf hurmer rekende men te ver in jaren gevorderd om langer van het lager onderwijs gebruik te maken. Drie hunner verlieten de school om middelbaar onderwijs te ontvangcn. De gezondheidstoestand was, vooral in het laatste halfjaar, minder gunstig dan vroeger. Sommigcn Ieden aan dysenteric, ofschoon in ligten graad, anderen aan koortsenen waterpokken, terwijl eenc hevige ziekte een einde maakte aan het jeugdige leven van den uit Benkoeler. afkomstigeu leerling R. B. SCHOUTEN, die bij den onclerwij zer inwoonde. In de maand Junij had het openbaar en in December het besloten examen plaats, hebbende de toen door de leerlingen afgelegde bewijzen hunner vorderingen, over het algemeen reden van tevredenheid gegeven. In den afgeloopen jaarkring werd de onderwijzer VAN DEN BOR door eene ernstige ziekte aaugetast, Hierdoor is het beheer over de school gedurende twee maanden uitsluitend toevertrouwd geweest, aan den toen nag eenig aap.wezigen ondermeester Ir, G. VAN DER HOEK, die zich op eene Ioffelijke wijze van die taak heeft gekvveten. Het nieuw gebouwde schoollokaal (1), waarvoor de niet onbelangrijke sam van f 10,000 doo~ het Gouvernemeut is toegestaan, werd nog voor het einde des jaars _geheel voltooid, en op den 23 December feestelijk ingewijd, in tegenwoordigheid (1) Gouvernements besluit dd. 2 April 1857 no. 24.
46 van Zijne Excellentie den Gouverneur Generaal en bijna alle Buitenzorgsche ingezetenen.
Het nieuwe schoolgebouw is ruim, luchtig en bijgevolg zeer doelmatig, biedende hetzelve ruimte aan 100 kinderen. In de zamenstelling der subkommissie van Onderwijs heeft in 1857 geen verandering plaats gehacl. Het lid de heer D. \'V. ROST VAN TONNINGEN, in clienstbetrekking voor een onbepaalden tijd zich in Oostelijk Java ophoudende, is dus slechts tijdelijk aan het Iidmaatschap der Kommissie onttrokken, Ret getal leden in die Kommissie werd echter met een vermcerderd, door de benoeming tot zoodanig, van den Zendelingleeraar voor Depot: en Toegoe, J". R. GONGGRIJP, speciaal voor de inlandsche Christenschool te lJepok. (1) Men stelt zich hiervan eenig goeds voor. Door die vervallen gemeente in den boezem der Kommissie zelve te vertegenwoordigen, is het middel gezocht tot mogelijke opbeuring van het Onderwijs aldaar. Betrckkelijk het geldelijk gedeelte dezer school wordt aangeteekend: Dat de ontvangsten van het afgeloopen jaar hebben bedra. f 1304:50 gen II' 3780:85 en de uitgaven hetgeen alzoo een nadeelig verschil geeft van. of VOGr ieder leerling cc. PARTII{UI.JIERE
SCHOOl; VAN MEVROU",V
P.
f II
2476:35 44:-
HENDRII{S, GEBOREN
GASINJET.
Bij besluit der Hoofdkommissie van Onderwijs (2) werd me-
vrouw I-IENDRIKS gemagtigd, hare bewaarsch 001 te B~titen . . zorg, waartoe bereic1s vroeger ac1missie was verleend, te blijven voortzetten, en zulks met intrekking op haar verzoek, van de verleenc1e admissie am te Batavia voor partikuliere rekening op te rigten, eene bowaar- of verzorgschool voor kinderen beneden de 6 j aren, (1) Gouver. beslnit dd. 11 J ulij 1857 no. 10. C~)
dd. ] 0 April 1857 no.
32/9 5.
4:
Aan die voortzetting der bewaarschool te lhtitenzovg,Mrer(l door cle l' Ioofdkommis' sie,ingevolge tle publicatie van tlen Gouverneur-Generaal van Neclevlanh oâ-lhtlie dd. 12 April 1853
(staatsblad no.25) de verbodsbepaling verbouden, geenleerlingen boven élezes jaren op te nemen,en werd aan mevrouw llxxoltllts dien ten gevolgegevraagd eeue bepaalde ver-
klariug,of zij zich naar dat voorschrift zoude gec lragen. ln antwoord daarop is door mevrouw l-lxxoulks te kennen gegeven,dat van de toegestaue admissie door haar geen verder gebruik ?zou worèlen gemaakt. Die school moet . alzoo geacht wordeu thans opgeheven te ** ZIJ11. Cuxulsox.
llet getal leerlingeu,aan hetwelk gedurencle 1857Onderwtjs IS gegeveu,heeft gemiddelc * l 41 'smaands bedragen, van welke
21 betalende,terwijl 20 gratis Onderwijs genoten hebben. Met betrekking tot het Onderwi js vallen over het afgeloopen jaargeenebijzoudere feiten te vermelden. In de maand Junij werd eeu openbaar en in de maand December een beslöten examen van de sc' llt ', ol.'jt ?llgf l afgenomen. De proeven,wellte als toen gegeven werden in de verschil-
lende takien van Onderwi js,toonden vorderîngen aan,eu konden allezinsbevredigend genoemclwordeh,zoodatde0nf lerwî jzer zijne moeite niet te vergeefs hatl aangewend. Gedurendehetafgeloopen jaarltwamen dekiuderen overhet algemeen trouw ter school. Over het gedrag der ltinderen had
d'e Onclerwijzer niet te klageu. De ouders gaven Mr elblijken va' n naeerdere 1,f. 1. ' Ihl' u' ,. (k .11i11r z in het Ondevwijs door hulme kinderen trouwer uaar de school te zenc len,doch een. e gewenschte huisselijlte en t lag'' t ?lilll.Esellemetlewerkillg totontwikkeling derjeugd,wer; bij velen nog gemist. Hierop bestonclet' tslechtsenkele loFelijkeuitzonderiugen. .
Ter vervanging van den kweelteling P.J.N . ' Vucxplzla,aan .
wien op verzoelteervolontslag werd verleeud,(1)isalsOn(1)bcàluitHnofdkommissievan Onzerwtjpç )f l.10 Deccmler 1856 nl' ?p.G/sa
48
dermeestergeplaatst
SlAlbx,(1)die als zoodanig aau de
verwachting voldoet. Van de leden der Subkommissie heeft in het laatst van het
afgeloopen jaar de heer A.M.vwx Dxïxsx,eerst aanwezend ingenieur van den W aterstaat,de residelltie verlaten, eu is te zijner vervaugiug voorgedragen de predikaut J. G. W . Kxolu. De school wordt steeds ' gehouden in het uitpartikulierebijdrageu opgerigte kerkgebomv. Tot oprigting van een afzon-
derli jlt lokaalen eene OnderFi jzerswoning,zi jnnoggeeuevoorstellen door ( le Subkommissie inged'ieud, op gron; dat deeerst aanwezend ingenieur vau den W aterstaat wegens vele audere werkzaamhedeu,nog geen project begrooting van ltosten heeft ltunnen opmaken.
Betrekkeltk het geldelijk gedeelte der schoolwordt aangeteekeud: dat de ontvangsten gedurencle 1857 hebben bedra-
gen
zf 638:78
én de uitgaven
zz :129:110
hetgeen alzoo een nadeeligverschil geeft van of voor ieder leerling
.
/ 31491:32 zz
36:45
De pendoppo achter het huis van d ,e n Onderwtz t' er dientnog
bij voortduring tot schoollokaal,-en is daarom deze woning iu hetbegin des jaars1857 voor vijfjareu ingehuurd, of voor korteren tijd, indien een afzonderli jk schoolgebouw van Gou-
vernementswegemogtworden daargesteld.(2) l-let getal ltinderen, hetwelk onder ultimo December l8â6
tot 32 wasgedaald,isin den loop van ditjaarmet 16 leerlilgeu vermeerdercl,terwijl 13 ltinderen,uithoofde van vertrek naar elders, c le school hebbenr moeten verlaten,zoodat hun aantal onc ler ultimo December 1857, 35 bedroeg, van welke 19
betalende erl16 gratis Ol1( 1( ?ru'tjsgenoten. l-letOnderwi js,doorde leerlingen in hetafgeloopen jaargenoten,heeft bij de meesten vrij bevredigende uitkomsten opT
(1) besluitHoofzkommissie van Onderwt'sdd.23ATaart1857no.68/93. 27 DecemLer 1856 uo.23/' sn. (:)
geleverd. Bi j het opellbaar exameu,( lat ( lett 2) $ Jutij 2 *1.heeft plaats gellad, en waarvan het verslag c ler H oofc lkommissie valt
Onderwijsis aaugeb6deu,heeft de Subltommissie op nieuw de overtuiging erlangd,dat de onderwi jzerJ.G.vAx oxx,GEu( alix,beuevens de Ondermeester A.KTuaslxo,met ijver eu ge' ' schiktheid aan hunne roeping voldoen.
Noch der Subkommissie, noch tlen onderwi jzer heeft het mogen.gelukken, een geschikten ltweelteling te vindeu, om de plaats van c len vorigen kweekeling H. 11.'W tyuluExsxx te vervullep,aan w' ien in Alaart 1856 eervol outslag a1s zoot laylig is
verleend.(1) 1n.den loop der maand D ecember is het lit l vau de Sub-
kommissie van Onderwi js P.vAx BAAx,wegens vertrek,onder daukbetuiging voor de dienstell iu 4ie betrekking bewezeu,tot
eervol ontslagvoorgedragen' ,terwi jl zichnog geen geschilttpersoon als zijn opvolger hqèft voorged'aan. Betrekkelijk het geldeli jk gedeelte dezer schoolworclt aangeteekezld:datdeontvangsten van het afgeloopen jaarhebben bedragen 6f 664:68 en de uitgaven
zz2937:85
#
hetgeen alzoo een nadeelig verschil geeft of voor ieder leerling
/-2273:17 t,
64:11zl
Pzxw' faoxoakx.
Bij 'yGotwernemeuts besluît (2) is magtiging verleend het uitvoeren vau eenige verbeteringen en aanbouwingen aan. het schoollokpal, waarvoor eene som van ,/ 2096 isbeschikbaar gesteld. Daardoor ' is de school thans van eeue roudgaande
ïaleri j en kamer voor den ondemvi jzer voorzien geworc len,zoodat de ëoelmatigheic l van. dit lokaal thans niets te wenschen overlaat.
Het gemiddeld getalleerlingen belroeg maandelijlts 48 betalende en 15 gratis onderwijs genietende kincleren,ofte zamqn 63 gemiddeld;zijnde 6 leerlingen meer dan în 1856. tâ)Leslqitllooft lkommissievan Onzerwi js( 1( 1.14 Apri!1, 856 5n().78/as.. (:) dd. 16 Juni g 1857 no.S8. .
50
l11devakltettvan hetouderwijsisgedurendeditjaargeene verallt lering gekomen. De leerlingen tler hoogste klasse hebben zeer goede vorde-
z' iugen gemaaltt in de taal en ( 1e aal' tll'î ikskulltle,zoomede in @# .
de Nederlauds-ludische, Nederlaudsche en Bijbelsche geschiedenis; c1e eerste afdeeling is iu het rekenen tot de winstverliesrekeniug gevorderd,in tweede afdeeling tot den regel van clrieën met tielldeelige eu gewoue breuken.
Deleerliugen dermiddeldtek' lassehebben,hulmeujeugdigeu leeftijd in aanmerlting genomen,btjzout lei'goede vorcleringeu gemaakt in de taalkullde, de tweede afdeeliugverbuigt en analiseert vrij goed;het lezen is ook voozuit ïeïaan. l11 de aaydl-i kuufle is die klasse met het eilaud Iara be#i ;ks zig gehouden, en in het rekent m gevoyderd tot de tiendeelige breulten,met benoemc le getallen, zoomede het metrieke stelsel. ..
De vorderingen der leerlingen van de laagste klasse, zijn qver het algemeen minder völdoeude, dewijlhet grootste gec leelte hunner bij hunue ltomst terschoolzeerweinigvau c leNederduitsche taal verstaat of spreekt. llet kost dus veelmoeite en volharding om de uitspraak te vormen.
'ij maken snelle vorderingelzin de vier hoofdregelen derreZ ' kenkunde,het : 1a11.$ ( . , 116' ,11, $i .li u .j l. : ont lerwt-s,door naiddelvan de
1.ekenmachille,brengt h.iertoe veqlbij. Deze schoolhandhaaft dus voortdurend hetbloeijeudestaud-
Puut,waarop zijin cle laatstejaren gekomen is. De ouderwi jzer J. E.vAx oxlt W lzlt en de ontlermeester D.lklxxxa,waren gedureude het geheelejaar,beueveusden ltweekeling ll. l-llcxs bi j de schoùlwerkzaam, en is c lat P01' SOX001 geene VeTanderillg gekomen.
De onderwijzer J.E.v' kx oxx ' W lzx.is bk* # 'verbaalvanden Direltteur van Finaltciën van 7 Alei 1857 van af den.lstell .
dier maanc linhetgenotvan zi jneeerstevi jfjarigetraktements-verhooging gestelc l' ellzi jn traktement alzoo gebragt opf 150. Op (len 3den Juli s een openbaar examen gehoudeu, en :i 7 i . was de Subkommissie ove' r de gemaaltte vorc leringeu der leerlingen zeer tevreden. .
Betrekkelijk het geldelijlt gedeelte dezer schoolwordt aangeteekend:datde ontvaugsten van het afgeloopen jaarhebben bedragen,na aftrek van het 1/lpgedeelte voor (leu tmderwijzer . . / 2108:31 K
en de uitgaven.
3144:
hetgeen een verschil geeft van of voor iederleerling Slxauaxc..
f l035:89 16:
Gonvevnemenfk î ddz, y/: lageve t vclpp/.
den aanvang
va)lhetjaar 1857bestond'hetonderwijzelïd
Perso, neel bij deze school uit. den hoofdonderwijzer J.W lluxxxs. zden onc lemvijzel- C.F.Sluoo'l?. 3den &.Cupaxltus. :V.11. M .KlLxfx. d P.11.J.J'ouaxxxs. e kweekelingen C. l .lolyalTzscu. J. A. Bovxu.
ln den loop van hetjaarwerd de zde ollcleru-ijze1-0. F. SluooT overgeplaatst alslste onderwijzerbi jde3de lagereschool
te Sloevabay''J (1)e11in zijnejlaatsaangesteld c1e gewezen01, 1derwijzer te Banda P.11.Mwucx. s (2). Dekweekeling AV.1-1. M.KTuxlx werp wegens pligtverzuim uit zijne betreltking ontslagen (3),terwijl aan den kweelteling P.J' .Jollaxxxs opzijn verzoek een eervol ontslag werd verleend, wordeude ter ver-
vanging vall laatstgenoemd 'en aangesteld de jongeling A.11. vAx oxx Woxx,(4)zoodatopultimo December vau hetjaar 1857 het persooneelbtjdezeschoolFerkzaam,bestond uit den hoofdonderwi4.:izer
J.W lLltxxs.
den i lden onderwi jzer P.l1.Mkkucxs. Bdeu
A. Ouptxltcs.
(') Gouv.besluit ( 12.19 Augustus 1857 no.2.
(2)bqsluitHcofdkommissievan Onderwi js27 Atïgnstls1857 no.r z s/ss. (a) :5 Mei 1857 n(). 14/n6. (f j
27 a 4,)gqstur 3 1857 nO.15jjgs.
C.Doxlul' rzscu. tle kweekelingen J.A. Bolzxx. A. 11.vAx oxx W oltx. llbt getal leerlingen bedroeg gemiddeld 106 per maand,ter-
wijlhetin hetvorigjaargemiddeld 142 heeftbedragen. llet schoolgebouw verkeert il1 goeden staat;alleen is het
wenschelijk,dat de voorgestelde verdeeling van h.etzelveinverschillende vertreklten, door het oprigten van muren spoedig tot stand ltome, daar de weerklank in het gebouw te sterk is, en
dit nadeelig op het ouclerwîjs terugwerkt, l-let gedrag en de geschiktheid der onderwijzerskan allezins geprezen worden. De hoofdonderwijzer J.W lluxxxs vierde op 1 November het herinneringsfeest aallzijn 31jarigen dienjttijd,waarvan hi j er 20 opSamavang is werkzaam geweest. De Subkommissie overhaudigde hem op dien clag een geschenk in zilver,namens de inwoners van Samavang, en ltort daarop ont,
viug gemelcle verdienstelijke onierwijzer eene onderscheic ling van de H oofdltomm issie, doordien hem den.eersten ofhoogsten
onderwijzersraug honoris causa werd verleend. Het examen,in Jklij gehouden,leverde het bewijs, datket onderwi js oordeelkundïg door de tlllt lt'l'uàjzers gegeven en met vrucht door de leerliugen genoten werd.
De uitgaven voordezeschoolhebben inhetjaar1857bedra/ 16585:-
gen de ontvaugsten
7178:-
hetgeen een verschil geeft van of voor ieder leerling cc.
# /' 9407: ?h
88: '
Gogtrevnemeni, î Jf , pdd#d lageve é' clpp/.
Bi j het begiu dezes jaars was het onderwijzend personeel zameugestelc l uit den ztlen on' derwijzer 0.F.S' faoor, waarnemend lste onderwi jzer bi j deze school. den 2( 1ez1onc lerwtzer P.0.àllxuoz, .&
,, oudermeester
J. 1l.Bxtlt,
1M.L.oz VxlEsll,die echte' r desti jds
bij de lste school was ged/tacheerd, den kweekeling
H.W . DoxvE, 1-1. Slxoà' . De kweekeling 11.Szxox werc l op ziju verzoelt met bevor-
dering overgeplaatst naaz Csevibon (1)ell in zi jnep' laatsbenoemd 0.A.J' AxlTz.(2) De eerste onderwijzer J.W .S' fuoo' r van Amboina sinds geruimen tijd benoemc l (3)aanvaardcleil1c lemaand Meizijnebetrekking a1s lste.onclerwijzer der school. De ondermeester F.L.ox 'Vkllsylwerd bevorderc l tot 3den ondezwi jzer btj de zde lagere schoolte Shevabatl '' a,en il1 diens plaatsti 'jdeli jlt werlkzaam gestelcl de onc lerwi jzer op Mrachtgelcl
[email protected].(4) De kweekeling H. ' W . Doxvx werc l tot ondermeester be-
Iloelud.(5) Op ultimo vau hetjaar 1857 bestond dus hetouc lerwi jzend Personeel uit:
den lsten onclerwi jzer J.MF.Sl. oo' r, zclen P.C.àllxltop, ondermeester J '* H @ BEER) wd. J.M .llzkla , xwvz v, H. W . Do xvx e n ouc lermeester 0. A. J-txlr l' z. kweekeling llet gemidcleld getal leerlingen was maauc lelijks l21, terwijl in hetjaar 1856 dit getal gemicldelcl 127 heeft beclrageu. llet schoolgebotzw heeft belall grijke verbeterillgen ougergaan, en voldoet thans zeer goecl.
Bij het in Julij gehouden examen, is gebleken dat de vorr deringen der leerlingen stof tot tevredenheid opleverden.
Het gedrag en de geschiktheid der ollderwtjzers mag, met eene enkele uitzonderiug,allezins geprezen worden. (1)Beslqitllooftlkommissiavan Onc lerwi js( 1d.23 Maart1857 N0.68/ns (a) , v , . :7 Augt. 1857 No.20/,: (3)Got zv.Beslttit t 1( 1.19 DecemLer 1856 No.1.
(4)Besluitlloof okommissievan OnJ Rerwi jsd( 1.31Augt.18. 51 No.42/sa (5) ' , 10 Sept. 1857 No.1%(,,
ll1 dit jaar hebbeu bij deze school bedrageu de ontvaugsten / 5,061:60 de uitguven
?z9,057:36
nadeelig verschil vall f 6,995:96 of voor ieder letrliug 59: Goltrevvteme' rtt, î devde lageve é' clpp/.
llet onderwijzend personeel bij deze school, heeft in den loopvau ditjaargeene veranderingenondergaallen bestaatuit: derl lsten onderwijger A. G..vAx Vxy,rnuvzxx, zden J. al, 3 Ououol oudermeester J.h.M lxltop, kweekeling' A.V.ox Oaluoxxx, W . 11.A.lliltsltlxlt. l-let getal leerliugen heeft gemiddeld 110 bedragen,dus vier l' neer dan in 1856,.toel' l het g'eèllîtlt lelt l 106 bedroeg. v.
;
lletschoolgebouw (eigenli jk datvau delsteschoolenslechts ttjc leli jk door de 3de school betrokken) is goed ingerigt,doch te kleîh.
De medewerlting #an den Resident verandering te brengeu.
iugeroepeu om hierin
llet onderwi jzeud personeelis over het algemeettzeer voldoende;alleen bli jven tegen den zden onderwî jzer nog steeds t 1ezelfde bezwaren bestaan,die reecls zoo dikwerfgemaakt zi jn, en heeft zulks aanldding gegeven vau dezijde der Hoofdltommissie,om hem metnadruk op zijne verpligtingentewijzell.(1) Op het examen in Jklij gehouden is gebleken,dat d. e leerlingell met vrucht van het onderwijs gebruik maakten. 1)e uitgaveu bedroegeu in ditjaar ;'9401:96 de ontvangsten
1273:
nadeelig verschil en dus voor ieder leerling
74:
bvote8iant8ehe pfz-tyct vlzzrfr t yt yclpp/. '
llet onderwijzeuc l personeel onderging il den loop val z
Jaar geene veralAderingen en bestaat uit: (1)BesluitHeôfdkommissie van Onzerwi js dd.28 Mei 1857 nn.149/f ?s
55 Den lsten onderwijzer D. C. DE Bl1.UIN. II 2den II J, O. VOORNEMAN. II ondermeester H. P. 11. BOIJER. II
//
A. C.
PIErrERSEN.
kweekeling C. L. I(oCH. Het geulidc1eld getal leerlingen heeft dit jaar 147 bedragen, terwijl het in het vorige jaar 180 bedroeg. Ret schoolgebonw voldoet in aIle opzigten aan zijne bestemrning. De vorderingen door de Ieerlingen geluaakt, zijn, bij het examen in Julij gehouden, over het algemeen gebleken voldoende te z~jn. Ret gedrag en de geschiktheid der onderwijzers kunnen 111ede geprezen worden. De uitgaven voor deze school hebben'bedragen. f 9169:4:~ de ontvangsten geene II
f
totaal uitgaven . of voor ieder leerling
1/
9161:42 63:-
Roomscn Kathol~J'ke lYee8hui88Chool. Ret personeel bij deze school werkzaam, bestond op 1 Junij 1856 uit : Den lsten onderwijzcr P. O. V.AN GJIElt'l'. J. r, A. IVfIEl1,OP. /I 2den II F. DAIJERS. If ondermeester G. A. ROBER'l\ ' E. A, PIETERSZ. ue d k week elIngen _ { H. G.
_J. F.
PIEK]-IAAI~.
LEE.
Hierin ontstonden geene andere verauderingen, dan dat de kweekeling J. F. IJEE op zijn verzoek eervol nit zijne betrekking werd ontslagen. (1) Ret getal leerlingen was geluiddeld 150, terwijl zulks in het
vorige j aar 190 bedroeg. Ret schoolgebouw is voldoenc1e. Ret gedrag en de geschiktheid van het onderwijzend personeel kan in het algelneen goed (1) besluit Hoofdkommissie van Onc1erwijs dd. 28 November 1857 no.
2
o! Hn .
56
ïenoemd wordeu,hoezeer eenige aanmerkingen zouden te ma-
ken ziju. j hetjaarli jkschexamen De vorderingen cler leerliugen zijn bi evenwel gebleken niet zoo gunstig te ziJ'n als zi j hadden kunnen wezen. De uitgaven voor deze school hebben ditjaarbedragen eene som van / 6602:90 ontvangsten bestaau bi j deze schoolniet. dus ten laste vau 's lands kas / 6602:90 of voor ieder leerling
44:
Sclloolu' rx AxsaltAwl.
Het personeel bestond op 1 Januarijuit den Onderwijzer J. W . P.Xasxxs en den Ondermeester N .Joxowx.
llierin ontstond gedurende den loop van ditjaar geeneverandel'ing. llet getal leerlingen heeft gemiddeld 81.bedragen.
llet schoolgebouw en de woning van den ouderwi jzer zi jn dqelmatig ingerigt en voldoell aan het oogmerk.
Het gedrag en de geschiktheid,zoowelvan den onderwijzer als van den hem ter zijde staanden ondermeester,kunnen allezins geroemd worc lell. Onder de leerlingen vinden vele mutatiën plaats,en boven-
dien bezoeken zijc1e schooluietzoo geregeld alswelwenschelijk ware. De oorzaak hiervan moetvoornameli jk gezochtworden in den behoeftigell toestanc l der ouders (meest allen solc laten)die htm uietaltoos veroorloofthuuuen kinderen die kleeding te geven, die noodig is om voegzaam ter school te
kunnen verschijnell. Dit alles echteriu aanmerking nemende,zijn de vorderingeu vpldoende.
Omtrent den staucl der !, -c .1f 1t L1-1i1 .s -. rzaken ' werden geene opïaven van gedelegeerden te Ambavaloa'ontvangen. De gedelegeerde J.D. AT, vAx oElt $TlxlsT,luitenant-kolonel der infan-
terie,vertrok ditjaar naarelders,en wezdvervangen cloorzi jnen opvolger den kolonel BoEyuuovwxu.
57
Pavtiknlieve t îcl.p/:fî. De staat der partikuliere scholen in de residentie Samavang heeft eeuige veralldering ondergaan. De school van mevrouw OAqxxltls en die van mevrouw
Sr rwuxxxsouoJuTTlxozijnwegensvertrek dierdamesopgeheveu. De scholen ziju alsnu cle volgende: lste die van mevrouw llx tcuTAlAx. zde M lxoxs oz t OosTa. W l z s xz t x. 3de
l'e Salatiga de kckolen van 4(le mevrouw Alallr,lxuus. 5de C.1'.BEII1t. 6( 1e mevrouw vwx Elàlx geborell REolltxlt. Deze scholell kunnen gezegd wordeu in eenen bloei # jelltlell de s c l l o ol va n C. k ' . Bl l l t1),14 staat te verlteeren,terwi jl op
gratis leerlingen opGouvernements kosteu onderwijs ontvangen. Het onc lerwi js bij deze school wordt gegeven door denheer 1?.Blllu zelveu,ter zijde gestaan door J.A.F.' Ilovv en 0.B.F.110131p. De betaling voor de gratis leerlingen van Gouvernementswege, geschiedt op dell ouc leu voet, door aan den heer Bxult
j?100 'smaands uit 'slands kas uit te keeren. ' De vorderiugen der leerlingen zijn voldoende.
,
lu het miclden.der Subkommissie zelve,vond eene belallgri jke verancleriug plaats, dàor het vertrek van den President IJI.D.PoTTlrll,die door ( len nieuwen Resident vall Svmavany M z.D .C.Gltztzkl vtw l' looxxoollpwerc l vervangeu. Ook het lid Jhr.Alr.C.J.vA. x Blltlslilzx verzocht en verkreeg we-
gens vertrek zijll eervolontslag onder dankbetuiging voor de als zoodanig bewezene diensten,en in zi jneplaatswert lbenoemd c 1eSecretarisJ.J.SCIINEITHEI'(1) Verder werd op voorstel der Subkommis 'sie het getal harer lec len met twee vezmeerderd,en daartor benoemd c1e heeren
Mr.è F.L.Axr rlllxo eI111.BLEcxAlax.(2) t1) Gouvernemeuts Leslttit dd.28 DecemLer 1857 n0. 5, (1) z 28 '' ' 3 --
Het verdiellt voornamelijk opmerking,dathetgetalonderwijs geuietende kincleren in deze resideutie, op de Gouverllements
scholellbeduidend isvermiuderd,iu vergelijkiug vaïlhet vorige jaar. Zoowarell'op deeersteschool36,op detweede school 6 leerliugen miuder. Op de derde school daarentegell 4 meev,
zoodat het onderwijs door 38 kiuderen lztinder isbi jgewoond, zonder dat daarvoor eene volc loende redezl kan worden 0PïeïeVell.
Kwool (MAgxLAxc4.) Teugevolge vau het besluit det l-loofdkommissie vau ouder-
wijk (1),werd 'de ollderwijzerJ.N.Rosltoplametbevorderillg naar Bafaria overgeplaatst, en aan het hoofë dezer school ge-
steld J.$V.Lxlzos,een onderwijzer kort tevoreu uitNedev/drzzc? aaugekomen.
Op (len' jewonen ti jd Mrerd-het openbaar en besloten examen gehouden.
Bij het openbaar examen wak de ouderwijzer Lxlzos uog slechts weiuige weken ter plaatse en in functie,zoodathet ken-
neli jk was,dat onderwijzer en leerlingen nog niet aattelkauder B' ewend waren;cle gegevene proeven waren onbeduidend.
Bt'het Lesloteu examen in hetmidden van Decembergehouc leu,bleek het,dat iIktaal-eu aaldrijkslillutle de scholieren van de lste en Sèle klasse eeuigzius bedreven waren,en leverden oolt de haudschriftèn tevredenheid op.
De zaugkuustwordt met vrucht beoefend,en schi jnt de tegemvoordige ollf lel'ïî'i# izel'daarvoor liefhebberijen taleutte bezit-
tell..
Bij besluit der Hoofdkommissie (2), werd ' Wr.llo>asr pxox, ?
olllangs uit N edevlastd aaugeltomeu,als ondermeester bj j deze school geplaatst. Deze ondermeester schijut te veel aan zichzelven overgelatell te wezeu, en is het noodig voorgekomen,hem onder eene verstaudige en ïestrenge dageljks' che teiding te stelleu.
(1)dd.28 Alei1857.No.nh(vs. (2)(1d.1 Segtember l857 No.'2/av
Tot nog toe heelt de ondermeester lèlol'srxoxuietveel zieust gedaall ook ten gevolge van ongesteldheid. ' . (jjJ . - heteiudevall1857gingen 43kinderen terschool,van welke 6 gratis oàderwi js geuoten; alzoo bestaat.hierin geeu noemetts-
waardig verschllmet pltimo 1856,toell 44 scholieren aamvezig
waren. Evenwd heeft het onderwijste d. ezer plaatse,door het vertrek van dell heer Rosltopl? veel geleden.
Het schoolgebouw bli jft in goéden staat,en heeft slechtsgewoon onderhoud gevorderd.
Betrekkelijk het geldeli jk gedeelte dezer school wordt aallgeteekend t dat de onfvangsten hebben bedragen en de uitgaven hetgeen een nadeelig,verschilgeeft van of voor ieder leerling
/ 1176:100 zz2179: 40
/'1002:60
,
/.23:1.04
.
JAPAUA (PaTTIx).. Op primo Jauuarij 1857 teldedqze school21 leerlingeu,van welke 5 betaleude en 16 gratis; en ouder ultimo December waren aanwezig 22 leerlingén, van welke 4 betaleude en 18
gratis, zi jnde het hoogste getal leerlingen geweest 27s het minste getal 21, het gemiddeld getal24, zoodatin vergelijk van het vorige jaar, het gemiddeld aantal scholieren met 4 is vermeerderd.
Hetonderwtjsisinden loopvan hetjaar 1857 onafgebrokeu voortgezetendeuitkomsten daarvanzi jngunstigbevonden,zi jude bij h' etop ( len 20 Junij 1857 gehouden openbaar examen, zoo welals bi j het op den 19 December ëaaraanvolgende gehouden besloten examen, over het algemeen bij de scholierelt goede vorderingen opgemerkt, terwi jlwijders llietsbuitengewoons gedurende dattijdvak is voorgevalleu. De onderwi jzer J. vAx oxlt M xvoxx, staat van af primo April 1856 aan het hoofd dezer school. Tengevolge van bekomen Gouvernements magtigiug,tot de daarstelliug vau eene nieuwe Gotwernementsschool met ollder-
60 wijzerswoning ter hoofdplaats Pattie (1), is men thans onledig met het verzamelen van de daartoe benoodigde materialen, Ret schoohneubilair is in vri] goeden staat; gedurende 1857 zijn aangeschaft eene nieuwe letterkast en een nieuw schoolbard. Betrekkelijk de geldelijke aangelegenheden dezer school wordt aangeteekenc1 : dat de ontvangsten van het afgeloopen jaar hebben bec1ragen j 130:en de uitgaven • 1/ 1418:59 I
hetgeen alzoo een nadeelig verschil geeft van j 1288:59 of voor ieder leerling jl 53:82 1
JAPARA.
ultimo December 1856 telde deze school 20 leerlingen, van welke 19 gratis onderwijs erlangden. Sedert waren er 9 kinderen bijgekonlen en 4 afgegaan, zoodat op ultimo December 1857 het getal leerlingen 25 bedroeg, van welke 11 betalende en 14 gratis. Daar met de eerste opening dezer school in Junij 1856, tot het genieten van onderwijs -24 kinderen waren toegelaten, is derhalve het aantal leerlingen in het afgeloopen jaar met 1 vermeerdercl De aan het hoofd dezer school staanc1e onderwijzer G. F. R. POR'rIER, volhardt steeds in zijne pogingen, het door hem gegeven onderrigt voor zijne 1eerlingen lJI~\':lt.teli.ik te maken, en de Opk0111st der leerlingen ter schole kan zeer geregelc1 genoemd worden; aangezien zij bij ongesteldheden alleen de school verzuimden. Het bleek dan ook bij het op den 29 Augustus gehouc1en openbaar en op den 23 December gehouden besloten examen, dat de scholieren in de hun onderwezen wordende vakken, goede vorc1eringen hac1den gemaakt. Aan het nieuwe schoollokaal en de onderwijzerswoning ~ het()p
(1) Gouv. besluit dd. 28 Septemb. 1857 No 32.
61 welk in het vorige jaar in opbouw was, werd de laatste hand gelegd, zoodat heiden reeds in de maand Februarij door den onderwijzer konden betrokken worden. Ret schoolmeubilair is in zeer goeden staat. Betrekkel~ik de geldelijke aangelegenheden dezer school wordt aangeteekend : dat de ontvangsten van het afgeloopen jaar hebben bedragen ~/f 345:en de' uitgaven II 1522:74 hetgeen alzoo een nadeelig verschil geeft van of voor ieder leerling .
f
1177:74
f
47:12
RElVIBANG.
Op 1 Januarij waren aanwezig 31, en op ultimo, December 30 leerlingen. Onder de 31 leerlingen waren ~r 17 betalende en 14 gratis, terwijl onder de 30, er 15 betalende en 15 gratis zijn. Zes kinderen hebben de school verlaten, terwijl daarentegen 5 op' de school werden toegelaten. Ret openbaar examen, heeft plaats gehad in den loop der maand Julij 1857, waarvan aan de Hoofdkommissie van Onderwijs verslag is gedaan. De bijzondere werkkringen der leden van de Subkommissie van Onderwijs , hebben niet veroorloofd in de maand December een besloten examen te houden. Bij het openbaar examen was vooruitgang bij de leerlingen op te merken, en slaagt de onderwijzer J. VAN DER VEER er weI in, om hen oplossing en reden te doen geven van hetgeen zij leeren en verrigten. De predikant A. A. T. ]\{OUNIER is, in den loop van het jaar uithoofde van vertrek naar elders, eervol ontslagen onder dankbetuiging voor de door hem bewezene diensten. (1) In zijne plaats is als lid opgetreden Ds. C. A. L. VAN TROOS-' 'fENBURG DE BRUIJN.
(1)
Gouvernements besluit del. 17 J ulij 1857 No.6.
62 De schoolbezoeken hebben, voor zooveel de betrekkingen der verschillende Ieden zulks toelieten, p1aats gehad. Ret schoollokaal is in vrij goeden staat en geschikt om een 50 a 60 tal leerlingen te bevatten. De ontvangsten hebben bedragen aan schoolgelden f 490,en aan schrijfbehoeften II 69,20 Totaal de uitgaven.
f II
hetgeen een nadee1ig verschil geeft van . of vool" ieder leerling .
II II
559,20 1708,45 1149,25 38,37
SOERABAIJA.
De werkkring del" Subkommissie strekte zich uit, in den beginne des j aars, over de tegenwoordige residentien Soerabai,ja en Madura. Madura werd in Mei afgescheid~n, en in November werd in dat gewest eene afzonderlijke Subkommissie opgerigt (1). Onder de Subkornmissie van Maclu1'a staan de scho1en te Bangkallang en tc SumalJtap; deze sorteerden over het eerste ha1fjaar 1857 nog onder Soerabaija. Bij de Subkommissie te Soerab~i.ja behoort het toezigt over de scho1en tel" stede Soeraba{ja, Griesee en ook del" Inlandsche Ohristenen; terwijl de scho1en voor onchristenen onder het toezigt staan van het Residentie-bestuur. De scholen in de residentie Soerabaija zijn : 1°. de drie Gouvernements scholen te Soerabaij« en een te
Grissee ;
2 • de partikuliere schoolinrigtingen te Soerabaija voor Euro0
pesche kinderen;
3°. de inrigtingen van onderwijs onder de J avaansche Christenen en onchristencn. De kinderbevolking, voor zooverre be1angt, bestaat uit 1690 zielen, a1s:
de
Christelijke aan-
(1) Gouvernements besluit dd. 16 November 1857 No. 12.
stad Soevabay'' a eu afdeeling afdeeliug Gvi88ee .
klbtl jokevto.
.
Baloean .
zamen burger militaire kinf lereu . totaal . . Javaausche Christelleu zamen
1267 lZ4 64 13
1468 37 1505 185
totaal generaal . . 1690 kiuf leren,beueden zell leefti jd van 16 jareu,waarbtj71buiten Indiè'geboreu. Gouvevnement8 :,çZé'Je Iageve é' clpll.
Bi jhetbegin desjaars 1857,bestond het onderwtjzendpersoneel bàj deze schooluit: J'.vAx ollt TAx(7, lste onderwijzer, ' W *Mklzxx, 2de H .vAx oxx,W UI,I?, 3de F.0.ox GSAAI#, ondermeester.
De onderwijzer vaw oxs ' W-ulup vertrok tot herstelvau
gezoudhei; naar Nedevland (1) in den begilme t les jaars, en werd opgevolgd door den zden onderwijzer' vaudetweedeschool J.' W.BIIUI,X vAx oxx Dcxgxx (2);'doch ëezewerd spoedig ziek en verkreeg een bizmeulaudsch verlof voo: den tijd vau driemaauden (3),waarnahi j werë overgeplaatst naar Pa88oe'' pdv//Izzea vervaugeyt door t le: rt onclerwàjzer van Bangkallang 1-1.OBZIX,TOP (#). Doordien deze school
aautal kinderen aauwies, werd
er een ltweelteliug,G.l1.vAx Lloqmx ($)bij aangesteld. Bij het eiude van 1857 bestond het persoueel alzoo uit: (1) Gouvernements besluit ( 1( l.13 Januari j 1857 NO.1.
(2) BesluitHoofzkommissievan Onderwi js( 1f l.SlFebruari j1857.No.41/'s, .. (3) Gotwernementsbesluitdd.2 Juni j1857 N0.57/46. (4) Besluitllnofzkommissievan Onderwi jsd2.16Mei1857 No.1' ,/:c (s) , J.)yNovet nbel'1857No.85/1f )a.
64 den 1sten onderwijzer J. VAN DER TANG') II 2den II vV. l\{EIJER, 3den II II H. Onnuro>, II onderrneester }-'. C. DE GRAAJ:!'F, II
G. H.
kweekeling
VAN LIGTEN.
De bevolking dezcr school was over 1857 : hoogste getal . II minste gelniddeld II er werden 0pgenolTlen . en verlieten de school De ontvangsten bedroegen . de uitgaven .
105
81 98 43 23
. pi II
. f
alzoo meer uitgaven maakt gemiddeld per kind .
II
6,340,--... 14,758,05 8,418,05 85,100
Gouoernemont« tweede Lagere school. Op deze school is het personeel, even als in 1856, voor een groat deel afgewisseld en vervangen. ()p primo 1857 _bestond dit nit: H. W. C. DE ROOCK. Lsten onderwijzer. JO. \iV. BILLE VAN DEN DUNGEN 2den II JO. E. BOYER, 3den II C.
OVER DE
I.lINDEN
H. VEJ.JU K. J. RABE A. floI.JlJAltD
4den
II
ondcrmeester II
kweekeling,
Van deze onderwijzers werd J. W. BILLE VAN DEN DUNGEN overgeplaatst naar de lste school, zoo als voren is vermeld (1). L. E. BOYER werd overgeplaatst naar Amboina (2). C. OVER DE IJlNDEN werd overgeplaatst naar Ternate (3). H. VELU werd gedetacheerd bij de 3de school. (1) Besluit Hoofdkommissie
(2) (3)
VAn
Onderwijs dd , 21 Februarij 1857 No 41/94. " 31 Augustus " 42/93. JJ
15
J!
2~/97.
65 In hunne plaatsen worden benoemd tot 2den ondenwijzer W-. BEERENK.A.l\1P van Palemb'txng (1); tot 3den onderwijzer F. J.-1. DE VRIESE van Samarang (2); -tot. 4den onderwijzer M. J. J. OP DE ILt\:EY van Ternate (3). Op ultimo 1857 bestond het onderwijzend personeel alzoo
nit: den lsten onderwijzer II 2den II /I 3den /I II 4den II II ondermeester
H. W .. C.
'V.
DE ROOCK,
BEERENKAMP,
F. L. DE VRIESE, M. J. J OP DE J.lAEY, H.
V"EL U ,
II kweekeling A. I-IOLL11RD. Het hoogste getal schoolkinderen op een tijdstip bec1roeg
rneerdere uitgaven . maakt gemiddeld 1Je1' kind.
223
I,ll 171
laagste II II gemiddeld II e1' worden toegelaten . er verlieten de school gingen over tel' 3e school. de ontvangsten beliepen de uitgaven. II
56 52 60 II
.
.J~
1898:40 12164:04 10265:84 . ./ 60:10
Gouoerncmenis derde Laqere school.
N adat het schoolgebouw was voltooid, waarover het vorig verslag handelt, werd deze nieuwe inrigting van openbaar onderwijs geopelld den 15 September 1857. Als onderwijzers worden daarbij benoemd en geplaatst, C. F. SLOOT tot Lsten onderwijzer , O. L. PLASBERG tot 2den idem, Deze school werd geopend met 60 leerlingen, het hoogste getal in de drie maanden; het minste was 40; bet gemiddeld getal alzoo 50. (1) Besluit Hoofdkommissie van Onderwij s dd. 21 Februarij 1857 No JJ 31 Augustus 11 11 (3) 11 15 11 C~)
41/9 4 42/98 62/ 97
Deontvangstenkjdezeschoolbeliepenslechts (3Iaaahden) endeuitgaven (3 Iaaanden) '
f'4. .100 z2279:90
#X
zoodat meer uitgegeven werd f 2275:20 hetgeen per ltind maakt 113:75 i s . de o pna me de r l e e r liugen, De bestemming der derde school .
die bi j de 2de school te veel zijn. De'bevolkiug z>l zich dus '
regelen naar die der 2de school. Te kort is deze school nog in werking, om aangaande den
ïang van het onderwijste kunnen berigten. De leermiddelen op deze drie scholen bevinden zich in goeden staat.
De lokalen belenden aan elkander, doch zi jn ondezling gescheiden.
Het onderwijs worclt geregeld op alle drie scholen volgens het reglement van 24 September 1834 gegeven.
Bi j de gehouden sckool-examina op 31 Julij en 23 December,heeft de Spbkommissie reden van tevredenheid gevonden,
zoowel omtrent deu arbeic l der onderwijzers, als omtrent de vorderingen der leerlingen.
De gezamenli jke uitgaven dier drie scholen beliepen en de'outvangsteyi
J'29,201,99 8,243,20
zoodatmeeTtzitgegevenisvoorgeAuiddeld3l9kiuderen./ 20,958,79 of voor ieder kind.
65,84
PARTIKULIERK SCHOLEN.
V3n 6.C.' W xxxxx. llet getal kinderen op deze school was gemiddeld 25,tegen betaling van een gering schoolgeld. Onder deze kin-
deren zijn Christenen en onchristenen. Het onderwijs is van geringen omvang. vau F.C.MFlluyuxxsz.
Het onderwijs op de schoolvan F. 0. W lluyuxxsz, sinds 1850 in werking, is van meer omvang. H et getal kinderen bedroeg over 1857 gemiddeld 59, diehoogerschool-
gelt lbetalen dallbijden heer'Txltxxlt. De onderwijzer wordt bijgestaan door een'secondant en een kweekeling. van.mevrouw J.A.STXIJP, die in 1855 eene schoolinrig-
ting voormeisjesheeftingesteld op eeuigzinsruimenvoet. Het getal leerlingen is hoogsteus 21 eu minstens 15
geweest, deels kostkinderen, die (mderwijs ontvaugeu in verschillendetalen en haldwerken,benevensmuzijk. Mejufvrouw J.J.Gxasox,in1855begomlenmetdevoortzetting der vroegere school van mevrouw H.S.W .Gx1t-
sox,geb.ox Vxlxs,geefteveneens aan meisjesonderwi js, Lehalve in de Hollandsche, ook in de Fransche en Engelsche talen. De inrigting is op miuder ruimen voet gesteld, dall die van mevrouw S' rxcp.
Het getal kinderen bedraagt gemiddeld 35,waarbij een paar kostkiuc leren.
Alejufvrouw H.Koxxxx heeftzich hierin 1856 nedergezet,en gqefteveueensslechtsaan meisjesonderwi jsindezelfde vakken als op de twee vorige scholen. Het getal harer schoolkinderen beliep gemiddeld 14. M iss.ET-LEN RoBxltTsox is naar elders vertrokken.
Mejufvrouw AzlA van Timovheeftsindseen tientaljaren eene wel'ingerigte kbewaarschool voor meisjes,wier opleiding naar wensch geschiedt. llet aantal der haar toever-
tromvde kinderen was gemiddeld 25,daar zi j geen grooter ïetal wenscht aan te uemen. Voor het ouderwi js wordt zij in denamiddag-uren bijgestaau qoor den ondermeester ox GRAAFF. ()p de bewaarschool van den Zendelil' lg J.Exoxx gaan een zotal ltinderen tegen eene geringe belooniug,die ten voordeele vall het Zendelingfonds strekt. Behalve de beide voorgaande personen houden zich nog verscheidene anderen, meest weduwen,bezig met het houden vau
bewaarscholen,waar tevens onderwijs gegeven wordtin vrouweli ' jke handwerken en de allereerste beginselen van hetonderwijs, ter voorbereiding van tle Gouvernements-of andere scholen,al-
waardekiuderen nietbelleden den zesjarigellouderdom mogen worden opgenomen. De oudste dezer inrigtingen is die van de MreduweFxaxcxx,
diebereidsdertig jaren ditberoep uitoefeut. De kinderen aan dezeverschillendebewaarscholen toevertrouwd,
zullen het getalvan vijftig niet te boveu gaan. Op het maritiem Jtablissement,circa eel half uurvan destad, wonen een aantal Europesche werklieden,die huunen kinderen
huis-ouderwijs doen geven,omdat de afstaud tot de Gouvernementsscllool te groot is. llet getal bedraagt ongeveer 20. Al deze schoolinrigtingen bevatten te zamen 584 kindereu, waarvan ten behoeve van het ouderwi js wordt uitgegeven,uit 's lauzs kas voor 3l9 kinderen / 20,958,79 , ' van en cloor partikulieren 265 kiuderetl. zz 34,056,
(voorzooverrebekencl.) llet onderwijs kostte alzoo .
zz55,014,79
GltlsslE. Bij den aanvaug desjaarsston. d de school onder hetbestuur 0. vt x oxl t Bxx' van den onderwijzer S. . r,bijgestaan door den kweelteling F. H.ox GItAA>'Z' . De kweelteling oE GUAA/, werd benoemd tot ondermeester % .
.
en in diens plaats tot kweekeling aanjesteld D.P. E. vAx
Loossltoxx (t),terpr ijldeltweekeling voorde0.1.dienstJ. HazElullolts' r nog als eerste onclermeester bij die school is ingetreden.
Op ultimo 1851 bestoud het onderwi jzers personeeluit: den onderwi jzer S.0.vAx.oxn,BExr r. len ondermeesterJ. l-llzElullolts' r. 2en F.11.oE GUAAy'I,. kweekeling D.E.P.vAx LoossltoxTt. Gemiddeld werden 50 ltinderen onderwezen. De school is in 1857 gelloudell in hetnieusvgebotlwdeGotlvernements ' lokaal,en zeer doelmatig bevouc len. me de i n e e n goe de n staat. De leermiddelen zt'n (1) Besluit Hooft lkomm:v.Onëerw.dë.27December1856 No.z3jos.
69
Het onderwi jswordtgegeven overeeukomstig dezelfde begiuselen als te Ssoevabay'',,volgeus het schoolreglement vatt 1824.
Het opeubare examen vond plaats op den.21 Julij. Xr waren toen aamvezig 48 leerliugeu. Vau Soevabaj) -' a waren daartoe gecommiteerde leden afgevaardigd. De uitkomsten van het examen waren zeer bevredigend.
llet clageltjksch toezigt berust bij het hoofd desplaatselijken bestuurs, die lid is vau de Subltommissie van Ondemvijs te Soevabay'' a. Over 1857 had deze school: uitgaven ol ltvaugsteu
604,48
meerdere uitgavell of voor iecler kinc l '
f 3,163,33
/ 2,558,85 / 40, .
De bltommissie vall Onderwijs vevloor ia 1857 van hare k Su
leden M r.P. J.FlTaz,die sillds 1850 1id was en naarBataria vertrok. De Assisteut-Residenten vau Bangkallang eu S' ttma-
p, c lie bij de iustelliug vau eene afzonderli jke Subkommissie op -Hatlltl.a,thansvall die commissie leden ziju. gta.
Daarentegen werd fle ltoomsch katholieke Pastoor N .M ooxEx vervangeu door den lloomsch katholieken Pastoor C. J 11. Faaxssxx,en in de maaud D ecember nog benoemd tot leden Ds.A.vAx DAVETU&Au,,predikant en M r.W . H. 's Jacos proltureur. De voordragt tot het beuoemen vau nog een 1id
om het getal te brengen op tien, was bij het Gouveruement op ultimo desjaars nog in at lvies. BAxGItAT.I.Axo.
I11t le laatstehelft van dit jaarhadden ereenige veranderingen aau deze school plaats.
De onderwijzer H.OsllltTopwerc l overgeplaatst naarcle Gouvernemellts lste lagere school te Soerabaya, ezltot zi jn vervauger benoemd ( le onlaugs uit Nedevland aangekomen onder-
wijzer voor de 0.1.diellst,W .' W lluxxs, die zijne betreltkillg op den lot lellJtlli j heeftaanvaarcl(1). (1) Beslt litlloofdknmmissicvan,Onderwi js( 1d.16ATei1857 N0.19/96
70 Ret gebouw, waarin tot hiertoe onderwijs gegeven werd, geheel ongeschikt zijnde, zoo heeft de Assistent Resident een ander lokaal tot school laten inrigten , waardoor vooreerst in eene dringende behoefte voorzien is. Bij het onderzoek naar de vorderingen del' leerlingen, hetwelk om verschillende redeuen eerst op den 16 December kon plaats hebben, en hetgeen bijgewoond werd door drie leden del' Subkommissie , bleek dat de leerlingen vrij belangrijke verdering en hadden gelnaakt, vooral in het schrijven, rekenen en de aardrijkskunde, Het onderwijs zou echter nog betere uitkomsten kunnen opleveren, indien de ouders der leerlingen te bewegen waren om te huis met hunne kinderen de Hollandsche, in stede van de Maleische taal te spreken. Met ultimo December bedroeg het aantal leerlingen: betalende . 7 gratis onderwezen. 5
12 leerlingen. te zamen Betrekkelijk het geldelijk gedeelte dezer school wordt aangeteekend: dat de ontvangsten van het afgeloopen jaar . f 106:hebben bedragen 111644:en de uitgaven hetgeen alzoo een nadeelig verschil geeft van of voor ieder leerling .
f f
1538:128:-
SUMANAP.
De onderwijzer G. L. PLASBERG van deze school, werd door den onderwijzer H. SCHOEMAICER vervangen. (1). De school werd bezocht door 46 kinderen, onder welke 12 betalende leerlingen. Ret schoolgebouw en de onderwijzerswaning bevinden zich in redelijken staat, en worden uit de j aarlijks daarvoor te goed gedane fondsen onderhouden. Oak de schoolmeubelen zijn goedo (1) Besluit Hoofdkommissie van Onderwijs dd. 16 Mei 1857 No.
19/9 6..
71
l)e ontvangsten hebben bedragen en de uitgaveu alzoo meer uitgegeven of voor ieder leerling
/ 317: 62
'.J' .
? 1598:116
f 1281:54
@#
.
f 27:50
PassoEltoxwwx.
Mogt cle Subkommissie vau Onderwijs in haar verslag over 1856 gurlstige uitkomsten vall het onderwijs vermelden,hare tevredenheid overhetafgeloopen jaarwasnietmiuder. Bli jl tens de zoo welopenbaar a' lsbesloten gehouden exameus, waren de uitkomsten bevredigend'.
Reedsbi j het vorige verslag werd melding gemaakt,dat de leerlingen van den kunstschilder H .J.H xssxlaAA. u gratis 0n-
derwijs in het teekeuen kregen, terwijlde meisjes driemaal weeks door mevrouw de weduwe Dxwx, in het naaijen en vrouweli jke handwerken kosteloos onderwezen werden. D oor het aaustaande vertrelt van die weduwe en het vermoe-
delijk verlaten dezerplaats door denheer l' IxssxluAAu,zijn die meisjessedert twee maandeu van datonderwijsverstoken, en is het op t le Gouvernemeuts-school geven van lessen iu het haudteekenen gestaakt, hetwelk te betreuren is, omdat de uitkomsten aan het doel beautwoordden. De Subkommissie wend 't nog steeds pogingen aan, Om Op eene ande'ewijze in die ontstane leemte te voo/rzien, ëOOr zOO
mogelijk het ouderwtjs in het handteekenen, door dat in het regtlijnig teekenen, de eerste beginselen der mathesis en der burgerlijke bouwkunde,te doen vervaugen. Zij voelt zich te meer daartoe genoopt, omdat hare sedert twee jaren aaugewende pogiugen, om aan deGotwernements school eene ambaclltsschoolte verbindeu,mislukt zi jn, daarin overwegiug is t le oprigting van zoodanige schoolte Soevabav''a.
De onderwijzerste Pa8noevoeman eu M alang geven redenen tot tevredenheid. lk het' personeel hebben de volgende veranderingen plaats gehad.
Den onderwijzer1'. OIXBItAXT werd uithoofde van ouderdom
7$ ' , )
en ligchaamsgebrekelz eeu eervol ontslag uit 5sland's dienst ver-
leend,metbehoud vau aanspraak oppensioen.(1). Een eervol outslag is aau den ondermeester H.BI) 'aE1t ver-
leelld,welk ontslag nader op voorstel der Subkommissie is in-
getrokken (2). Voorts werd de onderwi jzers-kweekeliug voorde 0.1.dienst M .J. lloxlg a1s ondermeestergeplaatst(3),terwi jldebezoldiging van den kweekeling 11.J?.Evlxs vauf 15 op / 25:
'smaandsisverhoogd (4). Het getal leerlingen te Pa8noevoeman was gemiddelc l 85, van welke 47 gratis, en ' van Rlalang 30,van welke 17 gratis. .
Betrekkeltjk het geldeli jk gedeelte dezer scholen wordt aangeteekend Pa888oeroewan.
dat de ontvangsten vau hetafgeloopen jaar heLbeu bedragen en de uitgaven
# /1421: zz4437:
hetgeen alzoo een nadeelig verschil geeft van / 3016: ofvoor ieder leerliug . / 35: M alastg.
datde ontvangsten van hetafgeloopen jaarlqebV Z66:--
ben bedragen en deuitgaven
* zz1500: --
-34: -hetgeen alzoo eeu nadeelig verschil geeft van J'12 of voor ieder leerling / 40:Bxzoxxll. Bàj het eiude vau 1856 bedroeg het getal der schoolkinëeren 17,van welke 10 gratis onderwi js genoten. Gedurende 1857 hebben de school verlaten JJn leerling wegens vertrek naar elders, en t Vlawegensvolbragten leertijd(*), (1)Gouv.Beslait2d.6 Januari j1857 No.6. (>)BesluitHoofdkommissievan Ouderwijsd;.25 November 1857 No.21/z() 0 (') 17 September 1) A2/4' z (') p ? , ? ,? l9 Decelnler , 3*/,uu (' >)lsthanswerkzaam bi jden Avatezstaat.
en zi jn bijgekomen elfkindereu, zoodatonderultimo December 1857 aanwezig waren 26'ltinderen, waarvan jongenstegen
.
betaling ' Jougens gratis . .
7
meisjes tegen betaling , z
,
gratis te zameu . .
. . . . .26
eenevermeerderiugalzooil1denloopclesjaarsvau 9leerliugeu. De schoolstaatbijvoortduring onderde leiding van c len 0nderwijzer J'.A.P.ox Vlssxx, . Gedurende hetjaar1857 ishetopenbaar examen gehoudeu in de maaud Julij,en het besloten in December. De gemaàkte vorderingen c ler kinderen werden met genoeïen door de Kommissie bespeurd.
Van deter school gaande zijn er slèchts dieVroeger onderwijshebben genoten. Door tle vermeerdering der onderwijs genieteude kinderen, wordt het schoollokaal, waarvoor een partikulier huis is iuge-
huurd voor/'20: 's maands, teltlein; denoodige voorstellen tot het opbouwen eener schoolen onderwi jzerswoning zi ju 3
uitdienhoofde reeds gedaan, daarop is evenwel uog geene Gou-
vernements beschikking ontvangen, als zijnde afhaukelijk vau algemeene reorganisatiën.
De bi j besltzit vau den 23 December 1856 No.24,bepaalde termiju voor den inhuur van een huis, bestemd tot schoolgebomk,verstreken zi jnde, zonder dat van Gouvornementswege eHoofdkommissie een zoodanig gebo uw aanwezig is, zooisaau d. ) *
van.Onderwijs111 ovemveging gegeven (l) autorisatie teprovoceren om den bij boven aangehaald,besluitbepaalden termijn te verlengen tot ultimo 1858. Van de leden ;er Subkommissie heeft in 1857 de heer G.
èR,.P.Uxsosovx ( le residentie verlateu, en is in zi jne plaats beuoem; ( leheerJ.0.Spllxolaxu (2). (1)Miss.Subkommissiedd.18December1857 No.4075. (2) Gèuvernementsbesluitdd.18 7 / p ?? 24.
74
Betrekkelijk het geldelijk gedeelte dezer schoolwordt aange. teekend : dat de ontvangsten in 1857 hebben bec lragen / 376:70 de uitgaven . . z z1909:12 een nadeelig saldo vau .J ''1532:62 of voor ieder kind f 66:76 Pxosolulxgo.
1n deze resideltie bestaat slechts eene Gouvernementsschool,
namelijk die te Probolingo,onder deleiding van den onderwijzer J.C.S' rolurxxsacH ,aan wienis toegevoegd de ondermees/ ter A. vax Vxlusxx.
Het getalder leerlingen bedroeg op het einde des jaars 51, van welke 27 gratis onderwezen werden.
Tn devorigemaanden desjaarswashetgetalleerlingen gemiddel# 54, van vdke 25kostelooshet onderwijs olltvingeu. Het onderwijs heeft bij de leerlingen vrij algemeen gunstige uitkomsten opgeleverd, zoo als,werdbewezen door de ingediende
verslagen van het op den 10 Julij gellouden openbaar en op den 24 December plaats gevonden besloten examen; bi j welke gelegenheden de leerlingen hebben doen blijlten van zeer voldoende vorderingen in de onderscheidene vakken van het aan
hen egeven ondemvijs;er bestaan derhalve genoegzame redenen om over den goeden gaug van het onderwijs tevreden te ziJ 'n, en nopens de verdieusten van het onderwijzers-personeel gunstig te getuigen.
De schoolvergaderingen werden geregeld maaudelijks gehottden,terbehandeliug van debelaugen van hètonderwijs,en om ten behoeve van hetzelve de maatregelen te beramen,die vereischt m'ogten worden. De leden der Subkommissiewaren respectiveli-jk eu bi j maan-
delijkschbafwisselingbelastmet het bezoeken derschool,euwerd aan deze opdragt eene getrouwe uitvoering gegeven, waardoor
de Suàkommissie steeds in weteuschap ls gehouden met den ang van het onderwijs en de wijze waarop zoowel de onder-
wi jzer a1s c le ondermeester zich van de op hen rustende verpligtingen kwijten. De berigten door de gecommitteerde lec len aan de Subkom-
missieter zake gedaau, waren gedureudehet afgeloopenejaar steeds gmlstig. ln 1853was het gemiddeld getal leerlingen 1854 1855 1856
39 45 49 54
1857
54
aldusindenloopvan5jareneenevermeerderingvan15leerlingen; aan dievermeerdering heeftechterhetjaar1857 geen aandeel toegebragt,zijnde gedurende hetzelve het gemidt leld getalleerlingen gelijk.gebleven aan datvan hetlaatstvorigejaar. Betl' ekkc.lïjk het geldelijk gedeelte dezer school wordt aangeteekend :
dat f le ontvangsten vau het afgeloopen jaar hebbeu bedragen en de uitgaven
/ 1087:70 z?3042:661/u hetgeen alzoo een naëeelig verscphil geeft van / 1954: 116 of voor ieder leerling
f 36:
#
BAxzoxwaxolx.
Gedurendehetjaar1857 heefthetonderwijsop deGouvernemeuts lagere school geregeld plaats gevonden, onder de lei-
ding van ( len onderwijzer A.vAx Oovxx. In den aauvang vallhetjaarbedroeg hetgetalscholieren 18; iu den loop van 1857 zijn er afgegaan 6, zooëat er bi j het sluiten van dit verslag nog slechts 12 leerlingen overbleveu,
van welke 6 gratis onderwijs genoten. De Subkommissie heeft redeu om tevreden te zijn over het gedrag en de naarstigheid der leerlingen, als ook over huuue vorderingen.
Betrekkeli jkhetgeldeli jkgedeelte. dezerschoolwordtaaugeteekeqd:
dat de ontvaugsten hebLeu bedragell en de uitgaven hetgeeu alzoo een nadeelig verschil geeft van of voor ieder leerling
/ 363,50 z 1,332,99
/ 969,49 74,05
POERW OREDJO.
Onder ultimo van hetjaar 1857 bedroeg hetgetalleerlingeu 44, van welke 23 gratis onderwijs genoten. Het gemiddeld getal gedutenc le 1856 bedroeg 45. 'zt ?l's-llel' st . llleel heeft in zoo verre verandering Het ondelm i.)
ond 'ergaan, dat de kweekeling E.A.Scuul.' l' z op zi ju verzoek doorde lloofdkommissieeervolisoutslagen (1),terwijldeSubkommissie, uit aanmerkingA van het minder getal scholieren iz1 .
vergelijk met vroegere Jaren, heeft voorgestelcl hem vooreerst uiettedoenvervaugen. Deonc lerwijzer1'.L.BTaoExuaxo en de ondermeesterJ.H.Tooltozbleveu bij de sdloolwerkzaam, en voldoen aan hunne roeping. Op deu 1 Augustus werd het openbaar examen en de pri jsuitdeeling gehouc len. Bi j die gelegeuheid bleek, c lat voldoencle vorderiugen wareu gemaakt in het schrijvçn,rekeneu, in ( le geschiedeuis en geoïraphie. H et lezen was minder bevredigeud, eu niettegenstaande de
reedsin hetvorigejaar aau den onderwi jzer geclane aaubeve-. ling, om inzonderhei; te letten op de stootende uitspraak iu de
bij alle kiuderen zonder uitzondering bestaande gewoonte, om clen klemtoon op de laatste lettergreep te laten vallen, volgens iulandsche manier, Mrey; daarin echter 14og weittig veranderiug ten goede bespeurd. Ook in het kaartteckenellwasuiet veel vooruitgang te zien. llet verbeteren van foutieve opstel1en ging vrij goed. Over het algemeen laat de geestontwikke-
ling bij de kindèren veelte weuschen over. lletgeen zij leel'en ismeestal werktvigeli jk,zoodat het geleerdenahetverlaten der school spoec lig vergeten wordt. De oorzaak is echtel.grooteudeels te W1 ' J'ten aa't de onver(1)BesluitHoofikommissievan Onzerwi j 's( 1d.28 September1857 No.nsho.
schilligheid der oul lers,die slechts zelden zich ( le moeitewillen geven met hulme kinderen ( le H ollandsche taal te spreken, zoodat t leze zich dan ook meestal zeer gebrekkig daarin uitdrultken. llet schoolgebouw bevildt zich in goeëen staat,zoo ook het meubilalr.
Betrekkelijk het geldelijk gedeelte dezer schoolworëtaangeteekend :
dat'de ontvangsten van het afgeloopen jaar hebben bedrageX . . f 855,10 en de uitgaven
zz 2,862,91
hetgeen alzoo een nadeelig verschil geeft van . / :, 00t,41 of voor ieder leerling . . . . . 45,75 BwxzoxxAas.
llet onëerwijs Mzerë in het afgeloopen jaar zonëer eenige stoornis te ondervinden, onafgebzoken A' (è ,(. ,rigk.z.. tdoorden onder-
wi jzer A. .Dx Blulzx. Gemiddeld bezochten 30 kinderen de school, van welke 9
ïratis onëerwijs ontvingen. M eermalen werden eenige leerlingen door ziekte verhinderd, de sckool te bezoelten,hetgeell niet zonderinvloed op deoverige
klassen gebleven is,naardien de onderwijzer meer dan eensgehouden was (len gaug vau het onderwijste Mrijzigen,wilde hij ten minste het aantal afdeelingen niet vergrooteu. Slechts p/nmaal verzuimde een ( ler kinderen onwettig school.
Over den goeden gang van het onderwijskan de meestvoldoenc le getuigenis worden afgelegd, terwijl over het algemeen de gehoorzaamheid, de ijver en de leerlust ëer kinderen depl onderwi jzer rederl aven van tevreden te zi ju. De stand van het onderwi js kan, in algemeelze trekken, volgt worëen opgegeven. l' llde hoogste klasse lezen de meeste leerlingen vlug, vaar-
dig en meteene duideli jke uitspraak. Zi jverstaanhetgelezene, zoo als is gebleken,bij het beantwoorden vau daarover ged'ane
78
De leer der tiendeelige breuken,de veraudering vall zoodanige breuken iu gewone en omgekeerd, benevens de voornaamste eigenschappen van de evenredigheden ; ditallesismetvrucht behandeld geworden.
Ook in de taalkunde waren vorderiugen gemaakt, terwijlde leerlingen zich over het algemeen, zoo we1 moncleling alsschrif-
telijk,naar de bepaalde regds wisten uittedrukken. Eenfoutief èpstel werd voldoende door hen ontleed en gezuiverd.
Van de aardrijkskunde is vooral,tot inleiding of voorbereidipg van het onderwi js in de geschiedenis van het Vaderland, N edevland behandeld geworden,met herhaling van hetgeenvan den Oost-lndischen Archipel bereids vroeger geleerd was. De ltiuderen waren op de kaart te huis, en wisten vlug de ver-
schillende steden en rivieren aan te wijzen. Ook devormleerisin dezekasse met goed gevolg onderW ezex.
De middelste klasse werd geoefend in deeerstebeginselen der Nederduitsche taal en tle toepassing van de vier hoofdregelen der rekenkunde. H et lezen ging vlug en zïziver, en ook door
hen werd hetgelezene vrij goed begrepen;totoefeuingvauhet verstand wordt dikwerf met deze klasse gesproken over de om-
ringende voorwerpen, eene methode, die blïjken heeft gegeven van nuttig en heilzaam op den geest van velen te werken.
Deze klasse heeft gedurende het afgeloopen jaar de meeste vorderiugeu .gemaakt. De laagste klasse, eerste gedeelte, die de leesoefeningen uaar
de leerwijze van Pxlxsxx heeft doorgewerktj leest vri j vlug, terwijlhet tweede gedeelte dier klasse de lange en ltorte slotklanl ten beoefent. De hoofdbezigheid dezer klasse is echter verstandsoefening, uaar het boek der moeders van PxsTaTuozzz, waartoe de omriu-
gende voorwerpen in het meuschelijk ligchaam
prentafbeel-
dingen de stof opleveren. D e m eest voldoende resultaten wor-
den hierdoor verkregen, Uit het vorenstaande ltan afgeleid worden,dat overden gang
van het ouderwijsruimschoots redenen vau tevredenheidbestaan,
79 maar nog meer zou dit het geval zijn, zoo den onderwijzer hulpe werd verleend in zijnen veelomvattenden en moeijelijken arbeid. Die hulpe is hem noodig, en dienstig om het onderwijs over het algemeen beter te kunnen leiden, en zich in het bijzonder met sommige vakken van het onderwijs meer bepaald bezig te kunnen houden, Ook de Hoofdkommissie van Onderwijs heeft dit beaamd, en bij haar besluit (1) den ondermeester bij de Gouvernements lagere school te Serang, J. A. C. DURIEUX als zoodanig naar Banjoemaas overgeplaatst. Genoemde ondermeester heeft echter tot groot ongerief der school, zijne betrekking niet aanvaard, Betrekkelijk het geldelijk gedeelte dezer school wordt aallgeteekend: dat de ontvangsten van het afgeloopen jaar hebben bef 865:50 dragen . en de uitgaven II 1443:04 hetgeen alzoo een nadeelig verschil geeft van of voor ieder leerling . , .
f 577:74 . f 19:-
TJILATJAP .
Bij Gouvernements besluit dd. 6 October 1856 No. 14, is bepaald, dat in 1857 eene Gouvernernents lagere school ter hoofdplaats Tjilatjap zal worden opgerigt. De school is nog in aanbouw, maar wordt daaraan ijverig doorgewerkt, De Assistent Resident heeft kamers in de bijgebouwen van zijne woning beschikbaar gesteld, om voorloopig het onderwijs een aanvang te doen nemen, met het oog op de dringende behoefte, welke er bestaat om de ouders aldaar in de gelegenheid te stellen hunnen kinderen onderwijs te doen genieten. Ben onderwijzer voor bedoelde school zal alzoo spoedig benoemd worden. (1) dd.
7 September 1857 No.
42/1)7.
89
Dzoxzox&aTa.
Het getal scholieren bedroeg in 1856 gemiddeld 100,van
welke 40 gratis onderwijs genoten; gedureude 1857 gemiddeld 97,van welke gratis outleru' ijs genoten 47. Deschoolwas dusin vergeli jk methetvorige jaar,met 3 kinderen verminderd',hetgeen wel niet als achteruitgang mag worden beschouwd,maar veeleer moetworden toegeschreven aan de gewone oprzaken der mutatiën onder de leerlingen, door
vertrek als anderzins, vooralwanneer men bij inzage der verslagen vau vroegerejaren qpmerkt, dat het gemiddeld getal scholieren zelden het ci jfer van 70 te boven ging, en de school dus in cle twee laatste jaren een'noemenswaardigen vooruitgang toont.
In hetonderwijzend personeelheeftin 1857 geene verandering plaats gehad. H et bestuur der school is opgedragen aan
den onderwijzer J.H.ltlTxya,bijgestaan door den ondermeester R.Buxo en den kweekeliug J.P.AlnPXru.
Over denijverendegeschiktheid der onderwijzers en de vor-
deringen derleerlingen,werden ti jvoortduringgunstkeberigten ontvangen,el1 het op den 17 Olttober gehouden openbaar exa-
men,gafdan ook reden tottevredenheidoverdewerkelijkgoede vorderingen der leerende jeugd. llet vroegerelokaalderschool,hetwelk wegensbouwvalligheid '
in 1855 ismoeten worden verkocht (1),isnog nietvervangen. Het dagdijksch onderrigt der scholieren werd gegevenineen daarvoor ingeljgt,gedeelte van de woning van deu onderwijzer,, f
p
die van Gouvernements ' wege is schadeloosgesteld met,/ 100,
'smaauds,voor zoo lang van rijn huistotbedoeld eindewordt gebruik gemaakt ('). Intusschen ziju aan het Gotwernemeht voorstellen ïedaau, tot den opbouw vau een ruim en doelmatig schoolgeboum waam van het plan en de begrooting op ultimo December 1857 nog in behaudeling wareu. (l)GouvernementsBeslnitdd.25 Mei1857 No.7. (5 1) p 5September1857 No.6.
81
Hetmeubilairderschool,datreeissederteen paa' rjaren in een slechten staat verkeerde, werd eindeli jk geheel onbruikbaar,en isdaarom in November1857moetenwordenafjekeurd. Op het voorstel, om voor de vervanging 'van hetzelve, door
plaatselijken aanmaak,eenesom vanf 1,000, - beschikbaarte stellen,zal spoedig eene beschikking ontvangen worden.
DeSubkommissieheeftgedurendehetjaar1857 geeneverandering ondergaau,dan dat met (le verwisseling van hethoofd des bestuurs dezer residentie, ook een nieuwepresideutaan haar hoofd optrad.
Betrekkelijk het geldelijlt gedeelte dezer school wordt aangeteeken: :
dat èe ontvangsteu van hetafgeloopçn jaarhebben bedragen . . . f 1,968,100 en de uitgaven
zz 7,508, 18
hetgeen alzoo een nadeelig verschil geeft van. f 5, 539,38 of voor ieder leerling z 57,13 Soxuaxaur l' w. Op ultimo December 1857 genoten op deze school138leem
lingen onderwijs,van welke 56 gratis;dus eenevermeerdering van 39 scholieren in vergeli jk van bij ultimo 1856. De uitkomsten van het gegeven onderwijs waren vri j bevredigend.
Hetpersoneelderschoolis ditjaar vermeerderd geworden met een ondermeester ('),J.B.CoxxRAAo,terwijlaan den kweèkeling G.Baxxxo eene tmktementsverhooging istoegelegd
geworden ('), zoodathetonderwi jzend personeelalsnu bestaat 11. 1 *j. .
den lsten onderwi jzer H.Soxqxns, # zden z? ondermeester !)
kweekeling
C.11.Rxlzoxus, J.LEEGSTRA, è' .B.Coxxxwao, G.BAxxxo.
(l) mslnitHoofzkommissievan Onëerwi js( 11.15 Augustus1 X857N0.AE/sa. (2) p v , : v z r 10 âpril n . 91/:0.
Betrekkeli jk het geldeli jlt gedeelte dezer schoolwordtaangeteekend :
dat de ontvangsten in het afgeloopen jaar hebben bedraf 3,038,107
gell . . en tle uitgaven
zz 8,108, 44
hetgeen alzoo eell uadeelig verschilgeeft van f 5,069,57 of voor ieder leerllng z 36, 88 PARTIKULIERE SCHOOL YAN DEN HXER HANSSENS.
Door gebrek aau genoegzame inkomsten, is deze school qp den lsten April 1857 gesloten geworden. PARTIKULIERE SCHOOL VAN MEJUFVROUW G. M. C. CLAASSXN.
Op dezeschoolwordtaan 12 meisjesuit degegoede klasse onderwi js.gegeven, en de gemaakte vorderingell der leerliugen
laten weinigtewenschen over. Mejufvrouw OT,AAssxx schijut N
geheelberekend te zijn voor hare taak. lCxoI=IE.
Het schooljaar heeft geene redenen tot tevredenheid gegeveu. D e school werd opgerigt op herhaalden aaudrau' g der ouders,
en thans, gelijk het met vele nuttige instellingen gaat,wordt er bi jna geen gebruik meer van gemaakt. H et getal der schoolgaande kindereu bepaalt zich slechts tot 4 van welke //n gratis. Als een gevolg daarvan : 1e. is geen openbaar of besloten examen kunnen gehouden worden,en
heeft de onderwi jzer H. J. Sclulprxu verzocht, om bij voorkomende gelegenheid naar elders verplaatstte worien,
waaraan dau ook bij de eerstvoorkomende gelegenheid gevolg zal worden gegeven, en de school ti jdelijk worden opgeheven, tot dat er een grooter getal leerlingen van het
onderwijs wenscht gebruik te maken, In het personeel der plaatselijke Subkpmmissie kwam geene
83
allc lere verandering,dall dat Jhr.M r.11.vAx Alupltxx, eervol
op zi jn verzoek,onder dankbettligiag,werd ontslagen,terwijl in (liens plaats is opgetreden P. vAx Hosx, Kontroleur der .
zde klassebi jd *elaudelijke inltomsten en kultures(1). Betrekkelijk het geldeli jk gedeelte dezer school wordt aallgeteekend :
datde ontvangsten van hetafgeloopen jaar hebben bedragen / 312:en de uitgaveu hetgeen alzoo een nadeelig verschîlgeeft van of voor ieder leerling
.
?z 2476:28
/'2144:28
,
214:50
M Aoloxx. De Gouvernements lagere schoolop cle H oofdplaats ll fadioen,
wert l onder het bestuur van den ouderwijzerE. J.vAx olu Llxoxx voorloopig in een der gebouwen vau hetiudigo-sorteer pakhuis,den zden M aart 1857 geopend met 15 kindereu, die voor het grootste gedeelte nog niets geleerd hadden, en slechts
Maleisch verstonden,terwijl er 4 eenig onderwi js hadden genoten.
In den tijë van zeven maanden werë het getalkinderen met 8 vermeerderd, waarvan er /Jn. weder sp.oedig de school verliet zonder bekende redenen, zoodat de school thans 22
leerlingen telt, onder welke 8 gratis ozderwijs ontvingen, 4ie in vi jf afdeelingen zijn verdeeld. De stand van het onderwl js,blijkens hetgehouden opeubaar examen eu prijsuitdeeling op den.23 December 1857, ltan aldus opgegeveu worden. Hoognte kla88e.
Hetlezen geschiedde op vrij goeden toon, en c le uitspraalt was vrij zuiver;het gelezene werd goed begrepen enverklaard. Een foutief opstel werd vlug verbeterd,eu taal- en redekundig ontleed. Ook inhetmaken van brieven,uitopgegevene woorden,hadden deze leerlingen goe4e vorëeringen gemaakt. (1)GouvernementsBesluitd( 1.22 April1857 No.25.
ln het oplossen vatzrekenkundige voorstellen,mettfendeelige
en-gewone breuken,toonden zij veelvaardigheid,en wistenhet uitgewerkte goed te verklaren.
Van de aardrijkskunde in het algemeen cn van L' nropa eu Iara in het bi jzonder, wezden bewijzen van veldoende kezmis gegeven.
sfidclelntc â/. v. ?d.
De leerlingen dezer afdeeling lazen vrij goed,en gaven blijken,dat zij wisten,wat zij gelezen hadden. ln fle taalkuude waren zi j tot en met debîjvoegelijkenaamwoorden;ài j schreven vlug eenigevoorstellen in deverschillende naamvallen op het bord. H et rekenen bepaalde zich tot de behandeling dervierhoofdregelen. Iaag8te kla88e.
In deze klasse werd onderwi js gegeven in hetlezen,datvrij oed ging en ook begrepen werd. Verder werden de kindezen geoefend in de kennis dergetal-
len,volgens de leerwi jze van PxsTalaozzl, en werden er verstandsoefeningen met hen gehouden. AANVANGSCH OOL.
zlevnte a#;f#d:?fl#. De leerlingen waren gevorderd tot en met de zevende lees-
tafel. Zijlazen l. iefeenigelesjesuithunueboekjes,en maakten zeer vlug eenige woorden op de leesmachine. Tweetle a#,/' & :Jfze. Deze kinderen Waren aan (le vierde leestafel, zi jnde slechts drie maanden op de school,en spraken bij hunne komst niets dan J' avaanschM et beide afdeelingen wcrden ook verstandsoefeningen gehouden. Over het geheel heerschte ez -onder deschooljeugd eene buitengewoon gepaste vri jmoedigheid. Groote behoefte bestaat er volgens berigt der Subkommissiey aan goede hulp voor den onderwtjzer;niet om hetgroot geta)
kinqeren, maar om d. e uiteenloopende vorderingen der leerlingen; te meer nog,daar het getal telkens staat vermeerderd te wordeu. Voor den aankoop van het mettbilair, waarvooreene som van
/160: - istoegestaan(1),zi jnnoggeeneuitgavengedaan,maar deswege eerst voorschotten gegeven,die bi j het arrestereh vau
.
de begrooting,ter zake zullen verrekend en in uitgaaf gebragt worden. Ten slotte worit genoteerd,dat een plan en begrooting voor den opbouw,voor 's lands rekening van eene séhool en onder-
wijzerswoning,en schoolmeubelen.aan de Direktie der openbare werkenisingeiiend,zi jndehetbedragvandiebegrooting/14353:Omtrent het geldeli jk gedeelte dezez schoolwordt aangeteekend :
dat ( le outvangsten in het afgeloopen jaarhebben bedragen / 332:51 en de uitgaven
,r1657:102
hetgeen alzoo een nadeeli g verschilgeeft van / 13:5:51 of voor ieder leerling 60:30 Pwoaxg. Golbrerêlemeltt, b eerde Iagere dcfppl-
Liet deze school,bli jkens het verslagover 1856 te wenschen over,het is thans eene aangename taak te kulmen vermelden, dat de verandering in hethulppersoneel, een gunstigen invloed heeft uitgeoefend, zooëat deze school wederom in denzelfden
glmstigen toestand verkeert,dien zijde tien jaren, welkede onderwijzer P. vAx Gxxl-xx aan haarhoofd staat,heeftgeuoten. H et gemiddeld getal leerliqgen dezer school gedurende het
jaar 1857 bedzoeg 46. N
llet schoolLezoek der leden van deSubkommissie, en hetop den 7den September gehouden openbaar examen, heeft ten op-
zigte van het onderwijs de volgende resultaten opgeleverd. (1) Gouvernements Besluit( 1d.20 Alaart 1857 NQ.9.
86
De leerlingen van de derde of laagste klasse, 2de afdeeliug,
gaven blijken van goed systhematiscll te zi ju onderwezen ilz het vormen van een en twee' lettergrepige woorden,met behulp
van de letterkast en de letstafels,ook haddeu zij eeuige vorderingen gemaakt in het schrijven van letters en getalleu alsmede in hetoptellen,terwi jlzi j blijkengavendoorhetopzeggen van eenvoudige versjes, dat bi jzondere zorg wasbesteed om hen reeds A-l-o-t u% c -j tï e 'jd lp -u -' j aall eene zuivere en vrije uitspraak der .
K
..
Nederduitsche taal te geWennen. De leerlingen der hoogste afdeeling dezer klasse, hadden
goede vorderingen gemaakt in het lezenen schrijven,terwijlde tafel van vermenigvuldiging hun eigen was. Ook van devorm-
leer,welke in het vorige jaar op deze school was verzuimd, was gedurende het jaar 1857 in deze en debeidehoogere klassen veel werk gemaakt,en de leerlingen gaven blijken,dat deze verstands-oefening ruimschootsden ti jd en de moeite vergoedt,daaraan ten koste gelegd. Van een telraam is met vrucht gebruik gemaakt. De beide afdeçlingen dezer klasse bestaan uit 12 leerlingen' De kweelteling A. LAauucls is onder de leiding van ( len
lsten onderwijzer vAx Gxxtax belast iuet het ouderwijs (lezer klasse.
Deze kweekelingbetoont veelijver en goeden wilom te leeren; zijn eenig gebrek is het niet vaardig eu zuiver spreken der Nederduitsche taal. Dit gebrelt is evenwel door de Subkommissie van zoo groot belaug geacht,dat hem daarom , na afgelegd examen, de 4de
onderwi jzers rang geweigerd is,ofschoon hi j in alle anderevakkeu ruim had voldaan. De middelste klasse, verdeeld in twee afdeelingen, van
welke ieder 10 leerlingen telt, gaf in vergeli jking van het vorige jaar,bijzonder stoftot tevredenheid. Lietèl1detaalkundeènhetschri jvenvroeger tewenschen over, de vorderingen,die de leerlingen in deze en alle anderevakken,
tot het onderwijs in deze klasse behoorende,gemaakt hadden, getuigden,dat-de 2de onderwi jzer U.E.l-laxsxx, niet alleen
87
bekwaam is met de beste in Nederlaltd aangewend p'ordende
leerwàjzen, maar dezelve ook reeds met doelmatige wijzigingen voor de Nederlanheâ-lndi8oâe jeugd in uitvoering weette breugen. Behalve het onderwi jsin deze klasse,is aau ëen 2den onderme de uitsluitend opgedragen het onderwi wtjzerHAxsxx jsin de zangkunst voor de geheele school. De vorderingen in ëie oefening waren zeer groot.
De hoogste klasse dezer schoolisinsgelijks verdeeld in twee afdeelingen,ieder van welke 7 leerlingen telt.
De lste onderwi jzer P.vAx Gxxluxx; heeft zich, behalve met het toezigt en de leiding der geheele school, uitsluitend
met het onderwijsin deze klasse belast. Alde vakken,vooral taal- en rekenkunde,waren metveel vrucht onderwezen. BrieVell el1 opstellen over woorden en ouderwerpen door de Subkommissie opgegeven, werden door demeeste leerlingen vaardig,
zonder eenige hulp of teregtwi jziug, goed uitgewerkt, vooral ook in het omschrijven met eigen woorden van een, door de Subkommissie opgegeven gelezen hoofdstuk, alsmede in het
kunstmatig lezen,muntten vele leerlingen bi jzonder uit. De gemaakte vorderingen, het gezonde oordeel en het ontwikkelde verstand van verscheidene leerlingen der lste klasse,
leverden het bewijs, dat Walmeer de huisseli jke opvoeding het schoolonderwijs eenigzius te hulp komt, de Indische scholeu, die een kundigen enijverigenondemvijzeraan het hoofd hebben, bi j de bestelageresçholen inNedevlandnietachterstaau.Zeerte betreuren is het echter,dat vele ouders,welke nog we1 t:t den beschaafden stand behooren, te zeer de huisseli jke opvoeding verwaarloozen, en niet genoogzaaDl de weldaad van het school-
onderwi jsvoor hunne kinderen op pri js stellen. Hetschoolonderwijsheeft gedurende het gansche jaar1857 zonder eenige stoornis geregelden voortgang gehad.
De verandering van het personeelvan ouderwijzers heeft bestaan in het overplaatsen van d'en 2den onzerwijzer B.A.' W IIUIuzxsnaarPalembang,en dein plaatstredingvoordezen,vandenon-
derwijzer0.E.Hawsxw,korttevorenuitNederlandaangekomen.
88
Het schoollokaalen deonderwijzerswoning verkeeren in een goeden staat. De benoodigde hulpmiddclen voor het onderwi js rijn overvloedig voorhanden. lndien der laagste klasse een Europesche ondermeester kon te beurt vallen, zou deze school niets meer te wenschen Overlaten. De uitgaven voor deze school hebben, behalve de onkosten
voor het gewone onderhoud van schoollokaal en onderwijzerswoning,gedurende het jaar1857 bedragen / 7135:70 de inkomsten .
zz3156:-
alzoo een padeelig verschil van of voor ieder leerling
/ 3977:70 86:51
Gouvernement8 Jf t7::#d Iagere dcâsp/.
Deze school wekt in groote mate de belangstelling der Sub-
kommissie. Dageltjks toch neemt het getal leerlingen toe. Berekende men vroeger,dat het aantalleerlingen in velejaren het getal van âonderd niet zou bereiken, zoo bli jkt uu,dat deze school binpen tweejaren na hare oprigting reeds een gemiddeld getal van 123 leerlingen telt, en het hoogste getal
bij het einde van 1857 niet minder dan 137 was,terwijl men naar statistieke berekeningen, in de vi jf eerste jaren nog eene aanzienli jke vermeerdering van leerlingen verwachten Iqag. Van dit gemiddeld getal van 123 leerlingen zi jn er slechts 19 die schoolgeld betalen, terwi jl 104 kinderen gratis onder-
wijs ontvangen. Niet alleen wegens de toenemende getalsterkte derleerlingen wekt deze school belangstelling,maar vooral wegens den geze-
gendqn invloed,dien zjjop het min Leschaafde gedeelte dev Padang8eâejeugd uitoefent. D e'kinderen'foch kom en meestal in een verwilderden staat,
haveloos gekleed, schuw en niets dan Afaleisch sprekeude en
verstaande, sommigen zelfs op 11 en 12 jarigen leeftijd,voor het eerst ter school.
89
Nadatzij eenige weken aan het(mderwi js en deopvoeding op de school hebben deel genomen, kan men naauwelijks dezèlfde kindereu in hen herkennen. Deze verwilderdestaatheeft
voor groote ordeli jkheitl, ëe haveloosheid voor netheid en ziudelijkheid, de schuwheid voor vertrouwelijke vrijmoedighei; plaats gemaakt,terwijl ook de vorderiugen in het spreken en vooml het verstaan der Nederduitsche taal, zeer groot zi jn. De lste onderwijzer J.J.ox W xxxu verkrijgt deze gunstige uitkomsten tegenwoordig met mizder moeite, aangezien er pu eenpaal een goedegeestvan orde en tucht,waaraan streng t le
hand gehouden wordt,op dezeschoolheerscht,maar bi j de opTigting dezer school,heefthet hem buitengewone inspalming en
moeite gekost, dien geest bij ( le toen talri jk nieuw aaukomende leerlingen in te voeren. De oprigting dezer Tweede school is volgens het berigt der
Subkommissie,eenegrooteweldaaë voor al4estanden der Padangscheingezetenen geweest. Voor demeerbeschaafdestanden,
doordien de schadelijke elementen voortspruitendc vandagelijks nieuw aankomende leerlingen ;ermiuderLeschaafdestanden,geen Ongunstigeninvloed meer uitoefenen op hunne kitdeten. lroor de minder beschaafde standen,omdat nu aan hunnekinderen die
bi jzondere zorg,niet alleen van het onëerwijs,maar vooralvan opvoeding kan ten koste gelegd worden,welke zi j wegensverwaarloozing der huisselijke opvoeding zoo zeerbehoeven,enhetwelk nietdoenlijkwas,toendePadangscheschooljeugd van all6 stanëen,in Gne school vereenigdwas. De school is verdeel; in drie klassen,waarvan de middelste klasse iu drie en de laagste in twee afdeelingen gesplitst zi jn. De tweede afdeeling der laagste klusse telt33 leerliugen,welke ondemvezen worden (loor den ltweekeling A.t. /pt st yfdrzrz. Deze kinderen worden onderwezen met behulp derletterkast, prentverbeeldingen en leestafels, want daar op enkele uitzonderingen na,het deukvermogen der uiemv aankomenden alshet ware nog slaapt,moet dit eerst doorzoodanigemiddelen gewekt worden.
De lsteonderwijzerdereydrhoudt zelf zich bezig,henvoor-
90
werpell,diehijhen noemt,alsden mond,neus,deooren,tafel, hetLord endergeli jkqntelatenaanwijzen;vervolgenskleuren,metalen, enz, daarna worden werkzaamheden aangewezen,waarvan
zij dan den Nederditschen naam moeten noemen. Bi jna dezelfde methode als op het Instituut voor doofstommen, wordt
in den beginne bi j deze kindereu aangewend. Daardoor wordt niet alleen geleidelijk het denkvermogen wakker gemaakt, maar ook de schuwheid in houding en spreken,overwonnen,ter-
wi jl de vroli jke toon der onderwi jzers,bij vergissingen,aan de kinderen de zoo gewenschte opgeruimdevri jmoedigheidschenkt. De vormleer,het schrijven van letters en getallen,hetoptellen,hetvan blziten leeren en opzeggen van versjesen hetuitleggen van prentverbeeldingen, heeft op de ontwikkeling der kinderen een zeer gunstigen invloed itgeoefend. De hoogste afdeeling der laagste klasse telt 34 leerlingen,
methetonderwijs van welken dekweekeling L.Bulzuobelastis. Het onderwijs in deàe afdeeling bepaalt iich bij het lezen, schri jven en de eerste beginselen dertaalkunde. Debehandeling van devier hoofdregelsderrekenkunde metge-
heelegetallen,moetdenleerlingeneigenziju,eerzijuitdezeklasse in de middelste overgaan.
Ook van hetvan buiten leeren van versjes,alsmede van de vormleer,wordt in deze afdeeling veel werk gemaakt. Ofschoou het den kweekelingen GosszAvx en Bulquo niet
aan i jver en goeden wil ontbreekt,en zij ook na afgeleg;examen den 4( 1en.onderwi jzersrang verkregen hebben, zijn zij op verre na nietberekend voor het onderwi js der beide talri jke afdeelingen van deze laagste klasse. De lste onderwijzer Dx W xlzxx begrijpt zeer goed,dat van het onderwi js endeopvoeding,vooral in de laagste afdeeling der laagsteklasse,dedeug-
delijkheid van zijne geheele schoolvoor den vervolge afhangt. Daarom durft hij dit onderwijs aan niemand anders dan zich zelven toevertrouwen,terwijl de beide genoemde kweekelingen slechts zi jne medehelpers zijn. Daarechterbehalve dit,ookhet ouderwijs der hoogste afdeeling van de middelste klasse, bestaande uit 12,en de laagste klasse, tellende 6 leerlingen, op
91
hem rust,zoo gaan deze veelvuldigewerkzaamheden,nietzi jnen ijver,maar verre zijne krachten te boven. De middelste klasse is verdeeld in d'' rie afdeelingen, waarvau de laagste 25,en de middelste 13 leerlingert telt.
De 2(le onderwijzer H.0.A.Ooxxxucs is met het onderwijs dezer beide afdeelingen belast. Behalve de voortzetting van hetgeen in devorigeklasseonderwezen is geworden, ontvangen de leerlingen dezer beide afdee-
lingenonderwi jkindetoepassingvandevierhoofdregelsderrekenkunde op benoemde getallen, in de theorie daarvau, alsmede de theoretische en praktische behandeliug derbreuken ; deaard-
ri jkskunde van den Oost-lndischen Archipel, vooralvan het eiland SYmatra) de N ederlaudsche geschiedeuis,taalkunëig aualyseren,vervaarâigen van opstellen over gegevenewoorden,enz.
De onderwtjzer Colxxuus kan onder de leidiug van eenen goeden onderwijzer,eene talri jke klasse van gevorderde leerlinen ouderwi jzen. Het onderwijsvan ëe hoogste afdeeling ;er mitldelste klasse, tellende 12, en der laagste klasse, bestaande uit 6 leerliugen,
heeftde lste onderwijzer ox W xlzxltuitsluitenë voor zich gehouden. Hij moet zich evenweldikwijls aan het onderwijdvan dezen onttrekken,om in de laagste klasse werkzaam te zijn. De goede orde op school geefthetvoordeel, dat zijne meer gevorderde leerlingèn zich i jverig mtt opgegeven werk bezig houden,terwijl hun oudemvijzer zich onledig houdtmet het onderrigt der eerstbeginuenden. H etgeen in de beide lagere afdeelingen ( ' ler middelste klasse onderwezen is geworden, wordt in de hoogere afdeeliug dier klasse ea in de eerste klasse voortgezet, en bovendien de geschiedeuis der Nederlandsche Opst-lndische bezittingen en de algemeene aardrijkskutde beoefend. Ook taal- en sti jloefeningen,de leer ( ler evenredigheden,de toepassing daarvau,en het
kunstmatig lezen,maken een groot gedeelte van het onderwijs in deze klassen uit. De zaugkunst wordt door deleerlingen dermiddelsteen hoogste klasse met vrucht bçoefend.
92
Het op den 8sten September gehouden openbaar examen, heeft in grootemate de tevredenheidder Subkommissie over het
fmderwijs dezer schoolweggedragen. Tot groote schade voor het onderwijs,is de onderwijzer o. s W xlzxs thans ernstig ziek,en heeftzich voor eenigen ti jd tot herstel van gezoudheid naar Fort de A-pcâ begeven. Bij de toenemende sterkte der 2de school is het der Subkommissie dringend noodzakeli jk voorgekomenqhet onc lerwïjste
Padang te reorganiseren, en zijn deswege voorstellen aan de Regering ingediend.
Hetschoollokaalbestaatuit d. e open zi jgalerijentweekamers van eene planken woning in de wijk Oeqjong. pt/zz#lfz. ç,terwi jl de overige kamers door den onderwijzerenzijnefamiliebewoond worden. Voor ditschoollokai wordtaandeneîgenaarJ 100,'smaands huur betaald. H et schoollokaal echter is ondoelmatig, daaz de lste onder-
wijzer zi jne geheele schoolniet kan overzien op de plaatswaar hij werkzaam is,en ongezond,omdathetzelveisblootgesteldaan al den invloed van het veranderlijke weér. Het in aanbouw zijnde schoollokaal,berekend voor 100 kinderen,is thans reeds veel te klein voor deze school,om welke reden de Subkommissie met groot verlangen de toestemming te gemoet ziet,die bereids aan het Gouvernement is gevzaagd,om
het in aanboùw zijnde lokaalvoor de 2de school, te mogen bestemmen tot lokaal voor de lste school,en het tegenwoorw
dige lokaalder lsteschool,metdaaibijbehoorendeouderwi jzerswozdng,gezamenli jk te bestemmen voor lokaal der 2de school. Als drangreden daartoe,werd nog aangemerkt,dat hettegenwoordige lokaal der 2de school zoo bouwvallig is, dat de Sub-
kommissie de kinderen bijna niet langer in hetzelve durftvertrouwen; ware er maar een eenigzins bruikbaar schoollokaal te
verkri jgen, dan zou ëe schoolreeds voor laug in hetzelve zijn overgebragt geworden. Hetgeen aan de schoolbehoeften ontbrak, is uit het fonds daartoe toegestaan,aangeschaft.
Deuitgaven dezer school hebben gedurende het jaar 1857
93
Ledragen . - . . de iukomsten . gevende een nadeelig,verschil van of voor ieder leerling
/ 7,359,63 497,
/ 6,862,65 .
,,
55,78
PARTIKULIERE INRIGTINGEN VAN ONDERW IJS.
Behalve de beide Gouvernements lagere scholen bestaan er
te Padang nog drie partikuliere inrigtingen van onderwi js, nameli jk : 10. De middagschool van den heer J.J.ox W xvxlt en H. 0.A.Coxxxlulus. Deze school wordt bezocht door 25 leerlingen van beizer geslacht, onder welke 5 kostleerlingen, eenigen,die reedg # als boven t le J31'011,de Gouvernementsschool verlaten heb-
ben,en eenigen,die deze middagschool bovenhetonderwi js op een der Gouvernements lagere scholen verkiezen. De
heeren ox W xu u en OolxxTalus onderwijzen de gewone vakken vau onderrigt,terwijlmevrouw DxW xvxademeisjesonderwi jsgeeftiu vrouwelijkehandwerken. 20. Middagschoolvan ( len onderwijzer 0.;.llwxsxx. Op deze middagschool wordt behalve de vakken van het
lager onderwijs,ook de Fransche taal en wiskunde onderwezen, waaraan 12 leerlingen deel nemen, van welken
de meesten alsboven (le jaren,bereids de Gouvernements lagere school verlaten hebben.
39. School.voorjonge damesvan mejufvrouw 0.E.TIIIEMX. Vooreenigemaanden isdezejongedamemeteenefamilie, met welke ZJ t*bevriend was, uit N etlevland te dezerplaats
aangekomen,zich belastendemethet onderwijsvande eenige dochterdezer familie. Verscheidene ouderswenschten,dat huntw dochters aan
datonderwi js deel mogten nemeu. Teu einde aan hetverlangen dezerouderstevolioen,heeft
zi j zich tot de Subkommissie gewend met hetverzoekhaar toe testaan onëerwi js te geven in deNederduitsche,Yran-
sche,lloogduitsche en Elzgelschetalen,geschiedenis,rekenen
aardrijkskunde en andere vakken en wet.enschappen. Daarzijuitstekendgeet legetuigschriftenoverlegde vangedane examina in bovengenoemde talen en wetenschappeu,
van de provinciale commissie van onderwijs in Gelderland zoo heeft de Subkommissiehaar volgaarnedegevraagdetoestemming gegeven.
Negen jongejufvrouwen nementegenwoordigaandit011clerwijs deel. Er zi jn echter buiten deze nog zeervele ouders,welke wenschen, dat ook hulme dochters aan dit
onderwijs deel konden nemen,maar eensdeels is hun dit onmogelijk wegens het hooge schoolgeld,en ten anderen is mejufvrouw TIIIXME op den tegenwoordigen voet vri j, 1 1 a a l me me n. wie zij al ofniet alsleerlinge De ddngende behoefte aan eeneinrigtiug van midd'elbaar
onderwi jsvoorjongejufvrouwen isderSubkomluissiegebleken,in welke zij hoopt,datvoorzien zalworden. BxxxoxLxx.
Op ultimo December 1857 waren op de school aanwezig 52 leerliugeu,allen kinderen van Euzopeanen of derzelver afstammelingen,en op ultimo December 1856 genoten 50 leerlingen
het onderwijs,zoodat het aantal scholierenmet2isvermeeiderd. ln het vorige jaarwarerl12 kinderen bijgekomen,zoodat
deschoolil 1 twee jaartijdsmet 14 leerlingen istoegenomen. Gedurende het afgeloopen jaar ishçtonderwijsonafgebroken voortgezet, terwijl uiets buitengewoons geiurende dat tijdvak is voorgevallen. De school is over het algemcen geregel; ( loor de leerlingen bezocht, en slechts enkele uitzonderingen moeten worden toegeschreven aan ziekten of ongunstig weder,in verband metden verren afstand der woonhuizen van het schoollokaal. H et schoolgebouw is in zeer goedou staat,on wordtnaarbehooren onderhquden. Gemio eld bedroeg het getal leerlingen 49,van welke 27 betalende en 22 gratis.
De school wordt bij herhaling door de ledeu del'Subkommissie bezocht,en levert hetonderwijszeergunstigeuitkomsten. Niettegenstaalde het getal leerlingen beduideud is,zoodatde
onderwijzer allemoeite moet aanwenden om aan e1khetnoodige fmëerrigt te geven,hebben de meeste kinëeren op het den 20
November gehouden jaarlijksch examen, blijken gegeven van goede vorderingen te hebben gemaakt.
Betrekkelijk het geldelijk gedeelte dezer schoolwordt aangeteekeld:
datdeontvaugsten in het afgeloopen jaarhebben bedragen . en ëe uitgaven.
.
hetgeen alzoo een nadeelig of voor ieder leerling .
956,102 ? z 4086,05
verschilgeeftvau .f 3129,23 60,-
PATUEMBAXG.
Door de ziekte van den ouderwijzer W .BXERXKAMP,zijne daarop gevolgde overplaatsing naarSherabaya en vervangingdoor
den ondemvijzerB.A.Wlluuxs (1),heefthetopenbaarexamen, hetwelk in de maanë Juni j bepaald was, eezst op den 12den December plaats gehad, omtrent welkez bevinding en uitkomst de Subkommissie gunstig heeft berigt.
Sedert het tweeiehalfjaar 1857 heefthetonëerwijsbijde schoolgoeden voortgang gehad,en ziju ( leuitkomsten zeergunw
1
stig te noemen, vooral als in aanmerking wordt genomen,de
achteruitgang van hetonderwijsin hetafgeloopen jaar. Het onderwijs geschiedt onder toezigt der Subkommissievan Onderwijs,volgens ëe voorschriften van hetreglementvauorde, tucht en beheer. De school is verdeeld in drie afdeelingen. De eerste afdeeling is zamengesteld uit de verst gevort lerie leerlingen (ler laagste klasse, en de eerste afdeeling del' middelste klasse. De tweede en derde afdeeling behooren geheel tot te laagste ...
''' -
.-.
(1)BesluitHoofi-ltommissievan Onderw.( 1ë.21Februari j1857 N0.
96
klasse. De eerste parti jderderdeafdeeling, leertde klanken en medeklinkers, alsmede de lunge en korte slotklanken.
De tweede parti j beoefent de lange en korteslotklankenmet een medeklinker er vllr en achter, hetwelk op de letterkast,
als ook op het bord volgens de leerwi jze van Pxlxsxx wordt onderwezen.
De tweede afdeeliug,zijnde de verst gevorderde van delaagste klasse,leestin gemakkelijke leesboekjes,en heefteenbegin gemaakt met het rekenen,als het uitspreken van getallen, op-
tellen en vermenigvuldigen van gemakkeli jke opgaven, terwi jl enkele der oudsten van deze afdeeling, een begin hebben gemaakt met het beoefenen der Nederduitsche taal. De eerste afdeeling of middelste klasse,heeft th:nsdehoofdregelen der rekenkunde met geheele en onbenoemde getallen
beoefend,en brengt diein toepassing bij benoemde getallen; ook is er een begin gemaakt met de leer der evenredigheden of zoogenaamden regel van drieën. M ede wordt aan deze afdeeling de Nederduitsche taalonderW ezen.
Ook wordt met alle afdeelingen verstandsoefeniugen gehou-
den,en genieten zij gezamenlijk onderwijs in den zang. Over het algemeen kan gezegd worden, dat het ondezwijs ' aan de kinderen op eeùeallezinsdoelmatigewijzegegevenwordt. Betrekkelijk het geldeli jk gedeelte dezer school wordt aangeteekend :
dat deontvangsten van het afgeloopen jaar hebben bedragen . . . f 745, en de uitgaven
1,612,78
hetgeen alzoo een nadeelig verschil geeft van of yoor ieder leerling cc..
J 867,78 31,-
BAxzxsxlsslx.
Gedurende het geheele jaar 1857 isdeGouvernementslagere schoolteBanjevma88in onafgebroken geopend geweest,enwerd aldaar het onderwijsgegeven door den onderwijzer Bonxs, geassisteerd door den kweeke11ng W olurz'.
97
Op primo Janurijontvingen aldaar 27 leerlingen olderwijw van.welke llItis overleien,J/n.alsklerkgeplaatstbi j( lelgeëmploi jeerde van de' Paktori jderNeclerlandscheHaudelmaatschappi j, en //n.naar.Iava vertrokken,terwijl()p ultimo December 36 kinderen de school bezochten,van welke 26 gratis en 10 betalende, zoodat het getal leerlingen met 12 is vermeerderd, eea vooruitgang,die op eene ltleine plaats als deze,alszeerbelang-
ri jk mtket worden aangemerkt, en waargoor genoegzaam wordt aallgetoond,dat de belangstelling in hetonc lerwijsklimmendeis. Het vooruitzigt bestaat,dat het getal leerlingen weldra za1 vermeerderen,tot een getal vall 40.
Devraag doetzich thansvoor,ofbijde tegenwoordige uitbreiding van het onderwijs, de taak daardoor den onderwijzer opgelegd, niet te zwaar wordt, zoodat het een punt van.overweging zal uitmaken of voorstellen behooren gedaan teworden, om die te verligten, door toevoeging vau een ondermeester. Omtrent de gemaakte vorderingen door de leerlingen, katt zeer guustig worden berigt. De Subkommissie heeft de overtuiging, d 'at het gegeven wor-
( lelld onderwi js vruchtLaar werltt op de verstandelijke onturikkeling tler jeugd,waarvan het bewi js.isgeleverdbijgelegenhei; vallhetopenbaarexamenmetprijsuitdeeling,gehoudenden18den Jkltj en bij het besloten exalien op den 16den December. D t e uitgaven voor het ondetwi js bedroegen , /'1,609,101 terwijlontvangen werd 413,50 alzoo een nadeelig verschil van f 1,196,51 of voor ieder leerling
36, E
Afakassalt. llet onderwi jsvan f le beidèI Gouvernements lager: scholell heeft in ketafgeloopel ljaar 1857 geeneveranderingondergaan, en hettoezigtderSubkommisyie wordt gehouden, zoo a1s tot ntl toe heeft plaats gehad,voQ' ral door het beurteling bezoeken der scholen door de ledeu.
Jletgetallexlen dez Subkoltzlztissie is in het afv geloopen jaar 7
metp4n verminderd door het bij Gouveruemeuts besluit (1), wegens vertrek verleend eervol ontslag auu den heer Mr. M
Scuxluuxa,die niet is vervangen,alszijndehetthausbestaallc le getal van zes lepen voldoende voorgekomen. Bovendien.is als lid wegens vertrek, afgetreden dePredikaut J.' JY.0.vAx STxEolx, die vervangen is geworden door den
PredikantP.BRAAMS('), terwijl ook aan hetlid R.H.ox Gx. &. vx op daartoe gedaan verzoek, wegens langc lurige dienst, als zoodanig onder Iladere goedkeuring van het Gouveruemeut' , eervol ontslag verleend., en in diens plaats aangesteld is M r.
.
G.F.ll.llxxxv,Presidentvan den Raad van Justitie (3). Ook onder dekledell cler Subkommissie te X-l favo, lisverauderiug gekomeu,door het verleend eervol ontslag wegensvertrek vau het lid P.A. Gool de aaustelliug in diens plaats
vau den heerP.A.Bola.(4) Het opelbaar examen heeft plaats gehad op deu 6 Augustus.
Toen is gebleken,dat het onderwijs i1z ?tat halfjaar goede vruchten heeft gedragelA,en dat meer bijzonder de aandachtis gevallen op de vorderingen,welke in het lezeu e' ndeverstands-
oefeniugen zi jn gemaakt. De tweede helft van hetjaar heeft evenzeer stof tot tevredenheid opgelevel'l ' en hooptdeSubltommissie zulks bevestigd te zien c loor eeu besloteu examen.
De onc lerwi jger H.VXPJGER KITI1'y1a,dieverscheic lenejarellde eerste school bestuurd heeft,is pp verzoek naar Baiaria over-
geplaatst,envervangen doordeni -, 11l 1c .. iîî'iircl'T.A.Ooltroawztzu(') terwijl in diens plaats bij hetkdfde besluit is aaugesteld tot onderwi jzer dè 'r pde schoolJ.0.Twxsox. Beide onderwijzers hebben deze betrekkingen in de maand Jknij aanvaard. Zij worden iu hunue taak bijgestaan,aan de eersteschooldoorden oltdermeester lk.A.oE 'LA Cxolx ,en aan de zde school door (1) ( 1(1.3 Mei 1857 No-l3. (2)Gouvernementsbesllit dd.28 April1857 No.47. (3) Besluit Gonvernement Celebes dd.5 October 1857 No.2. (A) Gouvernemtmts besluitdd.7 September 1857 No.16. ' js )Beslt litHuoftlkofnmissievan Onderwtjsdd.16 Al' ei1857 No.19/$ )6.
99
den ondermeester VAN ZOI..I NGEN en de kweekelingen NIEI.I§ en NITSCHKE. Aan de twee laatstgenoemden zijn eerst in dit jaar" na gegeven blijken van voldoende bekwaamheid , verleend acten van algemeene toelating als onderwijzers van den vierden rang (1). De onderwijzer der lste school heeft, met inbegrip der vijfjarige traktements-verhooging , een inkomen van f 225,"s maands, met 1/6 aandeel in de schoolgelden ; de indemniteit voor huur van een schoollokaal en onderwijzers-woning bedraagt f 90,- 's maands, De onderwijzer der 2de school heeft een traktement van tf· 100,- 's maands en 1/10 aandeel der schoolgelden en vrije vvonIng. De Subkommissie heeft de noodzakelijkheid aangetoond tot verbetering der schoollokalen en de daarstelling van nieuwe gebouwen tot dat einde. De tegenwoordig gebezigde :ingehuurde lokalen leveren behalve vele gebreken, oak nog het ongerief op ~ dat geene geschikte ruimte voor uitspanning bestaat, zoodat de kinderen veelal in de open lucht, blootgesteld aan zan en regen, spelen. Ten einde in dit gemis zoo veel mogelijk te voorzien, zijn op daartoe verleende magtiging van den Gouverneur van Celebes , aan heide scholen bamboezen loodsen opgeslagen. Op de lste school gaan gemiddeld 3~ kinderen, van welke 20 jongens en 14 meisjes. Op de 2de school bevinden zich 87 kinderen, van welke 48 jongens -en 39 meisjes, Hiervan zijn op de eerste school betalende kinderen. 34 II
'I
t weede
II
II
25
II
gratis.
62
te zamen.
87
GLDEI.lIJK G-EDEELTE.E
E erate Schoo l.
De, ontvangsten van het afgeloopeu jaar hebben bedra(1) Besluit Hoofdkommissie van Onderwijs dd. 10
J"UUlj
1857 No.
,/°/94•
100
f 2524,90
goll . . . c 1e tutgaven.
.
lladeelig verschil . of voor ieder leerliug
.
zz 5714,56
.
/ 2789,86 pz
82,06
Ttteetle s' clppî. De ontvangsten van het afgeloopen J-aar hebben bedragell . / 553, de uitgaven. zz 4059,13
hetgeeu eell nadeelig verschil geeft V3n of voor iezer leerlizlg
J 3506,13 40,36
BoxTllalx.
In lletafgeloopen jaarisdoor den.zendeling-onderwijzerA. Gotloswaztxo,onafgebrokcll met het onderwi jsvoortgegaan. 1l1 den aanvaug bedroeg het getal scholieren 51; daarvan hebben 6 wegens vertrek de school verlaten,zoodat het getal thans beclraagt 45,van welke 34 te Bonisail en de overigen te Boeleeomba te huis behooreu. De Voorzitter der Subkommissie heeft gedurende zi jn aamvezen te Wpzz/flfr pz deze school bezocht,en medegedeeld,dat
deze inrigting zijne goedkeuriug ten volle heeft weggedragen, zoodat door hem , >ls hoofcl van het gewestelijk bestuur, aan de Regering is voorgesteld,om aan den heer.Gocoswaazto,
als eene tegemoetltoming voor den onverflaauwden ijver,waarmede hi j reedsgedurende cenigejaren belangloosvoorhetalgemeim welzi jn ' werkzaam is, toe te kcnnen eene gratiûkatie van/ 500,-. Allltos.
UitbTeic lillg van het onderwijs heeft te Rlavon geen plaats gehad.
l-let ortc lerwtjs hceft gedtlrentle 1857 geregelc l plaatsgehad, ouder de leiding van clen onderwi jzer G.Slxxztx,en bedroeg het aantalleerlùlgen geiuitldeld 24 ,van welk: 10 bdalelde.
101 Ret openhaar en het besloten examen hadden op den ge\yonen tijc1 en op de gcbruikelijke wijze plasts , en leverden de gUllstigste- resultaten. Het onderwijs bepaalde zich in de lste klasse tot het lczen, schrijven en rekenen in de vier, hoofdregels met toepassing op het nieuwe stelsel van munten, maten en ge\vigten en de vormleer, alsmec1e het taal- en redekundig ontleden , het verbeteren van foutive opstellen, de eerste beginselen der N ec1erc1uitsche geschiedenis en de aardrijksbeschrijving der N ec1erlandsch OostIndische bezittingen; 111et de twee laatste is evenwel eerst kortelings eenen aanvang gemaakt. In de tweede klasse: het lezen, schrijven en rekenen tot de vier hoofdregels met gewone getallen, alsmede het vervaardigen van korte volzinnen en het opzeggen van eenige versjes nit de Oost-Indische Illocn'l,j("~ van VAN SOES'l\ In de 3de klasse, .lste afdeeling: lezen, voorbercidend schrift en kleine optellingen, en de Zde afdeeling tot de drie eerste leestafels van PltINSEN en het schrijven en uitspreken van kleine getallen. De uitgaven voor herstellingen aan het schoolgebouw hebben beclragen j~ 528,- (1). De ontvangsten van het [d~'e loopen jaar hebben bedragen . · ~f 180,en de uitgaven II 1819,77 hetgeen alzoo een nadeelig verschil geeft van . of vaal" ieder leerling .
· f II
1189,77 47,60
11.1VlBOINA.
Gourerncment« eersic laqere SCJ~oot. Deze school telc1e onder ultimo December des jnars 7G leerlingen, onder welke 20 gratis. IIet personeel heeft eene verandering ondergaan door het over.. plaatsen van J. 'V. SLOOT 318 eerste onderwijzer aan de GOll'" (1) Gouvernements besluit dd. 5 ~JH1U 1837 No.2;).
veruemqnts2( lelagereschooltek qamavaçlg (1),diedan f lokop f leu 18 Apdljl.naardezezijnebestemmiug isvertrokken. ln zi jne plaats werc l aanvaukelijk benoemd de onderwijzér bi j de Gouvernements eerste lagere school te Maka88av11. ' VxïToxa lfvlpxa,(2) ëoch door de intrekking van deze benoeming (3) later overgeplaatstde onderwijzervan Pa88oeroe.
.
' /Js J. ScllooxoxRsxxx, die op den 4 September is aangeko-
men,eu op zen 8 daaraanvolgeude zi jne betrekking heeft aauvaard. De ondermeester OaxxLw heeft wegens ziekte,op dell 18 April op zijn verzoek eeu bilmenlandsch verlof voor den tijd van tweemaandeu verkregen, (4)naexpiratievan welkeu tijd hi j weder zijne dienst in de schoolheeft opgevat.
De vacature vau eenen kweekeling bli jft nog steedsbestaan, en is het der Subkommissie uiet mogeu gelukkeu in dezelvete voorzien. De school wordt gelltllttl( ?ll i)t eeu,vau Gouvernemeuts wege gebquwd schoollokaal,.hetwellt 11a deszelfsonde: rganevergrootiug, thaus een.'fraai, ruim en iu alle opzigtenvolc loendschoolgebouw mag genoemcl worden.
Door het vertrek van dellondemvijzer SLooq?,de zieltte van den ondermeester C-txxl-zt en het aaukomenvazldeu onderwtjzer Scuooxoxssxxx, eerst in het begiu vau de maand Septeluber, is de Gouvernements lagere school geclurencle ruim vier maarl-
deu gesloten geweest;daarbij is van af de maanclOctobereeue mazelen epidemie heerschende geweest, die hoewelvan een gpedaardig karakter toch eeu groot'aantal kinderen get lurendeeenen
kortereu of langeren ti jd van het bî j'aouen.c ler schoolheeftafgeheuden, om alle welke redenen dan ook op dengewouenti jcl, zijude c le maand Jtmij, voor Amboina geen besloten examen heeft ltttnnen plaatsvinden,terwijl(1e Subkol mmissîevemueende .
ook degewonejaarli jltscheopenbareexamina in demaandDet1)Gonvernements beslnitd( 1.19 December 1856 No.7.
(2)Goovernements Lesluit d( 1.13 Februari j 1857 No.55. (:)Got zvernementsbeslnit dd.28 April 1857 No.2. (' 4 ) Gouvernements besluit dd.12 Augustus 1857 No.25.
l03
cember uiet te moeten fltlen plaats gri j/en,maarheeftbesloteu, December eealleasloten exameu in ( le plaats daarvan 0J) deu :4 ' te houden. Dit examen heeft, zoo als trouweus. uit bovengenoemde omstandighedell was af te leiden,weiuig voldaan. De 1. ' ,e1a.',y '' . ste11î:lg '' der otlt lersin het onderwi js hunner kindereu, laat niets te werlschen over. ll' et Personeel dez eerste school bestaat uit: .
eeueu cmderwijzer van deu zden rang bp eene Lezolc liging van 200 'smaandsbelleveusf 30 'smaands voorhuishuuren1/j: ,/' aandeelin c1e schoolgeldeu eu hetgenotvan dcvi jfjarigeveihooging,overeeukomstigzijnenrangtenbedragevan/ 75'smaands en eeneu oudermeester op eene bezoldiging va')/'75'smaands. Goltrevslemevtt, t Jzpddf /d layeve Xclppl.
Deze sckool,welker oprigting door het Gotwernementistoe-
gestaan (l) zalonmiddelijk kunnellgeopenc lwördeu,zoodrade voordie schoolbenoemdeonderwijzerL.X.Bolzxu (2)zalzi jn aangekomen. H et personeel der Gouvernements tweede lkgere school zal bestaan uit: eenen txèt lel'yàril 'zer van den 3den rang op eene bezoldigiug van
e ? /'100 'smaands, llenevens / 50 'smaands voor huishuur en een.vi jfde aandeel iu de schoolgelden,en twee Inlandsche onderwi jzers op eene bezoldigiug vauf 15 'smaands ieder. Betl'eltkeltjk het geldeli jk gedeelte c ler leschoolwordt aaugeteeltend. dat de ontvangsteu vau l Jgnuari j totultimoDecember1857 h'ebben bedragen. 1121,60 e11 de uitgaven 4028,28 hetgeell alzoo een lladeelig verschil geet' t van of veor ieder leerling
j'' 2906,88
.
38,:9
(') Besluit dd.3 December 1856 N0.S9.
(2)BesllitHoofdkommissievan Onzerwtsdr l,31 lugtlstus1857 No.s' 1/az.
104
Mkxloo. Ondcr de ledcn derSubkommissiehadden geeneveranderingen plaats. Vergaderingen werden meermalen gehouden,wanneer daartoe '
.
aanleiding ofnootlzakeltjkheitlbestond. In verbancl tot de door de Subkommissiebeweerdecloelmatlg-
heid, dat van de zijde der in de Minasa88a werkzame zeudelingen, eeuig toezigt worcle gehouden over de inlaudsche chris-
tenscholen,welke van Gouvernementswege of door deuegorijen zelve bekostigd worden, opperc le de Regering het deukbeeld,of
het niet beter zou ziju,dat toezigt op te dragen aan eeuige tot leden der Subkommissie van Out lerwijs aantestellen personen,die in de biuneulanden gevestigd zijn,el1niet uithluitend zouden moeten gekozen werden uit c1e gezagvoerelAde ambtenaren en zendelingen. Deswegçgeraadpleegz',Letoogde de Resident demindereraadzaamheid benevens de ol)t pit!'t' ,(' 1' 1i -1k1lei( ) ' 1 van dit tlenkbeeld, en -
gaf hi j in overwe#ging om de zaak vooreerst te laten op den tegemvoordîgen voet, totdat verauderde vomstandigheden eene
audere wijze van voorzielliug noodzakelijk en mogelijk zullen doen maken.
In den aarc l der illrigting' elivoor openbaar onderwijs i1&de Xesidentie Jfenado werd geeue wijziging gebragt. Die inrigtingen bestaan uit: 1 Gouvernements lagere school ter hoofclplaats lfotado. 1.2 Gouvernements inlaudschechristepscholen in deAfinalanna.
52 lnlaudsche ' christen negorijscholen. 100 lnlandsche christen genootschapscholen. 1 Gotwernements christenschool te Govontalo. 8 Gouvernements illlaudsche christenscllolen op de Sangivx eilanden. 16 Inlaudsche christen l legorijscholen op'dekqanglr-eilandenz )60 Schoolinrigtiugen te zamen, buiten de enkele, den naam van school niet verdieneude iustellingen vau pdester-on-
derwi js,in de1audela)tot het gebîed dezel-resideutîebe-
105.
hoorende,waar dook dc bevolking geheel of grootendeels de Islamsche leer beleden wordt.
Over al deze scholeu zalafzonc lerli jkworden gehandeld bi j het Hoofdstuk; zzonderwijs onder de inlandsche christenen.'' Gogtvevnnmentn lageve tvclppl.
Deze schoolleverc le ook in hetafgeloopen jaaroverheta1emeen bevreëigende restzltaten op.
Onder het onderwi jzers persopeel,Lestaanc le uit: den ouderwi jzer H.C.Dlucx. s den ondermeester A.C MT1xxyula en H .VIERDAG, hadden geene mutatiën plaats. Aan den ondermeester Vlxltoao werd totherstelvan gezond' -
heid een bilmenlandsch verloftoegestaall voor denti jdvantwee maanden.
De onderwijzers kweten zich behoozltjk van hurmetaak. Deleerlingen,diegedureudehetjaar 1857 deschoelbezochten,bestonden uit: 61 kiuc leren vaa Xtzropeauen en hullne afstammelingen. 12 kinderen van lnlandsche hoofden. 7 Chinesche kindereu.
Degellruikeltjko besloten en openbare examinahaddenplaats. Betrel tkelijk het geldeljk gedeelte dezer schoolwordt. aangeteekend :
datde ontvangsten get lurendehetjaar 1857 hebf 2,132975
ben bedragende uitgaven hetgeen alzoo een nadeelig verschil geeft of voor ieder leerling
z 4,995.
f 2,782,45 zz 35,26
&J
TxltxaTx.
$er vervangiug val clen onderwi jzer M.J,J.op oc Tuxcv, die als vierde onderwijzer bi j de Gouvernemeuts tweede lagere schoolte Shevabayaovergeplaatstis(l)kwam i1 demaalld NovembeT te Tevztate aan,c1e onderwijzer C,ovEltoxLlxolx,die i11 dezelfde maand het bestuur der school aanvaardc le. (')BesluîtHnofdkommissievanOnzcrwtjsd, t l.15 Augt lstus1.857 . No.=)on. .
l()(J
' llet getal leezlillgell was gemidcleld
welke tleta-
lenc le eu 10 gratis onélerwijs ontvingeu. llet openbaar exameu hat l plaats op c lell 19 Deccmber,onder de leic liug van deu nieuw aangekomen onderwijzer C,.ovltt ox Llxoxx. Het lezen en spelle)n giug zeer slecht; kiuderen,diegeduren-
c1e i ?à,$jaret' tt ' ,utls .r-. a ç. i* ' l rs hadden genoten,kondeu ter uaauwernood de koorden uitspreken ,zelfs f le leerlingen cler hoogste klasse lazeu, zozlder eenige verartdering vall totm enzontler aèkt te geven op de leesteekens,hoewel Z1 . j .1 : D1 . . 1 Gll(n .el'Vi' I l l . f t 'l *111s %J *-' %. bli jken aven het ge'lezeue te hebLen lleg'relleu. ln de taalkunde keuc len slechts de oudste leerllugeu deallereerste'begiuselen (11 llog wel zeer oppervlakkig. De hoofdregels der rekenlttulde wareu Mrek' 1tt4 -1i.t y' ,(li 'l' -teoefeud; ,j de hoogste klasse hacl het gebragt tot eelle gebrekltige kennis del'gewone en decimale breuken. x
.-
Van de aarclrijksbeschri jviug was
bijla nietsbdkend;
eenige leerlingen,kenden slechts het aauwijzeu vau plaatsen op c le kaart der N eclevlandacs Opd/--/kc/ïe îcz l. c llezltf .ingell. Over het algemeen was (le iudruk door clit exaulen te weeg gebragt,zeer ongunstig,hetgeen den onderwi jzer op ox IUAEY aauleiding af aau âe Subkommissie te verzoekeu, hem in de gelegeuheid te stellen om aan te toonen , dat c 1e vorderingeu c ler leerliugen niet zoo gering wareu als werd afgeleid uit het
examen, waarbi j naar zijne meening eene bijzoudere wi jze va' n ( luc lervragen,dien ongunstigen uitslag hatl veroorzaakt.
De Subltommissie vermeende hem dien weg, te zijner regt vaardigiug niet t: mogen sluiteu,en c leecl op den 28 December
de kiuderen der hoogsteklasse nogmaals voor haar verschi jllen endoorden onderwijzeropoxLwxvexamineren.Uitdither-examen, waarbijdeledenderSubkommissiegelveeenigevragendedeu,bleek clat de taalktmde zeer welbeoefeu; was,en datdekinderen daarîn eenevroegernietgeltendehoogte'bereikthaclden,derekenkundezoowél met geheele getallen als met gewone en tiendeelige breuken,liet evenmin iets te weuschen over,voor zooveelhetwerk
107 dadige
betreft, en ook in de aardrijkskunde waren tamelijk
goede vorderingen genlaakt. De uitslag van dit her-examen was dan ook in tegenstelling van het vooraf gegane examen , zeer bevredigend , en mag voor al zoodanig genoe111d worden, wanneer daarbij gelet -wordt op de omstandigheid, dat de kinderen reeds geruiluen tijd, niet meer onder de leiding van den onderwijzer OP DE IlAEY waren, en gedurende de voorafgegane dagen, niettegenstaande zijne pogingell, hem door de ouders onthouden waren. De onderwijzer OVER DE LINDEN heeft het vooruitzigt verkregen de school met eenige kindereu vermeerderd te zullen zien, Doeh over het algemeen moet de Subkommissie zich bij voortduring beklagen over de geril1ge medewerking, die hare pogingen en die des onderwijzers , bij de ouders en voogden ontmoeten , en wanneer zij er niet in mogt slagen te dien aanzien een beteren geest bij de bewoners dezer plaats op te wekken, dan zal hoewel men goede verwachtiugen van de kundigheden en den ijver des onderwijzers mag voeden, het onderwijs te dezer plaatse geene bijzondere vruchten dragen. Betu-kl.elijk het g-elc1ehjk gedeelte dezer school wordt aangeteekend : dat de ontvangsten van het jaar 1857 hebben bedragen . . ef~ l05,~ II en de liitgaven . 1,659,29
hetgeen alzoo een nadeelig verschil geeft van. of voor ieder leerling. .
tf II
1,554,29 119,48
BANDA.
Ret onderwijs op de Gouvernements lagere school te Banda heeft gedurende de zeven eerste maanden van het jaar 1857 weinig vruehten gec1ragen, ell moet zulks voornamelijk worden toegesehreven aan het vertrek naar Java in November 1856 van den onderwijzer P. R. MARCKS, die, wegens voortdurende ziekte , niet meer in staat "vas zijne betrekking naar behooren te vervullen, en daardoor van het Gouvemement verlof gevraagcl
108
en verkregen heeft(1)om zijuedoorlallgdtuig li jden verzwakte krachten elders te herstellen. '
N:a zyJ .u . , verjrer k jgeefgedurende bi jna 9 maauc len hetohder-
wijs'toevertrouwd aan de leidiug van d'en ondermeester J.H. H.ox BEI.L bijgestaan door den kweekelillg C.Buoxxuvxzxx, diedaarvoordoorhunuejeugd en gebreltaan denoodigtltundigheden weinig berekenc l waren. Dien ten. gevolge llat l dan ook een açhtevuitgang in het aautal ter school gaande kinderen plaats,hetprelk van 76,ge-
li4 i # ' k hetzelve bij het vertrek van den orlderwi jzer A' Iaxcxs bedroeg,op 1 Augustus ll.verminderd was op 60.
Als een gevolg daarvau eu vallhet korte tijdverloop,dat de nieuw aangestelde hierna te lloemen ouderwijzer werkzaam is eweest,heeftdeSubkommissiehetbetergeacht,in.tlitjaargeen opelzbaar of besloten examen te'houden,maar zulks tot eeu
volgend jaaruitte stellen. lsen,der leden vau de SuLkommissie de vooTzegc le school in
de maaud J' tmij bezoekende,, bevoud toeu :clat het gezaug,hetwelk de scholieren bij zijne komst eu zijn vertrek aauhieveu, veel te wenschen overliet,dat het lezen eu spellen in de zde en 3de klasse gebrekkig was en van het gelezenenietsverstaan werd; dat,ofschoon het lezen in cle eerste ltlasse beterwas,het
oudemvjs ook tlaar,over het.algemeeu,beter kon worden geweuscht;dat het,rekenen in de 2de ltlasse meclezeergebrekkig
vas, dat de aalz dri jksltuudige kemlis in diezelfc le ltlasse zeer middelmatig was,dathet met de aarfll-i1 jkskulltl. eenhetrekenen il1 de lste kla7se, wel is waar, iets beter gestelcl was,doch wat betreft de gronc lbegiuselen der H ollaudsche taal,ook iu t lie
klasse daarvalzMreinig goeds konde gezegc lwordell,eneiltdeli jk, dat het schrijven in al de ltlabsen,met ellkele uitzouderingela, niet schoon kon geuoemd worden. De komst echter van deu voor c le Gouvernements lagel, e school9 ter vervanging van den heer A' fAxcxs beuoemden 011-
derwijzer J. 0. BOULT;T (2)9op den 1 Augustusjheeft,hoe (')Gouvernements besluit 1 Oct mler 1856 Noe38.
(:) fbt lvcrntmelltsksltlisd2.js(1Mvi 18;7 N:.2,
109 kort ook geletlen, in clezen minder glmstigen stald van heù
oudemvijs, eene goed: verbetedng te weeg gebragt,en doet zullts de Sabkommissie metgron; de hoop voeden,dat zi j,bij het einde van hetvolgendejaar,een meerverbli j ,delld verslag omtreut den. staat vall het onderwi js op de otderwerpeli jke school za1 kmm en uitbrengell. Intusschen heeft de St lbkommissie vermeend, dat ondanksd'(,
voorzegde resultaten, er evenwel redenellbestonâen,om den. onc lermeester ox BIST,TU en den kweekeling Bltoxxuulzzxx voor htume,gedurende de afwezigheid van den heer M Axcxs , verleeude diensten, eene kleine tegemoetkoming toe te kennen , minder als belooning dan welalsaanmoediging om hen tenSPOOI' .
slag te streklten in hun ijver voor de schooldienst. Diensvolgens heeft zi j hetvoorstel gedaan om gemelden 011. dermeesterox BxIuT,eenegratiûkatievan/120, endenkweekeling Baoxxxulzzxx eenevan/ 80, oftezamenf 200,uit het stil gesfaan hebbende traktement-van den ouderwïjzer M altcxs toe te leggen,welk voorstel door de lloofdkommissie
van.Onderwijs bij de Regering is ondersteund. Het getalleerlingen,dat geli jlt boven isgezegcl,bijc1ekomst van ;en onderwi jzer BovTuz' r getlaald was tot op 60,beliep op ultimo December 1857 het hiér ter plaatse nimmer gekende
cijfer van 91,van welke 68 betalende en 23 gratis lèerlingeu waren; eea bewijs dat de school,seclertlaatstgenoemde onderwî jzer de leiding c laarvan op zich genomen heeft,sterkinblod is toegenomen. Deze vergrogting van het aantalleerlingen heeft eene ver-
meerdering van hetonderwijzers-personeeluoodzakelijkgemaakt, vermits de voorzegde ondermeester ox BELL en de kweekeliug
Bltoxltuulzzxx met den onderwi jzer Boulax' r niet toereikende meer geacht worden.
DerHoofdkommissieistoen verzocht(1)autorisatietewillen verleenen tot het in dienst stdlen van nog eell k' weekeling, (*) Mlssive Sttbkommissie vaR Oxt lerwùsdtl.Q November 18:7 No.39.
waartoe is voorgedragen d,e leerliug ll.P.ox Vklxs,clie tlan ook als zoodanig is benoemd. Naar aanleidiug van een door den Resident van Banda ter
zake ontvattgen,en aan de Subkommissiemed 'egedeeldschrijven aan den Direkteur der burgerlijke openbare werken,ingestelcl onderzoek naar de plaats waar te Banda het geschiktste deopbouï v eener school met onderwijzers-wöning voor de kinderen der inlandsche Christenen zou ktmnen plaats hebben,ishethaar wenscheli jk eu doeluaatig voorgekomen om het lokaal,waarin thaus de H ollaldsche school ehouden worc lt, en hetwelk voor de daarop aallwezige leerlingen te belkrompen is,te bestemmen .
tot eeue schoolten behoeve dervoorzegde kinderen,met bijbouwing op het daartoe behoorend terrein eeuer ouderwijzerswoning,terwi jl alsdau op eeu daarvoor uitgekozen perceel,een nieuw Gouvernements lager schoolgebouw met aallhoorige 0)1-
demvijzers-wouiug zoude ktmueu worden opgetrokken. 1)il.11.Ih'..' 1' I..1.1., . ',1.lytiu.zi ju de noot lige voorstèllea aau deu Re.
sident van Banda gedaan, die,naar hetgeen cle Subkommissie vernomen heeft,door dien hoofdambteuaar met gunstig advies, den Direkteur der burgerli jke openbare werkeu zi jllaaugebot leu.
Betrekkelijk geldelijk beheer dezer schoolmag de Subkommissie niet onvermelcllaten,dat zij,het na de komstvau deu. uieuw belloemden ont lerwîjzer BOITLET,tot een ptmt van gezette overweging heeft gemaakt of de van t le ouclersen voog-
deztder ollc lerwi jsgeuietendeleerlingengehevenwordel zdeschoolgelden, in overeenstemmillg waren,zoowel met het bij Gouvernemeuts beslpit (1) vastgestelde tariefvoordeheffhlg van schoolgelden ,als met cle bekende inkomsten en 'betalingen der yoorzegde quclers en voogden. D e slotsom van haar ollderzoek is geweest,dat te clien aanzien eene niet te verdedigett onevenredigheid Lestond,en dat bij eeneu beteren omslag,cle inkomsteu der school aanzien. liik zouc lell worden verhoogd,zonder aan ouders ofvoogden bezwareut le opoflbringelz op te leggen.
' t )( 1f 1.SlJuui jl847 N().(Staatsïlaq N().%0). k1
Ten gevolge daarvau en ook door de vergrootiugvalllletgetal betalende leerlingen, zotl de vezhoutling tusschellinkomsteu.
et' t uitgaven over 1857 gunstiger ltutmen zi jn dan in vorige jaren, wanneerbeideopgemelcle oorzaken overhetgeheelejaar 1857 hadden gewerkt. Vermits echter de aanwas der leerlingel eerst na 1 Augustus is begomzell, en d'e verhooging uiet clan met 1 October is
ingevoerc l,zijn de rekultaten van beiclen nog weinig merkbaar, en zoo de hieronder aau te toonen verhouding tusscheu inkom-
sten en uitgaven,schijnbaar zeer yoorc leelig mag genoçmdworden,moet zulks daazaau wordell tt legest' lli' even dat de 8 eerste
maanc len van 1857,hettraktementvan c lçn ouderwijzerMztucx. s
en dienstoelageu voor 10 jarige diensten hnishut' tr,nietalhier zijn uitbetaald. Uit dien hoofde bedrageu de uitgaven tot enmetultimoDe-
cember1857 overhetafgeloopen jaar slechts eu de ontvallgsten hetgeen eeu nadeelig verschil geeft of voor ieder leerling
2,132,67 zz 1,334,40 798,47 8J9 FQ 1
Tluoa lfoxpAxo. llet schoolgebouv bevind. t zich bij :'l,.,1t(1Ill' il,g in goedeu. staat,en behoeft geeue reparatie ofverbetering,ook beantwoordt dit gebouw geheel aan deszelfs bestemming. Ook het meubilair bevindt zich mede nog in goedetz staat en voldoenc le voor de behoefte. H et getalleerlihgen beflroeg
op nltimo vau hetvörigejaar23. Gedurencle 1857 zi jn er bi jgekomen 7 kincleren, doch ook weder afgegaan 3,waarvan i t wegens vertrek naar Iava en //n wegens volslagen onvatbaarheid voor het ozltvangeu van onder-
wàjs;het getalleerlihgen bedraagt thaus27 vatt welke 15 be4/
talende en 12 gratis. Onder het thaus aanwezig getal van 27 leerlingelt beviùdeu zich :
22,kindel-eltvau Europeanen en daamt tedegelit jkgesteldeper-
1lZ
4 van Amboinesche ouzcrw 1 taneenel christeltTimoreschen onder Regent of fettor.
De stanc l van hetonderwijs kan worden opgegevenalsvolgt: Tbor de eerste klasse, bestaande uit 8 leerlingen,bestaathet
onderwijsin hetlezeu,schri jven,t le taalkunde,aardrijkskuude en geschiedenis en voorts il1 de lsteafdeeling,detoepassing der zamengestelde evenredigheden op gevallen van onderscheidene aard,zoo a1s intr:st-rekening,rabat,tarra-rekening enz. In de twcede afdeeling den regel van driepn met tiendeelige breuken. In de tweede k' lasse, bestaaude uit 6 leerlingen,wordt on-
derwijs gegeven in xhet'lezen,schrijvçn,de eerste beginselen der aarzri jkskunde en die van denOost-lkdischenarchipel,taalkunde,zingen en rekenen , dit 1aatste,voor zooveel betreft de eerste afdeeling :de toepassing van c le leer dertiendeeligebreuken , van het maten-,gewigten- en muntstelsel; de tweede afdeeling ' ëe vier hoofdregeleu der reltenkunde. hroor de derde klasse, bestaande uit 13 leerlingen, die wegens de
ongelijke vorderingen in 3 afdeelingen zi ju gesplitst, bestaat het onderwàjs in het lezen en schrijven en de beginselen der taalkuncle, het uit het hoofd leereu van.zamenspralten en vers-
jes; aanvankeli jk lezen en schrijven,aauschouwelijk onderwijs in de getallen,de kezmis en het gebruik dercijfers,uameuvalt 1
.
voomverpen,zingen, enz.
De onderwijzer H.L.I,E BRU' VN staat met . goed gevolgaan het hoofc l dezer school.
Betrekkelijk het geldelï jk gedeelte dezerschoolwozztaaugeteekend :
datde oùtvaugsten van hetafgeloopen jaarhebben bedragen 469,C9 en de uitgaven . 2,042,94 hçtgeen alzoo een nadeelig verschilgeeft vatl ./ 1, 573,84 58,32 of voor ieder leezling.
XX w
l10 0FD 8TlJK 1Y. x'*
.
3taat van het schoolw ezen onder de Inlandsche Christenen,ontleend aan de rapporten van de onderschei-
dene Subkomm issiën van Onderwijs. Dxrox. Ofschoon eene schoôl als die van Tepok uit haren aardminderdan audereaau mutatiën onderhevig is,enwei uigstoftotjaar-
lijksche rapportenaaubiedt,volgthiernogtanseen kort verslag overhetafgeloopenjaar. Volgens'C leu zeuflelîug-leeraarGoxooslzp steldedezezich voor, het in zeer vervallen ttlestand verkeerend schoollokaal achterde kerk teDepok,in hetvolgendjaargeheel te doen afbreken , nm alsdau de nieuwe kerk gedurende de week tevenstotschool te tloen dienen.
De opbouw dier steenen kerk, waarmede voor eenige maanden een begin gemaaltt Werd,en geheel uit eigen middelen door de gemeente wordt daargesteld,vordert echter langzaam.
De opkomst der scholieren is vri j geregeld geweest. l-luu aautal bedroeg 56, dus 2,meerdalzonderultimoDecember1856.
De leerureltbleven dezelfde als vroeger,nameli jk 'smorgens valz 8 tot 11 uur eu 'sizliddags van 2 tot 4 uur.
De ' leerlingen zijlzverdeeld in drie klassen. De 18'kinderen der laagste klasse ontvaugen onderwjjsiude eerste beginselen van het'lezen,zooveelmogelijknaar de klankm ethode van PRlxsxx-
Ookoefenenzïjzichinhetschri jvenvancijfersenlettersopdelei, ln de middelste klasse, 19 scholieren tellende,wordt een aan-
vaug gemaakt met het relteuen. In hetlezen en schrtjven waren hier goede vorderingen gemaakt.
ll1de eersteklasse,illsgct nli%jks19 scholiereu tellende,worden de hoofdregels vall het rekeueu beoefeud met eenvoudige voor-
stellen van toepassiug op het dagelijksch levell. lk deze klasse kuunen de leerlingen vlug en duideli jk lezen, zoo welmet arabischealsromeinsche karakters. Zij ontvaugeu hier ook onderrigt in de bi jbelsche geschiedenis. De leermiddelen zijn voldoende. Als schoolboekelt zi jn ingevoerd detwee deeltjesvan hetdoordeu.heerE.NxTscllxu bewerkrtemaleisch leesbtlekje.Metgenoegenworden dezekleiue verhalen door de kinderen gelezen. Omtrent den schoolmeester A. P. LAvujxs kan, even als
vroeger,wordeu getuigd,dathl j# zijueu pligt Lehoorli* jk vervult, Inaar Iaoet tevens de klagtworden herhaald,dat zi jllonderrigt te werktuigelijk is,en hij de gave Iliet bezit om het kinderli ik verstaud door eige n nadenlteu te ontwikkelen. <. # '<-e De tweede leermeester J' acos TuAcltxxs, voldoet eveu eeus ,
,
naar beste krachten aall zi jue verpligtingeu, maar mist alle zelfstaudigheid,en heeft,evenmin als ziju oudere broeder, eett Juist begrîp vau onderwtjzen. Om hetschoolonderwijsteverbeteren,zou i1 & de eerste p' laats noodzakeli jk zijt 't, eoor den schoolmeester A.P.LAuxxxs een '
geschikten plaatsvervanger te vinden. Dit is echter hier niet zonder bezwaar, en zal men voor eene goede keuze het oog elders moeten vestigen, dan op de gemeente van Depok. Daartoe is reèzs het denkbeeld geopperc l door deu zendeling leeraar Goxooluzp,die thans ook lid is der Subltommissie v' an
Onderwijs te Bltitenzorg. Zijne deswege gedane voorstellen zi jn in overweging genomen. De kohten dezer school hebbell gedurendè 1857 bedragen
/'678: waarvoor grooteudeels bij de begrooting der afdeeling Il' ltitenzorg,vaste solnnaen zî4 j' ttuitgetrokkeu.
JAPAUA,
nartikuliel' e é' clpp/ran,J?.L xsz. Deze school werd op ultipo December 1856 nog bezoclt door,zrie Javaauschekinderen, die echter in het begin van het
afgeloopelljaarom onbekenderedenenzijnweggebleven.Daarop heeft de school stil gestaan tot de maaud September, als wan-
ueer zij weder door eenige Javaausche kinderen, meestaluit de omliggepde dessa's werd bezocht, welker getal op ultimo ,
Decemberjl.allellgstot 9 wasgeklommen,van welke 2 jongeusen 7 meisjès. Volgens den genoemden zendeling bestaat er vooruitzlgt,dat het getal later zal toenemen.
De ouderdom dezer 9 kinderen isnaargissing 5 tot15 jarel1,( mgeveerdehelftboven en dehelftbeneden de10jareu. Deze kindeien ontvaugen allen gratis ouderwijs. Drie huuuer ziju kinderen van inlaudsche christenen. De vakken,waarin zi j onderwezen worden, bestaan iu het Javaausch lezen et' tschri jven,rekeuen, zingen en de bijbelsche geschiedeuis, waarin zij over het algemeen goede vorderingeu maakten,hoewel allen metde eezste beginselen moeten aanvanSoxsaswvA.
Demissieiu (leresidentieSherabaq'atotenover deJavaausche christeueu, is opgepragen aan deu zendeling-leeraar J.E. JXIUT-ESMA. Evenwel is de kleine gemeente te kî' ldoekarri l5 palen van Soevabay'k geste 'ld onder het opzigt van een allder zendeling, S.E.llAltTxooxx,te M alang woonachtig.
Onderhetkerkelijk opzigtvau den zendeling Jllu' fuxsua,behooren ongeveer 1300, onderSitloekarvi ongeveer 700 Javanen,
edoopte en ongedooptechristenén ofchristen geziud,over eene oppervl 'akte vau ongeveer 1400 vierkante paleu lauds verspreid wonende.
Alle onclerwijs aall de leerlingen varldeze christen bevolkiug is kerkeli jk, eu van godsdienstigen vorm, volgens de protestantsche leerstelliltgen.
116 Onder die Javaansche christenen behooren ongeveer 185 kinderen, die als leerlingen ter schole kunnen gaan. De Javaansche maatschappelij ke zeden en instellingen,' latenechter niettoe een bestendig ter school gaan, daar de kinderen met de ouders of voor de ouders dikwerf afwezig zijn, het veld hewerken, het vee hoeden -of andere diensten verrigten, en die leerIingen verre uiteen wonen , zoodat er geene scholen met onderwijzers kunnen worden opgerigt, uitgenomen op enkele plaatsen. Een 160 tal woont in de nabijheid van zoogenaamde VOOf""' gangers, hulpzendelingen of onderwijzers (Javanen) en slechts een 90 tal komt ter schole, g~durende 9 of 10 maanden in het jaar, en onder dezen zijn nog 8 Mahomedanen, De standplaatsen der voorgangers, die onderwijs geven in lezen, schrijven , leeren van bijbelplaatsen en hunne leerlingen gelniddeld genolnen, zijn: (christenen). Stad Soeraoaya W"i;joeng nabij id, Sidoekarri 15 palen v,
id~
_Djapanan 30 II II Jjetsari (llabo) Ngeloe (id.) Taroekkan (Jforljoaari) Morljowarno (Mocljoclgo1l{J) Ngoro (ModJoredjo) Mondosewoe (Modjoagongd
2 4 10 3
3 3 9
55 8 5
Zamen gemiddeld aanwezig 102 De denkbeelden bij de Javanen omtrent het onderwijs, leiden_echter tot de meening , dat de schoolkonnis niet boven de landbouwkennis verheven is, De verspreide woonplaatsen laten geene oprigting van ruimer omvang toed Het onderwijs wordt bij de Javanen in de Binnenlanden, - de landbouwers , - mede niet op prijs gesteld; dit is de verklaring van den zendeling.. leeraar zelven. Aan Javanen van allerlei klassen en standen en zonder on.. derscheid van leer, wordt partikulier onderwijs gegeven te S(Je~
ll7
vabay''a door hetaldaar gevestigd departement der z/pkmsterdam-
sche Maatschappij tot Nut van 'tAlgemeen.'' Het ouderwijs wordt geheel gratis gegeven,en bekostigd door de kas van het departement. Het getal leerlingen is ongeveer 100. Gebrek aan fondseu,
door eene vereeniging van 80 h,100 leden bij te dragen,weerhoùdt alle uitbreiding. Daar in de residentie Soerabay''a nog
geene Gouvernements Javaausche scholen zijn opgerigt, zoo is het' volgen: de Subkommissie van Onderwijste wenschen, dat c leze departementale scshool voor 'slands rekening wordeoverge-
uomen. Dekosten zi jn jaarli jksongeveer/ 600: Op de partikuliere scholen van W lltxxlt ettW lTuluxxsz, ont-
vangen eeuige kinderen van Javaausche ambteuarell onderwijs tegen betaling,omdat de totlating totdeGouvernementsscholen
niet dan in bi jzonderegevallenwordtyerleendaanMahomedanen. De onderwi jzer Vax oxs Bxx' r te Grinkee geeft aau eeu aantalJavaansche kiudereu onderwijs in zijne vri je uren, voor eigen rekening. Hun getal is ongeveer 20.
Op deze scholen wordt geen Godsdienstig onëerwi js toegelaAl l e e n ten of gegeven. op de Soerabai jasche departementale school wordt iu het Javaansch en M aleisch met Javaansche, Arabische eu ltaliaansche karakters ondezwezen; op de andere scholen in het Hollandsch of H ollaudsch en M aleîsch. Axsolxa.
Op de gebruikelijk: wijze bezocht de heer B.N.J.RossKoTT, in zi jne betrekking van schoolopziener, de inlandsche christenscholen,bij tusschenpoozen vau eenige maand 'e1 l ofweken,naarma' te dezelve meer ofmillder onder zijn bereik lagen; hield een waakzaam oog over den goeden gang vau het onder-
wi js,en had steeds op den eerstenDonderdagvau iedere maand eene zamenkomst met alde onderwijzers van àetgeheeleeiland ten eindèmeteen iederhunner,aangaandedebelangenzi 9 jnerschoo) te kunnen spreken. Slechts de schoàlmeesters van Ilila er1
Iavieka kouden wegells al te grooten afstand eu het kostbare der rais, aan deze zameukomsten geen deel nemen. Ten einze het algemeen overz îgt vollet lig te houden, volgt , hierolzder het verslâg van den schoolopziener B.N.J.ltosslto' r' r voornoemd, zoo als lletzelve aan de l-loofdkommissie van On-
derqri jsis aangeboden. EENIGE AANTEEKENINGEN YAN MEER ALGEMEENEN AARD UJT HET DAGBOEK VAN DEN SCHOOLOPZIENER.
A' Iethetjaar 18' 56 zijnwijin meor daT1 0e1l Oj3zigt eell g0ltlkkig ti jc lperk ingetreden met betrekking tot het inlandsch onderwijs. Sinds lang toch hacl de behoefte aau een verbetercl reglemeut,bij hetwelk de regten en pligten onzer schoolmeestersmet meer juistheid , werden ' omschreven dan bij de oude instruktie het geval was, zich doen gevoeleu. Vau daar dan ook,dat de maar al te gegronde klagten over de ongeregelde opkomst derschoolkinderen schierop eenmaalhebben opgehouden.
Eene tweede,zeer verblijdende omstandigheid is daarin gelejn, gell, dat de traktementen derschoolmeesterszeerverbeterd zi ell OP zoodanigen voet gebragt, dat men thaus in vollen ernst op naauwgezette p.ligtsbetrachting mag aandringen. W anneer voorheen de schoolopziener delz arbeid des ollder51i J'zers ook al minder bevredigeud vönd,en de overtuiging be-
stond,dat de meester zich menigmaalgedurende den schooltjjd verwijderde, ten einde in de nooddruft vau zi jn arm gezin te vôorzien, mogt men het den man niet al te hoog aanrekenen, iu aanmerking nemende den zwaren, vaak ondankbaren arbeid en de gehbel eu al ongeëvenredigc le belooning. De regeliug te dezer zake getuigt van den ernstigen wJ1 der Xegering, om alle gepastemiddeleu aan te wenden ten ein-
de het volksonclerwijs te bevorderen; men mag dan ook de meest gegroncle hoop koesteren, dat onze scholen eene bli jde toekomst te gem oet gaau.
Mogt ik mi j nog eene opmerking veroorloven,dau zou het ziju om te wi jzen op onze veeltebepèrkte middelen ter voorziening in de schoolbehoeften.
Gelî i k bekend is, werden tleze tot c lusverre alleell gevollt lel! %. #
uit de verschuldigde schoolboeten en dattijgelden, alsmede uit
eellesom vau hoogsten wtl/ ' âonderdp' ? , rl&zz'sjaars,doo' rhet Gouvernement toegestaan uit de stilstaande traktemeuten der scho 'olmeesters van de Zuid-ooster en Zuid-W ester eilaudeu. M aar aangezieu alsnu het noodige is verrigt,om in de suc-
cessiveli jk openvallende vacattlres op die eilaudeu terstouz te voorzien, zoo wordt, gelijk billi jlt en regt is, over de, voor het schoolwezen uitgetrokken som terstonc l bcschikt, en valt mitsdien ook deze tegemoetkoming weg. H et is van hoog belaug hierop de aaudacht te vestigeu,op-
dat bij ti jds maatregelen worden geuomen,oIn il1deze behoafte op deeene of andere wi jze te voorzien; (bereids toegestaan /1000: voorhetdienstjaar1857.)(1) Aangenaam is het mi*i er 11og met een enltel woord gewag ; hi te kumlen maken van eene olllstallt liglleitl, die àau onze klei-
nen in de negori j-scholen veel stofstot vreugde gaf. Eeuige dames te zlm8tevdam wareu c loor de publieke berigten opmerkzaam gemaakt op onze inlalldsche scholen op de
steeds toeuemende belangstellillg voor het onderwtjs, zoo van de zijde vàu het Gouvernement als van het Nederlandsch-zendeling genootschap.
Ztjvoatleu zich hiercloor aaugespoord om ook harerzijds van. harebelaugsëelling te doen bli jken. Eene kist metrijke ge*
schenken voor onze inlanc lsche schoollueesters eu schoolkinderen
wel.d aan mi jn adresverzondeu, doch ging,helaas!onder weg verloren. Naauweli jkshadden zi j hiervan berigt outvaugeu, of eene tweede kist, bevattende kleedingstuklten, volgens opgegeven moëel, vischhaken,messen,P01111el1,Papiel*eto., Wel'd g0-
reed gemaakt, die mi j te zi A i #ne rti #i .. #dbe hoorliti erhand kwam. #k t lk lietonzen kleinen in denegori jeu weteu,dat i1 t zeer veel fraaije dingen voor hen uit Tanah-à7olanda had olltvangen, en .
.
warmeer ze nu eensregt goe: opgepast hadflen,ik eerlang exa-
men zoude komen houden,en zij dan iets moois vau mij zouden hebben. (1)GotzvernementsBeslnitdd. l Octôbcr 1857 No.1.2.
120
Aleu kan zich ligt voorstellen hoe groot de spamliug was
toeu ik mi jue gewoue rondreis deed, eu welke vreugd voor
oud en jong,toen onze geschenken, naarmattvan betoonden ijver en goed gedrag of anëers bij het lot verdeelt l werden. W aren de vriendelijke schenksters getuigen geweestvan de opgetogenheid en blijdschap,die uitzoo menig donker kinderoog schitterde, zi j zouden zich verheugd hebbeu, dat zij in staat waren geweest om metbetreltkelijk geringe middeleu,zeo veel levensvreugde te verscha' fl' en aan zoo vele arme kleinen, aan wie auders zoo schraal een deel van de genoegeus des leveus is toegemeteu.
Na deze algemeeneopmerkiugen zal hetniet olldieustig zij' n afzonderlijk op te geven een kort overzigt van iedere school, alsmede eenige mutatiën in het aantal leerliugen,met den aan-
vang van hetnieuwe schooljaar,alles overèenkomstig art.29 van het reglement voor de maleische christenscholen.
In de nabijheid der hoofdplaatszijn drie;inlandschechristenscholeu,die doordezorgder uitmuutende onderwijzers,alsmede door de gemakkel î#ikheitlvan een gedurig en naauwlettend toezigt,.in bloei jentleu toestand verkeeren. .
GOUVERNEMENTS S0HOOL TE IXATIVE-BESAM.
Deze school staat onc ler de leidiny van den verdiensteli jken de r 2de kl a s s e W . NoI J A, d i e va n N a koe o ve zgeondemvijzer plaatst,hier sinds Jklij 1855 werkzaam is. Door de langdurige ziekte van den torijen onderwi jzer LATuxAluxa., die later gepensionn'eerd,werd, had de school veel geleden,vooral veroorzaakt door het sleçhtopkomen der kinderen.De onderwijzer Xrolza hacldusin den begilme eene zware taak om ouders en kiuderen wederom aan orde en regelmaat te gewèlmen, hetgeeu hem echter door trouwe volharding, soms wel eens onder onaaugename omstandigheden , mogt gelukken.
Deschoolteldeover hetjaar1857 hetaanzienlijk getalvau 2,04 leerlingen, vau welke ùiet minder dan 192 gedeblteltjk
lZ1
zeel' goed, get leelteltjk minder goed lezen, en evenzeer geoefend zijn in alle andere vakken vau hetlageronderwijs. Naar aauleiding van art.29 van het vigereu. d schoolreglement, verlieten in de maaud December l1.15 kinderen deschool,terN
.
wijldaarentegell 26 nieuwe leerlingen werden aangenomen. Het schoolgebouw,ofliever de kerk is ruim en in voldoellde orde. ln het bestaaud gebrek aau schooltafels werd eenigzins voorzien door den aanmaak'van vi .f uieuwe,voor rekeuing j der gemeente, hetwel k echter nog altijd niet voldoende is. De schûolmeesterswoniug is genoegzaam verteerc l door witte mieren. Er zal dus het noodige verrigt moeten worden om
hierin te voorzien, hetgeen thaus niet moeijeli jk zal vallen, aangezien il& den laatsten tijd over geheel het eiland,kerk-en schoolgebouwen zeer verbeterd en een vrij groot aantalzelfs geheelnieuw werden opgetrokken, en zulks geheel vrijMr illig door de bevolkiug zelve, die met verstand geleid, zich gaazne veel getroost in het belang harer school. GOUVERNEMENTS SCHOOL TE XOUSSANIWIJ.
DeschoolteNounnanimq.onderdellverdienstelijken onder-
wi jzer ( ler lste klasse CI. I.L.H uwax, telde over het afge-
loopen jaar 235 1. : .4 -k . 1iI', L.. )1i,onder welke 45 scholiereu der lste klasse, die goede vorderingen gemaakthebben, en gaf over het geheel genomen,reden tot tevredenheië. ( Ik December ll.verlieten 33 leerliugen de school. Daarentegeu werden opgenomen 42 nieuwe leerlingen, zoodat over
hetjaar 1858 het aantal leerlingen bedraagt 244. ln aanmerking nemende den aauzienlijken afstand,die eeu deel der kinderen hebben af te leggen tma ter school te komen,was de opkomst bevredigend, beter zelfs dan dit ooit te
voreu het gevalwas. Zelden voud de schoolopziener bi j zijue gedgrige scheolbezoeken beneden t le 160,en in den regel 180 kiuderen en daarboven àanwezig. De kinderen der hoogste klasse maakt .e u verblijdende vorde-
ringen,waarbtjhun leerlust dan ook zeer werd opgewekt. Ve-
l2:
lea huuller, die den vereîschten ouderdam bereikt haddetl,
verlietenO11g8Et1'T10de school. Behalvelezeu en schri jveu,(dit laatste alzeer fraai)zijn dekiuderen welgeoefend in hetrekenen,waarin zi j'hetgebragthebben tot den regelvan drieën. Op de kaart van Pale8tina zi ji zi j zeer welte huis,welke kaart door hen,met zeer gebrekkige middelen,vrijaardigwordt nageteekend, zoodat men zich gaal' ne met hezl onderhoudt. Volgens aTt. 22 van het reglement wor4en aan den onder-
wi. ' Jzer toegejtaau twee orang tuwah agama'seu tweemarinjo's te zijner ouderstetming. Door denegorijen XoussAxlwlz,LATOEIIALAT en SXITUALE is daaraan behoorli jk voldaan;doch aaugezien ëeze schoolook bezocht wordt door een aanzienlijk getalburgerkinderen,zoo zou het doelmatig zi jn,dat ook voor de burgerkinderen minstens/4n marinjo werd aaugesteld. H et schoolgebouw is in zeer goecle orde, en het ameuble-
ment insgeli jks. Aangezien bi j art.37 van het reglementgestipuleerd is,dat eene tweede schoolzalworden opgerigt,in zoodalligenegoràjen waar het getal schoolkinderen meer dan 150leerlingen bedraagt,
eu blijkeus het bovenstaande de school.in die termen valt,zoo heeft de schoolopziener de àant lacht der Subkommissie hierbij bepaald,eu welvoornamelijk,omdat een groot aautal kinderen op zoo aanzienlïj .ken afstand van de school (p.m.2ureugaans) wouen. Zeer wenschelijk ware het dus wauneer eene tweede school op een geschikt plmt in het gebergte kon wordertOPgerigt, waardoor aan vele ouders en kinderen groot gemak zoude kuunen worden verschaft. De schoolopziener is van meening, dat eene zekere plaatsop de grensscheiding van N oussAxlvx, LATOXIIALAT en Sxzzuwt, xz gelegeu, en bekend onder den uaam van lsxu ,daarvoor eene allezins geschikte plaats zoude wezen. GOUVERNEMENYS-SCHOOL TE X ARDIKA.
Deze school, c lie onder de leiding staat van den kundigen
en zeerijverigen ouderwijzer der 34 1: klasse P.P.' ll/lsax.oTTa,
'
j.-0 k , 7'' ,
telde over het jaar 1857 vier en nggentig leerlingeu,zi jnde bi jna allen kiuderen vau burgers. De opkomst der kinderen, die otlder de leiding van den
olderwijzer verblijdende vorderingen maaktep was over het algemeen-zeer bevredigend. Slechts in Cle maanden N ovember eù December heerschten hier in hevigen graad de mazelen,
waardoor eeuige stoornis outstond,terwijlde oncleTwijzer zelf li jdende was aall eene verontrusteude borstziektç.
Met het einde desjaars vezlieten 18 leerlingcn deschool, waardoor thans het aantal verminderd is OP 76. H et schoolgebouw ea de schoolmeesterswouing waren beiden
itl zoo slechtell staat, dat het in de daad gevaavlijk Ferd er langer gebruik vau te maken. In N ovember ll. werd dan ook de oude kerk ,alsmede ( le
meesterswoning afgebroken,terwi jlmen thalls drukbezigiseene nieuwe en ruime kerk te bouwen,terwijltevens (le bevolking eelle schoolmeçsterswoning heeft ingehuurd voor eigen rekening,
tot ti jtl ert wijle ook in c1e plaats van het oude huis,een nieuw gebouw ltal worclen opgerigt. OOUVERNEMENTS-SCHOOL TE XUMAH-TIGA.
Van c 1e schoolin deze negortj ottderc 1eleidingvandenmeest x,valt uiets gunrtl gs medetedeelen,alszijndesillds hetjaar 1856 steeds achteruit gegaau. MTeinige belangstelling ter Soulolt .
der ouders, slechte opkomst der leerlingen en traagheië van
(len ollderwi jzer, hebbell deze school,i11weerwilvan het gedurig en streng toezigt van den schoolopziener,tot de millste gemaakt vau de geheele residentie. H erhaalde School-examens door den schoolopziener gehouden ,beloofden wel iswaareenigq
beterschap,maar nu ontstonden ertwistentusschen hetnegori jhoofd en den meester,die,bij alhetgeen ervoorafwasgegaau, het eindelijlt lloodzakeltjk maakten dezen meester door een jeugdigen en kundigen man te doen vervangen,waartoe door den school-opziener en de sub-kommissie vanonderwtjshetnoodige is gedaan. De school telt thans een (lertigtal leerlillgen.
l24
GZNOOTSCXAPS-SUXOOL TS UOKA.
De school te Poka, voor rekeuiug van het Nederlaudsch-
Zendeling-Genootschap onderhouden, is thans in vrij goeden toestaud, hetgeen echter niet weinig zorg eu moeite heeft gekost. De geheele bevolki ng bestaat slechtsuit 126 zielen,zijude alleu burgers.
Geli jk bekeld is, geveu deze menschen, hoezeer vele gunstige uitzonderingen moeten worden erkend,de meeste moeife, met betrekkiug tot kerk en school. Het nieuwe schöolreglement heeft echter ten deze ook kennelijk zeer goed gewerkt. llet gehouden school-examen door den school-opzieuer, gaf meer dan ooit te voren redep tot te-
vredenheid;alleen in het rekenen waren de kinderenachterlijk, terwijlhet schri jveu ook nog welte weuschen overliet. De school telt thans 29 leerlingen. GENOOTSCHAPS-SCHOOL TE GALALA.
De gemeente te Galala bestaat uit 345 zielen, zijnde allen bqrgers.
De school, ouder de leiding van den onderwijzer N.11Ix,IxAslz, wordt door het Nederlaudsch-zendeling-Gellootschal) onderhouden en telt 74 kinderen. In Deqember verlieten 3leerlingen c leschool,terwi jl3nieuwelingeu werdeu opgeuomen, zoodat het getal schoolpligtige kiu.
r
deren voor het loopende Jaar ol w eranderd bli jft. Het gehouden school-examen,waarbij ieder vak vall olAderwijs met de meeste naauwlettendheid werd onderzocht,waszeer bevredigend. llet kerkgebouw, dat tevens voorschoollokaalgebezigd wordt, isin goede orde,zilldeli jk e1l welpnderhouden,hetgeenin deze burgers bestaat,van negorij, wier bevolking uitsluitend vooruitgang getuigt.
GXNOOTSCSAPS-SCHOOL TE W AAIEERO.
De sch -oolin deze negori # j,uitsluitencl c loorburgersbewoond,
wnrt ' lt ()ok doprhetNederlandsch-zendeling-Gennotsékap ollller-
houdeu. Zi j telie over hetafgeloopen jaar 102leerlingen,vaz) welke in December 16 t le school verlieten, doch daarentegen
werden 18 opgeuomen, zoodat het getalthansbedraagt104 scholiereu.
De onderwijzer J,TAxtxATa is een man van vurigen iti er .#v en vromen zin, en vreest geene moeite met deze niet zeer volgzame burgers teregt te komeu. Xvenwel getuigtdeopbouw
van de nieuwe kerk9 en nu laatstelàjk,die van eene nieuwe schcolmeesterswoningj(geheelvèorrekelliug derbevolkiug)van vooruitgaug. H et gehouden examen voldee; wel is waar niet in alle de:len$ maar wastoch veelbeter dan vonrheen. De behandeling .
der kaartvan Pale8tina,iu vertau; mett ' leBijbelschegeschiedenis, was uitmuùtend.
RXNOOTSOEAPS-SOSOOL TX YEGOXIJG AMA. Tusschen de hegori jen Taaq' Jdrpen Pannoligteeneltampong, door christenburgers Lewoond, die tot dus verre uiet iu het bezit waren van eeue school. Zoo goed en kwaad als het ging$zonden de ouders hunne kinderen eene eùkele maalnaax
deschoolte P' a8' îoofweluaar Vaaù' âevo. lndedroogemoesson giug dit nog eenigermate,doch zoodra in den regentàjd de rivieren begonuen te zwelleng werd het gevaarli jk de kinderen deu laugen en eenzamen weg alleen te laten gaan. De behoefte aan eene eigene school deed zich dus driugentl gevoelen en ua daaromtrent de goedkeuriug vau het bestuurverworven te hebben, ging de schoolopziener er toe over voor re-
kening van het Nederlandsch-zendeling-Genootscïlap aan het dringend verzoek der betrokken tmders te voldoenj door een
jeugdigen en kundigen ouderwijzer aan testellen,nadatde burgers zelven,in 111 nt' rc1. :1-' -11 K i1;zf .t .. L.kortenti jd$eenruil u schoolgebouw hac lden opgerigt. 111 de maant l Augustus wezd de school geopend met36 kinderen, wier getal thaus tot 41 geklommeu is. ln de maauë October werd de school A'oor de eerste maal f loor den school-
.
j.j yjy
Opzieuer Lezocht, t ' Iie toen alles,uaar ç,1IIst:tli(1iy11$ .t1(-)l.1 'n zeel' goede orde vond. GOIJVERNCMENTS S01. IOO1. TE 13ASSO.
Het school-examen alhier iu de maand October gehoudeu, was, over het geheelgennmeu, boven verwachting bevredigend, waarop alleen het zingen eene uitzondering maakte. H et getalleerlingeu Lezroeg 69. Door de oprigting der schoolte 1Yey, .,:.y'' -//' fp,//,waarvauhierboven sprake was, heeft het aantal schoolpligtige kinderen de-
zernegorij belangri jke vermiudering oudergaau. Aaugezien onder cle leicliug van den onéerwi jzer der lste klasse P.PasToxw de school meer en meer dreigde ackter ult
tegaan#achtte de schoolopziener het noodlg hem van tijd tot ti jd een der oudste ltweekelingen vau hetlnstituut toe te voegen, hetgeen zeer gtmstig op deu gang van zaken gewerkt heeft, GOIJVERNEMENTS SCHOOJ/TE IIATOI K;
l4et ar lllier op den 2de October gehouc len examen, llep lu
alle deelen gunstig af, behalve het rekenen,zobdat den i jverigen onderwi jzer der 4de klasse P.Axaltorrw,goezkeuring betrelfende zijn werk kon worden ' betuigd. De gemeente bestaat uit276 zielen,uegori j'sûlgezetenen erl 71 b' urgers, met een gezamenlijk getal van 73 schoolpllgtige ltiuderen.
De kindereu c ler legorij-tewoners komen geregeld iedereli dag ter school. Ten aauzien der burgers laat d(t wel te wen-
schen over,bli jk:nsdeschoolrol,diein iedernegorijdoorden schoolopziener *met zorg wordt nagegaan. Evenwel moet ter verschool liug worzen aaùgeteekend,datde absentie's meedt plaats
llebLen in det' tregentijd, et' l dus d. e kiuderen dezer burgers,
dieop vrîjgrooteu afstanclwonen,uietaltijdderivier(de Sakoela) zonder gevaarkunnen overkomeu. 1z1 de maand December vel' lieten c lrie kindereu c1e school,
l27
terwijldaarentegeu een 9 ta1werd opgettomel),e1tmitstlien (1e school voor 1858 een getal vau 79 leerlingeu telt. Oek hier was de bevolking bezig met den aankap vall hout voor eene nieuwe kerk. GOUVERNEMENTS SCHOOL TE XILIBOOIJ.
llet iu deze gemeeute gehouden exameu in cle maaud October voldeed geenszius. De naar de resideutie Sapavoea overgeplaatste onderwi jzerP.TulLlzal,lx werddeswege door den sclloolopzieller ter verantwoording geroepeu. Door een der kweekelingen vall het lnstituut werd de schoolweder op goeden gaug gebragt. Den, van Boevoe herwaarts overgeplaatsten onderwi:i zer ;er # , eerste klasse,is zeer op het hart gedrukt om het uoodige te verrigten, om deze sclloél vooruit te breugen. De school is sterk 117 kinderen. TJILATJAP .
Eev8te nm tlveede zclpp/. llet iu deze school gehouden examen in de maand September, hetwelk meeT,dan zes uren duurde, viel niet gunstig uit.
De miudere bekwaamheid van.den ouden onderwijzer der lste school, D.MaxupAssA en de gedurige ziekeli jkheitlvau den s c hoo l LATuxAxuwx l z, moeten als de onderwijzer der 2de hoofdreden van deu min gunstigen tbestaud dezer beide scholen worden aangemerkt. De gemeente Allang bestaat uit 959 zielen,fmder welke 2l1 schoolkinderen,verdeeld in twee scholen, waarvan de eene voor rekeniug van het Gouvernement, de andere voor die des genootschaps wordt onderhouden. Ook hier was de bevolking bezig met deu opbouw eener schoone en ruime kerk.
GQUVEXNXXENTS SOJIOOL TE Xà1A11OEsOE.
Den 17 December jverd in dezebloeijendeschool,onder deu tjverigen olderwijzerder zdeklasse E.houxoxllu,ouder eeuen vloed van toeschouwers,school-examen gehoudejz.
1t8
De sckool telt 130 leerlingen,enderwelke48 die zeer vltlg'
legeu,en vallhetgelezelle behoorli jk uitleggiug geven. Ookiu andere valtken vau hetonderwi js,inzonderheid iu de bijbelsche geschiede uis, het rekeueu en zelfs in het teekenen van ka artenr 3 ;
zijn dekinderen zeer wel geoefend. Deze school is in zeer guusti gell toestand, en de ijverige onderwijzer verdient lof en goedkeuring, Alen was er bezig met den opbouw van een nieuw schoollokaal.
GOUVERNEMXNTS SCHOOL TX VALONG.
Het in deze negort gehouden school-exameng op 9 Jtmtj, voldeed in alle opzigtenI volkomen aan de verwachtiug. Lezen,
schrijven, rekenen., aart lri #jkskuude van Pale8tina, bijLelsche -
geschiedenis, zoowel het oude a1s nieuwe testament,inzonderheid ook de reizen van den apostel Pa%tl%t, î et' t kunstmatig gezang,lieteu niets te wenschen over.
Eenige opgeschoten meisjes alleen waren in vele opzigteu achterli jk,zoodat het deaaudachtvan den schoolopziener trok. W eldra bleek bij onderzoekjdat ztjmaar alte vaak deschool verzuimd hadden.
Ook in deze negori j bouwdemen eeneruimeen hechte kerk.' H et schoolgebouw begint er vervallen uît te zien , en de schoolmeesterswoning moet noodwendig vernieuwd worden, Tusschen den regent en den meester J. TaluluAxx bestaat eeue hooggaande spalming.
llet getal schoolkinderen bedraagt 58. lliervallzi jn onlaugs afgegaan 16 en bijgekomen 6;blijft'duseen getalkau 44. CVNOUTSCHAPSSCHOOL TE llA1$ i. Den zqsten M ei was er voor de tweede maal school-examen te Iata.
Volgens deschoolrolmoesten erzi jn 97 kind .ereu,van welke ylechts 68 tegenwoordig waren,wordende de afwezigen a1s ziek
ùpgegeven,lïjdent le aaltkoortyeu eu l noba.
129
llet lezen der lste klasse gaat redeli jk,maal!erontbreekt uog al aan (leu leestoon,ook op de leesteekens worit niet genoeg gelet.
De 2deklassevoldoetook nietbijzonder,evenminals cl.e 3de klasse. Alleenlàjkwordtdescheppingsgeschieëeuisdoordejongste kiuderen zeer aardig verhaald. Over het geheel genomen, maakte de school een mincler
guustigen ùldruk dan voorheeu,waarover de anders ijverige en achtellswaardige onderwijzerernstig onderhouden werd;hij vond zich hierdoor geuoopt in een uitvoerig geschrift tle redenen te
outvouwen,clie tot clezeu min gunstigel toestaud hadden bi jgedragen, eI1in de daat l van dien aard schijuen te ziju,dat bij onderwi jzer en leerliugezlveelverschoond moet worëen. Het aantal schoolpligtige kinderen bepraagt 97,hiervau gjuïen 9 af, terwijl4 werc len opgenomen, blijft dus voor het
jaar 1858 tweeeu uegentig schoolpligtigekindereu. W AAV.
1n deze schoon gelegen negori j,ûp het oostelijk gedeeltedes t we e s c hol e n, de ee ne voorrekening van het Goueilauds,zijn
veruement,ouder(leleidiug van den onderwijzer der 24e klasse D.Tuxlztll'ox met 130 schoolpligtige kinderen; de andere onder
die van t len onlangs herwaarts overgeplaatsteu onderwi jzer des genootschaps B.Lzuxsztxzcl'lz, met 122 schoolpligtige kîudeTell.
lu de maan: October werd bij gelegenheid 4eriuspektiereis vall den sch 'oolopziener i' n deze beide scholen een naauwlettelld examen gehouden, hetwelk bevredigend aiiep- W e1 wareyl er
eeuige vakken van onderwijs,diete weuschen overlieten,vooral bi j( le lagere klasse,doch daarentegen verdienden andere hooge goedkeuring. GOUVZRNEMXNTSSCHOOL TE SOELIJ.
Dett 23 October werd iu deze negorij school-examen gehoudeyl, dat itt iet ler opzigt zeer bevredigend afliep, zoodat het
den schoolopzielter tel laallgeuamen pligt.wasclellollderwîjzer (ler 3de ltlasse J.A.SIA-ALET' I' E zi jne t, evredellheid te ltunuèn betuigen. Kerk en school, en de geheele negori j zieu er bij''eu,even a1s te lFaay'',van zorg zollder ziudelijk uit en gettlig en ortle. .
DeschoolteShelù'teltl11 ltinderen,vanwelkec1e schoolopzicner 109 i11 de scheol aamvezïg vond. GOUATERNEMENTSSOHOOL TE TIAL.
Hetiseen ollLecluidend schooltje,onder deleiding vallden onderwijzer der 3de klasse LoxoTuluou,tellendetlechts 11 ltiuderen;nogtansbleeltbij onderzoek,dat de ltinderen goed voom uit waren gegaan.
Bij de gefnge Levolking zalhet niet gemak-keli jk zi ju het schoelgebouw en de meesterswoniug te herbouwen,hetgeen au(lers drillgend noodïg is,. GOIJVERNEMENTSSCHOOL TE I' IOETOEMOERIE.
Konde bj eene vorige gelegenheid reeds goede getuigenis gegeven qvorden ten aanzien dezer school, in veel hooger mate
is ditthanshetgeval. Dejeugdigeonderwijzerder4de klasse J.R.NAxluolllzheeftzich uitmuntend van zijuen pligt gekweten,en verdient de meeste goedkeuring.
Devoorheeu eenigzins achterlijke doch thans zeer uitmuntende school, telt niet mincler dan 185 leerlingen. Hiervan
werden ontslkgen 17, en 8 nieuwelingen opgenomen, bltjft dus voorhetloopendejaar 176'kinderen. H et school-examen werd gehouden op 14 Augtlstus. GOUVERNEMENTSSCHOOL TE XOETONG. H et school-examen had hie,r plaats op 1 tus en was, , 3 Augus hoewel uiet zoo goed als te H oetoemoevie, over het geheel zeer
bevredigenq, zoodat ook de onc lerwtjzer c ler 2c 1e klasse . J.L. M AITIMOE voortclurend voldoet.
121 llet getal schoolkiuc lerell bedraagt 63, onder welke 10 kiltm deren vau burgers. lu December werd /( ï11 kind ontslagen,
terwijlook slechts p/n kollworden opgenomeu. De gebouwen zi jn in vrij voldoenden toestaud. GOIJVERNEMENTSSCHOOL TE ZEJHARIE.
De school in deze uegorij staat onder de lèiding van den onderwijzer der 3deklasse L.P.TALAIIATU en voldeed btjhet gehouden examen, i n de naaaud Augustus, tamelijk wel, en beter zelfs dan het vorige J -aar.
De oudeouderwï jzer,dieanders geenszins tot debekwaamste behoort,had dus volgeus best vermogen gijntn pligt ïedaau. D e schoolopziener vond in de school aauwezig 25 kiuderen;
bi j heteinde desjaars werden 2 ontslagen en 2 nieuweliugen opgenomen,bli jftdusvoorhetloopendejaàr 25. ExA. Het examen in de maancl December gehouden, voldeed over het geheel zeer wel. De schoolrol toonde een getal aan van 112 schoolkinderen, van welke er 102 tegenwoordig waren. Gedurencle het gansche
jaar was, bltjkens de door den schoolopziener uaauwkeurig geraadpleegde schoolrol, de opkomst der kiuderen voorbeeldig
goed geweest;vandaar dan ook, dat de schoolin bloeijenden toestaud verkeert. ln deze, geli jk ook in eenige andere scho,
len in het gebergte van Llzrlxou, werden eeuige vierstemmige psalmen van LlTztx met vee,ljuistheic lgezongent
Bi jheteinc le c les jaars verlieten 7 leerlingeu de school, wordezlde daarentegen 13 opgenomen, zoodat het getalleerlin-
gen voorhetloopend 'ejaar l16 bedraagt. lloEl toxluz,a.
ln deze negori j bestaat een schooltje onder de leidiug vau den onderwijzer der 3c 1e klasse TuArulAsax, hetwelk niet veel
132
te beteekeuen heeft, als tellende in het geheel slechts 18 leer-
lillgen, die bij het gehoudel z examen iu de maand Jlcember i'n. weinig reden tot tevredenheid gaven. Den onderwijzer ZJ o nde zi jne verpligtingen met ernst door den schoolopziener r het oog gebragt; eenige bedenki ngen en bezwaren, die hi j te zi jner verschooning in het midden bragt,zullen ktmnen wort len weggenomen. Traagheid en welligt nog meer onvoldoende kundigheden bij dien onderwijzer, schijnen echter de redenen van den min gunstigen staat dezer school te wezen.
I
GOUVERNEMENTSSCHOOL TE KILANG.
De school is in zeer bloei jenden toestand, waarvan de uitkomsten van het gehouden examen getuigenis gaven. Zijstaat onderdeleidingvandenonderwijzerderlsteklasseS.J.Kyuzaou een volijverig en kundig man,wien hetden schoolopziener aan genaam was van zi jne tevredenheid te kulmen doen blijken. Ook in deze negori j werd ' eeneieuwe,nette kerk gebouwd. GOUVXRNEMENTSSCHOOL TE AV KOE.
M et uitzondering van het schrift, dat minder goed is dan iu andere scholeu, voldeed het examen in alle deelen aan de verwachting.
Zi j staat onder de leidiug van den kmldîgen en jeugdjgen onderwijzer der 4de klasse J. M. M. A. 1'. A1. IAI,Iw11JAI,,die zich met den meesten i jver vau . zijnen pligt heeftgekweten.
De schooltelt72 kinderen,waarvan bijketeindedesjaars 3 den vereischten ouderdom bereikt hadden om dezelve te
verlaten,terwi jl drienieuweleerlingenwerden opgenomen. llet schoolgebouw is in goed onderhouden staat. GOIJVERNXMENTSSCFIOOL TA I-IATALAAI.
Dezeschool,onder de leiding van den onderwijzer der 2de klasse J.Lar pvuxltv,is iu bloeijenden toestaud. Hethiergehouden schoolexameb op 8 December,voldeed boven verwach-
ting. :ij telt 84 leerlitzgen, van welke er 11 ontslagen en
l33
10 nieuwe opgenomen werden, zoodat met Jauuarij 1858 (le school geopend wordt met 83 school igtige klnderen. zpl So,A-oI-ATAs.
Een uitmuntend schooltje,onderdeu jeugdigen ouderwijzer der 4de klasse S.M . SAltlxwxlzLLA. Op de vraag van den schoolopziener, hoever de kiuderen
gevorderd waren iu het rekeueu,kreeg hij ten antwoord:dat hij vragen kon wat mogt worden goedgevonden,aangezien de kinderen ieder vraagstuk zouden kunnen oplossen. Ofschoon dit nu wel een weinig stout gesproken was,zoo werden toch de schoonste proeven gegeven vau de vlugheid en den i jver dezer aanvallige inlandsche kinderen. H et later gehouden besloten examen voor de Gouvernements lagere school te Am.
boina, hetwdk mede door den schoolopziener,in zijne betrekking van lid der Subkommissie vanOnderwi jswerd-bi jgewoond, gafde meest doorslaande bewijzen,dathet onderwijs in menige iulandsche school,even hoog en welligthooger staat dan dat voor vele kinderen in L' uropa.
Ook in de bi jbelsche geschiedenis, zoowel in het oude als nicuwe testam ent, waren de kinderen zoo ervareu, dat ze op
schier geene enkele vraag het antwoord schuldig bleven,en was dit ook al eens het geval, men had hen maar even op het spoor te breugen, om hen een aaueeugeschakeld verhaal te hooren geven van hetgeen gevraagd werd. Het getal schoolkinderen bedraagt slechts l7, waarouder 2 kinderen van burgers.
ltxsloxxr rlx HITU..
111 de tweede helft der maancl September begaf de schoolopziener zich uaar de residentie H ila teu eiuc le er school-exanaell te hotlden. De school der hoofdplaats aldaar Lestaat voor het meeresdeel
uit Malqomedanen, terwijl de chrsstengemeente slechts telt l35 zielen, zivjnde alleu burgers.
De schoolwasonzer dellvorigen onderwi jzerM.Txllupxoxzz in zeerachterli jken toestand. Op de daartoe gedane voordragt, erlaugde de oude man een
eervolpensioen,terwijldeschoolopziener een derjeugdige onderwijzers van hetInstituut voor rekening van het zqndelingïenootschap derwaarts zond.
Door dezen maatregel nam de school spoedig toe,als stijgende van 18 op 30 leerlingen. De jeugdi ge onderwijzer, waaromtrent ook de Assistent-Resident de beste getuigenis gaf, was et nog niet lang genoeg werkzaam geweest om de school
op diehoogtetebrengen, alsvele audere scholen zijn,maar de grondslagen voor een goed en ordeli jk ouderwi jswaren ge-
,
legd, en droegen reeds eenige vrucht. Van onderscheidene zi jden werd den schoolopziener verzocht
om toch den onc lerwi jzer niet van daar weg te nemen, gelijk zich daaromtrent een ongegrond gerucht had verspreid. LA=Ix. IE.
Van Hila vervolgde de schoolopziener zijne reis naar de,op 8 ureu afstands gelegen negori j Iarikie,alwaar opden28September school-çxamen gehouden werd, waaromtrèllt alleenltjk valt aan te teekenen,dat ten aanzien der lste klasse,belang-
rtjke vooruitgaug was te bespeuren, hetgeen minder het geval wasbi j de 2de klasse der leerlingen. Over het geheel genomen, is de school'onder den tegellM'oordigen ond 'erwijzer LALAPUA beter dan voorheen, maar kall toch nOg geenszinswedi jveren metvele audere scholen,die in iecler opzigt hooger staan. Aaugezieu de schoolopziener hetgebrtlik volgt,om gedurende het examen alles met ltorte woorden,maar naamvkeurig op te teekenen,wat er gedurende het onderzoek voorvalt,zoo bestaat de lllt ., ' gel' i k-lleicl, zich van vddr of achteruitgang der .j
schoolvolkomen te overtuigen. RESIDENTIE SAPAILOEA. GOUVERNEMENTSSCHOOL TERHOOFDPJ,AATSSAPAROEA enTHIOUW.
Voor ( le dîgt bïj elkauder gelegen nègorijen Shparoea eu
125.
Tlr lpzr' ? , p bestaat slechts p/ne school, onder de leiding vau den, k
om zi jn karakter en igver achtenswaardigen opperschoolmeester J.,H.NAxraoulz. Hij wordt bijgestaan door eenen zoogenaanAden onaloopenden schoolmeester, alsmede t loor eellige 0ndernleesters uit de oudste leerlingen gekozen ,en door eeuige s. Hierdoor alleen is het mogeli jk, oraug toewah agama' aan het groot aantalki nd 'eren een eenigzins volc loend onderwijs te geven. Door dit steeds aanwassend getal leerlingen,hetwelk niet minder dan 289 bedraagt, is dàn.ook het schoolgebouw veel
te klein geworden,zoodatde f mclerwijzer zich genoopt zag, een gedeelte van zi jne,nog al ruime wouing af te staan, tbn einde voor zijne schoolkinderen plaats te viuclen. Het oude schoolgebouw alsnu ook bouwvallig geworden ztjude, zoo is tloor den Assistent-Resident van Sapavoea besloten eeu le nieuw schoolgebouw te doen optrekken, hetwelk voldoent ruimte aanbiedt. GOUVERNEMENTSSCHOOL TE ()lJW. Staat onder de leiding van den vert lieusteltjkel'onderwijzer J.KulluwAëzu. De opk o ms t de r l t i ude ren was goed geclurende ,
het geheele jaar voldoende,uitgezonderd Li jhetinvallenvan deu nageloogst, waardoor eenige stoornis ontstond,en aanleidiug gaf
tot geschil tusschen het negorijhoofd en den ouderwi jzer. Van wege deze en andere oneenigheden heeftthans de onderwijzer aanzoek gedaan om naar elders overgeplaatst te worden.
De school telde over het afgeloopen jaar 20.4 ltiuderen;met het eindedesjaars verlieten 21 leerliugen c 1eschool, terwtjl 13 nieuwelingen werden opgenemen; bli jft c lus voor het loopendejaar196 leerlingeu. UIUI.AT>I.
De Gouvernelueutsschoolin deze negori j staat onder de leidiug van den A'(' 1' I 1i'llp,t$ . ' . 1ii1t. 'ltonclerwijzer der 3de klasse . T.P. ltullulaxslà'. De opkomst der,kinderen over het afgeloopen
iaar was tameli jk wel. Door del' t invalleuden nageloogst ech-
136
ter werp op den 21 November het onderwijs gedureuc le bijua eene maand gestaakt. De schoolmeubeleu lateu te wenschen over, vooral zou noodig zijn de aanmaak vau nog een schoolbord en eene kast tot
berging van schoolbehoeften. Het aantal schoolpligtige kinderen bedroeg over het afgeloo-
pen jaar 147; bij het einde desjaarsverlieten 26 leerlingen de school, terwi jl slechts 12 kinderen werden opgenolen, waardoorhetaautalkinderen'voorhetloopendejaarbedraagt133. .
Sxaulz-soaalz.
ls voortdurend iu bloei jenden toestand onder den onderwij-
zer derlste klasse (titulair)S.L.Fzuoxls',waaromtrentwijders niets van eenig belang valt op te merken. De school telt136 leerlingen. PApxxuw.
Deze school, onder de leiding vau deu kundigen en tevens
i jverigen ouderwijzer F. SAEVPAI.A, is voortdurend in zeer voldoenden toestand.
Ook het schoolgebouw en de schoolmeubelen zijn in behoorlijke orde. Het aantal schoolki nderen bedroeg overhet afgeloopen jaar 1.28. In de maand December verlieten 13 leerlingen de school, wordende daarentegen 10 opgenomen, zoodat het getal schoolpligtige kinderen thans bedraagt 125. Boolz.
Deze school, f mder het bestuur van den ouden ondeN ijzer ' W'ATTIAIZXA,steeds achteruitgaaude,zoo moest ereindelijktoe worden overgegaan den ouden man voor pensioen voor te drageu, hetgeen hesa,na eeueu onafgebroken arbeid van bi jz a l wo r de n. na 30 jaren,gaarne gegund
Tn ztjne plaats werd naa: deze negorij overgeplaatst de 011derwtjzer der 3de klasse P.Llzalrlrklz, De school tel: 1l3 peerlingen.
137
TOXHAHA.
De school in deze gemeente verkéert voortdtlrend in zeer bevredigendeu toestand, onder den verdiensteli jken onderwijzer der 2de klasse NAuuxculz. De school telde over het afge-
loopen jaar 197 leerlingeu. PAXTIKIJLIERE SCHOOL TE KAMPONG X AHOE. In weerwil van toellemende ligchaamszwakte, houdt de hoog
bejaarde weduweLATUMAHIXA zich nog altijd methet onderwijs van een 40ta1leerliugeu onledig, doch vindt thanshulp in eene harer dochters, die de moeder getrouwlijk ter zijde staat.
Toen biti eene vroegere gelegenheid,deze school door den ;
schoolopzienerinpersoon werd bezocht,vond hij de schoolniet slechts iu goede orde,maar ook patde kiuderen zich door zin-
deli jk en vljendeli jk voorkomen onderscheiddell. Gelijk reeds bij eeue vorige gelegenheid is medegedeeld, heeft de waardige vrouw zich gedurende eene langereeksvan jaren metharen verdienstelijken arbeid onledig gehouden, zonder eenige belooning. Later wer: (le schoolopziener in staat gesteld haar
jaarlijks een kleiu geschenk in geld te doen toekomen voorrekening van het zendeliug genootschap, terwijl ri j in den laatsten ti jd ook van de zijde van het Gouvernement bewijzen van belangstelling mogt oudervindea door het toekennen eener
geldelijke belooning.
IHAMAHOX.
De school staat onder de leiding van den onderwijzer der 2(le klasse D .SIzAuAzA,en verkeert over het geheel genomen, in bevredigenden toestand,hoezeez dan ook uiet behoorende tot
(le beste scholen. Zij telt 195 leerlingen. N oLl,oT>I.
Xeue uitmuntende schooloudereeneu verdiellsteli jken onder-
l38
wiizer,zijndedejeugdige schoolmeester der4deklasse, J.Cu. N axyuoltlz.
Voorheen liet de opkomst der kindereq in deze uegori j nog al te weuschen over, doch is thans zeer voldoende. De school telt l98 leerlingen. ITAwAKA.
Deze school staat onder de leiding van den onderwijzer der 2de klasse M . P. LA' rupllltlssA.. Het aantal schoolpligtige kinderen is echter afgenomen; in 1856 bedroeg dit l72 leerlingen; over 1857 was het verminderd op l66, en nadat nu in December een 3Otal leerlingen de school verlieten, waarteg0X slechts 14 Mrerden opgenomen, toonde de schoolrol alsuu een getal aan van .150 schoolpligtige kinderen. ,
PoxTo.
Deze school staat onder de leidiug van deu onderwijzer der 3de klasse J.L.W aipTlxxxa,een even kundig alsïjverigman.
Overhet afgeloopen jaartelde zij121 leerlingen,vau welke pén kwam te overli jden. Twaalfleerlingen verlieten de school,terwijl een 15talwerd opgenomen, blijvende dus het aantal leerlingen voor het loopendejaar 123. De opkomst der kinderen liet veel te wellschen 0Ve1* vooral
des Maaudags en Donderdags, zijnde passardagen te Sl apavoea, bij welke gelegeuheid vele kipderen door hunne ouders uaar de hoofdplaats gezouden worden, om eenige kleinigheden ter markt te brengenq Aangqzien men hier voor eeu grootgedeelte
met behoeftige lieden te doen heeft, kan dit bezwaarli jk tegeu ïegaan worden.
De leermiddelen zï jn hier,'gelijk overal elders,nog niet in voldoendenvoorraadvoorhanden; ook het ameuLlementdersclzool laat nog wel te wenschen over.
HARIA.
Deze school,onc ler den onderwijzer del'2deklasseS.l' luxou,
139 IS In
bevredigenden toestand, alhoewel de opkomst der kinde-
ren nog al te wenschen overlaat. Er zijn dagen, dat van de 234 schoolpligtige kinderen , slechts 90 en zelfs nog minder
aanwezig zijn, Inlancl8che Chri8ten8cholen op net eiland Haroekoe. HAROEKOE En SAl\tIETH.
De toestand der school is bevrec1igenc1. Ret getal schoolkinc1eren bedraagt voor het loopende jaar 185. Ox.s. De school staat onder den onderwijzer der 3de klasse A. So... :PI~ANrr; zij telde over het afgeloopen jaar 135 kinderen, onder welke 43, die zeer goed, en een 25tal, die minder goed lezen. Ook in het rekenen zijn de oudste leerlingen gevorc1erc1 tot den regel van drieen, en voorts in al de vakken van onderwijs , c1ie bij de tafel van werkzaamheden zijn voorgeschreven. De opkomst van het grootste deel der kinderen was vrij wel, doch oak hier , gelijk in menige andere negorij, vindt men drossers , die men bij het binnentreden der school al ligt onderkent aan hunne verwilderde en verbrande aangezigten. Wanneer nu de onderwijzer zijnen pligt betracht, dan brengt hij deze kinderen op de lijst dor afwezigen, hetgeen echter niet zelden aanleiding geeft tot oneenigheid tusschen den regent en den schoolmeester , gel\jk dit hier oak weI eens het geval was,
De school telt voor het loopende jaar 137 leerlingen. WASSOE.
De school staat thans onder de leiding van den onderwijzer der Zde klasse J. S. NOIJA, en is alsnu een beter tijdperk ingetreden. Er heerscht eene goede verstandhouding tusschen den regent en den schoolmeester, hetgeen voorheen, onder den vorigen ouderwijzer TOMASOUW~ veel te wenschen overliet, De opkomst del' kinderen is zeer bevredigend.
14()
ABolBol.
De school staat onder de leiding van den onderwi jzer der 3deklasse L.J.RxAwxRc, die,hoezeer als schoolmeester geen
besten naam hebbende,desniettemin zijne schoolnog alin tamelijk goede orde houdt. llet aantal schoolkiuderell is eenigzins toegenomen, tellende
voorhetloopendejaar145. KAsIoE.
In het Fgeloopen jaar geraakte de onderwi jzer PATlwxëlu met den regeut dezer negori j iu hooggaande twist, waarvan
de oorzaak in dronkenschap moet gezochtworden. Bij het ingesteld onderzoek bleek, dat vde meester zich niet betal uelijk
had gedragen,hoezeerdan ook hetnegorijhoof) mogeli jlteven veel schuld had.
Aangezien echter de negorij's schoolmeester, op wien zoo groote verpligtingen rusten, onmogelijk eenig blijvend nutkan stichten in zijne gemeente, walmeer ziju wandelItietis gelijk het behoort, zoo moest er, met terugzigt op de ongunstige
antecedenten van dezén onderwijzer, toe wordep overgegaau hem voor ontslag voor te dragen,waaraan ook gevolg is gege-
ven bi j besluit van den Gouvezueur der M oluksche Eilanden dd.13 November 1857 No.
Thaus is naar deze negorij overgeplaatst een jeugdig en #
ktm dig onderwilozer der 3de klasse A.F.Alkxuuc' l,u, die echter,
na er naauwelijks eeue maand werkzaam te zijn geweest,reden meent te hebbeu, zich over het gedrag van. het dorpshoofd te beklagen. 1-loxl,Aluzol.
De schoolin deze negorij is geene der bloetjendste, aangezien de oud: onderwijzer Kox, ruTl' lz uiet meer op de hoogte van den tijd is., Men kan echter zulk,e meesters, die buiten schuld nog zeer achterli jk zijn, bezwaarlï jk door auderen doen
vervaugènyterwi * j .lzi # joo' ktuog tejong en ltrachtig' zijn,om te
wordeu gepensifmueerd. Ook houdt deze onderwijzerin zijue sqhoolvrij goede orde,hetgeen in eene dchoolsteeds van veel belaug is.
Inlanhcâe f/ lzït yfdfzc îclp/dzl py âet :ïJJzzl# N o' lt88alaut. SILA xx Lxlxlrox.
Aangaande deze school, onder de leiding van den onderwijzer der 3de klasse J.L.HxHAxlssa, valt niet veelloFelijks te vermeldeh. Volgens de eigen opgave van dert schoolmees-
ter is niet opgevolgd hetbepaalde bi j art.33 van het schoolreglement, vermits in stede van.eene maand vacantie aan kin-
derenbovendeachtjarettoud,bi j e' legenheidvandennageloogst, veel langer vacantie is gegeven. De gewone vacautiën hieronder begrepengheeft de school niet minder dan 70 dagen lang
ledig gestaan. De schoolopzieller achtte het van zijuen pligt de aandacht der Subkommissie hierop te vestigen,met dringend
verzoelt,een behoorli jk onderzoek te doen instellen.
Deschoolteltvoorhetloopendejaar 97 leerlingen. TITA.wAA1z. De school in deze negori j is in bloetjenden toestand. De oude geheelbliude meester l-lululsxyuAx op zi jn verzoek ïeP6nsioueerd zi jnde,werd zijn zoon Jusol,kweekeliug van het 111-
stituut, in de plaats des vaders benoemd als onderwi jzer der 4de klasse.
Deze Jusoz,,eenuitmuntendjongman zijnde,zoowelwatzijne ltunde als karakter betreft, zoo is het te verwachten ,datdeze
schbol eerlang zeer zaluitmunten, te meer omdat de negori j het geluk heeft een' belaugstellenden regent aan het hoofd te hebbeu.
Hetaantal schoolpligtige kindereu is aanmerkelijk toegenomen en teltvoor hetloopendejaar 225 leerlingen. ABoxsot,
De sc/ool staat onder c le leiding van den (mderwi jzer der
142
eersteklass: J.A.Maxustxa. Hi j heeftnagenoeg 80 jareu dienst,t locllisniet metzijnen tijd vooruit gegaau,zoodat het hem aan de kuudigheden maugélt, die thans iu eenen inlaucl-
schen onderwijzer gevorc lerc lworden. De oude man doet echter zijn best, en men dient dus een weiuig geduld methem I
te hebben. H et getal schoolpligtige kinderen voor 1858 bedraagt 117. Axoox.
Staat onder de leiding van den onc lerwijzer der 3de klaste J.W ATTIMENA, die wel is waar geen de< kundigste is, maar
naauwgezet zijnen pligt betracht. De opkomst derltiuderen over hetafgeloopen jaarwasredelijk wel,zijnde het getalschoolpligtige kinderen van 66 met
4 vermeerderd voorhet loopendeJaar, niettegenstaande in de maat'td December 5 leerliugen de school verlieten. AMXTJI.
De school in deie negorij is bevolkt door nîet minder dan 235 leerlingeu, die door de goede zorg van denbelangstellqndezl
regent,getrouw ter school komeu. De onderwi jzer der derde klasse lluxox vervult getrouwli jk zijnen pligt, doch klaagt over zi jn'al te zwaren arbeid. H et zal eeue weldàad zi jn voor deze en ancleretalri jke scholen, wanneer aan haar ten miusteuog tweeonderwijzersworden toegevoegd, ofwel, gelijk het reglemellt voorschrijft, aan de bestaande school nog een tweede meester worde toegevoegd. N AIUAHIJA. Deze schopl staat/onderden onderwi jzerder 3de klasse J.1/. Xxawaav. De ouderwi jzer klaagt zeer over de slechte op.
komst (ler kindereu, waardoor het hem oumogelijk is zijne school op 'die hoogte te brengen, als waarop vele anderen staan. Het gering aant>l ltindereu, clat eenigzins gezegc l kan
worden tameli jk te kunnen lezen,strekt er vau ten bewijze. Hetaantalschoolpligtigekiudereu îsinmiddelsgestegeu töt102.
143
StTenge handhav'iug vap het reglement za1 hier hoog noodig 5Yeze1l.
Inlanh câe 6/ J, 0.ï, yJ:Cz, ycJp&zJ op de S:I' JJJ-ZI. ,J' vaî' tJcJ eiland Cevam. .
ASSISTENT-RESIDENTIE I-IILA. XOKKIE.
Deze school, die door het zendeling-genootschap onderhoutlen wordt, was si nc lsvelejaren in, kwi jnenden toestand. De ltostbare e1l teveus moei jelijke commtmikatiemet dit gedeeltevau Cevam ,waren oorzaak van het geLrekkig toezigt,dat over de school kon ehouden worden, waaraau ook voor een groot gedeelte (leze min gtmstigen staat van zaken moet worden toegeschreven. Thans echter begint ( leze school laugzamerhaud vooruit te gaan, zoo zelfs, dat' het aantalschoolgaaudekinderen, dat voor-
heen 18 )t20 bedroeg,tot40 isgeklommen,en we121 jonensen 19 meisjes. Voor zoo ver de communikatie dit gedoogt,laat de schooloyziener zich iedel'e maanc l eeu afschzift der schoolrol bezorgen,
waaraan dan ook door den onderwi jzer P.IIIJX. A behoorlijk wordt voldaau.
Uit deze schoolrol bli jkt, datx de opkomst-der kinderen in het afgeloopen jaar bijzouder goec l was. Plxox,Toxoxxox xx ETTIZ.
Deze drie gemeeuten hebbelltmet elkander slechts eene school, c lie ouder d,e leiding staatvan den onderwi jzerP.W .RIKIXAHU. t o e s t a ud. De schoolis in tamelàjk goeden De regent vau L' ttt) '' heeft aauzoek ged>an om eene eigene
school, aaugezieu het voor de kinderen zijuer negori j door t le onveiligheid der wegen, wegells stroopencle x, l.lt1 lel' eît, op den duur uîet is vol te houden cle kiuderen zoo ver van huis naar c1e school te zeltden.
144 ASSISTXNT-MXSIDXNTIE SAPAROXA EN IIAROEKOC, K AAIJBOBO.
H eeft eeue uitmulitende school onder eenen ktmdigeu onder-
wijzer der lste klasse,A.A.Mvslixu, tellende 171 lèerlingen.
Bi jzonderheden van eeuig belaug, vallen hieromtreut uiet mede te deeleu. W aalzsaxox.
De opkomst der kittderen in deze school was in het afgeloo-
penjaarbeterzan voorheen. Het schoolgebouw, even alsde schoolmeubelen zijn in zeer slechten staat, en behooreu meer erustige maatrbgelen genomen te worden, om hieriu te voorzien.
De schoolstaatondezde leiding van den onderwijzer E.AIAxunu' ru, telt 25 leerlingen, en wordt door het N ederlandsch zendeling-genootschap ouderhouden. H AToxsoxa.
De schoolin dezenegorijisintamelijkLevredigendentoestaud, onder dienverstandenogtans#dat zi jook allijdtaan heteuvel, waardoor de meeste scholen op Cevam zoo verre achterli jk zijn en blijven in vergeli jkiug metdie op het eiland Ambost,nameli jk voortdurend desktmdig toezigt. De onderwi jzer der 3de klasse J.l-lxrvAluza doet zi jn best om leerlust bij de kinderen Dp te wekken,en hun het schoolgaan aangeuaam te maken, en zulks niet geheel zonder gelukkig gevolg. Het schoolgebouw is een weinig ruimer gemaakt,
doch nog alti jd te kleiu om de 87 leerliagen behoorlijk te kunnen plaatsen. lat dezeonBij den schoolopziener zijn ldagten ingekomen,(
derwi jzer zeer dikwerf de maandelijksche zamenkomsten van tle onderwijzers der afdeeling verzuimde. Bi j onderzoek bleek,dat deze onderwi jzer in zoo verre te verontschuldigen was, datde
145
l' cgeut niet behoorlîjk geznrgp had voortransportmiddelen,ep
'
@
k
welke omstandigheid ( le aalldacht is gevestigd.
De ouderwijzergevraagc l zijude,om welke I' eden hij dit alles verzwegen had, tot dat de (yperschoölmeester van Ifaroekoe
klagten inbragt, zoo antwoordde hij, 4at ( l: toestand eens schoolmeesters op Cevam schier ouhoudbaar was, wanneer hàj iu onmin leefde met den regënt, hetgeen stellig het gevolg
zou zi jn geweest, wanneer hij zich bi % iden Assistent-ltesident .'
over dit verzuim van ( len regent beklaagd had,
Kaxaulax xx SEltuawax.
Voor cleze twee uegori jeilgdie naastelkattder liggell,bestaat sleqhts eene school,ï die 141 leerliugezl telt:j H et sclzoolgebouw is il1 goeden staat,,de schoolbauken ZJ k*R in voldoenden voorraad aangemapkt, slechts (mtbreekt er nog
een zwart bord en eene kast, zoo als dit bi j het reglement is voorgeschreven.
De onderwijzer MusTaxu,die hier sinds Jultj1856 werkzaam is, heeft er eelle zware eu moei jelijke taak. Door de weiuige belangstellillg tler otlc lers in het onc lerwtjs, en dewei,
zligç medewerking vall den regeut, die wel eens in tegenwer-
king ontaardt, zi jn ( le ltinderen uiet aan geregeld schoolgaan te Mrelmeu. Demaoeurïlfsj(afgodspriesters)diein alleuegorijen op Cevam nog in groot aanziell staan,werken op htmne beurt
ook den onderwijzer tegen,aaar ze maar kunuen.Ook de taal is eell groot beletsel, spoed 'ige vorderingen te kunnen maken. W amleer de kinderen op 6 jarigen leefti jd ter school
komen, verstaan zi j geen woord maleisch, welke taal alsdall op schoolalseenevreemde moetworden aangeleerd. Kwamen ntl de killderen geregeld ter school, dan zoude deze zwarigheid
spoed'ig te overwirmen wezen, maarbij het slordig schoolgaau is dit een moeijelijk en langzaanhwerlt, e11dat bij het ozlderwi js voor d. e ltindereu veelverloren moet gaall,en nietbegrepen Mrordt, is dtlidelijk, dewijltoch het ouderwijsiI1 de mal:ische taal ï0ï0V0= M'ordt. W are uu .nog maar deze bahasa, 10
l46
Oj'iulaudschetaalj langs de gelleele kust geli jk, dalz zöu meli er.toe kunnen overgaan, ( le inlandsche taal ook op de scho-
len toe te laten,en er zelfs onderwijs in te doen geven, maar aaugezieh deze taal op Ceram zelf onderling zoo zeerverschilt, dat het volk ' elkander'slechts gebrekkig en zelfs in het geheel uiet verstaat, zoo valt ook daaraan volstrekt niet te denkçn. Daareuboven bestaat nogN op Cevam het misbruik, dat uiet
al de kinderen der negorij ter school komelz, maar een g' root deel, zelfs de helftweleens van alle onderwijs volst. rekt verstolken blijft.Xenvader bijv.die 4zoons heeft,zendt er 2 naar school, terwijl de 2 anderen volstrekt niet ter school mogen gaau,maar op 12 en 14 jarigen ouderdom doorden maoemin, diep in h'etbosch naar hetafgodshuis,(rumahkakiun) gebragt wqrden, om getatoeëerd, en onder vele afgodische plegtîghedell in het kakian-verboud te werden opgenomen. Vermits nu nagenoeg dehelft derjongeusniet ter school de bosschen ronddwaalt, zoo ïaat, maar in de negorij en in ' is ligt na te gaan,hoe groot de verzoeking is voor de schooljèugd om het schoolgaan te ontduiken,daar zij het als ltiuderen toch heel wat aangenamer vinden rond t' e slenteren, dau in eene bedompte school te zitten. Dit misbyuik moet vooral
aan den invloed dermaoewïn's worlen toegeschrrven, en het
zou eene wenscheli jke zaak zi ju,wauneer de invloed . dier menschen werc l tegen gegaau, doch lpngzaam en voorzigtig zal dit moeten geschieden, want door met ruwe hand aan te vatten, zou men slechts tot grootere geheimzinigheid aanleiding geven, de zaak van gedaante verandereu,maar niet verbeteren. Cevam is een schoon en vruchtbaar land,maar de woestheid
erthetgrenzeloos Lijyeloofzi jner bewlmerszullen èrl aan zendelingen èn aan meesters veel moeite even om er degelijke verbetering,die iets meer is dan schiju, tot stand te brengen. Edoch met goeden wil en volharding kri jgt men.veelgedaan, en daarom wordt er vau de beschikbare middelen een goed gebruik gemaakt. Berigtgever heeft zich deze kleine uitweiding veroorloofd,
flie hoezeer in stri jd met Gouvernements voorschriften om-
147
trent c le zamenstelling vau de verslagen over het ollderwi s, -j
waarbij bevolen ishetweglaten vau redeneringeu en beschouwingen, en het vermelien all//n van. feiten in vergelijkiug, voor zoo verre die betrekking hebben op vroegere feiten, ten
eirlde de reden aan te Wi jzen,waarom ( le scholeu op Cevam over het geheel genùmen verre achter staan, bi j die van Amàpl'ztK en Saparoea. TlloxluAlux.
De onderwijzer dezer schöol-J.AxAx. oTr . fA geenzins een de' r kunigste zi jude,zoo muut de 'ze schoolnietuit. Deze ouderwijzer isin vele vakken van het onderwijs zeer achterli jk,en desniettemin zeermet zich zelven ingenomen,doch dewijl de man voorheen eenige dieusten heeft bewezen, zoo heeft taen geduld met hem. R oylxAxx.Alz. '
De ouderwijzer dezer negori j 1?. A/ fAxuytcTu werd op zijll verzoek naar het eiland H avoekoe overgeplaatst, en vervaugen
qoorëen onderwijzerder4;e klasseB.WATTIMXNA. H et schoolgebouw is in goede orde, ook is er voldoende de schoolmeesterswoning voorraad van banlteu en schrijfbordeni . bchter is in vervallen toestaud,èn vereischt dringend herstel.
Ook zijtlin deze negori j nog piet aangesteld de oraug toewah agama's jelijk art.22 van hetreglementvoorschri jft. Het aatttal schoolkindereu is vatt 82 tot op 94 geklommen. Pauyuoulx en SAxlsoxltox.EIUPAPOXTIX.
Degemeenteklpapoetzebestaateigenli jk metdetweenaLi j elkander gelegen negori jen Panloâie en Sama8oevoe,met eene enkele school voor de beide negorijen, tellende te zamen 157 leerlingen. De opkomst der kinderett laat veel te weuschen over; ook klaagt de meester PAr rrlxAsAuwxxz over de weiuige
vorderingen ( lerkinderen,vooralgedureudedeeerstejaren,dat zij ter schoolgaan. Dit zal hoofdzakeli jk'moeten worden toe-
l48
geschreven aall het gebrtlik der Jlaha8a, waarvau llierLeveu reeds'een- en audermaal sprake wask Ax-tllxlz en Soliullltol,
Ook ten aanzien dezerschoolkanvoorditjaargoedegetulgenis gegeven wordell. De school werd, over het ïeheel genomeu, getrouw bezocht,
als zijnde over het geheelejaarslechtsJ'1:90 aan boeten'betaald. Onder de210 kinderen zi jn er 80,die gedeeltelijk,zeer
goed,gedeeltelijk lleg eenigzius gebrekkig lezen. Een en dertig kinderen verlieten desçhoolbij heteinde des '
)aars,wordende daarentegen 33 opgenomen-
AIAKARIKI. Over den toestand dezer school kan geeuzius geroemd worden. De opkomst der kiuzeren liet te weuschen over; daarenboven had de ol lderwijzer veelte kampen met de taal, aange-
zien de kinderen, voor zij,tçr scheolgaan, niets spreken dan de ioogenaamde bahasa, hetgeen vooral in clen beginne voor
het onderwjjs. zeer,belemmerend is. De onderwi jzer der 3de klasse J. PzcAuyulz staatbekend als een tamelàjk goed onderwi jzer. Het aantal schoolkinderen bedroeg over het afgeloopen jaar l04;hiervau verlieten in December 4 leerlingen de school, 5 werden opgqnomen, zootlat het aantal leerlingen als nu 105 bedraagt. Nllluw OP/ERIGTE SCHOOL IN DE AL#Ol1tse1, IE KAMPONGS XOEMALAIT)ApsAxojAMrAIJA en W ARAKA.
Na het overli jden van dell vorigen ouderwijzer HITIzAI. IuBxsslz wercl bij Lesluit van deu Gouverneur der Alolpltsche eilanden (1) voor dezeschoolbenoemcldekweekeling vallhet înstituut M J.AxaltoTl ra.
De keus van dezen jougmau vooreene school, die in zoo (')dd.52 Allril1857.
149
exceptionelen toestautl verkeert, mag als een zeer gelukltig'e worden beschouwd. Van der 2eugl af aan veel met deze woeste bergbewouersomgegaalz hebbende, !met hulme zeden,gewoonteu,vooroordee-
len,kkaie en goelè hoedanigheden bekend,en der taal volkomen magtig, was hi jjuist(leman,dievoorzgodanigeschool noodig is. De uitkomsten zi jn ëan ook aauvankelijk zeer verblijdenë; van eenige weinige Alfoersche kinderen, die in deu begilme niet dan metmoeite bij elkanëerFaren te kxrijgep,.is er thans re edseene geregelde school van 60 kiuderen,die ie'
l
t
..
w
c
z
c lerer dag ter school komen.
Detact,waarmede dejeuglige ouderwijzermetdit volk weet ona tegaau,blijkt ' daar uit,dat.oulangs de bewouers van eell vijfdekampong, l' anaânaâoe geheeten, uit het gebergte qi jn gekomen,en zich aan het strald bi j hunne stamgenooten hebben nedeigezet,en nu ook reeds een deel htmner kiuëeren ter school zenden. ' W el is waar geefteene school,met eene troep naakte kinderen, wild eu vlug geli jk het dier des wouds, eeu .
zonderling gezigt;toch is hunue vatbaarheid en leerlustbjzonder groot,.zood 'at zii dan ook i n zeer korten tijd, schier ougeloofelijkevorderingen hebben gemaakt. '
Hunne begeerte naar kleed 'ingstukken is zeer groot, en de ë ( gpeëe meester,di p zoo geheelen alvoor zijne Alfoertjes leeft, -'' '
''' <
''' *'
,
besteeët.bi jna zijn geheeltraktement vöùrgeschenken aan ouë en jong. VeTmitshij uu echter, reeds eene bevolking van 548 zielen bi j elkander heeft, ishi j niet bij magte om allen van kl eederen te voorzien; de schoolopzieuer, door. het Ned. 4: y zendeling-genootschap daartoe in staat gesteld, is hem dus ter hulp geltàmen. ' Wralmeer opdeze wi jze worëtvoortgegaan,is het te hopen, dat het verlangen naar scholen bi j de Alfoeren meer ellmeer zal toenemen, eh walmeer men dan daartoe de regte perslmell kiest,zou het mogeli jk zijn laugs dezen weg. eenen invloed +
,.
op Cevam teerlangen,dieanëersbezwaarlijk teverwerven zoude @*
ZIRI '1. #l
150
Inlatttlncâe ti/ lr? à/dvé' clpp/ op â:J e' ilaltd Wpt/lp.
De school staat ouder de leiding van den verdienstelijken ep bekwamen ouderwijzer P.J.ox Quxluzo, en is, nadat de belllamels, die den-vorigen onderwijzer zoo onbetamelijk aanrandden en mishand,elden, voorbeeldig gestraft zijn, iu zeer bevredigenden toestànd. A/ 1)vxl1u .
Op het eilalld M' agtlkpa, over het geheel schaarsch bevolkt: Lestaat slechts eene ltleine christen-gemeei lte in de negori l l' oemalaâoe, voor een groot deel uit burgers bestaande. De gemeente telt 87 zielen, waaronder 23 schoolkinderen. Hoe
onbeduidend llets( ?1)(' . )o1tjeook mogeMrezeu,wathetgetalschoolpligtige kinderen betreft, zoo is hd , wat de vorderingen der .
'
leerlingen aangaat, desniettemin in bloeijenden toestand. Den onderwijzer NAxruxsslz,kan men dtgetuigenisniet onthouden, van grooten en volhazdenden ijverin ziju beroep,hetgeen hem tot des te meer èer verstrekt, omdat hij op zijn verwijc lerd eiland bezwaarlt'k gekontroleerd kan worden. De school- en schoolmeesterswoniug zi jn in goed onderhouden staat; de kerk echter is oud en vervallen,en veel te groot
voor dekleine gemeente.ln denloop van hetjaarzoudemen een begin maken met het herbouwen del'kerk, hetgeen bij de gebzekkige middelen en weinige handen, nog al eene ondernem ing van belaug is. ' Boxxox.
Deondemvi jzer der lsteklasseE.PATTIASIXA,wegensvoortdurende ziekelijkhei; zijne overplaatsing naar Amboina verzocht hebbende,zoo is de onderwjzer der 4de klasse MaTvruwpxyuwa derwaartsin zijneplaats gezonden. Hoezeer deze laatste onderwi jzex aanleiding heeftïegeven tot hobggaand ongenoegen op zijne woegere standplaatste Iloetoemoevie, uitwelke hoofde hij dan ook voor den tijd van zes maanden is gesuspendeerd geworden, en later, gedurende vri j langen tij' d op de proefîs gesteld, zoo in het instituutals op
l51
qene ti jdeli jke staudplaats, zoo mag evenwe-lverwacht worden, dathij, a1s zijndeeen knpiig onierwijzer, thaus ziju pligt zal vervulleu, De schoolopziener laat hem eèhter voortdureud gadeslaan,en
outvangt van tijdtot tijd van dea ambtenaar methetciviel bestuur aldaar belast, berigten a' angaaucle c les onderwijzers gedragingen,(1ievooreerstniet tewenschen overlaten,eu aaugezien
de mau de overtuigiug heeft,;at de mins' te afwi jkingonmic ldelijk c loor eene voordragttot ontslag zoutle gevolgd worc len,zot) schijnt hàjthanste be/ijpen,dat strenge pligtsbetrachting het eenige middel zijue vroegere fouten te ' doen vergeten, geli jk dan trouweus de schoolopziener hem dit herhaaldelijk met (leu noodigen'ernst ollc ler het oog heeft gebragt. AltoE-ElluAxoxx.
Op tle Aroe-eilauc len ziju thans werkzaam t lrie ol1( 1(a .t'hltjzers, met name de ouclerwijzer der 3de klasse . R.. ' l' u.RYwltktxxo i1t de ' negori j llirdiella. ,L.Kxaxxr rrlzin clenegorig a-lftzz pppppr,eJt o
.
.
'
Tllzollluus ltlTulpzkrvz te ITokan. W egeus de hoogst zeldzame scheepsgelegeuheicl naar gemelde
plaatsell, staan deze jeugdige menschen op d 'ie vemvi jtlezde eilanden al te afgezonc lerd, zonder hulp en toespraak onder
eene woeste bevolking. Eeu jaar en langer duurt hetvaak alvorens men in c1e gelegenheid is hun traktement te doeu
toekomen, zoodat ' het ligtis na te gaan,dat zij weleens aan vele beuoodiglleden des leveus behoefte hebben. Er behoort standvastigheid en Ndlskracht toe onder zoodauige omstau-
dighedezlmet lust en opgewektheid zi jn pligt te betrachteu,en iszulksbij' nameer,dan vau jonge,onervareumenschen in billijkheid verwachtkanworden- lmmersdejeugdi 'geongehuwc le onderwijzer heeft zich slechts aan deze ofgpne familie aan sluiten, door ougeoorloofden omgang met eene der tlochters, om vau alles in ruime mate voorzien te wordeu.lliel' door voor
zi% iue betrekking van onderwijzer en gof lsdienst-leeraar ongeschiktgelvorden ztude,moetdema 'I Aontslageu worden, verluits .t
1ar'1 ' / , 1 '
hoe hard llet ook valle, zooc lauige misdragingen ltiet ollopge-
merktmogen blijven, Ten einde nu in dezell staat van zakell eenigzins te gemoet
te komen,en ' den beproevingstijd voor dejonge lieden te bekorten, zoo is op voorstel van deu schoolopziener goed gevon-
den tebegalen' ,dat deouderwi jzersop deZuid-oosteren ZuidW ester-eilanden om detweejaren zullen afgelost,enbeurtelings, door ouderwi jzers uft de afdeeling Ambon en k îapavoea,. vervangen wordeu,
Zlilo-W ss' rx. R,Elruaxoxx.
Op pe Zuidwester-eilanden onderhoudt het oouvernemeut
vàjfonclerwijgers, si jnde teu lste Jksalzws ( Bxx. ltslt, op het eiland 3faki88er, die reedsin dienstissederthetjaar 1835ll' ïi is eeu afstammeling der vroegere Euzopesche bezetting op
dat eiland, een leerling vallwi jleu den verpienstelijken zendelillg J,J.l3i' ilt, :e.Pzr rltcs Pxp-' tll pxsslz, onderwi jzer delr3de klajse op.het eiland Wef/p o-'i11 de negori'j S ' e r a a à l ' ' Hij'is een ktmdigjjopg# kener ingemall, cloch heeft zich, volgeus door den schoolopzl .
wonnen herigten,aan zoodauige misdragingen schuldig gemaakt,
dat hi j voor het onderwt's bezwaarlt'k zalkunnen behouden ' worden.
3e,Josx:aLopclalsa,op het eiland Afoa iu de uegori j Paf-
tjj,een braafen kuudi .g jongman,diezich een guustigen invloed bi jf le woeste bevolking ,l . leeft weten te verwerven, en gelfs een aautal heiden-ltinderen uît c le nabuzige kampongs în
zij .ue schoolh ,eeftltuzmen opnemen, 4e,H. àlaxvuuTv op,,het eilaud Romg in de llegol3j -Ieroel1 ' . .
808,
ltet heeft deu ychoolopzleyer niet yaogqn gelukken
dobrb' riefFisseling metdezen onderwtjzerin aauraking t.ebli jven, Volgeus geruchten leed hij veel aau koortseu, en had veelte verdureu van de woeste bevolking.
5e.JwcoB Llxly1xxw,een welligt minder kundig maarVaaf en ijverig mau, die met goeclgevolg werkzaam i . s in c 1e 11e.-, ' t Y c'oTijkbkvwavoc,op heteilalld Ie U ilC'' '
153
De vier 1a,' ttsïy'('l1(,f,l11(1( ?onderwi jzprs zi jn reeds i11de luaàntl k fmlij 1855 naar hmme tegeuwoordige staudplaats vertrokken, en hebben gedurendealdien tijb Ilog slechtseellzeergering gedeelte vau het hun toekomend traktementkunuen ontvangen,
behalvè twee, die vau een handelsvaartuigje gebruik hebben gemaakt'om het zelf af te halell, maar uu ook sinds maandelt
kan htmne standplaatsverwàjderd zi jn, zonder nog gelegenheid gevonden te hebben derwaarts terug te keerell. Ikmiddels
ziin deze menschen nu reeds allen lauger op deze verwijdercle eilauden werkzaam, dan bij hulme akte van aanstelling isbepaald, en zullen zij dus bi j'de eerst voorkomende gelegenheid Yervallgell dienel te Mrorclel' l.
De twee van de Zuidwesjer-eilauden tijdeli jk terug gelteerde sclloolmeesters, hebben zich bij gkschrifte tot clen kerkeraaclte zlmboina gewend, met het verzoek toch een geestelijke naar die eilanden tezenden,aangezien er zich een groot getaljonge lieden van 16 jgren oud,en daarbeneden bevinit, die gaarne door t len doop in de chzistelijke gemeente wenschen opgeno.
men te worden,
In8tittônt ' pc, fz âet . A7J(' /c1-Jc?z(&cJ-Ztzittlelt -lltl-&t?,//'/'/. ,' /Jt/ 7?. In het instituut*vau het Nederlandsch Zeudeling-Genootschap
bevinden zichthaus 68leerlingen,zijnzegrootendeelszoons van inlandsche regeuten,schoolmeestersen vrijeburgers. Geduren4e de twee laatstverloopen jaren werden aaugesteld 1: kweekelingen,van welke 11 voor rekelliug van hetgouvernemeut,en p/n voordievau Nederlandsch zendeling-genootschap. Deze 12 Personen Mrorden gepltèatst als volgt:
8 bi j de afdeeliugen Ambon,Saparoea en Hila. 1 il1 (le residentie Banda. 3 op ( l.e Zuit l-oonter di/zlf/dfz.
Het onderwi js wordt geregeld gegeven van des morgens 8 tot c les micldags /41 uur, eu van desavonds half acht tot half tien. Gedurende de namiddag tlren wordt geen onc lerwijs gegeven,en dîenen peze voor eigeu oefqning vobr c1e kweekclinu
geu,tothetteelteuen vanlandkaartell,het Lijhotlden vau schri jfwerk, of ook voor hen,die dit verltiezen,voor eelligell handen arbeid. De gezondheidstoestanc l op het lnstituut over het afgeloopeu
jaarwas buitengewoon bevredigend, terwijlhet gedrag en de leerlust der kweekelingen niets te wenschen overliet, en mitsdien deze weldadige iurigting zich i' n voortdurenden bloei mag verheugen.
Gelijk uit het bovenstaaud verslag,aangaande c len staatvall het onderwi js onder de iulandsche bevolking is gebleken, is hetzelve,overhetgeheelgenomengunstigtenoemen;eulaghetniet in debedoeling om naar steeisvoqrtgaaude olltpikkeliug en volma-
king te streven,dan zoudemene. rzich Lijkumlenbepalen om te behouden watbestaat,en zich tevreden stellen met de verkregen
uitkomsten, a1s de vruchtvan belaugrtjke geldeli jke olers,zoo welvan de zi jde van het Gouvernement, als van het Nederlaudsch zencleling genootschap,en niet minder van volhardenden
i jver en iuspamling van de personen, clie met t le leiding dezer belangrijke zaak belast wazen. Edoch wilde men zich bij deze uitkomsten nederleggen, en meenen reeds genoeg gedaan te hebben, dan voorzeker zou men zich vergissen, en c laardoor
toouen de hoogstgewigtige taak niet ten volle te begrijpen. Bij onderscheidene gelegenheden toch heeft de hoofdonderwîjzer van het Nederlandscla-zendeling-genootschap er op gewezen,dat bij gebreke van geschikte en degelijke werken,zoo voor studie als lektuurin c1e,maleische taal, c le inlandsche 0n-
derwtjzer,die er vooral behoefteaanheeft,de gelegenheid lnist, om zich door eigen oeferdng meer en meer te(bekwameu voor
zijue dubbele betrekking alsvolksonclerwijzer en voorganger bi j de openbare goc lsclienstoefeningen in de verspreide gemeenten. llad men nu in de maleische taal niet met schier onoverko-
melïjke hiuderpalen te kampen,-wat spelling,dialect en wijze van uitdrukking aangaat, c lan zou men dit bezwaar spoedig kunnen overwinnen door de handen in /4n te slaan, en binnen
betrekltelijk kqrten tijd eene tameli jkj volledigp verzameliug
vân boeken in gereedheid kunneu brengen ten gerieve, uiet
all//n vallonc lerwijzers,maaryan geheeldemaleisch sprekende bevolkiug. Dat dit Iniddel het eenvouigste el1 boven ied,er ander in het algemeen belang de voorkeur zou verdienen, behoeft geen betoog, daarom is dan ook het deakbeeld ge1' 0Z0n ëoor middel van pri jsvragen de beoefenaren Eermaleischetaaluit te lokken hmm e krachten aan dat onderwi jste bestedezl.
Bepaalde voorstellen zijn ter zake in overwegiug, doch de omvaug van zoodanigen a' rbeill is te groot,om spoedig op uit-
komsten te mogeu hopen.
W anneer dus t le'inlandsche schoolmeesters bli jven, wat zij tegenwoordig zi jn; walmeer vele illlaudsche scholen zeer geluakkelijk de vergelijking met eene goede schoolitlhet vaderland kuunen volhouden, dan verdient dit hoogen lof el1 goedkeuring. M et het oog op al het voorgaande,heeft zich dazl ook sinds
lang eeue auderevraag voorgedaau,ofhet namelijk uiet doenli jk zou zijn de volksonderwijzers dezer gewesten, den toeang te openen tot de bron van wetenschap en beschaviug, door het aanleeren van een der W estersche talen. En dat deze taal in eene hollaudsche bezittiug geene andere
kan zi jn daytde Nederdsit8oâe, (schoon dau ook welligteene der moeijelijkste voor het orgaan van den inlauder) behoeft wel geen betoog.
Dit denkbeèld vindt meer en meel.aauhaugers.
Uit het vorenstaande blijkt uu geuoegzaam OP welke eene naauwkeurige wijzebereidsuitvoering is gegeven'aau hethoogst belaugrijke Gouvernements besluit van den zden Apl'il 1856 N o 36, in het vorig verslag geheel opgenomen. Alle veror-
deningen daarbàjvastgesteld ziju opgevolgd,alleen het bepaalde bàj j 7 van'dat besluit,omtrent het denkbeeld om het oltderwijs in de H,oog Xaleische taal te doen vervaugell door het ouderwi js in de Nederduitsche taal, heeft ,ltog' tot geene be.
l56
Paalde uitkomsten kunnen leiden, docli za1 het de taak van een volgend verslaggeverwezen ,om dezeer uitvoerigé gedachfewisselingen over het onderwerp nader mede te deelen.
Belangrijke, doch zeer uiteenloopende beschou 'wingen zijn deswege reeds ontvangen van de Residenten van M enaclo en
Banda,en de zendelingen in de M inaâana, terwijlde adviezeu van de Subkommissie van Ondeiwijs te Amboina,en den G' ouverneur der M olgbh câe'eilanden worden ingewacht. Ten einde gelegenheicl te hebben, de oude en minderg0schikt geoordeeld wordende iulandsche christen-meesters te.ver-
vangen en tepensionerell,isditjaarhj Gouvernements-besluit (1)bepaald,metwijziging van art.lvan hetbesluitvan1855(2) vdat het pensioen van de inlandsche christen-schoolmeesters in vde M olukko's voortaau geregeld zal worden OP den voet van z/staatsblad 1852 N o. 18, en'berekenz naar den maatstaf van tliloee devde gedeelten van het door hen uit 'slands kas,geduzrende uiet minder dan tmee J' tvdzz hoogst genoten activiteits
vtraktemeutvoort' tvizttig vollejaren dienst en meer.''
Ten gevolge van een schrijven vau den Ministervan Koloniëu (3)waarbi jisovergelegdeenemissivevan Bestuurdersvan het Nederlandsch Zendeling Genootkchap te Rottevclam,(4)houdende voorstel tot overnâme der Genootschapsscholen te AmIpffzl voor rekening van het Gouvernement, is thaus eelke cozrespondentie geopeùd met den Gouverneur der M oluksche Eilanden. Aixxaoo.
Vau deze scholen, bekend onder de benamingen van Gouwdowpczîtdfzl, y, Genoot8câap çlz N egovy'' -dcâp/s,is een staat a1s biti l a ge a c ht e r di t ve r s l a g ' ge vo e gd, tevens aantoonende, t le .# (1) dd.25 âpril1857 No.l2. (2) . 28 . Tlnj 1855 N.2.
(3) (A)
18 Jult j1857 No.32/,:,. 6
'
l57
plaatsell,waar zij zich bevillden,alsmedehetaantal schoolpligtige en gemitldeld opgékomen kinderen. De kweekschool voor i ulaudsche onderwi jzers,onder deleidiug vaù rden zendeling GRAA>LAXO te l%nawaltk vestigd, . p ge leverdè'Aveëel'.eeuige stelselmatig gevorïëe schoolmeesters aan de x iulapdsche scholen,,en het aantal kwbekeliugen nam tevens toe, zoodat weldra geregeld zal ktmnen wordezt voorzien in de ,
behoefteaan meergeschikteengeoefende iulandsche onderwijzel-s. De opltomst der kinderell gillg over het algemeen I' edeltjk wel,op sommige plaatsen Mrerd deswege zelfs bepaaldelàjk verbetering Ataargenomen. De scholen vermeerderclen in aantal met vier, als te Itatïltavt,afdeeling Amoevang, z %@lJ. -:J, M enado, f rtl@f madït, ylmoeraïtg, v. Evi8, Tpfz#frfzp,
terwijlf le noodige voorbereidingen werëen gemaakt tot oprigting van scholen in de uegori jen lfalalan'' cfl,,Sawaugar,. Pcfzîéloq ' en B engkol.
Voor zooveelbetreft deevengeuoemdenegorijen Svnkel,JV' t zJa/fz' t )' ang en Bengkol,behoorende tothet stijfheidensch dis.
'
triktBantik,
[email protected],welks
bevolking ontegenzeggelijkvan ( legeheeleM inaâa88anaargeesten ligchaalu demeestveerkrachtigeis,werdtotdusvergeèllonderwi js gegeven.
Het mogt het bestttur gelukken,( le hoofden de wenschelijltheid claarvan te doen inzien,met het gevolg,datzi j zich ein. hol e n be r e i d ve r kl a a r de n , e n be delijk tot het oprigten yan sc reidsin dk'hoofd-negorij sinke 'l eene school tot stand kwam, welke aankaukelijk met voorbeeldigen i jver ëoor de Jlantiksche - 'œ.. .
. e
.
' ) eugd bezocht werd.
Eene beëaugrijke ondersteuning viel het inlaudsch christen 9Iderwts,in de -Hinaâa88a van Gluvernementswege te beurt,
cloordebeschikbaarstellingeeuersom van/500: 'sjaars,voor schoolbehoeften op d 'eGouvernemeutsscholell.(1) (1 . ) Gutvernel ncnts besllit dd.2G OctoLer 1857 No.SG,
158
Tot dus verre werd iu de aanschaëng vau die behoefteh C/e.
brekkk voorzien,door deleerlingen zelf,el1uit de opbrengst van door hen aangelegde kleine koffijtuineu. Over het glgemeeu bestaat dus reden van tevredenheld ten aauzien van het inlandsch schoolwezen. M aar desniettemin laat hetzelve in vele opzigten nog veel te wenschen over,hoofd-
zakeli jk met betreklting tot het getalvan Gouvemementswege bekostigde scholen, de byzoldiging der meesters,en c le leermiddelen. Om nopens de twee eerste punten voorziening te etlaugen, legde c le Resident den staud dezer aangelegenheid in een op-
zettelijk rapportbloot,en werden daarbij onderscheidene voorstellen gedaan, de strekkiag hebLenze, elk distrikt der 5.l' iêtaâa88a met eene Gouvernemcutsschool te begiftigen, d'e schoolmeesters eene ruime bezoldiging toe te kennen , en waar daaraan behoeftebestaat,bezoldigdeondermeesters in dienst te stellen. In het vetslag over 1856 werd gewaagd van hetvooruitzigt, dat weldra eenigermate zou worden te gemoet gekomen in het gebrek (aan doelmatige maleische leesboeken voor de inlandsche scholen. .
bit voomitzigtis thans verWezenli jkt,doordien het door deu zeudelillg OztA.é klluwxo vervaardigd leesboek, getiteld:Kitab
1tz4/1 akan wîlzfvt vt)' @ Iïzzcf/lze dan Jl//lzîtrzzzlzz, toteen getal van 1000 exemplaren voor rekening van dqn lanc le is gedrukt,
en den zendeliag-leeraar in de Minasan8a AJ. Gltaarywxxo 's Gouvernements tevredenheid is betuigd voor den door hem
betoondeu-ijver en belangstelling. (1) ln voldoening aan het deswege door de Regering te.kennen
gegeven verlangen,deelde de Resident zijn gevoelen mede nopens het denkbeeld, om in de M inaâa8na het aanleeren der
maleische als eene vreemde,taal, door de inlandschejeugd, trapsgewijze te doen vervangen doorhet aanleeren der Nederduitsche taal. (1) Gouvernements beslt litd(1.16 Novelnber 1857 No.24.
Het zal de taak van een volgend verslaggeyer wezell, de overwegingen van dit hoogst belangri jk onderwerp aan te teekenen. Câvik îtett8oâool /: Gorontàlo. De Gouvernementsschool te Gorontalo is, ofschoon het on-
derwijs aldaar in de maleische taal gegeveu worjlt, eigenlijk geene inlauësche christen school, ià zoo vela. e, zi j niet besttmd is voor'de inlandsche bèvolking van die plaats, maàr
bepaaldelijk voor de uit afstammeliugeu van Europeanen bestaanle christen gemeente aldaar. llet zou zeker voor ëie ingezetenen wenscheli jk zij .n, indien het onderwijsin hetHollaudsch kon geschiedeu,doch voor eene H ollaudsche school
het aautal christenkînderen te gering,
terwijl-het maleische onderwijs aan.eenige kindereu vau lnlanders t le gelegeùheid verschaft,daar aan deel te nemen. Bli4i kens Gouvernementsbesluit (1)is,naar aanleiling van ./ het daartoe door den Resiclent gedaan voorstel, de magtiging des konings gevraagd, de bezoldigiug van den christen schoolmeester te Gorontalo te verhoogen. Eelt nieuw schoolgebouw waartoor het gouvernement aan,
vankelijk J' 500 beschikbaar stelde, kwam grootendeels tot Stand, doch die som 'bleek niet voldoenc le te zijn,om daaruit tevens te bekosti 'jen de daarstelling eener schoolmeesterswoning.
Het Gouvernement verleende ook hierin deszelfs bijstand ëoortleingewi ,lligdefondsen met/200:- tevermeerdtren;(2) zoodat alsnu weldra te Gorontalo betameli jke lokalen,zlallet' t aanwezig zijnvoorschool,tevenskerk,en huisvesting voor den christen onderwijzer. I
Inlanh câe fWrït v/dlevcâp/dfz 0 (16 ,V/,tttl,-p. -?-J?//,,,lt. bil. H et aantal en de aard der scholeu'op de kqaêlgir-eélanden
olderging geene verandering, doch hetjaar1857 waslliettemin zeer belaugrijk voor het schoolwezen aldaar. (1) Tot 22 September 1857 no.23. (:) Gouvernements-bcsluit d2.31 Octobel .1857 no.46.
16û lu cl: eerste plaats dient aangeteekend t: worden, dat dc dbor den Resident in het vorigjaaruitgevaardigdeschool-rege.
'
ling (peratoran-ynidras)waarvan in hetverslag over 1856 is meldizlg gemaakt,aanvaàkelijk goede vruchten heeftopgeleverd, ,
t
onder auderen hierin bestaande, dat de hoofden zich meer aan
hetouderwijsgelegenlieteuliggen,datdekiuderen,ookmeisjes, meergeregeltlterscholekwamen,ook beterschoollokalen werdeugebouwd,en dat'ook in de behoefte aan schoolmeubelen eenigermate werd voorzien. In beide laatste opzigten muntte vooral het landschap kqiauv, l
uit, alwaar iu de groote negorij oeloqq een zeer net,van hout zamengesteld schoolgebouw verrers,voorzien vqn tafels en banken, welke op eene wel geordende Hollandsche school niet
misplaatst zouden zi jn. Deze verbetering,welke vooral op dit eilaud van vooruitgang
getuigt,ishoofdzakeljjk tçdanken aan dezorg van den jeugdigen ltADJA,diehetvoorregt genootvan eenigejaren opléiding op de Gouveruemeuts lagere school tc .J. WczzlA . Een ander belangri jk feit is gelegen in de vestigiug val zeudelingen op de Nangiv-eilanden. In 1856 vergtm de de l1e) gering aan vier Duitsche zendeling-werklieden, hun dienstwerlt op die eilanc len te verrigteu,etl verleende aall elk htmner
tevenseenetoelagevau/ 500 'sjaprs. Deze zendelingen begaven zich in Jtmij 1857 naar hutme bestemming, na zich gedurende eenige maanden verbli jfin de M inaâa88a met het inlandsch schoolwezen bekend gemaakt, e1 op de Afaleische e1A St m girsche talen toegelegt l te hebben.
Eeu der hoofdgebreken van het inlaudsch onderwijs op de 8angir-eilanden was gelegen il1 het volslagen gemis van aanhouden; deskundig en belangstellend toezigt,gepaard met verstandige leiding. In dit groot gebrek is nu voorzieu, en met volle regt mag
dusgezegd worden,dat het ouderwi js onder de Sangirsche bevolking thaus eeu niemv tijdperk isingetreden, hetwelk voor de zedelijkheid en de intellectuële ontwikkding van dat volk, heilrtjke vruclltezlbelooft;en met te meer groud mag die ver1
161
wa ck ht ing gekoesterd worden, lettende op ( blij en, le Ondubbelzimlige welke ( loor de Regering gegeven worden van llare
geuegeuheid,om totvezpezenli jking krachtdadige medewerking te verleenen.Zoodauig blijk werd onlangsontvangen in 'sGouvernementsbesluit,(1)bevattende de mededeeling van 'sKonings magtiging,om voor de zedeli jke behoeften derbevolking van de Sangir eu Talaut-eilallden te beschikken over eene som
vanf 4000:- 'sjaars,waarvan, /1200:- bepaaldelijkbestemd tot bezoldiging vau Tnlandsche onderwijzevs. Blijkens het verslag over 1856 toonde de Regering zich bereid, het ollderwi js op de Talaltt-eilande. te bevorderen door de in dienststelliug van twee inlaudsche schoolmeesters
aldaar, zoodra het mogt komen te blijkelb dat eenzendeliugleeraar op die eilanden met vrucht werkzaam geweest is, om de heideusche bevolkiug tot het Christendom te bekeeren. '
j
Dewsjl hetraadzqam toescheen het onderwijs aan de be' lteerillg overte laten,yooraf althansdaarmedetedoen gepaard gaan, droug de Resideut, na de Talaut-eilagtle. in den loop ' van 1857 andermaal bezocht te hebben, aan, op de iu dienststelling
van schoolmeesters, tegelijk met de nederzetting vau eenen of meer zendelingen aldaar.
De even gemelde gunstige Koninklijke beschiltking, stelt daartoe nu de gelegenheid open. Ook ten aanzien van de voorziening iu boekeu en schoolbe-
hoeften,erlangdellde Sangirsche scholen in hetafgeloopenjaar, $
weder ruime pndersteuniug.
De Regering besteec lde eene som vau/ 1265:- tot aankoop vau 150 maleische bijbels en 1100 maleische catechisatieboek-
jes, en gaf'totverspreiding derzelven, a1s geschenk onderde Saugirsche bevolking, magtiging aan ëen Resident, die deze zaak opdroeg aan dezendelingen op k %angiv,wier tusschenkomst in deze, zoo wel door hen zelven, als voor de zaak, doelmatig werd geacht. Verder,zag deSubkommissiezich,naar aanleiding van 'sGou(1)dd.22 October 1857 NQ.30-
r
t j -j' g
' vernementsbesluit (1) in llet verslag overd' itjaaraangeliaald, door de Hoqfdkommissie geautoriseerd, (2) uaar gelang del'
behoefte, de noodige schoolboeken en behoeften voor c 1e Sallgirsche scholen aan te scha/en.
Van deze magtiging isechterin het afgeloopen jaar' geen gebvuik gemaakt, vermits reeds voor ' de ontvangs' t derzelve: ruim in de bedoeltle behoeften was voorzien, uit d'e l' icfdegif-
ten, voor de Sangirsche'-Levolking bijeen gebragt,ten gevolge vau de rampen, welke haar d. oor c 1e vulkaan- uitbarstîng in M aart 1856 getrofl' en hadden.
Dewijl' ook op de ' Sangipeilaudeu het gemis gevoeld wordt aan geschikteleesbbeken voor c le scàooljeugd, en tevensaan leerboeken iu de Saugirschetaal,deed deheerRIXOET.(thans kontroleurin de Xlfinaâanaj eeue poging om daarilztegemoet te komeu door de zamenstelling van eep M aleisch-sangirsck leesboek, ' hetwelk we1 is waar, n. a deskundig ontlerzoek,
herziening vereischte,doch niettemin Li j deRegering metbelangstelling ontvangen werd.
Gelijk in het vorig verslag is aangeteeltend, was door den zendzeling leeraar'S.vAx DxltVxluoxx vAx OAPXIULEN een rap-
port over het onderwijs op de Sauy -. îr-ei1. -, 1èf 1e' k 1ingediend,' en waren door de Regering,- ten gevolgeeenervroegerevoordragt van den predikant Ds. S. A.Bvoolxgu uitgegaan, en v/lr dat het voorstelvan genoemden zendeling haar bereiken kon,reeds onderscheidene beschikkingen genomen. H et is thans de plaats om deu verderen loop dier aangelegenheid mede te dee-
leu,waartoehet onderstaant uittrekselvan hetrapportis dienende,in opvolging van hetbepaaldebijGouvernementsbesluit dd.21 December 1857 No.49,zijnde alleen eene vermelding van feiten met weglating van redeneringen en beschouwingen. De heer vAx oxR Vllaox vAx CAI7XIaT,E berigt alzoo het volgende:
zzDe mi j toevertrouwde 1260 schoolboekjesheb ik alle uit(1) , l5 Juli j 1856 N0.S. (1)Missived( 1.23 Juntj1857 NO.17/s1.
163
gerelkt. Meerendeels werdbn zàjregtstreeks dbor mi j aan de aaùwezigeschooljeugdzelveoverhaudigd,metuitzonderiugvanwelligt omtrent 160, waarbij ditniet het gevalwas. Zoo vond ik mij verhinderd in het bezoeken der beide partikuliere scholen van M akalesé en Tavn'' cfv.y,voor welke te zamen.een 60tal
boekjesbestemd was. Ik zond ze derhalve aan de respective meesters aldaar, pet
uitt lrukkeli jke aanbevèling,dat de verstrekking aan c lekinderen in naam van.het Geuvernement en zonder de minste betaliug geschieden moest. Op andere plaatsen, met name vooral van Tanakko,-VJzeJnitoe en Taboekavt, waar het getal aamvezige kinderen, in be-
trekking tothetbestaande getalichoolboekjeszeer gering was, X
hield ik, na voldoende uitreiking van een exemplaar aan elk der kinderen,nog eene groot: hoeveelheiq in handen. M etd. e zelfc le aanbeveling van straks, liet ik daarom aall de schoolmeçsters op c1e drie genoemcle plaatsen,alsmede am dien van ,
,
Tagoelandang een 100talschoolboekjes tehunnerbeschikking achter.
Aan kinderen,dievlug lazen, reikte ik het vraagboekje der biibelsche geschiedenis uit; aan hen,die met het lezen eerst .
eeuen aauvaug hadden gemaakt, gaf ik het vertaalde school-
boekje van W xsTxu; de spellende voorzag ik van een tweede spelboek,en de pasbeginnendeontvingen heteerste spelboekje. Nopens den toestanc l van het onderwijs op.f le Sangir-eilauden schi jnt het mij voegzamer toe,dat ik eeu algemeen overzigt geef, vpn het geheel,in stede van te dien opzigte verslag
te leveren vazl elke schoolafzonderlijk, dewijl de meeste bijna volkomen elkander geli jk zi jn. Het zal daarom dienstig ziju, dat ik hier een' schoolstaat laat voorafgegaan met opgave van
de nameu der Rijken en Negorijen waarin zich de scholen bevinden, met aanwijzing op wiens kosten zij onderhouden wordeu; vermelding van de namen der meesters,onder wierleidiug
die scholen staau,en van het getalder door mij aanwezig bevolltleu schooll tilzderen.
164
AIUGEAIEXNE STAAT t ler Scholen op de Sangiv-hhilandot. .
Benam ing d er
ssa
Benaming. Totkosten van der wicn
N am e11 d er
6 o=C X E X kc=o :'iwa = y
'
Ri g.1 ten. Negori jen. Onderhouden.Schoo1meesters.a QQ! % g ,= Y :ppO Q
e He-
Tagoelandang.Tagoelandang.GouvcrnementA.M attheus.
42
t, v Syauw.
19 :4 91 46
, ?z , ,
Haas. M inanga. Ondang. Oeloe.
Sawan. M akalelli. Karakitan. Para. Kalama. Dago.
,
#
,z .
Kandahr. Taboekan. ,t . ,, . z'
, v
,' ', ' ,
Loeminko. L,Jokannis. P.Gamonsinan. D.M akaàebbe. Overleden, J.M akahiking.
30 23 20 12 12 :4
Tamakko. Lapango.
GouvernementA.Makagi jansar, ' N.Maklem. Negori j, 0.Matara. GouvernementS.Lelenoh, ? z A.M akatettal,
l00 :0
Sawan. Kandahr. Taboekan. Tarjang.
Negori j. J.Bollok.. GouvernementP.Sasi jang, , ' L.H.Pekaulj. Negorj. J.Bawael.
18 :6 96 :8
Manganitoe. Manganitoe. Taroena.
Negori j. P.Mattheus. . J.M .Lalongkang. GouvernementL.P.Lalocki j. Negort j. J.Lakihad. ,
Taroena. Kalongan.
Koema;
Koeloer.
Manaloe. Saloeran.
Totaald-schol.
',
M.Lourens.
'
C.Soli jman.
' ,
24
J,Pontoh. D.Adriaan.
86 57 14
19
:8
:7 75
TotaalderScâoolkind. 937
vofschoonik M akaleâz, Kalama,Wfwp en Taw'' Jze niet heb
bezocht,zoo meende ik nogtans tot vollediging, het mij van daar opgegeven getal kinderen bij het geheel te moeten invul10N.33 vuit dezen algemeenen staat zid mrn,dat het getal der
scholen tegenwoordig 24 bedraagt, en dat daarvau 8 op kùsten
van het Gouvernement en 16 op die der Negerijeu worden onderhouden.''
zzllet totaal der door mi j op cleze scholen aanwezig bevonienekinderen, t lemil 'medegedeelde getallen vau Makateâio Kalama . /Ygpen Tavl jang daarbi jgevoegdybedraagt 937-''
l65
?zsçallueel- me ll nu, en l uij dunkt ditis niet te veel, het N getal der gansche bevolkiug op p.ln. 10,000 schat,van wel-
ke, naar de gewone berekening het vijfde deel, dus, 6000 kinderen schoolpligtig zijn, dan'bltjkt, dat het totaal der door mi j aanwezig bevond'enen, slechts een zeer gering gedeelte uitmaakt valt clie, welke er onder behoorljk toezigt aanwezig zijn moesten-'' zzBovendi en
was het getal dergeneu,die ik aantrof uog groot,
in vergeli jkillg tot dat,wat dagelijks c1e schoolbezocht.'' zz lmmers daar ik in vele dezer negori jen,twee,drie eI1meer X
dagen vertoefc le, hatl ik gelegenheicl uu en dall ook ouverwacht de scholen binnen te treden, en over llet algemeeu telde ik dan slechts het derde gedeelte van clie, welke ik de eerste .
.
maal voor mi% jzag. Alzoo zijn,naar mi jne schatting,van deze ellrist, eli ike bevoll ting van p.m. 30,000 zielen, op de 24 schot#
len dageli jksllietmeer dan 300 kinderen aauwezig,dat is //n van de twintig,die er ziju konden-'' ? zDe oorzaken van het betrekkeli jk zoo uiterst gering getal, zijn evenwelniet moeijelijk te vinden; zi j liggen daarin, dat de schoolkinderen op deze eilanden bi jna uitsluitent ljougeus zi jn;datvele huisgezinuen voortdurend hunne woouplaats ver buiten t le negorijen, in c 1e tuinen en op de bergen gevestigd hebbeu; zelfs zijn er afzonderlijke kampongs en welbevolkte kleine eiland 'en,waarin het geheelgeene schoolgevonc len worit''
zzBovenlien moetmen de oorzaken hiervan ook zoeken in de vri j algemeene onverschilligheid ,der Hoofden en de niet minder algemeeue nalatigheid en ongeschiktheid der ouderwi jZCTS.
zzrl'eà slotte moet ik bi-lhetaantaldezerschool kinderen ook me t e e n e uke l woo r ; s pr e ke n va n e e ne o uge r e geldheid ten nOg opzigte van hmmen ouderdom. Velen er van hebben na-
melijk reeds den twintigjprigen leeftijd bereikt. Eenigen zelfs trof ik aan, die ik op dertig schatte, zeker is het,
dateen derde van hetgeheeldegewoneschooljaren reeds achter den rug heeft.'' vDe oorzàak hiervan is almede gelegen in de onverschillig-
l66
heid der lloofden, doch meer nog in het eigeuLelang der
meesters,die bij sehool-inspektien met de meerdere kennis( ler eersten, hulme nalatigheid in het onderwijzen zooveelmogeli jk zoeken te beëekken.''
zxoveral waar ik kwam,hebikzoowe1het plaatselijk bestuur. als de onderwijzers zelven, met nadruk trachten te overtuigen van het verkeerde en nadeelige hiervau-'' zxxn op grond der bepaling deswege in de -Hinaâan8a vastgesteld,volgeus welke de schoolkindereu al' s zoodanig htm 16e
jaaruietmogen overschrijden,heb ik hieren daar deoudsten onder hen,het verder schoolgaan verboden.''
zzNiet alleen dewi jl het slechts luiheid en Mranord: kweekt, maar ook, omclat het eene voorname oorzaak is, waarom vele
oudershunlle dochters van de schoolterug houden,eu dewi jl het aalfleidiug geeft tot het laat aanvangeu met het schoolgaan der kinclerell in het algemeeu-'' zzEven weinig als met betrekking tot t le opkomst derkinderen,valt hier almede te roemen op den uit- en inwencligen
toestaud van het onderwi js zelf-'' vllet gebrekkke en onguustige, clat ik deswegens vond,za1 nogtans veelvçrschot ming vinden,wazmeer meu daarbij in het oog houdt,dat de meeste ëezer onderwijzers weiuig ofgeene .
' $
npleidiug ontvingen, dat bezoekkeizen derwaarts, vooral tot inspelttie der scholen, steeds zeldzaam plaats hadc len,zoodat bijv. vah 1832 tot 185, 4, volstrekt Iliemand zich daaraan gelegen liet liggen, en dat zeker ook als gevolg van het genoemdein
deze scholen voortdurend gebzek pleeg te zi jn, aau alle schoolbenooc ligdheden.'' ? /Dezelfc le gebouwen waarin op Zon- en Feestdagen de gemeente hare openbare Godsdienst uitoefent,en welke uitsluitend x
met clen naam van kerken ziju bestempeld,worden op andere. dagen,hier overal tot schoolhouden gebezigd.''
zM et uitzoaëering alleen van Kanclaâv,zijn dezekerkgeboua-, wen op alle hoofdnegorijen, alsmede te Oeloe, Iapango, l' ttakho,fftz/pzecs en Saloevan geheel vau steen.''
zl)e overig'en ziju slechts loodsen met houten stijlen
planken of'gabba beschutsels; over het geheel geuomen worden
zi j,iu vrij goeden staat gehouden.'' zzzoo even bij de opgave van het getal der schoolkindçren, maakte ik melding van hun te lang verbli jven op de school.'' z /xelle zelfde ongeregeldheid heefthierplaats betrekkelijk den ouderdom op welken zij aanvangen haar te bezoek,en.'' Bij weinigen geschiedt dit voor het achtste,bi j de meesten. omtrent het tîende, en bij velen zelfs eerst methet twaalfd' e levensjaar. Zoo dikwïjls de gelegenheid zich daartoe aaubood, heb ik hierill aan lloofden en meesters mi jne meening duidelijk geoPenbaard, en hen tevens vernlaand en aangespoord, zoo veel
mogelijk zorg te dragen,dat zonder buitengewone omstaudigheden,van ziekte ofdergeli jke, de kinderen vooralniet latex danmethtm zevendejaarmethetschoolgaaneenbeginmaakteu. W at betreft de tijden tot schoolhouden bestemë, die zi jn met uitzondering alleen van christeli jke Feest- en Zondageny. alle dagen der week, en wel van 's morgens zeven tot 'smidr dags twaalf urè,en dan in den namiddag van twee tot vier tlre.
Indien de gansche toestand van onderwijzen meer geregeld ware,dan zou het welligt doelmatiger zi jn, ook clesaangaande de gewoonte in de M inaâank îa te volgeu,van nameli jk slechts Gnmaal daags, te weten des voormiddags van zeveu tot twaalf
ure school te houden. Mi j althans schi jut het toe, dat men met het tweemalen daags schoolhouden in deze tropische gewesten,zulke min ontwikkelde kinderen of te veel vermoeit,of lusteloos en vadzig maakt,
De vakken van onderwijsbepalen zich op dezescholen hoofdzakelijk tothetlezep,het schrijven en hetzingen. Het quitspelen en ci jferen worclen hier niet beoefend. W egensgebrek aan papier bezigt meu bi j het schri jven ook hierdegewonevierkante,zachthouten plankjes. De inkt verkri jgt men van den inktvisch; van het zwartsel
168
van gebrande kapokboom-doornèn,of van het vloeibare roet van
zekere boomhars,met majanasap vermengd. Zekere gri jze roofvogel(kambaof kasi jahè)ofook wel een soortvan reiger (Pamaro)leverenschri jfpermen. Hetonderwi jsin het ziugen bepaaltzich bi jheteenstemmig Psalm-gezaug. Andere christeli jke liederen waren,tot aan mijne '
.
kopst op deze scholen,niet in gebruik. Van wege het zendeling genootschap deelde ik een honderdtal maleische gezangboe-
ken uit,die met veelbli jdschap ontvangen werden;vooralom dat de oude psalmLoeken zeer beginnen te verminderen.
Hetonderwijs in hetgezang bestaatalleen daarin,datde onderwi jzer metzijne ondermeesters den toon aangeven en voorzingen, en dat de kinderen eenparig nazingen. Eenige van de oudste scholieren kunnen op de meeste sçholen ook de noten volgens de sleutels van B.mol eù B.A lr. Over het geheel
is men de meest gçbruikelijke zangwijzen tameli jk goed meester,ofschoon de toonen wat lang aangehouden worden, en het bevende, of liever golvende van hunnç volksfeest gezaugen,
claarbij het gehoor niet streelend aandoet. W at voorts de bijzonderheden betreft, de toestanclis onderlîng zoo geli jk,dat mijne bovenstaande mededeelingen bijna in alle opzigten op elk derzelve van toepassing mogen genoemd worc len. Des niettegenstaande is er evenwel ook eenig verschil zigtbaar. Zoo meen ik opgemerkt te hebben, dat over h:t geheel
de toestand der Gourevnement8 scholen beier isdan die der Negory''scholen. Onéer delaatsten zou echter dievan Saloezczz zeer goe; met de beste derGouvernements scholen kunnen
wedi jveren. Tot de beste der Gouvernements scholen behooren vooraldie van Taboekan eu l' amakko;terwijldie van Ondong en vooral die Kalongalt in c len laatsten ti jd onder de slechtsten clienen gerekend te worden.
Ten opzigte van het onderwijs,stond het welligt te l' amakko het beste, waar ook vrij goed en met verstand gelezen ' werd.
169
ln hetschri jvenvoud ik,datmen opdescholen van Tagoe&zsltzze en l' aboekalt zich eenigzius teu goede onderscheidde.
Op laatstgelloemcle schooltrofik alsbijzonderheid ook een jnsche, vijftalkinderen aan, die, behalve met de gewone Lati tevens met'Arabische letters lezen en schrijven kolden. Ook ,
met het zingen was het.hkr iets beterg % esteld dan elders.
Nog moet ik als bijzonderheid hier mededeelen, dat men onder de scholieren van Tagoelandang, Ttrzlc /ll, z, Taboekan en
k laloeran, meerendeels als een gevolg mijner aaumaning,thans ook eenige lueisjesaantreft. N opeus de meerdere of mindere mate van geschiktheid der meesters, vond ik i11het algemeen de negori j-schoolmees-
ters met minder ijvervoor hun werk bezield, en meer aan zedeloosheid oyergegeven, , dan die,welke door het Gouverne-
mentbezoldigd worden.W aarschi jplijk omdat de laatsten,meer dan deeersten,met oluzigtigheiclworden gekozen en aangesteld;
omc latmeer acht gegeven yzordt op htm gedrag, en omdatzij zïjn gehouden van tijd tot ti jd, althans bij het ontvangen van hun traktement, voor het toeziend oog van eenige
notabele Europeanen te verschijnen. D e eersten daarentegen werden m eezendeels aangesteld,' zon-
der men daarbij op kennisoflevenswandelachtgaf,en,dmdjl zi j hoegenaamd geene vaste bezoldiging erlangen,zou ontslagen te worden,htm weinig nadeel berokkenen.
Onder deze negori j-schoolmeesters maken .d 'ie van Sl aloeoan en Kavakitan,door ijver en goeë uiterli jk, een.gu stigen indruk. Omtrent dien van M akaleâi,dien ik in PerSOOl1 niet leerde kelm en,won ik zeer goede berigten in.
Voortstrofik in dievan Ifaa8, Tlrt)' ang, Koema en Manaloe, ofschoon zeer weinig ontwikltelde, nogtans getrouwe m eesters aan.
De meesters van Tttgoelaatlauy en die van Kandsar vervullen huunen pligt. De meester vau M anganitoe is traag en nalatig, die van l%voeêta heeft een ongunstig voorl tomen en maakty naar ik hoorde, meer.dan anderen zich schuldig aau
het misbrtlik van sagoweer en arak. Doch het meest ongtm stig' oordeel zou ik moeteu vellen over L.P.LAluocltlz,meesterte. oudong dewi jlmij meermalen berigten werden ingebragt omtrent zijne nalatigheid en onverschilligheid in den àrbeid,waar-
voor hij bezoldigd wordt. Evenzeer als me#betrekking tothtm zedeli jk gedrag en hunne arbeidzaamheid,laat de mate van kennis dezer meesters ook veel te wenschen over. Trouweus uit het bovenstaande Lleek c lit reeds-
' W-armeermen hen indit,evenalsinelkanderopzigtvergelijkt met de meestec ler mi jbekendeschoolmeestersin d. e Minahassa, dan is het verschl tl ten nadeele der eersten in de daac l al te groot. En toch,hoe laat het zich auders verwachten. De oorzaken, die ik aanwees voor hun minder goed gedrag eu hunne ualatigheid, gelden ook van hunne onkunde en on-
bekwaamheid, tot hulmen arbeid. Zi j misten meerendeels eene goede opleiding. Zi j staan geheel afgescheiden van eeue meer ontwikkelde maatschappi j,en bleven steeds onttrokken aan bepaalde leiding en toezigt.
Iz1 kunde en beltwaamheid, meer nog dan in i jver en goede zedén,verc lienen de G ouvernements schoolmeesterseenigen voor-
raug bij diè der Negorijen. Onder de laatsten toch zijn erverscheidene, die naauweli jks kulmen lezen; die eeue schier onleesbare hand schri jven, en die zelfs de vragen niet kennen,die zi j deze kinderen te ovezhooren hebben; nogthaus strekt zich de ktmde en kennis van de beste der Gotwernements schoolmeesters ook niet verder ttit
dan totverstaaubaar lezen, eene we1uiet fraaije,doch leesbare hand schrijven,de wijzen der meest geLruikelijke kerkgezangen naar tdnstemmig gezang te zingen, en ten opzigte der cijferkunst?hoogstens de tafel van vermeuigvuldiging in het geheugen te hebbeu. De gewone maleische taal wordt dooz beideu genoegzaam verstaan en gesproken, maar ten opzigte van het zoogeuaamde
hoog- of bijbelmaleisch, hebben de laatsten ontegenzeggelijk veel op de eersten vooruit. Uit hetmeëegedeelde is thans overvloedig lllî,jlkllar lp'. dat de kelmis dezer schoolmeesters zeer gebrekltig is. H et beste in elk.opzigt om voor de toekomst eenige verbeteringen in deze daar te stellqn,iszeker,;atjongeSaugi rezen opzettelijk worden gevormd en onderwezen tot schoolmeesters onder hunue eigene ' langgenooten. Een ,viertal bragt ik metdat
doel reeds herwaarts. Zi j zijn ten mijnentthausreedsijverig aau het leereù, betoonen daarin veellust, eu schi jllen van c len noodigeu aanleg nîet ontbloot' . H et zou mi j nietweinig voldoeningverschafen,indien dezen,
na genoten opleiding en onderwi js, over een paarjaren als Gouvernements schoolmeesters mogten teruglteereu, teu einde ee' n viertal t lez oudsteu of der miùst geschikten,in die betrek-
king te vervangen. Er zouc len welligtuog meerzulltejonge lieden 'te vinden zi jn,evenwelis dit-veelmoeijelijker dan mell veronderstelt. Overal heb ik daarvan mi jn werk gemaakt;sommigen, die ik gaarne als kweekelingen herwaal' ts wenschte te breugen, waren uit zich zelvell of door toedoen vau auderes,
ten eenemaal ongezind aan mi ju verlangen te voldoen; anderen weier trof ik aau,die wçl gewillig schenen,doch die ik
tot mijne bedoeling volstrekt ongeschikt oordeelde.Immers het komt ten >auzien van geschiktheid hier vooral aan op eerlijkheid en goede trouw , ëeugdeu, ( lie xhelaas op de Shngiv-eilan-
&z:zoo uiterst zeldzaam zijn. En hoe toch,wanneer zij later op zich zelven moeten staan, zullen zi j anders dau juist door deze deugden aan de hua opgelegde verpligting met besteudige
uaauwgezetheid trachten te beautwoorien. Zoo is ( lan met betrekking tot de schoolmeesters geen beteren weg te bewandelen,( lan voor . :1snog gebruik te maken van den thans aauwezigen.
Doch zij diendeu erustigteworden aangespoord totvernieuwdenijver.Htm,, die zichin gedrag en arbeid onperscheit lc len,kon deswegens eenîge aanmoediging gescllonken wordeu. Zij,die
zich nalatig gedroegen, kondèn nadrukkeli jk worden vermaand en gewaarschuwd. Den Gouvernements schoolmeesters kon herinnerd worden,
dat zij door traagheid en ouzeclelàjkheicl, zich hunner bezoldiging volstrekt onwaardig maken. Den meest uitmuntenden
negorijschoolmeesterskon eelaig loon wor4en toegezegi Den Radja'skou worden aaubevoleu,om ,overden arLeid eu hetzedekjkgedrag dermeesterseenwakeuc loog te houden,den meesters kon wederkeerig de v' rijheid .herïlmerd worden, van hunneklagten te mogen inbrengen,omtreltde Radja's,bijaldien deze niet zorg bleven dragen voor de handhaving der boVell aangegeven bep3lingen.
Hoe wenschelijk aldeze verordeningen en bestelliugen nogtans ook zijn mogen, en wat goede vmzchten men met grond daarvan ook verwachten kan, het ouderwijs op deze eilanden zalnimmer in staat zijn een billi jk verlangen deswegen geheel te bevredigen, zoolang het onttrokken bli jf' t aan het waakzaam oog,en deni jvere hand van een ter zake kundig persoon, die )
bestendig wacht houdt over het geheel. Het zendeling-genootschap kort geleden op nieuw weder aan '
.
den treurigen w toestand van christenclom en onderwi js op (le Sangir-eilanden herinnerd, gevoelde zich geroepeh en gei lligd, te dien aanzien eenige ondersteunipg en hulp te verleenen. Het wenschte echter, vooraf door een ooggetuige iugelicht
te worden,nopens d 'e wi jze waarop,die hulp en die steun het meest doelmatigx s zou kuunen worden aangebragt.De zorg daarvoor werd der zendeling-vereeniging in de M istaâanna opgedragen
eytdezewedernoodigdemi j,uittot dethansvolbragtebezoekreis. W at deswegens mijn verslag behelzen kan,isuit het bovenstaande voor het meest reeds bekend, en wat mi jne meening omtrent eene voorzieniug alda 'ar in den toestand van onderwijs eu christendom betreft,zoo schijntmijhetGenootschapnietsbeter eu c loelpatiger te kunnen verrigten, dan op dehoofdplaats van
een dervoornaamsteRi jkjeseen of. lievernog ttoee zendelingeu te plaatsen.
173
Geli jltik zoo even zeide, moet op de Sangir-eilanden eef à bepaald en blijvçnd toezigt zi jn overhetgeheel,eene spil,die alle bi jzondere deelen b' estendig vereenigt,en in werkiug houdt, een braudpunt van waar voortdurend licht e11 warmte zich uitspreiden over de gansche Xilanden-groep. Die spil, dat punt, kan door niets Leter worden daargesteld, dan door de plaatsing van 4Jn, of de vereenigde plaatsing van twee zendelingen.
Zij zullen zich beurteliugs van uit die standplaats,op bepaalde tijden kulmen begeven naar alle aanliggende Eilanden en Negorijen,zij zullen zich van rondom debestejongeliedeu kiezen, om die in hun eigen land op te leiden tot geschikte
onderwi jzers. En daar op die wijze tusschen de zendeliugeu en schoolmeesters een Land zal ontstaan, a1s vau den opvoeder tot den kweekeling, zoo zullen de eerste'voortdurend eene va-
derlijken invloed uitoefenen op de zeden en het gedrag der laatsten. Boveudien za1 de bevolking, van lieverlede l ùet die zendelingen vertrouwd, hen weldra met min of meerdere iugeuomenheii,a1s hare eigene herdqrs en leeraars beginnen te beschouwen, en uit dit oogpunt meer en meer zich genegen betoonen,hunne aanmaningen en hunnen raad te volgen.
Ik twi jfel niet ofHeeren Bestuurders van het Genootschap zu'llen volknmen bereidFillig zijn,om zoospoedig mogelijk aan dat denkbeeld verwezenlijkiug te geven. lk twijfel ' evenmin ofhet Gouvernement zal gaarne daartoe het zijne bijdragen, iudien het Genootschap zich,door gebrek aan zendelingen,uiet teu eenemaal in deze belemmerd vindt. ''
Alle deze voorstelleu, rapporten als auderzins', zi jn door de Hoofdkommissie van Onderwàjs in Neâerlaudsch Indïe behan-
'
del/,en methare beschouwingen en adviezeu tlrrRegering aau..
.
geboden. Het valt niet.te ontkennen,dat deze tak van haren
werkkring eene bi jzondere studie vereischt,en keuuisvan gaken vordert,die alleen door langdurige onderviuding ea1 strenge inspanuing kan verkregen worden, zoo dat het der Hoofdkom-
missie dubbe' l aangenaam is, wauneer die arbeid clot)r . ztllke
gtmstigeuitkomsten wordt opgevolgë,alszijin ditgevalheeft mogen verkrijgqu. Ten gevolgevan aan het OppemBestuurjedaue. voorstelleu,is uameli jk de magtiging des konings verkregen om ten behoeve van de Sangir- en Talaut-eilauden te beschikken over / 4000: ' s jaars,waarvan / 1200:- tot bezoldiging vall 20 inlaudsche schoolmeesters en het overige tot bezoldigiug vau zendelingen. Daar geene zendelingen van het Rotterdamsch zencleliug genootschap beschikbaar waren,
besloot de Minister van Koloniën tot de uitzending van vijf zelldeling-werkliedén.' . (1) De ten gevolge dezer magtiging benoodigde maatregelen '
w>ren bijheteinde desjaarsnog in overwegiug. /
@ N og werden aan het einde van het J aar eenige gratiâcatign
aan ouderwijzersop de , %/,,J/;,' -/,-/,,,,,?,,/,toegekend,enmagtiging verleend, zekere schoolregeliugen te doen drukken en verspreî-
den.(2) TEuxATx.
De school van Tevnate bevat ongeveer 80 leerliugen, die allen gratis onderwezen worden.
Hetlezen, de rekenkunde, aardri jkskuude en bijbelsche geschiedenis, zi jn -zeer goed, en deugdeli jk beoefend;de vorderingen ( ler leerlingen zi jn niet onbelaugrijk,en veelleerlustis bij de meeste hunner te bespeuren. Het gehouden examen bragt dan ook op ieder die hetbijwoonde,een zigtbaar gunstigen iudruk te weeg. De school op B c rt/tzz: werd gedurende 1857 bezocht door het li4 der Subkommissie E.W .F.Psxussxu, die deswege ,
berigtte, dat het lezen, schrijven en rekenen, door demeeste leerlingen met goeë gevolg beoefend werd, en dat over het
algemeeu het onc lerwijs op die school stof tot tevredenheid gaf. (1) Gotlvernements-beslt lit van 22 October 1852 No ' 39. (:) , 25 Decemter . , 49. '
l75
BAxoa.
De inlatldsche schoolmeester J.S.N olzi, ëie sedert'eeuige
jaren aan hethoofd der inlandsche schoolte Banda heeftgestaau,is in het laatst van 1856 ovefgeplaatjt naar de Negorij W annoe, afdeeling k%aparoea ' ell Ilavoekçe, met den rang van
onderwi jzer der zdeklasse, en vervangen geworden door den schoolmeester D.P.ToMasovw vau de negorij Wannoe,voor wien een vertrek van daar, uithoofdevan onaangenaamheden met
de ingezetenen dier negori j,wenschelijk werd gevorderd. Op deze school ontvangen thans 64 kinderen onderwijs,en alzoo 13 meer dan op ultipo Decembar 1856.
Zij is verdeeld in vier klassen,van welkede%eerste ofhoogste klasse,tellende 15 leerlingen,tamelïjk vlug leest,doch vau het gelezene weinig of niets verstaat.
De leesboekeu,die gebruikt worden ziju Hekaiet#drf:Ilao/ panga #J' cfrl/cperbonatan HJJJJ; k' itab tzâlfzmenondjok lcpï mastg c' lprf/ze tat ja W' JJC/JJ;Kitab GombalaJb70. 7 baija ' FCJJJ tav cpfzzz3l M e8chsî j CC, PJ:J A.Wrlâ; Kiiab Hlzizf prcfelvdeu bijbeli11hetlloog Alaleisch. De vorderingen in het rekenen zijù bij voortdurend gemïs aan rekenboekjesniet groot,en het schrijven kan,even als het zingen over het algemeen slechts middelmatig genoemd worden.
De tweede klasse telt 23 leerlingen. l-let onderwijs aau deze gegeven,bepaalt zich tot leesoefeniugen in de kitab pantong auak en tle kitab midras'van Wentel.. llat lezen is echter niet zeer vlug,en svordt bovendien door de kinderen het gelezene uiet begrepen.
Het schri jven is ook hier zeer middelmatig en van het rekenen verstaan de kinderen bijn'a niets. De derde klasse telt 13 leerlingen , die onderwezen worden
uit deKitab Hedjajang Pertamaen in debeginselen van het spellen,doch zulks leverde weinig gunstige resultaten op.
Tsdeuitkomstalzooop heteinde dezesjaarsweinig bevre,
*
t ligend te noemen,de schuld daarvan ligt grootendeels aan den
ondezwijzer ToxwsAvw, die weinig berekend is voor zijne be-
176
trekking,en bovendien metzijneoverplaatsingnaarBanda niet zeer te vreden is.
Blijkens het medegedeelde in het verslag over den toestand van hetonderwi js onder de Europeanen e. n daarmede gelijk gestelde personen,zijn door de Subkommissie van Onzerwijs pogiugen in het werk gesteld, voor de onderwerpelijke iulandsclte school een doelmatiger en ruimer lokaal en nieuwe onderwijzerswoning tekerkrijgen, verkeerende denade aardbeving van 1852 tijdeli jk opgerigte bamboezen schoolen 0uderwijzerswoning,in zeer vervallen staat. LoxTlolR.
Aan het hoofd van de schoolte Iontâoiv,die in belangrijkheid volgt op die van Banda,staatseëertltet begin van 1856 t le schoolmeester P.Hultuzl, zijnde ( le vroegere schoolmeester R.LalxsAuvoxl'lzop zi jn daurtoe gedaau verzoek als zoodanig eervol ontslagen.
Het getal leerlingen was op ultimo November 26, ofjuist zooveel als op ultimo D cember 1856. , e
Zij zi jn even als die van Banda verdeeld in vier klassen, tellende de lste ldasse10 leerlingeu, de2de klasse 8, de 3de,3
en de 4( le 5 leerlingeu,en worc len voor het onderwijs aldaar gebezigd de Hoog Maleische bi jbel,de Kitaby:rdq jcz/#/ïtzz)bal/, deKifal van l Fe8ter, dey Kitab Hed/îJ0.F .rîp,( le Kitab zlzlzryr q . 7a ,pyj, ykaduma en de Kitab .rJâCJJ,. die school ondervonden behoefte aan eeu zwart ln de bi%i #
reken- of schrijfbord,is sedert voorzien. Over de vorderingen ;er leerlingen kan niet veel geroemd worden,ofschoon het lezen, vooial in de eerste klasse,wel is, wordt echter van het gelezene weiuig of niets verstaan en begrepen. l-let rekenen was middelmatig,hetschri jven,loet eeuige uitzonderingbn , vri j welte noemen,en het ziugen kan goed genoemd worden. Deze school wordt ehouden in een doelma:ig steenen ge-
177
beuw, tevens tot kerk dienende, hetwelk in een zeer goeden stagt verkeert. Over het algemeen is de lninder gunstige toestanë dezer
school niet alleen aan den onderwijzer Huxuw te wi jten. De christenburgersdezer residentie beschouwen het terschool zqlden hunner kinderen niet als eenen pligt, en ,dit gevoeg;
bij veleandere'wenschelijkeverbeteringenjwelkeinh' et inlandsch schoolwezen ëer Banda-eilanden zijn aan te brengeu, hebben de Subkommissie genoopt, de Subkommissie te Amboina te vragen, een afschrift van het voor de inlandsche scholen in die Resiëentie bestaande, door d 'en Gèuveràeur der Aloluksche eilanden gearresteerde reglemtnt op 4at schoolwezen.' Na de ontvangst daarvan, h.eeft tlé Subkommissie alhier zich' ouledig gehouden met het ontwerpen van een voor deze residentie geschikt reglement voor meergemeld schûolwezen,en hetzelve daarna den Gouveyneur tler M oluksche eilanden ter B' oeëkeùring aangeboëen.
ln dit reglement, waarbij bekouden is al,h' etgeen voor de residentie Ambozna nopens,het toekigt d 'er Subkommissie bver
het onderwijs en de scholen is vastgesteld, is slechts dat weg ïelaten of veranderd,, hetwelk öp de Bawda eilanden niet besta(pt of niet ingevoerd kan worden, en wordt dit stuk met bekrachtiging achtervolgd, dan zal deszelfs invoering hetonder-
wijs op de scholen in kwestie, over het algemeen,,en op de school te Ioltthoiv in het bijzonder,eerlang betere uitkomsten doen opleveren èn de pogingen van i jverige meesters goede vruchten doen dragen. N a deze uitweidingy welke hier niet ougepast voorkwam, wordt dit verslag vervolgd met de school,ten Eilande: A1z..
Aan het hoofd van dezelve, welke th ns :2 l' eerlingen en ,a alzoo 6 meer dau op ultimo D ecember 185: telt,staat uog
steedsde inlandsche onderwijzer P.NAxl-olllz.
178
Bi j eeu onlangs door den YoorzitterderSubltommissie'ge( laanbezoek op heteiland ALj',ishd gebleken,datdezeschool in een vri j gunstigen staat verkeert. Het onc lerwi js wordt aldaar gegeven met dezelfde boéken als op de schoolte Iontâoçv, 6, lèleverde allezins blijken van den ijverdesreedsbejaarden onderwijzers., D e school ald 'aar word' t gehtmden in de in .185. 6*voltooide
hieuwe steenen kerk,terwijleen nieuw scltoolgebouw en onderwijzefswoning,in aaubouwyeezlang voltooid zijn zullen. Ezluaxo'Rgzlxoalx.
De sedat het begin van 1856 aan het hoofd van deze
school staande yerdienstelijke onderwijzer 1'. 0.Muslww. x is in de m>an; Novembey overgeplaatstnaar denegorijltumatg ja (afcleeling Ambolna) met den rang van school 'meesterder4de klàsse, en vervangeu door den schoolmeester der 8de klasse A.L.Sovlloxa,die echter nog niet is aangekomen. Ook deze school is nog kort geleden door den President del' Bubkommissie bezockt,en alstoen gebleken,dat dezelve in zeey
gunstigen staat verkeert, terwijl de vatbaarheid der kinderen aanduidt,dat'de ond .erwijzer MvsTwxv zich veelmoeite gteeft om de ter school gaaude leerliugen doelmatig te onderwtzen waartoe hij van dezelfde lees- en spelboeken gebruik maaktals OP de school te Iontâoir gebezigd worden. De kerk,school en schoolmeesterswoning aldaay in 1856 af-
gebrand zijnde, zoo ls de school ti jdelijk oveygebragt in tle, woning van den (louvernenaents opziener. Doör den R'esidentvan Banda,zi jn ecktez de noodige maat-
regelen genomen# de voorzegde gebouwen ten spoedkste te' doeu herbouwen1, waarmede reezs een aallvang is gemaakt,en
devoltooîjîug daarvan in hetbegin des'volgenden jaarskan worden te gemoet gezien.
zi jn d. e xesultaten van het bovenstaande verslag uiet zoe guustig als de Subltommissie zoo gaarne zoude willen znedeclee-
ltn, zi j geeft echter gaarne de verzekerizlg,dat het aan hare ( . 7j?l -11f ojgx -. j . !)( a-( a, j)
vermauingen niet ontbreken zal om den bloei
179
van hetenderwijstevermeerderen;terwi jl zij ten slotte ltiel. ttiet onvermeld mag laten, dat zi j tot opbeuring van het 011derwijs op deinlandsche scholen deor het iutermeiair van den Resident van'Bai lda aan Zijne Excellentie den GouverneurGeneraal in overwegiug heeft gegeven om,met wi jziging van haar voorstel van den 14 October 1857 N o 4, betreffende het
vérhoogen vazlde voor debezoldiging derinlandsche onderwi jzersbeschikbaar gestelde som van / 288:- totop/ 720: -
'sjaars,waarop toen nog geenebeschikking wasontvangen,te bepalen,t ' lat t leinlandsche schoolmeestezsin de residentie Banda in uavolging van hetgeen ia de resiclentieAmboina bestaat,verNdlillende traktementen,naar gelang hunner standplaatsen zulw
1en erlangen,en we1dieteBanda/24:- ,teIolttsoiv en op heteilaudA)) ''ieder/20:- ,enop heteilandkozeltgailt/lç;'s maands. Dit voorstel is,zoo als de Subkomluissievermeent, door den Resident van ?landa ondersteund,en de eventuële bekrachtiging daarvan, zal onder de inlandsche onderwi jzers een billi jken, thans niet bestaanden nai jver opwekken. TIxox. Naar aanleiding van de 13 punten van voorstel in het vorig verslag vermeld, zi jn door de Regering de volgende beschikkillgen getlomen.
Z' erntelqj' k. Alagtiging tevezleenen totdeweder oprigting:
A . Van 18 scholen voor de inlandsche Ohristeneu op het ei-
lanclllotti(residentie lï imor.) B . Van 5 scholen als boveil op het eiland Timov. Jdzz lt toeede. Tot dat einde onder de ll@dere goedkeuring des Konings toçgestaan :
/4380: 'sjaars
voordescholen bï jart.laLedoeld lb
ïv 15001
envoor schoolboeken ea andereleermiddelen ten behoeve van de scholen
250:
tezamen . /6130: (Zesduizend eeu hollderd en dertig guldclz)'sjaars.
180
ten -/l:rf, /d. De onderwi jzers bij t le j 1 bec loelde sqholeri op de eilanden kottien lï imov,tevens te belasten metde dienst
van voorgangers der gemeeuten bij de Godsdienstoefeningeu op Zon-en Feestdagen;te verdeelen in driç klassen,en aan dezel. ven toe te ltennen uit 'slauds kas eene bezoldiging; voor die cler lste klasse / 25: 's maands 2de zz 20: # 3de
met bepaling,dat de benoemillg tot meesters bij het inlandsch christelijk schoolwezen, benevens hunne bevorderingen tothoogere rangen op de Eilanden I' imov en l' lotti, voortaan zal geschiedeu door den Resident van I' imov, op voordragt van de
Subkommissievan Onclerwijs aldaar. ten Fsdrfv. Tot eersten aankoop van schoolboeken en an-
dereleermiddeleu teverleenen een credietvan f 500:- (vi jf honderd gulden). teêt Jr#/&. Voorgeze eersteorganisatietebenoemen A . tot meesters der lste ltlasse op het darvoor bi j art.3 bepaalde tralttemcnt op het eiland Ap//y 1 S.A/ 1oluI, é te Baaâ' 2 J.Kl, au zz Iolle' 3 Y*M'ax Bilb-a 4 P.Tutluauar rox ' Jzdfz.çczf' ? , c 5 L.L.àlwxllxlalzo Oipa' ttw 6 J.Taxglo-tkuz TJ' J: 7 J.Dlor D ioe.
B. tptmeestel' s der 3de ltlasse op hettralttement bi j artbepaalc l 1 Axoxlxs T1IxI op Ap//f werkzaam geweest als 2 Jxylozwxlx TZIEI ondermeesters 3 E.T.NAI' . r, voor het schoolwezen eëxamineerd persoon met bepaling,dat hunne standplaatsen zullen worden aaugewezen door den Resident van Timor, op voordragt der
Subkommissîe van Ouderwijs aldaar; zullende zij door deu
Xesidentvan l' imovkosteloosvanbewi jzenvanaanstellingworden voorzien. tes l #:, ?& . Aan de meesters S. M tmluk tc Baas, J.Kluau te Iolle', T.AIAE te Bilba en P.TALAI. IATOX te llengaltw
toetekennen eenegratiûcatie vanJ 250: ieder,voorhunne sedert 1851 aan het onderwijs op llotti bewezene d 'iensten. ten fdzlézlp. Den Resident van Iimov aau te schrijven,om door tusschenkomst der Hoofdkommissie van Onderwijs te dienen van consideratiën en adviesop dedoor Dr.S.A.Buoolxou gedane voorstellen : A . Tot het aanstellen van ondermeesters.
B. Om de bekwaamste onderwijzers der lste klasse te belas-
ten metde taak,jonge lieden, die lusten roeping voor het schoolonderwijs gevoelen,op teleiden tot kweekelingen en ondermeesters, en,zoo noodig voorstellen te ' doen tot hunne bezoldiging. Aan die beschikki:g, die eerst in Augustus te l' imor werd ontvangen, kon, door vele zamenloopende omstandigheden niet
dadeli jk geheel worden gevolg gegeven. Evepwel za1 spoedig een aanvang met het ouderwijs worden gemaakt in de 8 negorijen Bilba,. //dzetïzr,Oepauw,#'JïG Dioe,
slzz#pd, Kovbajh, en Denka, terwijlgebrek aan onderwi jzers
-
oorzaak is, dat de andere 10 scholen op dat eiland voor als
nog niet zijn opgerigt. Bi j een berigt daaromtrentisaan Zi jne Excellentieden Gouverneur-Generaal, door den Resideut van Timor verzocht, de
ontbrekende onderwijzers, met overvoer voor rekening van den lande, uit ( le te Amboizla bestaande kweekschool te mogen erlangen. Den Direkteur der kweekschool voor inlaudsche christen-on-
derwijzers te Amboista is dan ook te dezer zake reeds uitgenoodig; te willen berigten of op het Instituut te Amboiêta
beschikbaar zijn 6î kunnen gesteld Forden debenoodigde meestersvoorheteiland kotti,terwijlbijGouvernementsbesluit(1) (1)ê(1.20 December1857 No.9.
18S
is bepaald, dat nazer zal worden Leschikt op het voorstel tot plaatsing van eenen zendeling-leeraar,ondergenotvan vast tmktemeut,zoowel op Timor a1s op Rott' i.
En hiermedesluit deHoofdkommissievan Onderwijsin Nederlaudsch-lndië voor ditjaar weder Haar verslag. Zijheeft voor zich zelve de overtuigiug, ;at zij geene moeite noch zorgeu spaart,om aan Haredure en vele moeijelijkepligten te volzoen. Het is H aar eene behoefte te erkelmen, dat het
Gouvernement Haren arbeië merkelijk verligt,en krachtvol ondersteunt, door de meestgtmstige beschikkingen op Hare me-
uigvuldigevoorstellen. Dllrin het bewijs ziende,van de goedkeuring der Regering , moedigt llaar zulks aan , onder
inroeping van den Goddelijken zegen voortte gaan het ouderwijs in deze gewesten uit te breiden en te verbeteren. I)e Npç///âpwzzzzlt îïd van Oz/Ar/ tl ï. # in N dfArlczjfgcl-flié'9
0.A. DE JONGH ,Prenident. Ter ordonnantie van dezelve:
J.A.PATTIJN,ktekretari'.
BIJLA GEN,
11(! tt.adlk.
STAAT aantooneude de zamenstelling der Hoofdkommissie en Subkommissien
van Onderwijsin Nedevlanhoâ-lk#ïé'op ultimo December 1857.
I-IOOFDKOM MIHSIE N-AN ONDERW IJS. Mr.0.A.de Jongh,Pve8ident. Jhr.M r.D.A.Junius van H emert, Tice-pve8itlent. Z C. Teengs, Alr. J. de.W al, -
Koloùel G.W assink, 0. G.van Dentzsch, A.J.W .van Delden, Dr.P.Bleeker, M r.R.A.Eekhout, Ds.J.W .H .Adèr,
5t?#:;z.
-
J.A.Pattijn,Sekvetavi8. SUBKOM M ISSIXN VAN ONDERW IJS. BAXTAM.
De ti jdelijke Resident, Foovzitter. G .
militaire kommandant, de Hartog,
I edegt.
De tijdelijke sekretaris derresidentie,k Sekretavi8. Bulqxxzouo.
De tijdeli jke Assistent-Resident, F-ppzzf//d'.. Dr.P.T.H .Fromberg, D.H .Rost van Tonningen , Dr.P.Swart, C.de Groot,
)Ie d e n .
J.X, .P.è i'.Gonggri jp, D e ti jdelijke kommies,belastmet de admiuistratie van 's lauds .
kas, Sekretavi8.
lS6
CylxulBox.
De tijdeli jlte Resident, Voovzitto. A.M .van Deinse, B, . Fe ist,
zottogg.
De ti jdelijke sekretaris der residentie,nekretavin. TAGAL.
De tijdeli jke Resident, Toorzittev. C.van Brink, P Iedett. . v an Baak, De ti li'.i ekretaris der residentie, k%eâvetavi' î. 'i #de #ke s PxxayuoxoAx.
Detijdeli jkeResident,Toorzitter. J. C. Schar/, H . B. Houtman,
Ieden.
Detijdelijkesekretarisderresidentie,Sekvetavi8. SaxauAxo.
De ti jdelijke Resident,Toovzittev. J.0.van der M eer van Kufeler,
De tijd.Assist--Resident van Salatiga, C. A. Varkevisser, M r.Udo de Haas, J.P.N. Sanders, M r.J.J.Sneither,
Iede..
De ti jd. predikaut der protestantsche gemeente,
kontvoleur der landelijke inkomsten eh kultures, M 1' .J?.L.Anthing, H .Bleckman, t % âzd/lzz lt î. AXBARAwA.
De tijd.kontroleur, v
v v
militaire kommandant' , eerstaanwezende iùgenieur,
. Iede..
l87
KADoE.
De tijdeli jkeResident,VoovzLttr. F. T.M .van M aauen, G . Voo rslut n Xlk, %' #s va ,
I
eden.
De tijdeli jke sekretaris der resideàtie,k qekçetav' in.
PATTIX (Iapava). Detijzeli jke Resident,Voovzztter. A. Sonius, J.H. Hagen, J.W . Sutter, S.A. de Kanter,Ild,en Sel-retaro.
Iedeêt.
JAPARA.
%.A. .8ijthofl-, E A.C.Halewi jn, I J.i.B.Heijnneman,
Ieden.
J.W . Grol, RXMBANO.
De tijdeli jke Residentl , rborzitter.
C J.A. J.d eRTroo den. L. oc ok st, enburj ( ' le Brui jn, ) Ie .
J.Ketting,Olivier,lid en k%ekvetarin. SOXRABAIJA.
De ti jdelijke Residentt, rbornitter, Dr.P.L. Onnen, H .de Bruin, i
De tijd.Assist.-Resident van Grissee, M r.h.M angelaar M eèrtens, Dc eerstaanm -oKcier per Genie, H.H. SchiJ ',
J.M.Kui jp,
Ieden.
188
C. J. H. Frausen, n; A.van Davelaar, M r.àY.H .s'Jacob, J..Hageman Jcz,Sekvetari8.
Iedest.
A(AouRA.
De tijdelijke Resident, F-oovzitfer. Assist.-Resid.vanM adura, ,, zz Sumanap, J.. M .Verfl., P.0.Hoolboom ,
Iedegt.
De tijdqlijke sekretaris der residentie,k îekvetalû8. PAssoxxoxAx.
Detijdelijke Resident,rbovzittev. S.Bei jers van der Vlugt,
kI
' W . L. Versteegh,
De tijd. Assist.-Resident van Malang,
J ede..
G.Lebret, 0.N .H.Lawick van Pabst,Iid en Sekretavi8. Bxzoxlux.
De ti jdelijke Resident, Toovzitter. B.1?.de Ijange,
De ti jd.Assistent-Resident van Panaroekan en Bondowosso, J. D.Franssen van de Putte, R. 0. Spengler,
Iede..
De ti jdelijke sekretaris der residentie,Sekvetavi8. PnoBou xoo.
De tijëelijke Resident, Toovzittev. Chs.Ettij, J. Kroon, J.A.Potter, F.J.A.Brouwer,
)
De ti jdelijke sekretaris der.residentie,Sekrètavis-
189
BwxzoEwAxgls.
1 3e ti.' jke Assistent-Resident, Toovzittev. )deli , J v geneesheer, Dr. H. Zollinger,
Ieden.
Deti jdelijke kommies,I Sl ekvetavi8. Poyuwolxoz 1 o
(Bagelen). De ti jdelijkeResident, rbovzittev. I
z f
v
militaire iommandant,'
G.van Beest H olle, Ieden. A.Abeleven, Jhr.W .lf.L.van llogendorp, 5b/ , ? en 8ekvetavi8. .
BaxzoxxAAs.
De tijdeli jke Resident, rbovzittev. E.van de Velde, J' .W .Barneveld, C.F.Philipj,
Ieden.
De tijdeli jke sekretaris der residentie, tV âzd/lzïé'. Dzoltozoltaur rA.
De ti jdelijke Resident, rbovzittev. J.J.Bake, J. F. Kramer, Mr. ; f.E.de Klerk,
Ieden.
G.W ijnschenk, J.Helmers,
De ti jdelijke sekretaris der residentie,z%âzd/frzït?. SOEItAKAXTA.
De tijdeli jke Resident, rbovzittev. J.A.MFilkens, Dr.W .Palmer van den Broek, Ieh n. J.W .D.van Steeden, De ti jdelijke sekretaris der residentie ,%f-zp/lzï.v.
190 !(EEIRIE.
De tijdelijke Resident, Fooreute».
J. J. Breijmann, De tijd. Assist.-Resident van Ngrowo. P. van Hoek, De tijdelijke kommies, Selcretaris.
I
Leden.
J\IADIOEN
De tijdelijke Resident, l/ooreitie«.
H. Fievez, C. R. A. Hansen,
LedeJz"
De tijdelijke sekretaris der residentie , Selcretaris. PADANG.
De tijdelijke Assistent-Resident, Voorziiter. J. Lijnen, J. L. van Gennep , } Ledert. w. Kraft, F. C. M. Hanegraat, De tijdelijke Iste kommies , Sekretari«. BENKOELEN.
De tijdelijke Assistent- Resident, Voorziuer.
J. R. Lewis,
}
B. Barneveld,
Leden.
F. 'JV. K. Stobberingh, Lid en Sekretaris. PALEMBANG.
De tijdelijke Resident, Voorzitter, II II militaire kommandant ,
A.ssistent-Resident,
)
t
Ledeu. J De tijdelijke sekretaris del' residentie , Sekretarie. II
II
J. Scheltema ,
l9l
Rlotiv.
Deti jkeli jke Resident,Iroovzitter. H .Raat, P.M unnich,
6:#:7z.
-
Deti jdelijke kommies,Bekvetavi8.
Zulo-enOosTxx-AroxxlulxovixBoaxxo(Bandjevmaniêt). De tijdelijke Resident,Iroovzittèr. J.H .Barnstein, J. ll.van Erp, F. S. Saûerbier,
Ieden.
De ti jdelijke sékretarisder residentie,Dekvetavh. M altAssax.
De tijdeli jke Gouverneur, Toovzittèv. A. Schenkhuizen,
0.van der Vrijhoef, A.W .Bethbeder, J. Oh.Vetter,
Iedeêt.
P. 0.van.Oosterzee, AV.Jonas, Ds.B.Braams,
De ti jclelijke sekretaris van het Gouvernement,Sekvetavin, M wltos.
P. W ij P.C. A.' Bo luma , len$
Iedot. AMsolxa.
Detijdeli jke Assistent-Resident, rbovzittev,
' B W.A. .RAr osde sltsoctlt 0.J A. l, , J' K K am , .
.
.
t ft?#t?70. l .
De kommiès ter Gouvernemeuts sekretarie,Svjlretarin.
192
M xxAD0.
De'tijdelijke Resident, rbovzittev. E.Dê .L.Rloreaux, 5Y.J. .Goetzee,
) Iehw
De tijdelijke sekretaris del'residentie,& âr:JJrï&. Tlx, xaTx,
De ti jdelijke Resident, Yborzittev. Al. D.van Duivenbode, J. E.Höveker, X.W .E E Prmisser,
Ieden-,
De ti jdelijke sekretaris der residentie,Cekretavq8. BAXoA.
DetijdelijkeRekident,rbovzittev. M .Lantzius, P. C. L.Hartog,
5d#dm.
.
J.E.van Zuijlen, G.L. C. 0.van Vugt,
De tijdeli jke sekretaris der residentie,Sekvetavi8: TIMou.
De ti jdelijke Resident, Toovzittev. J*M .Tielman, A.A.M .van Leersum , 0.T.Brouwer, 0. P.A.Schneider,
De tijdelijke komnzies,Sekvetavin.
fd#dzl-.
.
Lett. B.
AANTOONING der veranderingen, welke onder het personeel bij de Gouvemementsscholen zijn voorgevallen, gedurende het jaar 1857. MET VERLOF NAAR NEDERLAND.
F. W. S. von Staedel, C. Pieck, H. van der Wulp,
3de onderwijzer aan de lste school te Weltevreden. lste onderwijzer der Stadsschool te Batavia. 3de onderwijzer aan de lste school te Soerabai;ja. GEPENSIONEERD.
J. Ciebrant, laatst hulp onderwijzer aan de school te Passoeroeioan; AANGESTELD.
J. O. Boulet, B. A. Brassinga, J. M. Halewijn'.
als onderwijzer aan de school te Banda (van verlof terug). als onderwijzer aan de school te MeesterCorneiis. als ondermeester aan de 2de school te
8a1narang. A. H. van den Worm, als kweekeliug aan de Lste school te Samarang, (vroeger op wachtgeld). als kweekelingen aan de 2de c. A. Janitz , } school te Samarang. P. A. Beer, 1. als kweekelingen aan de I-Ierv. J. Martens, j Weesh. school te 8amalJ'ang. G. Vaslner, als ondermeester aan de school te Soerakart«. J. B. Coenraad, 13
194
G.
\~. Van Ligten,
als kweekeling aau de lste school te SoeIlabafja. R. E. A. Callewaerd, als kweekeling aan de schoolte Sunzanap. A. Hollard , II II II 2c1e schoolte Soerab« {l"a, EERVOL ONrrSLAGEN OF UIT DE DIENST GE'rREDEN.
P. Kleijknmp ,
laatst ondermeester aan de 2de school te Welteorcden: C. van den JYIuijsenberg, Idem, P. H. J. Johannes, als kweekeling aan de Lste school te Samarang. J. F. Lee, als kweekeling aan de R. K. "\i\[eeshuisschool te SOil/flf!!/!!I. E. A. Schultz, als kweekeling te Poenooredjo. H. C. van E~ibel'gE'll, laatst onderwijzer aan de school te Amboino (thans ambtenaar radikaal 2de kl.) ONTSLAGEN.
\V". H. 1\1. Klein,
als kweekeling aan de I ste school te Samarang. OP
II. L, Rademaker,
w ACHTGELD.
laatst hoofdonderwijzer aan de lste school te Soerabaija. IJ. van den Bar , Jr. laatst 2c1e onderwijzer aan de Stadsschool te Batavia.
'
Lett.C-
N OM INATIEVE STAAT der op ultimo Decembez
1857 in Gouvernements-dieust zi jnde Onderwijzers,Ondermeesters en Kweekeliltgen. ON D ERW IJZER S. *n '-8
r:v d dF')e N m r '= w
xd
NA ME N .
: ce >
k : :m P jz y-
BbtrtkkingontlerultiïlloDecdmber1857.
=< 1
1825 1-1 t.Ra4emaker.......... 1827 1t.Soeters................ 1820 J.IV;11:I%i-Ig...... .....,... ( 1. 830 J.-I11.1' .î '. 1' .1I l' p .. ..-.... 1.8$2 H.W .C.de ltoock........ 1834 B.Anieweg............... 2.8$5 P.C.Mierop.............. 18$5 ' H.C.Ditcks.............. 1837 D.C.d. eBrui jn...........
lste Op wachtgeld. 3t 1 . e OndNerwi jzeraan t l. eschooltcSoefakârta.
Iste Hoofdonderw.aan (l.e Iste schoolte Samarang. 2( 1 . e IsteOnt lerwi lzera&n( ' lelsteschoolteSoerabai ja. 2de Iste . : ''2d.: '' 'z -. '
2(1.fl I'Ioofdontlerwijzern vIste '' v Mreltevredelt3(le ' Ondeiwijzeraan(l.eschoolteMenado.
3( 1.e 2deOllderwitjzer , , 'Jzdesclzool-teSamarang.
z( i . e Tst eonderw., !tevensbinuen-regent,inhetProt. weashuig te Samarang.
1838 W .Retgers............... 2(1.e IsteOnderwijzeraan deitleBcl1ooltelveltevreden. 18401C.Pieck.................. 2d: (sl'etc-' -rlclf/11ai--N. a4' crlau. -l
1.840'0.YI.(Reijgers...........' . 1840 J.' W .Sloot............... 1841 1t.Sl 'eeswijkVeenstra.,.... 1841 J.t .A.Miero)........... 1841 G.F.1t.Portier...........
Bde 2de zd.e '3d.e 3de
1.843 P.van Geelent............ zcle 1.843 F.:Y'.S.von Stœdel....... 3(le-
1844 H.R,van Heekeren-...... 2de 1844 J.C.Voornemap .....-.... 3(1.e
zt 'l.e'''''1.i'..II'l-1I11i1I- '1111.,1toSoerakarta. lste ,v êê /z 2d.e schoolta Samazang. zt i.e 'ê . zz'lste '' , 'weltevr. St leonëemv.inhetR.K.'weeshtzisteSamarang. Ontlerwljzer aan de schoolte Japara. lste onderwitjzeraân ( lelstescllooltePaiang. MetverlofnaarNeierlanë. lsteontlerwijzeraan destadsschoolteBatavia. AYaarnd.24.eonëerw,inhetProt.weesh.teSamar-
1845 P.R-Marcks.....t....... 1845 H-van der Wulp.......-... 1845 J.G.vauderGeugten..... 1846 J.Oudhof................. 1846 P.Jansen................. 1846 C.1?.Sloot................ 1846 F.Orth...................
2de 3de 3fi.e 3d.e 3d0 2de 3de
Pt1.eOnderw.aan.d.elsteschoolteSamarang. Metverlof naar Nederlanë. Ondfrw-ijzeraan deschoolteTagal. 2deoritlcrw.aande3(leschoolteSamarang. Onëerwijzeraan (1. :schoolteBenkoelen. lsteolltlerwicjzeraan( ' le3(l.eschoolteSoerabajja. 4de . '' ''Sd.' e ' ,,W eltevredeu,
(1.846 G.#.Seeman............. 1847 H-C.1.Cornelius......... 1848 A.G..vanVelthuijse ,tl...... 1848 W.Meitjer-................ 1848 H.J.8chefer..-.......... 1849 . ) ..J.( leWei jer....-....... 1.849 A.van ('terMexijt len........
3de Bde 2de ztle 3de $ 2c le zde
onierwijzeraan desqhoalt:Maros. 2(1eonderwtzeraau('letstleschooltePadang. lste 'ê '? zz3de 'z-.,Samarang. 2(1e 'J v n lste '' 'zSocrallailz. onëerwijzeraan deschoolteKedlzie. lsteonderwi jzel ;aande2( 1cschooltePadaug. Metverlofin Neclerlanâ.
1849 P.C.vart Ghert........... 3dt.l l 'steonderw.inlletR.K.weeshnistcsamarang. 1849 H.Vetlgel1(..* 11.II,........ 2de 2de s aan destalsschoolte Batavia.
1.849 H.L.le 6I11III............ 3(le Onderwijzeraand.eschoolteTimor-ltoepapg. 1.8491E.J-van der Linden ...,,.. 1849' IJ.C.Stoltenbach........... 18504J- 0.Boulet...........-.. 1850.J, Schoondevbeek-..,..,...
J
3de 3de :(.(e ztl.e
I
'' '' zz ''
'z ?z n // Maâioen. '' t, '' ?z Probolingo. t? ,, . ,,sauaa. '' . lste schoolte lntboina.
l96 ..
mzzr..c..w
-F>2;e
-w.--.w.*.
z
e ..
-u.w . azr--v
Jr-wvww -. -'
:
Nt t
> dd
'va+WJ XQ
-
z :â g
NA ME N .
Betrekktng onder ultimo December 1857.
;: X
d
K
é'
1
18$0lJ,J.'W .lbell.......,....
3(1.e Onderwil. zer aan (leschoolteCheribon-
1.850 L 11.Boijer..-...-.....,. 1 . 8$1 ' J.11.ltetel.....-......... 1851 . H.Ctlpml-us...........,... 1.851.5.V/.P.Rasens...-.......
3de . ,, 2de z , itle 3(leonderw. 3de Onflerwijzer
.
*
1 851 J.à'V'.Bille van d. en Dtlnyen * 1851 F.A..Corporaal............ . 1851 S.0, van dar Bent........ 1852 11.Obertop...........-.... 185: L.van ëen Bor 8r.........
2de '' 2de z, :(1a ,z sde 3(1.eonderw. Sde Onderwp'zer
185: J.E.van ( lerWt'1........ 3de 1852 J.L.Bloemhard.,..,......- ;de 1.852 A.(leBrut'n 14.z.......... sde
,' zf leschoolteAmboina. ' zschoolteDjokdQ i # okarta, ''schnottelmbarawa.
p lste schoolte Satuarang-
/: e ''Passoeroeau. n lste schoolte M akassar, JJsclloolte Gzissee' ''lste scllnolte Soerabaicl a. ''schootte Buiteu zorg.
,, n ',
' 'z J 'Pekalongau. z? 'z .Poerworedjo v .Banj0emaas. . '' . Renlbang. 18$2.J.van (ler Veer........... 3-tle 1855 -W.Beerekamp .....-...... :de 2(l8 onderw. . ,z2de schoolte Soerallai-ja. 1852 1.van derMeijden ....-... 3de Onëerwio)zer ', schooltePattic. 1851 $ J.A;,Rosko#f,...........- 2de 3deOnderw.' , ? z2f 1escllooltf l' Welterl -eden. 1858 L van den Bor Jr......-.. 3de Op wachtgeld. 1.8531B A. hvillems..........-.. z( 1e OnderNvijzcraandeséhooltePalambang. en........-.... zde n n . v ,,Banjoeu-angie. 1854 A.van Ooij 1.854. ,M,J.J.Op deLaej...... 3de 4deont lerw,' '2deschoolteSoerabaà ja. ql854'J.A-'.Immlnck ........... gtle Ontlerwijzer .schoolte Serang. 1.854 J.A.P.(l.eVister......... 2de '' '' ', '' ,,Bezoekie. 1854jJ.Kunst Jr............... 2d ,e Ti jdeli jkwerkzaal uaan.dé2eschoolte' Tel tevreden. 1.8$41C L.Plasberg............ Stle 2deonderw.aand.e3(leschoalteSeerabai-ja. 1.854 A.Konlmissaris-.......... 3de Onderlvijzeraan d.eschoolteMalang. 1554 C.Over d.e Linden......... 3d. e '' . o '' Ternate. 1.854 ' W.Broexs-.-.... ....... 3de n , ', ', Banfljermasqin. 1557 B. A.Brassinga........... 2d. e n n '' Aieestei'-fzgl'ilells 1857 -ï7.J.Lqjds........-.....,3tle ,. ,' . Magelang. 18$7 y!.L.de'Vrieze..-........6 1sde Btl. eo' nderw. SdeschoolteSoerabaija. 1857 1I.Schoemaker.....-...... l 2de Onierwtlzer '' '? rchoolte Slltuauap. 1857)Mr.Mrilmes........-...... 2de '' '' -' Bangkallang. 1857(J.C Tamson....-........ zd.e , ' oti.esclleolteAlakassar. 1.:57)0.E,Hansen Jr....-...... 2de !2( 1.eonderw, 'z v n Paëang. 1857tC.C.Hûmburg............ 2de 1Onlf 'rwi jzez , schoolteRioaw. 1857)11.Prange,..........o.... zd. e' Tlaeli l ' kwerkzaam aan( l. e2t 1eschoolte' Weltevreden 1.8$7 11.J.L.Mreijhenke........ 2de ', '' 'z ''stads '' . BataviaI
0 N D R R11E, 'E %' l'E E:S.
1839l Aau de lstcsttlloolta lmboina. jG.J.P.Canela..-...-..... z , z . v zSoôrabaja. 1840 >a.C.de Graaff.--.......-. ,sde '' v Makassar. 1844 J.A.A.van Sollngen ..... Bti.e ?f , -erop... ... ..-.. ... 3de /? ,,3d.e ,, z,Samarang. 1844' . jJ-A.511 J ,?ztle ,, ?/ ?z 1847)J.TT-Beer................ Bt1.e , p ',schoolte Menatlo. 1847, 1A.C-W1'nkler............. s 1'R -Kr. weeshqitschnolteSamarango .1 .848$P.Daigers................. t' pz14 -14()1!Tr. fz pz // 1850lA.C,Piet-ersen...........x o lsteschoolte Makassar. 18501L.A.A.de la Oroix-.-.... 3d.e z n ? z He l v ' . we e s hu i s s c h n o l t e 8amarang. 18 50l 'AT-P.L,Boijer..-.....-... 3(1e zschooltePoerworet ljo. 1850jJ.H.Toorop ............. B:e '' ? , ? , , v , z Pa s s o e r n e a n . 18501H.Burer ................ 3ëe n ?,St l.eschoolteSoerabaija. 1850l 1K . G.,Rabé.............. r, ',schoolte Banëa. 1-850jJ.11.1-1.d.eBell.........l ' z x z : d hoolteSamarang, 1853l 'J.M.I-lalewijn........... 3d.e zz zzHeervsc .wecshuisschoolte Samarang1853lC.L. Koch .......,...... 1854l J. A.C. Durieux........, 44a
j? ' ''schoolteBanjoemaas.
l97 v-
-X-*-'.L' --.71-
L
*Q 1% >d .=4mJ
,x : % >
)=
------'
'--'
- e- -'--
-
: L > 9 NA ME N .
ë mF
Cp, y a
BetrekkingontlarultimoDecember1857.
X
x d
rd <
l 18541L. G. van (ler I-loek ...... 3de ztltllde scltoolte Buitenzorg. 1854 D .P., Feikem' a,....-....... 3de zz . // v Pekalongan. 1854 A. Klasing .........-..... I4de z?. '1 'z 'z Tagal. . 1854 J.Leegstra .....-......... 3de ', 'z v zz Soerakarta. ).854 11.Veltz....t......-..... 3de ?, ??S(1eschoolteSnerabaija1854 A. van Velsen .....-...... 4de ?? '' schoo,lte P1oLtllingo18 54 11.Vlerdag............-.. 4(le ?z n v /? Menado. 1.S54 . '. R. IBl'l. 1'ï ..'kw....*..*..... 4d.0 'J & 21 - ? , ./ 111d-l1x111611.:Ilf't. 1856 N . Jordan...-............ 'z, 'z '' '' iîIIII,,Il-l't-,. 1859 Fa A. de Graas -......... n v '' v Grlssee. 1856 TT.Simon ..........'....-. '' '' '' 'z Clleribon. 1856 11. 5V. Doeve ......-..... n /? 2de sclloolte gamarang. 1857 -W . Hofsted. e ............. ', /z schoolte ATagelang.
1.857 J. B. Coenraatl....-...... 1857 J. Hazelht lrst.......--.... 1857 (M .J. Honig............. 1857 H . Geedhart.............. 1.857 1i'.J. C. Klaar...........
3( le 3de 4de 3de 4(1e
v ', '. /? ?,
'' '? ', 4, n
'/ ,z v ', ?,
'' Soerakarta. ', Grissce. 'z 'Passoeroeah. v Palembang. /' Buitenzorg.
1857' W.11.Snethlage-.....-.. Bdej' ,, ? r ,' z SerangT. F1 1?T l ,1
1k1. o
P .J. Dubois.........te Pekalougan. ll.* J. l-licks....-.....zz v C.Doelitzscll.........aan de lste schflolte Samaratlg.
J*A.130ijel*...-......?? ?/ // 'J z? /z
P. 11.J.)oes-e......... /? . Pde /? /z v t.. V. de Calonne.....v ,, 3de ', ?/ ,z -W .11.A .Harbrink.-. v '! zz ,/ v /zD .deVries Js.....-.. '' ?/ R-11. qreeshuisschoolte u qamarangG .A .11- E.A-Pieters . zz n , ', 'z z, J. Riesa...............te lklagelang.
J.P.w'tppel........... 11itlktliolulll't:1
D.P. C.van Looslll.oelc'z (1rlszee. 0. Fransz...........!.// Sumanap. P.A.R:bijn..........// Atalang. C. G. Gotlfrietl........z/ Probolingo. C.Broekhtlijzen .......zzBanda. G .Nitschke. .........aan de lste schoolte Makassltr. A. A. J.Niels........ v v zt'l.e . v . G. 11. Pieltllaa'r..-.-... '' , l1.It.weeshlzisschoolte %amarang. G. Bal-erll'l............te Soerakarta. 11.J.EverB............1Passoeroeatl. A. Laarhuis...,........aan de Istc schoolte Padang. A Gossiaux ..t.........', 'z 2de '' z/ '' 1(1. 1E$1R11L()......*..**.... #/ ?? // // #/ ?/
J.T.Wt) 1f.........-..t0'Banjermassl n.
C.Barrett..-..........?zBenkoelen. â.T.T. van tlen Worm ,..aan de lste schoolte Salnarang. C. -A-. Janitz-...-....... zz v zz '? '' '' 15. â.11Cer...-.....*... /,/ /' / 'J '? //- N J. AlartCnS..........,... '' ,z Herv.weeshuisschoolte Samarang. (-l@'' V'I AS'I 'I'Iel'.............. /? ??' //' & & ?/ G*'W'.van Ligten......-. 'z lste SchoolteSoerabajao A. Hollard.............. '' '' 2de v '' '' 11,* (Il- Callewaerd -...... '' z: schoolte Stlmanap-
-
Lett. D.
S'I'AAT der
GO~tvernerfle1'tt8-ScholeJt onder ultimo
December 1857.
Totaal .
Gratis .
Tegen betaling vadd bet schoolgeld
Getal leerlingen
=
Kweekelingen,
Onderwijzers
S C H 0 LEN.
Ondeirneesters .
ilii 1ji iei1i : ii . sc1c :i IU tie-tist z![Ih- u I (iI1C (ll1f]i I
JAVA. Iste lagere school te Weltevreden 2de II n Batavia. n II Mr. Cornelis II II Buitenzorg. 1/ 1/ 1/ Serang . /I II Cheribon lj
lj
lj
5 "\ 3 ' r 1 .. '1 1 ,2 '1 1 1 .
lj
lj
lj
1
lj
] ste
2de 3de
1/
II
II
II
II
1/
'Tagal . Pekalongan
Samarang .
1/
II
II
1/
II
II
II
II
II
II
1/
1/
1/
lj
II
II
Herv. Weesh. R. K. 11
II
/1
/I
1/
/I
1/
II
II
11
1/
II
1
19 16 35
1 1 2; 48 15 63 3 ,. ,. 3; 106 .. ". 106 2 3 3 80 41 121 2 1 2: 40 70 110 01 2 3 "'I'" . 147 147
1
1
, . ... 11 . , '1'j
39 5
14 76
53 81
Kadoe . , Poerworodjo
1 1
1 , . "I
37 21
6 23
43 44
1 1 , , ,.: 21 '2 2 1: 82 1 1 Ii 50 1 . . . . . ... 3
9
30
II
n
1/
II
II
1/
II
II
/I
Madioen
; ; ; i:;~~~
Rembang Iste lagere school te Soerabaya 2de /I II" /I /I
1 .. '"1 1 ....
73
25 185 210 27 93 120 23 .... 23 41 15 56 17 15 32 21 20 41
2
Banjoemaas. Soerakarta Djokjokarta Kedirie
II
-1 1
II
Partikuliere school te Salatiga, waar van Gouvernementswege onderwijs aan de gratis leerlingen wordt gegeven. Lagere school ~ te Ambarawa . 1/
I 73 .. . .
3
lj
1/
3de /I 1/ II Lagere school te Grissee
II
II
1/
II
Sumanap
/I
1/
II
Bangkallang Transportere
3:.... 150 150
I
.
1
56 138
47 1
i :::: ::::IIi 1 . . . . .. . .
14
t~
1 ,... ....
15
15
8
97 4
~~
22
30
3 1 1 98. . . . 98 4 2 1, 89 134 223 2 . . .. . . .. . .. , 50 50 1 2 1 18 32 50 1 .... 2 12 34 46 1 .... .... 7 5 12
11-5"2 - 26 - 2SIII04il,1309 2355
199 .
. .
.
.
Qetal
derbi jiedere schoollndienst
-. .=.
.
1
Getal
. zil nde ofdienst leerlingen. doende
s c 11 O L 1)N.
VJ u : ;2%
a z . u ac o t x uo .t o :7, ï ; z Z = -:
1y @S n z -1 a :Yw :: < . =x =< N * oc.x C a o
pertransport.
Lagerescî tooltePassoeroewan . , , # Malaug . t , ? z ,' Probolingo . . , , , Bezoekie . . , /
,,
,,
Banj .oewangie .
BUITENBEZITTINGEN. lste lagere schoolte Amboina jd0
// ?,
1 ! / / ? , , Banla . ?z Ternate :,
o
a l B g o Eo
52 2 s 2: 3 11()4(541se9 .2: ,55 ' ( ,; 1 2 .I 1 .... l 1 1 1 l ........
38 47 85 17 17 70 :5 20 54
14 ' )2 26
l..-..... 6 6 12 1
1.... 56 20 76
1.a......a .op....@ .a .o ,.o 1 l l 67 20 87 l 2 .... 3 10 13
M enazo .
)
-.... 66 1Q 78 2
lste
' z M akassar .
1
2cle
,
I 1 ll :5 62 87
lste :de
v
.
, J
lt ' X arOS . . ?/ lt Padang.
?r
1,
,
?z
,,
/z
,/
. .
Timor ltoepang Lagere schoolte Benkoelen . . . v ?, , z Palembang . .
1 ,
,z / z Bandjermassing.
J l J J z ltioV' I . AV . . . C)t' lNvaclltgeld . - . . . . M et verlofin lvederlanc l. NA ME N .
1
l 34 .... 34
l ........j 2 .... - l' ) 2 ..... 2 , 1 ........ l .... l 1 1 ....
10 14 :4 46 .... 46 19 104 123 15 1: :7 31 Ql 52 14 14 28
l.... 11 l 10 26 76
1.........p go .... 20
I 2 . . .......t............ ' 4 ........1............
80 78 341155817353203 l
SCIIOLEN N0G NIET IN W ERKING. Tj lat.jag,toegestaan in 1856l Z11lteu ju ( ) .i g.juwerkingko.8g 3deschoolteW eltevre.clen ? f ? z 1857 m 0u. Padang Pandel ? / x 1.857 'aug
Lett. E.
STAAT der onder ultimo December 1857 aanwezige partikuliere schoolinrigtingen.
VAKKEN VAN ONDERWIJS.
SCHOOLINRIGTINGEN.
JAVA. Van den Heel' G. Verhulp,
II
Mevr, de wed. Nortier.
II
Mejufvr. A. Guex de Condray.
/I
Mevr. A. Klussmann geh. Wendt.
/I
Mevr. B. H. P. Boola van Nooten
II
Mevr, H. S. W. Gersom, geb.
geb. Dolder. Vries. /I Mej. A. L H. Gaijmans. /I Mevr. Edel, geb. de Vnes. School van Manoek en Arathoon.
Van J. J. J. Snellebrand, /I Mej. A. C. Verhuijght en J. van Gernert. Parapattan Weeshuisschool. G. P. Paulus. Christelijke ambachtschool.
Gesticht tie.
VOOl'
r.
G.
Lezen, schnjven, rekenen, wis-natuur- en aardrijkskunde, geschiedenis, zedekunde , teekenen, muziek, zang en dans; ben evens de Fransche, Enge1sche . . n TI,-"-,·::,-lil;t,,, 1,,· t ,1, II Al hetgeen tot eene 1"":'ll'l 1 1.1 ,- "filII' .III',. behoort en betrekking heeft tot het lager' onderwijs , benevens de Fransche taal. Idem en voor de Fransche en Engelsche talen. Idem en voor de N ederduitsche, Frausche en Hoogduitsche talon. Instituut vr or meisjcs uit den beschaafden stand. N ederduitsche, Fransche, Engelsche en Hoogduitsche taIen, gesehiedenis en aardrijkskunde. Idem als voren Bewaar- of verzorgschoolhoucleresse. Bestemd voor het aanleeren van het lezen en schrijven del' Hollandsche , Armenische en Engelsche tal en, en de gewone vakken van lager onderwijs. Voor het lager en middelbaar onderwijs , de Fransche , Engelsehe en Hoogduitsche talen. Voor de Fransche , Engelsche en Hoogduitsche talen. Gewoon lager onderwi]s. Lczen , schrijven en rekenen. Om kinderen, die buiten mogelukheid zijn eene christehjke op.voeding te ontvangen , op te nemen , ten emde 11e11 behoorlijk te doen opvoeden en verzorgen
verlaten kinderen te D.]a-
KRAvVANG. A. J. L. Lempc. II. C. Polderman.
Gewoon lager onderwns. Idem en de Fransche taal.
201 8CHOOLINAIGTINGEN.
VIKKEN YlN ONDERWTJS.
Mevr. ( le wct l,Hachtman,geb.van dcr LagerOnderwi jsen vrouweltkehandwerken.
Eem. Mevr.Jaspers,geb.tle Raat. A1svoren benevens('te Frausche enEngelsehe talen X e Menëes da costa,geb.Roesing van Idem b.enevens (le Fransche, Engelsche dw Itersohn. lloogdtlltscbe talen.
ui
% -*' Mejufvr. -E.Muhlenfeldt.
Vnordevlt kken vahhetlageronderwi js.
A C.P.Behr.
Qewoon lageronderwtjs.
d g
Idem benevens de Fransche en Engelsche
< A.Collings. r'J Me vr.Wtsman geb.Goedhui js. zz van Epen,geb.Retleker.
HetItaliaansch boekhnuden,benevensdeFransche,Engelsch en Hoogduitsche talen.
e Mevr.L.W.Martherus,'geb.Bestelmeter. Alk M sev oren,benevenst leFzauschetaalen teenen. M
z? Mispelblnm Bejjer,geb.Mertens.
talen.
SOERAKIRTA.
Mejuvl '.G.M.0.Claesen. P.B.Willems, M B-Werner. a Mej.J.J.Gersoon. M Mevr.tle wed.Steup. X MeJ.>f.Koenen. < < N O Mej.J.W.Einëen. rm B . A.Franke. Azia van Timor.
Gcwoon lagerOnderwts. Iëem. lëem. A1svozen en deFranschetaal. Iëem. A1svoren,t ' leFzansche,Engelscheenl' loggduitsche talen. Bewaar-ofverzorgschflolhoudel.pssen.
TOEBIN,
H.W.lteulven.
Gewoonlageronderwijs. GRISSEE.
Mej.W.&.J.Kriesfeld.
Alsvoren,deFranscheen Engelschetalen.
BUITENBEZITTINGEN. Herv.W eesh.schoolte Makassar. I4em . Amboina.
Idem
. Ternate.
Van den heer Melchior te Bima. u v 1, Schutt '' Amoerang.
Gewoon lageronderwijs,
Lett.5'.
STAAT der lnlalldsche Christenscholen op.het eiland zlmboina,op ultimo December 1857. x-' cr
XX -' XX -c-.-.'-'. e'er
NztlAl
7E
'r= =
-
=
-=
X . :N) N AAM Itlapse totwelkc QV .p ooa DER > x.=m q n) YAN DEN de ondemWl.zer rlY r' d;t -- o. N E G O ltlJ. 4== '-a' ONDERWIJZER. behoort.
VAN HET
E IL A N D.
XMBOINI.
.r.
NAIAl
W
P.T.Soselisa ......) jopperschoolm . ' 1 . N b u s s a n i v e . . . . . . . . . . : ç 3 C.L.Huwaë.......j lstekl asse. 2G1'ootIlative........ l00 W .NOiJ'a...........lzlle ', 3SoiJ-aboven.......... 4ilatalaij............ 5Nakoe......,..,.. ... 6Ifllang .........-... $r15ïlltt.. .... ..... ...8tlukurila............
9Leaharij.. ..- .... ...
'o'ltutong ......-...... l 11iloetoemoeril' ....-... * 1.2Galala......-....... .
-3Tlt'u1 l' .1tiga .......... 1.1Pl,I.I:l. .........-.. 1 .5M/aat-heroe.......... 16Lata ............... 17Passo............... 18Sulij................ 19Tial................ 20W .
2-2 . S. Sarilnanela... ...,. 4d.e zz 85 J.Latahertl.....-.. ztle . 63 à1.Matahelumqae...,4(1e '' 81 S-J.1::'1il'1,.' 11ie v 1l() /t. E4. hIIl-'I'kt .. l...11.: z/ 19 AI. P.Latuasau-- .l3de zz l 23 L.P.Talahatu......' zti.e . C1 $ J.L. Alaitimne-.....l2d.e '' l h i 1 1.e ,, 180 R.Nan o J..,......4t (15 N .Ririméssa........ln dienstzend.gen33 A. L.Souhoka......3d. e klasse. :6 J.ATanusar. na..... . -1' t' icl;b -nT' I-rc)iI -1 :cIl l00 J.Tanamal.......... ldoltz. 107 J.Patiselanno....... ldezn. 1. 14 P.Pastora..........lsteklasse. I31 J.A.Siqzalette......3d.e zz l2 D.Loltollo-....-.....3da -,' 2.28 D. Leihito ..........2de ''
aail(2scholen).... 1j.: n.yuajusamputij.....In( lienstzenll.gen.
21Amahusuw,.. ..... ... ? ' .7-11.'1'.''- ..-. ..-. .-.. . '-'. 'RI-të'III..1..... .. .... 24Hatu ..-............. 25TuiliLoy.............. 26
l29 E. P.Soamokll......zde klasse. 63 J.(k .Tallane.......3de '' 1.03 P.' P. ltisakotta .....34) 1. e zz 65 P.J.Anakotta......j 4cle n 1S2 P.D.Lilipalij.......l3de v I04 D. J.Alanupassa...-.lstc v ..,j.. j.0 z.A ...(.,,j,,,.,,r;,,,,-,, j..!.,,a;Ijj.f,.pr!j-j-. -Ii,
Alang (2scholen).. 57Lariekie............. $0 P.A.Lalopua ......zde ltlasse.
28H11a-..........-..-.. 18 M .Tehupeorij....:..stle n
W . L.Tanasale.....Oml. schoolm . s àyattîmena.... ... Idem.
SlPâR0Ful.
29Sa'paroeaen Thiouw.-. 263 J.l1.Nanlohij.......Opperschoûlm. 30Pootto..... ... .... .. 1.00 L.J.'Wattimena.....3de klasse. 31llaria...'.....**..... 250 S. Hukom ..........zd.e. '' 32Paperee............. 123 J. H .F. Sahupale..3de v
3 3Booi j............... 1.22 A.S.'Wattimena....3de r'
''
1%-1l1-,Q ,'IlI',.. ....... 136 S.Tu.s'lories ......-lste ', k-IIIIt '11 . lC8 J- P.Ruhul esin.....3tlt) . 36Ouw .....-.........- 240 J-ltuhuwael........lste ?/ .,. -
'
37ltawaka ........,..... 172 P .AI.Latuperissa ..2( -I.e
, '
38N0110th..........-.. 206 J,C.Nanlohij......4de ', 39Ihamahu..... ...... - 217 D.T.Siahai ja ...,..2de zz 40Tohaha.............. 233 S.à1.Nahtlmurij.-..2d.e '' (P.Patti j,-.-........01n1.schoolra.
) Transportel' e.....4911,
l
X
NAAM
NAIM
vAx IIET
Il: i;s
EILAN D.
N E GO . tl1J.
. : 7x.
Q lf7) > =a. >, C
X oox -
=r Wa=
'
NAAM
Klasset0twelke
vAx Ilxx
de Onderwig.zer
ONDEZ WIJZER. ,
belloort.
Per transport..... 4911
HIROEKOE.
41llaroekoeenSameth... '1.05 C.M.Haullussij....o,oppersrlloolm.
421Oena-...... ..... .-... 43j lWasste..-........... 44' 1ALoroe.............. 45jHulal ioe............. 4s'llarioe..............
1.31 A. Soplanit .........'; . 3(1e klasse. 43 R.D .Tomasousv....2de '' 1.1 .)4 L.ltea4varuhv...... .. 3tI: z/ 1-91 J- S.Korptlttil..,.t..2de 'z 59 J.11.Pattiwael.....3(1. e ''
M-Lilipalij...-...-.0m1.schoolm.
,
NOUSSALAUT.
47Siela en Leinitoe..... 95 J. L Ilehanussa.. .3(1e klasse. 1.82 J. ' I'fi.ii;:cl-ii). . .. : èt1 , -lI' a . l3. 0 J.. t. ItItllIl IkII1. '.l.l. ?:
48' pitawail-............. 49i .boeboe-............ 50lkoon ......,....... 51A'neth .............. 5)2Nalahia.............CEIIIM OIDEIISlPl-
ROEA.
60 J.L. Wattimena .... 3d,e 236 S.AI.lltlkom....-.. 3( 1.: 100 J. L-Reawaru-.....4de
, n
zz
53AmaheijenSouhoekoe. 21l L.A..Tanasalc.....lste r.-1I1.1:11;;I1-I1(;'I..... . ... 110 J' -1*lq''I 11i z-tt' l.e ,Ika.E ';ll,11 . ,1,1. 1tII .... . .1 -113 .'.I-. 'kî l)-IIiII1lE.II'I klt '' l,e
clROEKOE. Rlu oxsss HA -! . sts'
(
s' /,Rumaksal'...,........ 8$ F.A,Manuhuta...j4de v j Tihulale............. 63 J.Anakotta-....,...jzde. e ' ,v 58lKamarian enSeruawall l00 J.H . Mustamu .. l3d. ? ,. ..
sgjllatqstl,wa.-......... 83 J.J.Hettari ja-...,-4de v 6o'-Waai,j .sal uoe..,,.-... 20 1).L.àlantlhutu ...IIn(liel1stzeu(1-gell
61Kat'bobo............ 22 -5 A.A.Mustamtl.....llstekIltsse,
CERIM olplR111L1. 6zl 'tokkie.............. 1.8 P. S. Huka.....-...ln tlienstzentl.gen,
A1ANIPA.
63lpiroe,Timunu en:Ettij 53 P.S.Rukumahu....3de klasse. 64,Boano.-.............x ! l60 J.P .Nanlessicj......4d, e 6.5Manipa............. 27 J.P.deQueljoc....4de
BOEROE
66Boeroe.............. B0 E. C. Pattiasina.....lste
BOANO.
' Totaal...... 7782 )
lj 'ett.f1..
N AAM REGISTER der ouder ultimo December 1857
in dienst zijnde iulandsche schoolmeesters iu de residentie Amboina en onderhoorigheden. C7 . C %' D 0 -
,
NA ME N .
Stanëplaatsen.
ngen. : 2n o a M C
NA ME N .
< :*' d .# d n
x. ' -l l P.J,Sosilisa............ Amboina.........Opperschool-.f32,- Gonv.schol en. m eester....
2 J.TT.Nanlohij........... H Sa paroea......... 3 ()-(M.1T-a'illi'icqs'l. ... . ' -aroekoe......... ,
.
, 32,
', zz32,. 4 C.L.l.I11'.1,1. - -. ..-... ( Nussanive........lste klasse.v 25,
5 E.C.Pattiasina......... L11ibooij..,,......
6 D.J.lWanupassa-........ Allang 1......... 7 P.Pastora.. ....- .... P'h$'' . .... 8i I., A.'Manus'1'I-1 ........ ,$',''I-I''1. ..... .
n
v ''
zz25,
v 25, . 'zS5,
''
Dezc sclloolmcesters hebbeninhetafgeloo''55o Penjaariedereenstak: n25', l n voor een stel kalke eeëingstukken ten ''csclzenkeontvangen,
1).S.J.Itat-adt'tw..........Kilang........... 12 A.A.(Mustamu.......... lkaijLobo........q
, v
''20, ?z20, Titulalr.
1.7 AV.Noja........-..-.... Tlatlvebesar...... 18 J.Latuheru............. llatalaivj.......... 2.9 D.Leihitoe.............. sYaaijI........-.
'' '' ''
''S0,. 'z20, '/20, ,
9 J. (Kuhlzwael.....a...... Oqw ............: 10 L. A.Tanasale.......... Amaheij..t.......
'z25.,
l3 S. b. Floris............. Sirrie Sorrie...... '' v S0, , 14 E.P.soulnokil.......... Amahusa.........zt' te k-lasse.'' 20, .1 . 5 A. S . ( Ka ka t i k a . . . . . . . . . . Ema. . . . . . . . . . . . . ? / ?/ 20) . 2.6 P.A.Lalopua.........o. Larlkie........... ,z ' 20,
20 J.L.A .1' artlnaoe..........ltoetone ' r..........l ' . : 1( P. A. f.Lahum tupei ri sa...-...-lt a&vaka..-....... z 22 M: . S.N a tzri)-........ :l' .f)haha........... ' 23 S. YI11,k01*n...-..$......... *1-Taria,............j //
f)(ù 1).r 1?.Fl;a1I:!1I,,........... 111aïïlEt11tl....-....t '' 25 S.J.1s-oIrl1.1rl!).... ...... l' Iulallve......-.. ', 26 J- Anaktltta............. F1-hulale..........' 'z ,
27 J-S.èioij ak ..............Wassoe...........
Itleyn.. Idelu. '
z /20, j zS J0 0, ,' .j j A1S!'j) j. . ' 01-( //00, j
''2(1,- t '
j/z20, $ IzzS0)
? /
/ z0 .0, p
37 J.L-l-lehannssa --...-..I jSila...--..-..--.-I ''
,''1.5,---
*8 J.jb.Sisvalette-.........- Sulij ........-..,,3de( klassc.-''-15, -' -. -9 A.L.Souhoka,...--..... Rnema-tiga........ ', 2 p 15y-30 L.P.Talahatu-...-..... Leaharij...-......t zz /'15,.j g'. l -W..P.Latuasan.....-.... 'Hukurlla.........1 zz '11.5, zz15. 3P- 1).7 -kI.Lokelloh.......... ' -plal.........-...-, '' 33 P. ' W -1tilttlznahu......... P. il'se....... .. ..l '' z zz1.5, 34 J. (NIl.Tallane........... llallong..........i ,, ' 'J1-5,..35 P-P.' Risakotta...-...... Aiardlka.......... ' J ' z. 1 ,s. 1 J . L. Wa t t i me na . . . . . . . . $ Po r t o . . . . , . . . . . t z z ? z15,. 36 , 38 J.P.Ruhulesln..-,..-.-.''Ulath.--.-... ...1 4 p 39 S.A' 1.l' Iukoul...-..,..,-, z ï' ' t'neth ....., -.,.,', ',
jv 1.5., l )'z15,..-1
205
N A MEN.
Standplaatsen.
Aanme1'kingen.
,Rangen. r
40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54
1
J. H. F. Sahupala ,' .. J. L. Wattimena . J. Picauli] . P. D. Lilipalij . L. Reawaru . A. Soplanit . J. H. Mustamu . J. J. Hettarija . . A. F Manuhutu M. Matahelimual., . P. Nanlesij . S. Sarimanella...... . .. P. Anakotta . . R. J. Nanlohij
S. Oh, Nanlohl].. ' 55 J. L. Reawaru
56 57 58 69 60 61 62'
Boano.... ,.
.. .
. .
J. P.
E. J. L.
1/
25,-
1/
6,-
1/
. W'aaijhero . . Allang II .. , . . Waaij II ' .. Manusama...... " . Pokka , Ririmesse ,. Galala "" -Huka . L?kl~~e. . . . . ... I IJ. Manuhutu... .. "'11'1' LllIlIl' • • • '1 Nenlisa . \i ~ III 'I I IIII Manusama........ . Hila , . I
I
15,-
15.-
1/
..
Boeroe. . . . . . . . . . . 1/ Awaija Amboina Omloopend schoolmeest. Amboina Idem. Snparoea Idem. Huroekoe Idem. Lata. . . . . . . . . . . . .
15,15,-, 15,15'-1 12,-, 12.12'-1 12,12,12,12,12,12,12,12,12,--
I" I"
J. Tanamae .. , A. Z. Latumanuweij B. Lainsamputtlj
71 N.
72 73 74 7'5
Booij 1/ Aboloe.. " Oma............. " Kamarian ... ..... _ II " Hatoesoea. . . . . . . . 1/ " Karioe.. . . " 1/ Nakoe 4de klasse .. ,II Manipa.. . . . . . . . . . 1/ Soija di atas . . . . . 1/ Hatoe ,..... 1/ Hutumurij.. . . . . . . 1/ Nollosh . . . . . . . . . . ." Nalahia 1/ Elpaputij. . . . . . . . . " Tltawa~j . . . . . .. . . . 1/ Roemahkaij.... 1/
.
63 M. A Lilipalij
67 68 69 70
Makarik~j . . . . . . . . .
.. W. J. Pattinasaranej . J. Huliselan . . B. ~I. Wattimena P. J. de Queljoe . H. P. Matulapel wa . M. Anakotta....... . .. W. L. Tanasale .
64 F. Pattlj 65 E. Ta piheroe 66 J. Pattiselanno
, 13de klasse . 115.,.... II 15." 15,-
Paperoe Akoon
1/
1/ 1/
1/
6,6,6,1 d 25,-- Scho en van het Ne . Zendel. Genootschap,
1/16,1/12'-1
I"/1 1°'-1 11,1111,1
11
10,-\
°'- 1
1 8,401 I " 6,601 1/
/
I,/
..
A ROE - E I LAN DEN. " Duldjella 'j3de klasse.olf151-1 Gouv. scholen. Maljkor.......... 1/ 15,Wokan 1/ I 1/ 15)-
76 R. L. Wakanno 77 L. Kermetti] 78 Th. Lilipalf
(J
Z U I D W EST E R - E I LAN DEN. 79 J. Bakker 80 P. Pelupessij
. .
81 J. Lopulisa............ . 8:4 H. Manuhutu
S3 J. Lekahena
'J'
.'. .
Makisser Saraaij (eiland Lottij) Pattij (eiland Moa)
Jeroesoe (eiland Roma) Serwaroe (eiland Lett~j)
;3de klasse.. !
"
115-
II
fI
I
I I
-_._-~~_.-
//
15,-
1/
15,-
II
15,-
I
l+nett. =*.
STAAT der Scholen itz de M inaâa88a December 1857.
ultimo Uetal
I S T- R I 1i,
Kintleren. . ,. . VoorwlehsRekenlng. X' x ,=m 'a x brc > cx o o Z ' -<'n M 1X K oy
1 1l X $ G 0 R lJ.
ra W
2Pt
1
'
1 enado ...........-. ena(10..................0,...Gouvernements..... l88 i't s
2 akaskassl'ug..........botto........ ........... 3 zz ..........Tate11'e..............,.... p 4 T0mbarirl 'J'............Tanawangk0.............. '' 5 Klabat dibasva....;...Panl 'k1 '................... ,1 6 Tonsea...............Kema..........,......... zz 7 Tzikoepang ........n ..L1 '1
:6 /z ........'....XOla ..................... 17 '' ............Taratara.......?.......... (1.Ei // ............Mroloan .................. 19 B%ntik....'...........,Sinkel...................
/, Jz
z? 'J ,, :7
I04 49 I10 50 204 71 l50 42 R35 X00 58 48 500 216 o= J x r/,4 186 131 229 118 118 65 134 10ê F 88 20 80 46
X57 158 135 65
74 65 64 38
:0Klabatdibawa........ltajo' 2 eragie..,..-.........
? z
52 40
:2 k 2. 3 :4 jz5 26
...........'....Tremau ...... ...... ..... . ...............IfaSsar................... ...............Tomoeloentoeng.....a..... 9awangan'.. ... ....ù...... .'.......*......u ....a..........Sultur...................
, /' z n n Jz
145 112 85 6?5 105 9() 105 . 93 65 50
28 lJ .....q.....*...Szetej...,.....?...........
//
50 B2
.1 ?z ...............Tauëjongmera........ .. 3
' z
50 40
',z p t' #/ zz
27 Jz ...............Tual 'kl't......,...........O9 /? ...............Tzatelu ...........,....... Q0 t pz *.@* @1@:* ......Ll'lang................... / .
32 Klabatdiatas.........Kolongan ........ .'...... 33 Likoepang.............Paslaten .....,...., . .. 34 T0n;an0.............. ekalisung .....- .. .... B5 ,? ....,.........R0r0r.. .., .- .......... 1$(1 // ......-.-****.ltolongan .. ....,......,
12k$)' 19111 19i) (1:(2j
?/ lJ
/? lJ 41 ?z 6 d . 1 , j l / k r 43 ' ?? 44 v
.........-,.*.SaMrangan ...,............ ..............Iforabîj........-.-..-...
..'........**.Ranosvangko- -... ...... ...... .... .#.. (IIJ' 'rrlpeJ-........4..,.. .. 1lu. 1?111aP . . ..-............ . .... .... -.... ( .............r()1 J k tulanej................ 1CLl)...-................ . ..... .... .... E ... ..........lvatqmea... .............
4$ n -............T0ul ia' n 1fit; j1 -l . (1,(1 // ..........*...( Negrijbaru ... ..--...... 4 5 1 4 : $ 2 ; ! k ' / r ..., k........., 'lf0jac.....a.............. 48 '' ....-...-.....E1*iS en Te' fl(lengaf'l..-.... qembokej l I
!!
/z ?/
?z // n /' ''
'' ''
n '' /? ! ' /? zz
76 57
90 i-0 50 35
>8 / 65 50 U5 75
4,8 50 45 16 56
42 76 4'8 55 6)tl 10A
36 i '-1 -. 44 48 Ril O 52
42 38 76 65
' s6 45 '' 71 64 // 12 62 'F 145 1B4 zz 26 20 Transportcre.-.... 51173102-
207 f- etal
rr.
Voor wieus Rekening.
NEGOltIJ.
ingeschreven .
'D 1ST I K
Gezet opkomende .
Kinderen ,
1310.2
Per transport. .. .... 50 Kakas 51 5.2 -53 /I ••••••••••••••• 54 Bemboken ; 55 II • • • • • • • • • • • • 56 Langowan
57
II
•••••••••
l{.ajuwatu
"
Karor
Genootschaps
· ...........•.
6 •
'. . . . .. .
.
Leilem
.
70 71 72
Tintjep 'I'umpaan Lilejrna
. . . .
73 74
/I
• • • • • • • • • • • ••
/I
•••••••••••••
75 Kawangkoan.......
76
II
K~r(l.i1....
.
·1'~'~~_~~t.~I~I~~_ Ka , 111'0,1.11 III i\ '1"\\ ' I . .
77
i
.
Kumelumbuan
.
Karirubo
.
80
Wakau
81 82 83 84 85 86
Towasen
. .
Lewasen
.
Saut
.
P,hhtfeu.. .
.
\\'IILlJlk . • . . . . . . • . . • • • • • • . • r;"II"'II
87
.. .'
88 89 Tompasso
h
1 111
I1 I I ':"
III • • • • • • • • • ,
1" ' .•.....•.•....•
91 92 93 94
Koreng ..........•.•...•.• Tompasso . Tollok ..•...•..•.....••.. Kanonang .•.•...••..•..•. Toking...•.•.•.••' , ••.. Wanga..........•..•..... Motoleng ...........•••...
95
Mapolo........•.... "
90
,II
, ••••••••••••
96 ' 97 . 98 II • • • • • • • • . • • • 99 Tombassian 100 101 II •••••••••• 102 Bomoon ' 103 104 105
T.III1II'
55 138 83 100 61 172 193
921
36
90 272 51 75 130 60 50 54 58 49 67 123 53 40 59 180 68 56 70 46 55 57 70
J'""I' ..... ' ",,'I
79
73 223 64 77 57 41 345 103 83 163 44 43 65 48 201 65 84 40 35 60
.
..
33 28 70 32 102 40 45 42 33 110 77 76 89 25 30 42 44 130 49 52 25 30 30 20 30 140 39 45 80 52 30 40 32 28 20 60 33 30 35 120 48 42 37 21 40 34 30 35 30 72 26 35 35 80 77
74
•••.••••
78
. . .. .
/I
.
69
41 34 11~
Passo . Toulijan . Remboken ......•........ Kasuratan .. /1 • • • • • • • • • • •• Atep .............•.. " . • . Palamba . Talawatu • . e • •• • • • • • Tomohon . Tataaran • . Rurukan ' . Sarongsong , ' . Pinares ' , Rembunan Lahendong ' Tondango .
/I ••••••••••• 58 59 Temohon 60 61 /I • • • • • • • • • • • • 62 Sarongsong 63 /I, ••••••••••• 64 65 66 ' Souder 67 Souder 68 , Kiawa
.
5117
0
..
1,1 ...•.•••.••.
87
1'11"1",,.... . ......•... Rasnan ...•....•. • ...•..• 'I'ombassian atas . Pondang . Ritej ••••..••.••••. • .• • • . Roegar ..•...•.•.•.....• ,. Romoon di bawa . Romoon di atas.•.....•... Ta,vaan... •. . • . .
Transportere
. 10070(945
208 ------~-------=-=-=-=--=-===---
Getal Kinderen.
NEG 0 R IJ.
DIS T R I K T.
i~Z
Tombatu .....•.••.• ~ • . • .. . Genootschaps Munding. . . . . . . . . . . . . . . . . II Passan en Ratahan . Tetengesan . - . Sumampouw , . .. ...•.. .. .. Sasakulan . Pangguw . Kakaskassang .. .. . 'IKOka ...............•.•. . ....•.. N egorU Tombaririj .. , Sendukh . II •• , • • • . • • • Maasing .......•......... fI • " • • • • •_ •• Popareng . Tonsea Ajer madidi . 1/ • • • • • • • •• • •• 'ITonsea lama ',' . Klabat di atas.. . ... ,l\f'"1111IIl,ij .,. . .•. .
Tonsawang
. 10070 '5945 .
140
70'
61
.
170 1 51 51 39 41 44 76 29 48 109 74 108
20 60 3n 32 27 34 27 300 11 29 85 60
65
53 31
•••••••••••
Passan en Ratahan
II
•••••••
11\11,\ Ii
.,
••..
.
57 50' 100 55 33 115
Likoepang Tomohoh
!Kokole . 'l,pangOlOffibian ...•....... 1/ • • • • • • • • • • • • • I(embes ..•........•..... SondeT... . Paku ...•.•.... , ...•..... " , Munte.......•...•....... II • " • • • • • • . • • • ISoeloehoen .....•... , ....
::::::::::::::ILelema.•..••.'......••... I~~~~~~~~~:. ::::::::::::::'
129 fI ••• , •••••••••• 130 Tompasso 'I'Pinalin .....••........... 131 Tombassian Maliku....••..••......... 132 Romoon , ., .. ·1'Tenga .••. •... • •..•.•.•.. 133 1/ • • • • • • • • • • • • • Mahnow •...•..•......... 134 II • • • • . • • • • • • • Radej ........•........... 135, Tonsawan. . !LObnh. ,' ..
Totaal .
j
~ S
---.!- _ _~___'o.
Per transport /I
~ ~ ~fJ~
H~ I~i
.----:--
106 107 108 109 110 III 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126
~ I1) ~~
Voor wiens Rekening.
53 44
65 30,
35
24 70 21
49
39
46
37
40 57 40 18 20 157
30'
44 29 12 20 28·
\120077095
't : 'â f 43 'J ( -eI ? y.I qh l 7 fy , j t f) 1, )(y: o' '4 z, ' / * @: : d z7
&
B 0 0 F D 8T P K Y. <+ d œ œ e œ
%
â a œ œ Jo w e o
PITQIYEN. Eeredienst, Kunsten en W etenschappen , Onderwijs of Sehoolw ezen.
210
OMSCHRIJVING
RESIDENTIEN.
In~
POSTEN.
DER
Personeel.
BANTAM.
'I
Trakte~e~t
aan een. Onderwij zer ...•.•.•..•.•••••.••.••. , , ••••• f 1200,Indemniteit voor huishnur aan denzelven.•.••. , .•. , .... , ..• .•.. .... 360,Traktement aan een SChoolbediende." ••....••....••••.• , .••••••. .
f 1560,BATAVIA.
Hoofdkommusie van Onderwijs. Traktemeat aan eeu Sekretaris, 'I'hesaurier en Bibliothekaris........ Eerste verhooging aan den Sekretaris J. A. Pattun .. , ... , .•..... ,.. 'I'raktement aan klerken .•• , .•.•••.•••••• , .•.••••• ,. •.. .•. ..•.. .
f 5400,550,1200,-
f 120,- v. memori e. 12,60 ieder, f 300,- Idem.
Een boodschapper .••• .'.,............................. Twee loopers of oppassers te paard
VOOl'
aj
de Leden,
Eersie Laqere School te Welterreden, Traktement aan eenen eersten Onderwijzer., ....•..•••.•••••••••. \ II 11 "tweeden II ••••••••••••••••••••••• / II 11 "derden " / , •••.• . . • . . • . • • • • • • . • . • . Indemniteit van huishuur aan de~ derden Onderwilzer....•......•. \ 'I'raktementen aan twee schoolbedienden ........•....•.......•.... Voor het schoonhouden van het schoolerf.••.•••.•••.••••••..•..•
f 4200,2400,] 800,600,-
Ttoeede Lagc1'e school te Weltenredo», Traktement aan eenen eersten Onderwijzer .••.....•••••.•. ~ •• , .•.• " "IJ tweeden " •..••. , .•••.••.•.•••.••. " "'I derdeu
f 3000,-
:, "" vierden " •••..•••..•..••••.••••.• Indemniteit van huishuur aan den derden onderwnzer..•.••...•..••
1200,-
(J
H
'I
/I
""
•
•
•
•
•
vierden
•
II
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
••
2400)1500,-
••
600,360,-
•••••••••••••
Trakternent aan twee schoolbedienden .......•...•..•............. Voor het schoonhouden van het schoolerf ...............•....... ,
Stadsschool te Batavia. Traktement aan eenen eersten Ondcrwijzer ••...•.•........•.....•• " II "t"veeden II • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • Indemniteit van huishuur aan den eersten Onderwijzer........... . " " " II" tweeden II • • • • • •• • • • • • 'I'raktement aan twee schoolbedienden ....•...•....••...••..••.•..
Puriikuliere Sclwol-im'igting te Taslcee.
f
2400,]
500,600,360,-
(Batavia).
Traktement aan eeneu Leermeester. •••••••. . . • . • . • • • • • . . • . . • • • .•
f
120,-
f 30190,BUITENZORG~
Traktement aan eenen Onderwijzer .•..••.•..•....•...••.•.•••..•• j 1200,Indemniteit van huishuur aan denzelven......................... 360,'I'raktement aan een bediende voor de school ......•.•.••...••.••.• 300,ll~en eersten Schoolmeester te Depok .•........•.....• .'•...••.•.•. 120,"t\veeden " /I " ••••••••••••••••••••••••••••• Toelage aan den eersten Sehoolmeester te Depok, Laurens af 17,'s maands ••.••••..•....••...•..•....•...•.. , . " f 20:1<,- v. memorie
f 1980,CHERIBON.
Traktement aan een Onderwijzer .•...•....•......•..•....•...•.. f 1200,Huishuur aan denzelven , • .• ••. .. - 360,Traktement aan een vasten boedjang •..... « ••• e •••••••••••
I
••••••
2l1 '
UITGAVI'IN.
'
-
tdié.
= == =
. .,
.
.
..
, ..
Aanmcrkingen en aanhaling dcr besluiten waarop d.e posten
ln Neclerland.
gegrontlztjn.
xaterieel.lperseneel.jAlatcrieel.. l
Besluit24 November 1849 NO.19.
60,-
j
,,-
'
)Resolutie$4September1832No.25enbesluit17Jauuari j1850No.4. )Be S sl tu ai ate sn bla7 f lA 18u 5g 0us Ntu os .11. 841N0.Sen12Deccmber1855No.13el Besluit1.3Jult 1847 N0.10en Slaatsblad 1850N0.1. (Bet se lul iI f': P 1P ,I1 . ' t 11 . -, 1 r 1il(1 I1 q I5 slui N to 1. 31N 7ouvi e tmhb ce trc1 r8 ed 5i 5 etNv0 a.n1l . ) letX1IIhoofdstt lk )By es . l5 u0 lt 0,rh.va 'n 11 .1h ' ge It I1 . xl 1l 8l 55Ho No0 fd .st 2 u9k.nmtewordenbestredenl 1l tf le 1sesluit1$ J )Mei1849xo.6. Besluit19 Mei1849 No.6 en Staatsbla; 1850 No.1.
J.00,-
solutie 30 Janbj 1829N().18 enStaatsbla; 1846 No.12en 1850 )Bex ().).. '
yox'J.
Besluit 19 Mei1849 No 6.
I j l
I 30 0,- ' 40,,
) Bes l ui t 19Mseei 1849No.6. t fBe3 s0 lui J t13I ptember1852No.1enmissiveIstcadjtlnkt-sckretarls unij1854No.(1.259/g j23.
1fBBeessllu it1 8 49erNo 62e 11S a.at l ads1 ui it t1 19 3M Se ep e. mb 1. 85 No .t 1 es nb mi si8 v5 e0 ' lN sto e. a1 d. jtnkt-sekretari s .
l
j 10:,-
! 't 30Juni . j1859No,1259/gj23. J Resolutie 30 Junjj18:9No.1. 8e1zStaatsblat l1846N0.12en1850 J N0.l.
lBesluit13Septembel1852No.2enmi ssiveIsteaëjunkt-sekretari s f
J 30Juni j1854N0.1259. 4j43.
Resolqtie 54 September 1832 No.25 en Staatsblall 1846 Ne.12 en 185: No.1. Beslqit 13 September1820 N0.6 en Staatsblaë 1850 No.1.
380J-
r' -
1
G0,-
R esalutieJvAugustus1849xo27en 29Junij ,.1.8:0xo.s0. Resoltltie 24 September 1832 NO.25 en Staatsblad 1.850 No.1. .
ltesolatie 24 Sept.1832 No.25,Staatsbl.1846 N0.12el't1.850No.1.
)Re Bessolu it10Jt lni j1852No.5. lqtie 13 Januarij 1846 N0.3,beslait29Januari .j1839 No.8
Staatsblad 1850Nf).1.,te bestrijien uitde.f500m.vitahetXIII hccftlsttlk;besluit5Febraarlj1856N0.5.
,
($0,-
Resolutie 10 Maart 1832 No.11. Resolatie 24 Scgtember 1832 No.S5, Staatsblad 1850 No.1. Resolutic :4 September 18:2 No-f?5)Staatsblatl 1850 N0-1-
tJ()' 60.-
=T 7 : L = 7 y,1 . j ..
i ,
l
j y i
l
RESIDENTIEN.
OMSCHRIJVING
DER
POSrEN. Person eel.
TAGAL.
Traktement aan een Onderwijzer.•.••.••••••••••.•••.. ,.......... f 1200.Indemniteit van huishuur aan denzelven .. , ......•.... ,........... - 300,Traktement aan een schoolbediende ...•..••........... , .....•.... Huur van een schoollokaal......•.•••••••••••••.....••..•...••..
f 1500,--------
PEKALONGAN.
Traktement aan een Onderwijzer.. • • . • • . • . . • . . • . . • • . . . • . . • . . . . . .• Huishuur aan denzelven........................................
f
1200,360.-
f
1560,-
Traktcment aan een schoolbediende ....••.•..•.•....••..••....••.
Goucernemenis eerste Lagere school.
SAMARANG.
Traktement aan eenen eersten Onderwljzer ........•............... f 3600," " " tweeden " ............••••........ - 1800,1500," " "derden " ........•..••.•..•...... Huishuur " den eersten " . • . • . . . . . . . . • . . • . • • • • • .• - 600,~ "" tweeden " ...•.•••••••.•••••.••.•. 36°'-1 " " " derden " .••...••••..•....•...•.. 360,- , Traktement aan twee schoolbedienden....•.....•..•.•.........•..
Gouoernements tioeede Laqere sclwol. Traktement aan eenen eersten Onderwijzer ..............•.........
" Huishuur II
"
"
"den 'I"
tweeden eersten
"
•. • .• .. .. •. . .. . •• .. • .. . .
fI
• • • • • • • • • • •• • • • • • • • • • • • •
tweeden
"
.• .... ••••••••• •••••. . ..
f 2400,1500, ~ 600,360,-
Traktement aan twee schoolbedienden .•....•••..•....••..•..•••..
Goucernemenis derde Eaqere school. Traktement aan eenen eersten Onderwf zer•.••••••••....••....•.•. II " "t,veeden " •.....••••.•••••........ .Huishuur " den eersten " •...•..•....•..•.•••.••
"
""
tweeden " •....••.....•...•.•.... , Hereormde Weeshuisschooi,
Traktement aan eenen eersten Onderwijzer ~ ....••.•.••......•..•. " "t,veetlen " ....•.•.............•.. Huishuur "den" " .•.. , ...•.. , .
f 2400,1500,600,360,-
f ]800,1200,360,-
Roomsch-Katholijlce lVccslmisschool. 'l'raktement aan den eersten Onderwilzer ...•....•....•...••...... f 1800," " " tweeden " •....•.....••..•....•.... 1200,Huishuur " "eerstell 360," II 'f tweeden " ..............••.•..•.•.. 360.Toclage aan den partikulieren Onderwf zer te Salatiga ......••..•.• 1200,Traktement aan den Onderwnzer bij de Gonvernements Lagere school II
•••••••••••••••••••••••••
te Ambarawa ......•.•...•••••...•..•••••••..•••.•.....••
Huishnur aan denzelven, , .•...•..•..••......••.................
1200,360,-
f 27780,JAPARA.
Traktement ann een Onderwijzer te Pattie .•.•.••...•..•.•......•• lndemniteit van huishuur ..•...•.•..•......•.•....•.. " • . . . . . . . . 'I'raktement aan eenen Onderwhzer te J apara. . • • • . • • . •• . • . . . . • • . .
---==
f 1200,-
360,1200,-
Voar huur van een schoolgebouw, tevens tot onrlerwlirrrswouing zeschikt ...•.....••••.... ~......... .... . . .. . •.. •• J" ~liu,- v. memorie.
J 2760,-
------
I
b ' l( j .0 .' .
UITGAVEN. èndiE. In Neëerland.
>
Aanmerkingen en aanhaling tlerbesluiteu waarop (le posten
gegrt m; zi jn.
.
Materieel. Personeel.)Materieel. Resolutie 20 April1832 No.29. Rescl.:0 April1832 N0.19,S'taatsbl.1846 N0.12 en1850 No.1.
/' 60,300.-. 6 f 3C0 .' . ..
Xesolutie24 September1835No.25 en Staatsblaë1850No.1. Besl.13 Dec.1845N0.14,Staatsblatl1845#o.12 en1850Nn.1.
Besl uit5 Februari j1831N0.13.
Apostillaire dispositie 2 December 1853 N0.lX.
snlutie 24 September 1832 No.25 art.52,Staatsbladen 1846 No. )Re1 :ey j1850No.1. .
60,-
/' 60-
)B esluiten4September1850N0.10en2' 9Mei1856N0.S0. Bcsluit3 April1856 No.4. )S taatsblad18 .50No.1,beslui t4September1850No.I0. Besluit3 April1856 No.4. 160,-
Resolutie5 Jnn!j1.830 N0.29,Staatsblall1850 N0.1.
Besluiten 4 September1850#o.10en 29Mei1856N0.20. BLsluiten 4September1850No.10en 29 Mei1856No.20.
jS taat sbla;1850N0.1.enbcslui t4September1850)N0.10. liten 11 Junij1843 No.1en 13November1849No.9,StaatslBesbllta den1846xo.12en1850xo.1.
120,,
)Besluiten48eptember1850NO.10en29Mei1856No.20. )Staatsbla;1850No.1enbesluit4. september1850No.1. 0*
/
lB eA Blug it u es ntus 31 A8t 5 l3 guN sto u. sc 1. 849N0.3,18Novembcr1850j.N o.52en28 Besluit 3 Aqgustus1849 No.3, Staatsjlyaa yyytjso.. . jBesluiten3Augusbus1849No.3en18November1. 850NO.S2. )Be Besslluaiitt53Au Augu gussttus us1 . 8 4 9 e n S t a a t s b l a t l 1 8 5 0 N o . 1 . 1851 No.10. Besluit 18 Septemter 1854 N0.8 en missisee DirekteurvanFlnancien
7 Febrtmrij1855 No.1020.
/ 260- ' Goturernements renvooi1 september1852 No.10707a. Besluit23 Oktober1855No.1.0. Besluit30 September 1855 No.11. fBe4 sel u tge3v0onde Sep emb r 551NIo.h1 1f,dm 'baui 1stetni jge dewo li jkneeutliit enwo ni nt uite he1 t8XI oo sto qe kt tg ga av ve er n-
t onvoorzienetegenspnct leu. I
1
I ,
I
214
--------"""""'------------"""'""'-_
....._----------~
OMSCHRIJVING
RESIBENTIEN.
BEZOEKIE.
Trakte~er~t aan ee~
DER
POSTEN.
~
f lEOO,-
Ouderwijzer ........•••. " ..•.••.• . • . . . . . . •.
~ u60,1 Traktement aan een bediende.•••••.•.•••••••••••••.•.•.• j 60,- v~ ~::::~.
I
Indemniteit yan huishuur aan denzelven .•.......•••..•...•...•..
BANJOEWAl\GIE.
Traktement aau een Onderwijzer
~ •.••.••
.f 1200,-
.BANJOEMAAS.
Traktement aan cen Onderwijzer te Banjoemaas • • .. •• . • . . •• • • . . • ..
f 1200,-
Tjilatjap • . •• . .• • . • .• f 1200,.II (I" bediencle (/ " . . • • . . . . . . .• 60,Indemniteit van huishnur aan den Onderwljzer te Tjilatjap. 360.II
"II
II
"
-----1----f
BAGELEN.
1620,- v. memorie.
Traktement aan een Onderwilzer .•.•. '" •..•• f 1200,Indemniteit van huishuur aan denzelven...... •• •. • • .. • •. . . . . . • • •. - 360,-Traktement aan een bediendc................... . . 0
•••••••••••••
0"
0',
f 1560,KADOE.
Traktemcnt aan cen Onderwijzer fI
If
11
f 1200,-
,•.. "
bediende
....•...
.
.
Indernniteit van huishnur aan den Oudcrwjjzer . . . . . . . . ..
360.-
)
f 1560,DJOKDJOKARTA.
Traktement aan een Onderwbzer.............•...............•.... "
1/"
bediende
..
Indemeiteit van huishuur san den Onde. wijzer
SOERAKARTA.
f 1800,-
.. .
f 360,f 2160,f 1800,-
Traktement aan eenen eersten Onderwijzer ........•................ II II 11 tweeden III • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • II " II bediende . Twee Inlandsche geleerden, toegevoegd aan den heel' Gericke '1_ Personeel. Materieel. Verhooging aan Radhen Pandjie Poespo Wilogo " f 600,Gedeeltelijk traktement aan den translateur
C. F. Winter, Sr...................
1200,.1200,-
I
54,00,-
Traktement aan C. F. Winter, Jr., eleve translateur .
Verhooging aan denzelven . Inschrtlving op de maandwerken Journal Asmtique en Asiatic Socity of Bengal.
.f
f
71,-
8400,-
v. memorie,
'I'rakternent aan den ambtenaar 4,. B. Co-
hen Stuart. . . . .. . Idem J. A. Wllkens.... . . . . . . . . .
f 4800,. .. ..
7200,\ /12000,-
1,1
v. mcmone.
1 j J
f 4200,-
j:"'=---=--=--=-=====
F ?lr . l '
''
**-'*-'' -''e' 'â*
UITUAYXN. ldbg. lu Netlerlautl. .-
=- --* - -
-*- - ' '' '-' '
-
Aanmerkingen cn aanllaling (ler besluiten waarop de posten j.
gcgron gju,
Xaterieel. Ptrsoneel.jMateritel. lR e na vn oc biën. 33M 1M eie 1i81 58 45N 40N.n5 . 73 08 509 en .verbaaldirekteumgeneraalvanFiBesltlit 28 September 1856 No.11,om te worden bestreden uit de /'500,000valz'hetXIIIhoofllstqk.
.
Btslnit10Junt 1852N0.5. Gouvernèments renvooi23Mei1854 No.5705en verbaaldirekteurgeneratïlvan Financiën 31 Mei 1854 N0.3809.
Besluit 6 Oktober 1856 No. 14, om te wnrllen bestreëen uit de
/ 600,000 vanhetXl1lhonfdstuk.
Beslqiten 14 Augustus1848 No.50 en 24 Nnîrember 1849 N0.19.
1Rtsolutie 24 September 1832 N0a25 en staâtsblatl.'1850Nû.1. j
f 60,-
/' 60,Bcsluitcn 14 Augtlstus1848 N0.50 tn 24 November 1849 N0. 19. Resolatie 24 Sôptember 1832 N0. 25 en Staatsbladen 1850 No. l en 1846 No.12. Resolutie 24 September 1832 Nn.25 en Staatsblad 1850 N0. 1.
()tj1.
f GB,Rcsolutie10Jtmj 1835N0.4.
Resolutie 24 September 1832 No. 25 en Staatsbladen 1850 No. 1. en )846 xo. I:. Resolutie 24 September1832 Nn. 25 en Staatsblad 1850 N0.1.
60 ,-
f 60,Re solutie10Jttnij18$6No.4. Besluit13 Mei1841 N0.45.
60. '
Resolutie 24 September 1832 No.:5 en Staatsblaë 1850 N0.I. Resolutie 11 Oktober 1831 N0.4.
Besluiten 1.6 Junij1845 No.:1)24Oktober1846N().7 en21Ja-
1Bes n lui aem . 8J4a8No.la. l nj tlà1 ,oo
I. (Beov ue al e ' /i -., .,,j .I n ,u 1 .. q ,4 ,I, -8 1 ,4 r 4-x ,r , 0 . , .: ,,,,, g s ,j, J .r, , ! ?1 -, :j 4x se ol g tra e lte z moeu lt anu vaz jda le 8rJ. a tslateu dk e I k -, ,,j-y jj,y, yuuyjyyyy gy,so.gqy,j,y,,ya. slqit1.,1 l-I-1.11,1IlIIII1 j,-j .
.
-
,,
., .
.
, nuari j1848 N0.1a. BesluitenvBlDecember1847 N0.3en :1Januarj 1848 h().la. Besluiten 31 Decenlber1847F().3 en 21Januari .j1 848 ào.laen 13Kovember18455o.la,tebestri jlenuitdeJ'100,000 vatthet
XII hnnfdstuk.
î Besltlit5 Februari j1856N().5,tqbestri jt len uitdef 500,000 van l hetX1I1 hoofdstuk. l 1 9
t
60>-- $ I
216
RESIDENTIEN,
OMSCHRIJVING
DEll
POSTEN.
I
1
I Personeel REMBAKG,
Traktement aan cen ()nnel",yil7f'r, , . , . ,. ."" •.• ,.,' ••••. ". , .. 1 f 1200,-· , .. , " 360,Indemniteit van huisn II I' ,1"111 d"lJ, 1111'11. Traktement aan een bediende ,.,. , .. , .•..•..•........ , ......•... II
f 1560,HOOFDPLAATS SOERABAYA.
SOERABAYA.
Berste Gouoernements Laqere school. 'l'raktement aan eenen eersten Onderwijzer., •.•.•..•••.•....•. , •.. f 3600,tweeden ....••.....••...••...... - 1800,derden ......• , .•....••......•• - 1500,720,Huishuur den eersten ..... , •..•.•.•...••..... 480,tweeden ...•. , ..... ~ ..•. , •.....• 480,derden •. , •. , ..•••...•••••••.•• Traktement aan een schoolbediende••. , •... ,.,." .•........••..••
Ttoeede Gounernemenis Laqer« sehool. Traktement aan eenen eersten Onderwijzer .••••.••..••••••••••... f tweedeu , , .•••.••••.••.••••. , •• derden •.••••.•..••••••••.•.•. vierden •.••.••••••••••.••••••• Huishuur den cersten • , .••.•..••.••..••••••. tweeden •...•......••..• ,.••.••. derden II ••••••••••••••••••••••• vierden •..•••...••.••••••••.•. 'I'raktement ~aal1 een schoolbediende ...••. , ••..•..•••.••.••.•••••• Derde Gouoernement« Ldgere school, ' Traktement aan cenen eersten Onderwijzer .••••••• f 2400,- v. II tweeden , . . • . . . . . . . . . - 1500,Huishuur den eersten •.•..... , ., ,. - 960,tweeden •• • . . . . • . . . .• - 720,AfdeelinJ Grissee. Traktement aan een Onderwijzer...... , .•.••..•. , .•..••.. , .•.••.. f Huishuur aan denzelven........•..•..••.•.• ,... •... . •• ....•.... L ••
,..
2400,150v,1200,1200,600,360,360,360,-
memorie
1200,360,--
Huur van een schoollokaal. •......•.•..•••.•.•..•••..........•.
Traktement aan een bediende .•.•.•....••... , , , ..•••.••.•. , ..•.• Afdeeting l1fadui'a.
Traktement aan een Onderwijzer..• '" .••.....••.•..••.•.....•.• , l 1200,Huishuur aau denzelven , •..•.......... , •. ~ , •.. . .. . 260,Afdeeling Sumanap,
'I'raktement aan een Onderwijzer"., •••..•.•.••..••.••••.••.•.... f 1200," sehoolbediende .••.• , ••....•• , ... , .. , ......•.
PASOEROEAN.
Traktement aan een Onderwijzer
f 1800,-
schoolbediende.....•..••..• , ••••.....•... , .. Indemniteit van huishuur aan den Onderwijzer•.••...•••.•.• ,..... - 360,Traktement aan den Onderwilzer te Malang..•..•.. , ••••.. , • • •. . •. - 1200,II
.f 3360,-
PROBOLINGO.
'I'raktement aan een Onderwijzer.. , ..... ,. , . , . , .. , , .....•.. ' .. , ,. f 1200,"
fI
fI
bediende .•... , .......•............... , ... , '{
_
217
I
UITGAVEN, die.
~ 60,-
60,- :
Aanmerkingen en aanhaling del' besluitcn waarop de posten gegrond zijn.
In Nederland.
Personeel./ Materieel,
' - - - I---------- ---------------------------I
Resolutie 27 Februarij 1833 No. 12, Staatsblad 1834 No 48. Resolutie 24 September 1832 No. 25, Staatsblad 1850 No. 1.
I Resolutie 24 September 1832 No. 25, Staatsblad 1846 No. 12 en 1850 No. 1. i
i I
I}
I} 80,-
I
Besluit 2 September 1849 No. 37. Staatsblad 1850 No. 1.
I
Resolutie 24 September 1832 No. 25, 23 Oktober 1833 No.2, Staatsblad 1850 No. 1.
I}
Besluit ;2 September 1849 No. 37. Missive lste adjunkt-secretaris 30 Junl] 1854 No. 1259/g § 44.
!
I
Beshut 1 December 1855 No.8.
I
Missive lste adj unkt-sekretaris 30 Junij 1854 No. 1359g § 4/1. Besluit 1 December 1855 No.8. Resolutien 24 September 1832 No. 25, 23 Oktober 1833 No . .2 eit Staatsblad 1850 No. 1.
I} !
80,-
Besluit 2 September 1849 No. 37.
!
i
Besluit ;2 September 1849 No. 37 en Staatshlad 1850 No. i.
!
}
Besluit 28 Maart 1856 No. 36) te bestthden uit de XIII hoofdstnk.
f
-500rm. van het
Resolutie 27 Februarf 183.'2 No. 12 en Staatsblad 1834 No. 48.
120,60,-
Resolutie 24 September 1832 No. 25 en Staatsblad 1850 No. 1. Rcsolutie ;:?4 Sept. 1832 No. 25 en Staatsbl.1846 No. 12 en 1850 No. 1.
Resolutie 3 September 1833 No. 17 en besluit 25 September 1855 No.2, Besluit 25 September 1855 No.2.
60,-
Resolutie 8 Jun\j 1836 No.4. Resolutie 24 September 1832 No. 25 en Staatsbladen 1846 No. 12 en 1850 No.1.
400,-
60,-
Resolutie 10 Jnnij 1835 No.4. Besolutie 24 September 1832 No. .25 en Staatsbladen 1846 No, 19en 1850 No. L Resolutie 24 September 183.2 No. 25 en Staatshlad 1850 No, 1. Besluit ]0 JUl111 1852 No 5,
Besluit 29 Juni] 1850 No. 20.
Resolutie 24 September 1832 No, 60,-
1850 No. 1.
,~5
en
~taatshladen
1846 No.
l~ t
J:
21S
RES1DENl'IEN.
OMSCHRIJVING
DER
POSrEN. Personeel
Trl1~dement
J1ADIOR~.
I KEDJR1E.
aan een Onderwijzer
,
'1f-7I::::~ ! ;~;o-~=
·
I
1200,-
1
H uishuur aan denzelven....... . . . . . . . . . .. .
Traktement aan een Onderwilzer , . . . .. ..,.. II II II schoolbediende............. ..
. . .. ,. '1
.;
f 1200,~U~lATHA'.s
vVESTKUST,
Bente Laqere School 'l'raktement aan eenen eersten Onderwnzer .... , , .. · f tweeden . . . . .. • Huishuur aan denzelven. . . . . . . . . . . . .. . Traktement aan een schoolbediende : . 17weede Laqere eohool. Truktement aan eenen eersten Ouderwijzer, . . . .. . if II II II tweeden 1/ ••••••••••••• ,. • •••• ,. .. I Huishuur aan denzelven... . ,.................... '" 'I'raktement aan een schoolbediende.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . .... ][aleische School. Voor eene te Padang opgerigte school voor Maleijers " l Ktceeksehool te Fort de Koek tot opleiding van Inlandsche [onqeiieden. tot Inlandsche onderwijzers. Traktement aan een Inlandseh onderwijzer , met inbegrip Van kosten a
I.
' .... I
'rien
I
I
I
I
,lq:jrllll""'ff,,, , II " r I"
I., I" r ,
f
..................•. .'
III.Lands.......... .
I
••••
.2400,1200,600,-
1800,1200, ~ 600,-
84.0,-
4.bO,-
- 1:200,-
_ ==-~. 1680''=1 v. memori f 8640,BEI\KOELRf\.
:I'raktem~nt aan een Onderwljzer , .. · , .. , ,. . f 1800,huishuur aan denzelven. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. _ 480)Traktement aan een boedjang . .
VOOl'
f 2280;Traktement aan een Onderwijzer
RANKA.
I
••
,
Inlandsche school te jlfuntok. Traktement aan een Onderwijzer... . . . . . . . . . . . .. Voor aankoop van boeken en andere benoodigdheden Voor het onderhouden van het schoolgebouw "
f
" I
'
I
••••
;
Voor het onderwf[s aan de kinderen van Europeanen .....
ZUID- en GQsTER afdeeling van BORNEO.
Traktement aan een Onderwnzer.•............................•.. VOOl'
I
•
•
•
•
II 5choolbediende........................ . schrijfbehoeften ,,,. .
Traktement aan vijf Dayaksche leermeesters of goeroes .. , ...
600,-
•
".
RJOUW.
Indemniteit
f 1200,-
••••••••••
•
•
•
l'
600,-
l
600,-
J
1200,-
I-
360,-
••
. .
f 1560;-
I
.=-..-====.=..-==::..::::
Ii
219 UITGAVEN.
~ndie.
Aanmerkingen en aanhaling del' besluiteu waarop de posten gegrond zijn.
In Nederland. Person eel. r Materieel.
Materieel.
I I
f
60,-!
-----[
f
60-1
{Besluit 25 Mei 1852 No.7.
I Besluit 29 J unij 1850 l' o . 20. ) Resolutie 24 September 1832 No. 25 en Staatsbladen 1846 No. 12 en 1850 [No. 1. I
i
I j
f
120,-/
No, 5.
I
f
1.20,-
I I
i I !
I _____ 1
f
'240,-
. I'
60>~
l'
60,-
I I
Missieve Algemeene Sekretaris 23 Augustus 1852 No. 2359.
Besluit 1 April 1856 No. 15, om te worden bestreden nit lie som van
f
500,000 bij het XIII hoofdstuk.
Beslmt 27 April 1837 No , 8. Besluit 24 September 1852 No. 25 en Staatsblad 1850 No. 1.
Besluit .25
100,-
100,-
l
~J ei
185.2 No.6.
Besluit 1 November 1854 Ko. 3.
200,-
Besluit 4 Maart 1850 No.7. 60,88,-
148,-
Besluiten 10 Februarij 1849 No. 15 en 21 November 1849 No. 23. Resolutie 24 September 1832 No. 25 en Staatsbladeu 1846 Ko. 12 en 1850 :t\o. 1. Missieve lste adjunkt-sekretaris 30 Juni] ] 854 No. 1259 § 7, verbaal Direkteur-generaal van Financien 2'7 Julij 1854 1\0. 5348.
220 I RESIDEl\TIEK.
OMSCHRIJVING
DElt
~
POSTEN.
1-'
I
Personeel._
1
CELEBES en ONDERHOORTGHEDEN.
Eerste Laqero school. 'I'raktement aan een OndeI'wijzer......... . Huishuur aan denzelven , ." . . .. ..
i-
..
. .,. '"
,
I
.
schoolbediende.. "; . . . . . . . . . . . ..
.
\f
1200,-
1
! Verhooging van huur voor het schoollokaal en onderwijzerswo! : ning...... . . . f 360,-;v. Voor de proeve van de oprigting eener Inlandsche school, zoowel te Maros als hlj het bureau van Inlandsche zaken te Makassel'. . . Traktemen t arm een II
f
. On~erw~jzer
te Maros
1800,360,-
., .. i .,. ..:
Traktement nan een schoclhediende .. HuuI' aan een Schoollokaal.... . . . . . . . . .. TU'eede Laqere school. HUllI' van het schoollokaal en onderwijzerswoning 'I'raktement aan cen Onderwijzer . . .. . II
.1-
"
.. ,
-
bedlende..
memOfW.
II
, 1200,_1\, Idem.
1200,-~
Idem. 60'-1 idem.
l1----j 3360:=-
A:MEOINA
;, " Lager,~. sc~oot te Amboina. \---,---, Tral.. tement aan eell Onderwijzer.. . . . . . . .. . ., .... \ f 2400,II • 1/ 1/. schoolbediende ":. . " " I Indemnitert van huishuur aan den Onderwijzer, . . . . . . . . . . . . . . . .. .! - ,360,Maleiscke school te Amboina. Traktemcnt ann een opperschoolmeester... . . . . . . . . . . .. '" ; - 384,/I II twee opperschoolmeesters te Saparoea en Haroekoe I a f 32,- elk '8 maands . .. . I - 768 7 schoolmeesters Iste klasse a f 25.- elk's maands.l- 2100:4080,17 II 2de /I /I - 20.-II 1/ .21 1/ 3dc 1/ II - ] 5,1/ /I .1 - 3780,II 12 4de 1/ - 12,I - 172'd,144,;2 omloopende schoolmeesters /I - 6,1/ • I 2 ld. te Saparoea en Haroekoe If - 6,- /I .! - 144,/I de Inlandsche schoolmeesters op de Z. O. en Z. w. 1 /I
•
ee~il~~~:~d~~he' ~ch~~l~~~;t~~·· ~p' d~' Z~;l(ii{~l~t' v~~' 1-
1440,-
Ceram over de Alfoersche strandnegornen Boema- i Laut, Apsano, Awaya en Warakka .. ., '1' - 300,'I'oelage aan den heel' B. N. J. Roskott, als opziener voor de Inlandsehe scholen in het ressort van Amboina... , . .. . ..... I' - 1200,-
f 18828,-------B\NDA
Traktement aan een Onderwijzer ... /I schoolbediende.. . . .. . . Inc1emniteit van huishuur aan den Onderwijzer. .. ... , . 'I'raktement aan 4 Inlandsche schoolmeesters a f 6,- elk's maands
600,288,--
f 3288,TERNATE.
Laqere school te Ternaie. 'I'raktement aan een Onderwijzer . . . . .. . .. /I II If boedjang bij de school ., Voor huishuur aan den Onderwijzer •••..•... "................
f 1200,-.
Transportere.... ',' . ..
360,-
f 1560,-
UITGAVEN.
I
lodie. Materiesl,
f
~
In Nederland, Personeel.
Aanmerkingen en aanhaling del' besluiten waarop de posten
_
gegrond zjjn.
I Materieel. \ Besluit Besluit Besluit Besluit
60,720,-
28 28 19 28
Februarlj 1852 No.3. Februan] 1852 No.3. December 1851 No.7. Februarij 1852 No.3.
i
720,-, 60,-
I} i i
Besluit 28 Februarij 1852 No.3.
f Missieve lste adjunkt-sekretaris 30 Junf 1854 No. 1259g § § 7 en 42, l verbaal Direkteur-generaal van Financien 27 Julij 1854 No. 5348.
: I Besluit 28 September 1856 No.4, te bestruden als van tijdelijken l aard zijnde, nit de f 500,000 van het XIII Hoofdstuk. {.
n eslniten 15 Februarij 1854 No.6 en 15 April 1855 No .2) te bestrijden uit het XllI Hoofdstuk.
J Iiesluiten 14 December 1855 No. 3 en 17 September 1856 No.3, te
l
bestrijden uit de j 500,000 van het XIII Hoofdstnk.
f 1560,-
.I
Besluit 29 Augustus 1827 No.8. Resolutie 23 October 1833 No. .2 en Staatsbl. 185 No.1 . Resolutie 24 September 1832 No. 25 en staatsbl. 1850 No. 1.
°
95,-
Besluiteu 15 Mei 1852 No.3 en 10 Jum] 1852 1\0. 5.
,
, Besluiten 15 Mei 1852 No.3, 10 Junij 1852 No.5 en .2 Apnl 185 ') No. 36.
fResolutie 22 Januarij 1835 No. 15.
l
J Resolutie
2 April 1856 No. 36.
l Missieve
adjunkt Sekretaris 30 Junlj 1854 No. 1259g § 7 en 22.
{ r
95,-
f
60,-
l'
60,--
r
60,-
I
60,.......
Besluit 29 Augustus 1827 No. 18. Resolutie 24 September 183.2 No. 25 staatsbl. 1846 Xo. 1.2. Besluit 22 April 1841 No.1, staatsbl. 1850 No. 1. Isesluit 22 Mei 1828 No.4.
Resolutie 19 Augustus 1834 No.9. Idem 24 September 1832 No. 25, staatsbl. 1846 1\0 12. Staatsblad 1850 No. 1.
L?3%'7 .Qcl ûW; ,h fv .
RESIDENTIEN .
1p
OMSCHRIJVING Dlllt POJTEN.
Personeel.
! I
It 1'.5s0, Tlallsport.......l .
) MaleLscl tet scApld/ lt6. /' TO -Z I/ IJ:enAcfcAïco z. 'Traktemeutaan cenen eerstenlnlanâschen OnëerwijzerteTernate... /z n
t' p
v t:veed. en z/ derden
p p
1 ,, . . .. .. . Vool-Schri jfbehoeften voorbeit leScllolen. AIEX D0
t
z/ zz
'J v
/, ..
v p
420)
- 300, 1.20)
,zBatcltian.. - 240, . f $640,-
ZJf#60'68()lt00lJC1L6nqd0.
ITmktementaauecn Onderwi l jzer.... '/
,' z? schoolbedienie...
....J 1.$00,...
- -...... ..
IIndemnitei tvan huishuuraan den Ont lerwi jzer....... .. Maleénclteé'càppl ie JfdscJp.
. .1- Bt 10,-
Trakte mcntaat,n 5 Inlan't lsche schoolme estersà ,f 8, 40'smaa,znds . - 500, , 3 J p 'J-6,80 . 240,p p 8 p v zz. -4.20 v .... - 400..Voor opleiding van lnlanësche schoolmeesters. .... .. . .. - 500,
Tral ttement aan een Inlant lschen schoolmeesterteGorontalo. ...I 144,fj,' 3344,- ' -
T)5IoR.
Traktementaan eenOniersvijzer... ...,......'..-.
-'J
.
. .. ./ 1200,--
lluishuuraan denzelven-... ..... . . ....... ... ... ... 360, Traktenaent aan een Inlanëschen schoolmeester...... ...... ...... - 3C0,--
V00rschrijfbehoeften.................................. .-.... /'19S07
.
..
--.
1NIIETALGEMEEX1 T0topr igti ngvanscholenonc lert leJavanen,voornamcli jk bcstemt l )()p,- L ) t0t opleiding van Inlandscheambtenaren . .. . ......jy'nO( .,
IKosten van het(mderwijsin (leOosterschetaal-,land. -envolkell-
kunde aan d.e akademie te Delft...... ...-. .... .... .... .... Maximum bedrag dertraktementen,welke volgens debestaandever1 ordeningen voor 's lands scholen voor de betlieniug van on-
I
dermeestersenkweekellngenbegaaldzi g 'nf 52, 560, ,waar-
'l l
vij an ng ve nd our re dnd ewe ke7 l i j be ft. e.g era.a.ml l.. w.o.r.. ltb t en.o di. g.d. ... te.. -45040,-z e1r85 .k .e ... .h .o .e .. ... .. .. .o ..
f
y))y)jg,..
1Transportkosten van den cpzienervoor(le lnlandsche scholeninhet ; ressort âmboina,gecalcqleerd op................-.......,.. - 250,-; k Ybor5en lojarigetraktcmentsverhoogi ngaan t l:ondcrwi jzers,aan1 deelen in (le schoolgelden en personele toelagen ............. -g1()()()j ors1e qm jefb eh t ernt, oek.e-n.,..sc honl meubelenentranspol' tvanbneIYo (l e l1i 11 19o f)e ef ( le ?l)b 1 .. -.... ,9... .-... .... -,.. ..... ..., ! l
l
UITGAVE~.
Aanmerkingen en aanhaling der besluiten waarop de posten
In Nederland, Materieel .
f
Persorieel .
gegrond zijn.
Matcrieel .
I
60,-=-
!
Jun~j
Besluit 10 1852 No. 5 1852 No. 9866.
f.
150,--'-
f-
~no,-
en Gouvernements
renvooi 20 Augustu
Resolutie 8 Junij 1836 No.4.
Idem 24 September 1832 No. 25 en stuatsbladen 1846 No. 1:2 en 1850 No. 1. Jdem 24 idem 1832 No. 25 en staatsblad 1850 No. 1.
60,-1
f
Resolutie 9 Februarlj 1830 No.4 en Staatsbl. 1846 No. 12. Resolutie 9 Februarij 1830 No.4 en Staatsblad 1846 No 12. Besluit 8 Julij 1846 No.1 en Staatsblad 1846 No. 12. Besluit 10 Junij 1852 No 5.
j
60,-'>
f
25'-1
f
I
I
25,-----
Besluit 13 lV~aart 1849 No.5 .
.
f
Besluit 19 Julij 1849 No. 13. Resolutie 24 ~eptember 183.2 No. 25 en Staatsbl. 1850 No. 1. Resolutie 30 December 1832 No.4. Cirkulaire Direkt. Genl. van Finane. 18 Maart 1851 No. 1674 en Staatsblad 1850 No. L
pOOO,-
I
Kabinets Missieve 19 Februarij 1848 No. Ia.
f 10Qoo,-1
I I I I I
,I
111000.-
f
16000,-
f
10000,-
I
Besluit 16 November 1851 No.5. Pesluiten 29 Februarij 1852 No.1 en Missieve Ie adjunkt sekretaris 30 Junij 1854 No. 1259g §§ 7 en 2;2.
UITGIYEA z?.
0M SCHRTJVIXG Dllt POS'IBEhT,
111lntl1 'e ''.
In Nederlanë.
Pe1'soneel. Alaterieel. Personeel. Materieel. /I
i
RRKAPITULITIE,. 1 I j , 1 Bantan' l......,. ... ... ... .... ... .... ... 15i -0)... J- s0, Batavla.........................a.... -o0100, - s80). 1 Btlitcnzorg........... ... .........,. - 1980,. - 60,--.
C herib0n.......%.................,...- 15b a0, - $60 60,,Tagal..........................s.... - 1.500, - 1. Pekalongan,.......................... - l560,---. SaD. larang................ .....a..... - 2-180,. J3Par3 .................,............ -2 07780,R0mbaNs œ............................. - 1560,- 'q -oer abaya...............o............ -20880, Pas0er0ewan.......................... - 3o a60, ' Probolingo........o.....,............ - 1200, BeZ0Pk1 -0.....................o....... - 1p e607 .
1
i
60, . 0 ,.80g . 60,. 1 400, 60, (-0,
Banj 1oexvangl'e1**.***.......,........... - 1200y
BaDJ.0el1laas.......................s.. -* 12,00).. Bqgelen .............. ......,.. ..,. - 1560)-, - , .s 60) ' 111' td00....................:.......... -. 1a '-6-0,. - 60., ( Djokdjokarta...................:..... - S160 - 60' Soerakarta-. .... ...-. .-. ..- .... .... .. - 4200.' ) ,- 60). Aladioen ............................. - 1560, . 11.ed,1 ( -rie........................ ..... - l2 -00, . - 60, Sumatra's estkust................... - 8640,. -. :40, 1)cnkoelen,.............,.............l- 2C ... C80, - 6(),, Palelflbang,.................... ..... -. 1200 ... 13fl. 'fl14lt.,....a ............. ......... - 600J..-.. 000,-...a R1'0Q$'/...........................,... - 600-Zuid. - en Ooster-Afdeeling van Borneo. . - 1560, - 148, CelebCs.............................. . 3360)- - 1560) âmb01'na............................. -:8828,. - 95. .anfla............................... - 3288, - 60, ' Y Te1' Kat0..........................t... w 5640,. - :10, XCnad0............%................. - 3344,'.. - 60, T1'm0r.....................s......... - :920) - 25, 1n het algenAe:n...,.,................ -117190, -1C000, '
1
l
t t
,
10000,
f t * 40--== =. -00798, f =100.0 , ?0 'c7 =5 -t -L -0 ' C.' *-*-. T
V E R SL A G OVXR IIET
SC H O O L W E ZE N VOOM
9 EX IX LI X D ER IN
X;9;RL1X 982R -lX9l%, OVER HET JAAR 1 857.
OPGXXIIKT TER ILQZX;XXE 8;0RETlRIE,
QJ A V A . 1. K w eekschool te Soerakarta.
1u het verslag door den hoofdonderwijzer den 3lsten Mei 1858 aan den Resident van Soerakavta nopens deze school en de daaraan verbonden school voor externen ingediend, en tot gemelden datum loopende, wordt het volgelde medegedeeld : Verauë rinjinhetpersoneelderonderwijzershadvanden3lsten ,e M ei 1857 tot den 3lsten M ei 1858 niet plaats.
Nadat de voortweeden onderwi jzerbestemdepersoon op zi jn verzoek oùtheveh Svas, is bi jbesluitvan 13 November 1857 No.:1, benoemë de heer F. A.F.vAx oxx,VALK, diè te-
gen het einde van 1858 verwacht Mrordt. ' De termijn voorhet geven van onderwi js in het teekenen door den heer J.6.LAVALXTTX is verlengd.
Bij besluitvanëenlstenM ei1858 No.10zij' nvi jfkweekelingen tot ouierwijzersaangesteld,namelijk: M As ' D AUSA, zich thaus noemende Mas PaAwluA SasTua,
afkomstig van de residentie Sheraban''J,te Bangil (residentie Pa8oevoeant. M As Pwuxax,thansM As SAsxl TAuoza van Sherakàvtate
Patti(residentieIapara.) M ouAxAo TA1I1x#,thans RXKSA Dlxxoza van Tagal, te
Pamalang (residentie Tagal). ltAoylsx MAsSoxaAozlvan Madioen,te Ngaloi(residentie Madioen). Mas Suwulxa. x,thansDzazA Dlwlalza van Djokdjokavta, in de residentie llembang.
Aan vier kweekblingen werdbijbesluitvanden3c1en Februarij 1858 No,5, wegensgemaakte vorderingen de verhoogde maan-
delijkschetoelagevau/15:- (wt)/ 'tien. 7:r/:/:/3)verleend. In plaats van deu 5n M aart 1857 overleden kwaekéling
4
vau devijfkweekelingen,z die tot onderwijzers werden aangestelcl,zijn bij hetbovengenoemz besluitvandenlsteu Mei1858 N o. 10, zes nieuwe kweekelingen benoemd te weten :
SATUIAuitCâevibon,SAxxxxenMasOxxAx,uitBanjoema8. Dzolto uit Bagelen. SoxxozAzw en llaollxx Hxox Soxxoxx uit Iapava.
De hulpmiddelellvan het onderwijsgingeu wederom,alstelkenjare,vooruit. Door deu hoofdonderwi jzez, bijgestaau door det z hulponder' wiizer,werd de 'laatste hanc l gelegd aau eene Javaausche handleiding voor de landmeetkunde door middel van het meetkruis, ten dieuste der Javaausche scholen,vau welke haudleiding door de kweekelingen voorloopig een afschrift is genomen. De hulpmiddelen tot oefeuing in het lezen van lavaansche proza,voor de hoogste klasse,werden uitgebreid door het outvangen van exemplaren van de Ianaan8câe Sf/zzg:z/t vrfrf, -ns van
0.F.'Wrlxr rxxSr.(lstedeel),van deIdvaalt8nâe. frïdwdzldoor professorT.R ooztoa verzameld en uitgegeven,en van deB vata
rpdltz,Rama en Avdjoeno ZV/I. TF' JBavoe door 0.F.W lxl' xu Sr. in Javaansch PrOZa verkort.
Alsgeschenken voordeJavaanschejeugd werden 30 exemplareq ontvangen van een Javaansch preuteuboekjedoorJ'.A. ' W lluxxxs vervaardigd. Eindelijk werd z door den hoofc lonclerwi jzer, bijgtstaau door den hulponderwi jzer eene beknopte Javaansche handleidiug voor de gemone en tiendeelige breuken
begonnen. W aarschi julijk zalditwerk in den loop van 1858 voltooid zijn. De plannen tot uitbreiding van het personeelcler onderwijzers en der kweeltelingen,werdendoor het besluit vap 21 September 1857 No. 30 tot zekerheid gebragt. Dit personeel is bepaald,als volgt:
h' en hoofdonderwtjzer; zztweede onderwijzer; derke
zz
onderwijzer iu het regtlijnig teekeuen eu de kaartering;
5
h' elsiulandsche (mderwijzervool'dejavaanschetaal; v
in het Arabisclz schriftel1llet l1aleisch; in de Soendasche taal; M ado. eresche taal;
Tmaal f kweekeliugeu genietendeieder/ 15: 'smaands; zz10: TievenJzpl/f# h' en mandoor Tien koelies; Voor traktementen en schoolbeboeften is uitgetrokkell maan-
deli jks de som van;'2758: . Dekweekelingen warellditjaar 14in getalen in tweeafieelingen verdeelë. De lste en hoogste afdeeliug bevatte de zelfde leerlingen als vroeger,vermeerderd met een leerling uit de laagste afdeeling; hierdoor waren de leerlingen dezer afdeeling e1f in getal. De werkzaumheden wazen dezelfde als vroeg0l',lezen en Overbr engell Vall de eene taalsoort in de audere, k rékenen, - nu zeer bevorderd door het afdrukken der handlei'
dingvoordenregelvandrieën,- landmeetltundeenaardrijkskunde van Azie,latervervolgddoordievan h'uvopa. Voortsontving deze afdeeling onderrigt in de kenuis vall de aardglobe en werden haar de hoofddenkbeelden aangaande den loop van aarde en
maan om de zon medegedeeld en aanschouwelijk gemaakt. Bijzouder werk werd gemaakt vau de javaausche spraakktmst,en voor het eerst eene proeve van taalkundig ontleden genomen.
De overgroote moei jelijkheid verpligtte echter den ouderwi jzer, daarmetle laugzaam voorttegaan. Vier van de k' weekelingen dezer afdeeling werdeu met het
onderwi js aau de leerlingen der externenschool belastel1 een metuame MoylAxAo TAulx, kweet zich met i jver en klaarblijkelijk met veelaanleg van de hem opgelegde taak om de tweede of C le laagste afdeeling oucler toezigt van den hoofd- en hulponierwijzer op te leiden. Deze tweede afdeeling bevatte drie ltweekelingen die in het
lezen en schri jven,iu hetopbrengenvan javaansch en maleisch en in de kennis van den Oost-lndischen Archipel worden
6
onderwezen. Twee van hen bewerken de benoemde getallen en een is met de breuken bezig. AIle kweekelingen worden met vrucht onderwezen in het Madoereesch, en zoo wel in het hand- als in het bouwkundigteekenen. Over het gedrag der kweekelingen valt niet te klagen, slechts zeer zelden werd straf uitgedeeld wegens vergrijp tegen de orde. Hun ijver was meestal zeer goed. De meesten maakten goedevorderingen. Van de hoogsteafdeeling muntten het meestuit : MOHAMAD TAHIEF SOERADJI, SANGADI, TALI{A en SOENGEB; van de laagste WINITA SASTIA en KAR'rA DI SASTRA. De derde in de laagste afdeeling, met name SAI.lIM van Djocdjokarta belooft zeer weinig voor het onderwijs; bij goeden wil schijnt hij zeer weinig aanleg te bezitten. De gezondheidstoestand der kweekelingen was dit jaar niet bijzonder gunstig. Het getal scholieren der externenschool .daalde tot zeven, Als oorzaken voor dezen achteruitgang lean men aanvoeren het gebrek aan belangstelling bij de javaansche grooten en het oprigten eener eigene school door den prins MANGKOE NEGORO, van wiens gebied vroeger altijd de meeste scholieren kwamen. Deze leerlingen in vier afdeelingen verdeold naar het aantal hunner onderwijzers, lezen allen redelijk goed javaansch en maleisch, en kunnen vrij wel- enkelen zeer goed- javaansch en maleisch schrijven. In de rekenkunde zijn twee met de hoofdregelen, twee met de breuken, een met de benoemde getallen en twee met den regel van drieen bezig. In' de aardrijkskunde is een reeds tot Azie gevorderd, vier worden in de kennis 'van Java en een in die van de Buitenbezittingen onderwezen. Vier gaan zeer geregeld, doch drie zeer weinig naar school. De eersten maken goede vorderingen. I
II. Provtnciale scnoten, Uit de verslagen der hoofden van gewestelijk Bestuur over eht afgeloopen schooljaar blijkt , dat c1e resultaten slechts hier
en daar bevredigend mogen genoemd worden; doch in vele ge-
westen,uithoofdevan de geriugebelangstelling bi j het InlandscheLestuur,bedroevend zijn. De volgende bi jzonderheden worden daaruit ontleend. Vaudenietgenoemdegewestenvaltnietsbijzonderstevermelden. I
B' ANTAM.
N opens de inlandsche school te kîevang deelt de Eesident metle'dat dezelve gedurende 1857 door negen scholieren wer;
bezocht,en datdegang van hetonderwijsgedurendehetjaar 1857 n)iet zeer bevredigendi isgeweest. Aan den onderwijzerToxsAooxs IJACIIIAis op zijn verzoek een eervolontslag verleend,en in overleg met ten Regent van Sevang,in afwachting van de komstvan eenen on4erwijzer van Doevakavta, de betreltking van onderwi jzer bi j deinlandsche '
'
J
school te Sevang, onder genot van (' le daartoe staande bezoldi-
ging van J'30:- 'smaands, ti jdelijlt opgeiragen aan MAs Bosxosox,gewezen demaug van TzlltAxot, die buiten betrelt-
king zijnde,zich daartoe had aangeboden,en volgens den Regent genoegzaam i n staat wasi om deze betrekking ti jdelijk te vervullen. H et schoollokaal volëoet n alle opzigtel, na de verbeterin. i
gen daaraan in hetverleien jaar gebragt. Bi j voorkomende gelegenheden is niet verzuimd met nadruk tewijzen op de lofeli jke pogingen en.degeldeli jke opofll eringen vaa de zi jde der Regering om hetinlant lsch volksonderwiJ's bevorderli jk te ziju,en op het nuten de goede gevolgen welke daarvan te verwachten zi jn. > '
-
ln weerwil daarvan kan nog niet worden gezegd,;at in dit
ûpzigt van ( ' le zijde van het inlandsc' h bestuur die belangstelling en medewerking is ondervonden , welke deze aangelegenheidwaardigis. Alleen deRegentvan Serang maakt hierop eene uitzonderiug. Buiten hem is nog door geetz ( ler overige Regenten aanzoek gedaau tot oprigting van scholen in hulme afw deelingen.
BATAVIA xx BclTsxzoxo.
In dezeresidentie zijn vooralsnog eene inlandsche scholen vau Gouvernementswege opgerigt. KluwAxg.
Het getal leerlingen bedroeg op de school te Poermakarta onder ultimoDecember1857 32 * * * * * * 8 dus meer in 1857 dan in 1856 * M en kan aannemen dat de oudersvan lieverlede het nut be-
ghmen in te zien om hunne zonen zooveelmogeli jk,onderwijs te doen genieten.
Gedurendehetafgeloopenjaarhebbenvi jfleerlingen c leschool verlaten,als voldoende geschiktheid bezittende om alsschrijvers te worden aangesteld; dien ten gevolge zijn deze alsvoorloopige schrijvers op het daartoe door hen gedaau verzoek werkzaam gesteld. Zij voldoen naàr wensch. De ontvangen schoolgelden hebben gedurende tle drie laatste
jaren bedragen;als volgt: in 1855 van 181 scholieren 1856 240 1857 332
f 255:338: 454: -
De leerlingen zi jn in drie klassen verdeeld: In de eeisteklasselezen zijvrij goe; hetMaleisch en Soendaansch metjavaansche en ropeinschekamkters,zoowelin geschreven als in drukletters; het schrijveh in die talen met beide die karakters laat niets te wenschen over. H et ovelu zetten van de eene in de andere taal is minder voldoende. In
hetretenen, datzichtotdevierhoofdregelen dercijferrkunst bepaalt,geven zij redepen tottevredeuheid. De leerlingen der tweede klasse lezen en schrijven vri j vlug het Soendaasch en Maleisch metjavaauschekarakters. De derde klasse bestaat uit eerst begilmende leerlingen.
Metuitzondering van Zon- en Feestdagen wordt onderwijs gegeven vau 's morgens 8 tot half 11 uur en van 11 tot 3 uur.
=
Des Vri jdags worden de scholieren in de mesdjid in de godsdienstleer in het Arabisch onderwezen.
Debijdeze schoolgeplaatsteonëerwijzer volkoet vrijwel. Pxxaxtul-RxoxxTscuappxx.
A. Seâoolte 4' ïJ1î#/p:z. Dezeschoolheeftinhetafgeloopen jaarmetvelewederwaam digheden moeten kampen.
Aanvankelijk wer; zij uithoofde der onbekwaamhei; van den onderwijzer gesloten, en gewacht op de komst van den bi jhet besluit dd.6 Augustus 1856 No. 33 tOt onderwi jzer beuoemden kweekeling van Sqevakavta M As KAsslx , om haar weder
te o/enen. De komst van dezen werë tot de maanë M ei 1857 vertraagd, doordien de Pangeran XDIIIPATI Pwxox AIU AM hat l verzocht
hem als eenen zijner'onderhoorigen, zelftemogen behouden, waarvan hij echter later weder heeftafgezien. Hierdoor konde de schooleerst met den lsten Junij worden geopend.
Korten tijd daarnawerd deouderwi jzer echterziek,en was eerst met het begin van Jamzarij in staat weder onderwi js te gevell.
Op den lsten Januarij warèn 21 scholieren aanwezig. De onderwijzer op de kweekschool te Soevakartg opgevoed, isslechtshetjavaansch goed magtig;,het maleisch spreekten verstaat hij zeer gebrekkig en kan het zelfsniet.met maleischschrift schrijven; terwijlhij voor het aanleeren van het Soeudaasch onleg schijntte hebben. B. z vclppl te . ftlzl#pfz.y.
Het ci jfer der onëerwijsgenietendekinderen beliep op ultimo December 1857,33;alzoo 7 minder dan op hetzelfde tijdstip in 1856.
Hetonderwijzerspersoneelbleefonveranderd. Bi 4 i een op den z4sten Fébruari j 1858 gehouden examen, : .
: gaven de aanwezige scholieren wèinig blijken van gemaakte vorderingen.
0. Scsool te t V dzzld#t/zl,y.
Het aantal scholieren bedroeg onder ultimo December 1857
acht en dertig,zijnde dezelfde sterkte als onder ultimo 1856. Achtjoàgelieden hebben descboolverlaten,waarvan vierin onderscheidene mindere betrekkingen geplaatst- en twee zonen van den llegent van Doemadang, den schilder ëes konings ltA-
ollxx SAIUXH,ti jdelijk naarBatavia gevolgd ziju. Gedurendedenloopvanhetjaarzi jn8leerlingenbijgekomeu. Deze schoolvoldoet, dank zi j den i jver en de bekwaamheid van den Assistent-Resid entKlxoxuox OAMAILIZCQ geholpen door .
eenen geschikten onderwijzer,het bestin.deze residentie. De vorderingen iu het lezen, schrijven en rekenen wareu zeèr voldoende. Het inlandsch lettergeschrift was uitstekend. Voord 'urenz bleyen de leerlingen grooten lust toonen in llet aanleemn vau yeographische keymis.
D* kâoolteJ. fczlps#lW#k. Onder ultimo December beliep het cijfer der onderwijs genietende kinderen drie en twintig, alzoo 4Jn meer dan op het
zelfde tijdstip in 1856. Gedurende den loop van hetjaarzi jn zes leerlingen bi jgekomen en vi jf afgegaan, vau welke laatsten twee zijn geplaatst in 'sGouvernemellts dienst,en de overigen door de oudersteruggeroepen.
Over den ijver van den onderwi jzer valtniet te roemen. De kinderen hadden weinig vorderingen gemaakt. ln overleg met den Regent, zal getracht wnrden den onder-
wijzer door eenen geschiltten persoon te vervangen. Onder Soekapoeva ondervond het betalen van zelfs een matig
schoolgeld bi j de bekende zeer armoedi, ge omstandigheden der meeste ouders veel bezwaar. Dit is echter opgeheven door het
bi j besluit dd.lzden November 1857 No.29,voorloopig vast-
gestelde tarief en het daarbij àangenomen beginsel vau toelating van gratis scholieren. E. Skâool J: Gavoet. lletgetalderscholieren bedroeg oflderult.December1856, 11 v zz zz zz ,! 1857, 11 'Gedurende den loop van hetjaarls J/n leerling wegensb0mS
pelijkgedragvau deschoolverwi jderd,terwijl//u isbijgekomen. Degemaaktevorderingen waren redelijk. Verscheidene jongeliec lèn gaven blijken van goedeverstauds ontwikkeling, en hadden het geleerde goed begrepen. Doch ook deze school heeft thau! met tegenspoed te kam-
pen;de anderszeerbekwame jeugdige onderwijzer is wejens wangedrag moeten worden verwijderd,en hetisnog uiet gelukt eenen auderen geschikten onderwijzer in zijne plaats te bekomen,hetgeen te meer te betreuren is, om dat tengevolge van het nieuw tarief het aantal schoolkinderen aauzienli jk isvermeerderd. Cylxulsox.
Doordien de onderwijzerMAs RAcuxax naar elders is overgeplaatststond hetonderwijsgeruimen tijd stil. De getal sterkte der leerlingen nam in 1857 toe. Iu 1856 gingen terschoolgemiddeld zenenleerlingen 'smaauds.
In 1857 bedroeg dit getalnagenoeg tmaa;f ' W at Letreft de wi jze, waarop het onderwijsgegeven werd, zoo is daarop toepasseli jk hetgene daar omtrent gezegd werd bij het veyslag over 1856. De geldelijke uitkomsten van 1857 zijn: Onfrangnten
Schoolgelden
f 217:-
Uitgaven
Bezoldigiug van den onderwijzer Iukoop van schoolbehoeften
zz 240: 59:60
te zamen f 299:60 Deuitgavel zîjn bestreden uit desom van/520: 'sjaars toegestaallbi j het,besluît van 4 April1852 No.1.
TAGAI,.
Het aantal leerlingen op de school te Tagal bedroeg (mder ultimo Decèmber 1856 . . . 26 onder ultimo 1857 t 23
Negentien leerlingen verlieten gedurendehetafgeloopenjaar, na volt loende vorderingen gemaakt te hebben,deschool,terwijl zestien nieuwe werden aangenomen. In September 1857 had de voltooi jing plaatsvan een nieuw schoolgebouw te Tagal. Op den 3lsten October 1857 geschiedde de openstelling
dezer schoolop eeneplegtige wijze door het Hoofclvan gewesteli jk bestuur, ten overstaan van de Regenten, den Sekretaris der residentie,de Kontroleurs derlandelijke inkomsten en kultul' es en van eene talrijke stoet van priesters en lagere inlandsche hoofden en ingezetenen.
Bi j eene llartdijke en uaar de omstandigheden geheelgedgende toespraak werd over de belangstellende wijze, waarop het Gouvernement,in al wat de zedeli jke ontwikkeling en vor-
ming van den javaan betreft,gewezen. Naar M ahomedaansch gebruik besloot de Priesterschaar deze plegtigheid met het inzegenen van het nieuwe schoolgebouw. De school wordt in stand gehouden,zonderandere bi jdrajen
van het Gouvernement,dan de bezoldiging van eenen onderwi jzerat l/ 30:- 'smaaudsen. / 10:- 'smaaudsvoorsdlri jflelloeften en het schoonhouden van het lokaal.
De gellelijke administratie wees onder ultimo December de navolgende tzitkomst aan
Saldo onder ult. December 1856
/ 1272:45
Ontvangsten geëurende 1857
v 385:--
tezamen Uitgaven geëurende 1857 saldo onder ultimo
zz
/ 1657:45 1535:52 1Z2:S3
Op den 3osten December 1857,heeft ten overstaan van den
Resideut,inbi jzi jnvanderegenten,den sekretaris der residentie,'
13 en de kontroleurs del" landelijke inkomsten en kultures, het examen over de vordcringen del" leerlingen plaats gehad. Ret onderzoek strekte zich nit tot:
Voor de lste kiasse. 1. Maleisch lezen en schrijven met latijnsch karakter. 2. Javaansch lezen en schrijven met de eigenaardige karakters. ::3. De vier hoofdregelen del" rekenkunst en de tiendeelige breuken, -4. Aardrijkskunde van het eiland Java. 5. Vertalen van het javaansch in het maleisch en omgekeerd. 6. Staten trekken.
roor de 2cle klasse. 1. 2.
J avaansch lezen en schrijven met de eigenaardige karakters, Maleisch lezen en schrijven met latijnsch karakter.
3. De vier hoofdregelen del" rekenkunst. 4. Vertalen van j avaansch in het maleisch.
Voor de 3de klasse. 1. Lezen met latijnsche karakters. 2. Schrijven II II 3. Eerste regelen del" rekenkunst. Ret gehouden examen leverde over het algemeen bevredigende uitkomsten op; vooral was vooruitgang te bespeuren in het rekenen en 'schoon schrift, terwijl het onderrigt in -de aardrijkskunde mindel" oppervlakkig was dan vroeger. De onderwijzer MAs KERTA. DI POERA voldoet b~j voortduring aan zijne roeping.
Het -getal leerlingen, dat geexamincerd werd bedroeg 23. Ret aantal leerlingen onder ultimo December 1857 op de proefscholen te Breves en te Pa1nalang bedroeg respectivelijk 46 en 42. De uitkomsten van het geldelijk beheer waren als volgt :
14
L?e J?z:I 'd:.
Op ultimo 1856 , was er een saldo in kas van J 440: Ontvaugen gedurende 1857 v 739:
f 1179:Uitgegevengedurende1857
zz 240.-939:-
Saldo onder ultimo 1857 Te Pamalang.
Saldo onder ultimo 1856 Ontvangen gedurencle 1857
/ 275:z 546:--
te zamen . f 821: -Uitgegeven gedurende1857
zz 240' .- -
Saldo onder ultimo 1857
? z 581:--
PxxALoxoAx. De ook in hetvorige jaar alhier werkzame onderwi jzer,met name ATMO Rogo,afkomstig van dekweekschool te Soevakarta,
heeftin ditjaarmetijverzijuen pligt vervuld. De school is echter in het afgeloopen jaar weder aanmerkelijk in bloeiafgenomen, (laar het aantal leerlingen, hetwelk in 1856 nog 17 bedroeg, thans tot 6 is verminder;, niettegen--
staandein hetverstrekenejaar 5 nieuwe leerlingen zi jn aange' 110m 0l1.
Het ismoeijeli jk de ware oorzaak dezer weinige belangstelling van de zi jde der inlaudsche hoofden aan te geven, vooral daar verschillende redenen hiervoor worden te berde gebragt,
welke dikwerf geheelmet elkander in stri jd zi jn te achten. De oorzaak echter moet gezocht worden in de onverschilligheid der ottders,4ie llietde geringstewaarde hechten aan eenige meerdere ontwikkeling hmm er kinderen. De bepaling,dat gratis leerlingen kunuen worden toegelaten, bragt hierin geene verandering. Aaugaaude het gehouden examen , hetwelk in tegenwoordigheid tlerRegenten eu Kontroleursop den 20stel1 December 1857
heeft plaats gevtmden, kan weinig worden medegedeeld, daar
slechts 4Jn leerling reedsin vorige jaren terschoolwas geweest,en duswerkeli jke proeven van meerëere gevorderdheid iu het onëerwijskon aieggen. Alleen was te zi jnenaanzien op te merken,,dat llet Maleisch lezen met lati jnsch letterschrift nog weinig voldoende was,en ook in deaaTdri jkskundenogweinig vordçringenmerkbaar wareu. Drie der scholieren lazen vri j vlot het Javaansch met eigen letterschrift en gaven middelmatige proeven in het maleisch lezen.
Het schrijven zoo wel javaansch als maleisch,werd' door
t eenige der leerlmge n vri .j go e; verrigt.
SAMARANG.
In den loop van hetjaar1857, heefthetpersoneelderinlandsche school ter hoofdplaats Samavang geene veraudering ondergaan. De bi j het besluit van 6den Augustus 1856 No.53 bij de .
schoolgeplaatste onderwijzerMAsSoxxoxDluozo van Banhef mlzeï, gewezen kweekeling van de kweekschool te noevakavta,
tezit de noodige bekwaamheden. De terzi jnerbeschikking gesteldeoùdermeesterMas SasTxo
Aoxoozo voldoetvrij goed. Op 'ultimo 1857 bedroeg het getal scholieren 53, alzoo 13 meqr dan onder ultimo 1856, meestal kinderen van mindere inlandsche hoofden en gepensioneerden, terwi jl bedoeld getal ul t i mo M e i 1 858 t n t 4 4 i s ve r mi ndq r d. OP In 4eze school wladen alleen kinderen, wellte den ouderdom . x .
.
.
van 6 jarenbereikthebben en gevaccîpeerc lzi jn,(lfdenatuur4i l jke kinderxiekte ' gehaë hebben, toegelaten,en ontvaugen onderwijsin ( l. e volgenëevakkeu;als 1. tlet Javaansch lezeu en schrijven. 3. Het Maleisch lezen en schrijven in Romeinsche en Arabische karakters. H et rekeneu naar de vier eerste hoofdregelen, die der ge-
16
wone en decimale breuken, de herleiding van de hier te
lande i11 gebruik zijnde matenjmunten en gewigten. 4. De aardri jkskunde van Iava en omliggende eilanden, zullende bovendien ook nog aau zoodanige veygevorderde leer-
lingen. , a1s door den onderwijzer daartoe bekwaam en vatbaar zullen worden geacht, onderwijs worden ïeïeven 1 *l1 de practische landmeetkunde met het waterpassen.
De school worit dagelijksmetuitzondering van Vri jëag,gehoudenvan des morgens acht tot des middags een uur met een half uur tusschenpozing van half elf tot elf uur.
Alhoewel deleerlingen overhetalgemeen in hetjaar1857 eenige vorieringen hebben gemaakt in het Maleisch schri jven, lezeu ,en in het rekenen, zoo staat deze school nog op een zeer laag standpunt.
Van de zi jde der inlandsche hoofden wordtgeene medewerking ondervonden; zij schi jnen dewaarde van hetonderwijs voor hulme kinderen tot dus verre. Qn onëanks t' le pogingen des bestuuzs, om meer belangstelling op te wekken,niet te be-
seFen. Aan de onverschillighei; der ouëers is het dan ook voornamelijktoeteschrijven,datin denloop van het jaar1857,
37 leerlingen de schoolverlatenhebben;de meesten zoodra zi j lezen of schri jven konden. Door den onderwi jzer dezer inrigting wordt zeer geklaagd over het ongeregeld opkomen ëer scholiereh. In de maaud December 1857 is in werlting gebragt het voorloopig tarief van de betaling tler schoolgelden,gearresteerë
bi j het besluit van den 12den November 1857 No. 29. Onderultimo1857hebbendeschoolgeldenbedz' agen/904:60, waaruit,behalve het traktement van den ondemueester, de noodige schoolbehoeften worien -aangekocht.
Op t le schoolwaar onderwijs wordt gegeven door den Zenl deling-leeraarW .Hoxzoo, werden gedurende het jaar 1857 aangenomen 20 nieuwe leerlingen; van deze zoo we1 a1s vau vroegere leerlingen verlieten de school in het geheel 21 kinderen, zoodat het totaal der leerlingen op ultimo December
1857 bedroeg 23,nameli jk :2 jongens en 1 meisje.
17" Dit getal is 'ee11 mindel' dan het totaal op ultimo December 1856. De meesten, die in 1857 de school verlieten, werden ambachtslieden of huisbedienden. Onder degenen, die thans de school bezoeken, zijn zes Christen kinderen, de overige zijn kinderen van Mahomedanen, Allen behooren tot de geringere volksklasse. De meesten zijn bedienden van Europeanen of ook weI kinderen van bedienden, en wonen als zoodanig met hunne ouders bij Europeanen aan huis. Hun ouderdom is van 5 tot 18 jaren. .Eenigen del' leerlingen staan onder het meer bijzonder toezigt van den zendeling en hebben bij hem of zijnen Inedeh~l per hun verbIijf. Ret onderwijs bepaalt zich tot het lezen en schrijven van javaansch en maleisch (dit laatste met Romeinsche karakters) be.. nevens de eerste beginselen van het theoretisch en practisch rekenen en van het zingen. De christen-kinderen ontvangen bovendien{\f-"*sdielistig onderwijs, terwijl ook de anderen in de gelegenheid gesteld zijn om met de Bijbelsche geschiedenis bekend te worden, waarvan door sommigen dan ook gebruik wordt geluaakt. In het algemeen blijkt echter niet, dat laatstgenoemden in het godsdienstig onderwijs bijzonder belang stellen. Overigens waren alle vorderingen ook in het jaar 1857 .zeer bevredigend, gelijk ook van de vatbaarheid del' leerlingen steeds goede getuigenis kan gegeven worden, De Opk0111St van het grooter deel was vrij getrou"\",", het getal der aanwezige scholieren beliep door een genomen dagelijks 16; als rnedehelper in de school is bij voortduring werkzaam de javaansche christen ASAKIMAN. Bij afwezigheid van den zendeling is het onderwijs zelfs geheel aan hem alleen toevertrouwd; hij kwijt zich daarvan naar vermogen en gedraagt zich steeds voorbeeldig. Ret onderwijs op deze school geschiedt geheel gratis; in de daartoe vereischte uitgaven voorziet het Nederlandsch 'Zendeling2 <
#enootschap; enkele der minst kostende leermiddelen worëell door sommige scholierell met eenige duiten vergoed. De school welke te Poevmodadie zonder subsidie vau het Gouvernement werd daargesteld,en geepend in April 1857,is in December 1857 geslotei),uit gebrek aan eenen goeden leerm eester.
Buiten en behalve de hooger bedoelde scholen wordt dool' de priesters iI1 de dessa's of kappongs, op de zoogenaamde
langars,nog steeds onderwijs gegeven aan kinderell van dessa hoofden of gegoeden,en zulks in het lezen en schri jveu van de javaansche taal, en voornamelijk in de mahomezaausdle Godsdienst-
. ' fAPAX, A, é' câppl te Patt' i' e.
H etgetalleerlingen bedroeg ouderult.December1856
21
Ditgetalwasonderult-December1857 geklommen tot
2S
De Regenten vau Pattq -/fpdJp- en Ioana,de patehs van diezelfde Regentschappen en de meeste andere inlandsche hoof-
den kinderlogs zijnde ofgeene kinderen hebbende vàn denleefttjd, waarop zij schoolzouden kuzmen gaan,zoo treft men op deze school slechts zonen aan vau mindere inlandsche ambtenaren,vau dessahoofden, en zelfs van kleine beambten-
De leerlingen op deze school zijn van deu ouderdom van 7 tot25jarenDe meesten zijn reeds vglwassen jtmgelingenDe vorderingen der leerlingen zijn onbeduidend. Zij komen geregeld ter school, en onder hen heerscht de gewone orile,welke men slechts in de inlalldsche scholen aantreft.
De (mderwijzcr MAs Baxooxg is teveu,eerste iulandsche schrijver op ketrçsidentie kantoor. Behalvehetleeren rekenen tot in den regel van drieën,en het
schrijven in Xederlandsch schrift,bepaaltzich 2it onderwi jstot
het doen van vertalingen uithetmaleisch in hetjavaansch en omgekeerd. Deze schoolvertegenwoordigt meerendeels t le klassevan 3Iapczeé' , die men op andere residentie kantoren aantreft,diedienst presterende zich oefenen, in de hoop daardoor eene plaatsing in 'sGouvernements dienst te zullen erlangeu. De school wordt gehouden in eene :t4 . ' 1 .1t' -l'y';I 11t . 'l.i an het ,iv tesidentie kantoor. Het onderwijs wordt gratis gegeven. Deze omstandigheid heeft niet tot meerbelangstelling in deze
school bij de inlaudsche hoûfden aanleiding gegevent die vaak de koorkeur geven om hunne zonen a1s lûtyt lpg' î te doen wer-
ken bij de kontroleurs der lanclelijke inkomsten en kultures, bij wie deze tevens meer in de gelegenheid geraken met de praktische dienstbij het binnenlaûdsch bestuur en de kultures bekend te Worden. Het aanwezen van konen van inlanders niet behoorende tot de klasse van den zoogenaamden inlandschen adel,in de inlandsche school,zou nevens de overige omstandigheclen ook niet
zonder invloed zi jn op de opinie van de inlandsche hoofden. In deze school werden ten laste van den lalade betaald
een onderwijzer'ad f 30 'smaand's,voor schri jfbehoe'ften/6 'smaands,te zamen P A f 432 'sjaars. Sclpp/ ie Zaycrc.
Het getal leerlingen bedroeg : Onder ultimo December 1856. zz zz z l857. De leerlingen bestaan uit zonen vau Regepten Patehs,onderkollekteurs en wedhonos M iudereinlandsche ambtenaren Dorpshoofden . Onbeambte iulanders. .
De leerlingen zi jn vau eenen ouderdom ren.
()ok hier zt'n tle meesten reeds volwasseu jongelingen.
31 35 5 l0 3
20 Deze school onderscheidt zich gunstig. Hier worden niet slechts goede ~('lll·j.IVf'l·~ gevormd, vertalingejQ. van het j avaansch in het maleisch en omgekeerd gernaakt, de gewone rekenkunde geleerd, doch in de geographie, van Java en den Indischen Archipel, in, de gewone landmeetkunde, in het rekenen met gewone en decimale breuken, in den regel van vijven en daaruit voortvloeijende meer ingewikkelde gezelschaps- koopmans- en interest berekeningen, zijn de leerlingen in de hoogste klasse zeer bedreven; daarbij leggen de verstgevorderden zich met vrucht toe op het nateekenen van kaarten. Ret maandelijksch inkomen bedraagt ongeveer /40:Aangezien ~e vaste uitgaven slechts /35:- 's maands bedragen, heeft deze school door hare baten in middelen van onderwijs betere bevrediging kunnen erlangen dan de school te
Pattie. De navolgeude uitgaven werden gedaan .uit het fonds der schoolgelden: Aan den onderwijzer
f
30:- "s maands.
Aan schrijf'behoeften II 5:Totaal f 420:- '8 jaars,
1/
REl\1:BANGo
In het jaar 1856 IS de school te Renluang bezocht door leerlingen. 24 en in 1857 24 waarvan behoorden tot de 1ste klasse . 5 II 1/ ,,2de" 4 If " // sae " 15 Van deze 24 leerlingen hebben in den loop van 1857 de school verlaten, als: in dienst getreden bij het Gouvernement als Iijnwachter 1 idem bij ambtenaren of fabriekanten 3 zoodat onder ultimo December 1857 op de school te Rembang aanwezig waren 20 leerlingen. Ret onderwijs in de eerste klasse bepaalt zich tot het lezen
: ; k 1 ï : ! 2 .' / : ( 1 . 2 , --
en schri# jveflderjltvaansdle en maleische talen metjavaansche e)1 romeinsche letters en het vervaardigen van opstellen in die beide talen met genoemde letters, de rekeukunde tot en met den regel van drieën met breuken en de beginselen der werkdadige meetkunde.
Iyt'de tweedeklasse,het lezen en schrijven van dejavaallscheen maleischetalenmetjavaanscheenromeinschekarakters. De rekenkunde tot en met regel van drieën.
lu t lederdeklassehetlezen en schrijven derjavaanscheen maleischetaalmetjavaansche en romeinscheletters. De rekenkunde tot en met de deeling.
1l1 de vierde klasse het lezen en schrijven der letters van dejavaansche en maleischetaalmetjavaansehe en romeinsche letters; het spellen van woorden en de beginselen van lezen in die talen.
Behalve de lees- en rekenboekjes van ox BRulzx,Coltxx 8TCAX, T en MrlxTxs,word 'en op die scholen gebezigd:
Dx Bxulzx,eerstebeginselenind'eaaz' dl'i jkskuut le(Maleisch); J.A. W llultxxs,Rekenboekjein hetjavaansch nkitab tzâds' diIt zt/f zanak-anak é'clpll Djawa,''leen 2e deel; C.1?.W lx' rxu Sr., Javaausche vertaling van 57 fabelen; Javaausch prentenbeek ,uitgegeven (loor de Gebroeders HARTEVELT ,
DHAUMO W aslr' l?o,verzameling vyn leer- en zedespreuken,
(Javaauschevertalillg van 0.F.' W INTXR.Sr.) ln he:algemeen maken cle leerlingen zich het ouderwijsme*jver ten nutte en toonen aanleg om zich de onderwezen vakken eigen te maken. D e school te Bot * l jostegoro is in 1857 door een twintigtal ,
killderen bezocht geworden. Het onderwi js bepaaltzichtothet lezen, schrit i 'ven en rekenen meteuropescheen javaapschekayakters en ci jfers. Ook wordt het spreken der maleische taal beoefend.
1u verhouding van den ti jd van oprigting dezerschool,staan de vorderingen der leerlingen niet in verhouding,hetgeen toe-
geschreveu moet worden aan dq omstaudigheid, dat de gekozen
onderwi jzer uietdiekuudee' n geschiktheid bezit,Mrelke voor dç zaak gevorderd wordt.
De in gebruik zijude leer- en leesboekeu zijn dezelfde,die Op de school te Rembang gebezigd worden. De scllool te Blova heeftin 1857 achteruitgaug oudervon-
dep,zijude het getalleerlingen i. n 1856 geweest veertig,terwijl in 1857 de kchoolgemiddeld is bezoclt door 23 leerlingen. Deze vermindering wordt o.a.toegeschreven aan d. e mindere
belaugstelling van de inlandsche hoofden in het onderwijshunner kinderen. Een der hoofden, de pateh van het Regentschap, heeft een
zi jner kinderen om niet bekende redenen van de schoolafgezlomen, waarop andere mindere hoofden ook hunne kinderell geen verd'er gebruik vau het onderwijshebben doen maken, niettegenstaande hunne vorderiugen nog niet van dien aard waren, dat zi j als voldoend onderwezen konden worden aangemerkt. Het onderwijs heeft zich ook daar Lepaald tot het lezen,
schrijven en de eerste beginszlen der relteukunde,terwijl ook daar gebezigd werden de lees- en leerboeken ,waarvan de scho-
len te Itembang en Bott ljoitegol.o voorzien zi jn. De school te I' oeban levert steeds de beste resultaten 0P. In 1856 olltviugen 48 leerlingen en in 1857 60 leerlingen ket ondetri ze school. ,gt op de 1p.de maaud April verlieten de meest gevorderden deschool, zoodat alstoen de 1e.klasse geene leerlingen bevatte. De tweede ltlasse bevatte. derde' 19 15 viprde
vijfde leerlillgen of te zam ell 60. llet onderwijs,op deze school'gegeveu, komt nagenoeg over cen met ( ' lat op andere scholen in fleze Residentie.
M as Kxlt' ro ol ltltollo is a1sonderwijzer van Toeban naar Blova verplaatst. lli s vervanxe loor PltAwluo l' tlpzo. fli#.i %i J i u. J' n ( '
isijverig,kundig en bekwaam. SOXItAB-A. VA. ll1dezeresidentiebestaatvoorhet onderwi jsonderdeninlander, de school,welke ain 1853 door de Soerabayaneâe afdeeling der
inaatschappij voor'hetnut van hçt algemeen is opgerigt. Als onderwijzeris daarbi j aangestel: de Ohristen chinees J. 8lw4J, die reeds sedert geruimen tijd in dienst van het zendeling-genootschap is werkzaam geweest en nog voordurend daar-
van eene bezoldiging vanf 30,- 'smaandsontvangt,waarvoor hi j aan de iulandsche Christenen in het Leprozen gesticht te Pegeriaw godsdiepstig onderwijs geeft. Hi jiseen bejaard,bezadigd man,die,watzijnen levenswaudel betreft,gunstig beken; staat.
A1s ouderwijzer ontvangthijthans 40 's maands. Door zi jnen overgang tot het Christendom, wordt hi j beschouwd meer tot de Europesche gemçente te behooren,waar-
van hij dan ook tle kleederdragt heeft aangeuomen. Het oùderwi js worët gratis gegeven. Aanvankelijk moet daaraan tevens eene godsdienstige strek-
kiug tot verspreiding van het Christendom , zig kn verbonden en tot dat eiude van godsdienstige leesboekeu, uittreksels uit den
bi : i #bel,zija gebruik gemaakt,
Het getal bezoekersbleefechterklein en gaven dejavaansche ouders onverholen hunnen tegenzin tegeu die strekkingvan
het ondemvtjs te kenneu,daar zàj welgaarne zagen,dat htmne kiuzeren nuttige ktm digh,eden opdeden,maar niet datzi jhunne odsdienst zouden verzaken. Op aandrang van verscheidene leden van bet Lestuur der afieeling werd er dan ook geheel van afgezien aan het onderwijs verder die strekking te geven,maar werd dit voortaan
bepaal: tot het onderrijt in hetlezen en sbhrijven van.het javaansch en maleisch,ditlaatste zoowelmetmaleische alsmet' latijnsohe schriftteekens,hetrekenenf, ' n totalgemeenezedeleggen,
waarbi j dezelfde leerboeken worden gebruikt als op de Gouvernemeuts scholell.
Door dezen maatregel moet het getal scholieren zeerI zi ju toegenomen en de tegenzin,die aallvankelijk bij de inlaudsche hoofden tegen de school bestond,uithoofde van hare godsdieustige strekkiug,zi jllverdweuen. Het getal scholieren Mrordt opgegeven te àebben bedragen 85 ip 1853/. 54. 95 zz 1854/55. 99 v 1855/56. zz 1856/57. 110 terwijlhet volgens deu maaudstaptvan Aprilslechts 85 sterk WaS.
Evenwel is het schoolbezoek zeer ongeregeld, zoodat meestal niet meer dan 30 tot 40, soms slechts 15 kinderen tegeuwoor-
dig zi jn. Op de door het voormeld Lestuur overgelegde li jstkomen een leerling van Europesche ouders,de zoon van eenen bekwamen ambachtsmau, eu twee Chinezen voor. Eerstgemelde,die ook de Gouvernementsschoolheeftbezocht,
heeft zich op dejft vaallsche schoolop . de verkri jgingderkeunis vau de inlandsche taleu toegblegc l.
De overige kitderen zijn allell vau inlandsche ouders en behooren tot de verschillendste stauden.
Zonen van dellPateh,den lloofd-Djaksa, vau twee onderdistricts-- en vau tvee dorpshoofden ell zelfs een ltleinzoozt van eeutm sulthan vall Bantam zitten op c lezelfde bauken met de kinderen van slaven,van huisbedieuden,vau laudbomversen van haudwerkslieden.
De schoolword 'tgjloudelliu hetlokaalclerderdeEurope-
sche school van 'smicldags 2 tot 5 ure,met uitzoudering van
Vrijdag eu Zondag. De onderwijzer schï jut voor zijue taalt vri j welberekenc l te xijn. Althaus is het gebleken, dat eenige scholieren, die reeds
eenigen tijcl de school bezocht hebbeu,wel ontwikkeld zi jn,
vlug lezeu,schri jven eu rekenen,ollbeschroolncl 01)huttgedaue' vragen antwoorden en het gelezene wel schi jnen te begri jpen. Zoo kele auëeren minder vorderingen hebben gemaakt, is dit
welvoornamelijk aan het ongeregel; schoolbezoek te wijten eu aan de zucht der ouders, om zoodra hunne kiucleren slechts
een weiuig kunnen lezen en schrijven,daarvan dadelijk parti j te trekken, zondnr hun den tijd te laten zich daarin te volmaken. De ûnantieele toestand der , qtll't' ttb'êtt' l' tt, qLnktt afdeeling vallhet nut, welke om redenen, waarvan de vermelding niet tot het
bestek van ditberigtbehoort,in delaatstejaren zeerisachteruitgegaan is zoodanig, dat de beschikbare foudsen niettoelaten de school langer dau weinige maanzen il1 stand te houden. Ilet bestuur heeft derhalve verzocht dat het Gouvernement haar voor 'slauds rekeniug zoude overnemen. PAsoxuoxAx.
llet getalleerlingeu bedroeg bi j de schooltePanoevoean. 77 v Bang' il. 22 eu v M alang 47 Zij ziju kittderen van ambtenaren of van gegoede Javallen. Van de in 1857 aanwezige leerlingen hebben gedurende het ' Jaar de school verlaten : Pa8oevoean.Wczeïl.Afalaltg.Totaal. Geplaatstin dienstbetrekking. 2 6 8 W egens slecht gedrag. 25 Om zelfeenbestaantezoekeu. 5
Totaal.
18
12
# 1 ( ) j .7 j 1 4 ; 1
De Op c l. e scholen olderwijs genietendeleerlingen hebbenden leeftijd van 6 tot 18 J3r0R. ln het Personeel c ler olderwijzers is geene verandel-iug gekoî uen. De onderwijzer bi jt leschooltePa8oevoealt,lladjie IsxwlL paart ktmde aan zucht om de leerlust zi jner leerliugell op te metkètl. Valttijd tot tî jd bezocht h. ii. deschoolte. Ban,@
1: ; k : 1 ( 1 2 ,2 . 1 -: , . ,, -6 , -
gil, om de leiding vau hetonderwi jsuategaan. Hi jgeuiet çenebezoldiging van/ 30, uit'slandskas,en. f 20, toelage uit het schoolfonds. De hem toegevoegde kweekeling Paxoll Dzkxxo Roxo,aan wien eene toelagevau/ 8, uithetschoolfondswordtïeïeVell, vol doet met ijver aan zijue verpligti # ngen.
De onderwi jzer van Bangil heeft weinig kennisvan topographische opnemingen:hij Mrerd in de gelegenheid gesteldzich
daarmede meer gemeenzaam te maken. Hij geniet eene maaudelijksche bezoldiging van / l5, ujt 's lands kas en eeue toelagevall/ 25, uithet schoolfonds. De ouderwijzer te M alang,Radhen Kxoxo Koxsoxxo en zi jne beideleerlingen Rxltst Yoxoo en NgabeiW oxosoSoxxo voldoen aan hunne verpligtingen en bezitten daartoe denoodige
geschiktheid. Zij missen echter de noodige kennis van aardrijks- eu landmeetklmde. De onderwi jzer geniet eene maandeli jksclze bezoldiging van u i t ' s l a n d s k a s , e n f 1 0 , t o e lageuithetschoolfonds. f 15,De beide kweekelingen ontvangen uit het schoolfonds eene
toelage respectievelijk van / 10,- en./'8,- . lletonderwijsbestaatin hetlezen en schrîjvenvanjavaansch met javaausche en romeinsche karaktersen van maleisch met rotueinsche karakters, het rekepen,de aardrijkskunde v:n den lndischen Archipel en in de landmeetkunde. De vaardigheid der 1eI ?l' 1i!ly'p'llin het lezen van het maleisch
romeinsclle-en van hetjavaausch in devoordietaaleigenaardige letters, was geëvenredigd naar de meer of mindere vordering, die in ( le verschillende klassen werd opgemerkt. va Deleerlingen n de eerste klasse lazen vlug en gaven blij-
ken te begrijpen wat zij lezen. Even zoo was het gelegen met het schrijven;over hetalgemeen is hun schrift,wanneer zij.eenen geruimen tijd ouderrigt hadden gekregen ,schoon te noemeu.
Dit werd zoo wel bi j het gevone als bijhetjavaauschschrift opgemerkt.
Velen del'leerlingen zijn bedreven in hetrekenen,bestaande
iu hetoptellell, aftrekkell, vermelligvuldigen en deelen met gewone en tien deelige breuken. Eenigen hebben vorderingen gemaakt in de regels van drieën. De leerlingeu van de eerste klasse van de school te Pa8oeroean en Bang' il worden ouder,
.
rigt in de aardri jkskunde van den lndischen Archipel, waarin zi j.echter weinig vorderiqîgen maken. Da@rentegen gaven eenigen van de school van Pa8oevoea,s
bli jken van gemaakte vorderingen in het.practisch landmeten, waarin eenige,en onder dezen voornameli jk de tweedezoonvan den Regent van Malang zeer bedreven zi ju. De kundige onderwijzer HAozlx ISMAIL heeft een bi jzonderen aanleg tot het geven van onderrigt in dit vak. Het op de scholen gehouden examen betrof al dç vakken,
waarin onderwi js werd gegeven. Hetzelve leverde overhetalgemeeu Lli jken van gemaakte vorderingen. Even alsin hetafgeloopen jaarwerden aan de leerlingen van deschoolvanPanoevoean prijzen uitgereikt naar gelang der gemaakte vorderingen,bestaallde in'passers en teekendoozen,potloodhouders,peunemessell,preuten enz. Ten gevolgq van het gehouden onderzoek giugen eenige leerlingen van de 3e tot 2e klasse-en van de ze tot de le klasse over. Aan andezen ,die wegens ge.
lloegzame vorderingen ( le school verlieten,werden vereerende getuigschriften uitgereiltt. Svâool /: Pa8oevoean. llet saldo in kas wasont lerultimoDecember1856./- 461,90 aan schoolgelden werden in 1857 ontvaugen . z 669,80
tezameu f 1131,50 De uitgaven bedroegen voor cle toelage aan den
onclemvijzerenkweekeling,schoolbehoeften,prijzenenz./ 686,-Zoodat het saldo onder ultimoDecember1857was tsclppl te l. : lcfzeï/.
445,50
Hetsaldoinkasonderult.December1856bedroeg./ 2:1,115 aan schoolgelden werdeu in 1857 ontvangen.
. ,, 263,-
Transportere te gamen J'524,115
Pel'transport
. / 524,115
De uitgaven bedroegen aan toelage aan den
onderwi jzer, schoolbehoeften
.
pz 415, 60
Zoodathetsaldoonderultimo Decembez 1857 wasf 109,54 Scâool J: M alang. Het saldù in kas o'tder ultimo December 1856 bedroeg . . . ..j* 258, 78 aau schoolgelden werden in 1857 ontvaugen. , 390,-
te zamen /' 648,78 De uitgaven bedroegen aan toelagen aan den 0n-
derwi jzer en kweekelingen, schoolbelloeften, prijzen enz
.
z 397,26
Zoodathet saldo onderultimoDecember1857was: /' 251,52
Tn dedistrikten ztjninlandschescholen,waaralleen javaansch lezen en schrijven en het rekenen worët ouderwezen. Eerstinhetlaatstvanhetjaarishiermedeeenbegingemaakt. D e toestanc l der scholen in het algeo een is bevredig:nd.;
het grootste gedeelte der leerlingen heeft blijken gegeven van het goede dat door de inrigting van iulandsche scholen kan worden verkregen. Onder de lqerlingen, die de school hebben verlaten, om zelf
een bestaan te zoeken,zi jn de meesten bij Europesche ambtenaren als lfagang. î aaugenomen. Onder hmme leiding bekwa-
men zij zich van lieverlede,en wordeu zoo doende opgeleid tot schri jvers bij de kontroleurs bij de landeli jke inkomsten en kultures en bij de d 'istriktshoofden. Bxzoxxlx.
Het onderwi js wordt gegeven in een huis toebehoorende aan den hoofddjaksa. De onderwijzer iszeer geschikt voor zi jne betrekking alhoewe1 daarvoor niet opgeleid.
Het aantal leerlingen is belangrijk toegenomen. Van de 19 leerlingen, welke ( le school op ultimo December 1856 telde hebben 9 de school verlaten en wel:
1 wegeus aanstelling iu eeue Gouveruements betrekkiug.
l a1sleerling bijhet distriktshoofd van Binov. 5 wegens aanhoudende koortseu. 2 wegens vertrek naar elders. 9 te zalaen.
Daarentegen zàju gedurende 1857 twintig nieuwe leerlingell bijgekomen,zoodatop ultimo Decembervan datjaar,huu getal dertig bedroeg; eene vermeerderillg in vergelijk vau 1856 van e1fleerlingen. Onder de hoofdeu begiut zich meer lleigiug te opeubarelt
om hunue kitderen te doen onderwi jzen. BaxzoxxAs.
Het ondemvt'swerdin lletafgeloopen schooljaarmetvrucht voortgezet.
Gemiddeld bezochten 87 kiuderen de school; waarvan ' ' Jongste 8, en de oudste 18 Jaren telde. llierollder waren : 4 zonen vau regenten. 61 ambtenaren, gepensitmeerden en audere lloofdeu.
21 dessa hoofdeu e11anderen,terwi jlslechtsé/uleerling gratis onderwijs ontving. Deze waren verdeeld in vier klasseu,waarvan : 6 in c le eerste klasse, 11 tweede 16 derd. e 54 vierde Het getal leerlingen is in 1857 met, J/4l vermeerderd. Eenige oude scholieren hebben, om verschillende redeneu
de schoolverlaten en ziju weder door auderen vervangeu. Het besloten examen heeft op den 28sten December 1857 Plaats gevonden. Het onderzoek heeft toen geloopen over de navolgende vakken :
Schrijven van javaansch en maleisch,hetlaatstemetromeinsche eu arabische karakters,vooral door d'e leerlingen der eerste klasse;
Over het algemeen schreven de meer gevorderdetteeue goeëe tn vlugge hand;sommigen zelfs schooll.
Lezen van javaallsch en maleisch; Deleerlingan derlste ltlasselazen hetjavaansch vlug, bragten het gelezeue vrij goed in hetmaleisch over;ooltlazen zij het maleisch met arabische karakters. Die der tweede eu derde klasse lazen meerendeels vrJ y.vjyyg het maleisch en Lragten hetgelezene in het javaansch over; eenige hadden eene zuivere heldere uitspraak. Die der vierde klasse lazen maleisch met romeinsche karak-
ters;sommken echternog gebrekkig. Rekenkunde tot aan den regel van drieën met breuken,door de leerlingen der lste ep 2de klasse. Ook in het berelteuen van ltleine inhouden en in het oplossen vau kleille vraagstukkeu toegepast op het dageli jksche le-
ven,warçn zij vri j welbedreven. Die der derde en vierde klasse waren de een meer tle ander minder gevorderd tot en met de vier hoofdregels. In t leprak-tische landmeetkundewerd aan sommigen der oud-
ste en meest ervaren learlingen onclerwijs gegeven, terwijl de aardrijkskunde mede werd beoefencl. De leerlingen der eerste klasse gaven het meest blijken van het geleerde ook te begri jpen,hetgeen bijde overigescholieren, voor het meerendeel,nog veel te wenschen overliet.
De jongere leerlingen tqonde' flin hetalgemeeu meervlugheid en bevattelijkheid dan die, welke op laterel leefti jd ter schoolzijn gekomen. Over het algemeen maakten de meeste leerliugeu in alle klassen, de een meer en de andere minder,naar mate vxl hunne geestvermogens en aanleg vorderiugeu.
De regent van Banjoeman doet van zijne voortdureude belangstelling iI1het onderwi js bij iedere gelegeuheid blijken. H et schoollokaal beantwoordt in allen deele aau het beoogde doel.
De olderwijzer Dzolzo o111 Poxxo gedraagt zich goed. Ofschoou niet tot het onderwijzersambt opgeleid en reeds
'
bejaard,heefthij-echterook wederip hetafgeloopen jaar,bewijzezl gegeven, we1 geschiktheid te bezitten tot vol -ming eu
leiding derjavaauschejeugd.
Detweeopdeschoolgeplaatstekweekelingen,RadhenGxxsluoxo l
en Radhen SAUNAhebbendeuon4erwi jzertrouw terzijdegestaan. De gezondheidstoestand der kinderen heeft over hetalgemeen niets te wenschen'overgelaten. 477:110 #ff 1, âan schookelden,over1857isontvangeu . 1,231:55 De uitgaven hebben bedragen . . ..
Zoodater ' onder ultimo December aanwezig waseen saldo van 146,55 Bwt4xLcx. A . Skâool te -ppdr' ?wprd#l' p, Het getal scholieren is Op deze school in 1857 onveranderd
gebleven,bedragendeeven alshetjaar tevoren 44. De bijbouwing naast de school van eenewoningvanbamboe, ten behoeve der veraf wonende leerlingen die dllr tegen eene
geringe retributie verblijf en voeding kunnen erlangen,heeft den druk, waarmede deze instelling van af hare oprigting te
kampen had, opgeheven, als zijude sedert niet meer geklaagd over het ongeregeld opkomeu der leerlingen.
Bi j het einde des jaars bestond het vooruitzigt,dathun aantal aanmerkeli jk zoude worden vermeerderd. llet gndemvtjs liep over dezelfdevakken alsin vorigejaren, Het gehouden çxamen leverde de overtuiging$ dat èl& onder-
wijzer èn leerlingen htmnen tîjd goed hadden besteed, Het schoolgebouw is doelmatig en werd tot dusverre uit eigen fondsen tmderhoudela.
De geldeli jke administratie wees onder ultimo December de navolgende uitkomst aalt:
Saldo onderultimo December 1856
f 818:37
Ontvangsten gedurende 1857
459:-
%'e zamen
Uitgaven gedurende 1857 Saldo ol Ader ultimo 1857.
/ 1277:37 v 595:77
/* 681:80
,
De bezoldiging van den ondcrwijzer
SOEYOEDHO
wordt be-
taald nit's lands kas.
B. School te Ambal. In 1856 bedroeg het getal scholieren.
41
Daarvan hebben in 1857 de school verlaten
30 Rest.
Terwijl bijgekomen zijn
11
37
.
48 Van de kinderen, die de school verlieten, hadden slechts drie hunner de verschillende vakken, waarin onderwezen wordt, doorloopen. De meeste kindcren , die deze school bezoeken, zijn zonen van dessahoofden, wier doel het is om slechts wat te leeren lezen, schrijven en rekenen. Groote vorderingen kunnen onder de jeugd dus niet gemaakt Zoodat onder ultimo .December aanwezig waren
.
worden, De onderwijzer POOSPOAl\IIIDJOYO en zijn helper W ERGOr.rAROE NO , zijn voor deze inrigting voldoende geschikt. Zij genieten tot dus ver bezoldiging nit het schoolfonds. Het schoolfonds wijst aan: Saldo onder ultimo December 1856. · ,f 25:91 II 715:ontvangsten gedurende 1857 . Uitgaven gedurende 1857 .
. j' 740:91 1/ 644:77
Saldo onder ult, 1857 .
. .f
te zamel1 .
c.
96:14
School te Keboemen.
In deze ontvingen in 1856 onderrigt . gedurende 1857 verlieten na voldoende vorderiugen de school .
40 leerlingen 25
15 zoodat alzoo van vroeger overbleven . terwijl in den loop van 1857 zijn bijgekon1eu_. 17 _ te zamen onder ultimo December 1857 .
32
II
II
Biihet gehouqell openbaar examen hebben de leerliugen be'
wij' zen gcgeven van vooruitgang in het lezen en schrijven met
javaansche karakters en in demaleischetaalmet romeiusche let/rs,vnorts il1 d.e vier hoofdregelen derrekenkunste, n schoon-
schrift,terwijlook goedeproevenzi jngegevenvanverstandsontwikkeling. Over den onderwi jzer Goxoowlozovo was men,wat i jver eu geschiktheid betreft, om met kinëeren omtegaangtevreden. De bezoldiging van den onderwi jzer en deuitgaven voor schoolbehoeften,werden even alsin vorigejaren bestreden uït de ontvaugsten der school-
Het sckoolfonfls wi jst aan) Saldo older ultimo 1856 ontvangsten gedurende 1857
20:35 361: te zam en ,
Uitgaven gedtlrende 1857
*f 381:35 Y* ? z 365:100
Saltlo ouder ultimo 1857 * * *' . f 15185 KlnoxDe school te M agetang staat onder de leiding van den on-
derwijzer Ra4hen Sosuû wxxoTo, die bij voortiuring voldoet, uiettegenstaande hi j geene opleiding voor zijn ivak aan de inrigting te Soevakavta heeft ontvaugen;hijwordtbijgestaandoor den kweekeling,vroeger zi jn leerling, ,Radhen Soxxo wlozovo. Bezoldiging uit'slands kas genieten zi j niet;huntractement wordt bestreden uit t le schoolpenniugen; hetzelve bedraagt
'smaan4s respectivelijlcf 25 en f 5: De (mtvangsten aan schoolgelf len hebbon bedragen f 466 en (leuitgaven/ 448: Iu het geheel hebben over 1857 558 ltinëeren de school bezocht of gemiddeld 50 killderen 'smaanës, waarvan 394 betaallleng f )f gemiëdeld 36,e' n 154 of gemidt leld 14 's maauds, welke zeen schoolgdden voldeden.
Alet betrekkit zg,totllet getal, levert ( lit il' lvergelijk met vroeger,eene eenigzins betqre uitltomst Op.
34
Onderde scholieren zijn vde zonen van dorpshoofden. Op den 22sten April 1858 werd het openbaar exanaen gehouden,en gaven de verschillenëe klassen weder goede proeveu
vau het genoten onderwijs. Het onderzoek liep ùverdezelfde plementaire vakken >lsplaats
vond in hetvoorledelljaar. Evtn als toen waren de vorderhgen in de rekenkuude zeer
voldoende en waren de bewi jzen vau praktische landmeetkunde ook genoegzaanz.
hroor de aardrijkskunde werd minder bevattelijkheid getoouz. Aan de scholieren, welke zich he$ Lest hadden gekweten,
werden geschenken gegeven,en aan de jougelingen,welke de schoolverlieteù en genoegzame bewijzen van bekwaamheid hadden bdoond,'werden desvrege getuigschriften uitgereikt.
De regent van M alang toont bîj voortduring in deze aangelegenheid belangstelling.
Te Temanggong wasgeenexamen derschooljeugd afgenomen doch bij herhaling wer; de school bezocht om zich van hareu toestauc l en vau de vorc leringen der leezlingen te overtuigen.
'
De schoolis geblevea oùderdeleiding van ltaouxx HoxltIo
Sxxuxo,die zijne opleiding heeft genoten te Soevakavta. Hij voldee; bij voortduriug in deuitoefeuing van zijue taak, hoewel bi j mindere bevatteli jkheit l vau de leerliugen, zijn geduld we1 eens te kort schoot.
Gemio eld zijn 26 leerlingen 'smaands te Temanggong ter school gekomen, onder dewelke 15 betalende en 11 niet betalende. Dezelfde vakken vall het dlementaire onderwi js, welke te M agelang onderwezen worden, werden ook hier gedoceerd. De vorderingen waren vrij voldoende,hoezeer rainder dan OP de school te M agelang. Algemeene belaugstelling wordt in dit regentschap met be-
tvekking tot het onderwi jsder jeugd niet bi jzonder bespeurd. Uit het getal scholieren in vergelijk met dp sahool te Ma#:/..p blijkt dit voldeeude; eenige vooruitgang nogtans is merkbaar.
35
be vegentvan Temanggong onthoudt zi jne medewerking niet, doqh hij schijnthetgrootenutderzaaknognietgenoegintezieu. Vet voorloopig tarief van schoolgelden, vastgesteld btj's Gotwernements,besluit dd..12den November 1857 No.59 is ià werlting gebragt.
M ADIOZN.
Op de vier in de residentie M adioe. Lestaande inlandsche scholen als:te Ponovogo,te M adioen,teM agettan enteNgamie
grnoten onderwi js onderultimo 1857 Te M adioen M ageftan Tpzlpzppp Ngaloie
39 15 32 16
Totaal. l02 In het laatst van 1856 bedroeg het getal leerlingen 1l6 en onder ultimo December 1855 159, zoodat er op nieuw in het
afgelcopen jaar vermindering in aàntal ontstaan is, hetgeen hoofdzakeli jk wordttoegeschreven yan mindere belangstelling van t le zijde der hoofden,nu aau het sçhoolgaan der kinderen, uiet meer verbonden is het vooruitzigt, dat daardoor aanspraak
verworven wordt om bij voorlteur in 's lands dienst te worden geplaatst. De vermindering in getal wordt inzonderheid bespeurd onder de kinderen van hoofden et' tgoede afkomst. M et uitzondering van.de school teM adioen, waar zich eeni-
gemeeryevorderde leerlingen bevinden, en de onderwi jzer de meeste geschiktheid betoont,bepaaltzich hetonderwijs in het algemeen totlezen, schrijven in hetjavaansch en maleisch en
.
een weinig rekenen. De school te M adioen maakt op ( le overige eene gunstige uitzoniering. Gemis aayl behoorli jke opleiding der onderwi jzers, het afnemen van het getal der leerlingen en het verlaten der scholen
door eenige t ler meest gevorderden, een en ander heeft bijgedrageu dat aan het onderwijs nog niet die geregelde gang is
3G kunnen gegeven worden als waarvoor de zaak, onder gUl1stigel? omstandigheden; vatbaar zou z~jn. De thans fungerende onderwijzers, voor dat vak geene opleiding gehad hebbende, laten, wat hunne geschiktheid aangaat, weI nog te wenschen over, doch voldeden overigens vrij goed, terwijl op hun gedrag geene aanmerkingen zijn te makengeweest. Die te lI!ladioen onderscheidt zich, door meerderen \jvel~ en bekwaamheid dan de drie anderen. Gedurende 1857 is voor de scholen : Ontvangen. Uitbetaald,
te MADIOEN. Aan schoolgelden
f
418:-..
Aan tractement aan onderwijzers. . . . . . . f 300:Aan schoolboeken en schrijfbehoeften. /1 35,60 tJ
te zamen
f
.
335:60
t e 1IAGETTAN..
Aan schooigelden f 192,-" Tractementals hoven. boeken en schrijfbehoeften.
I
240,-26,20
II
f
266,20
· f
385,20
te zamen
te PONOROGO.
Aan schoolgelden f 372,-. Tractement als boven. ~oeken en schrijfbehoeften,
f
300,85,20
II
te zamen
te NGA"\VIE. Aan schoolgelden
I
262,-.
Aan tractement aan onderwijzers, f 180,aan sehoolbceken
en schrijfbehoeften.
.
.
.
te zamen
.
II
.
34,921/~
.
.
Alles te zamen, 131~jft jn kas,
'I'otaal
t
. . . p,l 1244,-
Totaal.
f
214,92 1/ 2
j~ 1/
1201,72 1/ 2 42,471/ 2
. . . j' 1244 ,--
Deze scholen zi jll opgerigt uitLijdragen van deiulaudsche hoofden. Alleen voor di e te Nggtoio zi jn fondsen toegestaan
om het gebouw voor rekening van den lande te voltooi jen. Met uitzondering vau x Y agettatt, alwaar nog maar weinig meer dall eene Opene pendopo met alang-alang gedekt bestaat, zi J'n de gebouwen, Mraaronier het niemv lokaal te Ngamie, het welk voor rekening van het Gouvernemeut is voltooid,in eenen goeden staat. Te lvadzoew word 't voor sclloollokaal gebruik gemaaktvan de
gewezeu kazerne der pzat joerits,staande op heterfvan den Pangemng lloofd regent. Het lokaal te M agetta. zal met de n0g beschikbare geldelz
van devroegerbij een gebragte bijdragen der inlandsche hoofden in beteren staat kunuen worden gebragt. PwTzlTAx. llet onderwi js wer; gedurende 1857 op de in Augustus 1853 i11 deze assistent-resiëentie gevestigde iulandsche school onafgebroken voortgezet.
Dcuitgaven hebben de inkomsten overtroffen met/ 9,60. Ter voorziening in de behoefte van boeken,payier,lei jen enz. is door de ouders dez leerlingen ieder naar gelang van
vermogen, vri jwillig bijeengebragt d. e som van f 96 op welk fonds onder ultimo December nog/ 34 disponibelwas. H et gètal leerlingen bedroeg onder ult. Dec.1856.
26 3
gedurentle 1857 zijn afgegaan
Daarentegen zi jn iu den loop van hetzelfdejaarter school tozgelaten
Zoodatlletgezamenli jk aantalonderult.Dec.1857 beliep. 25 Van de leerlingen'die de schoolhebben verlaten,zijn twee voorloopig werltzaam op het bureau vau t len assistent-resident.
ln de schoolwordt dageltjks met uitzondering vau zon- en feestdagen onderwijs gegeven van 8 tot 2 uur. l-let onderwijs loopt over de volgende vakken M aleisch ' lezen en schri jvcn met hollaudsche karakters. Javaansch idem van hetjavaallschin hetmaleisch en J3V31X*
sche bl' ieven stellell.
38
Staten trekken. Rekenen, in de vier hoofdregels, den regel.van drieen en de breuken. De resultaten van het gegeven onderwijs zijn bevredigend. De lecrlingen geven over het algemeen blijken van ijver en vlijt en zucht tot verkrijging van meerdere kennis, Zij gcdragen zich ordelijk en komen gewillig ter schooL KEDIRIE.
Ret aantal leerlingen, die de school bezochten, bedroeg den aanvang van 1857: uit het regentschap Ngrowo . II II II Trengalek . Ii II II Berbek . II II II Kedirie.. II onder 1/ II Blitar... ~ . . . Onder ultimo December
64 8
1 1 1
Te zamen. 75 van datzelfde jaar, bedroeg het
aantal: uit
het regentschap Ngrowo . If II 1'rengale1c. II II II Berbeb . II II 1/ Kedirie.. II onder, 1/ Blitar. II
in
.
.
68
8 1 1 1
Te zamen. 79 Ret schoolgebouw verkeert in goeden toestand, zoo oak het materieel. Bij het schoollocaal staat een gebouw tot huisvesting van den onderwijzer en van die jongelieden die niet op de hoofdplaats Toeloeng Agoeng wonen en ook geene bloedverwanten aldaar hebben. Van deze gelegenheid wordt door een negental jongelingen gebruik gemaakt. De schoolbehoeften worden bestreden uit de schooIgelden. Ret onderwijs wordt met goed gevolg gegeven door den ge-
39
wezen k1 'erk op het kahtoor vaa den Assistent Resident van Ngvomo O* J' @ M'ulaxxsw xx. H et loopt over de navolgenze vakken :
10.hetlezen en schri jven van hetjavaansch. 24.,het lezen en schrijven van het maleisch metlati jnsche karakters.
30.het vertalen van hetmaleisch in hetjavaansch en omgekeerd. 40. het trekken en invul1len van staten. 50.de eerste beginselen der ci jferklmst,toten my etden regel van drieën, met gebruik der op Iava voorkomeude mateu en gewigten.
De onderwi jzer oefent zich onderleiding van den kontroleur (Secretaris der Commissie) in hetlandmeten;zoodrahi j het daarin op.genoegzatue huogte zal gebragt hebLen,zal met het
onderwijs in ditvak een aanvang worden gemaakt. H et op den 28sten December 1857 plaats gehad hebbende
examen heeft ruimschûots blijken opgeleverd van de vorderingen ( ler leerlingen gedurende 18, 57. De school wordt,uitgezonderd Zondag,gedurende de overige dagen der week 'smorgens te acht ure geopen; en te een ure in den namiddag gesloten.
Deleerlingen komen nietalti jd zoogetrouw opa1swelwenscheli jk ware. Aan deschooljeugd woritnaaioop derlessen,gelegenheid ïeïeven om zich met het een of ander te vermaken.
Sedert de oprigting der school,in het begin van 1854,zi jn de leerlingen Dzolzo AoMoozo, SAsTRowlozolzo en Soxxo
olwxulo benoem; tot distriktsschri jversi en ltAollxx Soxxo olsozo tot kaneelmandoor gedurende 1856, Soxxo ol Poxko tot zoutpakhuismeester, en gedurende 1857 Kuoxoolwxxxo tot kaneelmandoor. .
Overhet algemeen bli jken de leerlingen, die de schoolverz laten,zeer bruikbare ambtenaren te zi jn.Hunne meerdere ontwikkeling,(le vlugheid in het lezeren schrijven en rekenen die zi j verkregen hebben, doet hen verre de voorkeur veldienen
boven diejongelingen,diede schoolnietbezochten,doch hlmne opleiding elders genoten.
Vooralin administratieve betrekkingec, bewijzen zi j goede diensten.
Degenen, die als distriktsséhrijversgeplaatstwerden,onderscheidén zich vooral door het indienen vnn juistestaten en rapporten. De schoolgelden staan ouder administratie van het li2 der
Commissie, den ti jdelijken koFi jpakhuismeester van Toeloeng Hppdze.
De , inkomsten der school hebben gedurende de 1857 bezra-
gen Saldo inkasdenonderlsten Januarij 1857 te zamen
Daareutegen is uitgegeven
Alzoo bedroeg het in kas aanwezige saldo onder ultimo December 1857
/ 914:60 zz 986:119
/ 1901:59 z 1663:119
237:60
ffZ S' câoolboeken.
Het aantal schoolboeken is dit jaar vermeerderd met eeu praktisch rekenboek over de evenredïgheden of den.zoogenaamden regel van drieën ten dienste van Javaansche scholen door Dr.W .PAIUMXU vAx oxx Bsoxlt en F.W . W lxTxlt.
Van hetprentenboekjemettoelichtendeverzen indeJavaansche taal, vervaardigd door den ambteuaar voor de Javaausche 857 N o. taalJ. A.W lTuxxxs,zijn bi j besluitvan 18 April 1' 18 de nog beschikbare 858 exemplaren ter beschikking gesteld
van de Resideuten op midden en oostIara om a1s pri jzen op de inlandsche scholen gebruiltt te wordeu.
Eveneens zi jn ten gebruike der scholen verstrel tt eenige exemplarenvandeJ' araanncâez syzcflâ/drvandenambtenaarvoor de Javaansche taal J.A.W llaxzxs,bestemd voor lees-en leerboek op de hoogste klassen der Javaansche scholen en in het
bi: izondervoor de kweekschoolvan onderwijzerste8oevakavta. .:
41
Aan de heeren A.B.Oolxx STUART,Dr. W .PALMER vAx nsx Bltoxx, H. NxuBloxxxx vAx Dxlt Tuux,B.F.M ATTIIXS en R. H. T. Fmxoxxlcyz is verzocht uit Oostersche, d.5.uit
Hindoesche, Hebreeuwsche, Arabischè en Perzische schrijvers te willen aanwijzen stukken geschikt om tot eene bloemlezing (anthologie)vereenig; te worden,vertaalë in hetJavaansch en Maleisch, ten einde te strekken tot leer- en lees-boek o? de
hoogere klassen. De leer- en ' leesboeken namelijk doorW esna a r a a nl eiding van W estersche boekell terlingen, voornamelijk mi nde r in den smaak van de Oostezte zamengestel: bli jken schejeugd tq vallen. De bijgaande opgave bevat eent aantooning van t ' le gedurende1857verkochteen verstrekteschpolboeken voorden inlander. D aar nog voortduren; groote bbhoefte gevoeld werd aan
goede leer- en lees-boeken voor le inlandschejeugd,isbi j besluit van 16 April 1857 No. 6 goedgevonden denavolgende bekendmaking in de Javasche Couraht te plaatsen: Lees-boeken voor den Javaan.
Bij art. 3 van hetbesluit van 17 Jultj 1855 No.17,op-' genomen in de Javasche Oourant van 21 Juli j 1855 No.58, wer: onder zekere voorwaarden,en in verband tot de bestaande behoefte aan een goe: leesboek voor den Javaau, eene premie
van / 1000 uitgeloofë voor elk zoodanig Javaansch leesboek, beslaande tusschen de 150 en 200 bladzi jden druks. De Regedng is sedert bedacht geweest op middelen om het
beoogde doel ook hog op andere wijze te bevorderen,waartoe ook de volgenëe bekendnlaking is dienende.
Voor bloemleziugen uit bi j voorkeur Oostersche en des noods uit in eene Oostersche maatschappij begri jpelijke W esterschegeschriften getrokken, in goed javaansch vertaald en geschikt om van Gouvernementswege te worden gedrukt en uitgegeven, ten einde te strekken tQt leer- en lee8bonk in (le hoogere klassen der Javaansche scholen, kulmen eerepenningen worden toegekenë onder de volgende voorwaarden: a. de Nederduitsche tekst moet vooraf door het Gouvernement
42
worden goedgekeurd, tot welk einde dezelve gezonden wordt aau den Algemeenen Secretaris.
b.het Javaansch moet zijn goedgekeurd dooreenecommissie ' van deskundigen,daartoe doorhetGouvernementtebenoemen. c. het werk wordt 's'Gouvernement's eigendom.
#.de schrijver blijft, zulks verlangende,onbekend en isvrij in de keuze del'middelen,waazdoor hij dit wenschtte verzekeren.
De eerepenningen zijn van goud,ter grootte en dikte vau een 21/z gulden-stuk, en hebben aan de eene zijde 'sKonings wapen, terwijl aan de keerzijde daarop gegraveerd wordthet volgende opschrift: Aau
Voov ' ? /dzt v zi#ïl.y ran zl.ff' J#: kennh pzl#dr den e /hwlczl.
(datum) De A ,lg6meen6 A czdfczï, y,
Vax ox GRAAI' F.
43
B P ITE 5 B E ZITTIX QEX. SuxATlAs W xsTltvsr.
Door de voorkeur,welke voorinlandsche bedieningen,zoowel
bij het Gouvernement als bij handelaren en industrièëlen gegeven wordt aau hen die regelmatig schoolonderwijs hebben genoten, is de belangstelling van inlaudsche hoofden en (mders
in bchoolonderwi js zeer aangewakkerd. In ditjaarismagtiging verleend om inXandâeling en Ankola tien kampongscholen op te rigten. Hoewel gezegd wordt,dat (1e hoofden vau die landschappett
deze behartigiug van hetwelzijn hunner onëerhoorigen zeer op prijs stellen,laat zich,toch vermoeden, dat de bevolkinginden 3altvallg het nut daarvan niet of zeer zwak beamen zal. H et is noodig, dit op den voorgrond te stellen om niet te spoedig door de traagheid der resultaten te worden te leur gesteld of afgeschri kt. Voor hettegenwoordige is het moeijeli jk
om voor deze scholen heideusche ofBattak8056 onëezwijzers te -
vlnden. Overigens is last gegeven om de inrigting zoo eenvoudig
en min bezwaren; mogeli jk te maken. Aanvankeli jk zalook met een ander gemis,ëat van Battaksche leerboekeu te worstelen zi jn.
CKç De verwachting is dat de heer NXVBLONNX? vAx Dx% TU' daarin za1 trachten te voorzien. Tweescholen,die van Paiman
en 1' voe88en zijn op duurzamen foet gevestigd. Bijbesluitvandenzdstep November 1857 No.37 isbepaald, pat aan de maleische schoolte Padang maanëelijks eene som van / 120: - za1verstrekt worden te verdeelen a1svolgt: Voor eenen eersten onderwi jzer f 5û:tweeëen twee kweekelingen schoolbehoeften.
@ te zaluen.
30:S0:20:-
f 120:-
X d'
co.
o
,n z4
d
M
>
e X
% ' X
S > d
*> rd
X X
=1
'108: J0qW000(I
r Oë, à &0 ox t =- o & =t * ='- x m bo &D* t- W lo ** k r4 8 h *o e - YK m = 1 x '-
* m O
mz o C :
ao œxx
>
o
'14azpzaA zaS00zA Spaal
* m= oF zo e= ozk'- ce q X &' k -'- r -,- *
QR
-
= ce o>m & mm
>
oml . pln* m/ 1PIOIISJPAlqq10Jz G' AGA* t ' Q
M
O
1 > K
.=
*jqtp:
&
.
m1
-OI N .
1 = v & rf -- 1 X F-' X
r X e
W y
X
x
M o
/
I 5
1
m.
Y X ca X c Q & - X B *O e 1
MO X V o '*r* red mR e W > mlq h z > <= > ..1= &
X c
X o *G r --o . ' W w > c >
-
z 'âsnslâîpA ScVJIBWXS
A
M N R M
' *''
*utp1 fpB; ..
*svBqI00.fi lBfl *ouqztmqs,
x
-uvzuBltlllai .
-nal -lfll'rfnqlunz.-il-r 'lIZ.!1l..'l4I .
ET 'AVIME
C. J4 ' d-' x -14 =.
j.p X Fd = X X o < *> < X M X m -* X .& >
w; &
. Q1
l r.
N s v x 1 N
x W a
r-YqO 1 > > Xo r el Q-
e z >. o +q x X o rza
rc t
1x
.X > c u
ox
x
mo
m
-- -- .
* o
0*
-.
.
&' m = N Mm
W o
. . ** . *z Wo . . *. *. = W - . * . rd o W:= W rl . . o . .- . . .. . . ..
. . % m .. .
.. .. ** @ .* . .. . . . ..
.. w
m
=
= K
. --. -
. . *
. .
-.
. *
o.
x. . . x . x .. . . .* * @ . . * .* . * . @ . @ . . . . . . - - - ----. .---. . . . o . . . . . . . . . .@ . . .
-.-* * *. --* --* * * * * * * .--*- * . : .*.k s . . 'w oo * . * :. . .. * * ( . *: Q' t. . o * = : o * . . .
.
.
%2& eàoL ' o .m Q ' -* * @
. .
--.-. .-. . -- - -
.
.
* * .
. * .
. * .
* . .e - .. . . . e @* . .. * * . e. e . @ * . . @. * '* *'* *
m . * w *
m . -*. -
* -oz *oz . . . . .- .
.
*
* . .* .* .* . . * . .* .. .. @. @ .W * . * @ e.- * . . @*' @ . .o .o
:: :
.. oz * .. * .* @ e. * . @ * *
.
. . . . .. .
@
.
: * . : .* : : * .
p
.
-
. *
:
oe
N. m
. . .. . .. . . . . .* . * . . .. . . . & r. z. . . . .* @. . . .<. . .. . c . . . .. . .. .. -..y ss. . . . re . *. s .* .. * . . . .8$ . @ . @. *j * * . @ . z . .. . =
,- *. PX Q .
[email protected] m. . *. x*x* o@ m.-@ Ne
* : *=
* M =e =
. .o . . . . . . . . .a .(g . . . O w. x o .. . 1 . :. re. @ : :* :* *. . :F
YX
< m'
.
etzqtlïl:
N <
%
M r -6M
o- ee e = ** = >* >
. . . . .. .. .. . . .* .@ . ** ..* .* . . -. -. .,. .. . . . o.. . . .* *.
.qgg' )gqjy -ualao ov: -
GR
d. ..j % .o .-es ...ow. = p .. > .. .. .. .. .e xo o. .y .. .. .y .w . .x (xo) . .. .m.. .z . .. .x . e'' M . . . . .* .,* . .*.-'J .rl . . . . t ne..x- .y miN . , .. .. .. . ..r8. . .k'.. .. .rM.j : .. .> . . s o . x Y ' ' o . . x ' d i <..! . ! . iq := ex .xo zq . ! : e e* J i .p,.' b e a': ..:e ; o. <. . * ' = ro .j : .: .: .: .: .' u( .. oC.' .xz o .( rx mrzG a * .. .. . ..l. .r.j.a u ro.so u , o-çw.( . Q2 t. . o ra sX %. .. .( rs -s v * . ..4, -owb*a o ra .. . -'m > k z g o. .. .. .. .r -ta -; x-f a oAo ' .. ..u .1.r . . wn. k>se .' < . .<% 'oec x -p ,.> ,= . . . . . % > e> = x q u x . . . . . . = x n s q ) m G x z m . . a o > p d . % à > > o o . * .:1 o % % . .s gus > o .. < M .ot4 a.o . .c a ! m $ : = . . x x rxjrzoco= . Q x . = s o rs o.r.o ..y .. ..so . o .ro x. & -zc xzp a m .c : m. . rmax yso. c4zN)a9 o . qq sdc x, .. -s sju q pzx . . ray.a . : -ou s q .:ya..o:tm .a or.a .ac a.o x >mw ., qozpj xq o . .pamo o= o ./ a = s . e x . r 'Qq xz. o a ; e * qzw n %..a R c m t/ ..a a o mu o e> .-,z oe =k h3o 0.u oav) x n x > .% x .= o z.k =om = .a .- r .- . ,> p'h xa<: O 1 t= Q % 4. eoX Xxt o os= .> d s''dm w - man x m = ' X * . x c x m .q xo r c on...Ao xqxjmœ x =.aa* o4.a x qmx Xx qorM 4< =x 'o%X 'x <>>.mx '-' o m x> Vzo Xm<xl h=x ox x =m M u k xzx o.qxzzx .zpxxroowp. ::m :aq%x q mo <wx s.. o u: oa q :m sm x = qaz,y =y umr oxx mo K = m w.= % . n cs ).o a x.a m q .m oy u s.x ..uzx wo
alY. >r 'S<.x*acX%o2o ;odxx>- -/-uoux%% *-x$ % a= m o% o e a . s= o o yM.* w> x w . m . e q 1 d w oc a w >
e' -edox= suuoom x o % 4m := o eos z l p %m O % 0 1= = w M wx ao a œ x gux Kœ KDx O. ' = wa x= x> a.5 -o r= & c:-* œ*ao*G'e. Ge * x c o+:o > xV w ya eem X
d X > y
ow Ed
md
Q
Het (mdezwijs, dat bp al deze scholen gegeven wordt, is zeer voldoendr eu geschikt om eene goede opleiding voor aller1ei soorten vau inlandsche bedieningen te geven. De school te Padang en de normaal of kweekschool te Fort r/: Kock mtmten boven allen uit.
llet gezamenli jk getylinlandsche kinderen, die in het Gouvernement kqnmatva'n W-JJ' II. ?J ter school gaan bedroeg op ultimo December 1857 474. 2 maleischeleerlingen op de scholen te Fort Hiervan gaan 17' de Abcâ,Pav'kcp-lp, Fort ' Jlzl.dev Capellen en Solok,welke
onderwezen worden in het lezen en schri jven, zoowel met romeinsche als arabische karakters, en in de vier hûofdregelen der rekenkunde. Het getal scholieren is met 52 toegenomen. l)e tegeuwoorzige onderwi jzers, zi jn ijverig en voor hunue
betzekking tamelijk geschikt. ln de talrtjke bedehuizen (Soerans)wordtnog onderrigtgeeven in het lezen en schrijven van het maleisch met arabische karakters,doch voornamelijk in het opzeggen van araLische gebeden in spreuken uit den koran. De Proeve genorien met de normaalschool te Fort de A-pcâ
heeft bijzonder goede resultaten opgeleverd. Gedurende 1857 washet bepaalcleaautalkweeltelingen (10) voltallig. De kweekeling SAIoINA Asslx GALAU, OAIATIEP LXBEI. I werd, als zich daartoe voldoende beltwaamd hebbende,benoemd tot onder-
wi jzerbi jd. e distriktsschoolte Pay''é/ctl/pùp,zijnc le de eerste,die de normaalschool heeft opgeleverd. Een der leerlingen is op
zijn verzoek ontslagen en dehier door ontstane vacature weder aangevuld. Omtrent de gemaakte vorderingen kan de beste getuigenis
gegeven worden. Veel bevattelijkheid en leerlust wordt aan den (lag gelegd. Vier kweekelingen, met name SI NoxxGxx,
81 DzosxsaxG,SIAlAolxx en SISxllpoxo DoxxlA schri jven reeds zeer goed, zoowel met arabische als met romeinsche kamltters. De overigen malten in cleze kunst ook goede vorderingen.
Allen zî # jll reedsvoldocnde Ledreven in de vier hoofdregels
) '(; , ,
dercijferklmst,terwijlzij goez vooruitgaau in 2en regelvau drieën, zoowel met geheele getgllen, als met de gcwone en tienëeelige breuken. Op dit laatste maken S1 DzAI, x en Si S-iwx twee nleuwelingen, als ztjnde pas daarmede begonnen, eene uitztmdering,
'ij geven echter bli z jken tan goeden aauleg. In hetstellen van brieven en anëer schri jfwerk is de vooruitgang minder snd; nogtans bevredigend.
Devorderingen ziju over het algemeen zoodanig dat er onder het thans aanwezig getal kweekelingen worden aangetroflbn,
die voldoende geschilttheid bezittell,om als onderwijzer aan het hoofd eeuer afëeelingsschool geplaatst te worden. In het laatst van 1857 verzocht en verkreeg de onc lerWi jzer AsovruGaxl GALAR, Rapza Maxgl tot' ro zijn ontslag. Ter
zijner vervanging werd benoemd AsooxluLATIXP GAI,Ax CylaTlxrSoxTax olNcgxi,tlieaanvankeli jk zeervoldoet. Op den lsten . Tanuari j 1857 waren in de scholen i11 Maêt#J:/1# en Ankola aanwezig : lste kl. Schoolkinderen 21 Onderult.December1857,23
zde k1. 21 g' 5
3de k1. 18 33
4
15
Vermeerderd in 1857,
Nadere bijzonderhedeu nopens de inlandsche scholen in de afdeeling M andâeling en Ankola worden in den bi jgevoegden staat aangewezen. Te Bavon bestaat een inlandsche school met 13 leerlingen; het kost veel moeite om die school voltallig te houden. Boven t le bezoldiging van/15: - 'smaandsaan den onderwor dt doo r de wi jzer gemeente nogJ 2:- 'smaandsgegeven
tot het aanschafen van schrijfbehoeften. Te k%n, gk6l en op N ian bêstaan pog geene inlandsche scholen. De gezaghebber te Iagoendi heeft echter voorgenomen
om een paar kilderen van inlandschehoofden onderwi js te doen geven.
47 Y >
X, w 11 w
e >
Y o
Y L#
u e
> >
u
a O œ e
x x
> a e o <
r .
Z Y
? o y
* .
. ,
. ,
* *
**
o
X
o
* #
Q x
. .
* *
X %
* *
. .
-
y t X. I VW
--u O
G
> d o
? >
* *
.-
G
x z
c œ > o e
> z
z 8
o
@ *
.
'
z o
.
G
. . .- . -
W
o
.f
. >
%
o
=
=
=
. (@ l.
. 6 . .
. *
. é
j '
. v
. e . .-.- .
.
!-
. -. .
.
o
.
ZQ
= -
+
o
=!
=
o =
c<
&
l= z-
œ
.
G
UX
-- . -- . .
.
--
=
œ
=
œ
F*
v w
k q1 1 >'k
-O m -r c tm M > >>m oa wo <- > -. o a o a R. F R = o x .n
se qo >q
y@ j > v 4) r
p u k x
co m c > F
>,o Ha o p r >: m s o r.Y a =a o. .
= -. u rg p 'L =, .e 2E <> tv
-. x
:- . .
m,
X
m %
r
> l x .m x œ tct O œ <0 . x -.%
X
=
. :gq
= o m
rz , j.w..1 & o --
u o
cq p q p
> >
O
R o
OQ o
M re. v-
m G X & pu
p >
. > to > >
= q x= p t -o m qc o u r. 7 Z.a = E -. >n > m z,a ox (jw >q ms p.ms ow or pç c o mp > a -.m mam >ç o W2 2 . &;*a rn .sx> a oso.w gq m *o * > .m & o.ry o. qq 7 g > .j . e> 5:o .. cg . m @ . . &> . *q . c m > g*q
o rm > = $,e a g . o = p ak r =:= s x q' P = 7 < m y>
0 -
> O
ko
H me pm KX Mp ;m Zs X=x Y.s Hï0 m O C0m e 1 t tor. + lX oY mK o mY m 4y
O a o w: f
>
c rV
œ*-A*#œe*-œ*-X*-œ*-@n@&Kd.>œ *.-œ@-=.-œ:sx. x œ -œ*-œ[email protected]œ*-œ*-œ*-X*- :.p....
/ .:. 7: J.î :
c>: gq
m
<
=
.
=
o;:
x t --. . Xœ >
tQ
> &
.
-- - - .
.
. '
-
.
*
.Q& y X
GQRW X Q* p % v UQ w po
j.w
* * '
G . *
=
m M D = r. M
x
c
. '
.
.
-
t. o .
,-
.
*
-
G
tr
tr
.
Wt
-
..
--
ox
cl,
#Q
.
..
j M x. y-p,XDs %Wy. FW
Yl
I(x)
w
... ...
G
.- v '
.. x
> y &&l M
1
K. O
H
u
. @@
QR
*
x
& X & &
> > UQ N N v
Y N
N. 4
> u=o wO o
o o o - H . -. > >
o a m Z . = u u m o r > x: H o * < m X o 7. o -* m m e o> o -.. -- * .. ...
r
=a: xs = *' v x a x + o o - r u: a: > e
. M g a' q*
X
k a o %
> & O* > m & X == ' o . (x ox <
.
48'
'ENKOELEN. tj .
l'n deze Assistent-ltesidentie bestaan twee inlandsche scho-
len,namelijk een te l' allo,afc leeling Seloema,en eeneteM oko M oko. De bevolen oprigting in 1857 van eene inlandsche
school ter hoofdplaatse za1plaats gri jpen,zoodra het daarvoor bestaande lokaal zal gereed zi jn. Boeken kaarten enz.zijn reeds besteld. Het benoodigde meubilair za1plaatselijk worden aangemaakt.
BaxltA.
Op den 12den Deœmber1857 werd hetgewonejaarlijksche examen gehouden in ëe inlandsche school te M nntok. Vermits de oprigting eerst in M aart 1856 plaats had en de
school duste kort in werking was,werd bi j het eindevanhet o pe nbaa r e xa me n ge houde n, doch bepaaldezich vorigejaargeen het onderzoek alleen om van ti jd tottijd onverwacht de vorderingen der scholieren na te g3311.
Bi j de opening der schoolbedroeghetgetalderscholieren 30. Sedert zijn bijgekomen 10 leerlingen,terwijltengevol .gevan overli jden,vertrek naar elders en verwijderiug wegens slecht gedrag, 17 kinderen zijn afgegaan,zoo dat thans 23 leerlingen aamvezig zi jn. Een der leerlingen,die bij de opening werd opgenomen,is thaus met vrucht werkzaam bi j de pakhuisadministratie, alwaurhij,door hetverrigtenvan schrijfwerk goedè dienstendoet. Twee anc leren, werden in den loop van ditjaariu hetgeneesklm dig gesticht te Batarl à opgenomen,om tot inlandsche
docters te worden opgeleil.
De leerlingen zijn verdeeld in drie klassen als: in c 1e lste klasse 2de 3dc Te zamen.
. 23
Die van de eerste klasse ' zi jn zeer bedreven in het maleisch lezen en schrijveu, zoowel met arabische als romeinsche karakters.
14tl11 schrift #szeer duideli jk ellde meesten heLbetlûanleg' om eene vlugge hand te schrijven. Tn de vier hoofdregelen derrekenkunstzijnzijvri jbedreven, Deleerlingen dertweedeklasselezen en schrijven vrijgoed maleisch met arabische letters en beginùen zich nu ook te oe-
feneu iu het schrijven met romeinsche karakters. Hoewel die van de derdeklassenDg alleu zeerjeng zi jn, zoo hebben zij toch goede vorderingen gemaaltt in het lezen en schrjjven, Twee hunuer maken hierop eene ongunstigeuitzondering.
M en zal er toe overgaan om de leerlingen van de hoogstc
klasse ook onderrigt te geven in de aardrijkskunde. Over het algemeen hebLen de kinderen onder de leiding van
den geschikten onderwi jzer Hadjie Dalxs goedevorderlngeu gemaakt.
Het ouderwi jswûrdt gegeven in een daartoe opzettelijk vem vaardigd lokaal dat in goedeu staat is.
De opltomst derkinderen heeftvrij geregeld plaats, ten gevolge van de aaumoediging vah de zi jde deriulandschehoofden, diè met de inrigting zeer zijn ingenomen, Rzovw,
Bi j besluitvan 22 Julij 1857 No.12 istoegestaalt,4atop de Gouvernements lagere schoolvan Xuropeanen en derzelver àf-
stammelingen, welke bij gemeld besluit is opgerigt,ook als betalende leerllngen zullen toegelaten worden kiuderen van fat-
soenli jke inlauders en daarmede geli jkgestelde vreemdelingen. Den lsten October 1857 werd deze school geopend en op ultimo December o. a.bezocht door 2 kinderen van Ohinezen en Javaansch kind. OXLEBIIS 2N ONDERIIOORIGHEDEN,
VoordeinlanzscheschoolteMaka8naven teMavoz gisjaarli jks beschiltbaargesteld eene som van, / 1200. De inlaudsche school te M aka88ar,die gedurende de eerste
maanden van hetafgeloopen jaar 1857 gehouden weld in een
50
daarvoor ad/ 20,'smaandsingehuurd steenen gebouw,gelegen naast het raadhuls en de gevaugenis op hetPmxs Hxxoxlx's Pato, is in detweedehelftvan datjaarnaardestad Ylaavdingen,medein een stebnen lokaalad/20huur'smaands verplaatst. Vele ouders waren niet zeer genegen,huyme kinderen naar het eerstgenoemde schoolgebouw te zenden, uit
hoofdevan de nabi jheicl der gevaugenis. Deze öngenegenheic l was blijkbaar uit het afnemend getal derscholieren,datin hetbegin van hetjaar18heeftbedragen en bi j deverplaatsiug naardestad Tlaavtlingen slechts5 bedroeg. H et getal der scholieren, die (le inlandsche school te M a-
âlt yt ylz bezochten,bedroeg o) ultimo December 1856
18
gedurende 1857 bi jgekomen. 1
te zanlen.
gedureude 1857 afgegaan
18 13 5
bli jft op ultimo DecemLer 1857.
De inlandsche school te M avon wordttotdusverrenogsteeds gehouden in het kxltoorgebouw van den assistent-resident aldaar. H et getal schoolbezoekende kinderen aldaar bedroeg op ultimo December 1856 26
Gedurende 1857 bijgekomen. te zamen
Gedurende 1857 afgegaan
Blijftop ultimo December 1857
26
3
23
H et verminierd getal der inlandsche scholieren te M avon is
ontstaan (lO0r ëat twee ëerzelven naar Iara zijn vertrokken, om aldaar in de iulanësche schoolvoor geneeskundigen te worjl dederdebij den djaksaiswerkzaam den opgenomen, terwi esteld.
Het onëerwijs bi jt le inlandsche scholen te M akaanar en te Mavon heeft gedurende het geheele jaar geregelden voortgang ïehad;te M akanaar onderde leiding van den malei jerIskx axrx,
51
en te M avon onder d1e van den Javaan RAosx SASMITA ox RxozA.
Ilettnderwijsbestlmd: a in het lezen en schrijven met Nçderduitsche,Maleische en M akassaarsche of Boeginesche ltaraltters. b iu het rekenen tot en met de vier hoofdregelen der rekenkunde,en in de M aleische taal, waarin al de scholieren zicà kuzmen uitdrukken. De vorderingen welke de leerliugen van de Leide inlaudsche
scholenhebbengemaakt,kulmengezegdwordenbevredigendtezi jn. De inlandsche hoofden zi jn overhet algemeen genegen,hunner ltiuderen ter school te zenden.
De som van
J 1.200:
voor de inlandsche scholen in dit Gouvernement btschikbaar gesteld,is aangewen; a1s volgt:
Voorbezoldigiugvan onderwijzers / 453:aankoopvanschool-enschri jf-
behoeften n :74:111 huur van gebouwen te M aâaddcz eu âlbintaœ 249:Telt. . f 976:111 Alzoo minder uitgegeven f 223:-09
