OPMAAK OPZOEKBOEKDIER_DEF_XP5
06-12-2005
11:44
Pagina 89
89
CHINCHILLA zoogdieren Latijnse naam Herbivoor, carnivoor, omnivoor Naam vrouwelijk dier Naam mannelijk dier Speenleeftijd Leeftijd geslachtsrijp Leeftijd fokrijp Bronstig om de Draagtijd Worpgrootte Jongen zijn Levensverwachting Huisvesting
Chinchilla lanigera Herbivoor Vrouwtje Bokje 8-12 weken 4-6 maanden 12 maanden 25 dagen 111 dagen 1-4 Nestvlieders 20 jaar In groepen
Algemene beschrijving knaagdier
De chinchilla is een knaagdier van ongeveer vijfentwintig centimeter lang. De staart kan wel achttien centimeter lang worden. De chinchilla is een geliefd huisdier. Dat komt door zijn grote ogen en zijn lange oren. Zijn vacht is bijzonder zacht en dik. Een vlo of een andere parasiet kan er nauwelijks doorheen komen. Eén haar is ongeveer tweeëneenhalve centimeter lang. Uit één haarwortel kunnen rond de zestig haren groeien. De staart heeft iets langere haren dan de rest van het lichaam. De brede snuit is bezet met snorharen. Ook aan de uiteinden van de tenen zitten haren. Dat is een bescherming tegen de harde ondergrond waarop de chinchilla in de natuur leeft. In gevangenschap kan een chinchilla zo’n 800 gram zwaar en vijftien tot twintig jaar oud worden.
OPMAAK OPZOEKBOEKDIER_DEF_XP5
90
06-12-2005
11:44
Pagina 90
chinchilla
Herkomst cavia
bont
De chinchilla is verwant aan de cavia (suborde cavia-achtigen Caviomorpha). Maar hij lijkt soms meer op een eekhoorn. Vooral wanneer hij op zijn achterpootjes staat. De chinchilla komt net als de cavia oorspronkelijk uit het rotsachtige gebied van het Andesgebergte van Peru en Chili (Zuid-Amerika). Vroeger leefden daar heel veel chinchilla’s, maar nu niet meer. Vanwege hun bont werd er zo veel op ze gejaagd, dat ze in het wild bijna verdwenen zijn. De wilde chinchilla staat dan ook op de rode lijst van CITES. Dat wil zeggen dat deze diersoort in het wild met uitsterven wordt bedreigd.
Het leefgebied van de chinchilla
Specifiek gedrag nachtdieren
‘happen’
geluiden
Chinchilla’s zijn eigenlijk schemerings- of nachtdieren. Maar je zult ze toch vaak overdag actief zien. Ze passen zich namelijk aan aan het schema van hun verzorgers. De chinchilla is weinig agressief. Als je je vinger door de tralies van het hok steekt, kan hij er onderzoekend zachtjes in ‘happen’. Maar hij zal je nooit zomaar bijten. Ook tegen andere dieren is de chinchilla weinig agressief. Chinchilla’s herkennen elkaar aan hun geur. Als chinchilla’s onderling ruzie maken, dan spuiten ze naar elkaar met urine. Ze spuiten ook met urine als ze bang zijn. Chinchilla’s maken verschillende geluiden. Bijvoorbeeld zacht piepen en knorren naar elkaar. Dit betekent dat ze tevreden zijn. Jonge dieren piepen als ze aandacht van de moeder willen. Een chinchilla kan ook een geluid maken dat lijkt op blaffen. Dit is een waarschuwingssignaal. Wanneer je een chinchilla, meestal een vrouwtje met jongen, naar voren ziet leunen en brommen of blazen, laat haar dan maar met rust.
OPMAAK OPZOEKBOEKDIER_DEF_XP5
06-12-2005
11:44
Pagina 91
chinchilla
knagen
Chinchilla zijn knaagdieren. Vrijwel niets is veilig voor zijn tanden. Dat knagen is noodzakelijk, want zijn tanden groeien steeds aan. Door het knagen slijten de tanden en houden ze de juiste lengte.
Verzorging chinchillavoer
baden
Chinchilla’s zijn erg veeleisend wat betreft verzorging, huisvesting en voeding. Zorg altijd voor het juiste speciale chinchillavoer. Dit mag niet muf worden. Zorg verder altijd voor schoon drinkwater, een schone onderbak en juist gezelschap. Je moet de bak minstens één of twee keer per week verschonen. Hoe vaak precies hangt af van het aantal chinchilla’s en de grootte van het hok. Chinchilla’s zijn schone dieren. Ze doen hun behoefte enkel op de bodem van de kooi. Zaagsel is een prima bodembedekker, want het neemt het vocht goed op. Vermijd tocht en hoge temperaturen. Een chinchilla heeft eerder last van hoge temperaturen dan van lage. Het best is een temperatuur tussen de 15 en 18 graden Celsius. De chinchilla houdt zelf zijn vacht schoon. Je hoeft hem dus niet te borstelen. Borstelen wordt wel gedaan voor tentoonstellingen, maar het is een heel specialistisch werkje. Je moet hem van achteren naar voren kammen met een speciale kam. Een chinchilla houdt zijn vacht schoon door in zand te rollen (‘baden’). Geef hem daarom elke dag een bak met speciaal chinchillazand. Zet deze bak niet op de bodem van het hok. Dan voorkom je dat ze er hun behoefte in doen. Gebeurt het toch, dan moet je het zand verversen. Je mag een chinchilla niet wassen, daar kan hij longontsteking van krijgen. Een chinchilla kun je zo vaak als je wilt los laten lopen. Let wel op dat hij nergens aan knaagt. Een elektriciteitsdraad overleeft hij namelijk niet en hetzelfde geldt voor giftige planten of een fles bleekmiddel.
Huisvesting chinchillaverblijf knagen
kalksteen klauteraar
Ook aan hun huisvesting stellen chinchilla’s hoge eisen. Een chinchilla knaagt overal aan. Kies dus geen plastic, papier en hout in het chinchillaverblijf: daar knaagt hij doorheen. Kies steen voor etensbakken en zandbakken, en ongeplastificeerd (!) traliewerk voor de kooi. Zorg voor voldoende materiaal waar hij wel aan mag knagen: een twijg, een tak van een fruitboom, een knaagsteen etc. Het dier moet namelijk knagen om zijn tanden op lengte te houden. Bovendien voorkom je zo dat het dier zich gaat vervelen. Een kalksteen voorkomt ook dat hij buikkrampen krijgt. Een chinchilla is een klauteraar. Geen klimmer. In de natuur heeft hij stenen en rotsen om op te klauteren. Geef hem in gevangenschap daarom dingen als gaas, verschillende plankjes en dikke takken. Pas op dat het dier zich
91
OPMAAK OPZOEKBOEKDIER_DEF_XP5
92
06-12-2005
11:44
Pagina 92
chinchilla
stress
groepsdieren
niet kan bezeren aan scherpe uitsteeksels zoals spijkers. Een chinchilla slaapt het liefst helemaal bovenaan in het hok. Bevestig daarom een dichte houten plank met een slaaphuisje erop boven in de kooi. Houd er rekening mee dat je dit eens zult moeten vervangen. Geef de dieren ook wat extra hooi om op te slapen. Een dichte kant in het verblijf zorgt ervoor dat de dieren een rustige plek hebben. Ook de plaats waar je het verblijf neerzet is van belang. Vermijd zo veel mogelijk lawaai, onrust en fel licht. De dieren kunnen hier gestrest van raken. Door stress gaan ze vachtbijten. Ook tocht kan fataal zijn. In een hok van zeventig centimeter lang, vijftig centimeter breed en één meter hoog kun je twee chinchilla’s houden. Die maten zijn het minimum; een groter hok is veel beter. Chinchilla’s zijn groepsdieren; houd daarom nooit een chinchilla alleen! Chinchilla’s worden meestal in paartjes ofwel koppels gehouden. Een mannetje en een vrouwtje zijn heel trouw aan elkaar. De vrouwtjes zijn de baas over de mannetjes.
Voeding maagdarmstelsel
Chinchilla’s eten in de natuur onder andere droog gras, twijgjes, schors, besjes en wortels. Hun maagdarmstelsel is hier helemaal op aangepast. Hun darmstelsel is extra lang zodat ze arm voer optimaal kunnen benutten. Om te voorkomen dat het dier ziek wordt, moet je het chinchilla-pellets geven. Geef het geen konijnenvoer. Dit is te voedingsrijk. De chinchilla kan er darmproblemen en leverafwijkingen van krijgen. Geef het dier ook elke dag goed hooi en vers water. Verder mag je het dier soms tarwe, maïs, haver en wat groen voer geven. En heel af en toe, bijvoorbeeld als beloning, uit de hand een rozijntje. Geef de pellets in een stenen bak en water uit een drinkfles. Hooi kun je eventueel in een ruifje doen. Zorg ervoor dat het hooi niet onder de drinkfles kan komen, anders wordt het nat en kan het gaan beschimmelen. Chinchilla’s eten in principe niet zo heel veel. Elke dag een ruime bodem voer in het voerbakje is voldoende. Zorg ervoor, wanneer er een paar dagen niemand is om voor de chinchilla’s te zorgen, dat er ruim voer, water en hooi in het hok aanwezig is.
Hanteren Chinchilla zijn brutale en nieuwsgierige dieren. Ze laten zich graag achter de kop aanhalen en ze bijten niet snel. Een tam dier kun je vanuit het hok over je arm laten lopen. Een chinchilla pak je op door hem met je hele hand op te scheppen. Een chinchilla houdt er niet van om stevig te worden vastgepakt. Wanneer het nodig is het dier heel stil te houden, ondersteun dan zijn onderlichaam en houd de staartwortel goed vast.
OPMAAK OPZOEKBOEKDIER_DEF_XP5
06-12-2005
11:44
Pagina 93
chinchilla
prooidier
Laat een ‘nieuwe’ chinchilla altijd minstens een paar dagen met rust; dan kan hij rustig wennen aan zijn nieuwe omgeving. Probeer dan zijn vertrouwen te winnen door hem ‘om te kopen’ met een rozijntje. Benader een chinchilla nooit van bovenaf (ook niet met je hand). Een chinchilla is een prooidier voor onder andere roofvogels. Als je het dier van bovenaf benadert, kan hij van je schrikken en dit geeft onnodig stress.
Zo houd je de chinchilla op één plek.
Voortplanting geslachtsrijp
vruchtbaar draagtijd
Chinchilla’s planten zich langzaam voort. Ze zijn geslachtsrijp wanneer ze vier tot vijf maanden oud zijn. Om te fokken kun je het beste wachten tot het vrouwtje een jaar is. Een chinchillavrouwtje is één keer per maand drie tot vier dagen vruchtbaar. De paartijd duurt het hele jaar. De draagtijd is circa 111 dagen. Het vrouwtje eet tijdens de dracht meer dan normaal en heeft extra kalk (van de knaagsteen) nodig. Wanneer een vrouwtje op haar zij gaat slapen, is dat het teken dat ze bijna gaat bevallen. Over het algemeen verloopt de bevalling zonder moeilijkheden. De geboorte van een meerling kan te snel of juist veel te langzaam gaan. Het kan zijn dat een moederdier er de hele dag over doet om de jongen ter wereld te brengen. Duurt het langer, bel dan een dierenarts. Bel de dierenarts ook wanneer het dier na langdurig persen geen jong ter wereld brengt. Een jong moet minstens acht tot twaalf weken bij de moeder blijven. In het wild blijven de jongen tot 16 weken bij de moeder om alles te leren. Ook de vader helpt een handje bij de opvoeding van zijn jongen. Je geeft een moederloos jong elke drie uur puppymelk of geitenmelk, vermengd met afgekookt water in de verhouding 2:1.
Veel voorkomende ziektes Chinchilla’s zijn niet vaak ziek. De meest voorkomende gezondheidsproblemen zijn het gevolg van slechte hygiëne en/of verkeerde voeding. Daar krijgt het dier namelijk gebits- en darmproblemen van. Wil je gezonde chinchilla’s
93
OPMAAK OPZOEKBOEKDIER_DEF_XP5
94
06-12-2005
11:44
Pagina 94
chinchilla
let dan goed op huisvesting, voeding en verzorging. Dit bespaart je behalve een hoop zorgen ook een hoop geld. Een goede graadmeter voor de gezondheid van een chinchilla, zijn de ogen. Waterige, tranende en doffe ogen zijn ongezond. Hoe je een gezonde chinchilla kunt herkennen zie je in de tabel.
Onderdeel
Gezonde chinchilla Zieke chinchilla
Ogen
Schoon, droog en glanzend
Mogelijke oorzaak
Wat kun je eventueel doen *)
Dof, troebel, uitvloeiing, Ontstoken ogen: stof, huid rondom de ogen zand, vuil schilferig/haaruitval Bacterie: verminderde weerstand, onjuiste voeding Schimmel: vochtige omgeving
Voorzichtig schoonmaken met natte stofvrije doek, antibiotica (geen zalfjes)
Op rustige tochtvrije plaats zetten Anders dierenarts
Schimmelpoeder
Neus
Schoon en droog
Scheuren, korsten, uitvloeiing (snotneus)
Verkoudheid, beschadiging
Oren
Schoon, de huid moet glad zijn
Schilfers, korsten, gele huid
Oormijt (erg besmettelijk!) Oorcleaner (van de dierenarts)
Tanden
Gelig van kleur. De ondertanden zijn iets langer dan de boventanden en ze moeten recht tegenover elkaar staan.
Witte tanden
Voedselgebrek Kalkgebrek
Olifanttanden (te zien aan kwijlen, langzaam eten, aangevreten pellets)
Aanvullen
Tanden laten knippen door dierenarts Hard voer geven
Pels
Zacht en gelijkmatig Plukkerig of vet
Vachtbijten
Verveling bestrijden In een rustige en betere omgeving zetten Ander voer
Anus
Schoon, de keutels moeten hard en rond/ovaal zijn
Onder staart besmeurd met ontlasting
Diarree: verkeerde voeding
Ander voer (ook bij verstopping), hooi geven met eventueel rijstwafel, vocht geven
Conditie
Slank
Uitstekende ribben; te mager Vet
Vele mogelijke oorzaken; vaak verkeerde voeding
Andere voeding, dierenarts
Gedrag
Rustig
Rusteloos Lusteloos
Vele mogelijke oorzaken: oa stress, verveling, verkeerde huisvesting/voeding
Rustige plek geven, verveling bestrijden, juiste voeding
Hoger of lager
Vele mogelijke oorzaken: oa longontsteking
Dierenarts Goed laten drinken
Temperatuur 37°C
*) Belangrijk: Bij twijfel altijd dierenarts waarschuwen! Veel voorkomende ziektes
OPMAAK OPZOEKBOEKDIER_DEF_XP5
06-12-2005
11:45
Pagina 95
chinchilla
Variaties Bij chinchilla’s spreek je niet van rassen maar van ‘kleurvariaties’. De meest voorkomende kleur is grijs. Dit wordt ook wel de wildkleur genoemd omdat wilde chinchilla’s altijd grijs zijn. Andere kleuren vallen in het wild te veel op om te kunnen overleven. Bij een huisdierchinchilla vind je heel veel variaties in kleuren. Hieronder een selectie. Variatie grijs Dit is de gewone en meest voorkomende chinchillakleur.
Variatie grijs
Variatie zwart Het dier heeft een donkere kop en rug. De flanken zijn grijs en de buik is lichtgrijs. Er zijn ook exemplaren die helemaal zwart zijn.
Variatie zwart
95
OPMAAK OPZOEKBOEKDIER_DEF_XP5
96
06-12-2005
11:45
Pagina 96
chinchilla
Variatie wit Witte chinchilla met donkere oren en donkere ogen. De chinchilla kan ook helemaal wit zijn met donkere vlekken.
Variatie wit
Variatie mozaïek Een witte chinchilla met een gemêleerde vacht van verschillende kleuren.
Variatie mozaïek
OPMAAK OPZOEKBOEKDIER_DEF_XP5
06-12-2005
11:45
Pagina 97
chinchilla
Variatie bont Een witte chinchilla met echte vlekken van verschillende kleuren.
Variatie bont
97
