Alle inwoners doen mee! Aanvalsplan laaggeletterdheid 2007 tot 2011 Gemeente Deventer

Alle inwoners doen mee! Lokaal aanvalsplan 2007 tot 2011 Gemeente Deventer

Alle inwoners doen mee! Aanvalsplan laaggeletterdheid 2007 tot 2011 Gemeente Deventer

Pagina 1 van 59


‘De strijd tegen laaggeletterdheid is het effectiefst wanneer hij op lokaal niveau wordt gevoerd. Daarom is in het Aanvalsplan Laaggeletterdheid een voorname rol weggelegd voor de gemeenten. Als lokale overheid, publieke werkgever, uitvoerder sociale zekerheid en opdrachtgever van volwasseneneducatie zullen zij samen met de provincies en gefaciliteerd door het Rijk, de regie voeren over lokale en regionale samenwerkingsarrangementen op het gebied van scholing, onderwijs en leesbevordering.’ Uit: aanbiedingsbrief aan de Tweede Kamer van Van A tot Z betrokken. Aanvalsplan Laaggeletterdheid 2006-2010 van het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap.

‘Een gemeenschap die niet goed kan lezen, is afgesneden van de levenswortels van haar verleden en van de voortgangsdromen over haar toekomstdromen, die wij hoop noemen.’ George Steiner Uit: startnotitie aanpak laaggeletterdheid in Deventer.

Pagina 2 van 59


Inhoudsopgave: Inleiding ................................................................................................................................................... 4 2 Wat is laaggeletterdheid? ............................................................................................................... 5 3 Kenmerken van laaggeletterden..................................................................................................... 6 4 Laaggeletterden in gemeente Deventer ......................................................................................... 7 5 Doelgroepen ................................................................................................................................... 8 6 Ambities en doelstellingen uit het Landelijk Aanvalsplan ............................................................... 9 7 Laaggeletterdheid in Deventer...................................................................................................... 10 7.1 Expertmeeting laaggeletterdheid in Deventer...................................................................... 10 7.2.1 Laaggeletterdheid bespreekbaar maken in Deventer ..................................................... 11 7.2.2 Toegankelijkheid van informatie vergroten in Deventer .................................................. 12 7.2.3 Leesbevordering in Deventer........................................................................................... 14 7.2.4 Taalachterstand bij kind, jongeren en hun ouders aanpakken in Deventer .................... 15 7.2.5 Laaggeletterdheid van inwoners zonder werk aanpakken in Deventer........................... 17 7.2.6 Laaggeletterdheid van werkenden aanpakken in Deventer ............................................ 19 8 Ambitie en doelstellingen in Deventer .......................................................................................... 21 8.1 Laaggeletterdheid bespreekbaar maken ............................................................................. 21 8.2.1 Toegankelijkheid van informatie vergroten...................................................................... 22 8.2.2 Leesbevordering .............................................................................................................. 22 8.2.3 Taalachterstand bij kind, jongeren en ouders.................................................................. 22 8.2.4 Laaggeletterdheid van inwoners zonder werk aanpakken .............................................. 23 8.2.5 Laaggeletterdheid van inwoners met werk aanpakken ................................................... 23 9 Regie en uitvoering ....................................................................................................................... 24 10 Financiering .............................................................................................................................. 26 Bijlage 1 .......................................................................................... Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. Bijlage 2 ................................................................................................................................................. 42 Bijlage 3 ................................................................................................................................................. 28 Bijlage 4 ................................................................................................................................................. 40 Bijlage 5 ................................................................................................................................................. 57

Pagina 3 van 59


Inleiding De toekomst van Nederland ligt in de kenniseconomie. De maakindustrie verdwijnt naar de lage lonen landen. De ‘hoge lonen landen’ zullen zich moeten richten op de kennisintensieve aspecten van de productieketen: ontwikkeling, procesbesturing, ketenmanagement, marketing, ‘branding’, service en diensten. Toegevoegde waarde berust op kennisintensiteit. Ook in de producten neemt de kennisintensiteit toe. Producten worden slimmer, van hogere functionaliteit en kwaliteit, met een grotere input van kennis en ‘smart design’. Kennis zit in mensen: het ‘human capital’. Dit is het belangrijkste kapitaal waarover Nederland beschikt. Geen land is meer afhankelijk van de eigen grondstoffen. Mensen zijn in een kenniseconomie de belangrijkste productiefactor. De ontwikkeling en het onderhoud hiervan veronderstelt een ‘lerende samenleving’, waarin de capaciteiten om kennis te ontwikkelen, te absorberen, toe te passen en op peil te houden essentieel zijn. Naast het economisch is er ook een maatschappelijk en sociaal aspect. Deelnemen aan de kenniseconomie veronderstelt geletterdheid en participatie. Hier moet worden geconstateerd dat er nog in belangrijke mate onderbenutting plaats vindt. Anderhalf miljoen Nederlanders hebben (veel) moeite met lezen en schrijven. (Te) veel mensen zijn functioneel laaggeletterd: zij hebben problemen in het omgaan met instanties, met administratie, met formulieren, met het gebruik van computer, internet, automatische systemen, etc. Alfabetisering verbreedt zich tot digitalisering. Communicatie verschuift van papier naar de digitale media. Waar eerst mensen diensten verleenden, gebeurt dat nu door automaten, zoals bij banken, parkeergarages, etc. Het niet kunnen bijhouden van deze ontwikkeling leidt tot uitsluiting, zoals we bij ouderen en allochtonen zien. Nederland vergrijst en ontgroent: meer ouderen, minder jongeren. Dit betekent dat de werkende bevolking afneemt. Willen we onze sociale voorzieningen (en pensioenen) op peil houden dan zal de arbeidsparticipatie omhoog moeten. Nederland kan het zich niet permitteren mensen aan de kant te laten staan. Uitsluiting door feitelijke en functionele laaggeletterdheid dient daarom met kracht te worden tegengegaan. Dit is niet alleen maatschappelijk van belang, maar ook in het belang van welzijn en gezondheid van de individuele burger. Het niet mee kunnen in de maatschappij, gevoelens van nutteloosheid en machteloosheid zijn ziek makend. Dit aanvalsplan wil deze problematiek in de gemeente Deventer aanpakken. Het is gebaseerd op het Landelijk Aanvalsplan laaggeletterdheid 2006-2010 ‘Van A tot Z betrokken’, zodat we zo goed mogelijk aansluiten op de landelijke doelstellingen en maatregelen. Dit lokaal aanvalsplan is echter in eerste instantie een vervolg op de startnotitie aanpak laaggeletterdheid zoals dat eind 2006 is besproken in het college en in de gemeenteraad van Deventer. De belangrijkste bouwstenen uit dit lokaal aanvalsplan komen voort uit de expertmeeting over laaggeletterdheid die op 12 april 2007 in het Stadhuis in Deventer is gehouden. Leeswijzer Het lokaal aanvalsplan is als volgt opgebouwd. In de hoofdstukken 2 tot en met 6 wordt ingegaan op een aantal algemene uitgangspunten en kenmerken van laaggeletterdheid, ook in relatie tot het Landelijk Aanvalsplan. In hoofdstuk 7 staat de huidige en gewenste situatie in Deventer beschreven. In hoofdstuk 8 volgt een samenvatting per Deventer ambitie van de ambitie en doelstellingen. Hoofdstuk 9 gaat in op hoe de regie op laaggeletterdheid in Deventer eruit komt te zien en hoofdstuk 10 legt kort uit waar de financieringsbronnen vandaag komen. In de bijlage1 wordt dieper ingegaan op de activiteiten uit hoofdstuk 7. Bijlage 3 betreft het verslag van de expertmeeting van 12 april 2007, In de overige bijlagen vindt u achtergrondinformatie over de landelijke ambities en ketenregie.

Pagina 4 van 59


2

Wat is laaggeletterdheid?

Zoals boven al aangegeven vindt er een verschuiving plaats binnen dit begrip. Vroeger was het de puur technische vaardigheid van kunnen lezen en schrijven. Het was de basisvaardigheid om mee te kunnen doen aan het denken en handelen in de pen-en-papier maatschappij. In onze complexere maatschappij heeft het begrip meer dimensies gekregen. Er behoren ook de digitale technieken onder (email, internet), het kunnen omgaan met geautomatiseerde systemen (winkels, banken), het begrijpen van getallen en eenheden (rekenen), formulieren kunnen begrijpen en invullen, kranten en tijdschriften kunnen lezen en begrijpen, kunnen omgaan met veiligheidsvoorschriften (bijsluiters, stickers, symbolen), etc. De OESO definieert geletterdheid als de kennis en vaardigheden die nodig zijn om: informatie te begrijpen en te gebruiken uit teksten (artikelen, nieuwsberichten, boeken); informatie te vinden en te gebruiken, bijv. in sollicitatiebrieven, bijsluiters, kaarten, tabellen, grafieken; rekenkundige bewerkingen te kunnen begrijpen, uitvoeren of controleren (getallen, optellingen, maten, gewichten, eenheden). Laaggeletterdheid of functioneel ongeletterdheid is een kwestie van definitie. We verstaan er de mensen onder die op het laagste niveau zitten van (on)geletterdheid en hierdoor problemen hebben met sociaal en maatschappelijk functioneren.

1

Technisch is dit wat in het jargon van de Volwasseneneducatie KSE-niveau 2 is, of dimensie 1 van laaggeletterdheid (informatie uit teksten niet kunnen begrijpen en gebruiken).

Pagina 5 van 59


3

Kenmerken van laaggeletterden

Laaggeletterde volwassenen hebben relatief lage inkomens en minder kans op werk. Zij zijn vaker werkloos en uitkeringstrekker. Als zij een baan hebben is die van laag niveau, met minder kans op opleiding of training verzorgd door de werkgever. De participatie in het maatschappelijk leven is vaak zeer beperkt. Laaggeletterden nemen nauwelijks deel aan het maatschappelijk leven in buurten, scholen, bewonersgroepen, verenigingen, etc. Als doelgroep zijn zij moeilijk te bereiken omdat zij niet lezen en zich maatschappelijk isoleren. Zij hebben vaak een negatief maatschappijbeeld en laag zelfbeeld en zijn moeilijk te activeren omdat zij zich schamen voor hun laaggeletterdheid, of dit verdringen. Laaggeletterdheid bestaat niet alleen bij volwassenen. De laaggeletterden van de toekomst zijn de kinderen met onderwijsachterstand van nu. Laaggeletterdheid dient daarom ook op de scholen te worden aangepakt, vooral door het tegengaan van taalachterstand. Taalbeheersing is de sleutel tot geletterdheid. Naast de taalachterstand van allochtone kinderen is ook het probleem van functionele laaggeletterdheid bij autochtone kinderen, door achtergrond en milieukenmerken (‘taalarme’ gezinnen), dyslexie, dyscalculie, cognitieve en functionele beperkingen (laag IQ, autisme, ADHD, emotionele of psychiatrische problematiek, doofheid, slechtziendheid, etc.). Onderwijsachterstand op de lagere school zet zich voort in het voortgezet onderwijs, waar blijkt dat die vaak niet meer kan worden ingelopen. Signaleren en remediëren van achterstand dient zo vroeg mogelijk te beginnen. Achterstand voorkomen is beter dan genezen. Er is daarom veel aandacht voor de mogelijkheden bij de voorschoolse educatie, in de kinderopvang, crèches, consultatiebureaus, kinderartsen, etc. Laaggeletterdheid onder ouderen komt veel voor, veel meer dan onder jongeren. Dit komt natuurlijk door de stijging van de onderwijsparticipatie en het werkniveau in de afgelopen decennia. Veel ouderen geven aan problemen te hebben met de taal- en rekentaken waar ze in hun dagelijks leven mee geconfronteerd worden. De toenemende bureaucratisering, digitalisering en automatisering versterken dit nog. Er is een duidelijk verband tussen laaggeletterdheid en sociaal-economische positie, geslacht en etniciteit. Van de mensen in de laagste inkomenscategorie is 32% functioneel analfabeet. Laaggeletterden vervullen in onze maatschappij de ongeschoolde of laaggeschoolde functies: in de schoonmaak, groenonderhoud, logistiek en distributie, zorg en horeca. Deze functieniveaus correleren met een lage beloning zonder loopbaanperspectief. Veel laaggeletterden zijn werkzaam in gesubsidieerde arbeid, zoals in sociale werkplaatsen. Hiernaast zijn veel laaggeletterden werkloos of niet actief op de arbeidsmarkt (huisvrouwen). Het zijn meer vrouwen dan mannen, vooral in gezinnen met een traditionele rolverdeling. Het komt zowel in de stad als op het platteland voor. In de steden is het geconcentreerd in achterstandswijken met goedkope huurwoningen. Het aantal laaggeletterden in Nederland van circa 1,5 miljoen bestaat uit 1 miljoen autochtonen en 0,5 miljoen allochtonen (13% van de Nederlandse bevolking tussen 15 – 74 jaar). De laaggeletterdheid heeft binnen de allochtone groep nog een aparte karakteristiek van volledig analfabetisme en onvoldoende beheersing van de Nederlandse taal. Het eerste komt vooral onder vrouwen voor die in hun land van herkomst geen onderwijs hebben gevolgd en wat, gecombineerd met het tweede, een vrijwel volledig maatschappelijk isolement tot gevolg heeft. Binnen de groep van 1,5 miljoen laaggeletterden zijn er 250.000 ‘echte analfabeten’.

Pagina 6 van 59


4

Laaggeletterden in gemeente Deventer

Uit het International Adult Literacy Survey (IALS) onderzoek van OESO uit 1995 is gebleken dat laaggeletterdheid sterk correleert met de volgende variabelen: opleidingsniveau, niet-werkenden, werkloosheid, etniciteit en leeftijd. De procentuele scores op deze variabelen in de gemeente Deventer zijn vergeleken met de landelijke percentuele scores. Op 4 van de 5 variabelen is het percentage in de Gemeente Deventer lager dan het landelijk percentage. Op basis van de afwijkingen kan een voorzichtige schatting van het aantal laaggeletterden binnen de Gemeente Deventer worden gemaakt. Bij het vergaren van de cijfers is gebruik gemaakt van de uitkomsten van een landelijke steekproef. Het landelijk karakter van die steekproef heeft als consequentie, dat de schattingen minder nauwkeurig zijn naarmate gemeenten en doelgroepen kleiner worden. Voor de provincies, regio’s en gemeenten met inwoner aantallen boven de 50.000 kunnen we, met in achtneming van deze beperkingen, komen tot een zo goed mogelijke schatting van het aantal laaggeletterden. Er is gewogen aan de hand van onderliggende criteria: de regionale afwijkingen van de variabelen ten opzichte van de landelijke cijfers de geschatte grootte van de aantallen laaggeletterden binnen de variabelen

40 Percentage (%)

35 30 25 20 15 10 5 0 Laag opgeleid

Niet-werkend

werkloos

Deventer

allochtoon

55-74 jaar

Landelijk

Landelijk is circa 13 % van degenen die tot de leeftijdscategorie 15-74 jaar behoren laaggeletterd. In de Gemeente Deventer ligt het geschatte percentage laaggeletterden iets lager dan landelijk, namelijk op 12%. Voor Deventer komt dit overeen met een verwacht aantal van iets meer dan 9000 laaggeletterden.

Pagina 7 van 59


5

Doelgroepen

Uit het bovenstaande komt de doelgroep al naar voren. Deze is niet scherp gedefinieerd en de grenzen zijn niet eenduidig afgebakend. Uitgangspunten zijn technische en functionele beheersing van communicatiemiddelen, in relatie met maatschappelijk (kunnen) functioneren. Ten aanzien van beheersing van communicatiemiddelen is er bij ‘laaggeletterdheid’ sprake van een (aanzienlijk) tekort m.b.t. lezen, schrijven, rekenen, digitale technieken. In het maatschappelijk functioneren leidt dit tot lagere kansen op werk en inkomen, maatschappelijke participatie en inburgering. De gevolgen hiervan zijn grotere kansen op maatschappelijk isolement, werkloosheid, uitkeringsafhankelijkheid, weinig loopbaanperspectief, wonen in achterstandswijken, doorgeven van achterstanden aan kinderen, laag zelfbeeld en zelfbewustheid, afhankelijkheid en gebrek aan autonomie (zelfsturing; zelfregulatie). Met andere woorden: een lage mate van meedoen, weinig vat hebben op het leven en dit niet zelf kunnen sturen. In termen van doelgroepkenmerken hebben we het hier over: laag opgeleiden lage inkomensgroepen niet westerse allochtonen bewoners van achterstandswijken werklozen en uitkeringstrekkers (Bijstand, WAO, WW) personen in sociale werkvoorzieningen en gesubsidieerde werktrajecten ouderen met lage opleiding en alleen AOW niet westerse allochtone vrouwen laagste functieniveaus bij werkenden personen die in hun jeugd speciaal onderwijs en praktijkonderwijs hebben gevolgd personen die in hun jeugd zorgleerling of achterstandsleerling waren personen die onvolledig of geen basisonderwijs hebben gevolgd personen die het jeugdonderwijs hebben verlaten zonder startkwalificatie (MBO niveau 2) huisvrouwen met alleen lagere schoolopleiding personen zonder leescultuur personen in een taalarme omgeving personen die thuis anderstalig zijn kinderen op scholen met lage CITO scores kinderen op (zwarte) scholen met een gemiddeld hoge onderwijsachterstand kinderen op het speciaal onderwijs kinderen en volwassenen met functioneel/cognitieve beperkingen (Dyslexie, gedragsstoornis, ADHD, etc.) kinderen in de onderkant van het mbo onderwijs (drempelloze instroom, niveau 1 en 2 opleidingen, arbeidsmarktkwalificerende assistent opleidingen) De problematiek neemt toe naarmate deze kenmerken in combinatie(s) voorkomen. In de praktijk is er nooit sprake van één oorzaak. ‘Leren’ is een complex fenomeen waarbij sociale, culturele, economische en individuele omstandigheden altijd een rol spelen. Ze gaan samen, beïnvloeden en versterken elkaar. Achterstand is ook meer dan een leerachterstand.

Pagina 8 van 59


6

Ambities en doelstellingen uit het Landelijk Aanvalsplan

Het Landelijk Aanvalsplan laaggeletterdheid 2006-2010 ‘Van A tot Z betrokken’ geeft weer op welke gebieden het probleem aangepakt kan gaan worden. In het Landelijk Aanvalsplan worden zes ambities onderscheiden. In dit lokaal aanvalsplan hanteren we dezelfde zes ambities om te bepalen wat Deventer wil gaan doen om de laaggeletterdheid te bestrijden. Het gaat om de ambities: 1. 2. 3. 4. 5. 6.

Laaggeletterdheid bespreekbaar maken Toegankelijkheid van informatie vergroten Leesbevordering Aanpak taalachterstand bij kind, jongeren en hun ouders Aanpak laaggeletterden zonder werk Aanpak werkende laaggeletterden

In bijlage 2 is aangegeven welke mogelijkheden er in het Landelijk Aanvalsplan per ambitie worden genoemd. De ambitie van het Landelijk Aanvalsplan is om, door middel van provinciale en gemeentelijke aanvalsplannen, om binnen nu en 2010 de volgende 5 prestaties te bereiken: 1 het percentage leerlingen voortgezet onderwijs dat op of onder PISA-leesniveau 1 zit (thans 11%) terugdringen tot 10%, rekening houdend met een verwachte toename van deze probleemgroep in 2010; 2 het aantal werkgevers dat actief bijdraagt aan de bestrijding van laaggeletterdheid, met 50 tot 100 procent vergroten; 3 de uitvoering van lokale en regionale leesbevorderingsplannen in de gemeenten; 4 de verhoging van het aantal deelnemers aan alfabetiseringscursussen tot rond de 12.500 5 de verbetering van de effectiviteit met betrekking tot de bestrijding van laaggeletterdheid door onderzoek, monitoring en internationale samenwerking. Daarnaast zijn er doelen geformuleerd voor de vroeg- en voorschoolse educatie: gemeenten streven naar deelname van 70% van de kinderen met een taalachterstand. Voor het primair onderwijs worden ‘schakelklassen’ voorgesteld. Dit zijn speciale klassen (of verlengde schooldag) voor kinderen met een grote taalachterstand. Hiervoor worden extra middelen beschikbaar gesteld. De aanpak van laaggeletterdheid kan landelijk worden gecoördineerd, gestimuleerd en gefaciliteerd. Belangrijker echter is het lokale niveau, want de daadwerkelijke strijd tegen laaggeletterdheid moet daar worden gevoerd. De beleidsmatige voorbereiding hiervan gebeurt in een Lokaal Aanvalsplan, zoals dit voor Gemeente Deventer. Dit gebeurt via het eigen gemeentelijk beleid, maar ook door samenwerking met andere partners zoals het onderwijs, bedrijven, welzijnswerk, jeugdzorg, bibliotheek, etc. Doel is door lokale samenwerking collectieve acties te ondernemen op het gebied van: bewustwording werving onderwijs scholing op de werkvloer leesbevordering monitoring

Pagina 9 van 59


7

Laaggeletterdheid in Deventer

In dit hoofdstuk bekijken we per ambitie wat we in de gemeente Deventer willen gaan doen aan de bestrijding van laaggeletterdheid. Het gaat dan niet alleen om activiteiten uitgevoerd door alleen de gemeente Deventer, maar we brengen zoveel mogelijk activiteiten naar voren die in Deventer worden verricht. Juist bij het bestrijden van laaggeletterdheid is het belangrijk de kracht van Deventer zoveel mogelijk te benutten. We beginnen dit hoofdstuk met een impressie van de expertmeeting laaggeletterdheid die op 12 april 2007 is gehouden in het stadhuis van Deventer. De paragrafen die volgen, gaan achtereenvolgens in op bestaande en nieuwe activiteiten, een opsomming van welke doelgroepen er met die activiteiten worden aangesproken en tot slot eindigen we met elke ambitie met een of meerdere doelstellingen. 7.1

Expertmeeting laaggeletterdheid in Deventer

Zoals afgesproken in de startnotitie aanpak laaggeletterdheid in Deventer is er een expertmeeting georganiseerd. Doel van die expertmeeting was om van alle betrokken organisaties in Deventer te horen welke activiteiten zij ontplooien op dit terrein en welke nieuwe ideeen er leven. Concreet heeft de expertmeeting de bouwstenen opgeleverd voor dit lokale aanvalsplan. De expertmeeting werd ondersteund door het CINOP. Het CINOP ontwikkelt praktijkkennis voor het beroepsonderwijs en volwasseneneducatie en ze adviseert branches, bedrijven, overheden en onderwijsorganisaties in het combineren van werken met leren. Het CINOP is samen met de Stichting Lezen en Schrijven en ETV.nl door het Rijk gevraagd gemeenten en bedrijven actief te begeleiden bij de aanpak van laaggeletterdheid. Tijdens de expertmeeting is dieper ingegaan op laaggeletterdheid en de situatie in Deventer. Ook is een film vertoond waarin een ambassadeur (een voormalig laaggeletterde) vertelt over het leren lezen en schrijven en hoe de wereld voor hem / haar is veranderd. In de workshops zijn twee ambities nader belicht door de aanwezigen, te weten laaggeletterdheid bespreekbaar maken en de aanpak van laaggeletterden zonder werk. Na afloop is deelnemers gevraagd een evaluatieformulier in te vullen. Daaruit kwam naar voren dat de volgende ambities, volgens een deel van de deelnemers, het eerst aangepakt moeten worden. Het gaat daarbij achtereenvolgens om: 1. Aanpak taalachterstand bij kind, jongeren en ouders 2. Laaggeletterdheid bespreekbaar maken 3. Toegankelijkheid van informatie vergroten 4. Aanpak laaggeletterden zonder werk 5. Leesbevordering / aanpak werkende laaggeletterden Bij de uitwerking van de ambities naar activiteiten is rekening gehouden met de uitkomst van het evaluatieformulier door meer activiteiten en ambities te formuleren voor de ambities die hierboven als nummer 1 t/m 3 genoemd zijn. Voor het uitgebreide verslag van de expertmeeting laaggeletterdheid verwijzen we naar bijlage 3. Tot slot merken we nog op dat een niet onbelangrijke uitkomst van de expertmeeting is dat instellingen en organisatie nadien intern in gesprek zijn gegaan over laaggeletterdheid en wat hun instelling / organisatie daarin kan betekenen. Voor een groot aantal betekent het dat ze in 2008 en verder extra aandacht willen schenken aan de preventie en aanpak van laaggeletterdheid. In de navolgende paragrafen ziet u onder nieuwe activiteiten een deel daarvan terug.

Pagina 10 van 59


7.2.1

Laaggeletterdheid bespreekbaar maken in Deventer

Bestaande activiteiten Op het terrein van het bespreekbaar maken van laaggeletterdheid valt nog veel terrein te winnen in Deventer. De expertmeeting draagt daar uiteraard toe bij, maar het betreft een evenement dat vooral gericht is op de (professionele) omgeving rondom laaggeletterden. Een belangrijke actie op landelijk niveau is de uitzending van Lees en Schrijf! Dit is een tv-programma dat op regionale zenders wordt uitgezonden (hier in Deventer bij RTV Oost). De hoofdrolspeler is in elke aflevering een andere laaggeletterde, iedere aflevering heeft een ander thema. Uit de expertmeeting kwam naar voren dat laaggeletterden waarschijnlijk vooral bereid zijn stappen te ondernemen als ze daarop persoonlijk worden aangesproken. De persoonlijke benadering is de beste werkwijze volgens de deelnemers, waarbij een wijken / of buurtgerichte aanpak de voorkeur heeft. Overigens zullen we jaarlijks een conferentie of expertmeeting organiseren om de voortgang van het lokaal aanvalsplan te bespreken en onderling kennis uit te wisselen. Nieuwe activiteiten De idee is om op verschillende manieren laaggeletterdheid bespreekbaar te maken. De persoonlijke benadering die belangrijk is om laaggeletterden over de streep te krijgen proberen we op twee manieren te stimuleren. Ten eerste is het de bedoeling om het fenomeen Buurtacademie weer nieuw leven in te blazen en verder uit te breiden. Belangrijk bij de Buurtacademie is om mensen op te zoeken dichtbij hun huis en om ze vervolgens te activeren om te gaan leren. Dat leren kunnen ze dan doen in hun directe leefomgeving, dus bij hen in de buurt (in plaats van op het ROC bijvoorbeeld; hiertoe dienen afspraken met het ROC gemaakt te worden). Het signaleren van laaggeletterdheid in de buurt of letterlijk ‘aan de deur’ maakt onderdeel uit van deze aanpak. De signalering kan binnen de bestaande middelen omdat de bekendheid van organisaties in de buurt al goed is en er is dus niet extra inzet nodig voor uitbreiding (wel voor training, daarover meer in 7.2.5); voor het leren in de buurt zal budget moeten worden vrijgemaakt. Daarnaast is het uiteraard belangrijk dat de signaleerders / toeleiders weten hoe ze laaggeletterdheid bespreekbaar kunnen maken. Hiervoor is een leidraad voor Doorverwijzers bijvoorbeeld een middel en ook kunnen ambassadeurs hiervoor ingezet worden. Bij 7.2.5 gaan we op deze beide punten, buurtacademie en de rol van signaleerders / toeleiders, dieper in. Het is belangrijk om laaggeletterden over de streep te krijgen om hun problemen aan te pakken. De persoonlijke benadering (zoals hierboven wat uitvoeriger is beschreven en bij 7.2.5 gaan we daar dieper op in) is daarvoor belangrijk, zoals eerder ook al is opgemerkt. Om de persoonlijke benadering goed te laten werken, kan een ondersteunende wervingscampagne behulpzaam zijn. We stellen daarom voor een lokale of regionale wervingscampagne op te zetten. Uiteraard is het erg belangrijk in zo’n campagne dat er veel beeld- en geluidmateriaal in zit, zodat laaggeletterden de informatie tot zich kunnen nemen. Daarbij kijken we naar voorbeelden uit den lande die reeds succesvol blijken te zijn zoals ‘Doe weer mee?’ in de regio Haaglanden en ‘ABC 0 euro’ in de provincie Groningen. In Haaglanden is als gevolg van de campagne het aantal autochtone deelnemers aan cursussen lezen en schrijven in 1 jaar tijd gestegen met 24% (in mei 2007 was het zelfs 35% hoger dan in mei 2006). De campagne heeft ertoe geleid dat er, anders dan voorheen, het hele jaar aanmeldingen zijn. De campagne in Groningen heeft naar schatting 200 nieuwe cursisten opgeleverd. De kosten voor die campagne bedroegen 300.000 euro, beschikbaar gesteld door de provincie Groningen. Het aantal ambassadeurs (voormalig laaggeletterden) in Deventer moet vergroot worden. Ambassadeurs dienen als voorbeeld voor laaggeletterden en zij kunnen in hun eigen buurt en / of wijk ingezet worden om laaggeletterden op te sporen. Doelgroepen De activiteiten binnen deze ambitie zijn niet gericht op een specifieke doelgroep, maar zijn gericht op de totale doelgroep van laaggeletterden. Bij de buurtacademie zijn de activiteiten met name gericht op bewoners van achterstandswijken, personen in een taalarme omgeving en personen zonder leescultuur. De laatste twee groepen

Pagina 11 van 59


mensen proberen we met name te activeren door ze te benaderen via de persoonlijke (niet schriftelijke) manier. Een goede wervingscampagne die veel beeld- en geluidmateriaal gebruikt zal mensen aanspreken die zich aangetrokken voelen tot media als t.v. en radio, zo blijkt uit onderzoek. De verwachting is dan ook dan zo’n soort campagne vooral zal aansluiten bij de volgende doelgroepen: • Laag opgeleiden • Lage inkomensgroepen • Ouderen met een lage opleiding en alleen AOW • Huisvrouwen met alleen lagere schoolopleiding • Personen zonder leescultuur • Personen in een taalarme omgeving • Personen die in hun jeugd speciaal onderwijs en praktijkonderwijs hebben gevolgd • Personen die in hun jeugd zorgleerling of achterstandsleerling waren • Personen die onvolledig of geen basisonderwijs hebben gevolgd • Personen die het jeugdonderwijs hebben verlaten zonder startkwalificatie (MBO niveau 2) Doelstelling(en) •

•

•

•

•

• •

7.2.2

Opleiden van 10 ambassadeurs uit de groep deelnemers aan analfabetiseringstrajecten in 2008; in 2009 en 2010 jaarlijks 25 ambassadeurs opleiden (meting: evaluatie overeenkomst Educatie met ROC). Jaarlijks minimaal 1 expertmeeting organiseren door gemeente in samenwerking met o.a. ROC. Doelen zijn het bevorderen van de afstemming, onderlinge betrokkenheid en benutten kracht van Deventer op het gebied van laaggeletterdheid. In 2008 hebben we een overzicht van alle organisatie en instellingen in Deventer die rechtstreeks contacten hebben met de doelgroepen. Op dat overzicht staan ook per organisatie de functionarissen benoemd die rechtstreekse contacten hebben. Als we goed zicht hebben op de rechtstreeks contacten, dan kunnen we in 2008 alle functionarissen trainen in het signaleren, bespreekbaar maken en doorverwijzen naar cursusaanbieders op het gebied van laaggeletterdheid. Dus alle functionarissen uit het overzicht hebben in 2008 een training gevolgd met als doel om in 2009 en 2010 jaarlijks 1 tot 2% van alle mogelijke laaggeletterden in Deventer (dus 90 tot 180 jaarlijks) te bereiken. Daarvan wordt 50% (45 tot 90) doorverwezen naar een cursusaanbieder. In 2008 is er een opzet voor een wervingscampagne (incl. deelnemende partijen en financiering). We streven naar een start medio 2008, ervan uitgaand dat er voldoende fondsen zijn geworven voor de campagne. In 2008 is er een beschrijving, incl. financieringsplan voor Buurtacademie. Start in 2008 of uiterlijk in 2009. We organiseren jaarlijks bijeenkomsten over laaggeletterdheid in buurten en wijken met deelneming van ambassadeurs; per bijeenkomst min. 10 aanwezigen. Streven is 1% per bijeenkomst doorverwijzen naar cursusaanbieders.

Toegankelijkheid van informatie vergroten in Deventer

Bestaande activiteiten Op dit moment kent de gemeente Deventer een communicatiemiddel dat speciaal geschikt is voor laaggeletterden op het gebied van inburgering. Het betreft het virtueel inburgeringsloket. Dit loket dat bestaat uit een website en een fysieke zuil is met behulp van tekst, geluid en pictogrammen goed toegankelijk voor mensen die laaggeletterd zijn. Het middel kan verbeterd worden; we willen het virtueel inburgeringsloket toegankelijker maken voor een grotere groep laaggeletterden. Is het loket nu moeilijk zichtbaar en ook nog eens alleen gericht op inburgering, het doel is om de fysieke aantrekkelijkheid te vergroten en de informatie uit te breiden met de Wet Maatschappelijke Ondersteuning. Ook uitbreiding van informatie over de Wet Werk en Bijstand behoort tot de mogelijkheden. Op deze manier kunnen meer mensen gebruik maken van de toegankelijke manier van informatie uit het virtuele loket. Op het terrein van de toegankelijkheid van informatie kent de voormalige sector Sociale Voorzieningen een traditie in het aanpassen van hun schriftelijke uitingen. Regelmatig checken ze hun

Pagina 12 van 59


foldermateriaal op het taalniveau en ook (een deel van) hun brieven zijn op een lager taalniveau geschreven. Daarbij maken ze vaak gebruik van de expertise van de Stichting Cliëntenraad Deventer. Ook is er een schrijfwijzer ontwikkeld met daarin standaardregels voor taalgebruik in brieven van de gemeente. In 2007 staat een opleiding gepland voor brievenschrijvers en zullen de standaardbrieven van de huidige afdelingen Werk en Inkomen op A2-niveau worden geschreven. Tot slot is de gemeente op dit moment druk bezig met aanpassing van de website aan de landelijke W3C-eisen. Dit betekent dat er een spraakfunctie aan de website wordt toegevoegd en dat alle teksten op een lager taalniveau worden geschreven. Dit vindt nog dit jaar plaats. Nieuwe activiteiten De gemeente Deventer is bezig met de ontwikkeling naar ‘excellente dienstverlener’. Daarin past de aandacht voor de toegankelijkheid van informatie als het gaat om laaggeletterdheid. Naast de aanpassing van schriftelijke communicatiemiddelen naar beter leesbare en gemakkelijk herkenbare (via beeldmateriaal bijvoorbeeld) teksten, is het ook belangrijk te weten waar je voor welke informatie terecht kunt. De herkenbaarheid en toegankelijkheid van informatiepunten in de vorm van wijkwinkel(s), servicepunten in de dorpen en wijkvoorzieningencentra is voor laaggeletterden essentieel. We verwijzen hier naar een (nog te verschijnen) B&W-nota over de toegankelijkheid van al die voorzieningen (auteur: A. Faltas). In aansluiting op initiatieven die al gedaan worden bij de gemeente Deventer (zie hierboven) willen we de training voor brievenschrijvers en ook de aanpassing van standaardbrieven organisatiebreed gaan doen. Wat vervolgens erg belangrijk is, is de handhaving op de teksten van de standaardbrieven. De ervaring leert dat de creativiteit van medewerkers dermate hoog is, dat standaardbrieven net zo gemakkelijk weer worden aangepast. Onderzocht zal worden op welke manier daarvoor een oplossing moet komen. Een ander belangrijke schriftelijke informatiebron voor inwoners van de gemeente Deventer zijn de folders, flyers, formulieren, e.d. Deze communicatiemiddelen zijn nog vaak te ingewikkeld geformuleerd, zeker voor laaggeletterden. We gaan alle schriftelijke communicatiemiddelen van de gemeente op NT2-niveau formuleren, zodat ook die middelen voor een grotere groep mensen toegankelijk is. Een veel gehoorde klacht van laaggeletterden is de onduidelijkheid in bewegwijzering. De gemeente Deventer wil nu een voorbeeldfunctie hierin vervullen door te beginnen met de beoordeling van de bewegwijzering aan de loketten van Werk en Inkomen. Die beoordeling kan gebeuren door ambassadeurs en hun begeleider. De overige loketten en bewegwijzering laten we nu even voor wat het is, gezien de aanstaande verhuizing naar nieuwbouw. Wel zijn we plan om voorafgaande aan de nieuwbouw van het stadskantoor de nieuwe bewegwijzering en loketten te beoordelen door ambassadeurs en hun begeleider. Doelgroepen Het virtueel inburgeringsloket is een middel dat vooral de allochtone bevolkingsgroep aanspreekt omdat de informatie in meerdere talen is weergegeven. Dit blijkt ook uit onderzoek van Govworks. De doelgroepen die vooral worden bereikt, zijn: • Niet westerse allochtonen • Niet westerse allochtone vrouwen • Personen die thuis anderstalig zijn De doelgroepen die het beste bereikt worden met een begrijpelijkere schriftelijke communicatie (aanpassing van brieven, folders, formulieren, etc.) zijn: • Laag opgeleiden • Lage inkomensgroepen • Ouderen met een lage opleiding en alleen AOW • Huisvrouwen met alleen lagere schoolopleiding • Werklozen en uitkeringstrekkers (Bijstand, WAO, WW) • Personen in sociale werkvoorzieningen en gesubsidieerde werktrajecten • Laagste functieniveaus bij werkenden • Personen die in hun jeugd speciaal onderwijs en praktijkonderwijs hebben gevolgd • Personen die in hun jeugd zorgleerling of achterstandsleerling waren

Pagina 13 van 59


• •

Personen die onvolledig of geen basisonderwijs hebben gevolgd Personen die het jeugdonderwijs hebben verlaten zonder startkwalificatie (MBO niveau 2)

Doelstelling(en) •

• •

• •

•

7.2.3

Toename van het aantal gebruikers van het Virtueel inburgeringsloket (VI) met 1000 per jaar; klantenwaardering van gemiddeld een 7 voor inhoud VI in 2010. Het aantal zuilen in Deventer uitbreiden van 3 in 2007 naar 6 in 2010. 10 standaardbrieven van de teams Werk en Inkomen zijn op A2-taalniveau geformuleerd op 31 december 2007. Er zijn 2 trainingen geweest op 31 december 2007 over begrijpelijk schrijven van brieven voor medewerkers van de teams Communicatie en Werk en Inkomen. Voor 1 juli 2008 is er een planning opgesteld voor het tijdstip waarop de overige teams de training gaan volgen. Op 31 december 2010 hebben alle teams binnen de gemeente de training gevolgd. Alle webpagina’s van www.deventer.nl zijn voorzien van een spraakfunctie en alle teksten op de site zijn geformuleerd op A2-taalniveau voor 31 december 2007. Er is per 1 april 2008 een schrijfwijzer met daarin uitleg en regels over uniform en helder taalgebruik in gemeentelijke brieven. In de zomer van 2008 is er een voorstel over hoe we het taalgebruik in brieven, etc. op het begrijpelijke niveau kunnen houden in de organisatie. Dit voorstel is uiterlijk op 31 december 2008 aan de directie voorgelegd. Alle standaard-formulieren en folders binnen de gemeente zijn uiterlijk op 31 december 2010 op A2-taalniveau geschreven. Voor 1 juli 2008 is er een planning wanneer welk formulier is herschreven.

Leesbevordering in Deventer

Bestaande activiteiten Momenteel vindt check plaats in hoeverre de consultatiebureaus werken met het taalpakket ‘Taalkracht voor consultatiebureau’s’. Ook ligt bij Etty Hillesum de vraag voor of zij gebruik maken van het pakket Taalkr8 voor het VMBO. Leesbevordering vindt onder anderen plaats via de bibliotheek. Dat doet ze middels regelmatig terugkerende activiteiten in de voorschoolse periode, het primair onderwijs en de brede school. Voor volwassenen wil de bibliotheek structureel taalpc’s gaan inzetten in samenwerking met de opleidingsinstituten. Op een taalpc staan speciale oefenprogramma’s om te leren lezen en schrijven. De bibliotheek is verder lid van de Stichting Deventer boekenweek, met een eigen uitgebreid programma in hun vestigingen in de wijken en dorpen. Daarnaast zijn er ook een kinderboekenweek en nationale voorleesdagen. Voor de kinderboekenweek (doelgroep tot 12 jaar) en de nationale voorleesdagen (doelgroep 0-6 jaar) is er een uitgebreid programma en waar mogelijk wordt er per wijk/dorp samengewerkt met peuterspeelzaal, kinderopvang, basisschool en buitenschoolse opvang. Nieuwe activiteiten De openbare bibliotheek is een belangrijke partner als het gaat om leesbevordering. Een nieuw initiatief van de bibliotheek in Deventer is het inrichten van een Makkelijk Lezen Plein in de Wijkwinkel in Keizerslanden. Het Makkelijk Lezen Plein is voor kinderen met leesproblemen, hun ouders, opvoerders en leerkrachten. Op het Makkelijk Lezen Plein is materiaal voor kinderen met een taalontwikkelingsachterstand, dyslexie, autisme, een auditief, visueel of verstandelijke handicap. Het Makkelijk Lezen Plein wordt op 12 september 2007 geopend. De bibliotheek is voornemens een tweede Makkelijk Lezen Plein te openen in de centrale bibliotheek en uit te breiden voor volwassenen. Met ondersteunende materialen en taalpc’s, voor het oefenen met lezen en schrijven. Een ander initiatief waarover de bibliotheek nadenkt is het inzetten van kantinebibliotheken bij bedrijven. In deze kantinebibliotheken kan op laagdrempelige wijze en met een aansprekend mediaaanbod taalvaardigheid gestimuleerd worden. Tot slot wil de bibliotheek een grotere rol gaan spelen op gebied van mediawijsheid. Ze ziet voor zichzelf een belangrijke rol weggelegd om mensen wegwijs te maken in het multimediale tijdperk

Pagina 14 van 59


waarin we leven. Overigens is ze niet de enige die daarmee bezig is / gaat. In het Advies commissie lokale omroep Deventer (juni 2007; wordt na de zomer ’07 in de gemeenteraad behandeld) wordt aan de lokale omroep een belangrijke rol toegekend op het gebied van mediawijsheid. De mediawijsheid en wie daarin welke rol gaat spelen, zal nog verder moeten worden uitgewerkt. Een structurele samenwerking tussen diverse partijen (consultatiebureau, VVE, kinderopvang, onderwijs, bibliotheek en ROC) is er op dit moment niet. Het is wenselijk een structurele vorm van samenwerking in de vorm van ketenregie op te pakken. De gemeente zal hiertoe het initiatief nemen; de bibliotheek heeft aangegeven hier voorstander van te zijn en heeft hierover een doelstelling geformuleerd. Doelgroepen Doelgroepen die vooral via leesbevorderingsactiviteiten worden bereikt, zijn kinderen en hun ouders die in lezen zijn / worden geïnteresseerd. Het gaat bij deze ambitie vooral om het voorkomen van laaggeletterdheid (dus: preventie). Daarmee wordt vooral geprobeerd om de volgende groepen te bereiken: • personen zonder leescultuur; • personen in een taalarme omgeving en • eventueel personen die thuis anderstalig zijn. Doelstelling(en) • Per 1 januari 2008 start inzet van de taalpc’s in de bibliotheek. Daarna registratie gebruik en de groei van het gebruik bepalen. • Voor 31 december 2010 ondersteunt de bibliotheek 80% van alle partijen die zich in Deventer inzetten voor de strijd tegen laaggeletterdheid. • In 2008 laat de bibliotheek een nulmeting doen naar het gebruik van het Gemakkelijk Lezen Plein. Daarna wordt aantal gebruikers jaarlijks met 5% verhoogd. • De bibliotheek start in 2008 1 kantinebibliotheek. Daarna groeit het aantal kantinebibliotheken jaarlijks tot 5 per jaar in 2010. • In 2008 ligt er een plan voor het bevorderen van mediawijsheid in Deventer, opgesteld door de openbare bibliotheek in Deventer. Daarin staat hoe de bevordering van mediawijsheid eruit ziet, de rolbepaling en financiering. • Er komt een plan van aanpak ketenregie leesbevordering in 2008. Daarin staat hoe de strategie er uit ziet, welke deelnemers er zijn en wie wat doet. Voorwaarde voor het plan van aanpak is dat het door alle toekomstige partners van ketenregie leesbevordering wordt ondersteund. • De bibliotheek ondersteunt jaarlijks laaggeletterden, waarbij in 2010 minimaal 600 laaggeletterden met speciale dienstverlening zijn bereikt. 7.2.4

Taalachterstand bij kind, jongeren en hun ouders aanpakken in Deventer

Bestaande activiteiten In Deventer wordt veel gedaan om taalachterstand bij kinderen, jongeren en hun ouders aan te pakken. Met name wordt ingezet op de Voor- en Vroegschoolse Educatie (VVE) en taal schakelklassen. Het peuterspeelzaalwerk van Raster, de schoolbesturen van het primair onderwijs en de gemeente hebben de volgende activiteiten opgezet: • In 10 peuterspeellzaal locaties van Raster en 7 basisschoollocaties wordt het VVE kernenbeleid uitgevoerd. Dit betreffen locaties waar relatief veel doelgroepkinderen wonen. Daarnaast is er sprake van een VVE-volgbeleid in wijken waar de problematiek relatief minder zwaar is. Het betreft hier 17 peuterspeelzaallocacties en 8 basisschoollocaties. Alle scholen en peuterspeelzalen werken met het programma Piramide, waarbij in het kernenbeleid aan alle voorwaarden die behoren bij het goed uitvoeren van Piramide (o.a. inzet extra tutoring, leidsters, extra dagdelen). • Taalschakelklassen zijn er in Deventer voor onderinstromers (4-jarigen, langer dan een jaar in NL wonend met een grote taalachterstand), zij-instromers (4 tot 12-jarigen, langer dan een jaar in NL wonend met een grote taalachterstand), neveninstromers of asielzoeker( jonger dan 13 en korter dan een jaar in NL), en boveninstromers (heeft groep 8 afgerond, cito eindtoets met grote verschillen tussen rekenen en taal, potentie voor havo/vwo en is gemotiveerd). In het schooljaar 2005-2006 zijn 12 onderinstromers bereikt, 30 zij-instromers, neveninstromers en asielzoekersleerlingen en 9 boveninstromers.

Pagina 15 van 59


Daarnaast zijn er nog enkele, kleinere, activiteiten: • Op alle basisscholen in Deventer wordt gewerkt volgens taalleesbeleid. • Alle basisscholen hebben het dyslexieprotocol voor de onderbouw inmiddels ingevoerd. • Basisscholen kunnen op facultatieve basis een doorlichting op taallezen voor hun school aanvragen via WSNS. • Deventer kent de woordenschatmonitor (LVS-monitor) voor groep 1 t/m 8. Twee maal per jaar wordt gekeken naar de woordenschat van leerlingen om te kijken in hoeverre de woordenschat toeneemt. Deze monitor wordt bekostigd door de gemeente. • Activiteiten op het gebied van opvoedingsondersteuning / ontwikkelingsstimulering. Nieuwe activiteiten Ondanks de financiele knip in de Voor- en Vroegschoolse Educatie (gelden voor het vroegschoolse gaan rechtstreeks naar het onderwijs, de gemeenten ontvangen geld voor het voorschoolse deel) hebben de schoolbesturen primair onderwijs, Raster Groep en de gemeente Deventer een convenant afgesloten over de voortzetting en vergroting van het bereik van het VVE beleid. Uiteindelijk willen we in het schooljaar 2009 – 2010 20% meer doelgroepkinderen bereiken dan nu het geval is. Alle peuterspeelzalen van Raster gaan met één van de vier VVE varianten werken (licht tot zware variant), waarbij alle drie jarige peuters getoetst gaan worden. Dit om te zorgen dat iedere peuter met een taalachterstand snel in beeld is en extra taalstimulering krijgt. Tot slot is het de bedoeling dat alle peuterspeelzalen in 2009 werken met een beperkt VVEprogramma van 2 dagdelen. Bij de intensievere varianten van het VVE beleid hoort een ouderprogramma. Actieve benadering van ouders maakt hier onderdeel van uit. De taalschakelklassen lopen nu 1 jaar. Deze zullen tot eind 2009 in een wat intensievere vorm worden voortgezet. Daarbij zal met de scholen gekeken worden naar verdere vormen van digitalisering. Overigens is de betrokkenheid van ouders en eventueel doorverwijzen van ouders op dit terrein naar bijvoorbeeld het ROC nog vaak een probleem. Daarbij is de drempel van het ROC vaak hoog. Hiervoor kan de Buurtacademie een oplossing bieden door onderwijs in de buurt te geven. Het ROC zal samen met het onderwijsveld en de partners van de Buurtacademie voorstellen doen voor de locatie en de methode van onderwijs voor ouders. Alle basisscholen zullen het dyslexieprotocol voor midden- en bovenbouw de komende jaren invoeren (einddatum 1 augustus 2009). Het blijft de komende jaren mogelijk voor basisscholen om op facultatieve basis een doorlichting op taallezen voor hun school aan te vragen via WSNS. Zoals gezegd wordt er in Deventer veel gedaan op het gebied van taalachterstand bij kinderen, jongeren en hun ouders. Er is echter nog steeds verbetering te boeken op een aantal terreinen. Het gaat o.a. om de versterking van de ouderbetrokkenheid, verbetering van de overgang / overdracht van consultatiebureau naar GGD via het elektronisch kinddossier, versterking van de doorverwijsfunctie van het consultatiebureau en het opzetten van een doorlopende taallijn van primair naar voortgezet onderwijs. Doelgroepen Doelgroepen die bij deze ambitie worden bereikt zijn: • kinderen op peuterspeelzalen met een leerlinggewicht en / of lage CITO scores en hun ouders • kinderen op scholen met een leerlinggewicht en / of lage CITO scores en hun ouders • kinderen op (zwarte) scholen met een gemiddeld hoge onderwijsachterstand • kinderen op het speciaal onderwijs en hun ouders • kinderen en volwassenen met functioneel/cognitieve beperkingen (Dyslexie, gedragsstoornis, ADHD, etc.) en hun ouders • kinderen in de onderkant van het mbo onderwijs (drempelloze instroom, niveau 1 en 2 opleidingen, arbeidsmarktkwalificerende assistent opleidingen) en hun ouders • personen die thuis anderstalig zijn Doelstelling(en) Ten aanzien van het VVE beleid en de schakelklassen worden de volgende doelstellingen gehanteerd:

Pagina 16 van 59


• • • • • •

In 2009 is in alle peuterspeelzalen (84) een beperkt VVE-programma van 2 dagdelen geïmplementeerd. Hiermee worden ongeveer 1260 peuters bereikt. Bron: GSB In 2009 nemen minimaal 106 3-jarige peuters met een lage toetscore (= 20% meer dan huidige bereik) deel aan een uitgebreid VVE-programma (Piramide) van minimaal 3 dagdelen en gedurende 12 maanden. Bron: GSB Het totaal wordt de doelgroep van 3 jarigen met een lage score is in 2009 in beeld door alle peuters die professionele peuterspeelzalen bezoeken aan het eind van het 2e jaar te toetsen op Cito peutertoets 1. Bron: GSB Op 31 december 2009 (3,5 schooljaar) zijn 105 onderinstromers, 70 zij-instromers, neveninstromers en asielzoekersleerlingen en 40 boveninstromers bereikt. Bron: GSB. Binnen het primair onderwijs wordt gestreefd naar handhaving van het huidig bereik (o.b.v. de nieuwe leerlinggewichten regeling worden op de kernen ongeveer 40% van de doelgroep kleuters bereikt). Bron: convenant VVE. Het onderwijs onderzoekt de mogelijkheid om door inzet van flexibele tutoring het bereik te vergroten. Bron: convenant VVE.

Gedurende de GSB periode zijn er afspraken gemaakt m.b.t. VVE en Schakelklassen. Wij streven ernaar om de verworvenheden hiervan ook daarna door te zetten. Dit zal afhangen van de resultaten, financiele middelen en de afspraken die wij daarover met het onderwijs kunnen maken. Daarnaast komen wij in aansluiting hierop nog uit van de volgende doelstellingen: • 40% van de voortijdig schoolverlaters is herplaatst naar onderwijs of werk of een combinatie van beide in 2007. Bron: begroting 2007 • 30% van de allochtone schoolverlaters is herplaatst en 44% van de autochtone schoolverlaters is herplaatst in 2007. Bron: begroting 2007 • 400 risicogezinnen worden jaarlijks bereikt via de impuls opvoedingsondersteuning / ontwikkelingsstimulering. Dit bereik zal medio 2007 niet langer vanuit de impuls, maar vanuit de Centra voor jeugd en gezin bereikt moeten worden. • 100% van de basisscholen in Deventer heeft in de periode 2008-2010 een taalleesbeleid. Bron: jaarverslag Weer Samen naar School • 100% van de basisscholen van Deventer beschikt over een dyslexieprotocol voor de onderbouw in 2007. Voor 1 augustus 2009 hebben alle basisscholen in Deventer een dyslexieprotocol voor midden- en bovenbouw ingevoerd. Bron: jaarverslag Weer Samen naar School. • Uiterlijk 1 september 2008 zijn er schriftelijke afspraken over doorverwijzen van ouders en er is een onderwijsaanpak op maat. Uitvoering start in najaar 2008. Bron: jaarverslag Weer Samen naar School. 7.2.5

Laaggeletterdheid van inwoners zonder werk aanpakken in Deventer

Bestaande activiteiten In Deventer zijn veel organisaties die goede contacten hebben met mogelijke laaggeletterden zonder werk. Veel wijken buurtgerichte organisaties hebben ingangen bij mogelijke doelgroepen. Denk met name aan het welzijns- en ouderenwerk en de peuterspeelzalen van Raster, Stichting Leergeld, MEE IJsseloevers, St. De IJssel en projecten zoals PAK (project alledaagse kansen) in Rivierenwijk en project Huisbezoek (van de woningcorporaties) in Keizerslanden. Ook de Stichting Cliëntenraad Deventer kan hierin een goede rol vervullen. Door de ingangen en contacten bij bewoners, ontdekken contactpersonen van de diverse organisatie vaak een veelzijdige problematiek, waar laaggeletterdheid er een van kan zijn. Door directe contacten tussen instanties en mogelijk laaggeletterden is er in veel gevallen wel het vermoeden bij instanties dat mensen laaggeletterd zijn, maar is het ter sprake brengen niet altijd gemakkelijk, zo bleek ook uit de conferentie laaggeletterdheid op 12 april jl. We willen fors inzetten op het verbeteren van de signaal- en doorverwijsfunctie van de contactpersonen bij de buurten wijkgerichte organisatie (zie ook bij nieuwe activiteiten). De teams Werk en Inkomen van de gemeente en het CWI kennen uiteraard ook veel mensen uit de doelgroep (uitkeringsgerechtigden, schuldenaars, werkzoekenden). Ook daar is de signaal- en doorverwijsfunctie belangrijk. Een bestaand initiatief in de scholing van allochtone laaggeletterden zonder werk is een project van Sallcon en ROC. In het kader van een voortraject inburgering leiden zij 40 allochtone vrouwen op tot

Pagina 17 van 59


het basisniveau waarop ze kunnen starten aan inburgeringstrajecten. Het gaat hier om analfabete en semi-alfabete vrouwen die de voortrajecten nodig hebben om te kunnen beginnen met de reguliere inburgeringstrajecten. Nieuwe activiteiten Alle signaleerders / toeleiders / doorverwijzers in Deventer (een groot deel van de organisaties die hierboven genoemd zijn, maar ook andere aanwezige organisaties op de expertmeeting spelen daarin een rol) zullen in ieder geval worden voorzien van de CINOP Leidraad voor doorverwijzers. Desgewenst kan, op verzoek, ook een bijeenkomst worden georganiseerd met daarin aandacht voor juiste signalering, het bespreekbaar maken van laaggeletterdheid en juist doorverwijzen. Tijdens die bijeenkomst kan gebruik worden gemaakt van de dvd van Taalkracht voor gemeenten, van ambassadeurs (waar mogelijk) en eventueel acteurs die door middel van rollenspellen toeleiders trainen in het bespreekbaar maken van laaggeletterdheid. Daarnaast zal op plaatsen waar veel doelgroepen komen die mogelijk laaggeletterd zijn, informatiemateriaal beschikbaar worden gesteld. Voor het doorverwijzen is het belangrijk dat er goede afspraken komen met het ROC (voor taalvaardigheid) en andere cursusaanbieders (voor andere terreinen van zelfredzaamheid). Daarbij werkt onderwijs in de buurt drempelverlagend, zoals we eerder in 7.2.1. ook zagen. Het initiatief Buurtacademie zal daarom nieuw leven in worden geblazen, waarbij opsporing en cursusaanbod in de wijk / buurt voorop staat. MEE IJsseloevers, een onafhankelijke organisatie voor de ondersteuning van alle mensen met een beperking (verstandelijk, lichamelijk of chronische ziekt n), biedt naast informatie en advies en (gratis) ondersteuning voor haar clienten ook cursussen aan op het gebied van o.a. sociale vaardigheid, omgaan met geld, toekomstplanning, opvoedondersteuning en vriendschappen. MEE Ijsseloevers zet zich ook in voor (vroegtijdige) schoolverlaters uit het speciaal onderwijs door samenwerkingsafspraken met scholen, gemeenten en uitkeringsinstanties. Zij zet zich, samen met ketenpartners in voor kinderen met een onderwijsachterstand bijvoorbeeld op het gebied van motoriek en communicatie. MEE IJsseloevers is bereid haar kennis van de doelgroep in te zetten om cursussen beter aan te laten sluiten zijn haar doelgroep en evt. haar cursusaanbod uit te breiden. Er wordt binnen de organisatie gewerkt aan een plan om laaggeletterdheid nog meer aandacht te geven binnen de dienstverlening. Bovenstaande geldt ook voor de Stichting Cliëntenraad Deventer die in ‘Stapsgewijs’, een plan voor het Gidsenproject voor Deventer, een voorzet heeft gegeven voor de aanpak van laaggeletterdheid. De cluster WIZZL bij de eenheid Stadthuis van de gemeente is van plan sterk in te zetten op signalering en aanpak van laaggeletterdheid onder haar clienten. Belangrijke nieuwe afspraak die gemaakt zal worden is een regelmatig doorverwijzen door bijstands- en werkconsulenten naar het ROC, naar voorbeeld in Dronten. Daar verwijzen klantmanagers (zoals ze daar heten) wekelijks mensen door naar het ROC aldaar. Dezelfde afspraak zou gemaakt kunnen worden met het CWI en andere toeleidende organisaties. Belangrijke voorwaarde voor doorverwijzing is dat doorverwijzers (ook wel toeleiders genoemd) in staat zijn laaggeletterdheid bespreekbaar te maken en adequaat door te verwijzen. Voor de cluster WIZZL zal een training worden georganiseerd die ook een structureel vervolg gaat krijgen. Tijdens die bijeenkomst kan gebruik worden gemaakt van de dvd van Taalkracht voor gemeenten, van ambassadeurs (waar mogelijk) en eventueel acteurs die door middel van rollenspellen toeleiders trainen in het bespreekbaar maken van laaggeletterdheid. Daarnaast is het belangrijk om binnen de maatwerktrajecten reintegratie cursussen lezen en schrijven op te nemen. Doelgroepen De doelgroep bij de voortrajecten in het kader van inburgering betreft louter niet westerse allochtone vrouwen. Doelgroepen die door de overige activiteiten worden aangesproken zijn: • Laag opgeleiden • Lage inkomensgroepen • Bewoners van achterstandswijken • Werklozen en uitkeringstrekkers • Niet westerse allochtonen • Kinderen op het speciaal onderwijs en hun ouders • Kinderen en volwassenen met functioneel / cognitieve beperkingen

Pagina 18 van 59


Doelstelling(en) • Deelname van 40 deelnemers van allochtone afkomst aan analfabetiseringscursussen ROC in 2007 in het kader van voortraject inburgering; 80% rondt de cursussen ook met goed gevolg af (meting: evaluatie overeenkomst voortrajecten inburgering Sallcon). • In de eerste helft van 2008 hebben we een overzicht van alle organisatie en instellingen in Deventer die rechtstreeks contacten hebben met de doelgroepen. Op dat overzicht staan ook per organisatie de functionarissen benoemd die rechtstreekse contacten hebben. Zie ook paragraaf 7.2.1. • Als we goed zicht hebben op de rechtstreeks contacten, dan kunnen we in 2008 alle functionarissen trainen in het signaleren, bespreekbaar maken en doorverwijzen naar cursusaanbieders op het gebied van laaggeletterdheid. Dus alle functionarissen uit het overzicht hebben in 2008 een training gevolgd met als doel om in 2009 en 2010 jaarlijks 1 tot 2% van alle mogelijke laaggeletterden in Deventer (dus 90 tot 180 jaarlijks) te bereiken. Daarvan wordt 50% (45 tot 90) doorverwezen naar een cursusaanbieder. Zie ook paragraaf 7.2.1. • Voor 1 april 2008 willen we een overzicht maken van alle aanbieders van zelfredzaamheidscursussen op het gebied van laaggeletterdheid (anders dan taalonderwijs). • Een richtlijn voor doorverwijzen naar het ROC en andere cursusaanbieders is gereed in 2008. De richtlijn wordt jaarlijks geëvalueerd om te kijken hoeveel cursisten het heeft opgeleverd. • Bijstands- en werkconsulenten van de cluster Werk, zorg, inkomen en leefomgeving volgen in 2008 een training in herkennen en bespreekbaar maken van laaggeletterdheid bij hun clienten. Doorverwijzing naar cursusaanbieders vindt maandelijks, en indien nodig, vaker plaats.

7.2.6

Laaggeletterdheid van werkenden aanpakken in Deventer

Bestaande activiteiten Op het gebied van de aanpak van werkende laaggeletterden is op dit moment niet bekend of er veel bedrijven zijn die zich hier mee bezig houden in Deventer. Bij de Stichting Lezen en Schrijven, die een lijst van bedrijven heeft die laaggeletterdheid actief bestrijden, is geen Deventer bedrijf bekend. Bij de expertmeeting was Sallcon aanwezig; met de Deventer Kring van Werkgevers is overleg geweest en zij zijn bereid het onderwerp verder te bespreken. Nieuwe activiteiten Sallcon Groep BV heeft aangegeven reeds in 2007 een start te willen maken met de aanpak van een aantal van hun laaggeletterde werknemers. Zij starten dit jaar met een speciaal opleidingstraject voor 60 medewerkers; onderdeel daarvan is laaggeletterdheid voor zover het uiteraard relevant is voor de medewerker. Op het moment dat Sallcon Groep BV de opleidingstrajecten achter de rug heeft en derhalve als werkgever ervaring heeft opgedaan met de aanpak van laaggeletterdheid onder hun werknemers, dan is Sallcon bereid zich als voorbeeldbedrijf in Deventer in te zetten. Op deze manier proberen we mogelijke andere bedrijven ook te interesseren en over de streep te krijgen zich ook in te zetten voor de aanpak van laaggeletterdheid onder werkenden. Ook willen we werkgeversorganisaties (DKW, MKB en anderen) voorleggen of beknopte voorlichting over dit terrein op reguliere overleggen gewenst is. Hierbij kan gebruik worden gemaakt van ‘Taalkracht voor bedrijven’ van Stichting Lezen en Schrijven en eventueel ambassadeurs. Ook willen we in bedrijven waar relatief veel laaggeletterden werken, zoals bedrijven in de bouw, schoonmaaksector en thuiszorg, het informatiemateriaal van de campagne ‘Leer lezen en schrijven’ verspreiden. Een andere mogelijkheid om laaggeletterdheid onder werkenden aan te pakken is een actie die we als gemeente zelf kunnen oppakken. Het gaat dan om het regelen van aan gemeente gerelateerde bedrijven dat ze laaggeletterdheid onder hun personeel aanpakken. We zullen nader onderzoeken op welke wijze we dit bij bedrijven onder de aandacht brengen. Doelgroepen

Pagina 19 van 59


Doelgroepen die via deze activiteiten worden bereikt, zijn: • Personen in sociale werkvoorzieningen en gesubsidieerde werktrajecten • Laagste functieniveau’s bij werkenden • Personen die in hun jeugd speciaal onderwijs en praktijkonderwijs hebben gevolgd • Personen die in hun jeugd zorgleerling of achterstandsleerling waren • Personen die onvolledig of geen basisonderwijs hebben gevolgd • Personen die het jeugdonderwijs hebben verlaten zonder startkwalificatie (MBO niveau 2)

Doelstelling(en) • Het aantal werkgevers dat actief laaggeletterdheid aanpakt binnen het bedrijf is gestegen van 1 in 2007 naar 10 in 2010. • Terugdringen van laaggeletterdheid onder de werknemers van Sallcon met maximaal 60 in 2007. • In 2008 is aan alle Deventer werkgeversorganisaties voorgelegd of ze een korte voorlichting willen over laaggeletterdheid. • Bij bedrijven met laaggeschoold personeel in Deventer is foldermateriaal over laaggeletterdheid verspreid voor 1 april 2008.

2

De gemeente Deventer heeft een aantal laaggeschoolde werkzaamheden uitbesteed, die van oudsher relatief veel laaggeletterden kennen. Het gaat dan om catering, groenvoorziening, afvalophalen, etc. We kiezen er hier voor daarop in te zetten, ervan uitgaande dat de gemeente zelf relatief weinig laaggeletterden in haar personeelsbestand heeft.

Pagina 20 van 59


8

Ambitie en doelstellingen in Deventer

De gemeente Deventer wil in navolging van het Rijk inzetten op laaggeletterdheid. In dit samenvattende hoofdstuk zetten we ambitie en doelstellingen op een rij. Het gaat daarbij bij de doelstellingen om een optelsom van de doelen die genoemd zijn in hoofdstuk 7 en een aantal nieuwe doelstellingen (onder ‘algemeen’ genoemd). Ambitie van de gemeente Deventer is om laaggeletterdheid in Deventer terug te dringen en om functioneel laaggeletterden beter te bereiken met inzet van nieuwe middelen evenals de intensivering van bestaande communicatiemiddelen en methoden. Hiermee willen we de participatie en zelfredzaamheid van laaggeletterden bevorderen. Concrete doelstellingen / resultaatafspraken die we in 2010 willen realiseren zijn: Algemeen Veel doelstellingen bij de verschillende ambities / onderdelen van laaggeletterdheid zijn er uiteindelijk op gericht om zoveel mogelijk mensen bij het ROC analfabetiseringscursussen aan te bieden. Deze doelstellingen staan daarom genoemd onder het kopje ‘algemeen. • Deelname van 40 deelnemers aan analfabetiseringscursussen ROC in 2007 (SR1-2 Laaggeletterden; doelperspectief SR); 80% rondt de cursussen ook met goed gevolg af binnen de afgesproken tijd (bron: productovereenkomst Educatie gemeente – ROC 2007). Het aantal deelnemers loopt jaarlijks op met minimaal 25% tot 80 in 2010. • Deelname van 24 deelnemers aan analfabetiseringscursussen ROC op jaarbasis (SR1-2 Laaggeletterden; doelperspectief SR en PR); 80% rondt de cursussen ook met goed gevolg af binnen de afgesproken tijd (bron: productovereenkomst Educatie gemeente – ROC 2007). Het aantal deelnemers loopt jaarlijks op met minimaal 25% tot 49 in 2010. • Alle doelstellingen en activiteiten uit dit plan vertalen naar concreet uitvoeringsplan als meetinstrument om stand van zaken bij te houden. Het eerste plan is gereed voor 1 april 2008. Daarna wordt het jaarlijks geëvalueerd voor 1 juli. 8.1

Laaggeletterdheid bespreekbaar maken

•

Opleiden van 10 ambassadeurs per jaar uit de groep deelnemers; in 2009 en 2010 jaarlijks 25 ambassadeurs opleiden (meting: evaluatie overeenkomst Educatie met ROC). Jaarlijks minimaal 1 expertmeeting organiseren door gemeente in samenwerking met o.a. ROC. Doelen zijn het bevorderen van de afstemming, onderlinge betrokkenheid en benutten kracht van Deventer op het gebied van laaggeletterdheid. In 2008 hebben we een overzicht van alle organisatie en instellingen in Deventer die rechtstreeks contacten hebben met de doelgroepen. Op dat overzicht staan ook per organisatie de functionarissen benoemd die rechtstreekse contacten hebben. Als we goed zicht hebben op de rechtstreeks contacten, dan kunnen we in 2008 alle functionarissen trainen in het signaleren, bespreekbaar maken en doorverwijzen naar cursusaanbieders op het gebied van laaggeletterdheid. Dus alle functionarissen uit het overzicht hebben in 2008 een training gevolgd met als doel om in 2009 en 2010 jaarlijks 1 tot 2% van alle mogelijke laaggeletterden in Deventer (dus 90 tot 180 jaarlijks) te bereiken. Daarvan wordt 50% (45 tot 90) doorverwezen naar een cursusaanbieder. In 2008 is er een opzet voor een wervingscampagne (incl. deelnemende partijen en financiering). We streven naar een start medio 2008, ervan uitgaand dat er voldoende fondsen zijn geworven voor de campagne. In 2008 is er een beschrijving, incl. financieringsplan voor Buurtacademie. Start in 2008 of uiterlijk in 2009. We organiseren jaarlijks bijeenkomsten over laaggeletterdheid in buurten en wijken met deelneming van ambassadeurs; per bijeenkomst min. 10 aanwezigen. Streven is 1% per bijeenkomst doorverwijzen naar cursusaanbieders.

•

•

•

•

• •

Pagina 21 van 59


8.2.1

Toegankelijkheid van informatie vergroten

•

Toename van het aantal gebruikers van het Virtueel inburgeringsloket (VI) met 1000 per jaar; klantenwaardering van gemiddeld een 7 voor inhoud VI in 2010. Het aantal zuilen in Deventer uitbreiden van 3 in 2007 naar 6 in 2010. 10 standaardbrieven van de teams Werk en Inkomen zijn op A2-taalniveau formuleerd op 31 december 2007. Er zijn 2 trainingen geweest op 31 december 2007 over begrijpelijk schrijven van brieven voor medewerkers van de teams Communicatie en Werk en Inkomen. Voor 1 juli 2008 is er een planning opgesteld voor het tijdstip waarop de overige teams de training gaan volgen. Op 31 december 2010 hebben alle teams binnen de gemeente de training gevolgd. Alle webpagina’s van www.deventer.nl zijn voorzien van een spraakfunctie en alle teksten op de site zijn formuleerd op A2-taalniveau voor 31 december 2007. Er is per 1 april 2008 een schrijfwijzer met daarin uitleg en regels over uniform en helder taalgebruik in gemeentelijke brieven. In de zomer van 2008 is er een voorstel over hoe we het taalgebruik in brieven, etc. op het begrijpelijke niveau kunnen houden in de organisatie. Dit voorstel is uiterlijk op 31 december 2008 aan de directie voorgelegd. Alle standaard-formulieren en folders binnen de gemeente zijn uiterlijk op 31 december 2010 op A2-taalniveau geschreven. Voor 1 juli 2008 is er een planning wanneer welk formulier is herschreven.

• •

• •

•

8.2.2

Leesbevordering

•

Per 1 januari 2008 start inzet van de taalpc’s in de bibliotheek. Daarna registratie gebruik en de groei van het gebruik bepalen. Voor 31 december 2010 ondersteunt de bibliotheek 80% van alle partijen die zich in Deventer inzetten voor de strijd tegen laaggeletterdheid. In 2008 laat de bibliotheek een nulmeting doen naar het gebruik van het Gemakkelijk Lezen Plein. Daarna wordt aantal gebruikers jaarlijks met 5% verhoogd. De bibliotheek start in 2008 1 kantinebibliotheek. Daarna groeit het aantal kantinebibliotheken jaarlijks tot 5 per jaar in 2010. In 2008 ligt er een plan voor het bevorderen van mediawijsheid in Deventer, opgesteld door de openbare bibliotheek in Deventer. Daarin staat hoe de bevordering van mediawijsheid eruit ziet, de rolbepaling en financiering. Er komt een plan van aanpak ketenregie leesbevordering in 2008. Daarin staat hoe de strategie er uit ziet, welke deelnemers er zijn en wie wat doet. Voorwaarde voor het plan van aanpak is dat het door alle toekomstige partners van ketenregie leesbevordering wordt ondersteund. De bibliotheek ondersteunt jaarlijks laaggeletterden, waarbij in 2010 minimaal 600 laaggeletterden met speciale dienstverlening zijn bereikt.

• • • •

•

•

8.2.3

Taalachterstand bij kind, jongeren en ouders

Ten aanzien van het VVE beleid en de schakelklassen worden de volgende doelstellingen gehanteerd: • In 2009 is in alle peuterspeelzalen (84) een beperkt VVE-programma van 2 dagdelen geïmplementeerd. Hiermee worden ongeveer 1260 peuters bereikt. Bron: GSB • In 2009 nemen minimaal 106 3-jarige peuters met een lage toetscore (= 20% meer dan huidige bereik) deel aan een uitgebreid VVE-programma (Piramide) van minimaal 3 dagdelen en gedurende 12 maanden. Bron: GSB • Het totaal wordt de doelgroep van 3 jarigen met een lage score is in 2009 in beeld door alle peuters die professionele peuterspeelzalen bezoeken aan het eind van het 2e jaar te toetsen op Cito peutertoets 1. Bron: GSB • Op 31 december 2009 (3,5 schooljaar) zijn 105 onderinstromers, 70 zij-instromers, neveninstromers en asielzoekersleerlingen en 40 boveninstromers bereikt. Bron: GSB. • Binnen het primair onderwijs wordt gestreefd naar handhaving van het huidig bereik (o.b.v. de nieuwe leerlinggewichten regeling worden op de kernen ongeveer 40% van de doelgroep kleuters bereikt). Bron: convenant VVE.

Pagina 22 van 59


•

Het onderwijs onderzoekt de mogelijkheid om door inzet van flexibele tutoring het bereik te vergroten. Bron: convenant VVE.

Daarnaast komen wij in aansluiting hierop nog uit van de volgende doelstellingen: • 40% van de voortijdig schoolverlaters is herplaatst naar onderwijs of werk of een combinatie van beide in 2007. Bron: begroting 2007 • 30% van de allochtone schoolverlaters is herplaatst en 44% van de autochtone schoolverlaters is herplaatst in 2007. Bron: begroting 2007 • 400 risicogezinnen worden jaarlijks bereikt via de impuls opvoedingsondersteuning / ontwikkelingsstimulering. Dit bereik zal medio 2007 niet langer vanuit de impuls, maar vanuit de Centra voor jeugd en gezin bereikt moeten worden. • 100% van de basisscholen in Deventer heeft in de periode 2008-2010 een taalleesbeleid. Bron: jaarverslag Weer Samen naar School • 100% van de basisscholen van Deventer beschikt over een dyslexieprotocol voor de onderbouw in 2007. Voor 1 augustus 2009 hebben alle basisscholen in Deventer een dyslexieprotocol voor midden- en bovenbouw ingevoerd. Bron: jaarverslag Weer Samen naar School. • Uiterlijk 1 september 2008 zijn er schriftelijke afspraken over doorverwijzen van ouders en er is een onderwijsaanpak op maat. Uitvoering start in najaar 2008. Bron: jaarverslag Weer Samen naar School.

8.2.4

Laaggeletterdheid van inwoners zonder werk aanpakken

•

Deelname van 40 deelnemers van allochtone afkomst aan analfabetiseringscursussen ROC in 2007 in het kader van voortraject inburgering; 80% rondt de cursussen ook met goed gevolg af (meting: evaluatie overeenkomst voortrajecten inburgering Sallcon). In de eerste helft van 2008 hebben we een overzicht van alle organisatie en instellingen in Deventer die rechtstreeks contacten hebben met de doelgroepen. Op dat overzicht staan ook per organisatie de functionarissen benoemd die rechtstreekse contacten hebben. Als we goed zicht hebben op de rechtstreeks contacten, dan kunnen we in 2008 alle functionarissen trainen in het signaleren, bespreekbaar maken en doorverwijzen naar cursusaanbieders op het gebied van laaggeletterdheid. Dus alle functionarissen uit het overzicht hebben in 2008 een training gevolgd met als doel om in 2009 en 2010 jaarlijks 1 tot 2% van alle mogelijke laaggeletterden in Deventer (dus 90 tot 180 jaarlijks) te bereiken. Daarvan wordt 50% (45 tot 90) doorverwezen naar een cursusaanbieder. Voor 1 april 2008 willen we een overzicht maken van alle aanbieders van zelfredzaamheidscursussen op het gebied van laaggeletterdheid (anders dan taalonderwijs). Een richtlijn voor doorverwijzen naar het ROC en andere cursusaanbieders is gereed in 2008. De richtlijn wordt jaarlijks geëvalueerd om te kijken hoeveel cursisten het heeft opgeleverd. Bijstands- en werkconsulenten van de cluster Werk, zorg, inkomen en leefomgeving volgen in 2008 een training in herkennen en bespreekbaar maken van laaggeletterdheid bij hun clienten. Doorverwijzing naar cursusaanbieders vindt maandelijks, en indien nodig, vaker plaats.

•

•

• • •

8.2.5

Laaggeletterdheid van inwoners met werk aanpakken

•

Het aantal werkgevers dat actief laaggeletterdheid aanpakt binnen het Deventer bedrijfsleven is gestegen van 1 in 2007 naar 10 in 2010. Terugdringen van laaggeletterdheid onder de werknemers van Sallcon met maximaal 60 in 2007. In 2008 is aan alle Deventer werkgeversorganisaties voorgelegd of ze een korte voorlichting willen over laaggeletterdheid. Bij bedrijven met laaggeschoold personeel in Deventer is foldermateriaal over laaggeletterdheid verspreid voor 1 april 2008.

• • •

Pagina 23 van 59


9

Regie en uitvoering

Laaggeletterdheid is een onderwerp dat voor het eerst integraal is opgepakt; tot op heden is de aandacht binnen de gemeentelijke organisatie versnipperd geweest. Ook de aandacht en inzet van organisaties, instellingen en bedrijven voor zowel preventie als bestrijding van laaggeletterdheid is te weinig regie op gevoerd. Hierdoor is het aantal cursisten bij het ROC niet hoog en zijn er in Deventer weinig tot geen ambassadeurs opgeleid. Ook zijn er geen duidelijke doorverwijslijnen waar signaleerders gebruik van kunnen maken en zijn ze niet getraind in het bespreekbaar maken van laaggeletterdheid. Kortom, er is weinig structurele en gecoördineerde aandacht voor geweest. De expertmeeting en de daaropvolgende (bilaterale) gesprekken hebben ertoe geleid dat de aandacht en bereidheid om laaggeletterdheid aan te pakken groot is onder organisaties en instellingen. Zij verwachten daarbij dat de gemeente de regie voert. Gezien de rol die de gemeente vervult op de verschillende terreinen (ambities) van laaggeletterdheid is die verwachting reëel. Dit betekent de gemeente op het gebied van laaggeletterdheid een aanjaagfunctie vervult en de regie voert op de samenwerking van de verschillende partners. Regievoering Regievoering betekent dat de gemeente verantwoordelijk is voor de sturing op het onderwerp richting alle relevante partijen in Deventer. Die sturing bestaat uit de volgende taken en rollen: • Aanspreekpunt / gesprekspartner voor alle partijen die in dit lokaal aanvalsplan genoemd staat op het gebied van laaggeletterdheid en mogelijke nieuwe partijen die zich de komende jaren aandienen. • Coordinator / aanjager van alle concrete activiteiten die de gemeente zelf ter hand neemt en aanjager als het gaat om de uitvoering van die activiteiten en de activiteiten die andere organisatie uitvoeren. • Opsteller van een uitvoeringsplan laaggeletterdheid waarin alle doelstellingen en activiteiten uit dit plan vertaald worden naar een concreet uitvoeringsplan. Dit is een meetinstrument om de voortgang te bewaken. Jaarlijks het uitvoeringsplan voorleggen aan college en raad. • Uitvoerder van een aantal activiteiten uit dit lokaal aanvalsplan, te weten 1. conferentie / expertmeeting organiseren 2. onderzoeken mogelijkheden voor een wervingscampagne 3. buurtacademie mede opzetten 4. mediawijsheid vorm geven 5. ketenregie leesbevordering starten 6. afspraken over doorverwijzen naar ROC en andere cursusaanbieders maken 7. overzicht maken van alle aanbieders van cursusaanbieders (zelfredzaamheidstrainingen etc.) 8. overzicht maken van aantal te trainen signaleerders 9. Sallcon als voorbeeld introduceren bij andere bedrijven 10. DKW, MKB en andere organisaties uit het bedrijfsleven de vraag voorleggen of er behoefte is aan korte uitleg over laaggeletterdheid 11. Voorlichtingsmateriaal verspreiden onder bedrijven met laaggeschoold personeel 12. Opdrachtnemende bedrijven van de gemeente via aanbestedingsprocedure laaggeletterdheid laten bestrijden Uitvoering in de gemeentelijke organisatie Regievoering vanuit de gemeente betekent dat er een portefeuillehouder en een ambtelijk verantwoordelijk dient te worden aangewezen. Inhoudelijk past het onderwerp laaggeletterdheid binnen programma 12 Samenlevingsopbouw. Daarmee is wethouder Jos Fleskes bestuurlijk verantwoordelijk. Binnen het programma Samenlevingsopbouw is de programmaonderdeelmanager belast met Educatie, inburgering en integratie. Laaggeletterdheid past goed binnen het onderdeel Educatie omdat daar een groot deel van de middelen vandaan komt. Daarmee is ambtelijk de programmaonderdeelmanager Educatie, inburgering en integratie verantwoordelijk voor laaggeletterdheid.

Pagina 24 van 59


Voor de uitvoering van de regie op dit lokaal aanvalsplan is de komende jaren extra inzet nodig. Regie voeren op alle activiteiten en aanjagen van organisatie om ook daadwerkelijk laaggeletterdheid te bestrijden kan niet binnen de bestaande uren van de programmaonderdeelmanager. Ons voorstel is om voor de periode van drie jaar hiervoor een projectleider in te zetten. De projectleider zal naar verwachting in het eerste jaar (2008) relatief meer tijd besteden aan laaggeletterdheid dan in de daaropvolgende jaren (2009 en 2010) omdat een aantal activiteiten dan reeds is ingezet.

Pagina 25 van 59


10

Financiering

In hoofdstuk 8 staan alle activiteiten die we uit willen gaan voeren; in bijlage 1 zijn ze verder uitgewerkt. Uitgangspunt in de financiering van alle activiteiten is dat ze met reguliere middelen worden uitgevoerd. Daar waar de reguliere middelen niet toereikend zijn, zullen extra middelen moeten worden ingezet. In dit hoofdstuk gaan we met name in op de activiteiten waarvoor extra middelen moeten worden vrijgemaakt. Als financieringsbronnen voor de extra middelen zijn drie budgetten aan te wijzen als het gaat om de gemeentelijke inbreng: 1. WEB-middelen (Wet Educatie en Beroepsonderwijs) 2. Lokale scholingsmiddelen 3. Armoedebeleid Daarnaast zullen we proberen andere middelen aan te boren, zoals: 4. Provincie / Rijk / ESF 5. Overige fondsen (bijvoorbeeld is samenwerking met het bedrijfsleven O&O-fondsen aanboren). Gemeentelijke middelen De WEB-middelen zijn louter toe te bedelen aan het ROC op grond van rijksafspraken. Binnen de budgetten lokale scholingsmiddelen en armoedebeleid heeft de gemeente enige bewegingsvrijheid in hoe ze de middelen in wil zetten. Uitgangspunt hierbij is dat financiering van alle activiteiten op het gebied van laaggeletterdheid voor 50% ten laste komen van lokale scholingsmiddelen en voor 50% van middelen voor armoedebeleid, mits de inhoud van de activiteiten overeenstemt met de uitgangspunten voor inzet van die middelen.

Pagina 26 van 59


Overzicht van activiteiten waarvoor extra middelen ingezet dienen te worden

Activiteit

Projectleider 2008 2009-2010

Extra benodigde middelen

75.000 100.000

Financieringsbron

Herschikking binnen bestaande middelen ja/nee?

Via begroting 2008 extra middelen nee vrijgegeven, aangevuld met scholingsmiddelen

Expertmeeting organiseren (2008 tot 2011)

15.000 (3 x 5.000)

Scholingsmiddelen

ja

Buurtacademie, onderdeel onderwijs in de buurten

30.000

WEB-middelen

ja

Locaties t.b.v. trainingen signaleerders en inzet ambassadeurs (2008 tot 2011)

15.000 (3 x 5.000)

Scholingsmiddelen

ja

Training signaleerders (2008 tot 2011)

15.000 (3 x 5.000)

Scholingsmiddelen

ja

Virtueel inburgeringsloket aanpassen en aantal zuilen uitbreiden

55.000

WMO (voor tekstaanpassing) Scholingsmiddelen (voor zuiluitbreiding)

Ja

Eerste impuls voor formulieren en folders op A2-niveau

10.000

Scholingsmiddelen en daarna uit reguliere voorlichtingsbudgetten diverse teams

Ja

Wervingscampagne

100.000

Scholingsmiddelen + aanvullende fondsverwerving

ja

Tot slot Het is goed nogmaals op te merken dat alle andere activiteiten bekostigd worden binnen de reguliere budgetten.

Pagina 27 van 59


Bijlage 1

Concretisering van hoofdstuk 7 Laaggeletterdheid in Deventer

Activiteit

Aanpak

Wie?

Extra budget

Doelstelling / resultaat

Monitoring

Meetbare doelstellingen en output formuleren t.b.v. overeenkomst Educatie ROC – gemeente (zie algemene doelstellingen in hoofdstuk 8) 1e plan is gereed voor 1 april 2008. Daarna jaarlijks actualiseren voor 1 juli.

Meting via evaluatie overeenkomst educatie (jaarlijks eens per kwartaal)

Algemeen Overeenkomst ROC

Laaggeletterdheid maakt deel uit ROC, gemeente van de overeenkomst educatie tussen gemeente en ROC. Dit lokaal aanvalsplan zal verder vertaald moeten worden naar concrete afspraken met het ROC over hun inzet en output als het gaat om laaggeletterdheid

(regulier via WEBmiddelen)

Uitvoeringsplan laaggeletterdheid

Alle doelstellingen en activiteiten uit dit plan vertalen naar concreet uitvoeringsplan als meetinstrument om stand van zaken bij te houden

Gemeente

Kosten t.l.v. projectleider

Aanpak

Wie?

Extra budget


Landelijk zijn 12 uitzendingen gemaakt om laaggeletterden te motiveren te leren lezen en

RTV Oost samen met ETV.nl

-1

Aanschaf van x- Meting door aantal ETV.nl lesboeken bij

1. Bespreekbaar maken Activiteit Bestaande activiteiten Lees en Schrijf! Uitzendingen op RTV Oost

1

Daar waar een – staat, wordt bedoeld dat er voor de gemeente geen (extra) kosten aan verbonden zijn.

Pagina 28 van 59

Dit is een meetinstrume nt

Monitoring


Conferentie / expertmeeting organiseren

Activiteit

schrijven. De uitzendingen zijn te zien op RTV Oost. Mensen kunnen een lesboek aanschaffen, dat bij de tv-serie hoort. Het organiseren van een conferentie Gemeente jaarlijks om voortgang te bespreken, plannen bij te stellen en kennisuitwisseling

ETV.nl

5.000

Bespreken van voortgang en kennisuitwisseli ng

Meting vindt plaats in uitvoeringspla n laaggeletterdh eid2

Aanpak

Wie?

Extra budget


Monitoring

Lokale of regionale wervingscampagne opzetten om deelnemers te werven

Gemeente, ROC, provincie, evt. andere gemeenten, lokale media e.a.

100.000 + aanvullende fondsen

Meting vindt plaats in uitvoeringspla n laaggeletterdh eid

Buurtacademie opzetten

Via Buurtacademie mogelijke laaggeletterden in de buurt benaderen en waar mogelijk ook daar onderwijs aanbieden.

Rentree, Ieder1, gemeente, Raster en ROC en evt. andere organisaties

30.000

Training signaleerders uitvoeren

Mensen die laaggeletterdheid signaleren in staat stellen het thema bespreekbaar te maken en adequaat door te verwijzen. Informatiemateriaal en Leidraad voor doorverwijzers ter beschikking stellen.

Diverse org. in Deventer en CINOP / St. Lezen en Schrijven voor training

15.000 (3 x 5.000)

In 2008 is er een opzet voor een wervingscampa gne (incl. deelnemende partijen en financiering) In 2008 is er een beschrijving, incl. financieringspla n voor Buurtacademie Overzicht van aantal te trainen signaleerders in Deventer in 2008; in 2008 5 trainingen verzorgd.

Nieuwe activiteiten Wervingscampagne

2

Meting vindt plaats in uitvoeringspla n laaggeletterdh eid Meting vindt plaats in uitvoeringspla n laaggeletterdh eid

Als vervolg op het lokaal aanvalsplan en deze bijlage zal een uitvoeringsplan laaggeletterdheid worden opgesteld. Dat plan kan dienen als monitorinstrument en zal jaarlijks worden bijgewerkt om de voortgang in doelstellingen en activiteiten te bewaken.

Pagina 29 van 59


Ambassadeurs opleiden

Ambassadeurs opleiden tot mensen die gewend zijn hun verhaal in de media en voor groepen te doen

ROC, laaggeletterden

Ambassadeurs inzetten in media en voor groepen (in de buurt)

Zoveel mogelijk potentieel laaggeletterden bereiken en doorverwijzen via de inzet van voormalige laaggeletterden (= ambassadeurs)

Laaggeletterden, 15.000 (3 x Buurtacademiedeel- 5.000) nemers

Aanpak

Wie?

Loket fysiek aantrekkelijker maken en inhoud uitbreiden met info over WMO (evt. info over Wet Werk en Bijstand in een later stadium). Eveneens het aantal zuilen uitbreiden.

Govworks, projectleider inburgering, team MOM gemeente

2.Informatie toegankelijk maken Activiteit Bestaande activiteiten Virtueel inburgeringsloket aanpassen

Standaardbrieven op A2-niveau aanpassen

Standaardbrieven van team Werk en Gemeente en Inkomen aanpassen op A2-niveau. Bureau Taal

Pagina 30 van 59


Opleiden van 10 ambassadeurs in 2008; in 2009 en 2010 opleiden van 25 ambassadeurs jaarlijks. 5 bijeenkomsten jaarlijks in buurten en wijken; per bijeenkomst min. 10 aanwezigen. Streven is 1% per bijeenkomst doorverwijzen.

Meting: evaluatie overeenkomst educatie ROC

Extra budget


Monitoring

55.000

Toename van het aantal gebruikers van loket met 1000 per jaar; klantenwaarderi ng van gemiddeld een 7 voor inhoud VI in 2010. 10 standaardbrieve n WI zijn op A2niveau op 31 december 2007.

Rapportage Govworks 2006 (nulmeting is 4300 in 2005 + 2006); klanttevreden heidsonderzo ek VI in 2010.

-

Meting: evaluatie overeenkomst educatie ROC



Training voor begrijpelijk schrijven van brieven houden

Trainen en oefenen van medewerkers teams communicatie en Werk en Inkomen op begrijpelijk schrijven

Gemeente en Van ’t Loo / Van Eck

(reguliere opleidingsbud getten)

Spraakfunctie en eenvoudige teksten www.deventer.nl

De website van de gemeente Deventer wordt aangepast aan de W3C-normen

Gemeente, team Communicatie

-

Schrijfwijzer voor het schrijven van brieven maken en implementeren

Uitleg van de regels om uniform en helder taalgebruik in gemeentelijke brieven te bevorderen

Gemeente en Van ’t Loo / Van Eck

-

Activiteit

Aanpak

Wie?

Extra budget


Monitoring

Opstellen B&W-nota over herkenbaarheid en toegankelijkheid van informatiepunten

Gemeente (team PMA)

-

Meting via agenda en notulen B&W.

Medewerkers van de gemeente bewust maken van het belang en de vaardigheden om begrijpelijke brieven te schrijven.

Gemeente (team Communicatie en overige teams)

(regulier via bestaande opleidingsbud getten)

B&W-nota is ambtelijk afgerond op 1 september 2007. Bestuurlijke besluitvorming in 2007. Voor 1 juli 2008 een planning wanneer welk team van de gemeente de training volgt.

Nieuwe activiteiten B&W-nota informatiepunten maken

Training begrijpelijk brieven schrijven en standaardbrieven aanpassen organisatiebreed houden

Pagina 31 van 59

Er zijn 2 trainingen geweest op 31 december 2007

Meting vindt plaats in uitvoeringspla n laaggeletterdh eid Alle Positieve webpagina’s score op dit van onderdeel bij www.deventer.nl jaarlijkse toets hebben een W3C-normen spraakfunctie en zijn op A2niveau geformuleerd. Er is een Meting vindt schrijfwijzer plaats in uitvoeringspla n laaggeletterdh eid

Meting via clusterplanne n.


Uiterlijk 31 december 2010 is 100% van de teams geweest op training.

Activiteit

Aanpak

Onderzoek naar handhaving brieven starten

Onderzoeken op welke wijze we het Gemeente (team taalgebruik in brieven op het nieuwe, Communicatie) standaardniveau houden.

Formulieren en folders aanpassen A2-niveau

Alle gemeentelijke standaardformulieren en folders aanpassen.

Gemeente (team Communicatie en management)

Beoordeling bewegwijzering en loketten

Beoordeling bewegwijzering en loketten Werk en Inkomen

Ambassadeurs en Team Werk en Inkomen gemeente

Beoordeling bewegwijzering en

Projectgroep

Pagina 32 van 59

Wie?

Extra budget (regulier; binnen bestaande budgetten)


Voorstel over hoe om te gaan met handhaving brieven. Op 31 december 2008 is het voorstel uiterlijk aan directie voorgelegd. 10.000 als Voor 1 juli 2008 eerste impuls; een planning daarna via wanneer welk reguliere formulier / folder budgetten herschreven is. Uiterlijk 31 december 2010 is 100% van de formulieren en folders herschreven op A2-niveau. Per 1 juli 2008 (regulier, zijn alle loketten binnen beoordeeld; per bestaande 1 november budgetten 2008 zijn Stadthuis) loketten aangepast aan wensen ambassadeurs. Tekeningen

Monitoring Meting via agenda en notulering directie.

Meting via teamplannen

Meting via teamplan of evaluatie teamplan Werk en Inkomen

Meting via


3. Leesbevordering Activiteit Bestaande activiteiten Het gebruik van taal PC opwaarderen

Boekenweek, kinderboekenweek en nationale voorleesdagen

Nieuwe activiteiten Makkelijk Lezen Plein inrichten

Kantinebibliotheek opzetten

loketten nieuwbouw stadskantoor

nieuwbouw, ambassadeurs

(regulier, binnen bestaande budgetten nieuwbouw)

voor bewegwijzering en inrichting loketten beoordelen door ambassadeurs uiterlijk 31 december 2008

check op aanpassingen laatste tekeningen nieuwbouw volgens opmerkingen ambassadeur.

Aanpak

Wie?

Extra budget


Monitoring

Laaggeletterden kunnen gebruik maken van gratis lesmateriaal voor lezen en schrijven in de bieb via taal PC

Openbare bibliotheek

-

Meting via jaarverslag bibliotheek.

Bevorderen van lezen bij kinderen en volwassenen

Bibliotheek e.a.

-

Per 1 jan. 2008 maken x deelnemers per maand of jaar gebruik van de taal PC in de bieb Groei van het aantal bezoekers met x% per jaar. In 2008 een nulmeting laten doen naar gebruik van Makkelijk Lezen Plein. Daarna telkens met x% verhogen jaarlijks. In 2008 start van 1 kantinebibliothe ek. Daarna

Meting via jaarverslag bibliotheek

Het inrichten van overzichtelijke Openbare informatie voor kinderen in de Bibliotheek wijkwinkel Keizerslanden en het Deventer vervolgens uitbreiden met faciliteiten voor volwassenen en het specifiek uitdragen van de boodschap aan de doelgroep.

-

Bij bedrijven laagdrempelige faciliteiten aanbieden voor hun werknemers om met lezen in aanraking te komen.

-

Pagina 33 van 59

Openbare bibliotheek




jaarlijks een groei tot 5 per jaar in 2010 In 2008 ligt er een plan voor bevordering mediawijsheid met daarin rolbepaling en financiering In 2008 ligt er een plan van aanpak voor ketenregie leesbevordering dat door alle deelnemende partijen wordt ondersteund.

Mediawijsheid vorm geven

Vorm geven hoe de bevordering van Lokale omroep, mediawijsheid eruit ziet en bepalen openbare wie welke rol heeft. bibliotheek, gemeente

-

Ketenregie leesbevordering starten

Vormgeven van ketenregie voor leesbevordering. Bepaal de spelers, strategie en spreek af wie wat doet

Gemeente, consultatiebureau, VVE, kinderopvang, onderwijs, bibliotheek en ROC

T.l.v. budget projectleider

Aanpak

Wie?

Extra budget


(regulier via VVE)

In 2009 is in alle GSB-monitor peuterspeelzale n (84) een beperkt VVEprogramma van 2 dagdelen geïmplementeer d. Hiermee worden ongeveer 1260 peuters bereikt. In 2009 nemen minimaal 106 3-

4. Aanpak taalachterstand bij kind, jongeren en hun ouders Activiteit Bestaande activiteiten Voorschoolse educatie op scholen en peuterspeelzalen voortzetten

Volgen van taallesprogramma’s voor Weer Samen naar kinderen met een taalachterstand op School, Raster, scholen en peuterspeelzalen gemeente

Pagina 34 van 59


Monitoring


jarige peuters met een lage toetscore (= 20% meer dan huidige bereik) deel aan een uitgebreid VVEprogramma (Piramide) van minimaal 3 dagdelen en gedurende 12 maanden.

Activiteit

Aanpak

Wie?

Extra budget


Monitoring

Taalschakelklassen voortzetten

Voor kinderen 4-13 jaar zijn er taalschakelklassen om taakachterstand in te halen.

Weer Samen naar School, gemeente

(regulier via VVE)

GSB-monitor

Taalleesbeleid op scholen voortzetten

Alle basisscholen in Deventer hebben een taalleesbeleid.

Weer Samen naar School

(regulier)

Dyslexieprotocol invoeren

Alle basisscholen hebben een dyslexieprotocol voor de onderbouw


(regulier)

Op 31 december 2009 (3,5 schooljaar) zijn 105 onderinstromers , 70 zijinstromers, neveninstromers en asielzoekersleer lingen en 40 boveninstromers bereikt. 100% van de basisscholen in Deventer heeft ook in 2010 een taalleesbeleid. 100% van de basisscholen van Deventer beschikt over een

Pagina 35 van 59

Jaarverslag Weer Samen naar School

Jaarverslag Weer Samen naar School.


dyslexieprotocol voor de onderbouw in 2007 Jaarlijks een groei in het aantal scholen dat doorgelicht wordt met x% Toename van de woordenschat per leerling van x per jaar

Doorlichten van scholen op taallezen

Basisscholen hebben de mogelijkheid om hun school door te lichten op taallezen


(regulier)


Woordenschatmonitor afnemen

Voor groep 1 t/m 8 van de basisschool wordt twee maal per jaar gekeken naar hun woordenschat

Weer Samen naar School, gemeente

(regulier)

Aanpak

Wie?

Extra budget


Afspraken over doorverwijzen en onderwijs aan Er worden afspraken gemaakt voor ouders maken het structureel goed doorverwijzen van ouders die laaggeletterd zijn evenals een onderwijsaanpak op maat.

ROC, Weer Samen naar School, partners Buurtacademie, gemeente

-

Dyslexieprotocol voor midden- en bovenbouw invoeren


(regulier)

Jaarverslag Uiterlijk 1 september 2008 Weer Samen naar School. zijn er schriftelijke afspraken over doorverwijzen van ouders en er is een onderwijsaanpa k op maat. Uitvoering start in najaar 2008. Voor 1 augustus 2009 hebben alle basisscholen in Deventer een dyslexieprotocol ingevoerd.

GGD, Carinova, gemeente

-


Nieuwe activiteiten

Activiteit

Alle basisscholen voeren het dyslexieprotocol voor midden- en bovenbouw in.

Overgang van consultatiebureau naar GGD verbeteren via elektronisch kinddossier

Pagina 36 van 59

Monitoring


Doorlopende taallijn van primair naar voortgezet onderwijs ontwikkelen

Weer Samen naar School, Etty Hillesum, gemeente

5. Aanpak laaggeletterden zonder werk Activiteit Bestaande activiteiten Voortrajecten inburgering voor allochtone vrouwen uitvoeren

Nieuwe activiteiten Training signaleerders houden

Opzetten buurtacademie (zie ambitie 1) Cursusaanbod MEE IJsseloevers en anderen

Aanpak

Wie?

Extra budget


Monitoring

Opleiden van analfabete en semianalfabete allochtone vrouwen ter voorbereiding in inburgeringstrajecten

Sallcon en ROC, Bureau Inburgering

-

40 vrouwen die begin 2008 in kunnen stromen in reguliere inburgeringstraj ecten

Bureau Inburgering registreert de voortgang middels ISI / klantvolgsyste em en rapporteert aan RS/SI/MM t.b.v. afronding WEBmiddelen

Mensen die laaggeletterdheid signaleren in staat stellen het thema bespreekbaar te maken en adequaat door te verwijzen. Informatiemateriaal en Leidraad voor doorverwijzers ter beschikking stellen.

Diverse org. in Deventer en CINOP / St. Lezen en Schrijven voor training

15.000 (zie ook eerder)

Overzicht van aantal te trainen signaleerders in Deventer in 2008; in 2008 5 trainingen verzorgd.


Aanvullend aan taalonderwijs is er ook behoefte aan andere trainingen om zelfredzaamheid te bevorderen.

MEE IJsseloevers en anderen

-

Overzicht van alle aanbieders van zelfredzaamheid strainingen t.b.v. laaggeletterdhei


Pagina 37 van 59


d in 2008. Trainingen dienen op elkaar te zijn afgestemd.

Activiteit

Aanpak

Wie?

Extra budget


Monitoring

Signalering werkconsulenten

Bijstands- en werkconsulenten trainen in herkennen en bespreekbaar maken van laaggeletterdheid bij hun clienten. Goede afspraken maken over doorverwijzing. Ze passen dit ook toe.

Teams Werk en Inkomen, CINOP / St. Lezen en Schrijven

1.000 (binnen reguliere budgetten Stadthuis)

Meting via teamplannen en de reguliere PJCcyclus.

Standaardafspraken voor doorverwijzen naar ROC en andere cursusaanbieders

Goede afspraken maken over doorverwijzing.

ROC – gemeente en andere partijen met signaleerders / doorverwijzers en cursusaanbieders


Training voor consulenten in 2008; herhalingstrainin g jaarlijks. Doorverwijzing vindt in ieder geval maandelijks plaats of vaker indien nodig. Richtlijn voor doorverwijzen naar ROC en andere cursusaanbieder s is gereed in 2008, met instemming van alle partijen. Jaarlijks richtlijn evalueren.

Laaggeletterdheid onderdeel laten zijn van opleidingstraject medewerkers Sallcon

Sallcon Groep BV

-

Meting vindt plaats in uitvoeringspla n laaggeletterdh eid. Afspraken met ROC krijgen een plek in overeenkomst educatie

6. Aanpak werkende laaggeletterden Nieuwe activiteiten Aanpak laaggeletterdheid bij Sallcon

Pagina 38 van 59

Terugdringen Meting: laaggeletterdhei jaarverslag d onder Sallcon Groep werknemers Sallcon (max. 60 in 2007)


Voorbeeldfunctie Sallcon uitdragen

Sallcon wil actief voorlichting geven over hun aanpak van laaggeletterdheid bij andere bedrijven(verenigingen) in Deventer

Sallcon Groep BV, gemeente, MKB, DKW, St. Lezen en Schrijven

-

5 Deventer bedrijven die actief laaggeletterdhei d bestrijden onder hun werknemers in 2010.


Activiteit

Aanpak

Wie?

Extra budget


Monitoring

Voorlichting bedrijfsleven geven

DKW, MKB en andere organisatie bedrijfsleven de vraag voorleggen of er behoefte is aan voor korte uitleg over laaggeletterdheid

Gemeente, DKW, MKB, St. Lezen en Schrijven (bedrijvenfunctionaris)

Voorlichtingsmateriaal verspreiden

Foldermateriaal, etc. verspreiden onder bedrijven met laaggeschoold personeel

Gemeente, St. Lezen en Schrijven, CINOP

Verzoek is aan alle Deventer organisatie voorgelegd en antwoord is binnen. Relevante bedrijven zijn in kaart gebracht en het foldermateriaal is verspreid voor 1 april 2008 Vanaf 2008 doen 50% van de bedrijven waar de gemeente werk aan uitbesteed, actief iets aan laaggeletterdhei d.


Opdrachtnemende bedrijven gemeente via Via een aanbestedingsprocedure als Gemeente aanbesteding laaggeletterdheid laten bestrijden selectie- of gunningscriterium opnemen dat de aanpak van laaggeletterdheid onder personeel van bedrijf gewenst is.

Pagina 39 van 59

-

-

Meting via teamplan Juridische zaken en PJC-cyclus.


Bijlage 2 Ambities uit landelijk aanvalsplan Ambitie 1: Laaggeletterdheid bespreekbaar maken Als mogelijkheden gericht op bespreekbaar maken worden in het Landelijk Aanvalsplan genoemd: wereld Alfabetiseringsdag van de Unesco uitreiking (Nationale) Alfabetiseringsprijzen inzet van landelijke campagnes in lokale campagnes gebruik regionale en lokale kranten, radio en TV-zenders opleiden en ondersteunen van lokale ambassadeursnetwerken meedoen aan de campagne en serie “Lees en Schrijf”van ETV.nl welke op regionale zenders wordt uitgezonden advertenties (cartoons) in huis-aan-huisbladen en wijkbladen bedrijven betrekken bij de scholing van hun laaggeletterde medewerkers opleiden van doorverwijzers zowel beroepsmatige als vrijwilligers Ambitie 2: Toegankelijkheid van informatie vergroten Als mogelijkheden gericht op de toegankelijkheid van informatie te vergroten worden in het Landelijk Aanvalsplan genoemd: minder rompslomp. banken, verzekeraars, gezondheidszorg en overheid effectiever laten communiceren met laaggeletterden. leesbare website voor laaggeletterden (met spraakfunctie) leesbare folders en informatievoorziening aan de laaggeletterde burger Ambitie 3: Leesbevordering Als mogelijkheden gericht op de lezer worden in het Landelijk Aanvalsplan genoemd: leesbevordering doorlopende leeslijn acties, wedstrijden (Nationale Voorleeswedstrijden) bibliotheken; virtuele mediatheek media-educatie; mediawijsheid lokale en regionale leesbevorderingsplannen leesclubs Ambitie 4: Aanpak taalachterstand bij kind, jongeren en hun ouders Als mogelijkheden gericht op leerlingen en ouders worden in het Landelijk Aanvalsplan genoemd: doorlopende taalleerlijnen voor- en vroegschoolse educatie (VVE: gemeenten streven naar deelname van 70% van de kinderen met een taalachterstand) schakelklassen (doel landelijk: 600 schakelklassen) verbetering van het taalonderricht in het primair onderwijs bestrijding van dyslexie en leesproblemen taalbeleid in het voortgezet onderwijs taalbeleid in het middelbaar onderwijs terugdringen van schoolverzuim en van vroegtijdig schoolverlaten competentie-ontwikkeling en deskundigheidsbevordering van leraren

Ambitie 5: Aanpak laaggeletterden zonder werk Als mogelijkheden gericht op niet werkende volwassenen worden in het Landelijk Aanvalsplan genoemd: volwasseneneducatie gemeentelijke prioritering van volwasseneneducatie Wet Inburgering

Pagina 40 van 59


-

inkoop van alfabetiseringscursussen meten van kwaliteit van alfabetiseringsactiviteiten meer vraaggericht opleiden van ROC’s kwaliteitsimpuls onderwijsinstrumentarium lokaal aanvalsplan (gemeente samen met onderwijs, welzijnswerk, gezondheidszorg, bedrijven, etc) de provincie als aanjager; regionale samenwerking en coördinatie overname van ‘good practice’ van elders stimulerende acties (prijzen, wedstrijden, acties) voorbeeldrol overheidswerkgevers aanwending van financiële middelen uit O en O fondsen reductie van administratieve lasten; toegankelijker maken van informatie

Ambitie 6: Aanpak werkende laaggeletterden Als mogelijkheden gericht op werkgevers en werkenden worden in het Landelijk Aanvalsplan genoemd: bewustmaking van werkgevers verantwoordelijkheid nemen door overheidswerkgevers (voorbeeldrol) bedrijven en branches die werknemers (functionele) taal- en communicatie trainingen bieden regionale arrangementen om werkgevers te informeren en te stimuleren mee te doen aan functiegerichte taaltrainingen aansluiting bij bestaande trajecten (duale trajecten, persoonscertificatie, loopbaanprojecten, etc.) aanwending van financiële middelen uit O en O fondsen reductie van administratieve lasten; toegankelijker maken van informatie

Pagina 41 van 59


Bijlage 3 Verslag expertmeeting laaggeletterdheid donderdag 12 april 2007 1. Welkom door wethouder Jos Fleskes Wethouder Jos Fleskes heet de deelnemers van harte welkom. Hij is blij dat de deelnemers aanwezig zijn en een bijdrage willen leveren aan deze dag.

2. Doel bijeenkomst en uitleg programma door dagvoorzitter Ingrid Kramer Vervolgens is Ingrid Kramer, projectleider bij de gemeente en dagvoorzitter, aan het woord. Zij geeft aan dat de gemeente de startnotitie wil vertalen naar een lokaal plan van aanpak. Wat de activiteiten zijn die daar in moeten, wat er op dit terrein al wordt gedaan in Deventer, waar het precies over gaat en wat de organisaties al aan laaggeletterdheid doen; dat is het doel van de expertmeeting. De gemeente Deventer wil samen met alle betrokken partijen kijken wat we aan de problemen rondom laaggeletterdheid kunnen doen en hoe we laaggeletterdheid kunnen verminderen en voorkomen, dat is de rode draad van de dag. De betrokken partijen hebben elkaar daarbij nodig. Vandaag laat de gemeente zien wat er landelijk al gedaan wordt en is er ruimte voor discussie. De discussie zal vooral plaatsvinden tijdens de workshops. Ter afsluiting van deze inleiding neemt Ingrid Kramer het uitgedeelde programma door.

3. Presentatie over laaggeletterdheid door Jan Jongeneelen, CINOP Het woord is aan de heer Jan Jongeneelen. Hij start zijn presentatie met een sheet waar het doel van de gemeente met het plan van aanpak op staat. Hij zal het landelijke plan bespreken zodat iedereen op de hoogte is. In 2006 is door het ministerie van Onderwijs een vijfjarenplan gelanceerd. Er wordt gesproken over laaggeletterd. Maar wie zijn laaggeletterd? Hier is vaak onduidelijkheid over. Volgens de OESO is de definitie van geletterdheid: de vaardigheid om schriftelijke informatie die functioneel is in het leven van alledag (thuis, werk en samenleving) te begrijpen en adequaat te gebruiken. Laaggeletterdheid is het onvermogen daartoe. Dit is dus niet hetzelfde als analfabeten: mensen die niet kunnen lezen en schrijven. De samenleving staat als kenmerk in de definitie, maar de samenleving verandert. Dus dat wat je nodig hebt om in de samenleving “mee te kunnen” zal ook veranderen. Landelijk is er sprake van 1.500.000 laaggeletterden. Het gaat daarbij om ongeveer 500.000 allochtonen en 1.000.000 autochtonen. De problemen hieromtrent zijn bij de autochtonen veel groter omdat zij niet over het probleem praten en vereenzamen. We praten over de doelgroep bevolking van 15 t/m 74 jaar (10 %). Het probleem is het grootst voor de laaggeletterde zelf. Hier zijn natuurlijk altijd wel uitzonderingen op. Jan Jongeneelen noemt als voorbeeld Urk, waar men elkaar helpt en het daardoor soms een minder groot probleem is. Opvallend is wel dat als iemand eenmaal de stap genomen heeft om te leren lezen en schrijven, hij/zij achteraf bijna altijd aangeeft dat het een “verlossing” is. Laaggeletterdheid kan ook op het werk problemen veroorzaken. Op het werk is er vaak sprake van een aansluitingsprobleem voor deze doelgroep. Naast het reïntegreren hebben zij ook een basisvaardighedentraining nodig. Dit probleem kost de maatschappij een half miljard per jaar. Laaggeletterden hebben vaker een uitkering en zorgen voor hogere kosten in de gezondheidszorg. Hoe zit het nu in Deventer? Procentueel komt laaggeletterdheid vooral voor bij laag opgeleiden, niet-werkenden, werklozen, allochtonen en de leeftijdsgroep 55-74 jarigen. Deze cijfers zijn naast de landelijke cijfers gezet. Hierbij zie je dat, net als het landelijke aantal, het in Deventer ook op 12% van de bevolking neerkomt. Landelijk wil men: - verhoging van het taalniveau van VO leerlingen; - meer werkgevers betrekken bij het bestrijden van laaggeletterdheid; - aanvalsplannen in de 9 provincies; - leesbevorderingsplannen in de meeste gemeenten; - verhoging van het aantal cursisten naar 12.500 in Nederland;

Pagina 42 van 59


- effectiviteit vergroten door onderzoek en monitoring. Het gaat bij het aanvalsplan vooral om het principe “voorkomen is beter dan genezen”. Preventie door initieel onderwijs, van voorschoolse educatie tot Pabo. Dit is ook echt nodig. Zelfs nu is 7% van jongeren tussen de 15-24 jaar laaggeletterd, 1 op de 5 brugklasleerlingen heeft moeite met begrijpend lezen, 1 op de 3 schoolverlaters heeft er last van dat men niet goed kan omgaan met de taal. Men zou ouders duidelijk moeten maken dat leesbevordering van belang is. Wat kunnen wij aan bestrijding doen? Activiteiten: - lokale aanvalsplannen; - werkgevers actief betrekken; - provincies jagen aan (Deventer loopt hierin voor, Overijssel niet); - bewustmaking, taboedoorbreking en werving. Actieve partijen: ETV (zie ook workshop 1, “Lees en schrijf!”) Activiteiten: - televisieserie van 12 afleveringen; - beschikbaar vanaf 1 februari; - draait ook in 2008 en 2009 in heel Nederland. Stichting Lezen & schrijven Activiteiten: - Taalkracht voor bedrijven - Taalkracht voor gemeenten CINOP Bewustwording en werving: Activiteiten: - landelijke en regionale campagne in meerdere soorten media; - wereld Alfabetiseringsdag en landelijke alfabetiseringsprijzen; - workshop voor gemeenten en bedrijven; - belangrijk in de hele campagne is de bellijn 0800 023 4444, 24 uur per dag 7 dagen per week, voor intake, gratis boek bestellen en vragen over serie en werkboek; - er worden landelijke ambassadeursnetwerken opgezet; - websites (basisvaardigheden.nl, taalkrachtvoorgemeenten.nl en taalkrachtvoorbedrijven.nl); - er is begeleiding volwasseneneducatie. Wat kunt u als gemeente doen en als partijen waar de gemeente mee samenwerkt? Lokaal aanvalsplan - Informatie die de gemeente geeft is heel vaak schriftelijk. Dit moet worden bekeken. - De klantencontactpunten krijgen regelmatig te maken met laaggeletterden, maar deze worden vaak niet herkend en doorverwezen. De mensen aan het loket zouden eigenlijk getraind moeten worden om laaggeletterden te herkennen en te helpen. - Als gemeente of werkgever is men ook in staat binnen de bedrijfsvoering iets aan het probleem van laaggeletterdheid te doen. - Men kan leesbevorderingsplannen maken met consultatiebureaus en bibliotheken. - Als men weet waar de laaggeletterden zijn, moet men er iets mee doen. - Zorg dat de boodschap wordt herhaald. - Promoot voor de inwoners van de gemeente de cursus “Lees en schrijf!”. - Er moet goed onderwijs bij het ROC zijn en basisscholen kunnen cursussen aanbieden aan ouders (liefst door educatiedocent). - CWI kan alle medewerkers een e-learning DVD aanbieden. De gemeente is: toeleider, opdrachtgever educatie, locale overheid, en werkgever en heeft hierdoor een grote invloed op de omgevingspartijen. Alle omgevingspartijen moeten uiteindelijk tot een aantal goede resultaten kunnen komen.

Pagina 43 van 59


Jan Jongeneelen biedt wethouder Fleskes het boek taalkracht voor gemeenten en het bijbehorende vooronderzoek aan. De dagvoorzitter start het filmpje waarop een aantal ambassadeurs van laaggeletterden aan het woord zijn. Deze mensen zijn zelf laaggeletterd geweest. Het belang van herkenning en bespreekbaar maken wordt benadrukt. Er wordt gebruik gemaakt van “Doe weer mee!” in de regio Haaglanden. Door deze aanpak is er meer aandacht in de media geschonken aan dit onderwerp en een begin gemaakt met het doorbreken van een taboe. Daarnaast kan men constateren dat in de gemeenten die meedoen aan het project het aantal cursisten is toegenomen. Dit geeft aan dat men er in de toekomst zeker mee door moet gaan.

4.

Interview / discussie over problematiek laaggeletterdheid in Deventer o.l.v. Maarten Jan Stuurman

De deelnemers van de discussiegroep stellen zich voor: Thom Schipper (ROC Aventus), Wim den Blanken (Sallcon Groep), Jan Jongeneelen (CINOP), Wethouder Jos Fleskes (Gemeente Deventer). Waarom staat dit probleem ineens in de schijnwerpers? Heeft dit een maatschappelijke oorzaak? Jan Jongeneelen geeft aan dat prinses Laurentien in 2002 voor het eerst betrokken is geraakt door de uitnodiging om te spreken op de dag van de alfabetisering. Zij heeft zich nadien in dit probleem verdiept en zich er enorm voor ingezet en een enorme bijdrage geleverd aan het doorbreken van het taboe rondom laaggeletterdheid. Hoe kan dit probleem er zijn, terwijl iedereen tegenwoordig naar school gaat? Thom Schipper geeft aan dat je een onderscheid moet maken binnen de doelgroep. Bij de allochtone bevolking ligt het problemen deels in het land van herkomst. Maar in Nederland is het ook mogelijk onderwijs te volgen zonder dat je in staat bent met die vaardigheden iets te doen en de school te verlaten. Er is nog steeds een groep jongeren die voortijdig de school verlaat. Er zijn ook kinderen die meerdere keren zijn blijven zitten en de school verlaten. Werkgevers nemen mensen in dienst voor productiewerk. Je wordt niet getest of je kan lezen. Kijken jullie bij het aannemen van mensen hiernaar? De heer Wim den Blanken van de Sallcon Groep geeft aan dat zij hier niet op selecteren. In de sociale werkvoorziening is men zorgend. Als er een vermoeden is van laaggeletterdheid, biedt men ondersteuning en verwacht men ook van de mensen dat zij zelf er iets aan doen. Dus ze selecteren er niet op maar hij wil benadrukken dat er wel een verandering is gekomen in de aanpak. Jan Jongeneelen komt nog even terug op de groep die in het onderwijs gewoon niet aan hun trekken is gekomen. Je ziet dat zij later wel de draad oppakken. Hij ziet dit als fout in het onderwijs. Vaak hoor je dat de allochtonen zich wel redden. Het belang van inburgering zien zij vaak niet zo. Zij redden zich door een beroep te doen op hun omgeving. Het woord is aan Jos Fleskes. Als je de taal niet beheerst kun je gewoon niet meedoen. Hij geeft aan dat ook oudere allochtonen nog hulp vragen om dit probleem de baas te worden. Hij merkt daarbij nog op dat ook autochtone mensen problemen hebben met alle nieuwe vaardigheden die zij moeten beheersen, zoals bij het aanvragen van de Digicode e.d. Er wordt ook steeds meer verwacht van de mensen? De heer Jan Jongeneelen denkt dat het aantal laaggeletterden alleen maar hoger zal worden omdat er steeds meer verwacht wordt en de groep die niet mee kan zal steeds groter worden. Werken op een computer is al een basisvaardigheid. De omgeving zal ook bepalen of je laaggeletterd bent. Sallcon en ROC werken samen? Thom Schipper geeft aan dat dit het geval is. Zij hebben deskundigheid uitgewisseld. Hij geeft aan dat het samen aanpakken van dit probleem van groot belang is. Het is een probleem van ons allemaal, niet alleen van de laaggeletterden. Hij geeft aan dat de laaggeletterden eigenlijk onzichtbaar zijn tot ze tegen een probleem aanlopen wat niet meer oplosbaar is en de vraag wordt gesteld: “Kun je eigenlijk wel lezen?”.

Pagina 44 van 59


ROC verzorgt trajecten voor laaggeletterden en probeert zich aan te passen aan het instroomniveau. Ook zie je steeds meer mensen met een verstandelijke handicap zelfstandiger worden en hierdoor ontstaat een nieuwe hulpvraag. ROC ziet natuurlijk alleen de mensen die de stap al hebben genomen iets aan laaggeletterdheid te doen. Hij is verontrust over het feit dat de groep laaggeletterden veel groter is. Hij ziet het belang van samenwerking, signalering en snelle begeleiding. Men moet direct kunnen starten. Wim den Blanken van Sallcon geeft aan dat laaggeletterdheid te maken heeft met vaardigheid. Spreken is vaak geen probleem en daardoor valt het niet op. Laaggeletterdheid is tijdelijk op te lossen door cursussen, maar de vaardigheden moeten getraind worden en er is dus ook een achteraf begeleiding nodig. Zou bij schriftelijke communicatie de werkgever ook door middel van testen kunnen achterhalen of er sprake is van laaggeletterdheid? Dit blijkt vaak te omzeilen. De heer Wim den Blanken (Sallcon) geeft aan dat motiveren enorm belangrijk is om na de cursussen actief bezig te blijven met de vaardigheden. Het probleem is duidelijk voorlopig nog niet opgelost. Wethouder Jos Fleskes geeft aan dat er 2 sporen zijn: bestrijding en hulp bij communicatie. Deventer is van mening dat mensen hulp moeten krijgen om de overheidscommunicatie te begrijpen. Dit moet men creatief oplossen en kijken naar de mensen, zodat de communicatie kan verbeteren. Men moet deze groep ten eerste zien te bereiken en vervolgens de boodschap herhalen en de taboesfeer doorbreken. De kracht van Deventer is deze beide sporen samen te voegen. Een persoonlijk gesprek is van belang. Maarten Jan Stuurman stelt aan Bas Boender van de cliëntenraad Deventer de vraag of hij bij het invullen van formulieren laaggeletterdheid signaleert? Bas Boender geeft aan dat zij bij signalering hulp aanbieden, maar merkt daarbij op dat blijkt dat deze mensen het probleem vaak weten te verdoezelen. Henk Groothuis (St. Leergeld) merkt nog op dat hem opvalt dat mensen dingen doen als ze er voordeel bij hebben. Hij adviseert een beloning aan te bieden als men zich inzet. Jan Jongeneelen geeft aan dat men inderdaad wel kijkt naar de leermotieven van de mensen om hier vervolgens op in te spelen. Thom Schipper (ROC Aventus) geeft nog aan dat het ROC de cursussen in verschillende vormen aanbiedt (b.v. korter voor mensen met weinig tijd) en deze trajecten moeten worden gecombineerd met begeleiding van andere zaken als activering, sociale redzaamheid en andere vaardigheden die van mensen worden gevraagd. ROC zoekt naar trajecten die voorzien in de behoefte. De heer R. Zeggoud van St. Divers geeft aan dat er wijken zijn waar laaggeletterdheid vaker voorkomt. In deze wijken helpen mensen vaak elkaar waardoor de stap om hulp te zoeken minder snel wordt genomen. Als de gemeente zelf in gesprek gaat met mensen zal men eerder de stap nemen. De heer Fleskes geeft aan dat men hier inderdaad al mee is begonnen. Er moet worden gewerkt aan bewustwording. Vervolgens geeft G. Faas (Raster) aan dat er mogelijkheden moeten zijn er iets meer te gaan doen. Men kan mensen aanspreken op de problematiek, maar zijn er ook middelen om er inderdaad iets mee te doen? Zo is er hulp voor kinderen met een taalachterstand, maar hij vraagt zich af of er ook geen investeringen gedaan kunnen worden om de ouders hulp te bieden. Men zou meer gebruik moeten maken van de informatie die er al is. Rondom inburgering zou men het programma ook kunnen verbreden. De mensen moeten in netwerken worden gebracht, netwerken rondom opvoeding en kinderen zou men hierbij kunnen gebruiken. Aandacht en gerichte inzet van middelen zijn hierbij van groot belang. Ineke van Dijk (Cambio) geeft aan dat zij ook samenwerken met het ROC. En dat de partijen de informele trajecten moeten gaan versterken. Er zijn heel veel mensen die het ROC niet zullen bereiken als er geen voorwerk wordt verricht. Daarnaast is men van mening dat er niet specifiek sprake hoeft te zijn van beloning, maar het bieden van perspectief. Wethouder Fleskes geeft aan dat men moet proberen alle lijntjes aan elkaar te knopen en samen de zaken moet aanpakken. Hier is natuurlijk geld voor nodig, maar het probleem kost ook veel geld. Jan Jongeneelen denkt dat het belangrijk is dat de gemeente een regiefunctie aanneemt in het gehele traject van samenwerking en structurering hiervan. Soms is een kort traject en een klein samenwerkingsverband wel effectiever.

Pagina 45 van 59


Thom Schipper (ROC) wil nog aanvullen dat als je het probleem bij iedereen gaat neerleggen, niemand zich verantwoordelijk zal voelen. Het is belangrijk gebruik te maken van het netwerk in de stad. Het succes van het bestrijden van laaggeletterdheid zit hem in het optimaal gebruik te maken van de plaatselijke mogelijkheden. 5.

Workshops

Er worden twee workshops gehouden waaruit de deelnemers kunnen kiezen: 1.

Laaggeletterdheid bespreekbaar maken 'Lees en Schrijf!' is een laagdrempelige, leuke en effectieve manier voor een groot deel van de 1,5 miljoen laaggeletterde volwassenen in Nederland om te leren omgaan met alledaagse leesen schrijftaken. 'Lees en Schrijf!' is geen lesmethode. Potentiële cursisten worden gestimuleerd en gemotiveerd. Bijzonder is de multimediale aanpak van 'Lees en Schrijf!'. Tijdens deze workshop werpt u een blik op de televisieserie en hoort u hoe ‘Lees en Schrijf!’ in de regio Deventer wordt opgepakt. Daarnaast praten we uiteraard over welke initiatieven u neemt om laaggeletterdheid bespreekbaar te maken en we bedenken gezamenlijk nog meer ideeën.

2.

Aanpak laaggeletterden zonder werk Als mogelijkheden gericht op niet werkende volwassenen worden in het Landelijk Aanvalsplan onder andere genoemd: - volwasseneneducatie - gemeentelijke prioritering van volwasseneneducatie - Wet Inburgering - inkoop van alfabetiseringscursussen - meten van kwaliteit van alfabetiseringsactiviteiten - meer vraaggericht opleiden van ROC’s Jan Jongeneelen (CINOP) geeft aan welke toonaangevende landelijke voorbeelden er zijn en we discussiëren over de mogelijkheden in Deventer.

Verslag workshop 1: Aanwezigen bij workshop 1: Rob van Putten en Marleen Dijk (beiden Deventer Ziekenhuis), Ina Klaren (Openbare Bibliotheek Deventer), Thom Schipper (ROC Aventus), Angela Gebbinck (ROC Aventus), Rose mary IJssenagger (ROC Aventus), M. Pleijhuis (Sallcon Groep), H.W. van Hecke (Seniorenraad), Mw. Aslan (Divers Deventer), Ahmet Kaya (Islamitische Jongerenvereniging Deventer), Janine Verhoef (Ieder1), Esther Kuiper (Wijkwinkel), Christien de Groot (MEE IJsseleovers), Ingrid Kramer en Petra Streng (beiden gemeente Deventer) De workshop begint met het tonen van een stukje film van ETV, Educatieve Televisie, een expertisecentrum gestart door diverse ROC’s. Mw. Angela Gebbinck van ROC Aventus Deventer geeft een toelichting. Dit programma is door de stichting Lees en Schrijf! speciaal ontwikkeld en bestaat uit 12 afleveringen. De hoofdrolspeler is een laaggeletterde, iedere aflevering heeft een ander thema. In Deventer zijn circa 9000 mensen met deze problematiek. Eén van de vragen is hoe we die mensen de drempel over krijgen om te gaan leren lezen en/of schrijven. Het is belangrijk dat laaggeletterdheid wordt herkend. De praktijk Mw. Rose Mary IJssenagger, docente bij ROC Aventus vertelt over een groep die zij wekelijks begeleidt. De groep bestaat uit 8 personen met verschillende achtergronden. De mensen zijn gemotiveerd, echter haken ook wel snel af wanneer ze te veel stress ervaren. Mw. Aslan vraagt wie de kosten voor deze trajecten betaalt. Dhr. Thom Schipper zegt dat de trajecten bij het ROC vallen binnen het wettelijk kader, het is een budget wat bij gemeenten terechtkomt, de gemeente is dan opdrachtgever. Er is soms een kleine bijdrage voor het lesmateriaal, dit moet echter geen drempel te zijn. De eigen bijdrage vraagt mensen wel om bewust te kiezen.

Pagina 46 van 59


Dhr. Kaya spreekt zijn bezorgdheid uit over het traject ná het traject van de inburgeringcursus 1 en 2. Wat is het vervolgaanbod op de inburgeringprocedure? Dhr. Thom Schipper antwoordt: Laaggeletterdheid is vaak een drempel om überhaupt aan inburgering te werken. We moeten in ieder geval zorgen voor voldoende alfabetisering om de inburgeringprocedure te kunnen volgen. Er is een maatschappelijke spanning: het kost heel veel geld, daarnaast moeten er keuzes gemaakt worden. Nu wordt gekozen om zoveel mogelijk mensen de eerste stap te laten maken (dus de eerste en tweede cursus in het inburgeringtraject). Dhr. Kaya: maar hoe gaat het daarna? Ingrid Kramer vertelt dat het “onderhoud”, het traject na de inburgeringcursus, niet bij de ROC ligt. De aanwezigen houden een pleidooi om er iets aan te doen. Ina Klaren: het is belangrijk dat mensen weten waar welke informatie te halen is. Biedt ze educatie, maar maak ze daarna wegwijs zodat zij hun weg in het maatschappelijk netwerk kunnen vinden. Het houdt niet op na het educatieve traject. Daarna is het de taak van de gemeente om in de stad bekend te maken wat de wegen zijn in het maatschappelijk netwerk. Opgemerkt wordt nog dat ETV op TV Oost uitgezonden wordt in de ochtenduren. Angela Gebbinck vertelt over het taboe. Thuis is het veilig om TV te kijken. Het is belangrijk om gezamenlijk te kijken, te enthousiasmeren. Dhr. Kaya stelt voor dat werkgevers, net als vroeger op school, een uurtje “schooltelevisie” zouden kunnen houden met de laaggeletterde werknemers. Rose Mary IJssenagger vertelt dat ze het filmpje heeft bekeken met haar groepje van 8 leerlingen. Men vond het filmpje iets te lang duren, ze hadden meer educatie verwacht. Het is een persoonlijk verhaal, geen lesmateriaal. Er is ook een boek uitgebracht behorend bij de TV uitzending, dat is wel lesmateriaal. De combinatie is goed. Esther Kuiper zegt dat ze het lesmateriaal in het boek er nogal pittig uit vindt zien. Rose Mary IJssenagger antwoordt dat zelfstandig werken uit dit boek lastig zal zijn. Het is voor een aantal té hoog gegrepen. Ina Klaren vraagt of deze bevindingen teruggekoppeld worden waarop Angela Gebbinck bevestigend antwoordt. Suggesties Ingrid Kramer vraagt of er suggesties zijn voor manieren om de laaggeletterden in beeld te krijgen en over de streep te helpen? De volgende suggesties worden gedaan: 1. 2.

3. 4. 5. 6. 7. 8.

9. 10. 11.

Bij werknemers tijd maken voor “schooltelevisie” zodat gezamenlijk kan worden gekeken. Train-de-trainer: train de mensen die in de wijk werken: wijkverpleegkundigen, woon- en zorgconsulenten, consultatiebureau, woningcorporaties etc. Zorg dat ze het probleem herkennen. Maak de link van signaleren naar het vervolgtraject. Haal het ROC binnen in het buurthuis: Buurtacademies De mensen niet alleen fysiek ontmoeten, ook zorgen dat ze de weg kennen Ambassadeurs in de eigen wijk inzetten Kijk ook in de dorpen en kleine kernen, buitengebied Zorgen voor passend opleidingsmateriaal Bedenk een makkelijk-lezen-versie in de gemeente. Ingrid Kramer meldt hierbij dat de gemeente zich uitgesproken heeft om in ieder geval aan de landelijk geformuleerde ambitie twee te werken: toegankelijkheid van informatie vergroten Niet alleen in de wijken, maar ook met elkaar de buurten binnen de wijken gericht aanpakken.i Zet een buddy-project op: individuele begeleiding van laaggeletterde door vrijwilliger Gebruik veel beeld- en geluidenmateriaal om mensen in de letters te trekken

Geconcludeerd wordt dat de individuele benadering het beste werkt, dus via organisaties die met mensen werken. Mensen die de gesprekken voeren moeten goed geschoold zijn. Dhr. Kaya vraagt of er onderzocht kan worden hoe je de mensen, die vroeger na het basisonderwijs “uit de boot vielen”, geen vervolgopleiding volgden omdat ze niet mee konden komen, alsnog kunt vinden, bereiken en meenemen in het programma? Hij spreekt uit het belangrijk te vinden deze groep alsnog op te sporen om ook te leren van hun ervaringen. Thom Schipper vertelt dat het ROC de verantwoordelijkheid ziet, wanneer jongeren binnenkomen op de beroepsopleidingen met of zonder VMBO diploma, om te kijken of daar laaggeletterden tussen zitten. Mevr. Aslan schrikt van het geringe aantal mensen dat les volgt bij het ROC. De zelfredzaamheid is ontzettend belangrijk omdat dit het welzijn verbetert.

Pagina 47 van 59


Wanneer ze helemaal niet meedoen raken ze geïsoleerd en kun je ze niet meer vinden. Tip: laaggeletterden herkennen logo’s, letters, zijn meer associatief. Angela Gebbinck vertelt dat bij autochtonen het probleem van laaggeletterdheid vooral op de werkvloer duidelijk wordt.

Verslag workshop 2: Aanwezig bij workshop 2: R. Teuben (Rentree), Wim den Blanken (Sallcon Werktalent), S. Borst (gemeente Deventer), Henk Groothuis (Stichting Leergeld), Chantal Elferink (Stichting Ouderenwerk Deventer/Humanitas), M. van der Meer (gemeente Deventer), R. Bunt (Erry Hillesum Lyceum, Arkelstein), G. Tomruk Kisi (Stichting Vluchtelingenwerk), Dhr. G. Yildirim (Raadslid), Bas Boender (Cliëntenraad), R. Zeggoud (Stichting Divers), Frank Dieleman (gemeente Deventer) Het Landelijk Aanvalsplan 2006-2010 “van A tot Z betrokken” geeft weer op welke gebieden het probleem aangepakt kan gaan worden. In het landelijk aanvalsplan worden zes ambities onderscheiden. Een van de zes ambities is het aanpakken van laaggeletterden zonder werk. In eerste instantie ga je dan kijken over welke doelgroep je spreek en vervolgens de vindplaats: werklozen (CWI/in wijken), huismoeders en huisvaders (scholen van hun kinderen, consultatiebureaus), senioren (Thuiszorg, welzijnswerk WMO loket), jongeren (WAJONG) (sociale dienst, RMC), uitkeringsgerechtigden (UWV, wijken, sociale dienst). Jan Jongeneelen geeft voorbeelden elders in het land van doelgroepen binnen de groep laaggeletterden zonder werk. De eerste doelgroep: uitkeringsgerechtigden en werklozen. Voorbeelden: -uitvoeren van Quick scan; -scholen van medewerkers; -doelen formuleren. Een tweede doelgroep: jongeren. Een voorbeeld is dat er een onderzoek wordt gedaan naar VSV jongeren 5 jaar na dato. De jongeren van tegenwoordig worden direct aangepakt, maar het betreft de jongeren van voorheen. Er wordt gevraagd wat de scholingsvraag is en het ROC biedt dit dan aan. Een andere doelgroep is de doelgroep ouderen: Voorbeelden: -jong leert oud, omgang met computer; -scholing baliepersoneel WMO loket; -scholing a-hulpen via thuiszorg. Een belangrijke doelgroep: ouders van jonge kinderen. -ketenregie “Rondom het kind”: *0-2 jaar: voorlezen is leuk; *2-4 jaar: interactief voorlezen; *4-6 jaar: ontluikende geletterdheid; -taalbeleid op basis scholen; -koffieochtenden met ouders; -alle ouders doen mee. Doelgroep: laaggeletterden in de wijk -Ticket to the Future in Tilburg Vervolgens wordt de deelnemers verzocht in drie kleine groepjes 10 minuten te praten over wat men binnen de eigen organisatie aan laaggeletterdheid zou kunnen doen en wat de gemeente Deventer hier aan zou kunnen bijdragen. De eerste groep heeft vastgesteld dat er in Deventer een goede infrastructuur ligt maar dat er geen doestellingen zijn voor het welzijnswerk (wat zij moeten doen als zij weet hebben van

Pagina 48 van 59


laaggeletterdheid). Dit is snel op te lossen door afspraken te maken en het welzijnswerk samen met de gemeente en corporaties die doelstelling te laten formuleren. G. Faas (Raster) denkt dat dit zou kunnen bijdragen aan een oplossing. Verder heeft zijn groep besproken dat het belangrijk is dat er een verbinding wordt gelegd. De verbinding met de situatie waar de mensen verkeren en het hulpaanbod. De stap van signaleren naar een ROC is te groot. Hier zou de gemeente ook een rol kunnen spelen en natuurlijk de betrokken partijen ook. De tweede groep heeft zich voornamelijk gericht op: hoe bereiken we onze doelgroep? De conclusie was dat het met name belangrijk is de klanten te kennen. Het is de bedoeling dat de verschillende organisaties goed overleggen en samenwerken. Er zijn verschillende instanties die al contact hebben met de doelgroep. Vertrouwen en aandacht zijn hierbij heel belangrijk. Met dit netwerk en de vertrouwenspersonen die er zijn kunnen we de doelgroep bereiken om het gat te dichten tussen signalering en aanpak. Een vervolg is wat te doen met de gegevens die bij deze instantie bekend zijn. Deze organisaties moeten hier van bewust zijn. De derde groep geeft aan dat er een doelgroep is met een dubbel probleem: de analfabeten in de moedertaal, die ook nog in het Nederlands moeten leren lezen en schrijven. De gemeente zou hier een schatting van moeten maken en het aanbod hier op moeten aanpassen. Op beleidsniveau wordt er wel nagedacht over deze doelgroep. De vraag of het beter is eerst te alfabetiseren in de moedertaal en vervolgens het Nederlands te leren is moeilijk te beantwoorden. Hier zijn de meningen over verdeeld. De doelgroep is een moeilijke doelgroep en het is een extra groot probleem. In ieder geval moet er voor deze doelgroep een passend aanbod zijn. Door deze derde discussiegroep wordt ook aangegeven dat een deel van de doelgroep net niet laaggeletterd is op het moment dat ze het onderwijs verlaten, zij hebben een onderhoudstraject nodig om niet laaggeletterd te worden. Een avondschool zou hier een oplossing voor kunnen zijn. Zou hou je ze uit de laaggeletterdheid. De heer Jan Jongeneelen dankt de deelnemers van de workshop en deelt een samenvatting van het boek “good practise” uit en de andere ondersteunende materialen van de voorbeelden van de workshop. Als men meer informatie wil kan men bij de drie organisaties de informatie opvragen. 6.

Plenaire terugkoppeling uit workshops

Workshop 2: Er is een inleiding gegeven over de doelgroep laaggeletterden zonder werk. Verder is gekeken waar je die doelgroep kan vinden. En er zijn voorbeelden genoemd wat er in het land aan acties al loopt. Vervolgens is aan drie subgroepen gevraagd wat je er binnen je eigen organisatie aan zou willen doen en wat de gemeente Deventer hier aan zou kunnen bijdragen. De eerste groep heeft aangegeven dat vooral ontbreekt dat er geen doelstelling is geformuleerd speciaal voor laaggeletterdheid. Zij willen ook afspraken maken met gemeente en corporaties. Naast het herkennen willen ze het gat tussen de mensen en het aanbod dichten. De rol voor de gemeente is in dit geval om vanuit de regierol hierin bij te dragen. De tweede groep gaf aan dat er een netwerk is van bestaande organisaties, vertrouwenspersonen voor mensen uit de doelgroep. Deze organisaties zou je de taak kunnen geven dat netwerk te benutten en het vertrouwen wat die mensen hebben kunnen laten gebruiken. De derde groep heeft een aparte probleemgroep geformuleerd die tussen de wal en het schip valt: analfabeten in hun moedertaal die tevens Nederlands moeten leren. De vraag aan de gemeente is die doelgroep in beeld te brengen (dit is landelijk wel het geval) en hier aanbod voor creëren. Een tweede suggestie was een vervolg geven op praktijkonderwijs, waar een deel van deze doelgroep zou kunnen ondersteunen niet laaggeletterd te zullen worden, die potentieel laaggeletterd zijn. De gemeente zal kunnen aanbieden de taal te onderhouden door middel van bijvoorbeeld avondschool.

Workshop 1:

Pagina 49 van 59


Vervolgens is het woord aan Thom Schipper van ROC Aventus. Zij hebben aan het begin van workshop 1 een uitzending van ETV “Lees en Schrijf!” gezamenlijk bekeken. De kracht van dit programma is dat de uitzending direct in de huiskamer komt. Helaas op een tijdstip dat veel mensen niet thuis zijn. Een oplossing meer mensen te bereiken zou kunnen zijn om binnen werktijd de uitzending te gaan bekijken, op de werkvloer. Vervolgens bespraken zij tijdens de workshop verschillende knelpunten waaronder het punt onderhoud. Er zou moeten worden nagedacht hoe je een vervolg aan het proces kan geven. Vervolgens besprak men de lesmiddelen. De deelnemers waren het er over eens dat de middelen eigenlijk net iets te moeilijk zijn. Er zou meer praktijkgericht materiaal moeten komen. Tijdens de discussie besprak men ook het punt focus: kijk niet alleen naar de stad maar ook naar de dorpen en het punt benaderen: individuele benadering, instap op het juiste niveau. En tot slot vonden de deelnemers dat naast de bijdrage aan het terugbrengen van laaggeletterdheid, ook verbetering van ondersteuning en hulp aan laaggeletterden een speerpunt moet zijn. Het is belangrijk zicht te krijgen op de problemen, het taboe, de manieren van verbergen. Vervolgens zal men dit moeten gaan gebruiken bij de aanpak. Er is ook nog gesproken over de belangrijke rol van ambassadeurs. Tot slot wil Thom Schipper nog het belang na vandaag contact te houden benadrukken. 7.

Conclusies en afsluiting door dagvoorzitter Ingrid Kramer

De dagvoorzitter, Ingrid Kramer, dankt de sprekers voor hun inbreng met een bloemetje. Zij vond het zelf een informatieve bijeenkomst en goed dat er samen over dit onderwerp is gesproken. Het is de bedoeling dat de gemeente dit onderwerp verder uitwerkt. Er komt waarschijnlijk wel een vervolgbijeenkomst, mogelijk in een andere vorm. Men wordt verzocht het vragenformulier in te vullen en terug te sturen. Voor de zomer moet het lokale plan van aanpak zijn voorgelegd aan het college van burgemeester en wethouders.

Pagina 50 van 59


Bijlage 4 Ketenregie Een probleem van laaggeletterdheid is een breed maatschappelijk probleem, van alle leeftijden en van alle bevolkingsgroepen. Om de strijd aan te gaan is een grote maatschappelijke betrokkenheid van vele actoren nodig. Omdat het probleem het best dicht bij de bron kan worden aangepakt, binnen de wijk, het bedrijf of plaatsen waar relatief de doelgroep veel voorkomt, spelen gemeenten bij uitstek een belangrijke rol. Hieronder vindt u een beschrijving van 5 mogelijke ketens die door gemeenten breed zouden kunnen worden opgezet om bij te dragen aan het doel: het aantal laaggeletterden in de toekomst terug te dringen. Laaggeletterdheid: vijf ketens Een keten is een serie volgtijdelijke handelingen van meerdere partijen in het primaire proces. Op het terrein van laaggeletterdheid zijn er verschillende ketens: 1) de keten van opvang / onderwijs voor 0 tot 23-jarigen (van consultatiebureau tot mbo); 2) de keten van niet-werkende laaggeletterden (instellingen in de sociale sector); 3) de keten van werkende laaggeletterden (te bereiken via werkgevers); 4) de keten van oudere laaggeletterden (instellingen en organisaties van en voor senioren). Samen volgen deze vier ketens als het ware de levensloop van het individu: van jong naar oud. Daarnaast is er nog een vijfde keten die héél de levensloop omvat: de keten van de leesbevordering, die zich uitstrekt van de crèche tot voorlezende grootouders of makkelijk lezenpunten voor senioren. De gemeente als ketenregisseur In elk van deze vijf ketens kan de gemeente de rol van ketenregisseur spelen. Ketenregie betekent dat de partijen in een keten afspraken met elkaar maken om samen te werken. Als ketenregisseur schept de gemeente condities voor een goede ketensamenwerking, bevordert zij professionalisering (competenties en methodieken), en activeert en verbindt zij partners op de verschillende niveaus. Daarmee dient zij drie doelen: 1) Verbetering van de dienstverlening: Dienstverlening gaat idealiter uit van de wensen van de cliënt. Hij verschijnt het liefst aan maar één loket. Een voorbeeld van de één loket-gedachte zijn de Taalpunten in de Amsterdamse stadsdelen Sloten en Osdorp. Zij zijn er voor alle volwassen inwoners die behoefte hebben aan taallessen. Er is informatie voor inwoners die helemaal geen Nederlands kunnen spreken, schrijven of lezen. Maar ook voor mensen die hun Nederlands willen perfectioneren. Voor mensen zonder opleiding tot mensen die bijvoorbeeld een universitaire opleiding in het buitenland hebben gevolgd. De Taalpunten zijn ondergebracht bij Sezo, een instelling voor maatschappelijke dienstverlening. WMO, inburgering, integratie, ouderenwerk, schuldhulpverlening, sociale raadslieden, formulierenbrigade, gezondheid en welzijn zitten daardoor voortaan onder één dak. 2) Verbetering van maatschappelijke prestaties: Geen enkele organisatie is in haar eentje in staat om laaggeletterdheid te voorkomen of terug te dringen. De uitvoerende partijen in een keten zijn van elkaar afhankelijk. 3) Voorkomen dat organisaties aan hetzelfde doel werken zonder het van elkaar te weten, dat zij elkaar onbedoeld tegenwerken, of dat de laaggeletterde tussen wal en schip valt. Regie in vijf stappen Ketenregie bestaat uit vijf stappen: 1) Context verkennen Doel van de contextverkenning is een strategie uit te stippelen voor de ketenregie. Dit doet u door samen met uw partners de volgende drie vragen te beantwoorden: Wat is de maatschappelijke opgave? (Wat zijn de gemeenschappelijke doelen die iedere partner afzonderlijk niet kan realiseren?) Hoe zit het krachtenveld in elkaar? (Welke partijen hebben welke rol? Wat zijn hun belangen?) Hoe urgent is het probleem? (Heeft het probleem bestuurlijke prioriteit? Is er aandacht in de media?)

Pagina 51 van 59


2) Actoren activeren Activeer partijen die toegevoegde waarde leveren in het primaire proces, en/of die geld, regelgeving of maatschappelijke/politieke druk kunnen leveren. Het doel hiervan is om bij enkele partners commitment te creëren voor investeringen in samenwerking. Creëer hiervoor eerst vertrouwen, leg pas daarna de afspraken vast. Houd rekening met kritische reacties uit het veld. 3) Visie ontwikkelen De partners bepalen ketendoelen en een visie op hoe ze dat doel willen bereiken. Ze leren te denken in termen van het eindproduct voor de cliënt. Doel: Een gemeenschappelijk doel en referentiekader. 4) De vraag organiseren Bij sommige ketens kan men uitgaan van vraagsturing. Doel: zicht krijgen op de vraag van laaggeletterden, eventueel per doelgroep, op voor hen relevante leefgebieden en knelpunten in de dienstverlening. 5) Keten(s) vormen Doel: Uitvoering van afspraken waardoor de keten aan de vraag kan voldoen en zijn visie kan realiseren. Dit varieert van afspraken over intake, assessment en toeleiding tot gezamenlijke inkoop van materiaal (bijv. Computerprogramma’s, makkelijk-lezen-boeken) of opleiding van personeel (bijv. van trajectbegeleiders, leerkrachten, bibliotheekmedewerkers). Vaak beginnen de afspraken op operationeel niveau, maar ook op hogere niveaus is blijvend commitment nodig.

Een voorbeeld: de keten ‘Niet-werkende laaggeletterden’ Hoe men aan ketenregie concreet gestalte kan geven, kan worden geïllustreerd aan de hand van de keten ‘niet-werkende laaggeletterden’. Figuur B.1 geeft van deze keten een schematisch overzicht. Figuur B.1 Regieketen voor toeleiding van niet werkende laaggeletterden

Pagina 52 van 59


Keten ‘Toeleiding van niet-werkende laaggeletterden’ Financiële sanctie (korting op uitkering)

Uitkeringsgerechtigden Werkzoekenden Sociale dienst

CWI

Terugkoppeling door ROC

UWV

Doorverwijzing naar ROC

Eén loket, met standaard een basisvaardighedentest bij de intake Gemeente neemt contextrijk leren van basisvaardigheden op als criterium in programma van eisen Uitzendbureau

Reïntegratie

Gesubsidieerde arbeid

Sociale activering

Ontwikkeling van adequaat aanbod duale trajecten

Registratie door ROC van cursusdeelname en vorderingen

WSW

Laat werknemers collectief opscholen door ROC

Arbeidsmarktgerichte leesen schrijfcursussen ROC

Geletterde (= duurzame) uitstroom naar de arbeidsmarkt

We doorlopen nu achtereenvolgens de vijf stappen in het proces van ketenregie. 1) Verkenning van de context In de keten ‘niet-werkende laaggeletterden’ is de maatschappelijke opgave om zoveel mogelijk werkzoekenden en uitkeringsgerechtigden toe te leiden naar een cursus basisvaardigheden, waarvan leesen schrijfvaardigheid deel uitmaken. Dit doel kan door geen van de partners in zijn eentje worden gerealiseerd: Zij moeten hiervoor samenwerken. Belangrijke spelers in de keten ‘niet-werkende laaggeletterden’ zijn het CWI, de sociale dienst en UWV. Reïntegratiebedrijven, uitzendbureaus, sociale werkvoorziening, uitvoerders van sociale activeringsprojecten en het ROC spelen echter ook een rol. Verschillende actoren spelen verschillende rollen: Het CWI helpt werkzoekenden aan werk. Sociale dienst en UWV verstrekken uitkeringen. Reïntegratiebedrijven, uitzendbureaus, sociale werkvoorziening en sociale activering bevorderen, ieder op zijn eigen wijze, de uitstroom naar de arbeidsmarkt. Het ROC tenslotte biedt onderwijs aan. Elke actor heeft bovendien zijn eigen belang en referentiekader: Het CWI heeft als belang om mensen zo snel mogelijk aan werk te helpen, maar ook zo duurzaam mogelijk. Geletterdheid bevordert een duurzame uitstroom naar de arbeidsmarkt. Sociale dienst en UWV hebben er belang bij dat mensen zo kort mogelijk afhankelijk zijn van een uitkering, en dat die, door een duurzame uitstroom, ook onafhankelijk blíjven. Reïntegratiebedrijven zijn erop gericht om mensen sneller aan een baan te helpen. Scholing, ook op het gebied van basisvaardigheden, is daartoe een middel. De sociale werkvoorziening heeft belang bij goed functionerend, productief personeel. Opscholing van dat personeel komt de productiviteit ten goede. Uitvoerders van sociale activeringsprojecten willen dat hun cliënten weer maatschappelijk actief worden. Kunnen lezen en schrijven is hiervoor vaak een

Pagina 53 van 59


voorwaarde. Het ROC tenslotte heeft er belang bij om zoveel mogelijk laaggeletterden te leren lezen, schrijven en rekenen. Bij de keten ‘niet-werkende laaggeletterden’ is de problematiek van laaggeletterdheid thans urgenter dan ooit. Het heeft bovendien bestuurlijke prioriteit (landelijke, provinciale en gemeentelijke aanvalsplannen laaggeletterdheid) en staat op de agenda bij o.a. het CWI (dat een quick-scan laaggeletterdheid heeft laten verrichten), Borea (de koepel van reïntegratiebedrijven) en de bond van uitzendbureaus. Ook de media, waaronder de televisie, besteden meer en meer aandacht aan het probleem. 2) Actoren activeren Ondanks de toegenomen aandacht zijn bij de genoemde actoren nog lang niet alle medewerkers doordrongen van de ernst van de problematiek: Ze gaan er nog vaak van uit dat het wel meevalt, dat het alleen een probleem van allochtonen is, of dat het onder hun cliëntenbestand maar weinig voorkomt. Zowel leidinggevenden als uitvoerend personeel moeten daarom eerst bewust worden gemaakt van de problematiek. Dat bewustmakingsproces kunt u als gemeente op gang brengen door, al dan niet met andere gemeenten in uw regio, een conferentie voor leidinggevenden uit deze sectoren te organiseren. Een dergelijke conferentie zou er als volgt uit kunnen zien: openingswoord door prominent persoon, bijvoorbeeld een gedeputeerde of de burgemeester (om het belang van de bijeenkomst te onderstrepen) voorlichting over de aard en omvang van de problematiek (in de regio, in het cliëntenbestand van de deelnemende instellingen) een laaggeletterde vertelt zijn eigen verhaal (dit heeft in het algemeen zeer veel impact) inventarisatie van wat de deelnemende organisaties kunnen doen de leidinggevenden spreken zich ervoor uit om te investeren in samenwerking zij maken afspraken over prestaties (bijvoorbeeld: het CWI leidt 40 laaggeletterden toe, UWV ook 40, enz.) en over samenwerking. inventarisatie van de faciliteiten die hiervoor nodig zijn (geld, regelgeving, politieke druk, dossieroverdracht, koppeling van informatiesystemen, training, voorlichtingsmateriaal, etc.; maak ook hierover prestatie-afspraken) bereik overeenstemming over wie de gemaakte afspraken gaat volgen (Wie rekent de partijen waarop af?). Inventariseer vantevoren welke kritische reacties er uit het veld zouden kunnen komen, en speel hier tijdens de conferentie op in. 3) Visie ontwikkelen In een tweede bijeenkomst bepalen de partners ketendoelen en een visie op hoe ze dat doel willen bereiken. Dat doel kan bijvoorbeeld zijn dat elke laaggeletterde cliënt een op maat gesneden cursus basisvaardigheden gaat volgen die is ingebed in een breder individueel en duaal traject, ook als dat de geldende regels en budgetten doorkruist. De eerste stap in een dergelijk traject is de toeleiding door CWI, sociale dienst en UWV. In veel gevallen werken deze drie instellingen met elkaar samen of hebben al een gemeenschappelijk loket. Overreed ze om bij de intake alle cliënten een basisvaardighedentest af te nemen, en om vervolgens cliënten die laaggeletterd blijken te zijn, door te verwijzen naar het ROC. De tweede stap is dat reïntegratiebedrijven, sociale werkvoorziening en sociale activering de beoogde duale trajecten gaan realiseren. Als gemeente bent u de financier van reïntegratiebedrijven, sociale werkvoorziening en sociale activering. Neem contextrijk leren van basisvaardigheden op als criterium in het program van eisen dat u stelt aan deze instellingen. Uit deze tweede stap volgt de derde: samenwerking tussen de drie genoemde categorieën en het ROC (of een andere onderwijsaanbieder) met het oog op de vormgeving van de duale trajecten. Gaat het bij deze trajecten om de combinatie van leren en werken, dan kunt u als gemeente WEB-gelden (voor een training basisvaardigheden) slim combineren met onderwijsgelden (BBL-traject in het MBO). Zo kan men werkgevers, waaronder reïntegratiebedrijven, WSW en uitzendbureaus laten profiteren van 2500 euro belastingvoordeel per full-time baan. Bij jongeren kan dat voordeel zelfs oplopen tot 5500 euro. 4) De vraag organiseren In het geval van laaggeletterden kan de vraag in kaart worden gebracht door een behoefteonderzoek onder wijkbewoners.

Pagina 54 van 59


In de Doetinchemse Muziekbuurt worden bewonersavonden georganiseerd om de bewoners van de wijk te vragen naar hun leerbehoeften. Met het oog op het behoefteonderzoek ontwikkelt Spectrum (het Centrum voor Maatschappelijke Ontwikkeling van de provincie Gelderland) een methodiek van vraaggericht werken. Centraal in het onderzoek staan leerbehoeften die ten goede komen aan de wijk: Het is de bedoeling dat de bewoners het geleerde in te zetten in de wijk, bijvoorbeeld door er vrijwilligerswerk te gaan doen. Op basis van de uitkomsten van het onderzoek wordt een vraaggericht aanbod op maat ontwikkeld door het ROC, een welzijnsinstelling en de gemeente. Deze samenwerking wordt begeleid door Spectrum. Soortgelijke behoefteonderzoeken in de wijk vinden plaats in Tilburg, Helmond en Den Bosch, in het kader van het Equal-project Ticket to the Future. De uitkomsten van het behoefteonderzoek zijn (mede) bepalend voor de aard van de duale trajecten: Gaat het om werk, om opvoedingsondersteuning, om de leefbaarheid van de wijk, om versterking van de band tussen ouders en school? Men kan laaggeletterden ook zelf de vraag laten organiseren. In veel regio’s zijn er ambassadeurs alfabetisering, belangengroepen van deelnemers aan leesen schrijfcursussen, en/of een afdeling van Stichting ABC actief. Zij kunnen bijvoorbeeld zelf interviews houden of het voortouw nemen bij de verbetering van onderwijs en educatie, zoals zij ook het initiatief kunnen nemen tot verbetering van de gemeentebalie of van het aanbod en de inrichting van de bibliotheek. Ook kunnen ze deelnemen aan werkconferenties en bewonersbijeenkomsten, of met een professional op pad gaan. 5) Ketenvorming In de laatste fase gaat het erom de gemaakte afspraken uit te voeren. Aandachtspunten hierbij zijn: - blijvend commitment op leidinggevend niveau; - aandacht voor de operationele aspecten (bijvoorbeeld: bedrijven stellen werktijd beschikbaar voor scholing, of het ROC zorgt voor een adequaat assessment, onderwijsaanbod en toetsing). - het volgen van de gemaakte afspraken (wie is ervoor verantwoordelijk?); - de consequenties van c.q. sancties op het niet-nakomen van afspraken. Het laatste betreft in feite de vraag waarop, hoe en door wie actoren, waaronder de laaggeletterden zelf, worden afgerekend. Rollen van de gemeente in de keten Tot nu toe hadden we het vooral over de gemeente als ketenregisseur. In een keten kan de gemeente echter ook andere rollen spelen, zoals die van professional, ketenpartner, ketenregisseur, opdrachtgever, financier, toezichthouder, kennispartner en beleidsmaker. In de ketens van laaggeletterdheid zijn voor de gemeente in het bijzonder de rollen van opdrachtgever, financier en beleidsmaker relevant. Als opdrachtgever houdt de gemeente een actueel overzicht bij van de vraag naar dienstverlening. Zij stelt prioriteiten op basis van de vraag van cliënten. Zij harmoniseert voorwaarden met andere opdrachtgevers; schept zij ruimte zodat de ketenpartners aan hun opdracht kunnen voldoen; en overlegt zij met landelijke instanties over knelpunten. Als financier overlegt de gemeente met andere financiers over kaders en prioriteiten; overlegt zij met cliënten(organisaties) over hun eisenpakket; sluit zij leverancierscontracten af met keten(partner)s; ziet zij toe op de kwaliteit en doelmatigheid van dienstverlening; en wijst zij middelen toe op een manier die ketenpartners prikkelt om cliëntgerichter te gaan werken. Als beleidsmaker harmoniseert de gemeente de beleidskaders die voor de verschillende schakels in de keten gelden. Zij geeft ruimte voor innovatie en maatwerk door geld beschikbaar te stellen of door regels (onder bepaalde voorwaarden) niet van toepassing te verklaren. De rol van beleidsmaker is vooral in de keten ‘Preventie van laaggeletterdheid bij 0-23 jarigen’ belangrijk. Het gemeentelijk beleid in deze keten laat zich grotendeels inpassen in de Lokale Educatieve Agenda. Een schematisch overzicht van de betreffende keten vindt u in figuur B.2

Pagina 55 van 59


Keten ‘Preventie van laaggeletterdheid bij 0-23 jarigen’ 2

0 jaar

3

4

5

6 jaar

9

12 jaar

15

16

18 jaar

23 jaar

ouders

taaltoets Rutte Consultatiebureau (CB)

CB

CB

Peuterspeelzaal Crêche / kinderopvang Vroegschoolse educatie

Toeleiding van laaggeletterde ouders naar leesen schrijfcursussen ROC

Basisonderwijs Voor- en naschoolse opvang Speciaal onderwijs Schakelklassen Voortgezet onderwijs Brede school Ouderparticipatie Opvoedingsondersteuning

MBO

Keten jeugdwerkloosheid Keten leesbevordering Keten jeugdzorg

Figuur B.2: regieketen voor preventie van laagopgeleidheid bij 0-23 jarige. Door verschillende ketens (zoals jeugdzorg, jeugdwerkloosheid, leesbevordering en preventie van laaggeletterdheid) aan elkaar te knopen, slaat u meerdere vliegen in één klap. Het onderbrengen van de Amsterdamse Taalpunten bij welzijnsinstelling Sezo is hiervan een mooi voorbeeld.

Pagina 56 van 59


Bijlage 5 Gemeente “laaggeletterdproof” op basis van prestatievelden Kort intermezzo over de kansen voor de aanpak van laaggeletterdheid in de 9 prestatievelden van de Wmo Maurice de Greef Adviseur Volwasseneneducatie Spectrum

De Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) lijkt kansen te bieden voor afzonderlijke doelgroepen in kernen op het platteland maar ook voor hen die in stadswijken leven. De basisgedachte is om elke bewoner voldoende kansen te geven om deel te nemen aan het maatschappelijke verkeer. Ook de mensen die voorheen kansen gemist hebben om dit op een volwaardige manier te doen. Laaggeletterde mensen hebben in veel gevallen een kans gemist. Een kans om de taal op verschillende manieren eigen te maken en deel te nemen aan allerlei activiteiten, zoals het vervullen van een bestuursfunctie in de wijkraad, het volgen van een cursus “Kijk op Kunst” in de vrije tijd, zichzelf te verrijken door boeken uit de plaatselijke bibliotheek te lezen of promotie te maken in het eigen werk en de eigen employability te vergroten. Met de komst van de Wmo moeten deze kansen ook voor laaggeletterden groter worden. Door structureel aandacht te schenken aan mensen die moeilijk of niet kunnen lezen of schrijven, hoopt de overheid laaggeletterden een gelijkwaardige ontwikkelingskans te geven in de samenleving. De 9 prestatievelden bieden voor beleidsmakers een houvast. Dit intermezzo gaat in op de realisatie van welzijns- en educatieve functies voor een gemeente op prestatievelden 1,2, 3 en 5 ten behoeve van laaggeletterden. “Laaggeletterdproof als uitgangspunt in het eerste prestatieveld” Het eerste prestatieveld beoogt de sociale samenhang in en leefbaarheid van dorpen, wijken en buurten te bevorderen. Dit veld richt zich met name op het versterken van maatschappelijke verbanden van burgers, het opbouwwerk en de gemeenschappelijke accommodaties voor burgers in wijken en kernen zoals dorps- en buurthuizen. In feite beoogt dit prestatieveld wat de provincie Gelderland als één van haar speerpunten in het beleidsprogramma heeft opgenomen, te weten: “het weer meedoen van kwetsbare burgers”. Mensen die niet of moeilijk kunnen lezen of schrijven moeten de kans krijgen om “weer mee te kunnen doen” aan activiteiten die ook voor niet-laageletterden worden georganiseerd. Één van de eerste belangrijke partners hierbij is het opbouwwerk. Aangezien de opbouwwerker een signaalfunctie vervult en de “oren en ogen” van de wijk is, zou hij of zij de problemen van laaggeletterden in haar wijk op het spoor moeten komen. De opbouwwerker moet kunnen aangeven waar enkele wijkbewoners uit zijn of haar wijk tegenaan lopen en waarom. Waarom bereikt bepaalde informatie over deelname tot groepsactiviteiten de laaggeletterde niet en hoe kun je ervoor zorgen dat deze wel de betreffende wijkbewoners bereikt? Dit kan in beeld gebracht worden door nieuwe manieren van vraaginventarisatie uit te zetten en op een pro-actieve wijze wijkbewoners naar hun behoeften te vragen. Huisbezoekprojecten, panelgesprekken maar ook buurtavonden of het houden van “partytentgesprekken” zijn redelijk laagdrempelig waarbij men snel door kan hebben of iemand laaggeletterd is. Als behoeften en interessen van wijkbewoners waaronder laaggeletterden bekend zijn, kan de toeleiding naar de activiteiten anders worden opgezet. Samen met andere actieve wijkbewoners kan een plan worden opgezet om mensen op een mondelinge en outreachende manier te enthousiasmeren voor welzijns- of educatieve activiteiten. Deze activiteiten zelf zullen deels aangepast moeten worden om ook laaggeletterden de kans te geven om zichzelf op verschillende gebieden te ontwikkelen zonder de taal volledig te beheersen. Binnen het onderwijs wil men tegenwoordig het ervaringsgericht leren voorop stellen. Als men dit consequent zou doorvoeren zou men de cursussen ook minder “schools” en “talig” moeten kunnen maken, maar juist meer “het veld” in moeten gaan. Een cursus “Kijk op Kunst” van een ROC of Volksuniversiteit zal dan grotendeels uit het bezoeken en ervaren van diverse kunstuitingen bestaan met een mondelinge reflectie voor deelnemers. Zo zijn er diverse educatieve maar ook welzijnsactiviteiten die “laaggeletterdproof” gemaakt kunnen worden. Één van de meest authentieke voorbeelden is het “proathuus” van vroeger waar wijkbewoners elkaar ontmoeten en over actuele dingen spreken onder het genot van een kopje koffie. Taak van de gemeente is hierbij om organisaties te faciliteren om allereerst problemen rondom

Pagina 57 van 59


laaggeletterdheid te signaleren, vervolgens de toeleiding naar activiteiten en de activiteiten zelf “laaggeletterdproof” te maken. Laaggeletterdheid als onderdeel van opvoedingsondersteuning De overheid wil problemen bij kinderen en jongeren steeds meer bij de wortel aanpakken. Een mooi voorbeeld is de VVE (Voor- en Vroegschoolse Educatie). Door deze functie op een actieve manier in te kleden hoopt de overheid onderwijsachterstanden op latere leeftijd te voorkomen en ouders te ondersteunen bij de opvoeding en het opgroeien van kinderen. Deze preventieve functie is de basis voor het tweede prestatieveld. In samenspraak met de kinderopvang, de buitenschoolse opvang, maar ook het primair en voortgezet onderwijs zou men vooral lokaal kunnen kijken welke faciliteiten kunnen worden opgezet om taalachterstanden te voorkomen. Veel kinderdagvoorzieningen hebben tegenwoordig een activerend taalprogramma voor kinderen. Middels een signaleringslijst waar ouders bij betrokken worden, worden knelpunten maar ook talenten van kinderen in kaart gebracht. Deze lijsten zijn veelal gericht op de signalering van de ontwikkelingskansen van kinderen. Hierbij wordt onder andere gekeken naar de sociale vaardigheden maar kan de taalvaardigheid prominenter worden meegenomen. Waarom zou men al op vroege leeftijd kinderen niet vergelijken op het gebied van taal en mogelijke kleinschalige activiteiten opzetten om kinderen bewust met taal om te laten gaan en ook te laten genieten van taal? Wat is er nu eigenlijk leuk aan taal en hoe kun je kinderen prikkelen om daarmee op zelfstandige manier te laten experimenteren staat hierbij als vraag centraal. Taak van gemeenten zou kunnen zijn om de deskundigheidsbevordering voor beroepskrachten uit het primair onderwijs en de kinderdagopvang en buitenschoolse opvang te faciliteren waarbij zij leren om kinderen te enthousiasmeren om met taal aan de slag te gaan en de taal te internaliseren in het dagelijkse leven. Instellingen moeten ook dan de mogelijkheid krijgen om in hun beleidskaders actief taalbeleid op te voeren met aansluitende activiteiten voor jeugd. In samenspraak met ouders wordt individuele taalbegeleiding realiteit waardoor taalproblemen op latere leeftijd voorkomen kunnen worden. Toeleiding naar activiteiten voorop Ook de cliëntadviseur doet steeds meer haar intrede. Hij of zij leidt op pro-actieve wijze mensen naar welzijns-, zorg-, woon- en educatieve voorzieningen. Met name in het ouderenwerk is de zogeheten ouderenadviseur erg actief. Deze komt bij de wijkbewoners thuis en bespreekt op een zeer laagdrempelige manier hun situatie en hun ontplooiingskansen en bekijkt de mogelijkheden om een leefbare positie in de wijk- of de dorpskern te veroveren. De ouderenadviseur of in sommige gemeenten cliëntadviseur moet bij het pro-actief bezoek zich meer bewust worden van de situatie rondom laaggeletterdheid. Hier ligt een kans. Als deze op pro-actieve manier laaggeletterdheid meeneemt in het gesprek met de wijkbewoner kan aan duidelijk worden dat iemand ondersteuning nodig heeft op het gebied van taal en mogelijkerwijs een cursus wil volgen. Mensen die de gemeentewijzer met een overzicht van alle wwz- en educatieve voorzieningen niet kunnen lezen moeten een helpende hand krijgen. Informatie, advies en cliëntondersteuning (wat prestatieveld 3 beoogt) moet ook voor hen toegankelijk worden gemaakt. Momenteel zijn er in den lande veelvuldig opleidingen voor cliëntadviseurs gestart. In deze deskundigheidsbevordering zou laaggeletterdheid moeten worden meegenomen. In de provincie Gelderland wordt voor alle beroepskrachten op het gebied van cliëntadvisering deskundigheidsbevordering georganiseerd. Tijdens deze scholing moet worden gekeken hoe cliëntadviseurs gezamenlijk in hun huisbezoek en vragenlijst problemen rondom laaggeletterdheid kunnen achterhalen en in samenspraak met casemanagers uit gemeenten en beroepskrachten uit de educatieve en welzijnssector toeleiding naar diverse activiteiten kunnen realiseren. Deelname aan maatschappelijk verkeer ook voor laaggeletterden Prestatieveld 5 is het laatste interessante veld voor laaggeleerdheid uit de Wmo. Gemeenten beogen binnen dit veld activiteiten te realiseren voor mensen met een bepaalde beperking zodat zij kunnen deelnemen aan het maatschappelijk verkeer. Mensen die laaggeletterd zijn hebben vaak moeite met deelname aan het maatschappelijk verkeer. In samenwerking met de gemeente zouden welzijn, educatie, wonen, zorg maar ook de sector vervoer moeten kijken hoe een laaggeletterde ook gebruik kan maken van maatschappelijke voorzieningen. Een mooi voorbeeld is het gebruik van het openbaar vervoer. Hoe kan men een systeem realiseren dat ook iemand die laaggeletterd is gewoon met de bus kan reizen zonder dat hij steeds een medebewoner moet vragen welke halte zijn of haar bestemming is. De laaggeletterde moet hier een bepaalde zelfstandigheid in kunnen ontwikkelen zodat het openbaar vervoer ook voor hem of haar toegankelijk is. Ook binnen het wonen liggen diverse kansen. Hoe verzorgt een woningcorporatie haar informatieverspreiding zodat ook laaggeletterden de

Pagina 58 van 59


mogelijkheden van woningaanpassing en renovatie te weten komen? Misschien is het zelfs mogelijk om de huurdervereniging op zo’n manier in te kleden dat juist laaggeletterden hier een prominente rol in kunnen spelen. In samenwerking met lokale en regionale instellingen zou een gemeente de toegankelijkheid van voorzieningen kunnen toetsen voor laaggeletterden. Dit in alle sectoren die horen bij dat maatschappelijk verkeer zoals wonen, welzijn, educatie, vervoer en zorg. Basale vraag in de Wmo: Is uw gemeente laaggeletterdproof? Op basis van de vier genoemde prestatievelden zouden wij kunnen toewerken naar een gemeente die “laaggeletterdproof” is. De prestatievelden geven gemeenten duidelijke handvatten en kansen om ook voor deze doelgroep iets te bereiken. Voorop staat een intensieve samenwerking met dienstverlenende instellingen op de gebieden van wonen, zorg, welzijn, educatie en vervoer, waarbij een gemeente aandacht zou moeten schenken aan de volgende onderdelen: Signalering van problemen, vraaginventarisatie van behoeften en ontwikkeling en bijstelling van educatieve en welzijnsactiviteiten (prestatieveld 1); Actief taalbeleid in opvoedingondersteuning (prestatieveld 2); Invulling laaggeletterdheid bij cliëntadvisering (prestatieveld 3); Aanpassing toegankelijkheid lokale voorzieningen voor laaggeletterden (prestatieveld 5). Met deze inkleuring van de prestatievelden wordt een gemeente in feite “laaggeletterdproof” en kan zij ook voor laaggeletterden voldoende kansen bieden om deel te nemen aan de samenleving. Wellicht is dit een ideaal toekomstbeeld maar wel één die laaggeletterden kansen biedt om zijn of haar problemen en talenten in de lokale situatie een plek te geven.

Pagina 59 van 59

Alle inwoners doen mee! Aanvalsplan laaggeletterdheid 2007 tot 2011 Gemeente Deventer

Recommend Documents