mei 2013 het houtblad
26
ag r itec t u ur o nder glas chr i s t elijk e ag r a r i s che h o g e s ch o o l d ro n t en Op het Agripark in Dronten schittert de nieuwbouw van de Christelijke Agrarische Hogeschool Vilentum. Onder een 16 m hoge glazen stolp siert houten gevelbekleding een onderwijsgebouw met twee torens.
mei 2013 foto’s: derako ‘t zand
het houtblad
27
De blikvanger in Dronten is een ontwerp van BDG Archi-
internationaal is er felle concurrentie tussen de hogescho-
Het onderwijsgebouw is be-
tecten Ingenieurs, gevestigd in Zwolle, Almere en Haar-
len in de strijd om studenten. De uitstraling van de onder-
kleed met Amerikaans essen,
lem. Projectarchitect Wilco Scheffer van de vestiging in
wijsinstelling is cruciaal. Het gebouw moet uitdrukken
Zwolle blikt terug: ‘De hogeschool had voor de nieuw-
waar de instelling voor staat. Pretendeer je geavanceerd
bouw een prijsvraag uitgeschreven. Een uitdaging, want
te zijn, dan hoort daar een hightech gebouw bij.’ Hoewel
Zuid-Amerikaans cambara en Aziatisch merbau.
mei 2013 De hogeschool is een ware blikvanger.
Met het idee voor een kas ontstond als vanzelf een binnenplein voor onder meer evenementen.
foto’s en tekening: bdg architecten ingenieurs zwolle
het houtblad
28
Gevelopbouw.
er in Nederland meer boerenbedrijven verdwijnen dan
juist hoger worden ingezet op duurzaamheid, een speer-
bijkomen, groeit het aantal studenten dat voor een hoge
punt van de hogeschool. Beproefde gangbare technieken
agrarische opleiding kiest. Dat lijkt niet logisch. De omge-
zijn gecombineerd met innovaties in bouw en interieur.
vallen bedrijven worden echter opgeslokt door megaboerderijen met een boer als topmanager. Daar is kennis
Hoogste kas De kas is 45 x 85 m groot en 16 m hoog, en
voor nodig: boer zoekt school.
daarmee de hoogste in Europa. Vanaf de bovenste verdiezicht op de landelijke omgeving die steeds verandert on-
telijke Hogere Landbouw School in Ede. De locatie in
der invloed van de vier seizoenen. In de kas spelen licht en
Dronten werd in 1968 geopend, dicht bij de plaats waar
donker met de strakke maar speelse houten gevelbekle-
nu de nieuwbouw is neergezet. Toen stond de school bui-
ding. Het is niet alleen daarom een verademing in het ge-
ten de bebouwde kom. Nu is het Agripark tegen een
bouw te verblijven. Het binnenklimaat is bijzonder aange-
woonwijk van Dronten gegroeid. Sinds 2010 is er ook een
naam, ook in de zomer. Want warm wordt het er niet, niet
vestiging in Almere. In 2012 fuseerde de Christelijke Agra-
warmer dan buiten. Daarvoor zorgen allerlei slimmig-
rische Hogeschool met de Stoas Hogeschool Wageningen
heidjes. Zo is het gevaarte in staal en glas voorzien van zij-
tot Vilentum Hogeschool. In die nieuwe naam komen de
ramen en speciale dakramen die open kunnen, mocht de
belangrijkste eigenschappen van het onderwijs tot uit-
warmte in de kas zich ophopen.
29
het houtblad
Vilentum De hogeschool is begonnen in 1957 als Chris-
mei 2013
ping van het onderwijsgebouw heb je een grandioos uit-
drukking: vita = leven, virudus = groen en lentum = talent. Kortom: het tot leven en bloei laten komen van talent. De onderwijsinstelling biedt verschillende hbo-opleidingen
de lucht in de kas is gezonder
in de richtingen Bedrijfskunde & agribusiness, Dier- en
dan de buitenlucht
veehouderij, Tuinbouw en akkerbouw, Toepaste biologie en de master Agribusiness Development. De school in Dronten wordt bezocht door zo’n 1.400 studenten uit alle
Zonwerende zeefdruk Bijna 50% van de zoninstra-
windstreken en kent 150 docenten en stafleden. Veel van
ling wordt tegengehouden, doordat een deel van de glas-
de studenten wonen op de campus.
gevels is gedecoreerd met een zonwerende zeefdruk in de vorm van een sterk uitvergrote plantencel. Tegen het dak
Gebouw in gebouw De opdracht was een gebouw
van de kas doen twee soorten doek hun werk om zon en
van 7. 000 m2 voor agrarisch onderwijs te ontwerpen met
warmte buiten te houden. In koude periodes houdt het
lokalen voor vier tot zestig studenten, restaurant, biblio-
doek de warmte vast. Ook de oost-, west- en zuidgevels
theek, mediatheek en kantoren, en een ruimte voor eve-
zijn deels voorzien van zonwerend doek. Verder levert 23
nementen, omdat de provinciestad weinig uitgaansvertier
m2 aan filmzonnecellen op het dak niet alleen stroom,
heeft. Voor zo’n ruimte was echter geen geld in het stan-
maar het houdt ook een deel van de zoninstraling tegen.
daardbudget. ‘Al in een pril stadium ontstond zodoende
Overigens is de kans klein dat de ramen beslaan. De lucht
het plan een met hout bekleed gebouw van twee onder-
in de kas heeft namelijk een lagere luchtvochtigheid dan
wijstorens in een kas te plaatsen, zodat als vanzelf op de
de lucht in de school. Achter de naam van de hogeschool
eerste verdieping een binnenplein van 400 m ontstaat
op de gevel gaat een glazenwassersbakje schuil.
2
voor evenementen,’ vertelt Scheffer. ‘Met de kas werd 35% meer ruimte gecreëerd voor hetzelfde geld.’
Houtskeletbouw Omdat de glazen kas beschermt tegen weer en wind, volstond voor het onderwijsgebouw
Twee vragen ‘Ik wist dat ik van de opdrachtgever met-
een lichtere constructie en kon uit meer materialen wor-
een twee vragen kon verwachten: wordt dat niet te duur
den gekozen voor de gevels. Het gebouw is opgetrokken
én wordt het niet te warm in de zomer. Daarom is vroeg-
zonder bakstenen of spouwmuren. Het bestaat uit een
tijdig een team van specialisten samengesteld en hebben
betonskelet dat is ingevuld met houtskeletbouw, waarbij
we een beroep gedaan op de expertise van kassenbou-
gipsplaten en gipsvezelplaten zijn gebruikt met een ge-
wers om zekerheid te hebben dat dit plan zou slagen. De
luidsisolatieniveau tot 78 dB.
kassenbouw in Nederland is zo ver doorontwikkeld, dat
Op de begane grond zijn de entree, ontvangst, restau-
deze kas bij wijze van spreken al in de schappen lag. Al-
rant, bibliotheek, mediatheek en kantoren gehuisvest.
leen de hoogte is niet standaard. Onze twijfel hebben we
Daarboven staan twee onderwijstorens van 30 x 30 m van
dus omgezet in kennis.’
twee verdiepingen, die op de bovenste verdieping met el-
Door een gebouw in een gebouw te plaatsen kan er wor-
kaar verbonden zijn door een loopbrug.
den bespaard op de energie- en onderhoudskosten en kon
Glazen gevelpartijen op de begane grond en ramen in de
■ ■ ■
De loungeruimte
foto: derako ‘t zand
mei 2013
voor studenten.
Het uitzicht, dat wisselt met de seizoenen, is formidabel.
foto en tekening: bdg architecten ingenieurs zwolle
het houtblad
30
Plattegrond eerste verdieping. Legenda. 1. Leslokaal 2. Personeels- en projectruimte 3. Overlegruimte 4. Personeelsruimte 5. Trappenhuis 6. Lift 7. Toiletten 8. Tribunetrappen 9. Lichtkoepel 10. Binnenplein
2 2
1
8
1
1
3
2
3
2
3 1
1
1
1
2
3 2
6
2
1
9
9
3 5 3
7 1
6
5
1
2
1
10
2 1
8
7 1
4
Tribunetrappen Het binnenplein op de eerste verdie-
pels op het binnenplein tussen de torens zorgen nog eens
ping is aan weerszijden te bereiken langs twee 15 m lange
voor extra daglicht op de begane grond. Het glas is ge-
tribunetrappen. De ene trap bestaat uit treden van bilinga,
plaatst in vierkante bilinga blokken van 2,60 x 3,90 m, die
de andere uit treden van klinkers, omlijst met dezelfde
op het binnenplein tevens dienstdoen als zitbank.
Afrikaanse houtsoort. Ook zijn er twee loungeruimten: denten op de bovenste. De vloeren in deze twee open
met geschaafde delen Amerikaans essen, Zuid-Ameri-
ruimten zijn eveneens van bilinga. De ruimte tussen de
kaans cambara en Aziatisch merbau, op een wandbevesti-
kas en de onderwijsgebouwen kan overigens op allerlei
gingssysteem van Derako. De warme houtsoorten vor-
manieren worden benut.
men een contrast met het koele glas. In totaal is 2.275 m
2
verwerkt in 37 gevelsecties van 7,80 x 13,2 m, waarvan
Binnenklimaat Voor het binnenklimaat benaderde
tweederde essen en eenderde cambara en merbau. De
Scheffer Art van Lohuizen van Cauberg-Huygen Raadge-
open gevelbekleding is gewhitewasht, wat zorgt voor een
vende Ingenieurs, die ervaring heeft met onder andere
witte gloed. Ook de wanden onder de trappen zijn be-
kaswoningen. Samen hebben ze een energieconcept uit-
kleed met deze drie houtsoorten. De horizontale lamellen
gedacht. Voor het klimaat tussen kas en onderwijsgebou-
variëren in breedte en dikte en kennen vijf maatvoerin-
wen is een omgekeerd ventilatiesysteem ingezet. De
gen: essen 15 x 71, 15 x 120 en 30 x 95 mm, cambara 15 x 81
ruimte in de kas fungeert eigenlijk als een groot toevoer-
mm en merbau 30 x 110 mm. Ze zijn volgens een variërend
kanaal voor ventilatielucht. De gefilterde buitenlucht kan
en repeterend patroon op vaste afstand bevestigd met ge-
daardoor op natuurlijke wijze in het onderwijsgebouw
patenteerde rvs clips op een geanodiseerd, aluminium
worden toegevoerd. De buitenlucht wordt ingeblazen op
profiel. De lamellen zijn deels met messing en groef aan
maaiveldniveau en komt via vloerroosters de kas binnen.
elkaar verbonden. Door drie houtsoorten met gemêleer-
Deze liggen naast de gevels van de onderwijstorens. De
de lichte tot donkere tinten te gebruiken en de dikte te la-
lucht stijgt vanzelf op door de onderdruk en komt via de
ten variëren, is het effect bijzonder.
gevelroosters achter de houten gevelbekleding in de onderwijstorens. De mechanische ventilatie zuigt deze lucht
Kozijnloos De gevelbekleding is geïmpregneerd met
af. Het ingenieuze ventilatie- en energiesysteem zorgt er-
Magma Firestop om ze brandvertragend te maken. De
voor dat de lucht in de ruimte tussen kas en school gezon-
houten gevel voldoet aan brandklasse B en heeft een
der is dan de buitenlucht. Daar draagt de begroeiing tegen
brandvertraging van 30 minuten. Achter de 20 mm brede
twee van de gevels nog aan bij.
voegen gaat vezeldoek schuil voor geluidsabsorptie. De ramen in de twee gebouwen zijn kozijnloos en kunnen
Verwarming Het onderwijsgebouw wordt verwarmd
niet open. ‘We vinden het niet alleen mooier minder de-
en gekoeld door vloerverwarming en vloerkoeling en is
tails te gebruiken, maar het is ook functioneel, omdat we
aangesloten op een warmte-koudeopslagsysteem in de
zo kosten konden besparen en binnen het budget konden
grond met een warmtepomp. Met warmtewisselaars kan
blijven,’ zegt Scheffer.
in de zomer warmte en in de winter kou worden geoogst.
De vloeren in de tussenruimte zijn bestraat met gebruikte
De kas heeft een epc van slechts 0,52. Becijferd is dat in
klinkers in grijstinten. Overal staan zitjes en plantenbak-
dertig jaar tijd de exploitatiekosten € 1,5 miljoen lager uit-
ken die het klimaat letterlijk en figuurlijk veraangenamen.
vallen in vergelijking met andere schoolgebouwen. En
In het onderwijsgebouw krijgt het groene onderwijs
daarmee is deze vernuftige kas een waar icoon voor de
vorm met groene kleuraccenten.
agrarische industrie. •
margo verbiest
Locatie: De Drieslag 4, Dronten Opdrachtgever: Aeres Groep Ede (aeres.nl) Ontwerp: BDG Architecten Ingenieurs Zwolle (bdg.nl); projectarchitect: Wilco Scheffer Constructeur: Pieters Bouwtechniek Zwolle (pietersbouwtechniek.nl) Aannemer: Friso Bouwgroep Sneek (frisobouwgroep.nl) Bouw kas: Thermoflor Bright Buildings Heerlen (thermoflor.com) Bouwfysica: Cauberg-Huygen Raadgevende Ingenieurs Zwolle (chri.nl) Gevelbekleding Amerikaans essen, cambara en merbau: Derako Solid Wood Systems ‘t Zand (derako.com) Bilinga: Van Drimmelen Zwijndrecht (vandrimmelen.nl) Bouwperiode: februari 2011 - mei 2012 Bouwkosten: € 8,6 miljoen
mei 2013
één voor leraren op de eerste verdieping en één voor stu-
Gevelbekleding Het onderwijsgebouw is bekleed
31
het houtblad
foto: derako ‘t zand
torens laten het gebouw baden in daglicht. Glazen koe-
