Alois Senefelder, uitvinder van de steendruk en lithografie in de Nederlandse media van 1901 tot 1903 DEEL 5 Research & samenstelling: M.E. van Oortmerssen - Basart Johann, Nepomuk, Franz, Alois Senefelder (Praag, 6 november 1771 - München, 26 februari 1834) was op jonge leeftijd acteur en toneelschrijver. Niet verwonderlijk, immers zijn vader Johannes, Peter Senefelder was professioneel toneelacteur. Alois Senefelder ging op zoek naar een goedkope methode om zijn toneelstukjes te kunnen afdrukken. In de periode 1894 - 1898 ontdekte hij de steendruk en lithografie. Een vlakdrukmethode die hij overigens eerst 'chemische druckerey' noemde en gebaseerd is op de afstotende werking van water en vet. In 1818 gaf hij zijn boek Volständiges Lehrbuch der Steindruckery uit, daarin beschrijft hij minutieus zijn mislukkingen en successen gedurende de zoektocht naar zijn uitvinding. Het boek bevat ook recepten en aanwijzingen voor aspirant steendrukkers. In 1819 volgden een Engelse en Franstalige versie en in 1824 een verkorte editie in het Italiaans. De Nederlandse vertaling door H.C.O. Nagel van het boek verscheen in 1929 onder de titel Het wezen van den steendruk door Alois Seneferder, uitgave: Vereeniging Amsterdamsche Grafische School, Amsterdam. In het Valkenswaard (N.Br.) wordt in het Nederlands Steendrukmuseum de ontdekking van de lithografie en steendruk belicht en het maatschappelijk belang ervan. De ontdekking door Godefroy Engelmann in 1837 van de chromolithografie maakten de productie van in massa geproduceerde steendrukken in kleur mogelijk. Eind 19e eeuw zorgde de fotolithografie ervoor dat ook fotomateriaal massaal kon worden gereproduceerd. Heden ten dage maakt de productie van de microchip gebruik van de microlithografie.
Hoe maakte Nederland kennis met Senefelder? En hoe vaak kwam de naam Senefelder nadien in het krantennieuws?
17-04-1901 Het nieuws van den dag: kleine courant. Advertentie. Gevraagd, Trappersdrukker en Binder bij de Stoom-Steendrukkerij “ Senefelder "Looiersgracht 47. 20-04-1901 Algemeen Handelsblad. Advertentie. Stoom Steendrukkerij “ Senefelder “. ----------JAARLIJKSCHE ALGEMEENE VERGADERING van aandeelhouders op Maandag 29 April a. s. , namiddags te 3 uur, in het American Hotel, Marnixstraat, Amsterdam. 27-04-1901 Algemeen Handelsblad. Advertentie. STOOM-STEENDRUKKERIJ “ SENEFELDER “. -----------ALGEMEENE VERGADERING van AANDEELHOUDERS op Dinsdag 30 April a.s., des namiddags 3 uur, in het AMERICAN HOTEL Marnixstraat. Aandeelhouder kunnen hunne aandeelen overeenkomstig de statuten deponeeren ten kantore der Vennootschap tusschen 10-12 en 2-5 uur, terwijl aldaar tevens de Balans, Winst en Veriesrekening enz. over 1900 en de punten van behandeling ter inzage liggen. De vorige oproeping is hiermede vervallen. DE DIRECTIE, Amsterdam, 26 April 1901 29-04-1901 Het nieuws van den dag: kleine courant. Stadsnieuws. VERGADERINGEN. Maandag 29 April. … Stoom Steendrukkerij “ Senefelder “. Jaar verg. ( 3 u.) American-Hotel… 30-04-1901 De Telegraaf. AGENDA. AMSTERDAM. DINSDAG 30 APRIL. Vergaderingen. (…) 3 u. Stoom-Steendrukkerij “ Senefelder “, alg. Verg. aandeelh. American Hôtel (…) 10-05-1901 Het nieuws van den dag: kleine courant. Advertentie. Onmiddellijk gevraagd Machinemeester, voor de Steendruksnelpers, bij de Stoom-Steendrukkerij “ Senefelder “, Looiersgracht 47. 01-01-1902 Tilburgsche courant. Boekaankondiging, enz. (…) De Stoom-Steendrukkerij “ Senefelder “ voorheen firma Amand, Looiersgracht 47 te Amsterdam zond ons een fraaien wandkalender met de opschriften: “ Reclame bevordert nijverheid “ en Nijverheid bevordert welvaart “… 06-01-1902 Het nieuws van de dag: kleine courant. Kalenders, Almanakken, enz. Nu Koppermaandag nadert, zijn reeds enkele drukkerijen de andere vóor geweest met hare gaven. De “ Steendrukkerij Senefelder “, te Amsterdam, doet haar naam eer aan door een smaakvollen en fraai uitgevoerden kalender in kleuren-steendruk volgens een ontwerp van Caspel. De “Zaanlandsche Stoomdrukkerij van E.N. Smit & zn.“, te Koog aan de Zaan, gaf een kalender in zuiveren boekdruk met een plaatje, voorstellende een gezicht over de Zaan, bij Koog.
De “Amsterdamsche Stoomdrukkerij van R. Los “ vervaardigde een goed uitgevoerden maandkalender van een practische indeeling, met een memorandum op elk der twaalf bladen.Uitvoering en versiering vallen te loven. Ook ontvingen we nog enkele kalenders van andere aard. De “ Algemeene Maatschappij van Levensverzekering en Lijfrente “ geeft haar bekenden, zeer practischen zakkalender in het roode bandje, ditmaal versierd met het portret van Mr.H.L.M.Luden, vice-president van commissarissen. Vanwege de “ Caisse Paternelle “’ Maatschappij van Levensverzekering en Lijfrente ( hoofdinspecteur de heer H.J. Müller, te Amsterdam ) werd een eenvoudige, practische kalender verspreid. De Maatschappij van Levensverzekering “ Kosmos “, te Zeist, liet een practischen portefeuillealmanak vervaardigen met een gekleurde omslag. De Nederlandsche Verzekeringsmaatschappij “ Protector “, te Amsterdam, gaf eveneens een kalender, bestaande uit een enkel schild, versierd met den vuuretenden salamander, als symbool voor verzekering tegen brandschade. De heeren “ Kamphuis & Oly “, te Zaandijk, deden ter meerdere bekendheid van hunne cacao een fraaien kalender uitvoeren in 4 bladen, elk met een aardig versje en met een afbeelding naar een schilderij, achtereenvolgens van Du Chattel, Van Leepputten, Mesdag en Roelofs. Door “ De Aanbestedingscourant “, een tweemaal per week te Haarlem verschijnend orgaan, werd een grooten maandkalender vervaardigd. De heer “ Fred. C. Stähle, Spuistraat, Amsterdam “, heeft den klanten van zijn luxe-bakkerij verrast met een zeer fraaien, kleinen maandkalender, waarvan het schild op smaakvolle wijze is versierd. 14-01-1902 Het nieuws van den dag: kleine courant. STADSNIEUWS. Koppermaandag. De feestdag van het drukkersgilde valt wat laat dit jaar, maar de oogst is er niet minder om. In ’t algemeen kan worden opgemerkt, dat bij de proeven van zet- en drukkunst eenzelfde model de overhand heeft gekregen; de meeste drukkerijen zijn nl. overgegaan tot een maandkalender, waarbij twaalf bladen zijn vereenigd of in den vorm van een bloc-note vastgehecht op het schild. De ouderwetsche kopperkalender, waarbij de enkelvoudige plaat is bedrukt met den completen almanak in omlijstingen van min of meer ingewikkeld zetwerk, behoort blijkbaar thans tot een afgesloten tijdperk in de typographische kunst. We zullen hieronder de verschillende meesterproeven, welke ons onder de oogen kwamen, met enkele woorden beschrijven. De Boek- en kunstdrukkerij v.h. Roeloffzen-Hübner & Van Santen doet als gewoonlijk haren naam eere aan door twee verschillende kalenders. De eerste is, als proeve van fraaie plaatdruk, versierd met een ets van L.W.R. Wenckebach, een aanzicht gevende van het kasteel van Helmond. Daaronder is , als een voorbeeld van zorgvuldigen boekdruk, in scherp gesneden letter de almanak gerangschikt. Als een voorlichting voor belangstellenden is bij dit geschenk nog een afzonderlijke beschrijving gevoegd, versierd met de reproductie eener oude gravure van het slot; zij geeft historische en andere bijzonderheden over het gebouw, dat merkwaardigerwijs nog bijna geheel den oorspronkelijken vorm van een kasteel der 14e eeuw heeft bewaard. Die toelichting, met gothischen letter op zwaar papier, is almede een proeve van fraaien druk. De tweede is een degelijke en practische maandkalender op bruin papier met kloeke letter, elk blad vergezeld van een memorandum. Ter Stadsdrukkerij van Amsterdam werd een maandkalender vervaardigd, die door goeden druk en scherp gesneden letter aangenaam aandoet. Onder elk blad, in drie kleuren, zijn feestdagen en andere gegevens afgedrukt, terwijl het wapen der stad zich in den linker bovenhoek herhaalt.
l
“ Ons Vakbelang “, het orgaan van den “Alg. Ned. Typographenbond “, heeft dit jaar vooral veel zorg aan den kalender besteed. Door het blad werd een prijsvraag uitgeschreven voor een ontwerp en van de ingekomen proeven werd de prijs toegekend aan het ontwerp “ Stijl en Kunst “, vervaardigd door F. Van Dijk, een Nederlandsch typograaf, die thans in Frankrijk werkzaam is. Naar dit ontwerp werd de kalender uitgevoerd ( en ter drukkerij v.h. Roeloffzen-Hübner en Van Santen gedrukt). Deze kalender is in 6 kleuren gedrukt, met gothischen letter en figuren volgens de modellen door Prof. Eckmann, te Berlijn, ontworpen. Deze enkelvoudige wandkalender is werkelijk een lust der oogen. De firma Blikman & Sartorius heeft zich zelve overtroffen door een smaakvollen kalender met fraaie versiering en logische indeeling. Als een goede traditie van hun huis, is ook ditmaal de plaat versierd met een afbeelding van een Amsterdamsch stadsgezicht dat tot het verledene ging behooren, thans een kijkje in het voormalige Entrepôtdok. De Boek- en Handelsdrukkerij C. A. Spin & Zoon gaf een fraaien wekelijkschen kalender in zachte tinten van groen en rood, elk blad versierd met een rococo omlijsting. De Brakke Grond heeft een reputatie op te houden en weet die te handhaven. Het werkstuk van deze drukkerij geeft in zijn groote soberheid een model van zeer zorgvuldig en fraai zet- en drukwerk. De Stoom-, Boek-, Plaat- en Steendrukkerij Ipenbuur & Van Seldam. De kalender bestaat uit een langwerpig schild, waarop vier kwartaal-bladen zijn vastgehecht. Het ontwerp hiervoor werd geleverd door den kunstenaar Theo Molkenboer. In de welgekozen kleuren, rood, blauw en zwart, op ichtbruin karton, vormt deze proeve van drukkunst een aangename verschijning. De Stoom Boek-, Courant- en Handelsdrukkerij firma F. Van Rossen. Een in de eenvoudige versiering goed begrepen schild met een wekelijkschen kalender, waarbij elke nieuwe maand versierd is met een aardige, toepasselijke illustratie; figuurtjes uit den ouden tijd, die een Engelsch cachet dragen. De Stoom-, Boek- en Handeldrukkerij J.H.G. Weenink. Een kalender die opgedragen schijnt aan de stedelijke overheid. Het enkelvoudige schild vertoont een schildersezel, uit kunstig zetwerk samengesteld, waarop een tableau met de maandtafelen. In het midden daarvan ziet men de portretten van den Burgemeester en de vier Wethouders. In de bovenhoeken van het schild zijn de namen der leden van den Gemeenteraad gerangschikt. Als proeve van zetkunst zeker te waardeeren. De Handelsdrukkerij D.J. van Tuyl ( 3e Hugo de Grootstraat ) bood hare “ geachte cliëntèle en begunstigers “ een maandkalender, die als een eersteling aanmoediging verdient. De Stoomdrukkerij Cladder & Tak, op het Singel, gaf een wekelijkschen kalender van het bekende model, met een memorandum. Eenvoudig en practisch. De Stoom-, Boek- en Handelsdrukkerij J. Nunnikhoven, op den N.Z. Voorburgwal. Een maandkalender van goede indeeling, waarbij enkel te betreuren valt, dat het lijnenwerk hier en daar wel wat uit het register raakte. De Stoomdrukkerij J. Ruysendaal, Kromme Waal. De kalender bestaat uit een eenvoudig versierd schild, waarop een langwerpige bloc-note met wekelijksche bladen. De gezellen van e Stoomdrukkerij Gaarlandt & Van Looy gaven ter gelegenheid van Koppermaandag een eenvoudige kaart, aan de voorzijde versierd met een voorstelling van een oude handpers, aan de rugzijde een kalendertje in lijnwerk. De proeven van steendruk zijn slechts enkele in aantal ( we hebben er trouwens reeds enkele vooraf gehad, als de fraaie kalender van de lithographie “ Senefelder “ ). De Hof-lithogrphen Tresling & Co hebben aan hun kalender veel zorg besteed. De groote wandkalender vertoont in het midden van de maandtafelen een wegeslaagde reproductie in kleurendruk van een zeegezicht door E.Pieters, met een kar en een schelpenvisscher op den voorgrond. De hooge, jagende lucht en het gewemel van den wijden waterplas is in dit Maris-achtige stuk ook in dezen druk uitnemend weergegeven.
De firma Wed. J.W. Bronsveld, fabriek van kantoorboeken, boekbinderij, enz., vervaardigde voor hare geregelde klanten een zeer practisch ingericht sousmain, waarin aan den bovenkant een maandelijksche memorandum is aangebracht. Ook als proeve van bindwerk te loven. 31-01-1902 Het nieuws van den dag: kleine courant. GEMENGD NIEUWS. Bij Cohen Zonen te Amsterdam is in het licht gegeven een groote wandkaart van Nederland, ontworpen door P.Joh. Bettink en J. Krijgsman en daarna bij “Senefelder “ op steen gebracht en in kleuren uitgevoerd. De kaart is niet overladen en daardoor althans zeer duidelijk gebleven. Zij onderscheidt plaatsen van minder dan 10,000 zielen, daarboven tot 30,000 en daarna de groote steden. Overigens zijn aangegeven spoor- en tramwegen, rivieren en kanalen. Deze kaart dient als premie voor de inteekenaars op de “ Geïllustreerde Bibliotheek “, een goedkoope serie van vertaalde romans. Kaart van Nederland P.J. Bettink, J. Krijgsman Drukker: Amsterdam Drukkerij Senefelder 1ste druk 1 kaartblad, hoogte 93 (100) cm x breedte 80 (88) cm Schaal ca. 1 : 360.000 Opm. : niet voor schoolgebruik bedoeld.
14-03-1902 Het nieuws van den dag: kleine courant. Vergaderingen. Vrijdag 14 maart. (… ) Stoom-Steendrukkerij “ Senefelder “. Alg. Verg. v. aandeelh. ( 3 u. ) American Hôtel… 14-03-1902 De Telegraaf. AGENDA. AMSTERDAM VRIJDAG 14 MAART. Vergaderingen. (…) 3 u. Stoomsteendrukkerij “ Senefelder “. Verg. American-Hotel…
10-04-1902 Het nieuws van den dag: kleine courant. Tot meerdere bekendheid van het overigens niet onbekende Crescent-rijwiel heeft de firma Johan Koopmans & Co., te Amsterdam, bij de steendrukkerij Senefelder, een groot aanplakbiljet doen vervaardigen, waarop Colombine op een Crescent-wiel voorbijrijdt ten aanschouwe van een geheele reeks musiceerende Pierrots. 27-09-1902 De Tijd: godsdienstig-staatkundig dagblad. Een nieuwe plaat van den Volksbond. Bij den uitgever L.Van Veen te Amsterdam heeft het licht gezien een nieuwe plaat van den Volksbond, getiteld: “ Hun laatste stukgoed “. Zij werd geteekend door den heer G. Van Caspel en gedrukt ter steendrukkerij Senefelder te Amsterdam. De prijs van de plaat, die een breedte heeft van 46 cm. Bij een lengte van 64cm., is gesteld op 10cts.: bij 100 exemplaren op ƒ 8 ; voor leden van de Volksbond op slechts 6 cts. 28-09-1902 Algemeen Handelsblad. “ Hun laatste stuk goed “. De Volksbond tegen drankmisbruik heeft reeds meer dan één plaat verspreid, die op pakkende manier wees op het verderfelijke van drankmisbruik: men herinnere zich de bekende “Ach vader, niet meer !” en andere. Een nieuwe plaat verscheen dezer dagen op aanstichting van den Volksbond bij den uitgever L. J. Veen te Amsterdam. Het is een bij de firma Senefelder te Amsterdam gedrukte teekening van G. Van Caspel, geheeten “ Hun laatste stukgoed “. Terwijl de man, half versuft door de drank, in de deur staat van de kroeg, brengt de vrouw, die hem treurig nakijkt, een pak naar de tegenover liggende Bank van Leening. Een zeer goed bedachte en goed geteekende plaat, duidelijk voor ieder en kwetsend voor niemand. Moge zij indruk maken!
29-09-1902 Het nieuws van den dag: kleine courant. Drankbestrijding. Hetzelfde artikel als in De Tijd van 27-09-1902 30-09-1902 Nieuwsblad van het Noorden. Gemengde berichten. De Volksbond, vereeniging tegen drankmisbruik, een nieuwe plaat het licht doen zien, getiteld: “ Hun laatste stukgoed “. Zij werd geteekend door den heer G. Van Caspel en gedrukt ter steendrukkerij Senefelder te Amsterdam. De prijs van de plaat, die een breedte heeft van 46 cm. Bij een lengte van 64cm., is gesteld op 10cts.: bij 100 exemplaren op ƒ 8 ; voor leden van de Volksbond op slechts 6 cts. 02-10-1902 Nieuwe Tilburgsche Courant. De Hanze. Bij den uitgever L.Van Veen te Amsterdam heeft het licht gezien een nieuwe plaat van den Volksbond, getiteld: “ Hun laatste stukgoed “. Zij werd geteekend door den heer G. Van Caspel en gedrukt ter steendrukkerij Senefelder te Amsterdam.
12-01-1903 Algemeen Handelsblad STADSNIEUWS. Kalenders. Als inleiding tot de bezichtiging van de ons heden bezorgde kalenders hebben wij nog eens een kijkje genomen bij den heer Hartkamp, die in het gebouw van het “ Nieuwsblad voor Nederland “ Kopperkalenders heeft tentoongesteld van 1807 af tot heden toe. De typografen hebben gisteren op die tentoonstellig zich de oogen uitgekeken, gesmuld, oude herinneringen opgehaald – tegenwoordige meesterknechts hadden als jongelui aan sommige dier kalenders gewerkt! – en zeker zich ook wel een beetje geërgerd over het verdringen in menig opzicht van hun vak door dat van anderen, van den stenograaf, den kleurdrukker, den gieter, die nu in eens klaar maakt de versiering, welke zij vroeger uit kleine stukjes en brokjes in elkaar zetten, den etsdrukker, den man die lichtdrukjes of autotypieën vermenigvuldigt. Want die alleen werken nu mee, waar de zetter vroeger het rijk alleen had. En die wist met wat randjes, boogjes, lijntjes, haakjes, een versiering in elkaar te zetten van niet minder kunstvaardigheid dan de tegenwoordig gebruikelijke. Alles kwam hier aan op het keurig zetten van die kleinigheden.
Daarvan maakte de zetter u een kalender waarop het gebouw, “ Felix Meritis “, Zeemanshoop, de Salon des Variétés duidelijk herkenbaar waren, zelfs het monument van Laurens Koster in den Hout te Haarlem, en niet van voren gezien, maar overhoeksch, perspectivisch afgebeeld dus, zette hij er op, of als hij niets anders wist, Chineesche pagoden of andere fantasie-dingen. Daaronder of daarin stonden dan de verzen met goede wenschen, die andere ambachten op den eersten dag des jaars aanboden, en die de zetter op Kopper-maandag bracht, ook al heeft de Kopper-dag oorspronkelijk niets met het drukkersvak uitstaande. Zulke oude kalenders, en de latere, die niet alleen een kalender gaven maar opgaven omtrent alles en nog wat, die soms een halve staats-almanak waren; die de eerste versieringen met steendruk en kleurdruk brachten; die met de heele reeks verdwijnende Amsterdamsche stadsgezichten van Blikman en Sartorius, en nog vele andere vindt men door den heer Hartkamp uitgestald. Een aardige collectie! In Alphabetische volgorde de kalenders van dit jaar nagaande, vinden wij eerst dien van Blikman en Sartorius, die op hun in kleuren gedrukte jaarkalender de maanden in kolommetjes zetten tusschen de straks bedoelde “ moderne “ versierinkjes, en er een kijkje op den Achterburgwal waar het Stadhuis verbouwd wordt, onder plaatsten. Een dergelijken jaarkalender zond de Maatschappij tot exploitatie van De Brakke Grond, in fijne tintjes uitgedrukt. Een eenvoudige maandkalender kwam van de firma Cladder en Tak. Iets dergelijks op grooter schaal zond Jan van Dokkum, ( Stoomdrukkerij “ De Ster “). Een zijden koordje houdt twaalf met vierkante letter op grof papier gedrukte maandkaarten vast op het grijs cartonnenschild waarop de firma Gaarlandt en Van Looy haar artikelen noemt. De Drukkerij “ Holland “ gaf een memorandum-week-kalender op groen-met-goud linnen schild. W. Hoogenkamp is te werk gegaan zooals de eerst door ons genoemde drukkers: een jaarkalender is drie kleuren. Een maandkalender, groen op groen, ook met wat moderne bloemetjes en randjes versierd, zond de Handelsdrukkerij Jubels en Mathijsen. Dezelfde wijze van aankleeden gebruikt ook de Stoomdrukkerij H. J. Koersen, die in meer kleuren heeft gewerkt. De Erven H. van Munster en Zoon brengen oorspronkelijk teekenwerk: den rand om hun kalender, bestaande uit blaadjes en vlinders, in lichtbruin op lichtblauw gedrukt. Een beetje stijf doen die met de vleugels aan elkaar sluitende vlinders wel, maar de teekening, ontworpen door mej. Betsy Hudig, maakt anders geen onaardig figuur. De Coöperatieve drukkerij-vereeniging “ Plantijn “ gaf een zeer eenvoudigen maar goed gedrukte en duidelijke maandkalender. Van de Boek- en Kunstdrukkerij v/h Roeloffzen-Hübner en Van Santen kwamen weer twee kalenders, in de trant van die der laatsten jaren. Voor den jaarkalender etste de heer L.W.R. Wenckebach ditmaal het kasteel Assumburg, de bij velen zeer onbekende ruïne onder Heemskerk, bij den straatweg van Alkmaar en Beverwijk; iets te vlekkerig, maar anders een goede ets, mooi van verdeeling. Voor wie het kasteel en zijn geschiedenis niet kent, is bij den kalender een in oude karakters mooi gedrukt uittreksel uit een opstel over dit slot in “ Elsevier’s Maandschrift “ met een reproductie van een oude afbeelding er bij gevoegd. De tweede kalender is de bekende maandkalender op grijs-groen papier, nu met een rand in groen en oranje. Beide werken zijn zeker een aanbeveling voor haar die ze deed vervaardigen. De Roever Kröber en Bakels zonden een jaarkalender met randen in verschillende kleuren; de Steendrukkerij Senefelder een jaarkalender van een in kleuren goed gedrukte teekening van Cassiers, die wat vreemd doet tusschen te veel en te hel wit. Een klein eenvoudig maandkalendertje van Gebrs. Simons; een grootere, goud en bruin op groen van T. Snel Hzn.
Ook C.A. Spin & Zoon, die zulk een groot aandeel leverden in de mooi gezette oude kalenders op de tentoonstelling van den heer Hartkamp, zonden een eenvoudigen maandkalender met een gegoten blaadjesrand. Tresling en Co. reproduceerden weer zeer goed een Nederlandsch schilderij, ditmaal een stuk met hondjes van Eerelman, op hun kalender, waarvan evenwel de massa eerst in Februari gereed kan zijn. Eindelijk een goed gedrukte maandkalender op twee tinten papier van de Drukkerij De Ysel te Deventer met twee in lijnen geteekende aardige kijkjes op de stad Deventer er op. 13-01-1903 Het nieuws van den dag: kleine courant. STADSNIEUWS. Koppermaandag. Reeds hadden wij gelegenheid enkele kalenders, proeven van typographische vaardigheid, te vermelden. Heden echter was de echte feestdag van het gilde en zoo kunnen wij als gewoonlijk op dezen Maandag na Driekoningen weder vele producten van zet- en drukkunst omschrijven. De Boek- en Kunstdrukkerij voorh. Roeloffzen, Hübner & van Santen mag wederom met alle recht in de eerste plaats worden genoemd, zoowel door de kunstvaardigheid als door de degelijkheid en het practische van hare beide kalenders. De een draagt weder een fraaie ets van L.W.R. Wenckelbach, die zijne reeks oude kasteelen op gelukkige wijze voortzet door eene prachtige voorstelling van het oude huis Assumburg, bij Heemskerk in Kennermerland. Op een afzonderlijk blad, bij den kalender gevoegd, zijn verschillende historische en genealogische bijzonderheden over dezen ouden burcht, thans een “ bouwval in wording “, verzameld. Ook deze toelichting, met een reproductie van een oude prent versierd, is almede een proeve van fraai drukwerk. De tweede kalender der Vennootschap heeft den bekenden vorm van een maandelijksch memorandum, met grote kloeke letters en cijfers op getint papier. Het is een vorm, welke veel navolging heeft gevonden en die, bij het verdwijnen van den ouderwetschen kopperkalender, langzaamhand de algemeene schijnt te worden. Ditmaal is elk blad omgeven door een in twee kleuren gedrukten rand met plant-motieven. De keus dezer tinten valt te loven, omdat zij door zekere ingetogenheid goed stemmend zijn, ook in verband met den grondtoon van het grauwe papier. De bekende firma Blikman & Sartorius blijft getrouw aan hare gewoonte, om op haren kalender een afbeelding te geven van een Amsterdamsch stadsgezicht, dat op het punt staat te verdwijnen. Ditmaal de huizen op den Achterburgwal bij de Agnietenstraat, waar de aanstaande uitbreiding van het Stadhuis o.a. het vroegere bureau der Schutterij reeds deed verdwijnn. De kalender in zijn geheel is fraai van uitvoering. De Maatschappij tot Exploitatie van “ De Brakke Grond “ houdt hare traditie in eere, zoowel door den vorm als door de degelijke uitvoering van haar fraaien kalender, bestaande uit een enkel kartonnen blad waarop de maandtafeltjes zijn gerangschikt. Onberispelijk zet- en drukwerk. De Stoom-, Boek-, Courant- en Handelsdrukkerij Gaarlandt en van Looy vervaardigde een aardig kalendertje, waarbij de geel getinte maandbladen zijn vastgehecht op een donkergrijs schild. De letters en cijfers zijn van eigenaardig hoekigen vorm. De Erven H. van Munster vervaardigden een kalender in twee kartonnen bladen, elk een half jaar van den almanak bevattende. Deze zijn omgeven van een fraaien rand met vlinders en bloemranken in geel, gedrukt op een licht-groenen grond. Aangenaam voor het oog. De Handelsdrukkerij Jubels & Matthijssen geeft als proeve van drukwerk een wandkalender met 12 bladen, gedrukt in tinten van groen.
De Drukkerij “ Holland “, Brouwersgracht, vervaardigde een kalender, die zeker gewaardeerd zal worden als bijzonder practisch. Op het eenvoudig, stevig kartonnen schild is een flinke memorandum-kalender met geperforeerde wekelijksche bladen van block note-vorm vastgehecht. Zoo een kalender heeft ook het voordeel, niet al te veel plaats in te nemen en toch duidelijk te zijn. De Stoomdrukkerij “ de Ster “ van Jan van Dokkum gaf harenklanten een buitengewoon grooten maandkalender in groen en paars, op wit papier. De Stoomdrukkerij Cladder & Tak geeft een memorandum-wandkalender met geperforeerde maandbladen. Daarop zijn telkens de verschillende feestdagen en de verjaardagen der Koninklijke familie afgedrukt. Dit is een oud en goed gebruik, maar het lijkt overtollig, die gegevens elke maand te herhalen, in December behoeft men b.v. wel niet meer te lezen wanneer het Paschen geweest is. De Boek-, Courant- en Handelsdrukkerij De Roever Kröber en Bakels debuteerde schitterend met een wandkalender, waaraan veel zorg moest worden besteed zoowel door den zetter als den drukker. In weerwil van het ingewikkeld samenspel van figuren en kleuren is het geheel goed stemmend. De firma Wed. J.W. Bronsveld, fabriek van kantoorboeken, linieerinrichting, boekbinderij, verblijdde hare begunstigers met een groot en stevig sousmain, dat inderdaad als werkproef dezer inrichting kan gelden. In zijn eenvoud is de kalender van de Stoom-,Boek- en Handelsdrukkerij W. Hoogenkamp zeer goed van uitvoering. Gebroeders Simons, kantorenfabriek, papierhandel, enz. gaven een eenvoudig maandkalendertje. De boek- en steendrukkerij van D.J. van Tuyl eveneens een kleinen maandkalender. De adreskaart neemt hier wel veel ruimte in beslag. Tegenover de groote menigte der boekdrukkers zijn de steendrukkers wel zeer weinig talrijk. De Hoflithografen Tresling & Co. vervaardigden ditmaal een kloeken wandkalender, waarvan het middengedeelte wordt ingenomen door een in kleuren gedrukte litho naar een schilderij van Otto Eerelman, twee speelende jonge hondjes voorstellende. De reproductie is zoo goed geslaagd, dat zij het oorspronkelijke bijna overtreft. De heeren Tresling verzochten ons mede te deelen, dat zij door drukke werkzaamheden thans slechts een beperkt aantal exemplaren konden gereed maken. De eigenlijke verspreiding kan daarom niet vóór het begin van Februari geschieden. De steendrukkerij Senefelder doet haren naam eere door een zeer smaakvollen kalender, in het midden versierd met een in kleuren gedrukte afbeelding van drie boerinnen, die een buurpraatje houden, vervaardigd naar een aquarel van den Belgischen schilder H. Cassiers, die meest in Zeeland of te Volendam zijn modellen zoekt.
08-06 1903 Rotterdams Nieuwsblad. Correspondentie. (…) Vroeger bestond hier te lande nog The Anglo-Dutchman, the first English Weekly publisher in Holland. Of het blad nog bestaat zoudt gij kunnen informeeren bij Senefelder, stoomdrukkerij 43 Looyersgracht, Amsterdam, die het uitgaf. Na de eerste nummers hebben wij er niet veel meer van gehoord (…) 30-06-1903 Nieuwsblad van het Noorden. GRONINGEN. 29 Juni. De Tentoonstelling. Zaterdag, maar vooral gisteren, was het vol op de tentoonstelling. De illuminatie à giorno maakte Zaterdag dan ook een mooi effect en was de moeite wel waard. Daarbij kwam het mooie weer, zoodat het plein minstens voor de helft bezet was met stoelen en tafels. Gisteravond was dit in nog grootere mate het geval. De stoelen van weerszijden naderden elkaar bijna, zoodat er niet veel meer dan een pad overbleef, waarlangs zich den geheelen avond een menschenmassa bleef voortbewegen, wandelend en schuifelend en zoekend naar een zitplaats, totdat om ruim elf uur de muziek een rondgang deed en het wandelen en schuifelen tot hossen werd. Dat er een groote menschenmassa was kan men ook opmaken uit de cijfers der afgegeven toegangsbewijzen. Tot 5 uur waren er 7109 entreebiljetten voor een kwartje verkocht. Na dien tijd verkocht men aan den ingang nog 680 kaartjes voor het volle geld. Voor Japan werden verkocht 4422 kaartjes van 5 cts., 3054 van tien cents en 638 dagkaarten. De poppen-tentoonstelling is door 2200 menschen bezocht. Als we hier nog bij opmerken, dat het Harmonie-concert gisterenavond ook goed bezocht was, dan ligt de gevolgtrekking voor de hand dat de Groningers gisterenavond uit zijn geweest en niet velen de warmte in huis hebben afgewacht. We zijn in staat hier de eerste voorloopige korte opgave te laten volgen der toegekende bekroininge. Volgende seriën zullen wij respectievelijk mededeelen zoodra zij bekend worden. (… ) Stoomsteendrukkerij Senefelder te Amsterdam, zilveren medaille (…) 10-12-1903 Het nieuws van den dag: kleine courant. Advertentie. RETOUCHEUR. In de afd. Lichtdruk der Steendrukkerij “ Senefelder “, Looiersgr. 47, kan een bekwaam Retoucheur geplaatst worden. 17-12-1903 Het nieuws van den dag: kleine courant. Advertentie. FOTOGRAAF Gevraagd, bekend met het natte procedé, bij de Steendrukkerij SENEFELDER, Looiersgracht 47.
