Alles in de container. Ai Weiwei tussen de perkjes. Jouw land bestaat niet! Joodse Zilli (6) in Venray. Maastricht als proeftuin

8

maandblad | jaargang 5 | augustus 2011

zuiderlucht Alles in de container Maastricht als proeftuin

Ai Weiwei tussen de perkjes Eminem komt

Jouw land bestaat niet! De shocktherapie van Halbe

Joodse Zilli (6) in Venray

1

www.zuiderlucht.eu

augustus 2011

James Mollison Where children sleep DSM Headquarters Heerlen Until October 2011 DSM Art Collection consists of contemporary painting, sculpture, photography, glass, ceramics and design. The core collection contains more than 600 works of national and international artists.

www.dsm.com

2

www.zuiderlucht.eu

augustus 2011

WC-eenden

Mode met stip Stokstraat 28-32 6211 GD Maastricht T. 043.3216432 www.kikiniesten.nl

MAASTRICHT

HEERLEN

SITTARD GELEEN

Prada, Prada Red Line, Miu Miu, Jil Sander, Marni, Dolce & Gabbana, Balenciaga, Etro, Orson + Bodil, Lanvin, Alaïa, Chloé, Viktor&Rolf, Burberry Prorsum, Dries van Noten, Bottega Veneta, Hogan, Sergio Rossi, Brunello Cucinelli, Tods

“H

et gaat beter dan ooit. Tegelijkertijd zijn we kwetsbaarder dan ooit.” Theatermaakster Romy Roelofsen van Het Geluid heeft aan twee zinnen genoeg om haar positie – en die van heel veel collega’s - te schetsen nu er een nieuw cultuurbestel komt. Het is een paradox die opgaat voor de hele sector: florerend, en tegelijkertijd toe aan een stevige sanering. Al zal de shocktherapie die staatssecretaris Zijlstra voor ogen staat meer kapot maken dan de samenleving lief is. Een ander probleem is de negatieve beeldvorming. Het opzetje van de PVV om kunstenaars neer te zetten als uitvreters die permanent hun hand ophouden bij de overheid, sloeg aan. Aan de andere kant hielp de wijze waarop de sector tegen de bezuinigingen in verzet kwam, ook niet echt. Hoe verzin je het, om een bezuiniging van 200 miljoen euro te betitelen als opmaat naar het einde van de beschaving? Demonstraties kunnen niet zonder retoriek, maar de vanzelfsprekendheid waarmee de sector zichzelf als enige echte cultuurdrager profileert, is lachwekkend. ‘Wie aan het LSO komt, komt aan Limburg’, dreigde het Limburgs Symfonie Orkest toen opheffing nabij leek. Ze zullen daar toch niet écht denken dat de hele provincie in opstand komt als het orkest wordt opgedoekt? Inmiddels is het augustus. De hete lente is afgekoeld, de schreeuw uitgestorven. De professionals likken hun wonden in zonnige oorden, de kunstenaars gooien er in hun ateliers nog een schepje bovenop. Volop ruimte dus voor bezinning: over de positie van de kunsten, en die van de individuele kunstenaars. We hebben er in deze Zuiderlucht vier pagina’s voor gereserveerd. Maar de schermutselingen rond Zijlstra’s shocktherapie hebben ons blikveld niet vernauwd. Zo zagen we de afgelopen maanden het ene na het andere onderzoek over (de noodzaak en locatie van) poppodia voorbijkomen. Eind van het liedje is dat elke stad zichzelf het meest geschikt acht: ‘Wij van WC-eend adviseren WC-eend’. De kerktorenpolitiek floreert als vanouds. Andere kwesties: heeft Maastricht nog wel de potentie van culturele proeftuin die Via 2018 voorstaat, nu door de bezuinigingen projecten worden afgeknepen en de aanpak van de Timmerfabriek opnieuw is uitgesteld? Geeft de Bundesgartenschau in Koblenz een idee van wat Venlo in 2012 met de Floriade staat te wachten? Hoe komt het dat de Nederlandse film op de grote festivals, zoals onlangs Cannes, geen enkele rol van betekenis speelt, terwijl dertig kilometer over de grens de Belgische cinema de ene na de andere prachtfilm aflevert? Verder besteden we aandacht aan oude en nieuwe architectuur, de fotografie van Joel Sternfeld, het oplevend engagement van de kunsten op de Biënnale van Venetië en de verbale vechtsport van hiphop-icoon Eminem die dit jaar slechts één plek in Europa aandoet: Hasselt.

Dorpsstraat Mheer

Heukelom Verbeek landschapsarchitectuur

WIDO SMEETS hoofdredacteur

3

www.zuiderlucht.eu

augustus 2011

HUIS VOOR DE KUNSTEN LIMBURG

OVERAL TE VINDEN!

WWW.HKLIMBURG.NL/MUZIEK

OOK OP 11 SEPTEMBER A.S. TIJDENS HET PARCOURS IN MAASTRICHT MET VRIJTHOF ZINGT EN EEN CONCERT VAN HET LBM JEUGDORKEST.

SALON PARKSTAD #2 de ‘State of the Art’ van de beeldende kunst in Parkstad

elden aanm tot 2011 t p e 2s

Zomer pa

> 11 t/m

Limburg

> 17 t/m

rkfeest V enlo tus

14 augus

Festival tu

21 augus

s

Cultura N ova Zom > 26 augerfestival ustus t/m 4 sep Heerlen tember

4

Voor informatie en aanmelden, stuur een mail naar [email protected]

Bonge rd 18, Heerlen di t/m zo van 11.00 tot 17.00 uur +31(0)45 577 2200 / ww w.schunck.nl

www.zuiderlucht.eu

augustus 2011

De inhoud

8

7 Poppodium

10

7

Pop: meer onderzoeken dan podia

8

Guus Beumer ziet Maastricht als proeftuin

10

Alles in de container

13

Time Out of Mind: Sneuzels

13

Siciliaanse Herinneringen: Nonno

In de proeftuin

14

Wie redt de reputaties in de architectuur? 16 De shocktherapie van Halbe Zijlstra 18

En de kunstenaar, hij ploetert voort

20

Ai Weiwei tussen de perkjes in Koblenz

23 Containers

18

Enkeltje Utopia: Cyberschapen

24

SPREAD: Joel Sternfeld

26

‘t Is niet pluis in de Nederlandse film Han Rameckers

24

29

Contraint was ernstig elitair

30

Wat was in…. juni en juli

32

Jouw land bestaat niet!

37

MIL 11: RJ op zoek naar Lesley

39

De verbale vechtsport van Eminem

40

Hoe de joodse Zilli (6) in Venray belandde

43

ZL-cultuuragenda

32

Pompoenen

26

Verloren werken

44

Inkijk: Baumhaus op het Drielandenpunt

47

Colofon

39

Ex Drummer

Cover: Pascalle Mansvelders, This Town Needs an Enema (Halbe Zijlstra as The Joker). 2011, gemengde techniek op doek, 100 x 100 cm. foto Jacques Peeters. www.pascallemansvelders.nl

5

www.zuiderlucht.eu

Droefheid

augustus 2011

Cultuur is eten en drinken. Al voor E 4 wordt u gevoed.

eur t a on ! d d Worjuist nu

Beeldende kunst, geschiedenis & letteren, monumentenzorg, muziek & theater en natuurbehoud. Het Prins Bernhard Cultuurfonds zet zich in voor cultuur die u raakt. Al vanaf e 4 per maand wordt u gevoed. Ga naar www.cultuurfonds.nl.

6

www.zuiderlucht.eu

augustus 2011

Kerktorenpolitiek

‘Euregionale uitstraling? Hou toch op!’

Het ene onderzoek naar poppodia is nog niet afgerond of het volgende is alweer onderweg. Ondanks de beoogde eensgezindheid van VIA2018 vechten Maastricht, Heerlen en Sittard als vanouds om de kluif. “Uit elk onderzoek kun je tien argumenten halen om een nieuw poppodium te bouwen, en tien om het niet te doen.” door Emile Hollman

E

Eels in de Limburg Zaal in het Heerlense theater. “Dat je eerst een eind over marmer moet lopen, het zij zo.” foto Harry Huijskens

r moet een nieuw Euregionaal poppodium komen met een capaciteit van 1500 bezoekers, zo concludeerden onderzoekers van Berenschot eind vorig jaar in een rapport voor Via2018. De uitkomst was voorspelbaar: je moet immers een volwassen popzaal hebben om in 2018 Culturele Hoofdstad van Europa te worden. De provincie Limburg maakte er een-tweetje van en liet Bureau Signo & S de haalbaarheid van zo’n podium onderzoeken. Vervolgens mocht Joery Wilbers van de Nieuwe Nor in Heerlen de actie afronden door voor Via2018 de Euregionale poppodia in kaart te brengen. Alsof dat nog niet genoeg was, besloot Sittard-Geleen te onderzoeken waar een nieuw poppodium kan komen. Niet zo vreemd dus dat Herman van Asselt van de Stichting Popmuziek Limburg, constaterende dat iedereen

7

als vanouds voor zijn eigen belangen gaat, de betrokkenen binnenkort zal uitnodigen voor een gesprek. Vooral het Signo-rapport heeft de verdeeldheid aangewakkerd, meent hij. “En daar zijn muzikanten en concertbezoekers niet mee gebaat. Ik denk dat de podia juist samen moeten optrekken.” In het Signo-rapport staat dat alleen Aken, Luik en Hasselt poppodia hebben met een regio-overstijgende functie. De Heerlense combinatie Nieuwe Nor (350 bezoekers) en de Limburg Zaal (1250 bezoekers) krijgt de kwalificatie ‘publieksfunctie die voldoet aan de behoefte van de stad’. “Wie had er ooit gedacht dat Eels nog eens in Heerlen zou spelen?”, reageert Joery Wilbers van De Nieuwe Nor fijntjes, verwijzend naar het optreden van de Amerikaanse band Eels in de Limburg Zaal, begin juni. Maar afgezien daarvan vindt hij het idioot om te denken in termen van Euregionale

podia. Wilbers laakt het vertrekpunt van het Signo-rapport. “De verschillen in stijl en smaak tussen de verschillende landen zijn te groot. Laat elke stad in zijn eigen behoefte voorzien, en laten instellingen proberen meer samen te werken.” Volgens Bureau Signo & S is er genoeg draagvlak om – bij voorkeur in Maastricht - een poppodium voor 1500 bezoekers te realiseren, vergelijkbaar met 013 in Tilburg en De Effenaar in Eindhoven. Welke popliefhebber zou niet graag zien dat bands die in Paradiso spelen ook Zuid-Limburg aandoen? Wilbers is liefhebber genoeg om zulke bands te verwelkomen, maar of Maastricht daarvoor de aangewezen plek is? “De popinfrastructuur in Parkstad is behoorlijk compleet. Je kunt je afvragen wat het effect is als je daar een grote zaal tegenover zet in Maastricht. De Muziekgieterij in die stad is te klein en moet opgeschaald worden. Maar als je

www.zuiderlucht.eu

augustus 2011

meteen naar een zaal van 1500 bezoekers gaat, red je het niet. Je moet je publiek opbouwen.” Daar wordt bij de Muziekgieterij (250 bezoekers) heel anders over gedacht. Volgens directeur Wim Smeets past het Signo-rapport prima in de ambities van het Maastrichtse poptempeltje. “Wij zeggen niet dat we een zaal willen voor vijftienhonderd man, maar een zaal tussen de nul en vijftienhonderd man. We krijgen nu vaak aanvragen voor studentenfeesten en tienerdisco’s voor een man of zeshonderd. Die kunnen we goed gebruiken in de exploitatie. Het moet natuurlijk wel een club zijn en geen feestzaal.” En moet die zaal dan een Euregionale uitstraling hebben? “Hou toch op. Als je echt bezoekers vanuit Luik, Aken en Hasselt wil trekken, moet je veel groter denken. En daarvan zegt het rapport ook: vergeet het.” Joery Wilbers denkt dat het aanbod te schaars is. “Als je acht bands zoals Eels per jaar kunt boeken, zou ik zeggen: laat ze in de Limburg Zaal in Heerlen spelen. Dat is weliswaar geen echte popzaal, maar je kunt er wel pop programmeren. Dat je eerst een eind over marmer moet lopen, het zij zo, de herinnering aan het concert hou je toch wel bij je.” Herman van Asselt van SPL denkt dat meer mogelijk is. Hij wijst naar Eindhoven waar de Effenaar en de Philipszaal naast elkaar kunnen bestaan. Nog afgezien van een aantal kleine podia en, op een half uurtje rijden, 013 in Tilburg. Door Via2018 krijgt het debat een Euregionale saus. Smeets is er helemaal niet mee bezig. “Maastricht is een stad van 120.000 inwoners met een veel te klein poppodium. De discussie of een groter podium nu wel of niet opportuun is ten opzichte van Heerlen vind ik onzinnig. In Leiden wordt poppodium LVC opgeschaald van 1100 naar 1500 bezoekers. Denk je dat daar iemand wijst naar het Paard van Troje in Den Haag of roept dat je binnen een half uur met de trein in Amsterdam bent? Er is inmiddels zoveel onderzoek gedaan. Uit elk onderzoek kun je tien argumenten halen om wel een nieuw podium te bouwen en tien om het niet te doen. Ik zeg: een stad als Maastricht kan niet zonder bibliotheek, theater, filmhuis en een poppodium.”

Proeftuin voor een

Tropenjaar

Wat meer nadruk op laten zien en wat minder op maken. Volgens Guus Beumer kan de tijdelijke tentoonstelling Out of Storage in de Timmerfabriek een aanzet geven tot een nieuw denken over cultuur in Maastricht. “Op een heel natuurlijke wijze komt hier de hele museumgeschiedenis van de afgelopen eeuwen samen.” door Paul van der Steen

‘H

et grootste tijdelijke museum van Europa’, trompetterden de eerste berichten over Out of storage enkele jaren geleden. De collectie van het Fonds Régional d’Art Contemporain (FRAC) NordPas de Calais zou een jaar lang te zien zijn in het Eiffelgebouw, de monumentale witte voormalige Sphinx-fabriek op de kop van de Boschstraat in Maastricht. “De claim van het grootste tijdelijke museum was enigszins pedant”, geeft Guus Beumer nu toe, hij wist niet eens of dat wel klopte. “Maar het gaf wel aan dat het een bijzondere museale ervaring zou worden. Het maakte mensen enthousiast.” Het idee ontstond toen de Vlaamse FRAC-directeur Hilde Teerlinck in 2008 een keer gastcurator was bij Marres, waar Beumer directeur is. Maar tussen droom en daad, zo bleek, lag een lange weg. Mensen die in mogelijkheden wilden denken kwamen tegenover mensen en vooral instanties te staan die liever dachten in onmogelijkheden. Als de ene barrière uit de weg leek geruimd, was de andere alweer opgeworpen. Het leegstaande Eiffelgebouw omtoveren in een tijdelijk museum bleek uiteindelijk een brug te ver. De al redelijk gerenoveerde Timmerfabriek aan de overkant van de straat diende zich aan als alternatief. Al kostte verwezenlijking ook daar veel pijn en moeite. Beumer: “Had me een half jaar geleden naar alle frustraties en rampspoed gevraagd en je had een galspuwende gifkikker tegenover je gehad. Nu alles alsnog op zijn plek is gevallen, ben ik milder. Sommige gebeurtenissen waren misschien wel nodig om tot stand te brengen wat nu tot stand is gebracht.” Complimenten wil Beumer wel uitdelen. Hij noemt twee mensen met naam en toenaam “vanwege de wijze waarop zij zich met het project hebben willen engageren”: de voormalige Maastrichtse cultuurwethouder Jean Jacobs en Huub Smeets van Maastricht Culturele Hoofdstad 2018. “Hun strategische en politieke kennis was zeker toen de crisis in volle hevigheid losbarstte onontbeerlijk. Ze hadden het vermogen om zaken te voorzien: weet dat dit gaat gebeuren, let daar op.” Alle lof ook voor FRAC-directeur Hilde Teerlinck: “Zij heeft drie jaar lang gehoord dat het goed zou komen en is er wonderbaarlijk genoeg ook steeds in blijven geloven dat het goed zou komen. Anderen hadden al lang hun

8

eerdere toezeggingen ingetrokken.” Beumer heeft een tropenjaar achter de rug. Hij was curator van de Nederlandse inzending voor de Biënnale in Venetië, duwde en trok eindeloos voor Out of Storage en bleef ondertussen – een mens zou het bijna vergeten - gewoon directeur van NAiM/ Bureau Europa en Marres, twee cultuurinstellingen in Maastricht. Als hij voorgaat tijdens een rondleiding door de Timmerfabriek, lijkt de vermoeidheid nog geen vat op hem te hebben. Hij struikelt bijkans over zijn eigen enthousiasme. “Misschien komt de klap nog, als het wat rustiger wordt.” Ook al was het Eiffelgebouw misschien niet echt het grootste tijdelijke museum van Europa geworden, het had volgens Beumer gegarandeerd ooh- en aahuitroepen opgeleverd vanwege de oneindigheid van de ruimtes. “De Timmerfabriek dwingt dat niet af”, constateert hij al rondwandelend. “Dit gebouw heeft een heel ander soort maatvoering en roept geheel eigen problemen op. Met zoveel verschillende ruimtes heb je bijvoorbeeld dagelijks een stuk of twintig suppoosten nodig. Dat hebben we nu uiteindelijk ondervangen door de generositeit van een gigantisch leger aan vrijwilligers, die de bezoekers ontvangen en een oogje in het zeil houden. Maar ook inhoudelijk stelt de Timmerfabriek andere eisen. Hele grote installaties raak je er moeilijker kwijt; je moet in de Timmerfabriek heel precies nadenken over elk gebaar, omdat daar alles wordt gezien en gelezen, in tegenstelling tot het Eifelgebouw waar alles door de schaal oplost.” Bij het nadenken over en het inrichten van Out of storage verraste de Timmerfabriek hem wel. “Op een heel natuurlijke wijze komt de hele museumgeschiedenis van de afgelopen eeuwen er in samen. En dat is mooi als verzamelingen en de notie van collectiemobiliteit tot je thema’s als instelling behoren. De Regoutvilla en de voormalige showroom hebben veel weg van het negentiendeeeuwse museum met kabinetten, een erezaal en natuurlijk licht van boven. Andere delen van het gebouw roepen associaties op met de twintigste eeuw, met de Rietveldvleugel van het Stedelijk Museum in Amsterdam en museum De Pont in Tilburg. Op de begane grond zijn er de hoge industriële ruimtes die wat depotachtigs hebben. Ze doen denken aan het

www.zuiderlucht.eu

museummodel van de eenentwintigste eeuw; het publieke depot zoals de Schaulager in Basel.” FRAC-directeur Teerlinck is tevreden met de Timmerfabriek. “Voor haar betekent het meer rust. Qua brandveiligheid en bescherming tegen diefstal is het hier beter voor elkaar.” Bij Beumer zelf zie je nog altijd de lichtjes in de ogen aangaan als het Eiffelgebouw ter sprake komt. De geestdrift, de liefde voor het kolossale fabriekspand is er nog altijd bij hem. “Een tentoonstelling daar zou toch mooi zijn. Niet heel snel. Dat moet ik mezelf en ook de andere mensen niet aandoen. Maar misschien over vier, vijf jaar.” Bovenop alle organisatiedrukte van de afgelopen tijd waren er ook andere zorgen. Weekblad Vrij Nederland verraste hem in mei met een weinig vleiend artikel onder de kop ‘De koopman van Venetië’. Beumer zou bij het verdelen van opdrachten wel erg vaak bij hetzelfde kringetje van mensen uitkomen, in veel gevallen zelfs bij het bureau EventArchitectuur van zijn levenspartner Herman Verkerk. Riekte dat niet naar bevoordeling? Dagblad De Limburger meldde dat er een gemeentelijk onderzoek zou worden ingesteld. Beumer ontkent dat er sprake is van een onderzoek, de gemeente bevestigt dat. Woordvoerder Peter Pluymen: “Bij ons was vanaf het begin bekend dat hij veel met Verkerk samenwerkte. Net als bij het bestuur van Marres, dat als eerste verantwoordelijk is. We krijgen elk jaar een financiële verantwoording van zowel Marres als Bureau Europa, en die hebben nog nooit geleid tot opmerkingen. Bij ons is geen enkele aanleiding geweest om die stukken te gaan uitvlooien.”

D

aarnaast is misschien ook de vraag gerechtvaardigd of Beumer het als kunstpaus in Maastricht niet te veel buiten Limburg zoekt. Zelf vindt Beumer van niet. “Er zijn al vier, vijf instellingen bezig met het aanleggen van een Limburgse collectie. Bovendien zijn er verschillende instellingen in Maastricht alleen al die lokale kunstenaars tonen. Mijn opdracht en taak als landelijke instelling- en de daaraan verbonden financiering - is allereerst internationale ontwikkelingen te laten zien. Wel vind ik het interessant om je als instelling te buigen over het idee van het lokale. Wat betekent dat vandaag, met aan de ene kant regiovorming op Europees niveau en aan

augustus 2011

nieuw Maastricht ‘Ik hoop op een zeker zelfbewustzijn van de stad’

Guus Beumer: “Mijn opdracht is om internationale ontwikkelingen te laten zien.” foto Perry Schrijvers

de andere kant steeds verder uitdijende netwerken op een meer globaal niveau.” Tegelijkertijd wil Beumer in Marres de plaatselijke cultuur bevragen. “Ons huidige project, A Common Dialect, neemt het idee van ‘de school’ onder de loep: de Tilburgse School en de Leipziger Schule als een model van samenwerking tussen kunstenaars.” Gevraagd naar een mogelijke Maastrichtse School neigt hij naar een ontkennend antwoord. “De meeste Maastrichtenaren komen van elders. De meeste kunststudenten zijn buitenlanders. Maar ook in een transitohaven moet je het belang van een plek onder de aandacht kunnen brengen. Alles is vandaag de dag tijdelijk, maar ook tijdelijkheid heeft blijvende consequenties en dat vereist onze aandacht!” De tijdelijke tentoonstelling in de Timmerfabriek moet in de ogen van Beumer wat blijvends teweeg

9

brengen. ‘Provisoire & définitif’, zoals het blauwe neon op het gebouw bloklettert. “Ik hoop op een zeker zelfbewustzijn van de stad, dat nodig is om de kandidatuur voor culturele hoofdstad in 2018 binnen te slepen. Creatieve industrie is het modewoord van nu, waarbij de meeste mensen een beeld hebben van een soort sexy machine die nieuwe activiteit creëert. Maar misschien moet het uitgangspunt wel heel anders zijn. De meeste culturele projecten gaan nu uit van productie en reproductie, maar zou Maastricht het niet meer moeten zoeken in presentatie en representatie?” Beumer doelt op projecten met specifieke functies die van belang kunnen zijn voor het lokale kunstklimaat. “In zo’n project zouden lokale kunstenaars in een internationale context kunnen worden gepresenteerd. Dat sluit ook nauw aan bij

www.zuiderlucht.eu

het DNA van een stad die niet alleen kan buigen op achttien miljoen bezoekers per jaar, maar ook op partijen als de faculteit Culturele Wetenschappen, het Restauratie Atelier Limburg en de Jan van Eijck Academie. De stad heeft veel potentie, niet alleen door de verscheidenheid aan toplocaties, maar ook door de diversiteit aan partijen. Van dit netwerk maakt het culturele veld nog te weinig gebruik. Instellingen als Intro in Situ en het Huis van Bourgondië doen al mooie dingen op dat vlak. Doordat ze juist buiten de eigen locaties opereren, zijn zij per definitie op zoek naar partnerships. Maar er kan nog zoveel meer, als wij het belang van een instelling willen zien die verder gaat dan het bespelen van de eigen locatie.” Out of storage t/m 18 december in de Timmerfabriek Maastricht. www.outofstorage.nl

augustus 2011

Van linksboven, met de klok mee: Eco 540-dwelling (2009), ecologisch woonhuis van Jason Welty in Tampa (VS); Container House for Artist (2010) van Massimiliano Fuksas; West Melbourne Residential Tower (2011) , appartementencomplex van Phooey Architects; Katrina House (2011) in New Orleans (VS), ontwerp van Graft voor herhuisvesting na de orkaan Katrina.

10

www.zuiderlucht.eu

augustus 2011

Alles in de container

Fetisj

Een container is veel meer dan een standaard vrachtkist waarmee je – bijvoorbeeld – 10.000 spijkerboeken goedkoop kunt vervoeren. Slimme architecten maken ontwerpen die de onbeperkte mogelijkheden laten zien van de stalen box. In een expositie in Düsseldorf spatten ideeënrijkdom en ontwerpplezier van de muren. door Wido Smeets

H

et verhaal dat de Venlose ‘containerkoning’ Hai Berden ooit zelf kantoor hield in een container, is apocrief. Het eerste onderkomen van zijn bedrijf, midden jaren tachtig, was een portakabin. Geen klassieke container dus, maar als mobiele kantoorunit wel een succesvolle imitatie van het concept. Dat zijn in 1985 opgerichte containerbedrijf Seacon Logistics vanaf het begin een succes was, komt omdat Berden als een van de eersten begreep dat voor de overslag van containers het achterland een betere plek is dan de zeehavens. “Je zit er dichter bij de klant. Die vindt het prettig als hij grip heeft op de lading en direct contact heeft met de vervoerder.” Het idee komt uit Japan. “Daar eisen bedrijven van hun logistieke dienstverleners dat ze binnen een bepaalde afstand zitten.” De geschiedenis van de container, een Amerikaanse vinding uit 1956, is een van de grote succesverhalen uit de naoorlogse economie. Maar liefst 95 procent van de huidige wereldhandel maakt gebruik van containers, waarvan er dertig miljoen permanent onderweg zijn op zee, over land en via het spoor. En dan hebben we het nog niet over de miljoenen afgeschreven vrachtkisten (zou dat niet een passende vertaling zijn?) die ergens ter wereld een tweede leven hebben gekregen als opslag, als woning, als etalage, als winkel, als kantoor, als wat niet al. Het zakelijk succes van Hai Berden is ondenkbaar zonder de 20-voets zeecontainer. Een kwart eeuw na de oprichting van het inmiddels wereldwijd opererende Seacon Logistics is hij een man in bonis – maar niet in ruste. Onder zijn regie, als voorzitter en hoofdsponsor van VVV Venlo, verrijst in 2013 in Venlo een nieuw, multifunctioneel voetbalstadion. Het is jammer dat in het ontwerp van dat stadion nergens wordt verwezen naar de container, als basis van Berdens zakelijk succes en als symbool van Venlo als logistiek centrum. Ook in de voorbereidingen van de wereldtuinbouwtentoonstelling Floriade 2012 ontbreekt de container als metafoor. Dat is even spijtig als onnodig. Sinds de jaren negentig hebben architecten, stedenbouwkundigen, kunstenaars, vormgevers en marketeers ontdekt dat je met de gestandaardiseerde vrachtkist van 6,06 x 2,44 x 2,59 meter veel méér kunt dan goederen (bijvoorbeeld 10.000 spijkerbroeken of 20.000 horloges in cadeauverpakking) vervoeren. Juist de beperkingen van de container vormen een onuitputtelijke bron van inspiratie, zo blijkt

11

uit de tentoonstelling Container Architektur in NRWForum in Düsseldorf. Een oproep via Twitter over containerarchitectuur leverde een lawine van reacties op met – deels uitgevoerde – ontwerpen. Het idee heeft geresulteerd in een caleidoscopische expositie met 144 ontwerpen, waarvan twaalf als model op schaal. Losgezongen van de oorspronkelijke functie blijk je met een container veel meer kanten op te kunnen dan bedenker Malcolm McLean in 1956 had kunnen bevroeden. De container als symbool van onze geglobaliseerde, nomadische wereld komt tot ons via reportages over hulpverleners van VN en Rode Kruis, wier werk ondenkbaar is zonder containers, en in de beelden van omgekomen illegalen in een afgesloten zeecontainer op een anoniem parkeerplaats: berichten uit de wereldomvattende volksverhuizing waar we zowel getuige als onderdeel van zijn. De toepassingen van de container, ook in materiaalgebruik, zijn legio. Je kunt erin wonen: voor 3000 euro heb je vijftien vierkante meter woonruimte tot je beschikking. Van het Nederlandse architectenbureau MVRDV kennen we ContainerCity uit 2002, een nooit uitgevoerd plan voor een uit 3500 containers opgebouwd stadsdeel met woningen, kantoren, hotels, winkels en galeries. Hun Britse vakbroeders van Nicholas Lacey and Partners slaagden wel, zij het in veel bescheidener opzet: hun veelkleurige Container City II in Londen, 22 studio’s op vijf verdiepingen, is bijna tien jaar in gebruik. In Australië realiseert Phooey Architects op dit moment de West Melbourne Residential Tower: veertien verdiepingen met 1- en 2-kamerappartementen. Maar het zijn zeker ook de uit containers samengestelde, niet zelden aan het water gesitueerde villa’s die de fantasie prikkelen – de meesten staan in de VS, waar de containerarchitectuur verder is dan in Europa. Zo leverde de wederopbouw van New Orleans na de orkaan Katrina in 2005 een boost aan nieuwe ontwerpen van containerwoningen op. Dat containerarchitectuur gepaard gaat met grote aantallen, is een misverstand. De Duitse kunstenaar Markus Lüpertz ontwierp zijn eigen atelier en doopte het Containerburg. De Italiaanse architect Massimiliano Fuksas ontwierp een woon-werkatelier in de vorm van een L: een staande en een liggende veertig voets container. Vakantiehuizen, strandpaviljoens, musea, theaters, gezondheidscentra, een zeewaardig vlot, een kerk, een stadion voor straatvoetballers, een hufterproof jongerencentrum (in Keulen) en een mobiel

www.zuiderlucht.eu

gerechtsgebouw – en geloof me, dit is niet meer dan een greep - hebben de container als basisvorm. Ook kunstenaars en marketeers voelden zich uitgedaagd. De Vlaming Luc Deleu liet in 1990 een uit twee containers bestaande brug over een kanaal in Hoorn leggen, en is bekend vanwege zijn containersculpturen. En omdat de container als fetisj van de moderniteit en symbool van onze nomadische wereld overal wordt herkend, presenteerde Volvo enkele jaren geleden zijn nieuwe automodellen in een containerpaviljoen, stuurde Puma in 2009 een uit 24 containers bestaande supershop de wereld over, bouwde kledingmerk Tommy Hilfiger een showroom in Berlijn, en liet de hippe tassenfabrikant Freitag in Zürich een kantoor annex winkel assembleren uit hergebruikte (het handelsmerk van het bedrijf) containers. In al zijn toepassingen is de container flexibel, ongebonden, uniform, goedkoop, herkenbaar en overal inzetbaar. Dat de architectuur zich over zo’n gestandaardiseerd massaproduct heeft ontfermd, lijkt in strijd met de traditionele beroepsopvattingen over originaliteit, maatwerk en genius loci. Maakt de architect die zich hiermee inlaat, zichzelf op termijn niet overbodig? De expositie in NRW-Forum levert, in al haar bonte veelzijdigheid, op die vraag een ontkennend antwoord. Bovendien maakte de drang naar uniformiteit lang voor de introductie van de container al haar intrede in de architectuur. Vanaf de jaren twintig zocht de modernistische avantgarde het in industrialisatie en standaardisatie, mogelijk gemaakt door nieuwe technologische ontwikkelingen. De Bauhaus-leraren met hun vormenleer en Le Corbusier met zijn Modulor waren in wezen bezig met rationalisatie en uniformiteit. Het door hun ingezette denken heeft de afgelopen halve eeuw te vaak geresulteerd in smakeloze massaproductie en stedenbouwkundige blunders van formaat. Nergens voor nodig, zo leert de expositie in NRW-Forum, waar de ideeënrijkdom en het ontwerpplezier van de muren spatten. Slimme en eigenwijze architecten kunnen als geen ander omgaan met beperkingen en uniformiteit. Om het met een allesverpletterend, klassiek Duits cliché te zeggen: In der Beschränkung zeigt sich der Meister.

Container Architectur. Van 8 juni t/m 4 september in NRW-Forum Düsseldorf. www.nrw-forum.de

augustus 2011

zuiderlucht

voor alle abonnees van

interesse?

een maand gratis naar il fiore

welkomstgeschenken

zuiderlucht

043 3261808 (maastricht) of 0475 33 33 70 (roermond) www.ifhc.nl (alleen voor niet-leden van il fiore)

Boek Enkeltje Utopia van Wido Smeets, Rowland Jones Matchbook en 10% korting op wijnen van Vin Munnen www.zuiderlucht.eu/abonnees

INTERNATIONAAL THEATERFESTIVAL OP BUITENGEWONE LOCATIES IN ZUID-LIMBURG

26 AUG t/m 4 SEP 2011 met o.a. Slava, Voalá Project, Les Commandos Percu, Les Ballets C de la B, Laika & Circo Ripopolo, Ultima Vez /Wim Vandekeybus, Compagnie des Quidams, Theater Tuig, Janne Desmet / Huis van Bourgondië, Young Gangsters, Graham Dean & David Rhodes, Station Zuid, intro in situ, Hoge Fronten / Lieke Benders, Ilay den Boer, Toneelgroep Maastricht, VIA2018 en vele anderen.

WWW.CULTURANOVA.NL

CN_adv_Zuiderlucht_2011.indd 1

12

11-07-11 18:15

www.zuiderlucht.eu

augustus 2011

TIME OUT OF MIND 25

siciliaanse herinneringen

Leon Verdonschot en Wido Smeets wisselen van gedachten over ontwikkelingen in de popmuziek. Over de zin en onzin van interviews. “We zijn niet arrogant. We denken alleen dat we de beste band van de wereld zijn.”

Nonno

Sneuzels V

A

anity Fair, het beste tijdschrift ter wereld, zette in februari Justin Bieber op de cover. Het werd de slechtst verkochte Vanity Fair in twaalf jaar. En het was nog een goed verhaal ook. People, een van de grootste bladen in de VS, zette Bieber ook op de cover. Het kostte ze een kwart van hun lezers. Zelfs de Teen Vogue, toch een tijdschrift waarvan de doelgroep lijkt te overlappen met die van Bieber, moest een cover met de tienerzanger bekopen met een forse oplagedaling. Kennelijk is Justin Bieber voor veel mensen, verspreid over volstrekt verschillende delen van de samenleving, een reden om een blad niet te kopen. Ik vroeg me af of er artiesten zijn wier aanwezigheid in een blad reden zou zijn om het te boycotten. Ik kan er geen een noemen, eigenlijk. Er zijn wel artiesten van wie ik de interviews niet meer lees. Niet omdat ze altijd hetzelfde zeggen – dat deed Harry Mulisch ook, en elk interview met hem las ik– maar omdat datzelfde zo oninteressant is. De mening van Lenny ‘Peace!’ Kravitz over wereldvrede – nee, dank u. Anouk over foute mannen – ik weet het nu wel, word dan gewoon eens verliefd op een vent die deugt. Marco Borsato over zijn zaken, War Child, zijn nieuwe album, over wat dan ook – ik heb nog nooit een zin uit zijn mond gehoord die niet klonk naar een matige marketeer. Aan de andere kant zijn er ook artiesten voor wie ik ieder blad blind zou kopen, zelfs de Teen Vogue. Springsteen, Tom Waits: nog nooit een interview met hen gelezen waar niet minstens vijf mooie zinnen of lessen in stonden. Gene Simmons, Steve Tyler, Alice Cooper, Sammy Hagar: hardrocksterren sinds de jaren zeventig die snappen dat alles entertainment is, ook het geven van interviews. Lou Reed, Lemmy: amusant als ze er zin in hebben, maar nog amusanter wanneer ze chagrijnig zijn, en dat is gelukkig vaak zo. Maar mijn favoriet is Noel Gallagher. Hij is een standup comedian in het lichaam van een muzikant. De man die ooit over de Backstreet Boys zei “They should be shot”, over zijn broer “He’s like a man with a fork in a world of soup” en over zijn band: “We’re not arrogant, we just believe we’re the best band in the world.” Binnenkort komt het debuutalbum van zijn nieuwe band uit. Ik verheug me er nu al op. Niet vanwege de muziek, maar vanwege de interviews die hij gaat geven.

ha, de Bieber-mania is kennelijk uitgewerkt. Dat kan slechts één ding betekenen: dat de volgende geplugde puber er weer zit aan te komen. Ook hij zal de covers van Vanity Fair en Teen Vogue halen, om een jaartje later roemloos te worden afgevoerd. Hopelijk loopt het niet zo beroerd met hem af als met de meeste van zijn voorgangers. Zag laatst een fragment van een optreden uit 2010 waar David Cassidy (de Justin Bieber van veertig jaar geleden) I Think I Love You zingt. Er was zelfs publiek op afgekomen, dat wil zeggen, alleen de eerste rijen kwamen in beeld. Daar stonden vrouwen, vijftigers met een kilootje meer, met de armen in de lucht mee te deinen. Laatst kreeg ik foto’s onder ogen van mijn neefje van zeven wiens prachtige blonde krullen waren gerestyled (in dit geval: platgestreken met een stijltang) tot zo’n sluik emokapsel - om te lijken op Ralf Mackenbach, de winnaar van het Junior Eurovisie Songfestival 2010. Prachtige foto’s, waar ik erg triest van werd. Ik weet dat kinderen van die leeftijd zich graag identificeren met hun idolen, maar waarom zo’n geboetseerde sneuzel van zo’n nep-event? Is alles entertainment? De (pop)muziek is allang opgeslokt door de amusementsindustrie, en de meeste popsterren gedragen zich ernaar. Alle interviews met hen kun je overslaan – de echte groten (die zich aan alle wetten onttrekken) uitgezonderd. Het zijn ook geen interviews, het zijn met ieders medeweten in scene gezette prstukjes. Ook op andere terreinen merk ik dat ik interviews steeds vaker oversla. Laatst bladerde ik op een zondagavond de kranten van dat weekend terug om te checken hoeveel interviews ik daadwerkelijk had gelezen. Het waren er twee: met Joop Schafthuizen (de weduwnaar van Gerard Reve) en Thekla Reuten, de actrice. Ik kan er me nog weinig van herinneren, ondanks de hilarische onzin die Schafthuizen, alias Matroos Vos, weer ten beste gaf. Het interview dat deze zomer het langst bij me bleef hangen, was dat met Maxime Verhagen in Volkskrant Magazine. Nu is Verhagen álles behalve rock ‘n roll, maar een minister die spiekbriefjes gebruikt tijdens een vraaggesprek, da’s best stijf. Net als zijn gespeelde verbazing toen hij vernam dat Nederlanders hem de minst betrouwbare politicus van het land vinden; er gaat niets boven CDA-humor. “Feeding ducks in the park and wishing you were far away. That’s entertainment”, zong Paul Weller in 1980, toen nog in The Jam.

LEON VERDONSCHOT

WIDO SMEETS

13

www.zuiderlucht.eu

W

e hebben ons huis op Sicilië niet zelf ontdekt. Dat hebben vrienden voor ons gedaan. Ze stuurden ons foto’s van verschillende panden via e-mail en daar hebben we uiteindelijk begin 2006 een huis uit gekozen: groot, buiten de stad, tegen de heuvels en met een gigantische hoeveelheid grond. De zee in de verte. We hebben het meteen laten vastleggen, bang als we waren dat iemand anders het voor onze neus zou wegkapen. In mei gingen we voor een langere periode naar Sicilië om alles definitief te regelen. Meteen na onze aankomst reden we naar het huis en toen we het voor de eerste keer echt zagen liggen, wisten we dat we de goede keuze hadden gemaakt. Sleutels hadden we nog niet, dus hebben we alles door de tralies van het hek bekeken. Het was adembenemend mooi. Terwijl we daar zo stonden, stopte een oud autootje bijna midden op de weg. Er stapte een lange, broodmagere, oude man met één tand in zijn mond uit en hij begon meteen tegen ons te schreeuwen. Wat hij zei begrepen we niet, maar aan zijn gezicht te zien waren het geen vriendelijke woorden. Pas later werd ons duidelijk wat er aan de hand was. De oude baas woonde tegenover onze vrienden en hij was het die de tip gegeven dat dit huis te huur stond. Op Sicilië is dan gebruikelijk dat de eigenaar een soort tipgeld geeft aan degene die het huis aan de man weet te brengen. En dat tipgeld had onze huisbaas, Totò Ruiz, niet of in onvoldoende mate betaald. Later leerden we de oude man zo goed kennen dat we hem nonno mochten noemen, opa dus. Hij woonde met zijn vrouw, hun dochter en hun schoonzoon in een huis waarvan vooral het kleine keukentje als leefruimte werd gebruikt. Al snel na onze definitieve aankomst op Sicilië belandde nonno voorgoed in bed, waar hij alleen in de zomermaanden af en toe uitkwam op momenten dat er mensen op bezoek kwamen. Dan zat hij buiten aan tafel, en zodra hij mijn vrouw zag glunderde hij van oor tot oor en begroette haar als ‘la bella signora’ met twee uitbundige zoenen. Volgens zijn dochter leed hij aan depressiviteit, en, voegde ze eraan toe, “hij is bang om dood te gaan”. Terwijl ze dat zei hoorden we vanuit de slaapkamer zijn klagerige maar nog altijd dwingende stem: “Non lasciate mi, non lasciate mi” (Laat me niet alleen). Het was hartverscheurend en komisch tegelijk. Hoe zou het nu met hem zijn? Het zou me niks verbazen als hij in de schaduw voor zijn huis zit, broodmager, scheldend op alles en iedereen, maar van binnen juichend dat hij toch maar weer een jaar heeft volgemaakt. Houden zo, nonno, laat je niet kisten. PIETER BEEK

augustus 2011

Reputaties tellen

Architectuurcrisis

De economische crisis houdt stevig huis onder architecten. Ook AMA, het bureau van Arno Meijs, moest eraan geloven. Vorige maand ging het bedrijf failliet. Een gesprek met Arno Meijs en Roel Graven over de ondergang, de doorstart, prijsvechters, dure cadeautjes en revolutiebouw. door Paul van der Steen

G

een architect ontkomt aan de crisis. De concurrentie is moordend, en reputaties bieden geen enkele garantie. Kleine bureaus, zelfs eenpitters, gaan er bij inschrijvingen steeds vaker met de hoofdprijs vandoor. Architect Arno Meijs: “Vijftig kantoren die inschrijven op één project. Dat komt voor. Net als bureaus van grote naam en faam die in dat soort gevallen op de 43e plaats eindigen.” Opdrachtgevers kijken naar het bedrag onder de streep. Dat telt. Meijs: “Met ons ontwerp voor Entre Deux, het winkelcentrum in Maastricht tussen Markt en Vrijthof, hebben we tot in Amerika prijzen gewonnen. Maar voor die lof koop je in de huidige marktsituatie weinig tot niets. Ik geef een voorbeeld zonder het betreffende project nader te omschrijven: voor een ingewikkelde klus waar veel ervaring nodig was, schreven wij in met een in onze ogen zeer scherpe prijs van 1,8 miljoen euro. Het winnende bureau kon het tegen vier ton aannemen.” Plots was daar in juni de onheilstijding: Arno Meijs Architecten (AMA) in Maastricht was failliet. Oprichter Arno Meijs. “We wilden goed voor ons personeel zorgen. Op basis van onze kredietafspraken met de banken was het onzeker geworden of we de lonen en vakantiegelden nog wel konden uitbetalen.” Meijs (70) verwierf landelijke bekendheid met onder meer ontwerpen voor het Circus Theater in Scheveningen, het Nieuwe DeLaMar in Amsterdam en het Beatrix Theater in Utrecht. In Limburg kan niemand om Meijs’ projecten heen. Een kleine greep: winkelcentra als Entre Deux, Corio Centre in Heerlen, de Roersingel in Roermond, kantoren als dat van de Kamer van Koophandel en van Vodafone (naast en onder de Kennedybrug), woningen in Maastrichtse buurten als Amby en Hazendans en hotels als Apple Park en Hotel Maastricht. In feite was 2008 het annus horribilis voor de AMA Group. Musicalproducent Stage Entertainment zegde de samenwerking op en Joop van den Ende trok zich terug uit Living City, omdat twee commissarissen betrokken zouden zijn bij een omvangrijke bouwfraudezaak. Het betekende het einde van een aantal theaterplannen, onder meer voor een musicaltheater in Maastricht. Daar bovenop kwam in het najaar van 2008 de financiële crisis. Meijs, al 44 jaar actief als zelfstandig architect, maakte al eens een flinke dip in de architectuurwereld mee: begin jaren tachtig. “Maar toen was het toch anders. We konden volstaan met het terugbrengen van het personeelsbestand en het verleggen van de focus. De klad kwam in de kantoorgebouwen, de hotels, de plannen voor het MECC werden even stilgelegd. Door met het bureau meer aan woningbouw te gaan doen, viel dat voor een belangrijk deel op te vangen. Nu is de terugloop in de opdrachten vrijwel over de hele breedte. Er is bijna geen sector op te noemen, die eraan weet te ontsnappen.”

14

Vier projecten van Arno Meijs Architecten: DeLaMar-theater Amsterdam (linksb

Het zware weer vanaf 2008 noopte de AMA Group tot zelfonderzoek. Had het kantoor het ergens laten liggen? Nauwelijks, luidde de conclusie. Het kantoor was breed actief: theaters, hotels, kantoren, winkelcentra, woningen, zelfs chemische fabrieken. “Eigenlijk zagen we maar één sector waar we ons te weinig hadden laten zien: de zorg. Daar zijn we vanaf dat moment ook actief geworden.” Het baatte niet. Het aantal medewerkers daalde van 43 naar 13 in een periode dat de markt onherkenbaar veranderde. “In het verleden werden opdrachten vaak gegund op basis van de kennis die je meebracht en de naam van je bureau”, zegt mede-directeur Roel Graven. “De concurrentie bestond dan uit drie, vier andere kantoren van vergelijkbare kwaliteit. Nu doet vrijwel iedereen mee: rijp en groen. Wat telt, is wie zich als de meest voordelige aanbieder presenteert. Opdrachten verdien je op basis van een puntentelling. Die wordt inmiddels voor de helft bepaald door de prijs en het honorarium. Naar visie, referentieprojecten en kwaliteit wordt veel minder gekeken.” AMA deed noodgedwongen mee aan het nieuwe spel, werd net als alle anderen een beetje prijsvechter. “We zijn nooit onder de kostprijs gedoken”, verzekert Graven. “De prijzen bleven redelijk. Wel gaven we flinke kortingen.” Maar de concurrentie calculeerde scherper, veel scherper. Op den duur, meent Meijs, leidt dit soort praktijken tot revolutiebouw, architectuur van B-kwaliteit of zelfs nog minder. “Natuurlijk bestaat er een relatie tussen een architectenhonorarium en dat wat er uiteindelijk wordt neergezet. Het beknibbelen

www.zuiderlucht.eu

augustus 2011

niet meer

‘Crisis leidt tot betere architectuur’ Ja, het is crisis in architectenland. Maar Niek Bisscheroux, directeur van de Academie van Bouwkunst in Maastricht, weigert te spreken van verwording van het vak. Hij houdt eerder rekening met het tegendeel. Maar, zegt hij, als het zwaarste weer straks wegtrekt, is het beroep van architect wel fundamenteel veranderd. “Die analyse hebben wij op onze academie anderhalf jaar geleden al gemaakt. Dat heeft ertoe geleid dat we ons curriculum hebben aangepast. Architecten moeten meer dan vroeger zelf het initiatief nemen, zelf verleiden, zelf het geld bij plannen zien te verzamelen. Ze presenteren daardoor minder voor projectontwikkelaars en vaker voor leken, die wat minder goed een tekening kunnen lezen.” Bureaus worden kleiner en architecten gaan steeds meer opereren als eenlingen, signaleert Bisscheroux. “Ze pakken zich samen per project, soms voor wat langere tijd. Verbanden ontstaan via het net en er kan zomaar een vreemde eend in de bijt zitten, bijvoorbeeld een theoloog.” De 51 studenten van de Maastrichtse Academie combineren leren met werken in de beroepspraktijk. “Het vinden van plekken voor ze, kost, door het kleiner worden van de kantoren, meer moeite. Maar het lukt, ook omdat we uit kunnen wijken naar bureaus in de Euregio.” Volgens Bisscheroux gaan jonge architecten veel soepeler om met de veranderde werkomgeving dan de grote kantoren. Die worstelen met de situatie. “Het kantoor van Arno Meijs – ik heb er twintig jaar geleden even gewerkt - was wel erg afhankelijk van een aantal vaste opdrachtgevers. Eerst was er hotelier Benoit Wesley, via hem haalde hij Joop van den Ende binnen, via Van den Ende kwam de theaterwereld.” In tegenstelling tot Arno Meijs, die op termijn vreest voor kwaliteitsverlies, verwacht Bisscheroux dat de crisis uiteindelijk tot betere architectuur leidt. “Als de architect zijn plannen meer zelf gaat trekken, is de kans groter dat er gebouwen komen te staan, die over twintig jaar ook nog hun waarde hebben.”

boven en rechtsonder), Vodafone Maastricht (rechtsboven) en de Kamer van Koophandel in Maastricht. foto’s AMA

gebeurt over de volle breedte: minder aandacht voor esthetiek, minder detaillering, bezuinigen op de bouwbegeleiding, werktekeningen die worden uitbesteed aan niet-architecten.” Ook stedenbouwkundige plannen boeten in aan kwaliteit. Meijs en Graven werken in een kantoor aan de Fort Willemweg in het hart van Belvédère, dat een inbreidingsproject van ongekende omvang zou worden maar nu vrijwel terug is bij af. Meijs: “Hoogwaardige plannen maken op sommige plekken al plaats voor woonboulevardachtige toestanden. Maar je moet wat, als je wil dat er überhaupt iets gebouwd gaat worden.” Graven: “In tijden van crisis zou het wel mooi zijn als niet zoals destijds met Céramique meer dan de helft van de opdrachten naar buitenlandse architecten gaat.” In voorbereidende fasen is het voor architecten vaak kiezen of delen. De opstelling van projectontwikkelaars en pensioenfondsen raakt in sommige gevallen rechtstreeks het eergevoel van de vakman Meijs. “De laatste jaren maken we het mee dat ze ons vragen voor een plan, maar dat ze tegelijkertijd aangeven dat we mee mogen doen op een no-cure-no-pay-basis. Bij een beetje project praat je dan over een cadeau van veertig- tot zestigduizend euro, want dat kosten de tekeningen met een bijbehorende stedenbouwkundige visie en een stuk gebiedsontwikkeling. Ik vertel het wel eens aan de accountants en andere adviseurs waar we mee werken, maar ik

15

krijg het ze niet echt uitgelegd. Zij sturen rekeningen op uurbasis, zoals de bakker de kosten van zijn brood verdisconteert in zijn prijs.” De malaise wordt breed gevoeld, bevestigt een woordvoerder van de Bond van Nederlandse Architecten (BNA). De sector is minstens een derde van het aantal arbeidsplaatsen kwijtgeraakt. Van de 1450 leden gingen er vorig jaar tien failliet. Dit jaar is AMA het derde kantoor dat omviel. Roel Graven, bestuurslid van de BNA, kring Zuid-Limburg, verwacht dat het faillissement van AMA niet het laatste bankroet is. “Grote bureaus krimpen heel sterk in. Wat overblijft zijn heel veel kleinere kantoortjes, plus zzp’ers en freelancers. Zeker in deze regio zijn de vooruitzichten niet rooskleurig, de crisis zou wel eens structureel kunnen zijn. Alleen al de demografische omstandigheden maken het moeilijk. Je ziet nu al veel architecten de Randstad opzoeken, omdat de bouwactiviteit daar hoger is.” Een week na het faillissement van AMA werd bekend dat Meijs en Graven een doorstart maken. Een vennootschap van Meijs kocht het kantoor dat in afgeslankte vorm (zes personeelsleden) verdergaat. Volgens curator Frits Udo was zo’n overname mogelijk, omdat het faillissement niet aan Meijs “maar overduidelijk aan de marktomstandigheden te wijten was”. De architect zelf wilde niet met de vernedering van een faillissement afscheid nemen. “Want het blijft natuurlijk ondanks alles - een prachtig vak.”

www.zuiderlucht.eu

augustus 2011

De shocktherapie

Cultuurdebat 1

In kunstenland is Halbe Zijlstra de kop van Jut. Hoe terecht is dat? En hoe kritisch is de kunstwereld op zijn eigen positie? “De vanzelfsprekendheid waarmee zo’n statelijke ondersteuning in ontvangst wordt genomen, heeft me altijd verbaasd.” door Wido Smeets

Protest van het LSO langs de A2-traverse in Maastricht. foto Zuiderlucht

“K

unst is smaak”, liet staatssecretaris Halbe Zijlstra in juni optekenen in de Volkskrant toen hij in mei het doodvonnis tekende van het naoorlogse Nederlandse cultuurstelsel. De rest van het vraaggesprek week weinig af van die toon. Zo meent Zijlstra dat je van kunst vooral blij moet worden. Zoals hij blij wordt van het schilderij boven zijn bureau. Wie het heeft gemaakt, weet hij niet. Boeit dat dan? Een groot kunstkenner gaat er niet schuil in deze staatssecretaris. Zelf zegt hij dat het juist goed van pas komt dat hij weinig inhoudelijke kennis van zaken heeft. “Als je zo veel moet bezuinigen, is dat eerder een voordeel dan een nadeel.” Nu zit in elk kabinet wel een portie dommigheid, maar schaart Halbe Zijlstra zich met deze uitspraken ook onder deze traditie? Klopt het dat afstand tot de materie het inzicht verbetert en de slagkracht vergroot? Hoe zou het zijn als minister De Jager (Financiën) met een minzaam lachje zou

16

toegeven geen snars te begrijpen van de Griekse crisis maar toch een kraakhelder plan te hebben à raison van tien miljard euro? Het optreden van Zijlstra is een teken van deze tijd. Als niet ingewijde technocraat trof deze staatssecretaris op het ministerie niet zoals vroeger een ambtelijke top van bezielde kunstliefhebbers aan, maar jonge carrièreambtenaren. En ook in het parlement is de hoogmis van de kunst voorbij. De bij tijden hysterische protesten uit de sector maakten daar geen enkele indruk. Op de dag van het Kamerdebat had het CDA de zaak op klassieke wijze gepacificeerd met wat regionaal strooigoed om de kiezers te paaien, zoals het behoud van LSO en Opera Zuid. En de PVV liftte weer eens slim mee. Au fond is met deze stelselherziening niet veel nieuws onder de zon. Zo’n twintig jaar geleden kondigde PvdA-minister Hedy D’Ancona een fundamentele ommezwaai in het kunstbeleid aan. Het zou voortaan aan de kunstenaars zelf zijn “om

www.zuiderlucht.eu

te vertellen waarom het goed is dat de overheid een deel van de belastingopbrengst aan kunst besteedt.” Daar viel wel wat op af te dingen - het is ook een overheidstaak om het belang van kunst en cultuur te definiëren - maar de boodschap was helder. Subsidies zijn niet vanzelfsprekend, een te grote verstrengeling van overheid en kunsten leidt tot gemakzucht en kortzichtigheid. Zo’n verstrengeling, zei socioloog Hans Blokland in 1994, tijdens de nadagen van D ‘Ancona, met voorspellende blik, “legitimeert een reservaat­kunst, een kunst die nog slechts met zichzelf in debat is en nog uitsluitend door een kleine groep van ingewij­den begrepen kan worden, het wettigt de idee dat kunst een luxe is die verder niets te maken heeft met ons dagelijks, ‘nuttige’, functione­ren, en het rechtvaardigt talentlo­ze prutsers die zichzelf voor een onbegre­pen Van Gogh houden.” Dat was prettig scherp geformuleerd, waarschijnlijk om de sectorale doofheid voor dit soort argumenten te doorbreken. Veel geholpen heeft het niet, hoewel

augustus 2011

van Halbe Zijlstra ‘Er zijn in dit land belangrijker zaken gaande dan deze bezuinigingen.’ zowat alle opvolgers van D’Ancona een beleidsomslag in het vooruitzicht stelden met dezelfde argumenten als die van Halbe Zijlstra, maar niet durfden door te zetten. En Bloklands gelijk werd deze zomer aangetoond door de wijze van actievoeren van het Limburgs Symfonie Orkest (LSO). Er waren protestconcerten in Den Haag en Maastricht, waar de vleespotten staan, en achter de schermen werd er gelobbyd, met resultaat. Serieuze pogingen om het publiek te mobiliseren, waren er niet. Waar andere orkesten al musicerend de straat op gingen en de confrontatie met het volk zochten, trokken de LSO’ers mokkend het Heuvelland in, voor hun jaarlijkse wandeltocht. Hoe sjiek zou het zijn geweest als het orkest een week lang elke dag een gratis concert had gegeven, op markten en pleinen her en der in de provincie. En als je bang bent dat de opkomst tegenvalt, neem je toch je kersverse ambassadeur André Rieu mee? Al die nooit uitgevoerde hervormingsplannen van de laatste twintig jaar hebben geleid tot een gepamperde sector die in de eerste maanden na de onthulling van Zijlstra’s plannen als verdoofd in de hoek lag. D’Ancona’s adagium van twintig jaar geleden geldt nog steeds: kunstprofessionals denken te weten wat het belang van kunst is, maar als ze gevraagd worden daar houtsnijdende argumenten bij te leveren, komt er weinig van terecht. Zo’n uitleg valt niet mee, dat klopt, kunst is een vaak ongrijpbaar fenomeen, maar het is godbetert wel hun vak. Waar ze dag-in-dag-uit mee bezig zijn, vaak ondersteund door geld uit de samenleving. Mag die samenleving dan misschien om tekst en uitleg vragen? Toen een kunstenaar, midden dertig, me een half jaar geleden vertelde hoe onoverkomelijk het was dat zijn vierjarige basisbeurs niet was verlengd, vertelde ik licht provocatief over míjn ervaringen met een beurs. Dat die op mijn 26e, na mijn studie, was stopgezet. Dat ik die beurs – zijnde een zogenaamd ‘renteloos voorschot’ - in de jaren erna tot de laatste gulden heb terugbetaald, en dat ik dat heel normaal vond. Ik weet: je kunt appels en peren niet met elkaar vergelijken, maar t is wel allebei fruit. Geen discussie over nut en noodzaak van kunststipendia, ze hoeven van mij niet eens te worden terugbetaald (ik weet hoe armlastig negentig procent van de beroepsgroep is), maar de vanzelfsprekendheid waarmee zo’n statelijke ondersteuning in ontvangst wordt genomen, heeft me altijd verbaasd. Hier is in denken en mentaliteit van een hele generatie echt iets misgegaan. Een van de belangrijkste argumenten om te snoeien in de sector, met name bij theater en beeldende kunst, is dat er sprak is van een overaanbod. Het wordt in het veld ook niet wordt ontkend, en dat hoeft ook niet. Iedereen kan het met eigen ogen zien, ook in de Limburgse context. Het Toneelfestival in Maastricht trekt halflege zalen - de tientallen gratis weggeven

17

kaartjes ten spijt om de realiteit te verbloemen dat er geen publiek is voor al dat fraais. In de musea worden ons kwalitatief hoogstaande exposities voorgeschoteld, maar de belangstelling blijft achter. “Je verwacht dat de hele wereld hier naar toe komt”, zei excultuurgedeputeerde Odile Wolfs over de ambitieuze Niki de Saint Phalle-tentoonstelling in Heerlen, “en dan valt het aantal bezoekers toch nog tegen.” En het Bonnefantenmuseum zou zeker het dubbele aantal bezoekers moeten halen van de 100.000 die nu jaarlijks worden geturfd, roepen critici. In alle gevallen is het niet de kwaliteit van de programmering waar de schoen wringt. De vraag moet zijn of deze regio wel voldoende ‘kritische massa’ aan kunstminnend publiek herbergt om zich onder te dompelen in al dat moois. De kunstliefhebbers van elders hebben in het algemeen weinig trek om naar Zuid-Limburg af te reizen, zo blijkt. Niet omdat het culturele aanbod hier beroerd is, maar omdat in de Randstad, het Ruhrgebied en de Vlaamse stedenrij, om maar drie aanpalende regio’s op rijafstand te noemen, kennelijk genoeg te zien en te beleven valt. De vraag over de ‘kritische massa’ zou het allereerste onderzoekspunt moeten zijn van Maastricht Culturele Hoofdstad 2018. Een basisinfrastructuur in de kunsten is van eminent belang, maar wat als daar niet of te weinig gebruik van wordt gemaakt? Hoe zouden we aankijken tegen halflege autobanen of treinen zonder passagiers?

I

n een land als Frankrijk is dat nauwelijks een probleem. Daar is het handhaven van hoogstaande kunst in de regio onderworpen aan een strakke, centralistische regie. Het onderhouden van een basisinfrastructuur is daar geen kwestie van publieksbereik en marktwerking, maar een zaak van nationale grandeur. Wat die Franse benadering inhoud, is te zien in het een jaar geleden geopende Centre Pompidou Metz. Dichter bij huis kan dat tot het eind van het jaar in de Timmerfabriek in Maastricht waar honderden werken hedendaagse kunst worden getoond uit de collectie van het FRAC Nord Pas-de Calais. Qua periferie is Calais in Frankrijk te vergelijken met Heerlen en Maastricht. Hoe anders is het in Nederland, waar instellingen permanent hun hand moeten gaan ophouden in Den Haag. Door Zijlstra’s koude sanering zal ’s lands cultuuraanbod fors krimpen, en er zullen zo’n 3000 banen sneuvelen. De tempoversnelling in de sanering zal veel ellende aanrichten, in talentontwikkeling zullen gaten vallen, waardoor de internationale kwaliteit van de topinstellingen – een speerpunt van Zijlstra - zal verschrompelen, en door de gestegen toegangsprijzen zal er minder publiek komen. Een kabinet dat een groter publieksbereik nastreeft en tegelijkertijd een btw-verhoging doorvoert, liegt –

www.zuiderlucht.eu

meer valt daar niet over te zeggen. Publieksbereik en marktwerking zijn toch al begrippen waar je in het publieke domein voorzichtig mee moet omspringen. Kijk naar de bagger die de publieke omroep uitzendt sinds die met vergelijkbare argumenten werd gedwongen te concurreren met de commerciële zenders. Levert deze shocktherapie ook nog iets positiefs op dan? Sinds Hedy D’Ancona is er niet meer zo inhoudelijk gedebatteerd als de laatste maanden. Het ging weer over ideologie. Het jammere was dat de sector het debat vooral met zichzelf voerde. Het getoonde engagement was vooral een engagement met zichzelf, de buitenwacht liet het grandioos afweten. Wegens desinteresse en wellicht uit verontwaardiging over de arrogantie van de sector. Acties als De schreeuw, De mars der beschaving en de rouwstoet met een zwarte doodskist door Maastricht hebben niet echt geholpen de partijen dichter bijeen te brengen. Hoe weinig oog heb je voor de rest van de samenleving, waar door miljardenkortingen (kans)armen, zieken, gehandicapten en vreemdelingen de bodem onder hun bestaan zien wegvallen, als je roept dat met een sanering van 200 miljoen ‘het einde van de kunst’ aanstaande is? Op het Malieveld liepen duizenden goed opgeleide en getalenteerde mensen die zich ook zonder subsidie prima kunnen redden. Onze beschaving is echt niet afhankelijk van de subsidiëring van een symfonieorkest, een bk-podium of een postacademische opleiding meer of minder. Die zogenaamde dommigheid van Zijlstra in dat veel gewraakte Volkskrant-interview was meer dan een bij nader inzien niet onvermakelijke provocatie. Het is ’s mans heilige overtuiging dat de sector beter af is bij een compleet andere, minder overheidsgerichte aanpak. Voor een internationale benchmark heeft hij zich naar verluidt terdege laten informeren. Niet in Frankrijk (dat kwam niet zo van pas), wel in Engeland en Duitsland. En met open mind kijken hoe ze de zaken daar aanpakken, kan zo’n kwaad nog niet. Nogmaals, het is appels met peren vergelijken – maar het is uiteindelijk allemaal fruit. De vraag is hoe creatief de sector blijkt te zijn nu aan de vanzelfsprekendheid van kunstsubsidie een eind komt – een lakmoesproef qua professionaliteit, maatschappelijke betrokkenheid en zelfkritiek. “Eigenlijk is er geen kunst. Er zijn alleen kunstenaars”, zijn de fameuze eerste zinnen van E.H. Gombrichs klassieker The Story of Art uit 1950. De waan van de dag zal slijten, ook in het domein der kunsten dat de laatste decennia teveel de trekken heeft gekregen van een reservaat. Wat blijft, zijn de échte kunstenaars die in hun atelier een luide vloek laten klinken (zie de cover van dit nummer) en vervolgens strijdvaardiger dan ooit aan de slag gaan om de wereld eens wat te laten zien. Wat dan? Dat er belangrijker zaken gaande zijn dan deze bezuinigingen. Dáár moet het over gaan in de kunst.

augustus 2011

En de kunstenaar,

Cultuurdebat 2

Tijdens het cultuurdebat van de laatste maanden bleek dat ook bij verstandige mensen een Vier portretten over het kunstenaarschap in Nederland anno 2011. “De politici zijn kiezers

‘Dit is best wel een goed jaar.’

P

‘Mijn talent is mijn pensioen’

H

recies een week zat Keetje Mans in haar huidige atelier toen het bericht kwam dat ze eruit moest. Het karakteristieke oude schooltje in de Maastrichtse wijk Boschpoort bood twintig jaar lang onderdak aan een groepje kunstenaars die ervoor de stichting Alphonsus hadden opgericht. Nu is het voorbij. Sinds ze in 2004 van de academie kwam, dient zich bij Mans de vierde gedwongen verhuizing aan. Ze vertelt het laconiek. “We kunnen naar de voormalige Theresiaschool, dat is best een mooie ruimte.” “Het is langzaam gegaan bij mij”, zegt Keetje Mans (1979), “ik heb me na de academie echt moeten vastbijten.” Een stipendium van het FBKVB (Fonds voor Beeldende Kunsten, Vormgeving en Bouwkunst) heeft ze nooit gehad. Nooit aangevraagd ook. Nu ze bijna acht jaar bezig is, zou ze wel in aanmerking kunnen komen, denkt ze: “Ik heb er het cv voor.” Maar of het er van komt? Mans heeft geen idee wat de aangekondigde bezuinigingen betekenen voor het beurzenstelsel, of voor haar persoonlijk.” Het houdt Keetje Mans: “Je kunt jezelf helemaal murw schilderen.” haar niet zo bezig. “Ik kan goed ploeteren. En ik heb er ervaring mee dat dingen niet zo gemakkelijk gaan. Maar dat geldt in deze sector voor bijna iedereen.” Haast heeft ze niet. Jaloezie op generatiegenoten die na de academie als een speer omhoogschoten, kent ze niet. “Louise Bourgeois brak pas na haar zeventigste door.” Als zzp’er verdiende ze de afgelopen jaren gemiddeld zo’n 11.000 euro per jaar. Meer dan de helft daarvan (7500 euro) geeft ze uit aan woon- en werkruimte en materiaalkosten. Ooit werkte ze een jaar part time in een winkel voor schilderbenodigdheden. Maar toen ze twee jaar geleden enkele grote werken verkocht, stopte ze daarmee. Artistiek is ze nog volop in ontwikkeling, kort geleden stapte ze over van acryl naar olieverf. Nu ze geen bijbaan meer heeft, zit ze vaak wekenlang in haar atelier, zes dagen per week. “Dat kan heel heftig zijn, voortdurend in je eentje, je moet leren omgaan met je tijd. Je kunt jezelf helemaal murw schilderen.” “Ik verkoop niet aan de lopende band”, zegt Keetje Mans, maar haar werk blijft niet onopgemerkt. Vorig jaar zat ze in de eindronde van de Koninklijke Schildersprijs, enkele maanden geleden kocht het Bonnefantenmuseum een werk van haar en in mei won ze de Hermine van Bers Prijs (2500 euro). Dit najaar heeft ze een kleine solo-expositie in Odapark Venray, en zit ze met acht andere Nederlanders in een groepstentoonstelling in Montrouge in Parijs. “Eigenlijk is dit best wel een goed jaar”, constateert ze na de opsomming. Intussen werkt ze mee aan de reproductie van vier muurschilderingen van Sol LeWitt in het Bonnefanten. Met een brede lach: “Verdient goed. Daar kan ik weer een paar maanden van leven.”

et wordt toch geen zielig verhaal?, vraagt Han Rameckers als hij kokend water door de koffiefilter laat lopen. Voor een portret van de getormenteerde kunstenaar die per se zijn stempel op de eeuwigheid wil drukken, zijn we bij hem verkeerd. “Liever blijmoedig door het leven, dan depressief zijn om goede kunst te maken”, zegt hij met een brede grijns. Hij mist nu eenmaal de eerzucht om op de hoogste trede te willen staan. “Dat is jammer. Maar niet iedereen is hetzelfde.” Sinds hij in 1982 van de academie kwam, houdt Rameckers atelier op de zolderverdieping van een voormalige basisschool in de Maastrichtse wijk Sint Pieter. Hij heeft er een extra verdieping in getimmerd, waardoor hij 160 m2 vloeroppervlak tot zijn beschikking heeft. Ook de isolatie van het dak heeft hij zelf gedaan. “Met een kachel houd ik het hier ’s winters prima uit.” In de beginjaren betaalde hij zeventig gulden huur per maand, nu negentig euro. Inderdaad, iets meer dan niets. Een deel van zijn atelier wordt in beslag genomen door een installatie die blijft groeien. Gebruiksvoorwerpen, gevonden spullen, houten constructies, delen van een drumstel, ze vormen samen het werk To sculpture. Een levenswerk dat met hem mee groeit. Elk nieuw onderdeel wordt oranje gedoopt. “Voor mij is een hunebed een sculptuur, net zo goed als een boom of een stenen beeld van Piet Killaars. Die ironie zit ook in dat oranje. Door die ene kleur wordt het plat, bijna tweedimensionaal.” Over Han Rameckers (1956) hoeft niemand zich zorgen te maken. Hij heeft het altijd gerooid, met of zonder Halbe Zijlstra. “De kunstenaar zal altijd kunst kunnen maken. Acteurs en muzikanten zijn afhankelijk van gezelschappen en orkesten.” Rameckers vindt dat door Zijlstra’s aanpak “de baby met het badwater wordt weggespoeld. Alle investeringen van nu zijn over tien jaar verdwenen. Men zou alles wat direct of indirect met kunst van doen heeft eens een week moeten sluiten: van designshops tot muzieklessen. Dan zou men er toch anders tegenaan kijken.“ Of hij van de kunst kan leven? “Als ik hier mijn bedje zou zetten, kan het net.” Eigenlijk niet dus, vandaar dat hij vier maanden per jaar in de bouw werkt. “Als ik dat vertel tegen Han Rameckers: “Vier maanden per jaar werk ik in de bouw.” mensen, is het wel even stil.” En hij woont samen. Gedeelde woonkosten, dat scheelt een slok. “Ik ken collega’s die er alleen voor staan, dat is een heel ander verhaal.” Inclusief zijn baan in de bouw verdient hij jaarlijks zo’n 35.000 euro bruto. Verzekeren voor ziekteverzuim en arbeidsongeschiktheid zit er niet aan. Pensioen? Gefronste wenkbrauwen, dan een lach. “Mijn talent is mijn pensioen. Als ik niet meer in mijn atelier kan spelen, is het voorbij.”

www.keetjemans.nl

www.hanrameckers.nl

18

www.zuiderlucht.eu

augustus 2011

, hij ploetert voort beeld is ontstaan van kunstenaars als uitvreters die leven van de overheid. Klopt dat? gaan bedienen die zich het minst engageren met de samenleving.” door Wido Smeets

‘We zijn kwetsbaarder dan ooit’

‘Ik ben blij zoals het nu gaat’

Z

J

e zijn net terug uit Zuid-Afrika, eerder dit jaar speelden ze in Praag. “Het gaat beter dan ooit”, zegt Romy Roelofsen. Op tafel ligt de flyer van een nieuw stuk, HR|A Burned Out Opera. Begin september spelen ze het in Amsterdam. “Dan is het toch weird dat we niet eens weten of we die maand nog wel de huur van ons atelier kunnen betalen?” Vijf jaar geleden begonnen Romy (1978) en Gable Roelofsen ( 1982) het theatercollectief Het Geluid. Een autonoom gezelschap dat voor elke voorstelling, ze maakten er inmiddels twaalf, de middelen bij elkaar moet schrapen. Dat lukt wonderwel, maar een fatsoenlijk salaris schiet erbij in. Om te kunnen leven verhuren ze zich als freelancer, Romy heeft nog een bijbaan in een plaatselijke galerie. En soms geven ze een workshop voor een bedrijf. Beiden volgden de Maastrichtse toneelacademie, Romy en Gable Roelofsen: “Niet drie keer buigen” maar pasten ervoor om via de geijkte wegen een loopbaan op te bouwen. Ze wilden autonoom blijven. Gable: “Het voordeel is dat je niet drie keer hoeft te buigen, acht keer het plafond te raken en vijf rondjes te draaien voordat een productiehuis je binnen laat.” Van regisseur Johan Simons leerde hij ooit dat jonge theatermakers hun eerste drie voorstellingen zonder subsidie moeten maken. NRC Handelsblad omschreef de laatste voorstelling van broer en zus Roelofsen als een pareltje: “Hier wordt eigentijdse opera vermengd met corporate jargon in een fris theaterexperiment.” De groeiende waardering is fijn, maar, zegt Romy, “intussen zijn we kwetsbaarder dan ooit.” Per 1 januari vervalt de w-wik, een regeling die kunstenaars een tijdlang ondersteunt met 650 euro per maand. Om te kunnen draaien, heeft Het Geluid een budget nodig van 35.000 euro. Maar of ze van de gemeente nog projectsubsidie krijgen, is ongewis nu het budget is gehalveerd. Romy: “Maastricht neemt het beleid van Zijlstra over. Terwijl het in tegenspraak is met hun eigen nota Culturele Carrières en het beleid van de provincie om de mensen hier vast te houden.” De huidige regering ontloopt haar verantwoordelijkheid voor cultuur, vindt Gable. “De politici zijn de kiezers gaan bedienen die zich het minst engageren met de samenleving. Er is een klimaat ontstaan waarin kunstenaars er niet meer toe doen.” Behalve de top, die wordt ontzien. Landelijk zijn dat gezelschappen als het Nederlands Danstheater en Toneelgroep Amsterdam, in Limburg werden LSO en Opera Zuid gered. Het is een patroon dat Gable kent uit de tijd dat hij in het Lincoln Center in New York werkte. “In alle disciplines zie je er kunst van het hoogste ambachtelijke niveau, maar de maatschappij kritisch bevragen is er niet bij.” Het Geluid – HR | A Burned Out Opera. 20 augustus, CK Theater Roermond (Limburg Festival). Van 7-10 september, Fringe Festival Amsterdam. www.hetgeluid.eu

19

arenlang wist Ananda Puijk het zeker: het artiestenbestaan zoals haar ouders dat leidden, altijd weer bezig de eindjes aan elkaar te knopen, dat leek haar helemaal niets. “Ik was vastbesloten een vak te leren, geld te verdienen. Ik wilde zekerheid, een vast inkomen.” Tot ze op haar achttiende, voor het eindexamen van de middelbare school, een half uur op het podium stond met een zelf bedachte performance. “Toen gaf ik het toe: ik wil theater maken.” Ananda Puijk (1980) werd geboren op een steenworp van de Maastrichtse Jan van Eyck Academie, waar haar ouders indertijd studeerden. Ze deed de vooropleiding van de toneelacademie en studeerde drie jaar aan Luc De Smets Kleine Academie voor scheppend theater in Brussel. Haar ouders hadden inmiddels de voormalige boerderij Daalhof, aan de rand van Maastricht-Amby, op de kop weten te tikken. In de stallen vestigden ze hun atelier, de hooizolder werd eigenhandig verbouwd tot ‘t Magisch Theatertje. Ananda: “De dakpannen hebben we een voor een schoongemaakt en opnieuw gelegd.” Na haar studie trok Ananda een tijdje met een groep vrienden als straattheateract door Europa. Daarna raakte ze steeds meer betrokken bij de producties van ’t Magisch Theatertje die inmiddels in meer dan dertig landen zijn opgevoerd. In 2005 stopte ze met bijbaantjes, in 2009 kwam ze met haar eerste eigen productie, Momentum, die het midden houdt tussen bewegingstheater en poppentheater zonder woorden. Net als de opvolger, Transit, waar de voorbereidingen inmiddels van zijn begonnen. Afgelopen jaar speelde ze het stuk in Teheran, niet nadat ze eerst voor een ethische commissie had moeten verschijnen. “Momentum gaat over een vrouw, wordt gespeeld door een vrouw én er wordt gezongen. Dat is een combinatie waar ze in Iran niet zo van houden.” De uitkomst was dat ze met pofbroek en hoofddoekje op het podium verscheen; ook haar poppen moesten worden gesluierd. In Lahore, tijdens het befaamde festival van de vijf Peerzadabroers, maakte ze eind 2009 een aanslag mee. “Er waren geen slachtoffers; het mooie was dat deelnemers en publiek erna niet wegbleven. Dan zie je hoe theater mensen uit verschillende werelden kan verbinden.” In ‘t Magisch Theatertje (ongesubsidieerd) worden zes tot tien voorstellingen per maand opgevoerd. Poppen, Ananda Puijk: “De dakpannen hebben we een voor een kleding en decors worden in schoongemaakt” eigen huis vervaardigd. Om de productiekosten van Transit te kunnen dekken, heeft Ananda 25.000 euro aan budget vergaard, deels door steun van particuliere stichtingen. Aan eigen inkomsten sprokkelt ze maandelijks 1200 à 1500 euro bij elkaar. “Het begint langzaam omhoog te gaan.” Haar toekomstwensen liggen niet op het financiële vlak. “Ik zou graag wat meer in Nederland willen spelen. Maar ik ben heel blij zoals het nu gaat. Per slot van rekening ben ik net bezig.” www.anandapuijk.nl en www.magisch-theatertje.nl

www.zuiderlucht.eu

augustus 2011

Ai Weiwei tussen

Aangeharkt

De Bundesgartenschau, de tweejaarlijkse show met tuin- en landschapsarchitectuur, is de Duitse evenknie van de Floriade. Tijdens de editie van dit jaar, in Koblenz, doet de kunst haar best om tussen de aanplantingen voor verrassingen te zorgen. Dat kost weinig moeite. “Ik heb niets tegen bloemen, ik zou niet durven, maar waarom staan ze allemaal in rijen en rechthoeken opgesteld?” door Duncan Liefferink

Op de voorgrond: Chris Drury, Moselle-Rhine-Whirlpool. foto BuGe

G

a je naar een brave bloemententoonstelling, krijg je ook nog kunst voor je kiezen. Je ziet het ze denken, de bezoekers van het rododendronbos op de Bundesgartenschau in Koblenz. Luidsprekers tussen de bladeren en onder roosters in het gras produceren met onregelmatige tussenpozen vreemde geluiden. Ze vermengen zich met het ruisen van de regen op het groen, het geluid van een goederentrein aan de overkant van de Rijn, het geroezemoes van de bezoekers. Een vogel begint luid te zingen. Is hij echt, of deel van de Klanggarten? De Waalse bezoekers onder de paraplu naast mij weten het ook niet. De Bundesgartenschau – volgens Duitse afkortingstraditie meestal aangeduid als BUGA – vindt sinds 1951 elke twee jaar plaats, telkens in een andere stad in Duitsland. Dat is andere koek dan de Nederlandse Floriade, die maar eens in de

20

tien jaar wordt gehouden. Vooral de laatste jaren is de BUGA een reusachtig evenement geworden. Complete parken worden uit de grond gestampt om de nieuwste ontwikkelingen in bloementeelt en tuinaanleg aan het publiek te tonen. Nog geen twee maanden na de opening werd in Koblenz al de miljoenste bezoeker geteld. Er bestaat bovendien een roemruchte relatie met kunst en architectuur. In het Zuid-Duitse Weil am Rhein herinneren experimentele gebouwen van architectuurtoppers als Tadao Ando, Frank Gehry, Herzog & de Meuron, Jean Prouvé en Zaha Hadid wat de editie van 1999 teweeg heeft gebracht. En de roemruchte kunstmanifestatie Documenta in Kassel begon in 1955 als cultureel nevenprogramma van, jawel, de BUGA. “Later is het aandeel van de kunst in de BUGA

www.zuiderlucht.eu

kleiner geworden”, vertelt Beate Reifenscheid, directeur van het Ludwig Museum in Koblenz en medeverantwoordelijk voor de kunstprogrammering in de editie van 2011. “Maar hier in Koblenz maken we er weer meer werk van. Dat komt omdat zich op het BUGA-terrein twee musea bevinden: aan deze kant van de Rijn het Ludwig Museum en aan de overkant, op de vesting Ehrenbreitstein, het Landesmuseum.” Namens de organisatie zelf vult Verena Kaiser aan: “Deze BUGA vindt plaats op plekken met een geschiedenis: het slotpark, de vesting en Deutsches Eck waar Moezel en Rijn samenstromen. We hebben geprobeerd de kunst op de Bundesgartenschau te verweven met die historische omgeving, soms ook een beetje verstopt, op plaatsen waar je het niet verwacht. Daar zit een element van verrassing in. De bezoekers komen hier natuurlijk niet in de eerste

augustus 2011

de perkjes plaats voor de kunst, maar ze krijgen wel het gevoel dat er iets te ontdekken valt.” Beate Reifenscheid van het Ludwig Museum lijkt de BUGA vooral te beschouwen als een gelegenheid om goede kunst naar Koblenz te halen. En geef haar eens ongelijk. Zo zijn er te midden van de strak geregisseerde bloemenpracht op Deutsches Eck werken van internationaal bekende kunstenaars als David Nash en Jaume Plensa te zien. Voor de Basilika Sankt Kastor, eveneens op het BUGAterrein gelegen, wist ze Arte-Povera-voorman Jannis Kounellis te strikken. Op alle kerkbanken legde hij een opgevouwen jas, een paar schoenen en een hoed. Ze verwijzen naar de alledaagse kleren die we afleggen als we naar de kerk gaan, misschien wel naar de naaktheid waarmee we voor Gods aangezicht verschijnen. Voor velen blijkt het werk, inderdaad, verrassend te zijn. Op de regenachtige dag waarop ik Koblenz bezoek, fungeert de kerk als toevluchtsoord voor doorweekte tuinliefhebbers. Sommigen hebben het pakketje kleren op de grond gelegd. Anderen durven het juist niet aan te raken en zitten er wat ongemakkelijk naast. Maar het merendeel van het kunstaanbod op de BUGA is vrij conventioneel: brons of steen en met een herkenbare voorstelling. “De houdbaarheid”,

En toch, als je even doordenkt, hebben ze één ding gemeen met de tuinmannen van de BUGA: het geloof in een althans tijdelijke maakbaarheid van de omgeving. Anders ga je toch niet, zoals Michael Heizer in 1970, duizenden tonnen zand en rotsen verplaatsen in de woestijn van Nevada. Een uitzondering vormen de Engelse ‘wandelkunstenaars’ die ook op de tentoonstelling zijn vertegenwoordigd. Richard Long doet slechts zeer kleine ingrepen in de natuur en maakt daar foto’s van. Hamish Fulton wandelt vaak alleen maar. Ik werd getroffen door eenendertig simpele tekeningetjes van de omtrekken van stenen die hij maakte tijdens evenzovele tochten in de Alpen. Na het tekenen, zo vermeldt het tweeëndertigste blaadje, legde hij de stenen zorgvuldig op hun plaats terug. De enige echte land art op deze Bundesgartenschau 2011 is te zien op de vesting Ehrenbreitstein. Je kunt erheen met een speciaal aangelegde kabelbaan in spectaculaire zweefvlucht over de Rijn. In het park achter de vesting is plaats voor nog veel meer rechthoekige en – wat een avontuur – zelfs driehoekige bloembedden. Chris Drury groef er een groot gat en legde het vol met een draaikolk van Rijnlandse leisteen. Hij noemde het Moselle-Rhine-

kapper men & w

met of zonder

omen

afspraak

46 MAASTR IC HT BOS CH STRAAT 11 SI TTARD LSESTRAAT HASPE IC HT MAASTR 2 G WE ST GER LA CH US 72 4 62 32 3 L 04 (o p af sp ra ak ) TE ur s.n l ffe oi nc ve ho jn ww w. wi

Na twee maanden werd al de miljoenste bezoeker geteld. zegt Reifenscheid haast verontschuldigend. “Het moet een half jaar in de buitenlucht meekunnen.” Allicht speelt ook mee dat de kunst op een tentoonstelling als deze niet te veel aanstoot mag geven. Want braaf is het, zo’n BUGA. Ik heb niets tegen bloemen, ik zou niet durven, maar waarom staan ze werkelijk allemaal in rijen en rechthoeken opgesteld? In haar eigen museum – oase van rust in het gekrioel van de duizenden bezoekers – kon Beate Reifenscheid meer haar gang gaan. Ze richtte een overzicht in van de ontwikkeling van de land art vanaf de jaren zestig tot nu toe. We zien documentatie van de grootschalige ingrepen in de natuur van kunstenaars als Robert Smithson (de beroemde ‘spiral jetty’) en Walter de Maria, foto’s van de ingepakte eilanden van Christo, ontwerpen en maquettes van de reusachtige woestijnbouwsels van James Turrell en Charles Ross, maar ook meer recente video-werken van Ai Weiwei, Adam Berg en Glenn Marshall. Ze lijken met zijn allen van een andere planeet te komen dan de bloemperkjes buiten. Dat zit hem nog niet eens zozeer in de Marslandschappen waarin de land-art-kunstenaars zich kennelijk bijzonder thuis voelen, maar vooral in de openlijk beleden mystieke, kosmologische inslag van de meesten van hen.

21

Whirlpool. De vesting biedt meer verrassingen. Het Landbastion in de verste uithoek van het complex ziet er zo voornaam uit dat er waarschijnlijk nooit een kanon is afgeschoten. Dat zou je dan nu alsnog kunnen doen, want maar heel weinig bezoekers weten de tentoonstellingen die daar zijn ingericht te vinden. Dat is jammer. De expositie over de 19e eeuwse tuinen landschapsarchitect Peter Joseph Lenné (17891866), bijvoorbeeld, is interessant en zeer verleidelijk vormgegeven. Lenné werd geboren in het Rijnland maar dankt zijn bekendheid vooral aan parken van zijn hand in Berlijn en Potsdam. Helemaal aan het andere uiteinde van het vestingpark bevindt zich misschien wel het leukste kunstwerk van de BUGA. Les Envahisseurs! van Gerda Steiner en Jörg Lenzlinger is een container, volgepropt met alle mogelijke exotische, kamer- en zelfs nepplanten. Ze groeien uit schoenen en koffers en zijn behangen met plastic fruit en beestjes. Het werk steekt vrolijk de draak met de aangeharkte vreugde van de BUGA, en dat lijkt mij het beste wat de kunst bij zo’n gelegenheid kan doen. Bundesgartenschau 2011, Koblenz, t/m 16 oktober 2011. www.buga2011.de

www.zuiderlucht.eu

augustus 2011

TRANS FORM A R C H I T E C T E N

WWW.TRANS-FORM.NL

BURO PINKPOP & MOjO CONCERTS PRESENTEREN

BURO PINKPOP PRESENTEERT i.s.m. MOjO CONCERTS

28e editie

CANNED HEAT DEWOLFF

THE IAN SIEGAL BIGGER BLUES BAND SULTANS OF SLIDE MARCUS MALONE DEDE PRIEST MATCHLESS BLUE

ZATERDAG 3 SEPTEMBER 2011 OPENLUCHTTHEATER DE DOOLHOF

TEGELEN

Aanvang 13.00 uur. Theater open vanaf 12.00 uur. Entree in de voorverkoop e 40,- excl. servicekosten. Dagkassa (indien voorradig) e 50,-. Voorverkoop via TicketService bij de grotere VVV-kantoren, de grote Free Record Shops en de bekende voorverkoopadressen, alsmede via 0900 300 1250 (e 0,45 pm), www. ticketservice.nl en www.livenation.nl. Ook voorverkoop in Geleen: Buro Pinkpop, Heerlen: Satisfaction, Oost Souburg: Pedaal Produkties, Sittard: Music Machine, Tegelen: Café de Witte en Music Store, Venlo: Sounds. Wijzigingen programma voorbehouden. Honden en gevaarlijke voorwerpen niet toegestaan.

WOENSDAG 7 SEPTEMBER 2011

RODAHAL KERKRADE Aanvang 20.00 uur. Toegang vanaf 19.00 uur. Lokatie: Rodahal, Europaplein 1, Kerkrade. Entree in de voorverkoop e 49,00 excl. voorverkoopkosten. Avondkassa e 55,- (indien voorradig). Voorverkoop via TicketService bij de grotere VVV-kantoren, Free Record Shop’s, 0900-3001250 (45cpm), www.ticketservice.nl en de bekende voorverkoopadressen in Kerkrade: Café A jenne Sjlaagboom & Buck Office, Heerlen: Satisfaction, Sittard: Music Machine, Geleen: Buro Pinkpop. Produktie Buro Pinkpop.

www.buropinkpop.nl

www.bluesrockfestival.nl

VACATURES ADVIESCOMMISSIE KUNST in de OPENBARE RUIMTE HEERLEN De Adviescommissie Kunst in de Openbare Ruimte Heerlen adviseert het college van burgemeester en wethouders over beeldende kunst in de openbare ruimte.

Voor het versterken van de commissie KOR, nodigt het college van B & W kunstenaars en deskundigen uit om te solliciteren. Van de kandidaten wordt verwacht: • kennis van hedendaagse ontwikkelingen op het gebied van beeldende kunst, vormgeving, stedenbouw en architectuur; • ervaring met het ontwikkelen en begeleiden van kunstopdrachten in de openbare ruimte; • ervaring met en inlevingsvermogen in complexe opdrachtsituaties; • goede contactuele eigenschappen Bekendheid met de Heerlense beeldende kunstsituatie strekt tot aanbeveling. De commissie De adviescommissie bestaat uit een onafhankelijke voorzitter, drie leden met deskundigheid op het gebied van beeldende kunst, stedenbouw en architectuur. Per project wordt de commissie aangevuld met drie personen die van belang zijn voor de opdracht. Het secretariaat van de commissie en de opdrachtcoördinatie worden verzorgd door de afdeling Welzijn.

22

Benoeming vindt plaats voor een periode van drie jaar. Herbenoeming voor een tweede termijn is mogelijk. De commissie KOR vergadert maandelijks. Van de commissieleden wordt verwacht dat zij tijd beschikbaar hebben voor de begeleiding van opdrachten. Kunst in de openbare ruimte De gemeente Heerlen heeft een diversiteit aan opdrachten in de openbare ruimte gerealiseerd. De afgelopen jaren zijn werken gerealiseerd van o.a. Johan Tahon, Michel Huisman, Hans Lemmen en Arno Coenen. Het beleid rondom beeldende kunst is volop in ontwikkeling. Dat maakt deze commissie zo bijzonder en interessant. Belangstellenden worden verzocht een sollicitatie, voorzien van een motivatie en gegevens die een inzicht geven in de gevraagde deskundigheid, en Curriculum Vitae vóór 22 september 2011 te zenden aan: secretariaat Commissie KOR Postbus 1 6400 AA Heerlen of per e-mail: [email protected] onder vermelding van Vacature Commissie KOR Nadere inlichtingen kunnen worden verkregen bij de afdeling Welzijn, Carola van Iersel, 045 5604529 of [email protected]

www.zuiderlucht.eu

augustus 2011

enkeltje utopia

Cyberschapen

A

chter het complex waar ik woon ligt een grasveld waar gemeente noch eigenaar zich verantwoordelijk voor voelt. Toen de huurdersvereniging daar kortgeleden een zaak van maakte, bleek er ineens een polderlandse oplossing voorhanden: het gras wordt voortaan periodiek en budgetneutraal gekort door een kudde schapen. Vanaf vier hoog achter mag ik graag naar de gedragingen van deze dieren kijken. Toen ik laatst een interview met de Wit-Russische cyberdeskundige Evgeny Morozov had gelezen, en mijn gedachten daarover vanaf de vierde verdieping over het blatende grasveld liet gaan, zag ik dat de dieren een slingerend spoor over de weide hadden getrokken. Het begon op een volstrekt willekeurige plek, en eindigde bij de waterbak. Het begin van het pad mocht van enig toeval getuigen, het eindpunt deed dat niet. Evgeny Morozov, auteur van het boek The Net Delusion, vindt dat Westerse media een ongezonde fascinatie hebben voor Arabische bloggers en twitteraars; ongezond omdat het nog maar de vraag is of die nieuwe media zo’n grote rol hebben gespeeld in de revoltes in die gebieden. Het is nog enkele decennia te vroeg om daar conclusies aan te verbinden. Historici zijn nog bezig om de mechanismen te ontwaren achter de Val van de Muur, een vergelijkbare kettingreactie in een tijd dat internet nog een speeltje van het Amerikaanse leger was. Morozovs twijfels tref je niet aan onder de gelovigen - en dan bedoel ik niet de moslims, maar de aanhangers van de ‘social media’. Wie daar instapt, maakt deel uit van een community (een gemeenschap - maar dat klinkt niet flashy genoeg) die hier en daar verschijningsvormen van een sekte aanneemt. Wie niet meedoet, is een outcast. Wie wél meedoet, komt er nooit meer vanaf. “You can check out any time you like, but you can never leave.” Ook journalisten duiken gretig in facebook en twitter om vanuit de cyberspace de toestand in de wereld te verklaren. Enthousiast juichen ze mee met de hoofdpersonen van genoemde twitter- en facebookrevoltes. Morozov: “Het is een verhaal dat een groot westers publiek aanspreekt, met optimisme en vooruitgangsgeloof. Zie je, techniek maakt de wereld beter. Om dit verhaal te vertellen heb je geen kennis nodig van soenni’s en soefi’s. Iedereen die beweert te weten welke rol de sociale media hebben gespeeld in de Egyptische en Tunesische opstanden, is een charlatan.” Nieuw is zijn kritiek niet. Een half jaar geleden zei Walter Laqueur, de éminence grise onder de Amerikaanse commentatoren: “Twitter was inderdaad handig om grote groepen te mobiliseren, maar het veranderde

23

niets aan de lokale feiten en de mentaliteit van de mensen – meestal preekte het voor eigen parochie.” Uiteindelijk kan het wel eens zo zijn, vermoedt Lacqueur, dat de sociale media “in arme, onderbevolkte landen als Egypte en Jemen niet leiden tot vrijheid en democratie, maar tot chaos en wanhoop.” Morozov (26) en Laqueur (90) zijn niet de enigen die vraagtekens zetten bij de hosannastemming rond de social media. Terwijl het aantal spijtoptanten in het leger van bloggers en twitteraars groeit, heeft ook Dick Costolo, het opperhoofd van Twitter, zijn twijfels. In de International Herald Tribune las ik laatst dat hij zou hebben “toegegeven” (sic) niet exact te weten waar Twitter goed voor is. Het verhaal lijkt rijp voor een Hollywood-scenario: rijk worden aan iets waar de halve mensheid achteraan loopt terwijl je als bedenker geen flauw idee hebt wat het voorstelt. Twitter en facebook is voor tachtig procent gebedel om aandacht en bevestiging. Maar kun je die niet beter dichter bij huis zoeken, bijvoorbeeld bij het handjevol volgers die we vroeger intimi noemden? De social media weerspiegelen onze eendrachtig gedragen eenzaamheid; de anonieme vuilspuiterij die ermee gepaard gaat geldt als een geaccepteerde aberratie. Ooit gerespecteerde kranten maken goede sier met de oprispingen van het bloggende lompenproletariaat. Bij cultuurcriticus Bas Heijne las ik het vermoeden dat al die malloten die ons digitaal bekotsen over het islamitisch complot, subsidieslurpende kunstenaars en luie Grieken, eigenlijk brave burgers zijn die hunkeren naar een gemeenschap. In de echte wereld vinden ze die niet. En in hun eenzame eentje achter de computer, hoewel hun community daar de ganse globe omspant, evenmin. Zo sta ik dan een minuut of twintig op mijn balkon te peinzen, met beneden een kudde herkauwende schapen, als er een paar landrovers met trailer arriveren. Border collies vliegen eruit en drijven de meute bijeen. Hup, inladen, op weg naar een plek waar het gras groener is. Eendrachtig hobbelen de dieren over het zelf geëffende paadje richting waterbak. Wat achterblijft is een kaalgevreten, volgescheten grasveld waar vliegeren, een balletje trappen, frisbeeën, een boek lezen of simpelweg in de zon zitten onmogelijk is. Ik begrijp niet dat de huurdersvereniging dit pikt.

WIDO SMEETS

www.zuiderlucht.eu

augustus 2011

24

www.zuiderlucht.eu

augustus 2011

Pompoenen D

e invloedrijke Amerikaanse fotograaf Joel Sternfeld is een reiziger die onderweg in zijn eigen land de lens richt op gewone landgenoten in hun natuurlijke habitat. In zekere zin is zijn werk een poging om iets van de Amerikaanse identiteit vast te leggen. Joel Sternfeld (New York, 1944) geldt als een van de grondleggers van de New Color Photography, een stroming van fotografen die kleur als stijlmiddel inzetten in hun werk. Sternfeld laat zich beïnvloeden door de kleurtheorieën van Bauhaus. In 1976 maakte hij een tentoonstelling in het MoMA met William Eggleston waar de kleurenfotografie als kunstvorm voor het eerst werd erkend. Zijn kleurgebruik is nooit arbitrair, hij gebruikt kleur om de verschillende elementen in zijn foto’s bijeen te brengen en emotie op te roepen. Een van zijn meest bekende foto’s is die van de brandweerman die op zoek is naar een pompoen terwijl in de achtergrond een huis in vlammen op gaat. De diepe kleur van de pompoenen maakt de herfstkleuren van het landschap zichtbaar en past heel ironisch bij de uitslaande vlammen. Joel Sternfeld. Kleurenfotografie sinds 1970. Tot 23 oktober in Museum Folkwang Essen. www.museum-folkwang.de

25

www.zuiderlucht.eu

augustus 2011

‘t Is niet pluis in de

Drek

Hoe bestaat het dat Belgische films zoveel succes hebben op internationale filmfestivals terwijl Nederlandse films daar op enkele uitzonderingen na al jaren schitteren door afwezigheid? “Alle goede kunst drijft op ambivalenties, maar Nederlandse regisseurs weten die vaak vakkundig uit hun films te slopen.” door Ronald Rovers

E

en paar dagen voor de deadline van dit artikel ging ik naar de bioscoop om Rundskop te zien. Een vergelijkend stuk over de Belgische en Nederlandse film kan niet zonder Michael Roskams bejubelde debuut over de Belgische hormonenmaffia. Een film waar Nederlandse regisseurs met recht jaloers op mogen zijn, ware het niet dat in de filmwereld nooit sprake is van jaloezie. Ik was net gaan zitten toen in de rij voor me drie mensen een discussie begonnen over het armetierige niveau van de Nederlandse film. Die discussie is dus helemaal niet achterhaald, dacht ik toen de film begon. Zelden word ik geraakt door een Nederlandse film. En ik ben niet de enige. Ondanks klinkende bezoekcijfers voor een handjevol commerciële films lukt het niet om er iets aan te doen. Dat die bezoekcijfers sinds 1994 geleidelijk stijgen, is kennelijk een reden om niet al te kritisch naar de nationale filmproductie te kijken. Laat staan dat er hardop discussie wordt gevoerd. Toch is het belangrijk om dat wel te doen, om niet te blijven hangen in het produceren van middelmatige bewerkingen van middelmatige romans en ongeïnspireerde dramatiseringen van – steeds dezelfde – Hollandse historie. Voordat er iemand begint te steigeren: natuurlijk zijn er uitzonderingen. Kan door huid heen, Tussenstand, Langer Licht en nog een paar titels uit de afgelopen jaren waren goed, maar dat zijn er niet veel als je bedenkt dat het de oogst is van vijf jaar Nederlandse film. Belangrijker is dat geen van deze films kan zich meten met de topfilms op de grote filmfestivals van Cannes, Venetië en Berlijn zoals Somewhere van Sofia Coppola, Attenberg van Athina Rachel Tsangari of Le gamin au vélo van de Luikse broers Dardenne. Scene uit Ex Drummer van regisseur Koen Mortier.

26

www.zuiderlucht.eu

augustus 2011

Nederlandse film Het lijkt op dit moment onvoorstelbaar dat een Nederlandse regisseur binnen twee, drie jaar een Gouden Palm in Cannes zou kunnen winnen. Hoe kan dat? Na meer dan honderd jaar filmmaken? Wát er ook ontbreekt in de Nederlandse film, het is duidelijk dat de Waalse film daar geen last van heeft. En de Vlaamse cinema ook steeds minder, getuige niet alleen de films zelf maar ook het internationale succes daarvan op festivals. Niet alleen sleepten de Dardennes met Le gamin au vélo recentelijk in Cannes bijna de derde Gouden Palm in dertien jaar binnen, ook andere Waalse filmmakers wonnen prijzen (Bouli Lanners) of vielen op met eigenzinnig werk, zoals de pas vijfentwintigjarige filmmaker Gust Van den Berghe die voor de tweede keer in Cannes een film mocht vertonen. Goed, als we toch bezig zijn op prijzen te kicken, de Nederlandse cinema won sinds 1995 twee Oscars, voor Antonia en Karakter. Maar met alle respect, wat betekenen die films nu nog? Ze liggen onder het stof in de kast, voer voor historici. Incidenten waren het. De Dardennes daarentegen zijn zowat de peetvaders van de moderne arthouse cinema geworden met hun consistente naturalistische stijl en rauwe thematiek. In België is een echte filmcultuur ontstaan die ook jonge makers inspireert en die de samenleving bij de ballen pakt en op het doek laat zien. Die belofte had Nederland ook toen Robert Jan Westdijk in 1995 met Zusje kwam maar die belofte is nooit ingelost. Westdijks generatie wist niet voorbij de succesvolle debuutfilms te komen.

W

at opvalt, wat altijd opvalt bij goede films is dat veel Waalse en Vlaamse films van de laatste jaren formeel en narratief een geheel zijn, dat ze de kijker met hun vorm én hun verhaal weten te prikkelen. Dat ze aan alle kanten kloppen. Daar ligt ook de reden voor het mislukken van veel Nederlandse films. Neem Ex Drummer van de Vlaamse filmmaker Koen Mortier, over de avonturen van drie pathetische en ranzige idioten in Oostende die samen een band beginnen maar altijd met een poot in de drek staan. En daar ook nooit uit zullen komen. Een boekverfilming nota bene, maar wat voor een. Een film die je vanaf de eerste scène in je gezicht slaat met beukende muziek, seks, beledigingen, smerigheid, exploitatie en die je – cruciaal – uit balans brengt met z’n desoriënterende beelden. Die beelden laten zien hoe die wereld voelt, hoe de personages zich voelen. De vorm past bij de inhoud, de vorm versterkt die inhoud. Dát is hoe film werkt, en moet

27

werken. Al die seks en drugs en rock ’n roll zijn vast niet voor iedereen, maar net als Rundskop is het een film waar de energie van af spat. Maar het draait niet alleen om de energie. Ex Drummer raakt ons omdat onder al die energie de ellende en de uitzichtloosheid van de personages voelbaar wordt. De film opent een perspectief op iets veel groters, op een kaste van verloren zielen aan de onderkant van de Vlaamse maatschappij, die leeft buiten de greep en de mores van de rest. Achter alle absurde overdrijvingen – het extreme geweld, een man die letterlijk aan het plafond geplakt zit, de verschijningen van enorme penissen en vagina’s – schijnt de tragische werkelijkheid door. De film heeft een hart. Zo doe je dat. Net als Felix van Groeningens De Helaasheid der Dingen. Filmisch minder verrassend dan Ex Drummer maar ook een film met een rauw hart. Toch is het niet alleen belangrijk dat het over ‘echte mensen’ gaat, zoals soms wordt geopperd. Het gaat erom dat alles klopt: de tekst, het acteren, de beelden en de sfeer. En dat die in balans zijn. Een

contouren van iets zichtbaar maken. Een personage wordt pas dramatisch als je z’n motieven niet goed kunt bepalen. Het is allemaal niet zo moeilijk. Alle goede kunst drijft op ambivalenties maar Nederlandse regisseurs weten die vaak vakkundig uit hun films te slopen. Als de acteurs dat al niet doen door houterig hun tekst op te lepelen. Het lijkt wel alsof Nederlandse filmmakers de connectie met de realiteit missen, iets wat Belgische filmmakers juist heel goed beheersen. En dat er daarom zo weinig prangende vragen worden gesteld. Wanneer raken Nederlandse films nou echt een gevoelige zenuw, wanneer laten ze nou echt de duisternis zien die zich daarbuiten voltrekt? Krampachtig kijkt men de andere kant op en vlucht in multiculti-komedies, zouteloze middenklasse-drama’s en boekverfilmingen (overlap mogelijk). Eigenlijk is het allemaal één grove onderschatting van de kijker want die is blijkbaar zo dom en kwetsbaar dat hij alles uitgespeld moet krijgen en alleen onschuldige sprookjes mag zien. Maar kijk zelf: zoek op

‘Eigenlijk is het allemaal één grove onderschatting van de kijker’. sterke film kun je ook maken over het abstracte onvermogen van labiele vrouwen – volgens sommigen een ander cliché dat de Nederlandse film teistert – maar dan moet je het wel goed doen. Een film is een gammele constructie die is opgetrokken om onze emoties te bespelen. Maar zelfs de kleinste dissonant haalt ons uit de droom; zodra dat gebeurt, verliest de film elke geloofwaardigheid. Onlangs bekeek ik Hanro Smitsmans’ Schemer, over de moord op de scholiere Maja Bradaric, een van de betere Nederlandse films van 2010, nog een keer. Ik kwam niet verder dan de eerste paar scènes. Smitsman is een regisseur met veel potentie maar hij maakte de eerste scènes veel te uitgesproken. Typisch zo’n kwaal die de Nederlandse film teistert. Laten zien, niet vertellen. Het adagium is waarschijnlijk ouder dan film zelf, maar de meeste Nederlandse regisseurs willen het na honderd jaar cinema nog steeds niet begrijpen. “Het is hier niet pluis.” Ik hoor het de rechercheur al zeggen voordat hij de donkere kamer binnenloopt. Wie praat er zo? Veel Nederlandse films raken door die horigheid aan het woord emotioneel verlamd. Sommige genres kunnen dat gepraat goed hebben, zoals komedies. Maar drama zit juist in wat er niet wordt gezegd, in wat we niet goed kunnen zien. Drama zit in de duisternis en als filmmaker moet je alleen de

www.zuiderlucht.eu

Wikipedia naar ‘Nederlandse film’ en kijk wat er de laatste jaren is verschenen. Wanneer werd u voor het laatst uit uw stoel geblazen? Tegelijkertijd wordt elke kritiek op de Nederlandse film afgedaan als gezeur en zagen aan de stoelpoten van de kwetsbare Nederlandse filmcultuur. Nee, dan L’enfant van de Dardennes over een jonge vader die z’n kind probeert te verkopen. Of Rundskop dus. Roskams debuut over de hormonenmaffia is niet perfect maar hij klopt, de film is een geheel zonder dissonanten. Die duisternis in de beelden maakt voelbaar wat er op het Vlaamse platteland verzwegen wordt, wat zich daar achter gesloten deuren afspeelt. En we horen het niet, we zien het. Belgische filmmakers lijken te beseffen dat de kracht en de ziel van alle fictie in de werkelijkheid liggen, ook al komt die fictie in de vorm van groteske fantasieën. Die weten ze los te maken door alles uit hun verhalen en acteurs naar boven te halen. Niks gezapigheid en gemakzuchtigheid door de zoveelste IKEA-roman in de magnetron te gooien. Nee, goed om je heen kijken en zin voor zin, scène voor scène proberen door te dringen tot de essentie van wat je wilt vertellen. Ploeteren in de modder. Twee poten in de drek. Alleen dan springt de vonk over.

augustus 2011

01 1 2 . T P 3 E S 0 T E R DA G 11.00 - 15.0

ZA

N E P O AG D

IET! M I S H E T NAT 89 SSTRA HERBENU T A A S T R IC H 6 2 11 R B M

T & DA N S , E L L A B , E S OL, IMPUL O H C S R E T K U N S T E N, E D THEA N E D L E BE MUSICAL, I NG E N N N E K R E V KUNST HOOL. C S S R E V J I S CH R mmer (0 telefoonnu

43 350 56 5

C-mine cultuurcentrum 2011 - 2012

OZARK HENRY / WIM HELSEN / ROSAS ELS DE SCHEPPER / ADMIRAL FREEBEE BRUNO VANDEN BROECKE / K’S CHOICE JOSSE DE PAUW / SIOEN / TOM HELSEN ALEX AGNEW / KAMAGURKA / BALOJI DE NIEUWE SNAAR / NIGEL WILLIAMS KOMMIL FOO / LIEVE BLANCQUAERT YEVGUENI / SOWETO GOSPEL CHOIR WIM MERTENS / ANNEMIE STRUYF BESTEL NU DE NIEUWE BROCHURE! [email protected] - 089 65 44 90

6) Info en reserveringen: UiT in Genk T 089 65 44 80/90 [email protected] www.cultuurcentrumgenk.be

Woensdag 17-8-2011 10:30 14:00 14:30 16:00 16:00 19:00 19:00 20:00 20:30 21:30

Natuurlijk…Theater Acrobuffos Molenplas Tweeluik Compagnie Beau Geste Drie Ons Kunstbende on Tour Acrobuffos Compagnie Jordi L. Vidal Drie Ons Afslag Eindhoven

Noorbeek Kelpen-Oler; ’t Kaufven Ohe en Laak; Hompeschemolen Heel; Sluis Linne Osen Heythuysen; CC De Zaal; Antoniusstr. Heythuysen; Loods Coolen; Biesstraat Noorbeek; Burg. Bogmanplein Hunsel; Jacobusstr. tegenover kerk Heythuysen; CC De Zaal; Antoniusstr. Heythuysen; Loods Coolen; Biesstraat

Donderdag 18-8-2011 12:00 13:00 14:00 15:00 15:00 16:00 19:00 19:30 20:00 20:30 21:00 21:30 21:30

PROGRAMMA 2011

TOM Cruise Zirk Theater Acrobuffos Compagnie Jordi L. Vidal Hors Cycles Strijbos & Van Rijswijk Strijbos & Van Rijswijk Fratteli Fiasco Zirk Theater Compagnie Jordi L. Vidal Hors Cycles Afslag Eindhoven Die Verdammte Spielerei

Wessem; Markt Stevensweert; Jan v Steffesweertplein Thorn; Watersteegstraat Thorn; Buitenpodium Horn; Hotel De Abdij; Kerkpad Baexem; Klooster Mariabosch; Lindelaan Baexem; Klooster Mariabosch; Lindelaan R’mond; Minderbroederskerk; Minderbr.singel Horn; Hotel De Abdij; Kerkpad Roermond; Kloosterwandplein Horn; Hotel De Abdij; Kerkpad Heythuysen; Loods Coolen; Biesstraat Horn; Hotel De Abdij; Kerkpad

Vrijdag 19-8-2011 11:30 14:00 14:00 14:30 15:00 15:00 15:15 16:00 19:30 20:00 20:00 20:00 20:45 21:30

Natuurlijk…Theater Die Verdammte Spielerei Ommetje Opera Molenplas Tweeluik Hors Cycles Zirk Theater Acrobuffos Ommetje Opera Karin Netten Acrobuffos Ommetje Opera Zirk Theater Hors Cycles BOT

Echt / Susteren Roermond; Designer Outlet Horn; Woonboerderij Peters; Kasteelstr. 9 Ohe en Laak; Hompeschemolen Roermond; Stadspark; Voogdijstr Ell; Kerkplein Roermond; Stadspark; Voogdijstr Horn; Woonboerderij Peters; Kasteelstr. 9 Grathem; Op Kapittelsbos; Bosstr. 3 Echt; Plats Horn; Woonboerderij Peters; Kasteelstr. 9 Roermond; Stadspark; Voogdijstr Roermond; Stadspark; Voogdijstr Haler; Uffelsemolen; Uffelsestraat

Zaterdag 20-8-2011

Alle belangrijke en relevante festival-info over kaartverkoop, reserveren (online), Vriendenactie en programmawijzigingen kunt u vinden op:

www.limburgfestival.nl

10:30 11:30 13:00 14:00 16:00 17:00 19:30 19:30 21:30

Natuurlijk…Theater Nanna Tieman De Gekleurde Stad Circo Ripopolo Het Groote Hoofd Circo Ripopolo Het Geluid Karin Netten BOT

Roerdalen / Wassenberg Grathem; Op Kapittelsbos; Bosstr. 3 Roermond; Binnenstad Roermond; Parkeerpl. achter TH De Oranjerie Neer; Verlaten boerderij Wienerte 2 Roermond; Parkeerpl. achter TH De Oranjerie Roermond; CK-Theater; Jesuïtenstraat 4 Grathem; Op Kapittelsbos; Bosstr. 3 Haler; Uffelsemolen; Uffelsestraat

Accent op de Stem

9 sep. t/m 2 okt. 2011

Zondag 21-8-2011 10:30 11:30 13:30 14:00 15:00 16:00 16:00 16:30 18:00 20:00

Natuurlijk…Theater Nanna Tieman Sam Shine Circo Ripopolo Irene K Het Groote Hoofd Sam Shine Circo Ripopolo Theater Gajes Het Groote Hoofd

28

Leudal Grathem; Op Kapittelsbos; Bosstr. 3 Roermond; Designer Outlet Roermond; Parkeerpl. achter TH De Oranjerie Roermond; ECI Cultuurfabriek; Molenweg 58 Neer; Verlaten boerderij Wienerte 2 Roermond; Designer Outlet Roermond; Parkeerpl. achter TH De Oranjerie Roermond; Markt (slotspektakel) Neer; Verlaten boerderij Wienerte 2

Kloosterbibliotheek Wittem Wittemerallee 32, 6286 AB Wittem www.kunstdagenwittem.nl

www.zuiderlucht.eu

augustus 2011

Elitair was geen vies woord bij Contraint

Tegendraads

Arno en Pauline Dieteren: “De verovering van een partituur gaat niet zonder slag of stoot.” foto’s Romy Finke

Toen Ensemble Contraint van Arno en Paulien Dieteren in 1999 na twintig jaar moderne muziek een slag wilde maken naar muziektheater, lieten de subsidiënten het afweten. De musici trokken de uiterste conclusie en hieven het ensemble op. door Paul van der Steen

A

chter in de twintig waren Arno en Paulien Dieteren toen ze in 1979 met Contraint begonnen. Groot geworden in de Limburgse blaasmuziekwereld. Hij in Schinnen als zoon van de vermaarde dirigent Nic Dieteren. Zij in Amstenrade. Beiden waren opgeleid aan het Maastrichtse conservatorium. Paulien als klarinettiste. Arno deed drie opleidingen: piano, hobo en orkestdirectie. Tijdens hun conservatoriumtijd stal de hedendaagse muziek hun hart. In Limburg waren op dat gebied nog werelden te winnen. Voor een passende naam hadden de Dieterens het woordenboek erbij gehaald. Het werd Contraint. Frans voor ‘ostinato’, een muzikaal motief dat steeds wordt herhaald. Maar ook: volhardend, koppig. Sommigen associeerden het met contrair, tegendraads. Muziek moest meer dan aangenaam tijdverdrijf zijn. De twee wilden partituren en publiek veroveren, avontuur. Contraint werd kwartiermaker in een provincie die vooral vertrouwd was met klassiek en blaasmuziek. Het ensemble gooide de toehoorders niet helemaal in het diepe. Soms zaten er wel tien blazers op het podium. Op de lessenaar werden vernieuwende stukken afgewisseld met meer vertrouwde werken. Geen berekening of marketing. Een term als sandwichformule was het

29

ensemble vreemd. Nieuwsgierigheid fungeerde als gids. Arno Dieteren was als samensteller wel erg bezig met de manier waarop je composities op elkaar kon laten inwerken. Ook programmeren was voor hem muziek maken. Contraint speelde in die eerste jaren werken van onder anderen Igor Stravinsky, Darius Milhaud, Ladislav Kubik en George Antheil. Elitair was nog geen vies woord toen. Sektarisch mocht het echter niet worden. Contraint fungeerde ook als motor voor een concertreeks op kasteel Terborg in Schinnen tussen 1982 en 1987. Het ensemble speelde er zelf en nodigde anderen uit. De omstandigheden waren misschien niet ideaal, de ambiance werd geroemd. Het fenomeen van de Terborgconcerten sprak zich rond. Op die manier lukte het ook om grootheden als Reinbert de Leeuw en Vera Beths naar het kasteel te halen. Een nieuwe eigenaar gooide roet in het eten. Op kasteel Erenstein in Kerkrade bleek de sfeer van Schinnen niet op te roepen. Contraint zelf was ondertussen een nieuwe richting ingeslagen. Met een eerste samenwerking met kunstenaar Frans Malschaert ontstond de belangstelling voor muziektheater. Rond die tijd werden ook contacten gelegd met het Nederlands Impresariaat, de belangrijkste nationale

boeker op het gebied van kamermuziek. Contraint deed het goed bij het bureau. Veel theaters kochten de voorstellingen in. Soms speelde Contraint maar liefst 55 keer in één seizoen door heel het land. Eigenlijk te veel voor een ensemble dat bestond uit freelancers en de Dieterens, die er de productie bij deden en ook nog eens een baan als docent op de muziekschool hadden. Na een aantal jaren toeren door Nederland trok Contraint zich weer terug in Limburg. Dat sprak de belangrijkste subsidieverstrekker, de provincie, meer aan. Voor het ensemble bood het de mogelijkheid om coproducties te gaan maken met gezelschappen als het Kruis van Bourgondië en Sirkel. Contraint werkte met regisseurs als Guido Wevers en Els Boonen. Zij zetten hun handtekening. Tegelijk bleven de handelsmerken van het muziekensemble herkenbaar: eigengereid, uitdagend en lichtvoetig. Geïmponeerd door de groten uit de geschiedenis durfde Arno Dieteren lang geen eigen composities te brengen. Dat veranderde stilaan ook. Trouw aan de ensemblenaam volhardde Contraint koppig in het volgen van een eigen weg. De samenwerking met anderen leidde in de ogen van de Dieterens soms te veel tot theater met muziek. Contraint werd af en toe een bijwagen. Ze wilden

www.zuiderlucht.eu

augustus 2011

doorgroeien naar een zelfstandig muziektheaterensemble dat zijn eigen producties maakte. Toen het niet lukte om voldoende subsidiënten warm te krijgen voor dat idee, trok Contraint de uiterste conclusie. De weg was doodgelopen. In een waterig compromis hadden de Dieterens geen trek. Met pijn in het hart namen ze afscheid van hun kindje. Een groots afscheidconcert in de Sint-Jan in Maastricht op 21 november 1999 betekende het definitieve einde van het ensemble. Contraint vormde een inspiratiebron voor onder meer Intro In situ en Ensemble ’88. De voormalige leden van de groep zijn uitgevlogen en in veel gevallen terug te vinden op prominente plekken, tot in het Concertgebouworkest toe. Ook Arno en Paulien Dieteren zijn nog altijd actief in de hedendaagse muziek. Over de ontvankelijkheid van het doorsneepubliek maken ze zich geen illusies. De twee zoeken het gehoor van de mensen die zich wel openstellen. Voorwaarde voor communicatie met publiek is dat er ook sprake is van communicatie tussen de muzikant en het uit te voeren werk. Op gemakzucht rust een taboe. “De verovering van een partituur gaat niet zonder slag of stoot. Het resultaat blijft steeds een benadering. Een goed stuk verdraagt dat ook. Vraagt er zelfs om.” Dit stuk is samengesteld uit teksten uit Contraint (1979-1999). Portret van een muziekensemble van Jos Frusch en Paul van der Steen. Uitgeverij Huis Clos. Presentatie: 28/8 stadhuis Heerlen, 14.30 uur, met optreden van Contraint.

Wat was in...

Kroniek

1

De Raad voor Cultuur publiceert een brief aan de Kamercommissie voor Cultuur waarin ze wijst op het belang van regionale spreiding en er voor pleit de bezuinigingen gefaseerd uit te voeren.

2

Jan des Bouvrie ontwerpt interieur en exterieur van een deel van de 300 nieuwe bungalows bij vakantiepark De Heelderpeel in Heel.

3

The New York Times krijgt voor het eerst in 160 jaar een vrouwelijke hoofdredacteur. Jill Abramson kenschetst haar benoeming als ‘opstijgen naar het Walhalla’.

4

Willem Duys is dood. Programmamaker Bert de Veer: “Vóór Willem Duys had je interviews en na Willem Duys had je gesprekken.”

5

Het Nederlands Fonds voor Podiumkunsten kent een subsidie van 100.000 euro toe aan het Theater aan het Vrijthof in Maastricht als erkenning van ‘de presentatie van een kwalitatief hoogwaardig aanbod van voorstellingen of concerten, voor een passend publiek’.

6

Het Limburgs Symfonie Orkest (LSO) blijkt in het gevecht om lijfsbehoud ineens te willen fuseren met Opera Zuid. Het operagezelschap staat daar niet om te springen.

7

Het Concertgebouworkest, het Nederlands Danstheater en het Mauritshuis richten het fonds The Dutch Masters op in de hoop in het buitenland particuliere financiers aan te trekken. Het fonds telt bij oprichting twaalf leden die allen in Londen wonen en samen 78.000 euro doneren.

8

De Spaanse schrijver Jorge Semprún overlijdt in zijn woonplaats Parijs op 87-jarige leeftijd. Semprún was tussen 1988 en 1991 minister van cultuur in Spanje. Behalve door zijn boeken werd hij in Nederland bekend door de tv-serie Nauwgezet en Wanhopig van Wim Kayser uit 1989.

9

In Geulle wordt het verloren gewaande archief van architect Joan Melchior van der Meij gepresenteerd door grafisch ontwerper Paul Smeets. Van der Meij (1878-1949) staat te boek als mede-grondlegger van de Amsterdamse School.

30

10

18

Staatssecretaris Zijlstra zet definitief een streep door Het Nationaal Historisch Museum. Het initiatief kwam in 2006 van Jan Marijnissen (SP) en Maxime Verhagen (CDA) die pleitten voor een identiteitsbevestigend museum.

The Big Man, alias Clarence Clemons, saxofonist van Springsteens E Street Band sterft aan de gevolgen van een beroerte in een ziekenhuis in Palm Beach Florida. Clemons speelde zo’n dertig jaar met Springsteen die hem the heart and soul van de band noemde.

Dirigent Jaap van Zweden is de nieuwe eigenaar van Brasserie De Keyzer naast het Amsterdamse Concertgebouw. Samen met zijn zoon Daniel (23) wil hij de brasserie weer wat ‘ouwe chic en cachet’ terug geven.

In de Middeleeuwen had zowel de elite als de gewone man een bijbel in de eigen taal in huis, blijkt uit onderzoek van de Rijksuniversiteit Groningen. Tot nu toe werd aangenomen dat het vóór de reformatie voor leken verboden was zelf de bijbel te lezen.

11

12

Auteur Cor de Hoon uit Eygelshoven overlijdt op 81-jarige leeftijd. De oud-leraar Engels schreef onder andere de bejubelde roman Bitter Lemon in 1978. Zijn laatste boek Drie dagen uit de dood van Oom Jacob verscheen in 1993.

13

Pinkpopbaas Jan Smeets zegt dat de 1,3 miljoen euro die hij overmaakte aan Coldplay goed besteed is. Daarmee reageert hij op Arie Slob van de Christenunie die klaagde dat Smeets zo’n dure band boekte en tegelijk het cultuurbeleid van het kabinet hekelde.

14

19

20

In een Britse privécollectie wordt een schilderij van de Italiaanse barokschilder Caravaggio ontdekt. Het werk uit circa 1600 betreft een afbeelding van Augustinus. Van de schilder hebben amper vijftig doeken de tijd overleefd.

21

Thrillerschrijver Paul Goeken overlijdt op 48-jarige leeftijd op Gran Canaria. En daarmee is ook thrillerauteur Suzanne Vermeer dood. Vermeer, die 800.000 thrillers over haar horrorvakanties verkocht, blijkt een pseudoniem voor Goeken.

22

De schuldenlast van televisieproducent Endemol bedraagt zo’n twee miljard euro, meldt het Financieele Dagblad. Zonder een flinke kapitaalinjectie dreigt het bedrijf in handen van de banken te vallen. Endemol produceerde onder meer de tvhits Goede Tijden en Big Brother.

De Chinese kunstenaar Ai Weiwei is weliswaar op borgtocht vrijgelaten maar mag zijn woonplaats Peking niet verlaten. Weiwei, zeer kritisch op de Chinese regering, werd opgepakt vanwege vermeende belastingontduiking.

De Genkse muzikant en componist Michel Bisceglia wordt de nieuwe artistieke leider van het jazz festival in C-mine. Bisceglia schreef onder meer voor Ozark Henry en componeerde muziek voor Blue Bird, de nieuwste film van Gust Van den Berghe.

Harrie van den Elsen wordt directeur van conservatorium en dansacademie in Groningen. Van den Elsen begon 37 jaar geleden als student aan het Maastrichtse Conservatorium, werd er docent, hoofddocent en uiteindelijk directeur.

15

16

23

24

De Prins Bernhard Cultuurprijs gaat naar fotograaf en filmmaker Anton Corbijn. Hij krijgt 75.000 euro plus een cultuurfonds met eenzelfde bedrag op zijn naam.

In Ramallah op de Westelijke Jordaanoever wordt voor het eerst een schilderij van Picasso tentoongesteld. Buste de Femme uit 1943 komt uit het Van Abbe Museum in Eindhoven.

De Ierse rockband U2 was met 195 miljoen dollar de best verdienende act in 2010. Bon Jovi werd tweede met 125 miljoen. Elton John (100 miljoen) en Lady Gaga (90 miljoen) gelden als de hoogst genoteerde soloartiesten.

Jack Lang, minister van cultuur onder President Mitterand en voorzitter van FRAC Nord Pas-deCalais laat het afweten bij de opening van de tentoonstelling Out of Storage in de Timmerfabriek in Maastricht. Honderden kunstwerken uit de collectie

17

25

www.zuiderlucht.eu

van het FRAC zijn tot het eind van dit jaar te zien in Maastricht.

26

Schrijver en dichter Heere Heeresma overlijdt op 70-jarige leeftijd in het Rosa Spierhuis, een verzorgingstehuis voor kunstenaars en wetenschappers in Laren. Heeresma werd bekend met titels als: Zwaarmoedige verhalen voor bij de centrale verwarming en Dagje naar het strand.

27

In een afscheidsinterview in Dagblad De Limburger zegt Jan van Eyckdirecteur Koen Brams het te betreuren dat er de afgelopen elf jaar niet meer Maastrichtenaren de academie binnenliepen.

28

‘Geen hoop meer voor kunst’ kopt de Volkskrant op de voorpagina. Staatssecretaris Zijlstra loodst zijn bezuinigingsplannen van 200 miljoen – alle demonstraties ten spijt – soepeltjes door de kamer.

29

Nederland twittert volop over de PVV-motie dat op Radio 2 tenminste 35

augustus 2011

juni/juli And the Waltz Goes on krijgt André Rieu het Ereteken van Verdienste voor de Republiek Oostenrijk. Hopkins zal aanwezig zijn bij een van de zomerconcerten van Rieu op het Vrijthof in Maastricht.

4

Tussen de 75.000 en 100.000 mensen volgen de eerste ommegang van de 54ste Heiligdomsvaart in Maastricht. De pelgrims komen eens in de zeven jaar naar de stad om het graf van Sint Servaas te bezoeken.

5

De Amerikaanse schilder Cy Twombly overlijdt op 83-jarige leeftijd aan kanker in Rome. Twombly is bekend om zijn abstracte werk waarin hij schilderkunst, tekentechniek, schrift en graffiti combineerde.

6

Peter Weinstock stapt na 21 jaar op als directeur van de Heerlense muziekschool na een aanvaring met de dirigent van de Big Band van de muziekschool. Ook de dirigent stapt op. Het conflict zou gaan over het niveau van de band.

5

Lucian Freud: Naked girl asleep 2 (1968)

procent van de muziek Nederlandstalig moet zijn. Deze tekent de Volkskrant op: ‘Papa was een rollende steen. Waar hij zijn hoed neerlegde, was zijn huis’.

30

Het Limburgs Symfonie Orkest en Opera Zuid worden voorlopig gered door een CDA-motie in de Kamer. Per saldo gaat het LSO, dat moet gaan samenwerken met het Brabants Orkest, er financieel flink op achteruit.

1

De provincie Limburg schuift aankoop van Kasteel Wylre/Hedge House en daar ondergebrachte kunstcollectie van Jo en Marlies Eyck op de lange baan. Ook de uitbreiding van het Bonnefantenmseum wordt wegbezuinigd.

2

Alexander van Grevenstein, scheidend directeur van het Bonnefantenmuseum, hekelt in Dagblad De Limburger de argumenten van CDA, VVD en PVV om de uitbreiding van zijn museum te schrappen. Hij beticht de politiek van leugens.

3

Bij de première van de door acteur Anthony Hopkins geschreven wals

31

Het Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid maakt bekend dat het de afgelopen vier jaar ruim 140.000 film- en audiovisueel materiaal heeft gedigitaliseerd.

7

Staatssecretaris Halbe Zijlstra zegt in NRC spijt te hebben van de btw-verhoging in de kunstsector naar 19 procent die volgens hem de geloofwaardigheid van de cultuurbezuinigingen heeft aangetast. Critici zagen de verhoging als bewijs van rancune tegen de kunstwereld.

9

De serie Toneel op de Televisie stopt. AVRO, NTR en VPRO zijn niet tevreden over de kwaliteit van de omzetting van de zes beste toneelstukken van het afgelopen seizoen naar tv. Het publiek bleek evenmin enthousiast.

10

“You know I don’t come easy”, grijnst Ringo Starr (70) tijdens de 31-ste editie van Bospop. Twee dagen eerder meldde zich nog een popheld in Weert: Rolling Stone Ron Wood (63).

11

De organisatie van de Olympische Spelen in Londen 2012 maakt bekend dat ze The Beatles weer bijeen wil brengen. John Lennon en George Harrison worden vervangen door hun kinderen.

12

De Spaanse stad San Sebastián wordt samen met het Poolse Wroclaw in 2016 Culturele Hoofdstad van Europa.

13

De gemeenteraad in Sittard-Geleen gaat akkoord met het nieuwbouwproject De Dobbelsteen waarin onder meer een filmhuis, Museum Het Domein en de Hogeschool Zuyd een plek krijgen.

14

Op de Franse nationale feestdag brengt PS-partijvoorzitter Martine Aubrey een bezoek aan het Festival van Avignon waar gediscussieerd wordt over verhoging van de kunstsubsidies.

15

De film Harry Potter and the Deathly Hallows trekt op de eerste dag 124.837 bezoekers naar de Nederlandse bioscopen, goed voor recordomzet van ruim 1,2 miljoen euro.

16

Zeeman stunt op de Amsterdam Fashion Week door onder de schuilnaam Frank een kledinglijn op de catwalk te presenteren. Dankzij de social media wordt Frank meteen een grote hit.

17

“Johnny Kraaijkamp was een natuurtalent van wie de mensen automatisch hielden”, zegt regisseur Ger Thijs bij het overlijden van de acteur op 86-jarige leeftijd.

18

Tijdens noodweer in het Canadese Ottawa stort binnen tien seconden het podium met daarop Cheap Trick in. De bandleden komen met de schrik vrij.

19

Het muziek- en motorcrossfestival Zwarte Cross in Lichtenvoorde boekt met 152.000 bezoekers een nieuw record. Op twintig podia treden 150 bands op onder wie Sepultura en Blondie.

20

Actrice Carice van Houten krijgt een belangrijke rol in de Amerikaanse tvserie Game of Thrones. Eerder speelde ze er in films als Valkyrie en Repo Men.

21

Lucian Freud, kleinzoon van psychiater Sigmund, maar vooral bekend als schilder van realistische doeken (veelal naakten) sterft in Londen op 89-jarige leeftijd.

22

De Volkskrant bestempelt Le gamin au vélo van de Luikse broers Jean-Pierre en Luc Dardenne tot ‘hun zoveelste meesterwerk’. Eerder kreeg

www.zuiderlucht.eu

augustus 2011

de film de juryprijs op het festival van Cannes.

23

Zangeres Amy Winehouse (27) wordt dood aangetroffen in haar woning in Londen. In Weert overlijdt smartlappenkoning Johnny Hoes (94).

24

Het concert van André Rieu op het Vrijthof in Maastricht wordt via Cinema Live getoond in tal van bioscopen over de hele wereld.

25

Het Rijksmuseum en Museum Catharijneconvent in Utrecht moeten twee kunstwerken teruggeven aan de erven van de oorspronkelijke joodse eigenaren.

26

Tino Haenen, directeur van Het Muziekgebouw aan ’t IJ in Amsterdam, moet vertrekken. De Raad van Toezicht wil een directeur die meer cultureel ondernemerschap toont.

27

Schrijver Wil Boesten is een van de genomineerden voor de Halewijnprijs die op 12 november in Roermond wordt uitgereikt. Eerder winnaars waren Esther Gerritsen, Tommy Wieringa, Adriaan Jaeggi, Vrouwkje Tuinman en Arthur Japin.

28

Sommigen weten niet van ophouden. Steven Spielberg maakt bekend dat hij nog niet klaar is met Jurassic Parc; film nummer vier komt eraan.

29

Schrijver A.H.J. Dautzenberg (Heerlen 1967) wordt lid van de Nederlandse pedofielenvereniging Martijn. “Ik doe het uit mededogen, uit protest ook”, zegt hij in NRC.

30

De Rijksoverheid keert 6,5 miljoen euro uit voor het onderhoud van 57 Limburgse rijksmonumenten. De basiliek in Meerssen, de Sint Servaas in Maastricht en Kasteel Vliek in Ulestraten krijgen respectievelijk 6,5 ton, 4,7 ton en 4,2 ton.

31

Johanna Ter Steege en haar dochter Hanna Obbeek gaan de hoofdrollen vertolken in de familiefilm Achtste Groepers Huilen Niet naar het boek van Jacques Vriens. Ter Steege speelde eerder een hoofdrol in Tirza.

Jouw land

Verlichting

In tijden van crisis zijn het de kunstenaars die ons nieuwe modellen van de toekomst kunnen aanreiken, zei curator Bice Curiger tijdens de opening van de 54e Biënnale van Venetië. De boodschap is overgekomen, de geëngageerde kunst viert een glorievolle comeback. “Laten we de kunsten als een land beschouwen. door Wido Smeets

Jouw land bestaat niet. Neontekst van Ólafur Ólafsson en Libia Castro in een Venetiaanse tuin. foto’s Zuiderlucht

D

it is wat overblijft. Een land met een hek erom. Water, lucht en licht, verder niets. Een lege ruimte. Het perspectief dat de kunstenares Diohandi schetst van Griekenland na de hervormingen, noodzakelijk nu het vrijwel failliet is en onder curatele staat. Of vindt ze dat het land zich zou moeten terugtrekken uit Europa, als bakermat van individualisme en democratie de eer aan zichzelf houden om bij zichzelf te rade gaan, zoals ze in een tv-interview suggereerde. Met een doortastendheid die het land zelf inmiddels vreemd is, heeft Diohandi (1945) het Griekse paviljoen op de Biënnale van Venetië naar haar hand gezet. Beyond Reform heet de ingreep waardoor het paviljoen aan de buitenkant

32

veranderde in een vierkante doos met verticaal aangebrachte houten planken. Een pretentieloze entree voert via een tiental treden naar een hoekig interieur van water, een loopbrug en een verticale balk van licht. Wie doorloopt, staat binnen een minuut weer buiten. Toch hebben bezoekers kans gezien enkele munten in het water te mikken als geluksbrengers. Eurocenten, hier en daar een muntje van tien. Niet te veel, die Grieken verbrassen het toch maar. Het thema van deze 54e Biënnale van Venetië luidt Illuminazioni, in het Engels: Illuminations. Bij ‘illuminazioni’, letterlijk: verlichting, kunnen we denken aan de schildertechniek van Tintoretto (met drie doeken prominent aanwezig in het centrale paviljoen), aan een uitspraak van cultuurfilosoof

www.zuiderlucht.eu

Walter Benjamin over de ondermijnende kracht van de artistieke outsider ten opzichte van het kapitalisme, en (let op de cursivering in de titel) aan de idealistische gedachte dat overheden van landen zich door de kunsten laten verlichten. In dat laatste zit, zoals we weten, behoorlijk de klad. Biënnalecurator Bice Curiger wilde dat de landenpaviljoens zich dit jaar als echte nationale afvaardiging zouden laten gelden (daarover straks meer), maar laten we de titel ook als een oproep zien: ‘Kunstenaars, toon uw engagement en verlicht uw landgenoten! De wereld om ons heen is er naar.’ Vergeet, ten slotte, niet de knipoog naar die andere betekenis van Verlichting, inderdaad, die met een hoofdletter: verzamelnaam voor een cruciale periode in onze geschiedenis waarin de mens zich probeerde

augustus 2011

bestaat niet te ontdoen van alle metafysische humbug en voor het eerst de bril van de ratio opzette. Die onttovering van de wereld is inmiddels alweer in de revisie omdat er achteraf sprake was van enige zelfoverschatting – maar dit terzijde. De Biënnale van Venetië ontstond aan het eind van de 19e eeuw, toen het nationalisme in Europa zich opwerkte naar een oorlog die vooraf als ‘verfrissend’ werd beschouwd, maar uitpakte als een slachtpartij zonder weerga. De wereld van nu is een totaal andere, maar het nadenken over concepten als de natiestaat en nationale identiteiten is nog steeds actueel. Het aantal staten, ook op de Biënnale, blijft gestaag groeien; tegelijkertijd trekken (letterlijk) hele volksstammen uit hun land weg om elders hun geluk te beproeven, vaak met nadrukkelijke medeneming van hun nationalistische gevoelens. In de monumentale tuin van palazzo Ca’ Zenobio in de Venetiaanse wijk Dorsoduro, waar IJslandse en Armeense kunstenaars hun werk tonen, hangt een neontekst met de mededeling Il tuo paese non esiste: jouw land bestaat niet. De verwarring over identiteit is groter dan ooit. Is het aan de kunstenaars om helderheid te verschaffen en nieuw gezichtspunten te definiëren, of worden ze daarmee overvraagd?

Bezoekers in het Nederlandse paviljoen.

Verbeter de wereld, en begin nou eens niet bij jezelf. Aan de vooravond van de biënnale-opening was in diezelfde tuin een dance party waar de hele wijk tot twee uur ’s nachts van mocht meegenieten – zoals de stad tijdens de preview-dagen overspoeld werd door zo’n 20.000 kunstprofessionals. Overdag concentreren deze curatoren, verzamelaars, critici en wat dies meer zij zich in het stadsdeel Castello waar de eigenlijke Biënnale zich afspeelt: in de Arsenale, de voormalige scheepswerven van de zeemacht die Venetië ooit was, en de Giardini, de met honderden meter geurige jasmijnhagen omringde tuinen waar de landenpaviljoens zijn gehuisvest. ’s Avonds verplaatst de meute zich naar de restaurants, en vervolgens van (after)party naar (after)party. Hoe volstrekt gescheiden de werelden van professionals en publiek zijn, blijkt op zaterdag, de dag van de publieksopening. De meeste professionals zijn dan verdwenen: in Arsenale en Giardini heerst ineens een ongedwongen sfeer. Hier lopen mensen met een eenduidige agenda:

33

Hoogtepunt: de trilogie “...And Europe Will Be Stunned.” in het Poolse paviloen van de Israelisch-Nederlandse kunstenaar Yael Bartana.

ze willen bewonderen, zich verbazen en zich mee laten voeren. Liefhebbers! Voor het eerst in drie dagen zie ik niet-gespeelde toevallige ontmoetingen. Vandaag geen lange rijen meer voor de ‘hearsay’-paviljoens die écht niet gemist mogen worden. Waar het te druk is, lopen de mensen eenvoudigweg door. Straks proberen ze opnieuw. Die kloof tussen professionals en liefhebbers maakt het verleidelijk om juist hier in Venetië, waar identiteit en nationaliteit deel uitmaken van

www.zuiderlucht.eu

de thematiek, een gedachtenexperiment te doen. Laten we de kunsten als een land beschouwen. Geen gebied met fysieke grenzen natuurlijk, maar als mentale constructie, zonder plaats en tijd, zonder inwoners. Kunstenland bestaat alleen in onze hoofden. De mensen die er hun brood verdienen, kunnen altijd binnen. De rest, vreemdelingen die in andere oorden verblijven, moeten voor een bezoek een visum aanvragen: een entreebewijs. Kunstenland heeft geen geschreven

augustus 2011

Wassen beelden die langzaam opbranden van de Zwitser Urs Fischer. Het beeld op de achtergrond is een kopie van Giovanni Bologna’s beroemde De Sabijnse Maagdenroof.

grondwet. Af en toe publiceert iemand een manifest omdat de meute aan het indutten is, maar al snel wordt zo’n provocatie weer een naadloos onderdeel van het geheel. Het barst in Kunstenland van de codes, over hoe je moet kijken, denken en oordelen, over houding en gedrag. Sommige vreemdelingen proberen die codes over te nemen. Vaak is dat komisch.

H

eeft de rest van de wereld iets te verwachten van Kunstenland? Kan Kunstenland het voortouw nemen in onze van crisis naar crisis struikelende wereld? Kunnen kunstenaars met hun status als outcast in deze van crisis naar crisis struikelende wereld voor richting en verlichting zorgen? Het politiek correcte antwoord luidt ja. Want goede kunst doet niet alleen een uitspraak over zichzelf, maar ook over de wereld. Of andersom. Graag

34

zelfs, juist nu. Verbeter de wereld, en begin nou eens niet bij jezelf. ”Ver verwijderd van cultureel conservatieve constructies als ‘naties’ biedt kunst het potentieel om nieuwe vormen van community te exploreren, en verschillen en overeenkomsten in te brengen die tot nieuwe modellen voor de toekomst mogen leiden”, zei Biënnale-curator Bice Curiger bij de opening. Volgens de Zwitserse, in 2007 jurylid van de BACA-kunstprijs van het Maastrichtse Bonnefantenmuseum, zijn juist kunstenaars hiervoor geschikt omdat ze weinig of niets te verliezen hebben, ze opereren immers zonder veiligheidsnet. Wat een nadeel is voor de een, kan voor anderen kennelijk een voordeel zijn. In de paviljoens wil Curiger inzendingen zien die betrokkenheid tonen met de politiekmaatschappelijke situatie in de respectieve landen. De esthetiek kan wachten, in deze barre tijden

www.zuiderlucht.eu

is het zaak positie te kiezen. Die handschoen is op deze biënnale gretig opgepakt. Zowel in de Giardini als de Arsenale is veel kunst politiek beladen zonder te vervallen in propaganda of verkapte vaandeldragerij. In het oog springende uitzonderingen in de landenpaviljoens zijn de staatskunst van China - laten we er geen woord aan vuil maken - en Italië, waarvan het paviljoen de trekken vertoonde van een kunstuitleen-inverhuizing. De door het ministerie van cultuur afgevaardigde curator Vittorio Sgarbi heeft Italiaanse cultuurpausen gevraagd hun favoriete kunstenaar af te vaardigen. De uitkomst is een schreeuwerige aanbidding van de middelmaat met als provocerende titel l’Arte non è Cosa Nostra. Dit is wat je krijgt als je denkt dat je kunst kunt democratiseren. In zekere zin voldeed Sgarbi aan de opdracht een state of the art expositie te maken die iets zegt

augustus 2011

over het Italië van nu. Het land verkeert in een desastreuze toestand, met de kunst is het niet veel beter gesteld. Gelukkig brengen andere landen het er beter van af. Griekenland, als gezegd, België en vooral Polen, dat de Israëlisch-Nederlandse kunstenaar Yael Bartana de kans gaf zijn belofte in te lossen met een briljante presentatie over de terugkeer van geëmigreerde joden naar Polen. Zwitserland vaardigt met Thomas Hirschhorn een coryfee in topvorm af en in het Amerikaanse paviljoen vinden de Puerto-Ricanen Jennifer Allora en Guillermo Calzadilla een bijzondere vorm voor het internationale machtsvertoon van hun vaderland. Met films van een man die zich op diverse locaties in de wereld halfstok aan een vlaggenmast vastklampt, en performances: een duurloper op een US-tank en turners in nationaal tenue die een oefening doen op het vliegtuigmeubilair van Delta Airlines.

Op zaterdag zijn de meeste kunstprofessionals verdwenen: in Arsenale en Giardini heerst ineens een ongedwongen sfeer.

H

oe introvert daarentegen is het Nederlands paviljoen, met werk van acht kunstenaars van verschillende disciplines, naar een concept van curator Guus Beumer. Naar eigen zeggen heeft Beumer met Opera Aperta / Loose Work een beeld willen geven van de basisinfrastructuur in de Nederlandse kunsten – een uniek model dat op gezag van Halbe Zijlstra op de helling gaat. Beumer, directeur van de Maastrichtse kunstinstellingen Marres en Bureau Europa, staat bekend om zijn sociologische aanpak: hij wil structuren, ontwikkelingen en historische verbanden laten zien, van solo-exposities en auteurschap moet hij niet veel hebben. Hij onderzoekt liever dan dat hij overdondert. In Maastricht heeft dat de afgelopen jaren mooie, niet altijd even toegankelijke exposities opgeleverd. Beumer mag graag een beroep doen op de verbeeldingskracht van het publiek. Soms legt hij daarmee een te zware claim bij de bezoekers – zoals hier in Venetië waar de presentatie in de vorm van een theater, in een prachtige houten architectuur van Herman Verkerk, ongelukkig uitpakt. Zelfs met de erbij geleverde teksten ontvouwt het werk zich amper. Zeker voor buitenlanders, aan wie de polderlandse inrichting van onze cultuursector (denk ook aan het omroepbestel) toch al niet uit te leggen is. Ach, wat zou het, lijkt Beumer met zijn spel van betekenissen en (on)vervulde verwachtingen te willen zeggen, het is allemaal theater. Klopt. Maar dit spel met licht en zwaar, dit lied van schijn en wezen, blijft wel erg ver verwijderd van de wereld in crisis waar de Biënnale het dit jaar over wilde hebben.

35

Hoog bezoek: de Israëlische president Shimon Peres.

De kunstenares Diohandi gaf het Griekse paviljoen van binnen en van buiten een totaal ander aanzien.

www.zuiderlucht.eu

augustus 2011

Podium

INKIJK

Zie ook Agenda en www.zuiderlucht.eu

Maastricht CENTRE CERAMIQUE highlights Bibliotheek | Tentoonstellingen | Cultureel Erfgoed Wo 28 mei t/m 28 zo aug | tentoonstelling | Check Check... One Two One Two popgeschiedenis van Maastricht Di 21 juni t/m zo 26 febr ’12 | tentoonstelling | Anders nog iets voor u? | tentoonstelling over Limburgse winkeliers en kleinhandelaars door de eeuwen heen Ma 25 juli t/m ma 29 aug | kleine expositie | Eus eige leedsjes Verder zijn er zomerse wandelingen, concerten en jeugd activiteiten in Centre Céramique. Meer info: www.centreceramique.nl

KUMULUS Za 3 sept | open Dag | Beeldende kunsten, Dans,Theater, Musical, Schrijven, Kunstverkenning | Kumulus, Herbenusstraat 89, Maastricht | 11 tot 15u Vanaf di 13 sept | cursus | Column schrijven | docent Emile Hollman | Kumulus, Herbenusstraat 89, Maastricht Vanaf wo 12 okt | cursus | Kunst Kijken | docent Jac van den Boogard | Kumulus, Herbenusstraat 89, Maastricht Meer info en inschrijven www.kumulus.nl

LUMIERE highlights Aug | film | Wim Wenders’ Pina 3D | Het filmhuisevenement van het jaar. Aug | film | Jack Nicholson | Met o.a. Five Easy Pieces, Chinatown, The Shining. Vanaf do 11 aug | film | A Seperation | Meeslepend Iraans familiedrama, winnaar Gouden Beer. Vanaf do 25 aug | film | Melancholia | Overdonderende nieuwe film van Lars von Trier. Zie ook www.lumiere.nl

EXPOSITIE ONBEKEND

TALENT

KUNST VAN MENSEN MET EEN BEPERKING UIT HEEL LIMBURG Franca Kerkhof Blauwe Dame

9 september t/m 2 oktober 2011 Kloosterbibliotheek Wittem Gratis entree Wittemerallee 32, 6286 AB Wittem www.kunstdagenwittem.nl

“De in elkaar getimmerde bouwsels zijn behangen met lappen stof of plastic.” foto Zuiderlucht

Samen in Baumhaus door Duncan Liefferink

W

at er op dit moment te zien is onder de beuken bij het Drielandenpunt bij Vaals is het resultaat van een proces. Eerst iets over dat proces. Zo’n vierhonderd vrijwilligers – van scholieren tot bejaarden en van gehandicapten tot toevallige voorbijgangers – bouwden dit voorjaar in het bos bij Vaals zes boomhuizen. Neem dat heel letterlijk: het gaat om huizen die rondom een boom zijn gebouwd. Ze deden dat onder regie van beeldend kunstenaar Erik Habets (Heerlen, 1978) en een team van collegakunstenaars en architecten. Je zou het kunnen beschrijven als een antropologisch experiment. Of als een Euregio-laboratorium. “De deelnemers kwamen uit Nederland, Duitsland en België en spraken drie verschillende talen. De communicatie in de groepjes kwam na een tijdje wel op gang, meestal met Duits als voertaal, maar culturele verschillen bleven bestaan. Nederlandse scholieren zijn bijvoorbeeld echt veel brutaler dan Duitse.” Het contact met de Duitse autoriteiten (het terrein ligt op Akens grondgebied) verliep soepel, maar ondanks aanvankelijk enthousiasme van Duitse, Waalse en Vlaamse zijde werd het project uiteindelijk vrijwel volledig vanuit Nederland gefinancierd. Dat belooft nog wat voor Maastricht Culturele Hoofdstad… Ieder huis kreeg een eigen thema, losjes gebaseerd op de piramide van menselijke behoeften van de Amerikaanse psycholoog Abraham Maslow: eerst eten en drinken, dan veiligheid en vervolgens sociaal contact, waardering en zelfontplooiing. Het Baumhaus-project voegde er nog een zesde aan toe: ontdekking. Daarnaast werd voor ieder huis een eerste ontwerp gemaakt en een stevig skelet neergezet. In sommige gevallen hadden de begeleidende kunstenaars moeite daarvan los te komen. “De twee Italianen die het zesde huis onder hun hoede hadden bleken echte boomhuttenbouwers te zijn”, aldus Habets. Ze leefden zich uit op een prachtige trap, rechtstreeks de hemel en de verbeelding in, maar de bijdrage van de andere deelnemers bleef beperkt. Andere huizen groeiden gaandeweg uit tot ware gemeenschapskunst. Dan het resultaat, want nu de werkzaamheden erop zitten, moeten we het daarmee doen. De in elkaar getimmerde bouwsels, sommige behangen met lappen stof of plastic, zijn in de eerste plaats indrukwekkend groot en monumentaal. Later beginnen de details op te vallen, zoals de op linten geschreven persoonlijke verhalen in het huis over zelfontplooiing of de knusse hoekjes en mini-theatertjes in het huis over contact en saamhorigheid. Eigenlijk hadden we natuurlijk allemaal zelf mee moeten doen, maar als je even de tijd neemt, laat zich ook nu nog veel navoelen van de wordingsgeschiedenis van de huizen. Baumhaus, bij Drielandenpunt in Vaals, t/m 4 september 2011. www.unionbyfiction.nl

36

www.zuiderlucht.eu

augustus 2011

My Imaginary Lives 11

Lesley

De eerder in Zuiderlucht verschenen RAM-tekeningen van Rowland Jones zijn verkrijgbaar in de boekhandel en via Matchboox in een met de hand gemaakt luciferboekje. www.matchboox.com. Het oorspronkelijk Engelstalige feuilleton My Imaginary Lives is te vinden op rowlandjones.wordpress.com/my-imaginary-lives-by-rowland-jones/

37

www.zuiderlucht.eu

augustus 2011

RUUD LAMMERINK

WWW.KUNSTENARCHITECTUUR.NL

CURSUSPROGRAMMA NAJAAR 2011 Dinsdagmorgen: ARCHITECTUURGESCHIEDENIS beginnen bij het begin NAIM/BureauEuropa Maastricht Woensdagmorgen: KUNSTGESCHIEDENIS de moderne tijd 1960-1980 Bonnefantenmuseum Maastricht Donderdagmorgen: ARCHITECTUURGESCHIEDENIS beginnen bij het begin Het Domein Sittard Donderdagmiddag: KUNSTGESCHIEDENIS de moderne tijd 1920-1940 Het Domein Sittard Vrijdagmorgen: KUNSTGESCHIEDENIS de moderne tijd 1920-1940 Het Domein Sittard Vrijdagmiddag: ARCHITECTUURGESCHIEDENIS Le Corbusier en tijdgenoten Het Domein Sittard WWW.KUNSTENARCHITECTUUR.NL, [email protected], 043-3262226

GEEN KINDERSPEL EEN oNtRoERENDE ExPoSItIE RoND hEt SPEELGoED vaN jooDSE KINDEREN IN DE twEEDE wERELDooRLoG vERLENGD t/m 26 auGuStuS 2011 / Gouvernement aan de maas LimburGLaan 10, maastricht / open: werkdaGen 9–17.00 uur GesLoten tijdens weekenden en op 2, 3 en 13 juni toeGanG Gratis / informatie 043 389 9999

info en tickets www.zininzomer.be

38

www.zuiderlucht.eu Zinz11ZuiderlAdvOL.indd 1

augustus 2011

29-06-2011 10:39:25

De verbale vechtsport van Eminem

Yo!

Eminem, “afgetraind en strijdlustig, met die onvermijdelijke vlaag droefheid op zijn gezicht.”

Rapper Eminem komt voor eenmalige show naar Europa. Naar Hasselt, om precies te zijn. “Daar, die gast in die hoek, dat leek wel, dat was, was dat niet gewoon echt Eminem? ‘Nee joh, die is toch niet zo vet!’” door Leon Verdonschot

J

e zou het bijna vergeten, zo vanzelfsprekend is zijn plaats aan de wereldtop inmiddels, maar het blijft een prestatie op zich: Eminem is niet alleen de succesvolste rapper uit de popgeschiedenis, hij is ook blank. Wie denkt dat dit een detail is, een gecultiveerde bijzaak, moet 8 Mile nog maar eens uit de uitverkooprekken van een dvd-zaak trekken, de autobiografische film waarin Eminem feitelijk zichzelf speelt. Uiteraard: een film, geromantiseerd en wel, maar toch: hij heeft er in interviews nooit omheen gedraaid dat de kern van het verhaal biografisch was. En als iets uit 8 Mile bleek, was het wel hoe een blanke zich in hiphop drie keer zo hard moet bewijzen als een zwarte. Tot Eminem stond blanke rap grofweg gelijk aan Vanilla Ice, de tamelijk stupide rapper uit de jaren tachtig. Sowieso was het een mooie film, 8 Mile, niet alleen vanwege de rauwe grauwheid ervan en het verrassend groot vermogen

39

van Eminem om in elk geval zichzelf te acteren, maar ook omdat de film meer deed denken aan de eerste Rocky-film dan aan Fame, of welke muziekfilm dan ook. Hiphop is een verbale vechtsport, zoveel maakte 8 Mile duidelijk, een licht aan de horizon van niet alleen de zwarte onderkant, maar ook het white trash trailerpark als spiegelbeeld daarvan. En alles in dat gevecht draait om competitie. De hoogtepunten in 8 Mile waren de battles, waarin rappers met elkaar de strijd aangaan voor een hongerige zaal, niet te beroerd om net zo geestdriftig zijn afkeur als zijn voorkeur te tonen. In Lose Yourself, een van Eminems allerbeste nummers, beschrijft hij minutieus wat er gebeurt in de minuten voorafgaand aan en gedurende zo’n battle. De spanning, de faalangst, de adrenaline, de peristaltische bewegingen van de maag: Eminem beschrijft ze filmisch treffend, om in het refrein duidelijk te maken wat er dient te gebeuren op het moment zelf: “You better lose yourself in the

music, the moment / You own it, you better never let it go / You only get one shot, do not miss your chance to blow / This opportunity comes once in a lifetime, yo.” Jay-Z, de andere grote rapper van deze wereld, schrijft in zijn vorig jaar verschenen autobiografie Decoded dat hiphop, tot zijn spijt, het enige muziekgenre is waarin je je niet alleen moet verweren tegen de buitenwereld, maar ook tegen je collega’s. Het is die battle-cultuur van competitie die is ontaard in regelrecht misgunnen. Zelf is hij vol lof over enkele van zijn collegarappers, en ronduit lyrisch over de tekstuele vaardigheden van een ervan: Eminem. De twee deden vorig jaar een korte tournee in de Verenigde Staten, het werd de succesvolste hiphoptournee aller tijden. Twee hiphoppers die het Yankee Stadium in New York uitverkopen en platspelen: een unicum. Vooral dat laatste, want tegenover iedere grote rapper die

www.zuiderlucht.eu

augustus 2011

uitstekend live is (Nas, Ice Cube) staat er minstens een die er live nooit (50 Cent) iets van bakt, of wiens prestaties sterk wisselen en vooral samenhangen met zijn rookgedrag (Snoop Dogg). Het was dan ook een comebackalbum uit het boekje, die laatste van Eminem, Recovery, vorig jaar het best verkochte album in de VS. Hij was verslaafd geweest, niet in het minst aan slecht eten, waardoor hij een papzak was geworden. Eminem, de Elvis van zijn generatie. In een interview met Rolling Stone vertelde hij dat hij bij McDonald’s zat te eten toen twee jongens hem dachten te herkennen. Daar, die gast in die hoek, dat leek wel, dat was, was dat niet gewoon echt Eminem? Nee, zei een van de jongens: “Die is toch niet zo vet.” Tientallen kilo’s lichter, afgetraind en strijdlustig staat hij op de foto op het album, met die onvermijdelijke vlaag droefheid op zijn gezicht. Het is bij Eminem op foto’s, in interviews en in teksten altijd of hij nooit ten volle gelukkig is. Daarvoor heeft hij teveel demonen in zijn hoofd, een te rijk palet aan verslavingsgevoeligheden, een te ambivalente relatie met roem, en is zijn jeugd te getekend. Het levert wel al jaren spannende teksten op, daarvoor hoeft hij niet eens te spelen met al zijn alter ego’s, zoals hij dat jaren geleden continu deed. En waar Eminem de heer en meester in blijft, naast het gebruiken van verrassende samples (op zijn laatste album van onder meer Black Sabbath) is het verbinden van een doorleefd geluid met de meest poppy, liefst door een vrouw gezongen refreinen. Dat was zo in zijn grootste hit Stan, waar Dido het refrein zong, en dat is zo op Love the Way You Lie, het onweerstaanbare prijsnummer van Recovery, waar Rihanna dat doet. En wat komt daar opeens langs, halverwege het album? Het is, werkelijk waar, een sample van What is Love, de zomerhit uit begin jaren negentig van de al lang en breed vergeten Haddaway, in wiens minishowballet Wendy van Dijk ooit nog danste. “Baby, don’t hurt me,” zong Haddaway. Dat zit er niet in bij Eminem. Het nummer waarin Haddaway opduikt heet dan ook: No Love. Eminem speelt 19 augustus op Pukkelpop in Hasselt. www.pukkelpop.be

Plekken der herinnering

Hoe joodse Zilli

123 joodse kinderen uit voornamelijk Amsterdam vonden tijdens de Duitse bezetting een schuiladres in en rond het Noord-Limburgse Venray. Op een tiental na ontsnapten ze aan de holocaust. “Het was een echt jodenkind, donker, bij de hand, een echte sodemieter.” door Emile Hollman

“O

p een middag – we zaten aan tafel – stond Fien van der Linden van de hoedenwinkel aan de deur,” vertelt Anny van Bindsbergen-Beterams (85) uit Venray. “Ik heb een kind dat vanavond nog onder de voeten uit moet”, zei Fien. “Laat maar komen”, zei Anny’s vader zonder dralen. Zijn reactie verbaasde haar. Het was najaar 1943 en haar broer was ondergedoken om niet in Duitsland te hoeven werken. Die avond werd Zilli bij hun afgeleverd. Anny: “Vanaf dat moment hoorde ze bij ons. Een jaar lang. Achteraf denk je: hoe was dit allemaal mogelijk?” Je zou een speelfilm kunnen maken over de 123 joodse kinderen die in Tienray en de dorpen eromheen tijdens de Tweede Wereldoorlog van een nieuwe identiteit werden voorzien en bij pleeggezinnen werden ondergebracht. In 1942 kwamen de transporten naar doorgangskamp Westerbork en later kamp Vught op gang. Vanuit Amsterdam werden met vrachtwagen, tram of bus drie keer per week opgepakte joden afgevoerd vanuit Amsterdam. Hun kinderen werden opgevangen in de crèche tegenover de ‘Hollandse Schouwburg’, het voorportaal van waaruit tussen de 15.000 en 18.000 joden (van de 104.000 die uiteindelijk werden vermoord) werden gedeporteerd. Verzetsstrijders maakten leep gebruik van de keren dat twee trams elkaar tussen schouwburg en crèche passeerden. Zo konden ze kinderen ongezien ‘ontvoeren’ naar een veiliger plek elders in Nederland. Van de 350 kinderen die uit de crèche (en zelfs uit Westerbork) werden gehaald, vonden er 123 vanaf mei 1943 een onderkomen in Tienray en omgeving. De Duitsers werd verteld dat ze afkomstig waren uit het gebombardeerde Rotterdam waar de persoonsgegevens van de burgerlijke stand in vlammen waren op gegaan. In Tienray kregen ze een nieuwe identiteit. Sommige kinderen leerden delen van het stratenplan van Rotterdam uit hun hoofd en werden bekend gemaakt met de katholieke beginselen om niet bij de eerste de beste vraag door de mand te vallen. Ook Zilli Bak, geboren in 1937, kreeg een nieuwe naam: Thea Maarschalkerweerd. “Diezelfde avond nog werd ze bij ons gebracht op de Merseloseweg nummer acht”, zegt Anny van Bindsbergen-Beterams. Haar vader Sjang Beterams was postbode. “Toen hij ’s avonds thuis kwam in zijn zwarte uniform schrok ze zo dat ze meteen achter de

40

Zilli Bak in 1947, terug in Amsterdam. foto familie Beterams

www.zuiderlucht.eu

augustus 2011

(6) in Venray belandde

fauteuil kroop. Ze dacht dat ze haar kwamen halen.” Het verzet in de regio werd gecoördineerd door kraamverzorgster Hanna van de Voort en student Nico Dohmen uit Kampen. Van de Voort zou in 1956 overlijden tijdens een hartoperatie. Ze werd postuum geëerd: met een plein in Tienray, met een boom in de Laan der Rechtvaardigen in Jeruzalem en de Israëlische verzetsonderscheiding Yad Vashem, die ook Nico Dohmen ten deel viel. Het duo begon in 1943 een verzetsgroep die ze bestierden vanuit Hanna’s ouderlijk huis aan de Stationsstraat, nu Spoorstraat in Tienray. Nieuwe onderduikers werden als bestellingen doorgegeven via de telefooncentrale in hotel Wijnhoven aan de Kloosterstraat: jongens waren pakken surrogaat koffie, meisjes surrogaat thee. Als er teveel thee of koffie werd afgeleverd, zorgde de kapelaan voor een oplossing. “Aan de overkant van de straat woonden zogenaamde Rijks Duitsers”, blikt Anny terug. “Ze hadden daar een meisje dat ook Thea heette en die twee speelden vaak met elkaar. Je vraagt je af waarom mijn ouders dat goed vonden. Er kwamen daar ook regelmatig Duitse soldaten over de vloer. Zilli was een echt jodenkind, donker, bij de hand, een echte sodemieter. Ik sprak laatst een vriendin van toen die zich de bravoure van Zilli nog kon herinneren:

‘Ik bezoek nog elk jaar haar graf in Muiderberg. Zo lang dat nog gaat.’ “Die ging de aardappelen in de vioolkist halen.”Zilli draaide gewoon mee in het gezin. Anny Beterams: “Mijn broer Wim zat ondergedoken in Cuijk. Zilli en ik bezochten hem vaak per trein. Nooit heeft iemand iets over haar gevraagd.” Op een dag kwam de hoedenverkoopster een lap lichtblauwe stof brengen waaruit een communiejurkje voor Zilli gemaakt kon worden. “Maar van een communie wilde mijn vader niets weten. Eerst moest de oorlog voorbij zijn, vond hij, dan kon ze zelf haar keuzes maken.”

O

pmerkelijk genoeg is het verhaal over de ondergedoken kinderen decennialang blijven liggen. Harrie Raaijmakers, oud-directeur van de basisschool in Tienray en woonachtig aan het Hanna van de Voort-plein, spoorde na zijn pensionering in 1995 een kleine honderd kinderen op en schreef een boek over hen. “Naarmate mensen ouder worden, groeit de behoefte om terug te kijken en verhalen te vertellen.” Door zijn onderzoek kreeg Anny van

41

Bindsbergen voor het eerst een idee van de omvang van de verzetsactie. In november 2010 ging de dertig minuten durende documentairefilm Mijn naam is Max in première van filmmaker Marijn Poels en zijn vader, oud-journalist René Poels. Ze maakten de film met de bedoeling om de getuigenissen en verhalen te bewaren voor het nageslacht. Bij de presentatie waren zo’n tweehonderd gasten, onder wie veel Tienraynaren die er destijds zomaar een broer of zus bij kregen. Volgens Raaijmakers heeft vooral Nico Dohmen zich het vuur uit de sloffen gelopen om onderdak voor de kinderen te vinden. Als er ergens twijfel was, dan gold die vooral de joodse afkomst. Volgens de katholieke geloofsleer waren het immers de joden die Jezus aan het kruis hadden genageld. Maria van de Rijt van Geffen uit Tienray herinnert zich in de film dat ze dat in 1944 haar nieuwe huisgenootje onder de neus wreef. Waarop deze boos met haar schoenen over de lakens banjerde die op de bleek waren gelegd. Ex-journalist René Poels raakte onder de indruk van de verhalen. Hij ziet er zelfs een Noord-Limburgse versie van de oorlogsfilm Zwartboek in. Waarin de grote razzia op 1 augustus 1944 in Tienray als plot zou moeten fungeren. Een stuk of tien onderduikers en hun beschermengelen waren verraden en werden opgepakt en overgebracht naar Eindhoven. Ook Hanna van de Voort was erbij. De hoogblonde en blauwogige medicijnenstudente Mieke Mees, die de kinderen begeleidde naar hun onderduikadressen in de provincie, werd in allerijl naar Eindhoven gestuurd om Hanna te ontzetten. Harrie Raaijmakers: “Ik weet niet wat ze heeft moeten doen om de Duitse commandant te verleiden maar ze heeft haar bevrijd.” Voor vier kinderen kwam hulp te laat; ze werden ontmaskerd en op transport gezet. Ze kwamen niet meer terug. Bij andere razzia’s, in Oirlo bijvoorbeeld, werden eveneens kinderen opgepakt. Van de 123 joodse kinderen overleefden een tiental de oorlog niet. Van angst bij haar ouders heeft Anny van Bindsbergen nooit iets gemerkt. Of het moest zijn toen zij zelf werd opgeroepen om bij Fuchs te gaan werken, een distributiecentrum voor textiel van de Duitsers bij Venray. Ze was vastbesloten dat te weigeren. Maar toen de Grüne Polizei aan de deur kwam, koos ze eieren voor haar geld omdat ze daarmee zowel haar ondergedoken broer Wim als Zilli in de problemen zou brengen. Ze heeft er enige tijd met plezier gewerkt. “De Duitsers waren vijanden, maar ik was jong. Als je jong bent, is alles heel anders.” Ook Harrie Raaijmakers schetst een genuanceerd beeld van de vijand. Hij hoorde veel verhalen over Duitse soldaten die een oogje dichtknepen, tips gaven (niet onder het hooi gaan liggen daar prikken ze met de bajonet in) en zelfs waarschuwden voor een op handen zijnde razzia.

www.zuiderlucht.eu

Anny van Bindsbergen-Beterams. foto Zuiderlucht

Zilli’s ouders en broertje overleefden Dachau niet. De vraag waar Zilli na de oorlog zou blijven, lag voor de hand. Anny van Bindsbergen: “Mijn vader zei: ‘Als er niemand meer is, dan houden we haar’. Daarmee was de kous af. Hij was gek met dat meisje, het was een heel flexibel ding.” Uiteindelijk meldde de familie zich voor Zilli. “Mijn vader heeft nog een procedure willen starten om haar te houden. Maar dat werd hem sterk afgeraden vanwege de financiële consequenties. De joden wilden de gemeenschap bij elkaar houden en wij vermoedden dat er ook belangen waren rond een erfenis van haar ouders.” “Ik vond het erg dat ze wegging,” zegt Anny van Bindsbergen, licht geëmotioneerd. “Ze is nog twee keer op bezoek geweest in de zomervakantie. Toen ze twaalf jaar oud was is ze verongelukt, in Amsterdam, op weg naar school. Ze kwam met de trapper tegen de stoeprand en viel zo onder de wielen van de melkwagen. Ongelofelijk hè. De oorlog overleven en dan zo aan je einde komen. Mijn ouders zijn nog naar de begrafenis geweest. Ik bezoek nog elk jaar haar graf in Muiderberg. Zo lang als dat nog gaat.” Dit is het 22 e artikel in een reeks van 35 in het kader van de Culturele Biografie Limburg, een project van de BV Limburg.

augustus 2011

Bezoekersinformatie / visitors information

WIEL ARETS ARCHITECTS 18.12.2010 13.02.2011

the anarchy of silence john cage

BONGERD 18 HEERLEN 0031(0)455772200 www.schunck.nl

04 09 t/m 28 11 2010

mail ons: [email protected] Bongerd 18 Heerlen / www.schunck.nl t +31(0)45-5772200

42

www.zuiderlucht.eu

augustus 2011

the anarchy of silence john cage

BONGERD 18 HEERLEN 0031(0)455772200 www.schunck.nl

04 09 t/m 28 11 2010 OpENiNG 03 09 2010 20.00 uuR

th an of sil jo

BONGERD 18 HEERLEN 0031(0)455772200 www.schunck.nl

ZL-Cultuuragenda

Items voor de agenda digitaal opsturen vóór de 15e van de maand uitsluitend naar: [email protected]

Architectuur, mode en vormgeving Düsseldorf > Container Architectuur. Royale expositie over de talloze mogelijkheden van een gestandaardiseerd opslag- en transportmiddel met ontwerpen van architecten en kunstenaars uit de hele wereld. Van 8 juni t/m 4 september in NRW-Forum Düsseldorf. www.nrw-forum.de HASSELT > Numen / For Use – Net. Oostenrijks/ Kroatisch designcollectief slaat in Z33 nieuwe wegen in met een netinstallatie waarin bezoekers mogen rondklimmen. Van 3 juli t/m 2 oktober in Z33. www.z33.be > ‘Prints! In mode- en kostuumgeschiedenis 1750-2000’. Van 25 juni 2011 tot 8 januari 2012 in het Modemuseum Hasselt. www.modemuseumhasselt.be MAASTRICHT > Topos-lezingen, over stedenbouw en architectuur: Concept Structuurplan Maastricht 2030. Op 12 september. Dromen over een Euregionaal ontwerp. Werken de steden in de Euregio ook samen op ruimtelijk gebied? Op 10 oktober. Urban Campus Revisited. Over de ontwikkeling van universitaire ruimten in de Maastrichtse context. Op 14 november. De bijeenkomsten, georganiseerd door Architectuurcentrum Topos, zijn in Coffeelovers / De Annex, Plein 1992. Aanvang 19.30 uur. www.toposmaastricht.nl > Re-action! Duurzaamheid door sociale innovatie. Drie jaar na de start van haar programma maakt REcentre, platform voor duurzaam design in de Euregio Maas-Rijn, de balans op. Van 17 juli t/m 2 oktober in NAiM / Bureau Europa. www.bureau-europa.nl SITTARD-GELEEN > Architect Jerome Paumen neemt de spaghetti-western The Good, the bad and the ugly als metafoor en projecteert deze in foto’s, video’s, impressies en maquettes op de Euregio. Stadslab Leyenbroekerweg 105a. Van 26 juni t/m 26 augustus.

43

Beeldende kunst AIJEN-BERGEN > The Perfect Fit. Cyclus van aquarellen van Max Kleijn. Van 12/7 t/m 31/8 in Galerie Pictura. www. galeriepictura.nl AKEN > Grenskunstroute. Landartfestival met werk (t/m 17 juli) van de Amerikaanse landscapekunstenaar Alan Sonfist. Van 19 juni t/m 30 oktober in KuKuK e.V. Eupener Straße 420. www.grenzkunstroute.eu > Susan Philipsz- Seven Tears. Schotse TurnerPrize-winnares zet het museum deze zomer naar haar hand. Van 10 juli t/m 25 september in Ludwig Forum. www.ludwigforum.de > La Beauté. Over de geschiedenis van de cosmetica. Van 1 juli tt/m 4 september in het Couven Museum, Hühnermarkt 17. www.couven-museum.de ALMERE > Suchan Kinoshita. Het verkeerde moment op de juiste plek. Overzichtsexpositie van in Maastricht levende Japans-Duitse kunstenares. Van 17 april t/m 18 september in museum De Paviljoens. www.depaviljoens.nl BERG EN TERBLIJT >Schilderijen en beelden van o.m. Jozef Cals, Roman Zakrzewski, Les deux Garcons en Madeleine van der Knoop. Van 20 maart t/m 31 december in Giardino Beeldentuin. www.giardinobeeldentuin.nl Bedburg-Hau > Wunderkammer. Groepsexpositie met werk van Nederlandse en Duitse kunstenaars. Van 14 augustus t/m 4 september in ArToll-Kunst-Labor. www.artoll.de BONN > Stephanie Gerhardt – Inside. Expositie voor kinderen en jongeren. Van 15 mei t/m 11 september. Rosemarie Trockel. Grensverleggende kunstenares, bekend van haar gebreide schilderijen, eerder te zien De Pont in Tilburg. Van 9 juni t/m 4 september. Through the Looking Brain. Van 23 juni t/m 25 september. Laura Owens. Eclectische Amerikaanse schildert stromingen en genres aan elkaar. Van 22 september t/m 8 januari 2012. Thomas Rentmeister. Duitse kunstenaar, bekend om zijn uit één kleur opgetrokken plastieken. Van

20 oktober t/m 5 februari 2012 in Kunstmuseum. Katharina Grosse; In seven days time, wandsculptuur van 7x20 meter. Vanaf 25 mei. www.kunstmuseum-bonn.de > Zwischen Madonna und Mutter Courage. Over de verbeelding van de vrouw in de kunst tussen 1905 en 1935. Van 7 oktober t/m 29 januari 2012 in Museum August Macke Haus. www.august-macke-haus.de BRUSSEL > Nasreen Mohamedi, Notes – Reflections on Indian Modernism. Overzicht van de Indiase kunstenares Nasreen Mohamedi (1937-1990). Van 27 mei t/m 14 augustus. Charlotte Beaudry. Figuratieve, maar niet realistische schilderijen en tekening van Waalse kunstenares. Alina Szapocznikow. Eerste grote solo-expositie buiten haar geboorteland van Poolse beeldhouwster Szapocznikow (19261973). Van 10 september t/m 31 december in Wiels. www.wiels.org DEN HAAG > Brian Clarke. The Quick and the Dead. Schilderwerk van de befaamde glas-in-loodkunstenaaren een installatie met drie drieluiken in de projectzaal. Van 28 mei t/m 14 augustus. Marthe Wéry, retrospectief van een van de belangrijkste moderne kunstenaars van België die in 2005 plots overleed. Van 11 juni t/m 2 oktober. Markus Lüpertz In ’t God’lijk Licht. Overzicht van zelfverzekerde Duitse kunstschilder en beeldhouwer Markus Lüpertz (1941) voor wie het duidelijk is dat kunst ver boven het dagelijks leven uitstijgt, want ‘kunstenaars hebben God bij de schepping van de wereld geholpen. Van 25 juni t/m 2 oktober. Keepvogel en kijkvogel. In het spoor van Mondriaan. Kinderboekillustraties van Wouter van Reek. Van 2 juli t/m 30 oktober in Gemeentemuseum. www. gemeentemuseum.nl > Erwin Wurm - The beauty business. Lichtvoetig-kritisch werk van invloedrijke Oostenrijkse kunstenaar. Van 25 juni t/m 18

september in GEM, museum voor actuele kunst. > De foute beelden. Groepstentoonstelling met beelden (van onder meer Emo Verkerk en Rob Birza) die niet zo zeer fout zijn maar onbedoeld terecht gekomen in de wereld van kitsch en sentiment. Van 2 juli t/m 20 augustus. Galerie Nouvelles Images. www. nouvellesimages.nl > ARTI11. Zesde editie van kunstbeurs heeft dit jaar ‘De Blauwe Kamer - Van Jan Toorop tot Hadassah Emmerich’, met twintig kunstenaars met Indische roots, als bijzonder project. Van 5/10 t/m 9/10 in de Fokker Terminal. www.artidenhaag.nl DÜSSELDORF > Intensif Station. Van 10 juli t/m 4 september in K21 Ständehaus. www.kunstsammlung.de > Johan Thorn Prikker. Met alle regels van de kunst, van Jugendstil tot Abstractie. Retrospectief over Johan Thorn Prikker (1865-1932), gezichtsbepalende kunstenaar uit bloeiperiode van Nederlandse kunst. Van 26 maart t/m 7 augustus. Weltklasse. The Düsseldorf School of Painting. Eerste overzicht in dertig jaar van Düsseldorfse schildertraditie met meer dan 400 werken. Van 24 September t/m 22 januari in Museum Kunstpalast. www.museum-kunstpalast.de > Assoziationen zu Radiogrammen von DNA-sequenzanalysen door 20 kunstenaars in het Life Science Center aan de Merowingerplatz. Van 5 t/m 8 mei. www.sciencemeetart.weebly. com/ DUISBURG > Junior Toscanelli. Tous les deux. Schilderijencyclus over hoofdpersonen in Thomas Manns meesterwerk De Toverberg. Vanaf 24 maart. 100 Jahre Lehmbrucks Kniende. Paris 1911. Expositie met bruiklenen over de artistieke atmosfeer in Parijs 1911-1914. Van 24 september t/m 22 januari 2012 in het Lehmbrückmuseum. www.lehmbruckmusuem.de EINDHOVEN

LM heeft een groot aantal werken in stock van o.a.

Arie Berkulin Pieter Defesche Theo Kuijpers Lei Molin Ger Lataster Toon Teeken

moderne kunst

www.zuiderlucht.eu

Wij hebben geen vaste openingstijden, maar na een telefonische afspraak bent u van harte welkom. Leon Mommers Bellefroidlunet40, 12F, 6221 Maastricht Savelsbosch 6228 SBKN Maastricht 043 361 01 38 Even voorkijken? Zie: www.lm-modernekunst.nl

augustus 2011

ZL-Cultuuragenda

> Play Van Abbe (4): De pelgrim, de toerist, de flaneur (en de werker). Met werk van onder meer Joseph Beuys, Erwin van Doorn, Barry Flanagan, Richard Long, Yang Zhenzhong. Van 26 februari t/m medio augustus. Vanuit hier. Bij het 75-jarig bestaan toont het Van Abbemuseum drie tentoonstellingen die de vitale relatie van het museum met de eigen regio belichten: The City as Muse: De stad Eindhoven en het Van Abbemuseum zijn al decennialang een artistieke inspiratiebron – een muze - voor kunstenaars uit binnen- en buitenland. The Collectors Show: Tien bij het Van Abbe betrokken verzamelaars delen hun passie met het publiek. Piet Hein Eek deed de tentoonstellingsinrichting. En op zondag vieren we Vrijdag – solopresentatie van de eigenzinnige Eindhovense kunstenaar Dick Verdult. Van 3 september 2011 – 8 januari 2012. www.vanabbemuseum.nl HASSELT > Kris Verdonck. Eerste grote solotentoonstelling van theatermaker en beeldend kunstenaar Kris Verdonck. Van 1 mei t/m 21 augustus bij Z33. www.z33.be > Ruth van Haren Noman - Tsi Tsi Rikiki. Schilderijen. Van 16 juli t/m 28 augustus in CIAP Actuele Kunst vzw, Armand Hertzstraat 21 (bus 1). www.ciap.be HEERLEN > Shaun Gladwell. Films, performances en fotografie van Australische kunstenaar over belevingswereld van skaters, hiphop, en breakdance. Van 3 september t/m 28 november. Aad de Haas – Macht der Begeerte. Over de verschillende soorten vrouwenfiguren in het werk van de kunstenaar. Van 3 juni t/m 2 oktober. De I treurend om een punt. Collectiepresentatie over de grenzen van de schilderkunst? Van 9 juli t/m 14 augustus. Atelier Robert Lambermont – Filter of truth. Van oorsprong Heerlense kunstenaar toont in de vitrine van Schunck verschillende bewegende objecten en installaties. Van 26 augustus t/m 9 oktober. Headlines. Maria Stams en José Fijnaut boetseerden portretten van 120 personen uit de culturele wereld, terwijl Marie-José Moers hen interviewde. Van 3 september

44

Draadsculpturen van Lobke Burger in Odapark Venray.

t/m 27 november. Aad de Haas – In woord en beeld. Werken uit de collectie, aangevuld met met documentair Materiaal. Van 22 oktober t/m 27 november. Charlotte Dumas. Portretten van Italiaanse werkhonden. Van 17 december t/m 22 januari 2012. Salon Parkstad 2011. Tweejaarlijkse overzichtstentoonstelling die ‘the state of the art’ presenteert van de professionele beeldende kunst in Parkstad. Van 17 december t/m 22 januari 2012 in Schunck Glaspaleis. www.schunck.nl > Romeins glas. Meer dan 270 glazen objecten uit de Romeinse tijd, met o.m. een schenkkan van de bekende Romeinse glasmaker Ennion. Van 29 april t/m 28 augustus in het Thermenmuseum. www.thermenmuseum.nl HEUSDEN-ZOLDER > Mens Sana. Het universeel thema van helen en genezen in werken van actuele kunstenaars als Sara Bomans, Nedda El-Asmar, Marc Janssens e.a. Van 28/8 t/m 2/10 Kunstgalerij De Mijlpaal. www.demijlpaal.com HORST > Werk van Sjaak Korsten en Diederik Schneemann. Van 1 juli t/m 28 augustus in Galerie Judy Straten. www.galeriejudystraten.nl ITTEREN > Maasland Kunstroute. Zevende editie van kunstroute tussen Itteren en Geulle met werk van Doris Becke, Dries Engelen, Geert Mols, Xander Spronken en Marijke Stultiens in de Maasvallei tussen Itteren en Geulle. Op 10/11 en 17/18 september van 10.00 tot 18.00 uur. www.maaslandkunstroute.nl KLEEF > Carl Andre. Overzichtstentoonstelling van een van de legendarische grondleggers van de minimal art. Van 17 april t/m 28 augustus 2011 in Museum Kurhaus Kleef. www.museumkurhaus.de KEULEN > Noli me tangere! Berühre mich nicht / Halte mich nicht fest. T/m 31 augustus in museum Kolumba. Vanaf 20 juli: werk van scholieren

uit Keulen. www.kolumba.de LEUVEN > Pieter-Jozef Verhaghen - In het spoor van Rubens. 18e eeuwse Vlaming schilderde een leven lang in de stijl van Rubens. leven lang in de stijl van Rubens. Van 7 april t/m 25 september in M – Museum Leuven. www.mleuven.be LINNICH >Hans Gottfried von Stockhausen. Veertig glasschilderingen en talrijke ontwerpen van de Zuid-Duitse kunstenaar. Van 7 mei t/m 20 augustus in het Deutsches GlasmalereiMuseum, Rurstraße 9-11. www.glasmalerei-museum.de MAASTRICHT > Collectie Van Herk. Terracottabeeldjes uit privé-collectie. Van 3 juli t/m 18 september. Extended Drawing. Groepstentoonstelling met werk van Soll Lewitt, Robert Mangold, Bruce Nauman en Richard Serra. Van 18 september t/m 15 januari 2012 in het Bonnefantenmuseum. www.bonnefanten.nl > Out of Storage. Provisoire & Définitif. Grootste tijdelijke Europese kunstmuseum,met wisselende presentaties uit de Collectie FRAC Nord-Pas de Calais. Van 25/6 t/m 30/12 in de Timmerfabriek, Boschstraat 5-9. www.outofstorage.nl > Antoine Berghs en Myriam Custers. Eerste gezamenlijke presentatie van kunstenaarspaar, op 18 en 25 september en 2 oktober, in Underground Gallery, Hagengaard 49, tel 043 3616916. www.antoineberghs. com en www.myriamcusters.com >Cassou, reizende tentoonstelling met schilderijen van rechters, advocaten en hun klanten. Van 8 juni t/m 26 augustus in het Atrium van de rechtbank Maastricht. www.cassou. exto.nl > A Common Dialect. Onderzoek naar concept van de ‘school’ als een historisch model met o.m. aandacht voor Tilburgse School en de Leipziger Schule en werk van afgestudeerden van Maastrichtse kunstacademie. Van 3 juli t/m 14 augustus in Marres. www.marres.org > Guy Olivier – Zomergasten. Tekeningen en schilderijen over eten, drinken en vrouwen van de in Luik wonende kunstenaar. Van 25 juni t/m 26 september in OL Vrouwe Galerie.

www.zuiderlucht.eu

www.olvrouwegalerie.nl > Summer in the City. Groepstentoonstelling met nieuw werk van o.a. Raymond Assink en Richard Price. Van 24 juli t/m 28 augustus in Galerie Dis. www.galeriedis.nl MÖNCHENGLADBACH > Gregor Schneider, Garage. Elke zondag van 11 tot 18 uur, tot zomer 2011. Heins Mack, Kinetik. Presentatie van bewegende sculpturen van Mack bij zijn tachtigste verjaardag. Van 3 april t/m 25 september. www.museum-abteiberg.de NEUSS > Vorhang auf! Uit de verzamelingen van Irmgard Feldhaus en Christian Reuter. Van 11 maart t/m 16 oktober 2011 in dependance Feld-Haus - Museum für populäre Druckgrafik, Bergerweg 5 (tussen Insel Hombroich en Raketenstation). Von Ensor bis Matisse - Hommage an Irmgard Feldhaus (19202010). Van 20 mei t/m 14 augustus in het Clemens-Sels-Museum. www.clemens-sels-museum.de NIJMEGEN > Harrie Gerritz. De verbeeldi ng van het rivierenlandschap. Expositie over het favoriete landschap van de kunstenaar: het Land van Maas en Waal. Van 28 mei t/m 7 augustus. Zoeken naar Mariken. Het wonderlijke verhaal van Mariken van Nieumeghen. Expositie voor kinderen. Van 2 juli t/m 4 september in Museum Het Valkhof, Kelfkensbos 59. www.museumhetvalkhof.nl Oud-Rekem > Tijdelijk verblijf. Groepstentoonstelling met werk van Jeroen van Bergen, Mark Manders, Andrei Roiter, Michelangelo Pistoletto e.v.a. Van 10 juli t/m 25 september in Kasteel Oud-Rekem. ROERMOND > Expositie met schilderijen van Hugo Königs en Felix Stelten. Van 24 juli t/m 29 augustus in Pittstowe, Paradisstraat 13a. ROTTERDAM > Pet’s Marktplaats. Over de verzameldrang van visueel kunstenaar Pet van de Luijtgaarden die gefascineerd is door de absurditeit van de veelheid aan spullen. Van 2 juni t/m 11 september. Aad de Haas. Overzichtsexpositie met werk van Aad de Haas (Rotterdam, 1920 - Schaesberg 1972) met zelfportretten als leidraad. Van 10 december 2011 tot en met 4 maart 2012 in de Kunsthal. www.kunsthal.nl SCHIEDAM > All About Drawing. Tekeningen van 100 Nederlandse kunstenaars. Eerste grote overzicht van de tekenkunst van de jaren zestig tot nu. Met onder anderen Hadassah Emmerich, Hans Lemmen, Sebastiaan Schlicher, Sandro Setola en Aline Thomassen. Van 23 april t/m 28 augustus in Stedelijk Museum. www.stedelijkmuseumschiedam.nl SCHIMMERT > Carin de Kok, Olga van der Lans, Ellen en Hein Janssen, Els Peeters en Sofie Henning exposeren keramiek van 7 augustus tot en met 30 oktober in galerie De Kunstwinkel. [email protected]

augustus 2011

SITTARD-GELEEN > Roger Ballen. Werk van in ZuidAfrika levende Amerikaanse fotograaf, en videodocumentaire over zijn werk. Van 7 mei t/m 28 augustus in Museum Het Domein. www.hetdomein.nl > Architect Jerome Paumen neemt de spaghetti-western The Good, the bad and the ugly als metafoor en projecteert deze in foto’s, video’s, impressies en maquettes op de Euregio. Stadslab Leyenbroekerweg 105a. Van 26 juni t/m 26 augustus. > Temple of Doom. Installaties en beeldhouwwerken van en over auto’s van Olaf Mooij. T/m 29/10 in BIS71, Rijksweg Noord 71. www.bis71.nl STEYL > Joep Nicolas keert voor drie maanden terug in zijn voormalige woonhuis, Galerie De Zeemeermin. Met tekeningen uit de collectie van zijn dochter Sylvia. Van 5 juni t/m 28 augustus. www.galeriedezeemeermin. blogspot.com TEGELEN > Breekbare waar. Onthulling van nieuwe beelden van Nicolas Dings (1953), bekend van o.a. het Spinozamonument in Amsterdam, is de aanleiding voor twee exposities. Van 29 mei t/m 4 september in Tiendschuur Tegelen en botanische tuin Jochumhof. www.tiendschuur.net THORN > Kunstenaarsbent van Frans Geelen, Margo Eggels, Har Bokken, Marlies Smeets, Marjan Eggels en Ad Maas. Tot en met 28 augustus, Hofferkeukens, Hofferstraat 12. Open in de weekenden van 10-16 uur. > Panta Rhei, alles stroomt….Werk van Limburgse kunstenaars die zich laten inspireren door poëzie over muziek. Van 2 juli t/m 27 september. Museum Het land van Thorn. www.museumhetlandvanthorn.nl > Kunst in Open Tuin. De internationale Kunstgroep Artenzione toont werk van beeldend kunstenaars. Op 3 en 4 september in een particuliere tuin aan de Kessenicherweg 1. > Nacht van Thorn. Eerste editie van ‘cultuurtocht’ door nachtelijk Thorn. Met digitale beelden, geprojecteerd op de witte muren komen beeldende kunst, muziek en poëzie samen. Op 17 september om 20.30 vanaf Museum Land van Thorn. www.museumhetlandvanthorn.nl TILBURG > Ongewerveld. Peter Buggenhout confronteert de kijker met een rauwe werkelijkheid van 28 mei t/m 18 september. Brabant Nu 2011. Het Wild Gillende Schildersgilde and friends . Elf jonge kunstenaars tonen elk in een eigen wolhok, een nieuw werk met hun favoriete popsong als uitgangspunt. Van 28 mei t/m 18 september, in De Pont, museum voor hedendaagse kunst. www.depont.nl URMOND > Presentatie van Ateliergroep ART uit Roermond met schilderkunst (Ineke Kohl, Peter van Oosterhout, Marie-Anne Arends, Ruud van de Vijfeijken), vormgeving (Jack

45

van de Iwaarden de Vreede) en assemblagekunst (Romy Lutjens) op 26, 27 en 28 augustus in het Terpkerkje. VAALS > Baumhaus. Internationaal kunstproject van collectief Union by Fiction op het drielandenpunt in Vaals waar meer dan 200 deelnemers een Gesamtkunstwerk laten verrijzen tussen de toppen van de bomen. Van 18 juni t/m 4 september. www.unionbyfiction.nl VALKENBURG AAN DE GEUL > Charles Eyck en Frankrijk. Tentoonstelling laat zien hoe Charles Eyck (1897-1983) zich liet inspireren door Frankrijk, het land waar hij in 1929 doorbrak met een solo-tentoonstelling in Parijs toen al zijn getoonde werken werden verkocht. Van 3 april t/m 18 september. Opera in Valkenburg. De Zuid-Nederlandse Opera en Jef Baarts. Tentoonstelling over de vele opera-uitvoeringen in de jaren vijftig en zestig van de vorige eeuw in het Openluchttheater van Valkenburg met Jef Baarts als grote inspirator. Van 23 april tot 1 september 2011 in het Museum Land van Valkenburg, Grotestraat Centrum 31. www.museumlandvanvalkenburg. nl > Een inspirerende vriendschap. Tekeningen van Charles Eyck en Alphons Volders uit een privécollectie. Van 3 april t/m 18 september in Galerie Artego. www.zuid-limburgvandaag.nl/ ambiancegids/nl-valkenburgartego > Guillaume Stassen (19231955); Limburger in Mokum, Amsterdammer in Parijs. Schilderijen en tekeningen. Van 29 mei t/m 14 augustus. Museum Land van Valkenburg. www.museumlandvanvalkenburg. nl VALKENSWAARD > Jan Mensinga. Sprookjes, spreekwoorden en legenden in steendruk. Serie litho’s uit de periode 1983-1991 van een van de meest spraakmakende kunstlithografen van de 20e eeuw. Van 10 maart t/m 28 augustus in

het Nederlands Steendrukmuseum. www.steendrukmuseum.nl VENLO > Nieuwe aanwinsten. Selectie uit recente aanwinsten uit de collectie. Van 20 februari t/m 11 september in Museum Van Bommel Van Dam. www.museumvanbommelvandam.nl > Valentin en François Galibert. Werk van twee Franse schilders uit het wijnplaatsje Marcillac in de Aveyron. Van 2 juli t-m 25 september in Domani. www.domani-venlo.nl > 2011 een prisma. Schilderijen van Gerard Staals. Daarnaast werk van o.a. Jean Laudy, Piet Burhenne e.a. Van 1 augustus t/m 22 september in Lei Alberigs Museumkapel, Mgr. Zwijsenstraat 2. VENRAY > Lobke Burgers. Monumentale draadsculpturen onder meer in de gedaante van een tank gemaakt van vijf kilometer fluorescerend wit garen. Van 26/6 t/m 25/9. Odapark. www.odapark.nl WELL >Beestachtig. Hoofdrol voor dieren in veertig diersculpturen van zes kunstenaars. Van 13 juni t/m 18 september. World Art House. www.worldarthouse.nl ZUTPHEN >Ivon Drummen, Karol GasienicaSzostak en Jozef Polewka tonen oud en nieuw werk. Van 15 maart t/m 15 september in De Singel. www.sutfene.nl

Fotografie en film BONN > Through the looking brain. Nog nooit officieel getoonde collectie van de Zwitserse Zellweger Luwa AG, die tot de beste en omvangrijkste in de conceptuele fotografie wordt gerekend. Van 23 juni t/m 25 september in het Kunstmuseum. www.kunstmuseum-bonn.de DEN HAAG > Retrospectief Emiel van Moerkerken (1916-1995). Terugblik op oeuvre van belangrijke en ongrijpbare fotograaf die o.a. reportages maakte voor De Strijdkreet. Van 23 april t/m 4 september 2011 in Fotomuseum Den Haag. www.fotomuseumdenhaag.nl

DUISBURG > Hans-Christian Schink – Fotografien 1980-2010. Overzichtstentoonstelling van invloedrijke Leipziger fotograaf. Van 1 juli t/m 30 noktober. www.museum-kuppersmuele.de ESSEN > Joel Sternfeld. Kleurenfotografie sinds 1970. Eerste Europese retrospectief van Amerikaan Sternfeld (New York ,1944), representant van de New Color Photograpy die zich liet beïnvloeden door de kleurenleer van Bauhaus, met nooit eerder getoond werk uit de jaren zeventig. Van 16 juli t/m 23 oktober in Museum Folkwang. www.museum-folkwang.de GENK > Lieve Blanquart. Retrospectief van de Gentse fotografe Lieve Blanquart, die elders in België al veel bezoekers trok. Blanquart is aanwezig tijdens nocturne op 4 augustus om 20.00 uur. Van 26 juni t/m 31 augustus in C-mine Cultuurcentrum Genk. www.c-mine.be KEULEN > Burgerfotografie, kunstenaarsportretten en modefotografie uit de 20e eeuw. Meesterwerken uit de eigen collectie. Van 2 februari t/m 4 september in Museum Ludwig. www.museum-ludwig.de KERKRADE > Fotografen uit de Euregio tonen hun werk: Kristof Vrancken en Alice Smeets (België), Karl Heinz Offerman, Uwe Piper en Christa Walters (Duitsland) en Henry Witpeerd, George Meijers, Ger Gulikers, Ed Hoogenboom, Guido Paulussen en Nico Bastens (Nederland). Van 14 t/m 16 oktober in Werkplaats K, Elbereveldstraat 105. KNOKKE > Environments. Onthechte beelden van de Maastrichtse fotograaf Kim Zwarts. Van 26 juni t/m 4 september in Atelier Luc Peire. www.lucpeire.com OBERHAUSEN > I am serious about not being serious. Fotografie van Elliott Erwitt. Van 8 mei t/m 11 september in Ludwig Galerie Schloss Oberhausen. www.ludwiggalerie.de SITTARD-GELEEN >Roger Ballen - Skadukant. Werk van in Zuid-Afrika levende Amerikaanse fotograaf Roger Ballen en videodocumentaire over zijn werk. Van 7 mei t/m 28 augustus in Museum Het Domein. www.hetdomein.nl >Lucie Berben, Janine Berben, Agnès Delree, Anne Charline Rondas, Wim Meijs, Bob Meijs en Louk Verkoulen presenteren werk van 5/6 t/m 24/6 bij Galerie 3G. www.galerie3g.nl

Literatuur

Tijdelijk Verblijf, groepsexpositie in kasteel Oud Rekem met werk van o.a. Mark Manders.

www.zuiderlucht.eu

HASSELT > LEO, Illustrator Leo Timmers. Originele illustraties van zijn prentenboeken. Van 13 maart t/m 15 oktober in Literair Museum Hasselt. www.literairmuseum.be > Zin in Zomer. Literaraire ontmoetingen op mooie locaties in Genk, Hasselt en Sint Truiden. Arthur

augustus 2011

ZL-Cultuuragenda

Japin en Koen De Preter op 15/8 in de Japanse Tuin Hasselt, Stijn Vranken en Marble Sounds op 17/8 bij Brouwerij Kerkom Sint Truiden, Peter HolvoetHanssen en Tom Pintens in C-mine Genk op 19/8, Stefan Brijs en The Bear That Wasnt in Emile Van Dorenmuseum Genk op 21-8, Jan Siebelink en Phara de Aguirre en Horses op kasteeldomein Terbiest Sint Truiden (24/8) www.zininzomer.be > Fotograaf Karel van Gerven geeft een lezing over Marcel Proust. Diens boek A la recherche du temps perdu vormt de rode draad van het literaire festival Zin in Zomer. Op 9 augustus in literair café De tijd hervonden? in de Witte Nonnenstraat 8. HEERLEN >Peter Augustus De Génestet, tentoonstelling over de vergeten volksdichter wiens Boutade, Een kruis met rozen en Het haantje van de toren in de 20ste eeuw met gemak werden geciteerd. T/m 14/8 bij Schunck.

Muziek HEERLEN > Concertgebouworkest – Enige concert in Nederland buiten het eigen Concertgebouw in 2011 van Nederlands beroemdste symfonieorkest. Op 11/11 in Theater Heerlen. Onder leiding van Robin Ticciati. www.parkstadlimburgtheaters.nl > Orlando Festival. Lunchconcerten in Schunck met ensembles uit alle windstreken, aanvang 12.30 uur. Het Arcadia Kwartet (Roemenië) speelt op 1 augustus, het Ragazze Kwartet (Italië) op 2 augustus, het Anima Kwartet (Rusland) op 3 augustus, het Albor Kwartet (Spanje) op 4 augustus en het pianotrio Artonis (Nederland) op 5 augustus. www.schunck.nl KERKRADE > The Tale of the Priest and his Servant Balda van Dmitri Shostakovich. Filmopera uit 1936, gebaseerd op een sprookje van Poesjkin, in Nederlandse première met film en animatie met schaduwpoppen door Harmonie Sainte Cécile Eijsden, Studium Chorale en solisten o.l.v. de Noorse dirigent Odd Terje Lysebo. Tijdens WMC, op donderdag 22 september in de Rodahal. www.wmc.nl KESSEL-EIK > Klassiek op locatie: Strauss door de oren van Schönberg. De walsen, maar dan anders, gespeeld door het Orchestre de Chambre Pelléas, waarna Spaans vuurwerk uit De Falla’s El Amor Brujo. Op zondag 21 augustus om 20.00 uur bij Zand- en grindhandel Kuypers. MAASTRICHT

46

Schrijver Arthur Japin op 15 augustus in Hasselt.

> Samenspeelweekend Hedendaagse Muziek. Tweedaags evenement wil amateurs kennis laten maken met het klankidioom van hedendaagse muziek. Op 5 en 6 november bij Kumulus. www.KunstActiefMaastricht.nl/ gezelschap/CoMAMaastricht > Magic Music Nights. Zigeunermuziek voert de boventoon bij de opening van het nieuwe seizoen. Met de Prisor Jazz Band. Op 27/8. Magisch Theatertje. www.magisch-theatertje.nl > Musica Sacra. 29e editie van veelzijdig kunstenfestival rond het thema De Vreugde der Wet. Van 15 t/m 18 september op diverse locaties in Maastricht. www.musicasacramaastricht.nl > Stefan Rummel – Articulated Chambers. Luisterhuisjes van Berlijnse klankkunstenaar in de historische binnenhaven ’t Bassin. Van 28 mei t/m 28 augustus aan de Bassinkade Timmerfabriek, Boschstraat 5. www.introinsitu.nl PANNINGEN > Klassiek op locatie met Pinchas Zukerman. De Israëlische violist en altviolist speelt Schubert en Dvorák, samen met het pianokwartet Chamber Players. Op zondag 7 augustus om 20.00 uur in de SIFfabriek. SITTARD > Collegium Ad Mosam – Hartstocht in de Italiaanse Barokj. Op 28 augustus, tijdens het Rosa Festival, om 14.00 uur in de St. Petruskerk. www.admosam.nl STEYL > Klassiek op locatie. Annika Kaschenz zingt met begeleiding van organist Theo Hes en een koperensemble o.l.v. Jacq Sanders liederen van Gabrieli, Bach en Canteloube. Op zaterdag 13 augustus om 20.00 uur in de Michaelkerk. THORN > Grachtenfestival aan de Maas. En dat terwijl het Witte Stadje grachten heeft noch aan de Maas ligt. De optredens zijn in Theater De Abdijhof en in privétuinen. Op 27 en 28 augustus. www.grachtenfestivalaandemaas.nl > Abbey Sessions. Festival dat de popmuziek in de gemeente Maasgouw wil stimuleren. www.abbeysessions.nl VALKENBURG > Opera in Valkenburg. De ZuidNederlandse Opera en Jef Baarts. Tentoonstelling over de vele operauitvoeringen in de jaren vijftig en zestig van de vorige eeuw in het

Openluchttheater van Valkenburg met Jef Baarts als grote inspirator. Van 23 april tot 1 september 2011 in het Museum Land van Valkenburg, Grotestraat Centrum 31. www.museumlandvanvalkenburg.nl VENLO > Klassiek op locatie. Paradijs in het park door het Nederlands Blazers Ensemble. Schrijver Bart Moeyaert vertelt bij de muziek van Haydns Jaargetijden. Op zondag 28 augustus om 15.00 uur in het Wilhelminapark, Venlo

Theater MAASGOUW > Limburg Festival. Buitenfestival met een rijke traditie van toegankelijk theater. Honderd voorstellingen op diverse locaties in Midden-Limburg, inclusief de Lus van Linne. Van 17 t/m 21 augustus in 25 dorpen in en rond de gemeenten Maasgouw, Leudal en Roermond. www.limburgfestival.nl MAASTRICHT > Nederlandse Dansdagen. Met o.a. Scapino Ballet Rotterdam, Het Nationale Ballet en Conny Janssen Danst. Op 7, 8 en 9 oktober. www.nederlandsedansdagen.nl

Diversen CADIER EN KEER >Afrika in huis. Hoe Afrikaanse voorwerpen je huis kunnen verfraaien. Plus: tentoonstellingen over het dagelijkse leven, Afrikaanse kunst en beeldentuin. Van 13 februari t/m 23 oktober in het Afrikacentrum. www.afrikacentrum.nl HEERLEN > Cultuurbrouwerij. Debatpodium voor de Parkstedelijke cultuurscene, elke eerste maandag van de maand in De Nieuwe Nor. www.cultuurbrouwerij.nl HOENSBROEK > Zandsculpturen Festival. Meer zand, meer oppervlakte en meer beelden dan voorheen in grootste historische zandsculpturenfestival van Nederland. Van 21 juni t/m 6 november in Kasteel Hoensbroek, Klinkerstraat 118.

www.zuiderlucht.eu

www.historischgoud.nl MAASTRICHT > Trilobieten – Minimonsters uit de oerzee. Uitgestorven diertjes lijken in de verte op reuzenpissebedden, maar wie de fossielen van dichtbij bekijkt ontdekt “een biologisch succesverhaal dat zijn weerga niet kent. Van 19 juni t/m 15 januari 2012 in het Natuurhistorisch Museum, De Bosquetplein 7. > Schuilen in Maastricht. Elke derde zondag in de maand. Museum Schuilen in Maastricht, Minister Goeman Borgesiusplantsoen. www.schuileninmaastricht.nl > Verhalencafé. Elke eerste donderdag van de maand van 14 tot 16 uur. Verhalen, gedichten en muziek. Ambyerstraat-noord 71 in Amby bij Eetcafé Jose. MERBECK > Himmel un Ääd. Het 1e aardappelenfestival in Merbeck. Op 24 en 25 september bij de St. Maternuskerk. www.merbecker-kartoffelfest.de VENLO > Ixea – Je Romeinse woonwarenhuis. Expositie over hoe de Romeinen hun woning inrichtten, met een knipoog naar het Ikea-consumentisme van deze tijd. Van 26 maart t/m 6 januari 2012 in Limburgs Museum. www.limburgsmuseum.nl > Wat eten we vandaag. Tentoonstelling over het verleden, heden en toekomst van ons voedsel, als aanllop naar de Floriade 2012. Van 12 juni t/m 11 september in Museum Van Bommel Van Dam. www.vandbommelvandam.nl WITTEM > Kunstdagen Wittem. In de 24ste editie staatde menselijke stem centraal. Met o.a. Emma Kirkby, Sabine Lützenberger, het Egidius Kwartet, Hubert Delamboye en het ensemble Agimont. Verder lezingen, wandelingen en exposities in kloosterbibliotheek en kloostertuin met werk van mensen met een beperking. Van 9/9 t/m 2/10 op diverse locaties. www.kunstdagenwittem.nl

Het jaarlijkse Vertelfestival, van 14 tot en met 19 augustus in Maastricht.

augustus 2011

C-mine cultuurcentrum 20

UIT GE LI CH T

OjO CONCERTS EREN

•

•

Een speciale tournee waarin hij samen met pianist Didier Deruyter zijn hits, oude nummers en werk van zijn meest recente cd HVEREKI speelt. Op 11 oktober om 20.15u in C-Mine cultuurcentrum in Genk. www.cultuurcentrumgenk.be

BURO PINKPOP PRESENTEERT i.s.m. MOjO CONCERTS BURO PINKPOP & MOjO CONCERTS PRESENTEREN

OZARK HENRY / WIM HE ELS DE SCHEPPER / ADM BRUNO VANDEN BROECK Ozark Henry. Cultuurfestivals in JOSSE DELimburg. PAUW / SIOEN ALEX AGNEW / KAMAG DE NIEUWE SNAAR / N Zomer pa rkfeest V enlB KOMMIL FOO / LIEVE Limburg Festival YEVGUENI / SOWETO G Cultura N ova Z omerfe/ WIM MERTENS stiANNEM val Heer len

HUIS VOOR DE KUNSTEN LIMBURG

Zomerparkfeest van 11 t/m 14 augustus in Venlo, Limburg Festival van 17 t/m 21 augustus in Maasplassengebied en Cultura Nova van 26 augustus t/m 4 september in Heerlen. > 11 t/m www.festivalslimburg.nl 14 augustus

OVERAL TE VINDEN!

> 17 t/m

BURO PINKPOP PRESENTEERT i.s.m. MOjO CONCERTS

WWW.HKLIMBURG.NL/MUZIEK

21 august

> 26 aug

ustus t/m

ditie

D HEAT

OLFF

28e editie

CANNED HEAT

• Bluesrock Festival.

4 septem

BESTEL NU DE NIEUWE BROCH • Cultuurzomer • Het Parcours. c-minecultuurcentrum@genk auguSTuS

• The Australian Pink

• James Mollison.

. World Tour 2011 met Pink Floyds greatest hits. Op 7 september in de Rodahal in Kerkrade. www.buropinkpop.nl

Where children sleep. Expositie tot oktober in het hoofdgebouw van DSM in Heerlen. www.dsm.com

GGER BLUESTHEBAND IAN SIEGAL BIGGER BLUES BAND

T/M 7

T/M 14

2, 9, 16

3

4

17-8-2011 OPENLUCHTTHEATER Woensdag DE DOOLHOF

TER DE DOOLHOF

10:30 Natuurlijk…Theater Noorbeek Aanvang 20.00 uur. Toegang vanaf 19.00 uur. Lokatie: Rodahal, Europaplein 1, Kerkrade. Entree in de voorverkoop e 49,00 excl. 14:00 Acrobuffos Kelpen-Oler; ’t Kaufven voorverkoopkosten. Avondkassa e 55,- (indien voorradig). Voorverkoop via TicketService bij de grotere VVV-kantoren, Free Aanvang 13.00 uur. Theater open vanaf 12.00 uur. Entree in de voorverkoop e 40,- excl. servicekosten. Dagkassa (indien voorradig) e 50,-. Voorverkoop via Record Shop’s, 0900-3001250 (45cpm), www.ticketservice.nl en de bekende voorverkoopadressen in Kerkrade: Café A jenne TicketService bij de grotere VVV-kantoren, de grote Free Record Shops en de bekende voorverkoopadressen, alsmede via 0900 300 1250 (e 0,45 pm), www.en Laak; Hompeschemolen 14:30 Molenplas Tweeluik Ohe Aanvang 20.00Heerlen: uur. Toegang 19.00 uur. Rodahal, Europaplein 1, Kerkrade. Entree in deOffice, voorverkoop e 49,00 excl.Sittard: Music Machine, Geleen: Buro Pinkpop. Produktie Buro Pinkpop. Sjlaagboom & Buck Heerlen: Satisfaction, ticketservice.nl en www.livenation.nl. Ook voorverkoop in Geleen: Buro Pinkpop, Satisfaction,vanaf Oost Souburg: PedaalLokatie: Produkties, Sittard: Music 16:00 Compagnie Beau Geste Heel; Sluis Linne Osen Avondkassa (indien voorradig). Voorverkoop via TicketService bij de grotere VVV-kantoren, Free 40,- excl. servicekosten. Dagkassa (indien voorradig) e 50,-. Café Voorverkoop Machine, Tegelen: de Witte envia Music Store, Venlo: Sounds. voorverkoopkosten. Wijzigingen programma voorbehouden. Hondene en 55,gevaarlijke voorwerpen niet toegestaan. 16:00 Drie(45cpm), Ons www.ticketservice.nlHeythuysen; CCvoorverkoopadressen De Zaal; Antoniusstr. Record Shop’s, 0900-3001250 en de bekende in Kerkrade: Café A www.buropinkpop.nl jenne bekende voorverkoopadressen, alsmede via 0900 300 1250 (e 0,45 pm), www. www.bluesrockfestival.nl Sjlaagboom & Buck Office,Kunstbende Heerlen: Satisfaction, Music Machine, Geleen: Buro Biesstraat Pinkpop. Produktie Buro Pinkpop. pop, Heerlen: Satisfaction, Oost Souburg: Pedaal Produkties, Sittard: Music 19:00 on Tour Sittard: Heythuysen; Loods Coolen; ogramma voorbehouden. Honden en gevaarlijke voorwerpen niet toegestaan. 19:00 Acrobuffos Noorbeek; Burg. Bogmanplein www.buropinkpop.nl ckfestival.nl 20:00 Compagnie Jordi L. Vidal Hunsel; Jacobusstr. tegenover kerk 20:30 Drie Ons Heythuysen; CC De Zaal; Antoniusstr. 21:30 Afslag Eindhoven Heythuysen; Loods Coolen; Biesstraat

14:00 15:00 15:00 16:00 19:00 19:30 20:00 20:30 21:00 21:30 21:30

Acrobuffos Compagnie Jordi L. Vidal Hors Cycles Strijbos & Van Rijswijk Strijbos & Van Rijswijk Fratteli Fiasco Zirk Theater Compagnie Jordi L. Vidal Hors Cycles Afslag Eindhoven Die Verdammte Spielerei

T 089 65 44 80/90 James Mollison [email protected] www.cultuurcentrumgenk.be Where children sleep

PARKSTAD #2

Wessem; Markt DSM Headquarters Heerlen Stevensweert; Jan v Steffesweertplein Until October 2011 Thorn; Watersteegstraat Thorn; Buitenpodium Horn; Hotel De Abdij; Kerkpad DSM Art Collection consists of contemporary painting, sculpture, photography, glass, ceramics and design. The core collection contains more than 600 works of national and international artists. Baexem; Klooster Mariabosch; Lindelaan Baexem; Klooster Mariabosch; Lindelaan R’mond; Minderbroederskerk; Minderbr.singel Horn; Hotel De Abdij; Kerkpad www.dsm.com Roermond; Kloosterwandplein Horn; Hotel De Abdij; Kerkpad Heythuysen; Loods Coolen; Biesstraat Horn; Hotel De Abdij; Kerkpad

• Limburg Festival. • Cursussen KUNSTGESCHIEDENIS oensdagmorgen: moderne tijd 1960-1980 Buitenfestival met architectuur- en nnefantenmuseum Maastricht voorstellingen op kunstgeschiedenis.

• Re-Action!

Een expositie van Maurer United Architects unieke locaties. Van 17 Gegeven door Ruud georganiseerd door REcentre nderdagmorgen: t/mARCHITECTUURGESCHIEDENIS 21 augustus in het Lammerink in NAIM/ Bureau en NAIM/ Bureau Europa. 19-8-2011 ginnen bij het begin PROGRAMMA 2011 VrijdagEuropa, Maasplassengebied. Bonnefantenmuseum T/m 2 oktober in NAIM/ 11:30 Natuurlijk…Theater Echt / Susteren t Domein Sittard 14:00 Die Verdammte Spielerei Roermond; Designer Outlet www.limburgfestival.nl en Het Domein. Bureau Europa. 14:00 Ommetje Opera Horn; Woonboerderij Peters; Kasteelstr. 9 14:30 Molenplas Tweeluik Ohe en Laak; Hompeschemolen www.kunstenarchitectuur.nl www.recentre.org 15:00 Hors Cycles Roermond; Stadspark; Voogdijstr nderdagmiddag: KUNSTGESCHIEDENIS

EXPOSITIE

moderne tijd 1920-1940 t Domein Sittard

jdagmorgen: KUNSTGESCHIEDENIS moderne tijd 1920-1940 INTERNATIONAAL t Domein Sittard

15:00 15:15 16:00 19:30 20:00 20:00 20:00 20:45 21:30

Zirk Theater Acrobuffos Ommetje Opera Karin Netten Acrobuffos Ommetje Opera Zirk Theater Hors Cycles BOT

Zaterdag 20-8-2011 10:30

Natuurlijk…Theater

THEATERFESTIVAL OP 11:30 Nanna Tieman 13:00 De Gekleurde Stad ARCHITECTUURGESCHIEDENIS jdagmiddag:BUITENGEWONE LOCATIES en 14:00 Circo Ripopolo Alle belangrijke 16:00 Het Groote Hoofd Corbusier en tijdgenoten relevante festival-info IN ZUID-LIMBURG 17:00 Circo Ripopolo

PT. 2011 3 E S G A D ZATER 11.00 - 15.00

Ell; Kerkplein Roermond; Stadspark; Voogdijstr Horn; Woonboerderij Peters; Kasteelstr. 9 Grathem; Op Kapittelsbos; Bosstr. 3 Echt; Plats Horn; Woonboerderij Peters; Kasteelstr. 9 Roermond; Stadspark; Voogdijstr Roermond; Stadspark; Voogdijstr Haler; Uffelsemolen; Uffelsestraat

O P EANG D

• Salon Parkstad #2.

de‘State ‘State of the Art’de De of the Art’ van van de beeldende kunst beeldende kunst in Parkstad. in Parkstad Aanmelden kan tot 2 september: elden [email protected]. aanm t www.schunck.nl to 11 t 20

2 sep

• Zin in Zomer. Literair festival met o.a. Arthur Japin, Stijn Vranken en Jan Siebelink. Van 15 t/m 29 augustus in Genk, Hasselt en Sint-Truiden. www.zininzomer.be CZM-adv-zuiderlucht_juli2011.indd 1

Voor informatie en aanmelden, stuur een mail naar [email protected]

Bonge rd 18, Heerlen di t/m zo van 11.00 tot 17.00 uur +31(0)45 577 2200 / ww w.schunck.nl

Roerdalen / Wassenberg Grathem; Op Kapittelsbos; Bosstr. 3 Roermond; Binnenstad Roermond; Parkeerpl. achter TH De Oranjerie Neer; Verlaten boerderij Wienerte 2 Roermond; Parkeerpl. achter TH De Oranjerie Roermond; CK-Theater; Jesuïtenstraat 4 Grathem; Op Kapittelsbos; Bosstr. 3 T 89 Haler; Uffelsemolen;BE Uffelsestraat N U SS TR AA

T!

IE 19:30 Het Geluid over kaartverkoop, M IS H E T N 19:30 Karin Netten 21:30 BOT reserveren (online), H ER T NS, Zondag 21-8-2011 AA ST RI CH Vriendenactie en LLET & DA 62 11 RB M PULSE, BA IM L, 10:30 Natuurlijk…Theater Leudal O , programmawijzigingen O N H E C T S ERS 3 11:30 Nanna Tieman Grathem; Op Kapittelsbos; THEATBosstr. ENDE KUN WW.KUNSTENARCHITECTUUR.NL [email protected], 043-3262226 kunt u vinden, Wittem. op: AL, BEELD 13:30 • Sam Shine Roermond; Designer Outlet U•S IC Cultura Nova. • Kunstdagen Kumulus • Geen kinderspel. EN

t Domein Sittard

t/m 4 SEP 2011

ONBEKEND

va, Voalá Project, M G ERKENNIN ST Vop KUNdag Internationaal theaterfestival programma Open zaterdag OO3L. H ndos Percu, Les Breed Ballets C S S R E V www.limburgfestival.nl SCHRIJ op diverse locaties in Zuidklassieke muziek. Aandacht september. Theaterschool, ika & Circo Ripopolo, Limburg met o.a. Slava, voor poëzie. Expositie Impulse, ballet & dans, Wim Vandekeybus, Com350 56 56) Intro in situ en Toneelgroep mmer (043 kunsten, Onbekend Talent. Van 9 musical, beeldende telefoonnu Quidams, Theaterseptember Tuig, t/m 2 oktober in Maastricht. Van 26 augustus kunstverkenning en t/m 4 september. Kloosterbibliotheek Wittem. schrijversschool. et / Huis van Bourgondië, www.culturanova.nl www.kumulus.nl sters, Graham www.kunstdagenwittem.nl KUNST VAN MENSEN MET EEN BEPERKING UIT HEEL LIMBURG d Rhodes, 47 intro in situ, www.zuiderlucht.eu n / Lieke Benders, Ilay eptember t/m 2 oktober 2011 neelgroep Maastricht,

TALENT

14:00 15:00 16:00 16:00 16:30 18:00 20:00

Circo Ripopolo Irene K Het Groote Hoofd Sam Shine Circo Ripopolo Theater Gajes Het Groote Hoofd

Franca Kerkhof Blauwe Dame

Roermond; Parkeerpl. achter TH De Oranjerie Roermond; ECI Cultuurfabriek; Molenweg 58 Neer; Verlaten boerderij Wienerte 2 Roermond; Designer Outlet Roermond; Parkeerpl. achter TH De Oranjerie Roermond; Markt (slotspektakel) Neer; Verlaten boerderij Wienerte 2

Expositie rond het speelgoed van joodse kinderen in de Tweede Wereldoorlog. T/m 24 juni in het Gouvernement aan de Maas in Maastricht.

info en tickets www.zininzomer.be

augustus 2011

9–12

12–14

v.a. 13 14–19

www.cultuurzomermaastricht.nl

Ontdek het complete aanbod op www.cultuurzomermaastricht.nl

NAJAAR 2011

30e Orlando Festival Maastricht aan Tafel Orgelfestival L’Europe & L’Orgu Klassieke muziek: Internationaal orgelfestival met concerten door organisten, i.h.k.v. 200e geboortedag Franz Liszt > Sint Servaas Basiliek & Onze Lieve Vrouwe Basiliek Ridderronde Openluchtconcert Formby Band Door de bomen een bos Internationaal Vrijthof Jeu de Boules Toernooi Beluga Beach Club (t/m 24 sep Vertelfestival: Dit gratis jeugdfestival reist door Maastricht met ontroerend spannende en meeslepende verhalen > Diverse locaties Knotsgekke kleiwerken Kinderworkshop vlaaien bakken ‘Voor de bakker’ Workshop Yo! Rappen Doe Je Z Rochusbroonk INKOM Preuvenemint: Culinair (openlucht) festijn met muzikaal randprogramma. Diver restaurants bieden de kans om te ‘preuve’ > Vrijthof Jekerpreuve Salsa & Tango Weekend Magic Music Nights #2 Openluchtconcert Mixed Harmony Maastricht Openluchtconcert Fanfare Concordia Zorro de Musical (t/m 4 sep) Spectaculaire musicalervaring vol passie, stunts, avontuur, hum en ontroering, omlijst met de authentieke Spaanse Flamenco! > Theater aan het Vrijthof Workshop Kunst uit de natuur

Maastricht. 122 dagen vol cultuur. Van mei t/m september OP 11 SEPTEMBER A.S. TIJDENS 2011. KijkOOK voor het complete 122 dagen HET PARCOURS IN MAASTRICHT MET VRIJTHOF ZINGT EN EEN CONCERT VAN aanbod op HET LBM JEUGDORKEST.

Met Vrijthof Zingt en een concert van het LBM Jeugdconcert. Op 11 september in Maastricht. www.hklimburg.nl/muziek

OF SLIDE SULTANS OF SLIDE vol cultuur. UUD kijk, luister MARCUS MALONE MALONE en geniet! DEDE PRIEST WW.KUNSTENARCHITECTUUR.NL PRIEST MATCHLESS BLUE WOENSDAG 7 SEPTEMBER 2011 ESS BLUE Info en reserveringen: 7 SEPTEMBER 2011 ZATERDAG 3WOENSDAG SEPTEMBER 2011 URSUSPROGRAMMA EPTEMBER 2011 RODAHAL KERKRADE UiT in Genk TEGELEN RODAHAL KERKRADE SALON ELEN

nsdagmorgen: ARCHITECTUURGESCHIEDENIS Donderdag 18-8-2011 ginnen bij het begin 12:00 TOM Cruise AIM/BureauEuropa Maastricht 13:00 Zirk Theater

ber

Een greep uit het aanbod:

DEWOLFF Floyd Show

28ste editie met o.a. Dewolff, Canned Heat en The Ian Siegal Bigger Blues Band. Op 3 september in Openluchttheater de Doolhof in Tegelen. LAMMERINK www.bluesrockfestival.nl

us

16–19 17 18 20–21 23–26 25–28

25–28 26–27 27 27 28 v.a. 30

31

Een greep uit het aanbod:

SEPTEMbER

auguSTuS

T/M 4 T/M 24

T/M 7 T/M 14 2, 9, 16

3

122 dagen vol cultuur. kijk, luister en geniet! Ontdek het complete aanbod op www.cultuurzomermaastricht.nl

4 9–12 12–14 v.a. 13 14–19

16–19 17 18 20–21 23–26 25–28

25–28 26–27 27 27 28 v.a. 30

31

48

30e Orlando Festival Maastricht aan Tafel Orgelfestival L’Europe & L’Orgue: Klassieke muziek: Internationaal orgelfestival met concerten door organisten, i.h.k.v. 200e geboortedag Franz Liszt > Sint Servaas Basiliek & Onze Lieve Vrouwe Basiliek Ridderronde Openluchtconcert Formby Band Door de bomen een bos Internationaal Vrijthof Jeu de Boules Toernooi Beluga Beach Club (t/m 24 sep) Vertelfestival: Dit gratis jeugdfestival reist door Maastricht met ontroerende, spannende en meeslepende verhalen > Diverse locaties Knotsgekke kleiwerken Kinderworkshop vlaaien bakken ‘Voor de bakker’ Workshop Yo! Rappen Doe Je Zo… Rochusbroonk INKOM Preuvenemint: Culinair (openlucht) festijn met muzikaal randprogramma. Diverse restaurants bieden de kans om te ‘preuve’ > Vrijthof Jekerpreuve Salsa & Tango Weekend Magic Music Nights #2 Openluchtconcert Mixed Harmony Maastricht Openluchtconcert Fanfare Concordia Zorro de Musical (t/m 4 sep) Spectaculaire musicalervaring vol passie, stunts, avontuur, humor en ontroering, omlijst met de authentieke Spaanse Flamenco! > Theater aan het Vrijthof Workshop Kunst uit de natuur

www.zuiderlucht.eu

3 3–4 3–4 6 9–11 10–11 11

11 15–18

21–30 23–25

23 24

Zorro de Musical Beluga Beach Club Open dag Kumulus Euregionale kunstmanifestatie MosArte Bruis 2011 Concert Harmonie De Gele Rijders Chaupiques Festival Open Monumentendag Het Parcours: Opening culturele seizoen Maastricht met gratis toegankelijk programma. Grotendeels in de openlucht > Centrum LSO: Proeverijconcert Musica Sacra Maastricht: Klassieke muziek: Veelzijdig kunstenfestival dat met haar vele (inter)nationale concerten en voorstellingen in het teken staat van De Vreugde der Wet > Diverse locaties Huis van Bourgondië: Vrolijke verhalen over dode stadsvogels Tunafestival: Mediterrane sferen met eeuwenoude Spaanse muziektraditie in de straten van Maastricht > Centrum & Theater Bonbonnière Popronde LSO: Duizend-en-één nacht

EXPOSITIES EN MEER Bonnefantenmuseum, Centre Céramique, Marres, NAiM/Bureau Europa, Natuurhistorisch Museum en de Timmerfabriek tonen o.a. T/M 12 aug T/M 28 aug T/M 9 OkT T/M 18 dEc T/M 15 jaN ’12 T/M 26 fEb ‘12 10 SEPT – 20 NOv 18 SEPT – 15 jaN ‘12

augustus 2011

A common dialect Check Check.. one two, one two De verzameling Van Herck Out of Storage Trilobieten: Minimonsters uit de oerzee Anders nog iets voor u? Specters of the Nineties Extended Drawing