Alois Senefelder, uitvinder van de steendruk en lithografie in de Nederlandse media van 1906 - 1908 DEEL 8 Research & samenstelling: M.E. van Oortmerssen - Basart Johann, Nepomuk, Franz, Alois Senefelder (Praag, 6 november 1771 - München, 26 februari 1834) was op jonge leeftijd acteur en toneelschrijver. Niet verwonderlijk, immers zijn vader Johannes, Peter Senefelder was professioneel toneelacteur. Alois Senefelder ging op zoek naar een goedkope methode om zijn toneelstukjes te kunnen afdrukken. In de periode 1894 - 1898 ontdekte hij de steendruk en lithografie. Een vlakdrukmethode die hij overigens eerst 'chemische druckerey' noemde en gebaseerd is op de afstotende werking van water en vet. In 1818 gaf hij zijn boek Volständiges Lehrbuch der Steindruckery uit, daarin beschrijft hij minutieus zijn mislukkingen en successen gedurende de zoektocht naar zijn uitvinding. Het boek bevat ook recepten en aanwijzingen voor aspirant steendrukkers. In 1819 volgden een Engelse en Franstalige versie en in 1824 een verkorte editie in het Italiaans. De Nederlandse vertaling door H.C.O. Nagel van het boek verscheen in 1929 onder de titel Het wezen van den steendruk door Alois Seneferder, uitgave: Vereeniging Amsterdamsche Grafische School, Amsterdam. In het Valkenswaard (N.Br.) wordt in het Nederlands Steendrukmuseum de ontdekking van de lithografie en steendruk belicht en het maatschappelijk belang ervan. De ontdekking door Godefroy Engelmann in 1837 van de chromolithografie maakten de productie van in massa geproduceerde steendrukken in kleur mogelijk. Eind 19e eeuw zorgde de fotolithografie ervoor dat ook fotomateriaal massaal kon worden gereproduceerd. Heden ten dage maakt de productie van de microchip gebruik van de microlithografie.
Hoe maakte Nederland kennis met Senefelder? En hoe vaak kwam de naam Senefelder nadien in het krantennieuws?
17-01-1906 Rotterdams nieuwsblad. Binnenland. …Een aardig plaatje en een duidelijk blok voor 12 maandbladen in soberen rand en goede vlakverdeeling gevat, maken het “ Koppermaandag”- exemplaar van de Steendrukkerij Senefelder te Amsterdam tot een smaakvolle deugdelijken kalender… 17-01-1906 Nieuwsblad van Friesland: Hepkema’s courant. Ter aankondiging. Een fraai uitgevoerde maandscheur-kalender van de steendrukkerij Senefelder te Amsterdam. 30-01-1906 Het nieuws van de dag: kleine courant. “ Nederl. Litho- Photografische Bond “. Haarlem, 28 jan. De jaarlijksche vergadering van dezen bond is Zondag onder leiding van den algemeenen voorzitter, den heer B.W.Binnendijk, te Haarlem, gehouden. Bij den aanvang Heette De heer Ames, voorzitter der Haarlemsche afdeeling, de aanwezigen in een korte toespraak welkom. Daarna gaf hij het woord aan den heer Binnendijk, die er aan herinnerde, dat het ditmaal de derde bondsvergadering was. Uit zijn mededeelingen bleek, dat het afgeloopen jaar aan de propaganda gewijd was, waardoor te Rotterdam en Den Haag afdeelingen tot stand kwamen. De kloof, die tot nog toe tusschen lithografen en typografen scheen te bestaan, bleek kleiner geworden, en als bewijs daarvan voerde spr. aan, dat typografen en lithografen thans samen in besturen zitting hebben. Voorts was de actie gericht op overlegpleging met de patroons. In het verslag van den secretataris, den heer H. Voordewind, werd nader van de propaganda melding gemaakt. Het aantal leden bedraagt 261 of 100 meer dan in vorig jaar. Tot stand kwam de werkloozenlijst, waardoor velen een plaatsing kregen. Toch liet de noodige samenwerking te wenschen, en werden nog eenige mededeelingen gedaan over den Duitschen bond. Ook was aan de belangen van andere vakken medegewerkt. Vervolgens werd van de werkzaamheden der afdeelingen melding gemaakt. Blijkens het relaas van den penningmeester was de stand der kas gunstig te noemen. De commissie voor de statistiek klaagde over de weinige medewerking der afdeelingen om een overzicht te kunnen opmaken van de in het vak heerschende toestanden. Opgetrouwe medewerking werd zeer aangedrongen. Ter vergadering waren aanwezig de afdeelingen Amsterdam, Haarlem, Zaanstreek, Rotterdam en van de redactie van het vakblad één lid. Amsterdam betreurde de afwezigheid van den Duitschen vakbond. Van de aan de orde zijnde belangen en voorstellen werden de volgende aangenomen: Van de afdeeling Rotterdam: het bondsbestuur stelle zich in contact met het bestuur van den Alg. Ned. Typ. Bond, ten einde leden, die in de litho-photographie thuis behooren, naar den Litho-photographischen Bond te doen overgaan, tegen zoo gunstig mogelijke voorwaarden. Van het hoofdbestuur, om aan art. 14 Alg. Regelement toe te voegen: alle leden hebben op vertoon van hun in orde zijnde bondsboekje toegang op alle afdeelingsvergaderingen. Van idem: Leden van den Bond, die tijdelijk in het buitenland hebben gewerkt, worden bij terugkeer in Holland weder aangenomen als lid, in dezelfde conditie als waarin zij den bond verlaten hadden, mits zij niet werkloos en tevens lid van een buitenlandsche vakvereeniging zijn. Van de besluiten omtrent de contributies, enz. zij vermeld, dat de contributie van het hoofdbestuur verhoogd moet worden, wijl het vakblad zich niet bedruipen kan, en ook de reserve-kas versterkt dient te worden; - dat de contributie bepaald werd voor verspreide leden; - dat de abonnementsprijs voor ’t vakblad bepaald werd op ƒ 0.60; - dat, wanneer een lid werkloos is en genoodzaakt wordt buiten de plaats zijner inwoning werk te zoeken, hij reisgeld en verblijfskosten ontvangen zal, tegen een jaarlijks vast te stellen bedrag ( gewijzigd art. 16 ) tot een maximum bedrag van ƒ 15.Verworpen werd: te bepalen dat aan werkloozen geen uitkeering wordt gegeven dan na goedkeuring van het hoofdbestuur; - van de afd. Zaanstreek, dat men zich voor het lidmaatschap der vereeniging kan aanmelden bij den secretaris der afdeeling, waar men “ werkzaam ” is, terwijl men van deze afdeeling tevens lid moet zijn; - dat de kosten der contributie-stempels gezamenlijk door afdeelingen en hoofdbestuur te Amsterdam gevestigd zal zijn. Besloten werd aan het bestuur over te laten, waar de volgende jaarvergadering gehouden zal worden. De reactie van het orgaan werd als volgt samengesteld: één verantwoordelijk redacteur voor strijdartikelen; één redacteur voor technische artikelen en één redacteur, tevens secretaris van het hoofdbestuur. Hieraan is toegevoegd een administrateur en een expediteur, onder nadere bepalingen. Tevens wilde men voor eene commissie van redactie den raad van toezicht aanwijzen. Deze raad zal uit enkele Amsterdamsche en Haarlemsche leden bestaan. Voor de redactie werd Amsterdam aangewezen. Voorts werd besloten dat het hoofdbestuur bepaalt op welke tijdschriften en bladen men zich abonneeren zal; - dat het bondsbestuur van het ziekenfonds “ Aloys Senefelder “ te Amsterdam, om te komen tot
oprichting eener afdeeling “ Rotterdam “ van genoemd fonds; - dat door het hoofdbestuur en de afdeelingen zal worden zorg gedragen dat het drukwerk voor den Bond wordt geleverd, voor de gezellen zijn en waarvan de beheerders niet tegen den Bond ageeren of dezen afbreuk trachten te doen. Aangehouden werd het voorstel om art. 3 der statuten aldus te wijzigen: De Bond stelt zich ten doel, door na te melden middelen te komen tot een krachtige organisatie van lithografen, steendrukkers, photografen, lichtdrukkers, steenslijpers, verfwrijvers, enz. 23-02-1906 Nieuws van den dag: kleine courant. Advertentie. NETTE JONGEN Gevraagd voor eenvoudige kantoorwerkzaamheden en eenig loopwerk. Zich aan te melden Drukkerij SENEFELDER, Looiersgr. 47. 30-03-1906 De Telegraaf Stoomsteendrukkerij “ Senefelder “ In de gisteren gehouden algemeen vergadering van aandeelhouders in bovengenoemde vennootschap werd, na lezing van het jaarverslag door den directeur, balans, winst- en verliesrekening goedgekeurd en na ruime afschrijving het dividend op 5 ½ % bepaald. Daarna werd de heer W.E.L.K. Andrau, sinds een jaar reeds werkzaam in de vennootschap, tot mede-directeur benoemd, en de heer Chr.J. Schuver, periodiek aftredend als commissaris, herbenoemd. Na eenige besprekingen van huisoudelijke aard werd besloten tot uitbreiding van kapitaal en het plaatsen van nieuwe aandeelen. 31-03 1906 Algemeen Dagblad Hetzelfde artikel als hier boven. 31-03-1906 De Tijd: godsdienstig-staatkundig dagblad. FINANCIEELE MEDEDEELINGEN. Dividenden. …De Stoom-Steendrukkerij “ Senefelder “, te Amsterdam, 5 ½ pCt… 05-07-1906 Algemeen Handelsblad. Advertentie. De Kantoren en Werkplaatsen der Steendrukkerij “ SENEFELDER “, AMSTERDAM, Zullen gedurende de maanden Juli en Augustus des Zaterdagsmiddags na 1 uur GESLOTEN zijn. 06-07-1906 Het nieuws van den dag: kleine courant. Dezelfde advertentie als hier boven. 20-07-1906 Leeuwarder courant. Officiëele Lijst DER DOOR DE JURY toegekende bekroningen. --------------------...Stoomsteendrukkerij “ Senefelder “, Amsterdam. Zilveren Medaille voor reclameplaten… 30-07-1906 Leeuwarder courant. Kijkjes op de Leeuwarder tentoonstelling. …Na ons thans voldoende te hebben gerestaureerd aan de heerlijke frische buitenlucht en den lekkeren zonneschijn, die het steeds aardige terrein dubbel mooi maakt, treden we thans gebouw A binnen om een vluchtigen blik te werpen op de expositie van Faddegon en Co., Amsterdam: steen- en boekdrukkerij en cartonnagefabriek, Amsterdam, Rotterdam, ’s Gravenhage. De inzending bestaat uit “reclameplaten enz“. Een groot aantal Gouden Medailles en andere eere-prijzen vóór dit jaar in de afdeeling “drukkerij” te Amsterdam alsmede in “ cartonnage “ is bekroond, bewijzen, dat ze kan mee doen. De Zilveren Medaille, welke de jury haar hier waardig oordeelde, werd geweigerd. ’t Is een royale firma, zij had b.v. de beleefdheid aan alle exposanten, die bekroond werden, gratis zeer fraai uitgevoerde kaarten te verstrekken, waarop in kleurendruk, overeenstemmende met hun medailles, hun bekroning is vermeld, terwijl ze van niemand minder dan minister Veegens een vleiend certificaat ontving voor het door haar geleverde werk. Kluppel en Ebeling te Arnhem zijn voor “steendrukwerk, etiketten voor elke branche,reclameplaten, plattegronden, landkaarten” met een Bronzen Medaille, de steendrukkerij “Senefelder”, Amsterdam, voor soortgelijke artikelen bekroond met een Zilveren Medaille, terwijl Gebrs. Canta, Rotterdam, voor verschillende proeven van reproductie van bouwkundige en andere teekeningen op papier, satijn en linnen in zwart en in kleuren weer de Bronzen Medaille kregen…
04-08-1906 Nieuwsblad van Friesland: Hepkema’s courant. In ’t gebouw van kunst en nijverheid. … Nu de ruime zaal. Reclame-biljetten en kaarten, etiquetten, prentenboeken enz.van de Stoom-steendrukkerij “Senefelder” te Amsterdam ( Zilveren Medaille )…komen wij bij de artikelen uit de steen en boekdrukkerij en cartonnagefabriek der heeren Faddegon en Co. te Amsterdam, van wie de bekroningskaarten voor deze tentoonstelling afkomstig zijn. De vertegenwoordiger maakte ons attent op etswerk, dat machinaal wordt verkleind ten gerieve van den handel. De cartonnagefabriek levert het fraaiste werk. De minister liet zich naar aanleiding van zijn bezoek aan de tentoonstelling eenige vloeikalenders en een plaat, door deze fabrikanten naar Israëls schilderij “Langs moeders graf“ geteekend, toezenden en berichtte de ontvangst in vleiend schrijven. De inzenders weigerden de zilveren medaille, die hun door de Jury was toegedacht…
Langs moeders graf Jozef Israëls ( 1824 – 1911 ) , ets 27 x 19 cm
30-08-1906 De Telegraaf. Advertentie. Op 31 Augustus zullen onderstaande magazijnen, kantoren en winkels gesloten zijn. …tel.188 Steendrukkerij SENEFELDER, Looiersgracht 47, nà 12 uur… 07-11-1906 He nieuws van den dag: kleine courant. Advertentie. Meester-Binder. Aan de drukkerij SENEFELDER, 47 Looiersgracht, Amsterdam, wordt gevraagd een bekwaam Persoon, om de leiding der Binderij op zich te nemen. Eenige bekendheid met cartonnage strekt tot aanbeveling. 17-11-1906 De Tijd: godsdienstig-staatkundig dagblad UIT DUITSLAND ( PARTICULIERE CORRESPONDENTIE ). 14 Nov. 1906. Zonder alle plechtigheiden vertoon is gisteren de Duitsche Rijksdag heropend. Nadat graaf Ballestrem aan de gedurende het zomer-halfjaar uit het leven geroepen afgevaardigden een kort woord ter gedachtenis had gewijd, ging men terstond aan het afdoen der zaken, die op de orde van den dag stonden. … Terwijl of voordat de volksvertegenwoordigers zich in de hoofdstad van het Rijk vergaderden, om op het zelfregiem van den monarch een zekere pressie en kontrole uit te oefenen en het ideaal van den constitutineelen Staat ten minste eenigzins in eere te houden, is de Keizer met zijn hofstaat naar de hoofdstad van Beieren gespoed, om daar den grondsteen van het nieuwe Duitsche museum te helpen leggen.
“ Hemel! “- zal misschien menigeen bij het hooren van deze nieuwstijding hebben geroepen, “ zijn er dan te München nog al niet genoeg museums? Daar is de Pinakotheek de oude en de nieuwe, daar is de Glypotheek, daar is Maximilianeum en Glaspaleis, het Nationaal museum en de Schackgalerij, het historische Stadsmuseum, het Monographische museum, het Armee-museum, de schatkamer in de residentie, de Lotzbecksche gaanderij het Kaulbach-, Schwanthaler- en Lenbachmuseum; de gebouwen, waarin de jaarlijksche tentoonstellingen plaats vinden van verschillende kunstenaars-genootschappen en nog andere meer. Het heeft schier den schijn dat geheel München tot een enkel groot museum zal worden gemaakt! “ Nu, het is een goed teeken, wanneer een volk veel voor de kunst over heeft, en de grootste aantrekkelijkheid van Beieren’s hoofdstad bestaat zeker, wanneer men van het materiale en den dienst van den biergod Gambrinus afziet, in de rijke kunstschatten, die daar aan alle hoeken en einden in tal van paleizen zijn uitgestald. Van den anderen kant echter vraagt men zich toch af, of deze overproductie en het dwepen met de kunst niet aan de kunst zelf kwaad heeft gedaan? De kunst gaat, door de concurrentie van zoo velen gedwongen, op brood en winstbejag uit en vervalt, bij gebrek aan ideaal, tot allerlei gewaagde middelen, om den smaak van het publiek te prikkelen. En het in zijn zingenot door kunstenaars veroorlooft, aan al hun grillen en luimen den teugel te vieren, zoodat zij naar de wetten van zedelijkheid en welvoegelijkheid nauwelijks meer behoeven te vragen. En zoo is het gekomen, dat de hooge en reine kunst te München allengs op het allerlaagste peil is neergedaald, en dat zoo in-vuile en foei-leelijke smeerbaden als “ Jugend “ en “ Simplicissimus “ als uitspruitsels en vertegenwoordigers der hedendaagsche Münchener kunst vertoon maken. Intusschen, het naar de plannen van den Münchener architect Gabriel von Seidl op te richten Duitsche museum heeft niets met de kunst te maken: het is een wetenschap, aan den geleerden toegewijd. Architect Gabriel von Seidl; 9 dec. 1848 München- 27 april 1913
Het zal, gelijk de Prins-Regent, zich bij de plechtige grondsteenlegging uitdrukte, een gedenkteeken wezen voor hetgeen de menschelijke geest op het gebied der technische en der natuur-wetenschap heeft bereikt, of gelijk de Keizer bij zijne drie hamerslagen zeide: “ Ter gedachtenis van de geleerden, die heengegaan zijn, ter erkenning van hen die leven, ter aanmoediging van hen, die zullen komen.” Het nieuwe museum zal een oppervlakte van 13.000 vierkante meters beslaan, die zoo noodig tot 20.000 kunnen worden gebracht, een kolossale ruimte, wanneer men in het oog houdt, dat het Kensington-museum te Londen slechts 6000, het “ Conservatoire des arts et métiers “ te Parijs slechts 9000 kwadraatmeters inneemt. Om uw lezers een idée te geven van hetgeen in dit nieuwe museum aan schatten zal worden opgeborgen, wil ik slechts in ’t kort de groepen of afdeelingen opsommen, aan welke een afzonderlijke zaal zal worden toegewezen. Met de zaal voor de geologie, afbeeldingen en modellen van de gedaante en de veranderingen van den aardbol, van de vroegste tijden tot op onze dagen, inhoudende, wordt een aanvang gemaakt. Daarbij sluit zich aan in de 2 e zaal de groep van het mijnwezen en al wat ertoe behoort. De derde en volgende vijf zalen zijn voor de ijzerindustrie, de metaalverwerking, de water- en gasmotoren, de stoommachines en stoomketels, de accumulatoren, de locomotieven en spoorwagens gereserveerd. Om de negende zaal, die voor de astronomie, te bereiken, gaat men een trap op, en vindt in de tiende en de volgende zalen de groepen der geodetische, mathematische, weeêr- en waterkundige, mechanische, optische, acoustiieke, magnetische, electrische modellen, instrumenten en apparaten. Dan komen de drukpersen, te beginnen met die van Senefelder, tot en met alles wat de hoog ontwikkelde techniek of kunst der reproductie in onze dagen voortbrengt. Stangenpresse Senefelders, Original Höhe 2,90 m, Breite 2 m, Tiefe 0,75 m ; Verschiedene Porträts und Büste aus dem Deutschen Museum, München.
Röntgenstralen en den telephoon is een bijzonder kabinet voorbehouden. Een chemische afdeeling is er natuurlijk ook, met vier laboratoriën, waaronder dat van den ouderwetschen alchymist. De scheepsafdeeling en die van den landbouw zullen mede zeer belangrijk wezen. In de eerezaal in het midden zullen de portretten en borstbeelden der beroemde duitsche uitvinders worden geplaatst. Tot zulk een nationaal werk den eersten steen te helpen leggen, was zeker voor den duitschen Keizer het uitstapje naar München wel waard!
(c) Frank van Oortmerssen 08-03-1907 Het nieuws van den dag: kleine courant. Amsterdamsch Werkloozen-Comité. Het A.W.C. heeft Zaterdag 2 Maart eene uitdeeling gedaan van bons voor levensmiddelen aan ruim 400 ingeschrevenen. Van 10 tot en met 28 Febr. zijn bij het comité ingekomen de volgende giften: …directie en personeel Faddegon & Co ƒ 29.80, drukkerij Senefelder & Co. ƒ 1.90, drukkerij Bussy ƒ 0.98, Lithographie Tresling & Co ƒ 1.70 … Onder dankzegging aan de milde gevers. Voor ’t Comité: J.C. stek, Voorzitter. J. Nijland, Secretaris. 29-04-1907 Het nieuws van den dag: kleine courant. Advertentie. Steendruk-Snelpersdrukker kan onmiddellijk geplaatst worden in de Drukkerij “ Senefelder “, Looiersgracht 47, A’dam. 05-07-1907 Algemeen Handelsblad. Advertentie. De Kantoren en Werkplaatsen DER Steendrukkerij “ Senefelder “, Amsterdam, Zullen gedurende Juli en Augustus des Zaterdagsmiddags na 1 uur GESLOTEN ZIJN. 12-07-1907 Algemeen Handelsblad. Vergaderingen Vrijdag 12 Juli. …3 u. Steendrukkerij Senefelder Alg. Verg. Eensgezindheid…
13-07-1907 Algemeen Handelsblad. Stoom Steendrukkerij “ Senefelder “ te Amsterdam. In de gisteren gehouden buitengewone algemeene vergadering van aandeelhouders dezer vennootschap werden in verband met de bestaande uitbreidingsplannen verschillende statuten-wijzigingen voorgesteld en goedgekeurd. De naam zal worden veranderd in “ Drukkerij Senefelder “, het aandeelen kapitaal zal ƒ 200,000 op ƒ 500,000 worden gebracht. Aan directie en commissarissen werd machtiging verleend tot aankoop van terrein, benoodigd voor den bouw eener nieuwe drukkerij met aanverwante photographische en chemigraphische afdeelingen. Tot commissarissen werden benoemd de heeren B. Nierstrasz en mr. M. van Regteren Altena te Amsterdam. 13-07-1907 De Telegraaf. Stoom Steendrukkerij “ Senefelder “ . In de gisteren in het gebouw “ Eensgezindheid “ gehouden buitengewone algemeene vergadering van aandeelhouders dezer vennootschap werden, in verband met de bestaande uitbreidingsplannen, verschillende statuten-wijzigingen voorgesteld en goedgekeurd. De naam zal worden veranderd in “ Drukkerij Senefelder “, het aandeelenkapitaal zal ƒ 200,000 op ƒ 500,000 worden gebracht. Aan directie en commissarissen werd machtiging verleend tot aankoop van terrein, benoodigd voor den bouw eener nieuwe drukkerij met aanverwante photographische en chemigraphische afdeelingen. Tot commissarissen werden benoemd de heeren B. Nierstrasz, directeur der Holl. Sotoomboot Maatschappij, en mr. M. van Regteren Altena, lid van de firma Jan Kol & Co., beiden te Amsterdam… 02-08-1907 Algemeen Handelsblad. Raad van Beroep. …Een niet onaardige discussie ontspon zich over het al of niet belangrijke functie in het drukkersbedrijf, n.l. de overgang boxjongen, uithaler, tot inlegger. Een jeugdige uithaler bij de drukkerij Senefelder alhier werkzaam, had tijdens zijn arbeid een ongeval gekregen, waardoor hij tijdelijk ongeschikt was. De rijksverzekeringsbank besliste, dat de verzekeringsmaatschappij “ Fantum “, waarbij de jongen verzekerd is, moet uitbetalen 70pCt. van het loon, op grond dat deze als uithaler in zijn beroep belangrijk geschaad wordt, aangezien hij als uithaler in de gelegenheid is bevordering te krijgen tot inlegger, zelfs in verschillende drukkerijen tot leerling-drukker. De Mij. “ Fantum “ kwam echter tegen deze beslissing in beroep op grond, dat de belangrijkheid van het door deze jongen verrichte werk niet meerdan 26 pCt. loonsvergoeding voorschrijft. Volgens haar kan de uithaler, die beneden aan de pers staat, niets leeren van het werk van den inlegger, die boven zijn hoofd staat; en brengt ten slotte de inlegger het meestal nooit verder, omdat hij geen gelegenheid heeft zich als drukker te bekwamen. Als drukker getuige-deskundige werd gehoord de directeur der drukkerij Senefelder, de heer H. v. d. Masch Spakler, die meedeelde, dat aan deze drukkerij de jongens die handig zijn, in sommige gevallen wel van inlegger tot leerling-drukker kunnen opklimmen. Het hangt meestal van de jongens zelf af. De drukkers zullen hun uit eigen beweging niet veel leeren, maar zij kunnen opletten en vragen. Op deze wijze zijn aan bedoelde drukkerij enkele inleggers tot drukker opgeklommen. De verklaring van den door de Rijksverzekeringsbank uitgenoodigden getuige-deskundige de heer H.G. Hemmes, stemde hiermede in hoofdzaak overeen. Dez getuige breidde de mogelijkheid van bevordering nog uit door een reeks van bijzonderheden te noemen, die de jongen door afkijken en vragen van den drukker leeren kan, zoo o.a. het kleuren onderscheiden, het schoonmaken van de machine, enz. Tevens bleek uit het getuigenverhoor, dat de toestand niet aan alle drukkerijen dezelfde is. Er zijn er ook, die aan de drukkers zelf opleggen jongens in dienst te nemen, die ze van hun eigen salaris betalen moeten. Bij dat stelsel is het natuurlijk veel waarschijnlijker, dat de drukkers hun jongens in het vak zullen onderrichten. Uitspraak 16 Augustus. 30-08-1907 De Telegraaf. Advertentie. Op 31 Augustus zullen onderstaande magazijnen, kantoren en winkels gesloten zijn: …Telefoon 108 - Steendrukkerij Senefelder – Looiersgracht 47, - den geheelen dag… 20-09-1907 Het nieuws van den dag: kleine courant. Advertentie. Lichtdrukker, zeer bekwaam Snelpersdrukker kan onmiddellijk geplaatst worden. Drukkerij “ Senefelder “, Looiersgracht 47, Amsterdam. 25-09-1907 Algemeen Handelsblad. Tentoonstelling van Ambachtswerktuigen. Heden zijn de bekroningen bekend gemaakt, toegekend door een internationale jury, bestaande uit de heeren: …directeur N.V. drukkerij “ Senefelder “, Amsterdam…
25-09-1907 Het nieuws van den dag: kleine courant. BINNENLANDSCH NIEUWS - 24 September UIT DE STAATS-COURANT. De statuten der volgende naamlooze vennootschappen zijn medegedeeld in de St.-Ct. no.223: …Drukkerij Senefelder, te Amsterdam ( wijzigingen)… 28-09-1907 Algemeen Dagblad. Advertentie. Bij Akte, 9 september 1907 voor den Notaris A. SCHELTEMA BEDUIN te Amsterdam verleden, zijn wijzigingen gebracht in de voorwaarden der Naamlooze Vennootschap Stoom-Steenddrukkrij SENEFELDER gevestigd te Amsterdam, zoodat na die wijzigingen de Vennootschap den naam draagt: Drukkerij Senefelder. Op het ontwerp dier Akte is de Koninklijke bewilliging verleend bij besluit van 28 Augustus 1907 No.71. De Akte en het Koninklijk besluit zijn opgenomen in de Nederlandsche Staatscourant van Dinsdag 24 September 1907 No.23. 28-09-1907 Algemeen Handelsblad. Advertentie. Naamlooze Vennootschap -----------------Stoom-Steendrukkerij “ Senefelder “. Bij wijziging van de statuten ( Staatscourant 24 sept. ’07 No. 223 ) is de naam veranderd in Naamlooze Vennootschap DRUKKERIJ “ SENEFELDER “ 28-09-1907 De Telegraaf. Dezelfde advertentie als boven. 30-09-1907 Het nieuws van den dag: kleine courant. Dezelfde advertentie als boven. 13-10-1907 De Telegraaf. MAANDAG. …3 u. N.V. Drukkerij Senefelder. Buit. Alg. Verg. “ Eensgezindheid “… 15-10-1907 De Telegraaf. Drukkerij “ Senefelder “. In de gisteren gehouden algemeene vergadering van aandeelhouders dezer vennootschap werden in verband met statutenwijzigingen 2 leden benoemd in den raad van commissarissen, zoodat deze thans bestaat uit de heeren mr.H.van Regteren Altena, B. Nierstrasz, A Pit, J.P.J. Sluiter en M. Verryn Stuart. 21-11-1907 De Tijd: godsdienstig-staatkundig dagblad. Maatschappij van Nijverheid. In het Nutsgebouw vergaderde gisteravond het departement Amsterdam der Maatschappij van Nijverheid in buitengewone bijeenkomst tot uitreiking der getuigschriften van de Maatschappij aan personen, die 50,40 en 25 jaren bij leden van de Maatschappij zijn werkzaam geweest. De voorzitter der afdeeling, de heer R.P.J. Tutein Nolthenius sprak een welkomstwoord tot de talrijke schare. ’t Is vandaag een feestdag, zegt de spreker, niet alleen voor hen, die hedenavond een getuigschrift in ontvangst hebben te nemen of voor de vele bloedverwanten en vrienden, die daarvan getuige zijn, maar vooral ook voor de maatschappij in het algemeen en die van nijverheid in het bijzonder. Arbeid toch draagt alleen vruchten, als hoofd en hart samenwerken in harmonie en daarom verheugen wij ons ten zeerste, wanneer wij hier zoovelen aanwezig zien, die in de termen vallen om hier thans een getuigschrift te ontvangen, die zich ervan bewust kunnen zijn hun plicht te hebben gedaan, en waar bovendien die plicht openlijk erkend wordt. Spreker hoopt, dat de begiftigden nog langen tijd hun getuigenschrift mogen aanzien. Daarna werd overgegaan tot uitreiking der getuigschriften en wel: …Voor 40-jarigen dienst aan: … R. Draisma, van de drukkerij Senfelder… …Voor 25-jarigen dienst aan:…J.L. Leroy, A. Touset, van de drukkerij Senefelder… 22-11-1907 Het nieuws van den dag: kleine courant. Hetzelfde artikel als boven.
06-02-1908 Algemeen Handelsblad. Werkloozen. De penningmeester van de commissie uit de burgerij ten behoeve van de Werkloozen 1907-1908, bericht hiermede, dat in de week van 29 Jan.- 5 Febr., ‘smorgens 11 uur, bij hem zijn ingekomen giften tot een bedrag van pl.m. ƒ 12,000, makend met de vorige opgaven een bedrag van pl.m. ƒ 162,000. Ingekomen zijn: … pers. Senefelder ƒ 2.32;… 08-02-1908 De Tijd: godsdienstig-staatskundig dagblad. Hetzelfde artikel als boven. 14-02-1908 Het nieuws van den dag: kleine courant. Hetzelfde artikel als boven. 20-02-1908 Algemeen Handelsblad. Werkloozen. In de week van 12-19 februari ’s middags 1 uur zijn bij de penningmeester van de commissie voor de werkloozen ingekomen de volgende giften ( waaronder de reeds verleden Donderdag vermelde ƒ 5000 º tot een bedrag van ƒ 13,200, waardoor het totaal aan giften en toezeggingen thans is gestegen tot ruim ƒ 184,000. … Senefelder ƒ 1.91;… 20-02-1908 De Telegraaf. Hetzelfde artikel als boven. 27-02-1908 Algemeen Handelsblad. Werkloozen. De penningmeester van de commissie uit de burgerij ten behoeve van de Werkloozen 1907-1908, bericht hiermede, dat in de week van 19/26 Febr., ‘smiddags 3 uur, bij hem zijn ingekomen de volgend giften ten bedrage van ƒ 6200, waardoor het totale ingekomen bedrag geklommen is tot ruim ƒ 190,000. Ingekomen zijn: … Senefelder ƒ 2.21;… 07-03-1908 De Tijd: godsdienstig-staatskundig dagblad. Werkloozen. De penningmeester van de commissie uit de burgerij ten behoeve van de Werkloozen 1907/8, bericht hiermede, dat in de week van 26 Febr.- 4 Maart, 1 uur, bij hem zijn ingekomen de volgend giften ten bedrage van ƒ 6337.76, waardoor het totaal der bijdragen is gestegen tot pl.m. ƒ 197,000. Ingekomen zijn: … Senefelder ƒ 1.56 ½ ;… 12-03-1908 Algemeen Handelsblad. Werkloozen. De penningmeester van de commissie uit de burgerij ten behoeve van de Werkloozen 1907/8, bericht hiermede, dat in de week van 4-11 Maart, ‘smiddags 1 uur, bij hem zijn ingekomen onderstaande giften ten bedrage van pl.m. ƒ 7800, waardoor het geheele ingekomen bedrag gestegen is tot pl.m. ƒ 204,000. Ingekomen zijn: … Senefelder ƒ 1.61; 19-03-1908 Algemeen Handelsblad. Commissie voor de Werkloozen. De penningmeester van de commissie uit de burgerij ten behoeve van de werkloozen 1907/8, bericht hiermede, dat in de week van 11-18 Maart, ‘smiddags 1 uur, bij hem zijn ingekomen onderstaande giften ten bedrage van pl.m. ƒ 3000, waardoor het geheele ingekomen bedrag gestegen is tot pl.m. ƒ 207,000. Ingekomen zijn: … Senefelder ƒ 1.69 ½ ;…
24-03-1908 Algemeen Handelsblad. ONDER DE STREEP. Persoonlijkheden. Senefelder heeft nooit zo’n hoogen vlucht genomen, dat hij zijn plaats waard is geworden tusschen de hoogvliegers. Het is de directeur van de Amsterdamsche drukkerij “ Senefelder “, die er ons op wijst, dat, bij zijn weten, de uitvinder van de lithografie zich nóóit op het gebied van luchtscheepstudiën zouden hebben bewogen. Zelfs betwijfelt deze heer, die zooals begrijpelijk is, belang stelt in dit onderwerp, of Senefelder ooit in Londen verblijf zou hebben gehouden. In 1800 heeft Gleissner, met wien Senefelder langen tijd samenwerkte, een lithografische inrichting te Londen gevestigd en daartoe een beschrijvende memorie van Senefelder’s uitvinding bij het Londensche patent-bureau gedeponeerd. Twee jaar later leed Fred. André, die Gleissner’s opvolger te Londen was, daar volkomen schipbreuk, zoodat de inrichting aldaar werd opgeheven. Van verdere werkzaamheden van Senefelder te Londen, noch van een zijner compagnons is niets vermeld. Dat Senefelder zich nog met andere uitvindingen dan met die op grafisch gebied heeft bezig gehouden is twijfelachtig. Het eenige wat ons bekend is, in dat hij zich in den beginne, om in zijn grooten geldnood te voorzien, bezig heeft gehouden met het schrijven van drama’s. Van deze zijn Mathilda van Altenstein, De Broeders van Amerika en De Gothen in het Oosten, opgevoerd. Ook trad hij gedurende eenigen tijd als acteur op, doch bracht het nooit verder dan figurant en korist in de stukken, waarin zijn vader de eerste rollen had gespeeld. 07-05-1908 Algemeen Handelsblad. Advertentie. N.V. Drukkerij Senefelder. Jaarlijksche Algemeene Vergadering van Aandeelhouders Op Vrijdag 22 Mei 1908, ’s middags 2 ½ uur, “ Eensgezindheid “, Spui, Amsterdam. Punten van behandeling, Balans, Winst- en Verliesrekening liggen van af heden ten kantore der Vennootschap ter visie. Het bij Artikel 4e lid der Statuten voorgeschreven depôt der aandeelen kan tot en met Donderdag 21 Mei e.k. dagelijks geschieden ten kantore der Incasso-Bank, Heerengracht 537, Amsterdam. DE DIRECTIE. 22-05-1908 Algemeen Handelsblad. Vergaderingen Vrijdag 22 Mei. …2 ½ u. N.V. Drukkerij Senefelder. Jaarver. “ Eensgezindheid “… 04-06-1908 Algemeen Handelsblad. STADSNIEUWS. …Er zijn al verschillende aanvragen om bouwgrond ingekomen. Zoo heeft de drukkerij “ Senefelder“ zich een terrein uitgekozen, dicht bij de Baarsjes en zal een groote R.-K. Kerk ( in de plaats van de Boompjeskerk aan de Kalverstraat ) worden opgetrokken ongeveer op de helft van den weg tusschen Sloterdijk. De ondernemers hebben wel hoop, dat het gaan zal met hun exploitatie; de heer G.H. Julius, voorzitter van den raad van administratie der E.S.M., die ons met den heer G.S.de Clercq, secretaris van dien raad, ter plaatse de gelegenheid toonden, vergezeld van den heer J.van Helden, inspecteur van weg en werken der maatschappij, die het werk uitvoerde, dacht zich over een jaar of tien hun terreinen wel bebouwd. Dat is misschien wel wat optimistisch, maar dat deze stadswijk in het polderland een toekomst heeft, dunkt ons wel zeker… 13-08-1908 Het nieuws van den dag: kleine courat. De reclame-tentoonstelling te Arnhem. Uit Arnhem schrijft men ons: Wat bedoelt men met “reclame“-tentoonstelling? Duidelijk is dat niet geworden door de onze, welke deze maand in de Buiten-Sociëteit wordt gehouden. Is elke tentoonstelling niet een reclame-tentoonstelling? Het gezegde “ goede wijn behoeft geen krans “ heeft al sinds lang uitgediend. Het spreekt vanzelf, dat men, wil men concurreeren, met goede waar voor den dag moet komen; maar de kunst is ’t juist, het publiek te doen weten, dat men méé concurreeert. Nu zou men zeggen, dat die kunst de “reclame”-kunst is; en dan zou men onder reclame moeten verstaan, de wijze van verpakking en de wijze van annonceeren, van aan den man brengen. Het komt er voor ’t oogenblik minder op aan wat – welk artikel – er in de verpakking zit, dan wel hoe deze is ingericht; of zij in staat is meer an eenige andere de aandacht tot zich te trekken. Zoo eenvoudig zullen intusschen vele fabrikanten en importeurs het vraagstuk niet vinden. Er zijn er, die de oplossing tevens vonden in de proefondervindelijke beoordeeling – wel wetende, dat niet iedereen, die méé concurreert op de markt, uitgaat van den stelregel, dat men beginnen moet met goede waar aan te bieden. Gecombineerd moeten dus worden uiterlijk en innerlijk. Maar dat doen de inzenders op alle tentoonstellingen! Waartoe dan een speciale “reclame”-tentoonstelling?
We komen terug op het uitgangspunt. Met zulk eene tentoonstelling zou eigenlijk slechts moeten bedoeld zijn, een beeld te geven van wat de sierkunst en het practisch vernuft heden ten dage hebben uitgedacht, om den kooper te overreden, niet altijd bij het oude te zweren, maar ook eens de producten van een nieuwe fabriek, de waren van een nieuwen importeur te beproeven. Voor een deel nu beantwoordt de Arnhemsche tentoonstelling wèl degelijk aan dat doel. Er zijn eenige firma’s, die laten zien op welke wijze voor een artikel reclame kan worden gemaakt. Bijv. de drukkerij “ Senefelder “, te Amsterdam, heeft mooie, smaakvolle modellen voor hen, die cartons of doozen, biljetten of adreskaarten van teekeningen, kunstdrukplaten, enz.wenschen te voorzien…
18-08-1908 Het nieuws van den dag: kleine courant. Reclame-tentoonstelling. De mededeeling van den uitslag der bekroningen op de Internationale Reclame-tentoonstelling werd vooraf gegaan door eene toespraak van den voorzitter der jury, den heer D. Fockema, waarin deze vooral deed uitkomen, dat niet de waren zelf, doch de wijze van reclame-maken punt van uitgang moest zijn, en men dan ook de bekroningen als zoodanig heeft te beschouwen. De uitslag is als volgt: …Tweede prijzen, zilveren medaille: …N.V. Drukkerij “ Senefelder “, Amsterdam, lithografen…. 30-08-1908 De Telegraaf. Advertentie. Op 31 Augustus zullen onderstaande magazijnen, kantoren en winkels gesloten zijn. …Telefoon 108 – Naaml.Venn. Drukkerij Senefelder, Looiersgracht 47, den geheelen dag… 31-10-1908 De Telegraaf. Advertentie. AANBESTEDING. Op Donderdag 12 november 1908, des middags te 12 uur, zal door de Directie der N.V. “ DRUKKERIJ SENEFEDER “ in het gebouw der Maatschappij van Bouwkunst worden aanbesteed: Het maken van een gebouw, bestemd voor Drukkerij, Kantoren enz. aan de Admiraal de Ruyterweg, Gemeente Sloten, N.-H. Het bestek met 6 teekeningen is tegen betaling van ƒ 5.- per stel verkrijgbaar ten kantore der Vennootschap, looiersgracht No. 47. Inlichtingen geven de architecten J.W.F.HARTKAMP. Amsterdam, 31 october 1908. P.H.VAN NIFTRIK. 12-11-1908 Algemeen Handelsblad AANBESTEDINGEN. Door de directie der Naaml. Venn. Drukkerij Senefelder werd onder beheer van den architect J.W.T. Hartkamp aanbesteed: het maken van een gebouw, bestemd voor drukkerij, kantoren enz. aan den Admiraal de Ruyterweg gem. Sloten Noord-Holland. Ingekomen 37 biljetten. Minste inschrijver J.Kraay & Co., Hillegom, ƒ 111,000. 13-11-1908 Het nieuws van den dag: kleine courant. AANBESTEDINGEN. Naaml. Venn. Drukkerij Senefelder (architect J.W.T. Hartkamp) aanbesteed: maken van een gebouw, bestemd voor drukkerij, kantoren enz. aan den Admiraal de Ruyterweg gem. Sloten Noord-Holland. Ingekomen 37 biljetten. Minste inschrijver J.Kraay & Co., Hillegom, ƒ 111,000. 24-11-1908 Algemeen Handelsblad. AANBESTEDINGEN. Het bouwen van de drukkerij Senefelder onder beheer der architecten J.W.F. Hartkamp en P.H. van Niftrik aan den Admiraal de Ruyterweg te Sloten, is opgedragen aan de heeren Jos. Kraaij & Co. te Hillegom. 25-11-1908 De Tijd: gosdienstig-staatkundig dagblad. Hetzelfde artikel als boven. 26-11-1908 Het nieuws van den dag: kleine courant. Hetzelfde artikel als boven.
