OPMAAK OPZOEKBOEKDIER_DEF_XP5
06-12-2005
11:44
Pagina 77
77
C AV I A zoogdieren Latijnse naam Herbivoor, carnivoor, omnivoor Naam vrouwelijk dier Naam mannelijk dier Speenleeftijd Leeftijd geslachtsrijp Leeftijd fokrijp Bronstig om de Draagtijd Worpgrootte Jongen zijn Levensverwachting Huisvesting
Cavia porcellus Herbivoor Zeug Beer 2-3 weken Beer 70 dagen Zeug 20-30 dagen 3-5 maanden 16 dagen 67-70 dagen 2-4 Nestvlieders 5 jaar In groepen
Algemene beschrijving
Marmot
marmotten
Cavia’s worden vaak marmotten genoemd. Dat is fout. Marmotten en cavia’s zijn duidelijk verschillend. Een marmot heeft een (behaarde) staart; een cavia heeft geen staart. Marmotten houden een winterslaap, cavia’s niet. Marmotten kunnen springen en klimmen, cavia’s niet.
OPMAAK OPZOEKBOEKDIER_DEF_XP5
78
06-12-2005
11:44
Pagina 78
cavia
De namen voor mannetjes en vrouwtjes zijn bij cavia’s hetzelfde als bij varkens. De vrouwelijke dieren zijn zeugjes en de mannelijke beertjes. schouderpartij zijde/flanken
oortjes
achterhand ogen
neus
borst achterbenen (hebben 3 tenen) voorbenen (hebben 4 tenen) Het exterieur
knaagdier gespierde indruk
De cavia is een knaagdier. Hij geeft een sterke en krachtig gespierde indruk. Hij heeft brede kop, een korte en krachtige nek en hoge, brede, goed gespierde schouders. Cavia’s mogen niet lomp, grof, dik of vet zijn. Een volwassen cavia weegt tussen de 900 en 1200 gram.
Herkomst De cavia (Cavia porcellus) stamt waarschijnlijk af van de wilde cavia (Cavia cutleri). Deze wilde cavia komt nog steeds voor op de droge hoogvlakten in Peru. De wilde cavia’s zijn kleiner en fijner van bouw. Ze hebben opstaande oortjes en een bruingrijze vacht. De gedomesticeerde cavia komt ook uit Peru. De Inca’s (de oude bewoners van Peru) hielden al cavia’s toen ZuidAmerika ontdekt werd. De cavia’s dienden als huisdier, offerdier en voedselbron. Ze liepen rond in de keuken of zaten er in een grote bak. Ze leefden van etensresten. Ruim 500 jaar geleden kwam de gedomesticeerde cavia naar Europa.
Specifiek gedrag
fluiten
klappertanden
Als een cavia merkt dat hij voer krijgt, laat hij zich horen. Ook als de eigenaar thuiskomt, verwelkomt de cavia hem. Cavia’s merken het ook meteen als er groente gesneden wordt in de keuken. Ze fluiten er op los en laten zich horen. Cavia’s kunnen wel elf verschillende geluiden maken. Maar sommige daarvan kan het menselijk oor niet horen. Cavia’s piepen als ze contact met groepsleden maken. Als er opwinding is, dan fluiten ze. Paarlustige beertjes knorren. Als er gevaar dreigt of als er agressie is, dan klappertanden ze.
OPMAAK OPZOEKBOEKDIER_DEF_XP5
06-12-2005
11:44
Pagina 79
cavia
caecotrofie
Specifiek aan de cavia is dat ze zelf geen vitamine C kunnen aanmaken. Hierover lees je meer bij ‘voeding’. Een andere eigenschap van de cavia is dat ze de zachte, nachtkeutels opeten. Dit heet caecotrofie. Het konijn doet dat ook. In het hoofdstuk over het konijn kun je er meer over lezen.
Verzorging Het belangrijkste bij het verzorgen van cavia’s is dat je de dieren voer geeft met voldoende vitamine C. Naast de brokken (=korrels) mag je het groenvoer en het hooi niet vergeten. Je moet het dier ook dagelijks vers water geven. Cavia’s die groenvoer krijgen, eten dit niet altijd helemaal op. Daarom moet je achteraf altijd even controleren of ze al het groenvoer hebben opgegeten. Als dit niet zo is, dan moet je de restjes opruimen. Het hok moet je iedere week schoonmaken. Cavia’s zijn niet zindelijk, zoals bijvoorbeeld konijnen. Je moet dus iedere week het hele hok schoonmaken. Gebruik als bodembedekking houtkrullen of iets vergelijkbaars. Maar géén stro: dat is te scherp is voor de (ogen van de) cavia. Controleer regelmatig de nagels van de cavia. Als ze te lang zijn, moeten ze geknipt worden. Bij witte nagels is dit niet zo moeilijk. Net als bij je eigen nagels, zie je door de nagel heen waar het bloedvat zit. Bij gekleurde nagels is het moeilijker. Om te zien waar het bloedvat begint, kun je de gekleurde nagels vergelijken met de witte nagels. Kijk eventueel naar de witte nagels van een andere cavia. Je kunt ook steeds kleine stukjes afknippen, tot je denkt dat ze kort genoeg zijn (of tot het begint te bloeden).
papillotten
Cavia’s zijn gevoelig voor parasieten. Daar moet je ze dus regelmatig op controleren. Bij ‘veel voorkomende ziektes’ lees je hier meer over. Langharige cavia’s moet je regelmatig borstelen en eventueel knippen. Cavia’s die voor de tentoonstelling gehouden worden, hebben zeer veel vachtverzorging nodig. Deze moet je bijna dagelijks borstelen en daarna in de papillotten draaien. Dit is de enige manier om de haren zo lang te krijgen als voor de tentoonstelling gewenst is.
De tentoonstellingscavia
79
OPMAAK OPZOEKBOEKDIER_DEF_XP5
80
06-12-2005
11:44
Pagina 80
cavia
Het haar van de andere langhaarcavia’s wordt meestal geknipt, zodat het niet op de grond hangt. Als er meer cavia’s bij elkaar zitten, knagen ze bij elkaar de haren kort. Jonge cavia’s doen dat ook bij de moeder. Evengoed moet je langhaarcavia’s minimaal wekelijks borstelen om klitten te voorkomen. Als er klitten in de vacht zitten, moet je ze eruit knippen.
Huisvesting klimmen en springen
Cavia’s kunnen niet goed klimmen en springen. Dus een hok van zo’n 40-50 cm hoog, is hoog genoeg. Er hoeft ook geen deksel op. Tenminste, niet om de cavia in het hok te houden. Soms is een deksel wél nodig. Bijvoorbeeld om ervoor te zorgen dat je hond of kat niet in het hok kan komen. Eén cavia heeft een hokoppervlakte nodig van 40 x 50 cm. Twee cavia’s hebben 60 x 50 cm nodig. Dit laatste geldt ook voor één cavia met jongen. Natuurlijk zijn dit de minimale maten. Groter mag altijd. Het is erg belangrijk dat het hok tochtvrij en droog is. Van tocht en vochtigheid worden cavia’s ziek en kunnen ze doodgaan. Als bodembedekking kun je houtkrullen gebruiken. Hooi dient als nestmateriaal en voedselbron. Stro is hiervoor ongeschikt. Het is namelijk te scherp, vooral voor de ogen.
Voeding vitamine C
Cavia’s kunnen, net als de mens, zelf geen vitamine C maken. Dus moeten ze vitamine C via het voer binnenkrijgen. Zonder vitamine C gaat de conditie van de cavia’s achteruit. Ze worden ziek en zullen uiteindelijk sterven. Per dag heeft één gezonde volwassen cavia 20 milligram vitamine C nodig.
groenvoer
Vitamine C zit in groenvoer. In de tabel zie je hoeveel vitamine C er ongeveer in 100 gram rauwe groente/fruit zit.
Weinig vitamine C Appel Sla Witlof
‘Gemiddeld’ vitamine C Bleekselderij Spinazie Rode bessen
Veel vitamine C Boerenkool Spruiten Paprika
Vitamine in groenvoer
Spruiten zijn dus beter dan witlof wat betreft de vitamine C. Van vitamine C kun je nooit te veel geven, want het is wateroplosbaar. Het teveel wordt gewoon weer uitgeplast. Grassen en kruiden zijn ook goed groenvoer. Voorbeelden hiervan zijn: paardebloemen, weegbree en vogelkruid. Let wel goed op waar je dit plukt. Langs wegen is het meestal vervuild door de zware metalen uit de uitlaatgassen.
OPMAAK OPZOEKBOEKDIER_DEF_XP5
06-12-2005
11:44
Pagina 81
cavia
Groenteafval uit de keuken valt meestal ook erg in de smaak. Kijk wel uit dat het niet bedorven is en niet gaat schimmelen in het hok.
krachtvoer
druppels
hooi
Helaas is er niet altijd voldoende groenvoer met vitamine C beschikbaar. Gelukkig kun je ook via het krachtvoer vitamine C geven. In Gerty Guinea Pig caviavoer bijvoorbeeld zit 250 mg vitamine C per kg voer. Een cavia heeft per dag zo’n 45 gram van dit voer nodig. In die 45 gram zit dus 11,25 mg vitamine C. Hij heeft 20 mg per dag nodig. Dit voer alleen is dus onvoldoende. Er zijn ook druppels vitamine C te koop. Maar deze werken helaas onvoldoende. Vitamine C vervliegt namelijk erg snel. Dus voordat de cavia het water of voer met deze druppels binnenkrijgt, is de vitamine al weer verdwenen in de lucht. Naast dit alles heeft een cavia ook dagelijks hooi nodig. Dit gebruiken ze als nestmateriaal, ruwvoer en materiaal om verveling tegen te gaan.
Hanteren prooidieren
Cavia’s zijn prooidieren: in het wild worden ze regelmatig aangevallen. Vooral door roofvogels. Daarom moet je een cavia nooit van boven benaderen, want dan schrikt hij. Cavia’s hebben geen staart, dus daar kun je ze niet aan pakken. Ze hebben ook niet genoeg nekvel om ze daaraan te pakken.
Zo hanteer je een cavia goed.
Een cavia pak je op door hem met één of twee handen ‘op te scheppen’. Kleine cavia’s kun je met één hand pakken, voor grote cavia’s heb je twee handen nodig. Ook als de cavia’s snel zijn moet je twee handen gebruiken, anders ontsnappen ze. Laat het dier op zoveel mogelijk vingers steunen, anders prik je hem in zijn buik. Dat kan zijn organen beschadigen. Je kunt de cavia ook tegen je aanzetten en z’n kont ondersteunen.
81
OPMAAK OPZOEKBOEKDIER_DEF_XP5
82
06-12-2005
11:44
Pagina 82
cavia
Grote dieren en drachtige zeugjes moet je extra goed ondersteunen. Als zo’n cavia met zijn hele gewicht op je vingers hangt, is er een kans dat de organen in de buikholte beschadigen. Pak deze cavia’s altijd op met twee handen en zet ze zo snel mogelijk op een ondergrond die het hele dier ondersteunt.
Voortplanting
miniatuurcavia’s
bekkenbeenderen
Als een zeugje drachtig is, zie je dit na enkele weken. Ze wordt namelijk erg dik. Aan het einde van de draagtijd is ze soms bijna net zo breed als ze lang is! Lopen is dan erg moeilijk. De draagtijd bij cavia’s is 67 tot 70 dagen. Dit is zo lang omdat cavia’s ‘kant-en-klaar’ geboren worden. De jongen zijn echte miniatuurcavia’s. Alles zit erop en eraan en alles doet het. Ze hebben haren, kunnen lopen en zijn vlug. Ze kunnen ook horen en zien. Meestal krijgt een zeugje 3 à 4 jongen. Die zoogt ze met slechts twee tepels. Hierdoor beginnen de jonge cavia’s al na enkele dagen uit de voerbak te eten. Na 4 tot 5 weken zijn de jongen geslachtsrijp. Maar ze zijn dan nog niet helemaal uitgegroeid. Daarom is het niet verstandig om al met de dieren te fokken. Haal dus na vijf weken de jonge beertjes bij de zeugjes vandaan. Fokrijp zijn ze pas als ze 3 tot 5 maanden oud zijn en zo’n 600 gram wegen. Bij de zeugjes zit er nog een addertje onder het gras. Als je met een zeugje wilt fokken, moet ze voordat ze één jaar is in elk geval één nestje krijgen. Dat is om het bekken op te rekken. Als het zeugje eenmaal één jaar is, zijn de bekkenbeenderen uitgehard. Oprekken is dan niet meer mogelijk. Wordt ze dan toch drachtig, dan is haar bekken te smal. De jongen kunnen er niet door, ze kan niet werpen en zal sterven.
Veel voorkomende ziektes antibiotica darmflora
Cavia’s kunnen niet goed tegen antibiotica. De antibiotica verstoort de darmflora. Hierdoor krijgen de schadelijke bacteriën de overhand en kan de cavia sterven aan de toxinen (giftige stoffen) die deze bacteriën maken. Behandeling van ziektes is dus moeilijk bij cavia’s. Ziektes voorkomen is dan ook erg belangrijk.
OPMAAK OPZOEKBOEKDIER_DEF_XP5
06-12-2005
11:44
Pagina 83
cavia
Naam van de ziekte Oorzaak
Symptoom
Voorkomen
Behandeling
Olifantstanden = te Erfelijk Niet meer eten lange tanden, zie Niet goed op Vermageren ook bij het konijn elkaar staan van de tanden
Niet fokken met deze dieren
Geen, alleen tijdelijk door het afknippen van de tanden
Doorgroeiende kiezen = hetzelfde als olifantstanden, maar dan bij de kiezen
Niet fokken met deze dieren
Geen, alleen tijdelijk door het afknippen van de kiezen, maar dit is erg moeilijk gezien de plaats in de bek. Meestal laat je de cavia inslapen.
Tocht en grote temperatuurverschillen voorkomen Veranderingen in de voeding geleidelijk uitvoeren
Vers water, zeer goed hooi en geroosterd brood geven; eventueel wat Norit geven; geen groenvoer geven Huisvesting verbeteren
Erfelijk Niet meer eten Niet goed op Vermageren elkaar staan van de kiezen
Diarree = Voedingsfout stofwisselingsziekte Tocht Te groot temperatuurverschil
Dunne ontlasting Als de diarree erger is, dan droogt de cavia uit en sterft.
Vitamine C tekort = Te weinig stofwisselingsziekte vitamine C in de voeding, ziekte kan al na 10–20 dagen optreden
Het begint met pijnlijke Voldoende gewrichten, kreupel vitamine C via lopen, niet willen het voer geven bewegen, vermageren, lusteloze indruk, bloedend tandvlees en haaruitval. Hierna sterft het dier.
Zeer veel vitamine C geven (onder dwang) gedurende de enkele dagen
Verkoudheid = longaandoening
Huisvestingsfout, Natte neus tocht, te grote Neusuitvloeiing temperatuurverschillen
Goede huisvesting, zonder tocht en een gelijkmatige temperatuur
Huisvesting verbeteren en eventueel naar de dierenarts gaan
Longontsteking
Verwaarloosde verkoudheid Verkeerde huisvesting
Verkoudheid behandelen en huisvesting verbeteren
Naar de dierenarts gaan, maar meestal is dit te laat en sterft de cavia.
Schurftmijt = kleine Besmetting door Krabben, wondjes, diertjes die met het andere cavia’s korsten, schilfers en blote oog niet te haaruitval zien zijn. Ze leven in de haarzakjes en veroorzaken hier een irritatie = parasitaire ziekte
Regelmatig controleren op parasieten en meteen behandelen
Alle dieren behandelen met een anti-schurftmiddel (verkrijgbaar bij de dierenarts). Deze behandeling na enkele dagen/weken herhalen, omdat dan de eitjes van de parasiet uitgekomen zijn. De meeste bestrijdingsmiddelen werken niet tegen de eitjes.
Luizen = te Besmetting door Krabben, wondjes, herkennen aan andere cavia’s korsten, schilfers en stipjes op de haaruitval haarschachten en/of aan lopende beestjes op de huid = parasitaire ziekte
Regelmatig controleren op parasieten en meteen behandelen
Alle dieren behandelen met een anti-schurftmiddel (verkrijgbaar bij de dierenarts). Deze behandeling na enkele dagen/weken herhalen, omdat dan de eitjes van de parasiet uitgekomen zijn. De meeste bestrijdingsmiddelen werken niet tegen de eitjes.
Korstjes rond de neusgaten, afwijkende ademhaling, in elkaar gedoken zitten, diarree en vermagering
Veel voorkomende ziektes
83
OPMAAK OPZOEKBOEKDIER_DEF_XP5
84
06-12-2005
11:44
Pagina 84
cavia
Variëteiten variëteiten
Cavia’s kennen geen rassen maar variëteiten. De indeling in variëteiten gebeurt op grond van de haarstructuur. Elke variëteit kent een groot aantal kleuren en tekeningen.
Gladhaar goud-agouti Normaalhaar, ook wel gladhaar of korthaar genoemd. De lengte van het haar is ongeveer 3 cm. Kruinen en kale of minder behaarde plekken zijn niet toegestaan. De naam agouti gebruik je voor een cavia met een bepaalde kleur haar. Bij agouti’s is de opbouw van de kleur hetzelfde als bij wilde cavia’s. De haren hebben namelijk allemaal een donkere ticking. Goud-agouti (zoals op de foto) is warm kastanjerood met een zwarte ticking. Maar er bestaat ook zilver-agouti (zilvergrijs met een zwarte ticking) of bijvoorbeeld zalmagouti (zacht oranje met lilakleurige ticking).
Gladhaar goud-agouti
Amerikaans gekruind De beharing is aaneengesloten, zacht en glanzend en op het voorhoofd zit een kruin. Het dier op de foto is Amerikaans gekruind. Dat wil zeggen dat de kruin wit is en de rest van de beharing zwart, rood, goud of buff (donker okergeel). Er zijn ook Engels gekruinde dieren: dan heeft de kruin dezelfde kleur als de rest van de beharing. De gekruinde cavia’s komen voor in de agouti-kleuren, maar er zijn ook eenkleurige dieren.
OPMAAK OPZOEKBOEKDIER_DEF_XP5
06-12-2005
11:44
Pagina 85
cavia
Amerikaans gekruind
Borstel Bij een borstelcavia voelt de beharing stevig en stug aan. De haren staan in rozetten die regelmatig over het lichaam verdeeld. De borstels of rozetten zijn rond en moeten zo groot mogelijk zijn. Deze variëteit komt voor in goudagouti, zilver-agouti, zwart, rood en wit. Er zijn verschillende tekeningen mogelijk. De tekening kan zijn: - brindle: gelijkmatig zwart en rood; - schildpad: scherp begrensde kleurvlakken in zwart en rood, de linkerkant en de rechterkant van het dier zijn elkaars spiegelbeeld; - driekleur: als schildpad, maar dan zwart-rood-wit.
Borstel
85
OPMAAK OPZOEKBOEKDIER_DEF_XP5
86
06-12-2005
11:44
Pagina 86
cavia
Tessel Tessel heeft krullend/golvend haar met een veerkrachtige structuur. Het haar is lang en dicht ingeplant. Op de buik zitten fijne krulletjes. Erkende kleuren zijn (voorlopig) rood, roodbont en de driekleur zwart-rood-wit (mits alle kleuren op beide zijden aanwezig zijn).
Tessel
Rex De beharing is gekroesd en veerkrachtig. De haren zijn zeer dicht en vol ingeplant. De structuur is ruw en stug, de haartoppen zijn grof en stevig. De beharing is zo egaal mogelijk en kort. Erkende kleuren zijn (voorlopig) buff en roodbont (mits rood en wit op beide zijden aanwezig zijn).
Rex
OPMAAK OPZOEKBOEKDIER_DEF_XP5
06-12-2005
11:44
Pagina 87
cavia
Langhaar De beharing is lang en dicht ingeplant. Op de kop zit een pony die de snuit geheel bedekt. De haren zijn lang, 20 tot 25 cm en het dier heeft een sleep. Erkende kleuren zijn zwart, wit, driekleur (mits alle kleuren op beide zijden aanwezig zijn), schildpad, zwart en roodbont.
Langhaar
Scheltie De beharing is lang en dicht ingeplant over het gehele lichaam behalve op de kop en snuit. De haren op de snuit hebben een normale lengte. De scheltie heeft geen pony. De lichaamsbeharing is lang, 20 tot 25 cm, met een sleep. Erkende kleuren zijn zwart, wit, driekleur (mits alle kleuren op beide zijden aanwezig zijn), schildpad en bont.
Scheltie
87
