OPMAAK OPZOEKBOEKDIER_DEF_XP5
06-12-2005
11:46
Pagina 107
107
FRET zoogdieren Latijnse naam Herbivoor, carnivoor, omnivoor Naam vrouwelijk dier Naam mannelijk dier Speenleeftijd Leeftijd geslachtsrijp Draagtijd Worpgrootte Jongen zijn Levensverwachting
Mustela putorius furo Carnivoor Moertje Ram 8 weken 9-12 maanden 41-44 dagen 8 Nestblijvers 8-10 jaar
Algemene beschrijving roofdier
De fret is een langwerpig slank roofdier. De staart is lang en de poten zijn kort. Het dier is vierenveertig tot zestig centimeter lang. Het moertje (vrouwtje) wordt groter dan de ram (mannetje). Een volwassen fret kan zo’n anderhalve kilo wegen. De vacht is zacht en kort: de haren zijn ongeveer een centimeter lang. De fret komt voor in verschillende kleurvariëteiten: van heel licht (wit) tot heel donker (donkerbruin/zwart). De vorm van de oren is breed, kort en afgerond. Het voorhoofd loopt gelijk over in de snuit. De snuit is vrij spits en bevat lange snorharen. Fretten hebben vijf tenen zowel aan de achter- als aan de voorpoten. Een fret kan zijn nagels aan zijn poten niet intrekken zoals een kat. Fretten kunnen ongeveer acht tot tien jaar worden.
OPMAAK OPZOEKBOEKDIER_DEF_XP5
108
06-12-2005
11:46
Pagina 108
fret
Herkomst
marterachtigen
Fretten komen in het wild niet voor. De fret is een gedomesticeerd dier. Het domesticatieproces heeft zich al lang geleden voltrokken, al vóór de vierde eeuw van onze jaartelling. De fret is hoogstwaarschijnlijk een afstammeling van de wilde bunzing uit Noord-Afrika en Spanje. De fret behoort net als de bunzing, de wezel, het stinkdier en de nerts tot de familie van de marterachtigen (familie Mustelidae). Bunzingen en fretten kunnen nog wel onderling gekruist worden. De nakomelingen hiervan zijn en blijven minder tam dan de volbloedfretten. In de Romeinse tijd werden fretten ingezet om konijnen te bestrijden. Ook nu worden ze nog wel eens gefokt voor de konijnenjacht en voor de bestrijding van muizen en ratten. Maar tegenwoordig dienen ze toch voornamelijk als huisdier.
Specifiek gedrag
overdag actief gezelschap
graven
bokkensprongen
Fretten zijn speelse, eigenwijze en nieuwsgierige dieren. Ze spelen veel, maar ze slapen ook veel: zo’n 16 uur per dag. Hoe ouder het dier, hoe meer het slaapt. Fretten zijn voornamelijk overdag actief. Ze passen echter hun dagritme aan aan dat van hun verzorger. Fretten kun je het beste gezelschap geven van een soortgenoot. Als ze veel herrie maken in hun verblijf, is dat een teken dat ze aandacht en beweging willen. Fretten moet je elke dag een flinke poos uit hun verblijf halen zodat ze kunnen rondrennen in de kamer of in een grote buitenren. Houd er wel rekening mee dat ze binnen de kortste keren alle hoekjes en gaten gevonden hebben. Plantenbakken zijn niet veilig, want fretten graven graag. Veel mensen vinden het lachwekkend een fret te zien rennen. Met een gebolde rug ‘huppelt’ het dier op vier poten door de kamer en het maakt gekke bokkensprongen. Vaak laat het hierbij korte geluidjes horen. Dat betekent dat het dier het naar zijn zin heeft. Af en toe gaat het heel kort plat op de grond liggen om even alles in zich op te nemen.
Een fret is heel speels.
OPMAAK OPZOEKBOEKDIER_DEF_XP5
06-12-2005
11:46
Pagina 109
fret
verzamelaars
Fretten zijn verzamelaars. Ze verstoppen spullen, bijvoorbeeld speeltjes, in allerlei hoekjes. Fretten kunnen ook ongewenst gedrag vertonen. Een goed opgevoede fret heeft aan het woordje ‘foei’ voldoende om te weten dat iets niet mag. Grote kans dat het dier naar je toe komt om zachtjes aan je hand te likken. Dit is een verzoenend gebaar. Een fret negeren als hij iets stouts heeft gedaan wil ook wel eens effect hebben. Fretten zijn intelligente dieren. Beloon het dier als het goed gaat. Fretten bijten in principe niet. Als het goed is, hebben ze dit bij de fokker al afgeleerd. Wanneer een fret wel bijt is, moet je hem dit zo snel mogelijk afleren. Je kunt een fret straffen door hem in zijn nekvel te pakken. Sla het dier nooit op de snuit of ergens anders! Als een fret jouw vel stevig te pakken heeft en niet meer wil loslaten, kun je hem (met je andere hand) stevig in zijn nekvel pakken en in zijn gezicht blazen. Blazen naar elkaar doen fretten onderling ook. Als dit niet helpt, dan kun je hem heel even met zijn kopje onder de kraan houden. Dit vindt hij niet prettig en hij laat dan meestal los.
geur
Als een fret bang is of juist heel ontspannen, kan hij een vieze geur verspreiden. Deze geur komt uit de anaalklieren. Als je een mannetje laat castreren, neemt de lichaamsgeur aanzienlijk af (met tachtig procent). En ook het dominante gedrag wordt minder. Een ander typisch gedrag van de fret is ‘zuchten’. Dit doet hij wanneer er iets naar zijn zin is. Als een fret met een dikke staart rondloopt en/of blaast, dan is hij boos. Let altijd goed op het gedrag van een dier. Het probeert je iets te vertellen door middel van zijn gedrag. Het gedrag van een fret kan van de ene op de andere dag totaal veranderen. Vaak gebeurt dit na een voor hem spannende of vreemde gebeurtenis. Bijvoorbeeld een bezoekje aan de dierenarts of visite. Als er geen duidelijke aanwijzing is voor het veranderde gedrag, moet je het dier goed in de gaten houden. Er kan ook iets lichamelijks aan de hand zijn.
Verzorging intensief
De verzorging van een fret is intensief. Een fret vraagt dagelijks veel beweging, goede voeding, heel veel aandacht en een schoon hok. Zeker qua aandacht moet je per dag veel tijd uittrekken; ongeveer vier uur! Een fret is geen knuffeldier. Daar heeft de actieve fret geen geduld voor. Wel vindt een fret het prettig even aangehaald te worden.
nagels
Je moet de nagels van de fret ongeveer iedere twee weken knippen. Het slijten van de nagels kun je bevorderen door met het dier te gaan wandelen of door een baksteen in zijn verblijf te leggen. Gebruik voor het knippen van de nagels een kattennagelschaar. Leid het dier af tijdens het knippen. Pas op dat je niet in het roze gedeelte knipt: dit is het ‘leven’ en als je erin knipt,
109
OPMAAK OPZOEKBOEKDIER_DEF_XP5
110
06-12-2005
11:46
Pagina 110
fret
gaat het bloeden. Als dit gebeurt, dan kun je het bloeden stoppen door er een watje tegen te houden en er een pleister overheen te doen.
Hier knip je de nagel af.
borstelen
Fretten hoef je in principe niet te wassen. Wassen maakt dat de huid nieuw huidvet produceert en daardoor neemt de geur alleen maar toe. Als je het dier toch wilt wassen, gebruik dan liever geen honden- of kattenshampoo: er zijn speciale frettenshampoos in de handel. Als de fret in de rui is, kun je het dier borstelen met een gewone zachte borstel of met een speciale frettenborstel. Dit voorkomt dat de dieren, die vaak aan hun vacht likken, te veel haren binnenkrijgen. Er zijn speciale rubberborstels in de handel voor een goede huidmassage. Om de dieren te controleren op vlooien of om stof te verwijderen, is er de vlooienkam.
Pennenborstel van ijzer voor losse haren en stimulering doorbloeding
Vlooienkam voor stof en vlooien
OPMAAK OPZOEKBOEKDIER_DEF_XP5
06-12-2005
11:46
Pagina 111
fret
Huisvesting tralieverblijven verdiepingen
lappen
drinkfles
kattenbak
hangmatje
buitenverblijf
Fretten worden gehouden in tralieverblijven met een minimale afmeting van één meter bij zestig centimeter bij zestig centimeter. Groter is beter. Het verblijf moet enkele verdiepingen hebben. Deze verdiepingen, en ook de bodem, mogen niet van tralies zijn. Daar zakken de dieren met hun voetkussentjes doorheen. Leg daarom een plank over de tralies. Het verblijf mag ook geen hooi, stro of zaagsel op de bodem hebben. Fretten zijn namelijk zeer gevoelig voor stof. De beste bodembedekking zijn oude handdoeken of andere lappen. Bakken, zoals voer- en drinkbakken en de kattenbak, moeten vast zitten. Fretten hebben namelijk een sterke neiging om alles te verplaatsen. Er zijn bakken in de handel die je gemakkelijk aan de tralies vast kunt zetten. Geef de dieren een drinkfles in plaats van een drinkbak. Anders krijg je een waterballet. Voor twee fretten is een drinkfles van een halve liter voldoende. Je moet dit water wel elke dag verversen. En je moet de fles elke dag schrobben om aanslag te voorkomen. Fretten zijn net als katten zindelijk. Hun toiletbak (kattenbak) moet je ook dagelijks verschonen. De kattenbak kun je vullen met bijvoorbeeld houtkorrels of stofvrij grit. Het verblijf zelf moet je één à twee keer in de week uitsoppen. Hoe meer fretten, hoe vaker je het verblijf moet schoonmaken. Bij meer dan twee fretten is het raadzaam dit minimaal om de dag te doen. Een fret slaapt graag in een hangmatje. Je kunt ook een plastic kattenmandje gebruiken. Gebruik geen schuimplastic: dit bijten ze kapot en kunnen ze inslikken. Geef ze ook extra lappen om in te rollen en om mee te spelen. Speciaal huisdierenspeelgoed kan natuurlijk ook. Bijvoorbeeld harde plastic balletjes. Maar ook een papieren zak of een sok stellen ze op prijs. De doeken en hangmatten moet je wel eens per week wassen. Fretten kun je zowel binnen als buiten houden. Een buitenverblijf mag nooit direct in de zon staan. Fretten kunnen niet zo goed tegen temperaturen boven de 26°C. Een buitenverblijf moet een nachthok bevatten dat tochtvrij en goed geïsoleerd is. Een buitenverblijf lijkt wel op een kippenhok.
Voorbeeld van een frettenbinnenverblijf
111
OPMAAK OPZOEKBOEKDIER_DEF_XP5
112
06-12-2005
11:46
Pagina 112
fret
Voeding vleeseter
frettenvoer
Een fret is een vleeseter. Dit kun je zien aan zijn scherpe gebit. Ook heeft een fret een kort maagdarmstelsel. Dat betekent dat het dier een snelle stofwisseling heeft. Het dier moet dan ook zeer geregeld eten. Zorg dus dat de etensbak altijd goed gevuld is. Dan kunnen de fretten eten naar behoefte. Hetzelfde geldt voor hun drinkfles. Die moet altijd gevuld zijn. Het hoofdbestanddeel van de aangeboden voeding moet vlees zijn. Je kunt dit zien als je naar de ingrediëntenlijst op de verpakking van frettenvoer kijkt: de dierlijke bestanddelen staan boven aan het lijstje. Fretten kunnen uit plantaardige producten niet alle benodigde energie halen. Er is speciaal frettenvoer in de handel van verschillende merken. Maar je kunt een fret ook kattenvoer voor jonge katjes geven. Dit bevat vaak ook de juiste voedingsstoffen. Het voer moet voor minstens zesendertig procent uit dierlijk eiwit, twintig procent uit ruw vet en maximaal twee procent uit ruwe vezel bestaan. Speciale frettenbrokken zijn het beste om te geven. Om de kosten te drukken, kun je frettenbrokken afwisselen met kattenbrokken. Het is beter voor de tanden om brokjes te geven in plaats van blikvoer. Af en toe blikvoer kan wel. Laat dit dan niet te lang in het verblijf staan, want het beschimmelt snel. Geef liever geen voer met vissmaak. De ontlasting gaat daarvan erg naar vis stinken. En daarbij zijn het, zoals gezegd, vleeseters, geen viseters. Het zijn vleeseters, maar rauw vlees kunnen ze niet zo goed hebben. Ze kunnen er ziek van worden. Vergeet niet dat een fret een gedomesticeerd dier is. Toch zal een fret er als de kippen bij zijn als hij de kans krijgt een prooidier te pakken. Als je je lieve zachtaardige fretje loslaat in een kippenren, zal geen enkele kip het kunnen nakakelen.
diarree
Fretten mogen geen melk(producten) eten: daar kunnen ze diarree van krijgen. Ze mogen ook geen kattenmelk of geitenmelk. Als je je fret wilt trakteren, kun je het dier heel soms (!) een rozijntje geven of speciale frettensnoepjes. Je kunt een fret ook vitaminepasta geven voor extra weerstand. Deze producten zijn te koop in de dierenspeciaalzaak.
Hanteren gemakkelijk
Fretten zijn gemakkelijk te hanteren. Tenminste, als ze tam zijn. Je kunt ze dan gewoon langs de onderzijde rustig oppakken en tegen je aanhouden. Het dier weet zelf wel een plekje in je armen te vinden. Vreemde, zieke of minder goed opgevoede dieren en vrouwtjes met jongen zijn wat sneller geneigd om te bijten. Die moet je voorzichtig benaderen en oppakken. Je kunt ze om de nek pakken, op zo’n manier dat duim en wijsvinger onder de kin bij elkaar komen. Ondersteun met je andere hand zijn achterhand. Als je weet dat een dier erg wild is en zeker zal bijten, kun je beter een stevige (leren) handschoen aantrekken.
OPMAAK OPZOEKBOEKDIER_DEF_XP5
06-12-2005
11:46
Pagina 113
fret
vervoersbox
tuigjes
Als je met je fret naar bijvoorbeeld de dierenarts moet, dan kun je de fret het beste in een plastic vervoersbox doen. Deze worden ook vaak gebruikt voor katten en konijnen. Kijk wel of de spijlen niet te ver uit elkaar staan, want dan zou hij kunnen ontsnappen. Als de fret lang in een vervoersbox moet, kies dan een grote box, bevestig daarin een hangmat en leg kattengrit op de bodem. Zo kan de fret onderweg comfortabel liggen en ook zijn behoefte doen. Houd een fret nooit los in de auto! Hij kan onder de pedalen schieten en een ongeluk veroorzaken. Een dichte doos is ook niet geschikt om een fret te vervoeren. Een krat met iets erbovenop kan eventueel wel. Om met een fret over straat te lopen, zijn er speciale tuigjes in de handel. Er zijn ook tassen met daarin een haakje om het tuigje aan vast te maken. Op die manier kan het dier niet uit de tas springen. Deze tassen zijn vaak aan de binnenkant met een zachte stof bekleed.
Een vervoersbox
Een tuigje
113
OPMAAK OPZOEKBOEKDIER_DEF_XP5
114
06-12-2005
11:46
Pagina 114
fret
Een draagtas
Voortplanting paartijd
geslacht
castreren
Het verschil tussen een ram (mannetje) en een moer (vrouwtje) kun je het duidelijkst zien tijdens de paartijd. In deze periode (circa maart tot en met augustus) is de vulva van het moertje duidelijk opgezwollen en zijn de teelballen van het rammetje ingedaald. Buiten de paartijd om, kun je de vulva bijna niet zien en bij de ram zijn de teelballen teruggetrokken in de onderbuik. Het geslacht is dan het makkelijkste te bepalen aan de hand van de afstand tussen de geslachtsopening en de anus. Bij het rammetje is deze afstand groter dan bij het moertje. Op de buik van het rammetje ter hoogte van de navel kun je een knobbeltje zien zitten. Hier zit de penis. Wanneer je niet met de dieren gaat fokken, is het van belang de dieren te castreren. Hierdoor nemen bij de rammen het dominante gedrag, de paringsdrang en de lichaamsgeur sterk af. Voor de vrouwtjes is het castreren van levensbelang. Bij de castratie worden de baarmoeder en eierstokken verwijderd. Als dit niet gebeurt, blijft het moertje gedurende de gehele paartijd loops. Ze wordt hierdoor erg ziek en kan uiteindelijk sterven aan onder andere een tekort aan bloedcellen. Laat het moertje castreren vlak voordat ze voor de eerste keer loops wordt. Dit is in het voorjaar volgend op haar geboorte. Deze zelfde periode geldt ook voor het mannetje. Wacht wel totdat het rammetje volgroeid is en zijn teelballen (weer) zijn ingedaald.
OPMAAK OPZOEKBOEKDIER_DEF_XP5
06-12-2005
11:46
Pagina 115
fret
geslachtsrijp
nestkastje
Fretten zijn vaak binnen een jaar (negen tot twaalf maanden) geslachtsrijp. Je kunt het moertje laten dekken als ze drie tot vier weken loops is. Dit zie je aan een slijmerige, bloederige afscheiding uit de vulva. Ze moet hiertoe wel bereid zijn. Een moertje laat duidelijk haar voorkeur voor een mannetje merken. Ze kan twee nesten per jaar krijgen. De draagtijd bedraagt éénenveertig tot vierenveertig dagen. Aan het einde van de dracht wordt de fret eerst rustiger en ze gaat meer eten. Later wordt ze nerveuzer en haar vacht gaat een beetje uitvallen. Zorg twee weken voor de geboorte voor een plaats waar ze rustig kan werpen. Zet een nestkastje in het verblijf. Een fret krijgt ongeveer acht jongen. De geboorte verloopt meestal zonder complicaties. Dode en zwakke pups worden door de moeder opgegeten of uit het nest verstoten. De placenta eet de moeder op. Dit brengt de melkproductie op gang. Laat de ram niet bij het moertje en haar pups. De pups zijn bij de geboorte nog niet goed ontwikkeld (ogen, oren en gebit). Als ze twee weken oud zijn, krijgen ze hun vacht. De ogen en oren gaan open wanneer ze ongeveer vier weken oud zijn. Met vijf weken kunnen ze vast voedsel eten en met acht weken kunnen de dieren gespeend worden.
Veel voorkomende ziektes Een gezonde fret herken je aan een glanzende zachte vacht, heldere ogen, een koude vochtige neus en schone oren. Het gedrag van een gezonde fret is levendig en hij eet en drinkt goed. Afwijkend gedrag is een signaal dat het dier ziek zou kunnen zijn. Afwijkend gedrag wil zeggen dat het dier zich anders gedraagt dan normaal. Dus in plaats van druk en speels is hij stil en teruggetrokken. Andere signalen zijn verminderde eetlust en een ontlasting die er anders uitziet dan normaal, bijvoorbeeld diarree. De normale lichaamstemperatuur van een fret is 38,5°C. Je moet fretten ieder jaar laten inenten tegen de hondenziekte. Fretten hebben niet vaak last van wormen. Wordt een fret ziek, waarschuw dan op tijd de dierenarts. Om zieke en zwakke dieren te laten aansterken, kun je ze bijvoeren met een mengsel van blikvoer en rijstebloem. Rijstebloem vind je op de babyafdeling van iedere supermarkt.
115
OPMAAK OPZOEKBOEKDIER_DEF_XP5
116
06-12-2005
11:46
Pagina 116
fret
Zieke
Symptomen
Oorzaak
Voorkomen
Genezen
ADV
Dit virus verslechtert de werking van de nier en/of de lever, zorgt voor aandoeningen aan het centrale zenuwstelsel, aan de luchtwegen, maagdarmkanaal, bloedvaten, etc. Er ontstaan ontstekingen aan de aangetaste organen.
Een zeer besmettelijk virus dat verwant is aan het honden- en katten- parvovirus. Het virus zorgt ervoor dat antilichamen toenemen en niet meer hun normale functie uitvoeren. Het virus kan worden overgebracht door urine, feces, kleding, speeksel, verblijven. Het virus kan twee jaar buiten een gastlichaam overleven!
Uit de buurt blijven van (eventueel) besmette dieren
Er is geen genezing mogelijk. Wel kunnen de symptomen bestreden worden.
Dit virus veroorzaakt in het beginstadium een snel optredende groengele diarree. Later wordt de diarree roodachtig tot zwart. Dan hebben zich zweertjes gevormd in de darmen of de maag. Het dier is lusteloos, weigert voedsel en water, vermagert. In een later stadium worden de uitwerpselen steviger en zal het dier weer normaal gaan eten. Het maagdarmkanaal is echter zover beschadigd dat het dier vrijwel geen voedingsstoffen meer kan opnemen.
Virusziekte Besmetting via andere besmette dieren, voornamelijk op tentoonstellingen De dieren blijven na genezing nog een half jaar besmettelijk.
Uit de buurt blijven van (eventueel) besmette dieren
De ziekte kan niet echt genezen worden. Het dier moet de ziekte zien te overwinnen.
Parasieten
Jeuk, kapotte huid, schilfers
Vlooien, teken, mijt
Regelmatig het dier controleren en uitkammen Houd de oren goed schoon om oormijt te voorkomen
Haal een speciale spray tegen parasieten. Deze is enkel bij de dierenarts te verkrijgen. Middelen voor fretten zijn Frontline en Stronghold. Gebruik voor de oren geen middelen die je in de oren moet druppelen!
Stress
Afzondering, irritatie, verminderde eetlust, vermagering, koorts, darmontsteking
Kan van alles zijn: veranderde Houd het gedrag van de leefomstandigheden, verlies fret goed in de soortgenoot gaten. Als dit verandert, probeer dan te achterhalen wat oorzaak is.
Haal zo mogelijk de reden van de stress weg. Wanneer het dier gestrest blijft, zal het sterven.
Influenza
Verkouden, koorts
Influenzavirus Fretten kunnen de griep krijgen van andere fretten of van mensen.
(=Aleutian ziekte)
ECE (=Epizoötic Catarrhal Enteritis)
(=griep)
Bijniertumor Verzwakt dier ontstaat vaak na het derde levensjaar
Mens en dier met griep uit de buurt houden
Een hormoongestuurde ziekte Op tijd laten castreren aan de kleine orgaantjes die vlak bij de nieren liggen. Deze ziekte ontstaat vaak bij te vroeg gecastreerde dieren.
Uitzieken
Bijniertumor operatief laten verwijderen Er zijn onderdrukkende medicijnen voorhanden.
OPMAAK OPZOEKBOEKDIER_DEF_XP5
06-12-2005
11:46
Pagina 117
fret
Insulinoom (=omgekeerde suikerziekte) voornamelijk bij rammetjes ouder dan zes jaar
Veel slapen, vermageren, uitdroging, geen controle over achterhand
Kleine kankergezwellen bij de alvleesklier stimuleren de afgifte van insuline waardoor de bloedsuikerspiegel daalt. Hierdoor gaan de lichaamscellen slecht functioneren. Men vermoedt dat deze aandoening ontstaat door voeding met te veel suikers en koolhydraten.
Gedurende de gehele Aantasting van beenmerg en paarperiode loops, vermageren, bloedcellen als gevolg van haaruitval vrijwel constante loopsheid. Tijdens de loopsheid komt er voornamelijk een grote hoeveelheid van het bij moertjes hormoon oestrogeen vrij. Dit remt de productie van witte en rode bloedcellen. Beenmergdepressie
Geef niet te veel zoet en koolhydraatrijk voedsel.
De dierenarts kan de gezwellen verwijderen. Dit geeft geen garantie dat het wegblijft. Wordt er niets aan gedaan, dan zal het dier sterven.
Het vrouwtje sterft als ze Vrouwtje castreren als er niet alsnog gecastreerd wordt. niet mee gefokt wordt
Veel voorkomende ziektes
Variaties Wildkleur De vacht loopt van lichtbruin tot bijna zwart. Op het gezicht heeft het dier een aftekening in de vorm van een masker. De poten, staart en het dekhaar zijn donker van kleur. De ondervacht is wit/gelig. De dieren met deze kleurvariatie worden gezien als ‘lief en erg actief’.
Variatie wildkleur
117
OPMAAK OPZOEKBOEKDIER_DEF_XP5
118
06-12-2005
11:47
Pagina 118
fret
Albino De vacht is wit en het dier heeft rode ogen. De dieren met deze kleurvariatie worden gezien als ‘rustig en evenwichtig’.
Variatie albino
Sandy De vacht is zand/kaneelkleurig en bevat ook witte gedeeltes. De dieren met deze kleurvariatie worden gezien als ‘lief en sullig’.
Variatie sandy
