Agressie en enige achterliggende oorzaken Door Suzanne Clothier Vertaling door Jan Tholhuijsen Of we het wel of niet leuk vinden, we zullen moeten herkennen dat heel veel gedrag, dat we agressie noemen, mededelingen van de hond aan ons zijn. Honden happen, grauwen, grommen of bijten niet zonder oorzaak en die oorzaak kan variëren van angstgevoelens tot een zelfverzekerde uitdaging. Het is belangrijk dat je in een vroeg stadium de signalen herkent, die aangeven dat een hond zich ongemakkelijk voelt, of dat hij één of andere manier gespannen is (los van het feit of je er wel of niet op wilt reageren). Op die manier kun je er voor zorgen, dat de hond niet nog dramatischer of gevaarlijker gedrag gaat vertonen. Veel honden waarvan men tegen mij zei dat ze agresssief waren, gaven alleen maar heel duidelijke waarschuwingssignalen. Jammer genoeg kunnen mensen de signalen die de hond uitzendt niet goed lezen. Hoe frustrerend moet dat niet zijn voor de hond die dan niet anders kan dan zijn gedrag te laten escaleren om zijn boodschap duidelijk te maken! Hier zijn enige specifieke aanwijzingen waaruit blijkt dat de gemoedstoestand van een hond die onder druk gezet wordt, verandert. Van een ontspannen naar een andere gemoedstoestand. Verandering in ademhaling. Kenmerkend voor een hond die zich onzeker of bedreigd voelt of lastig gevallen wordt, is een verandering in de manier van ademhalen. De ademhaling wordt trager, wordt zeer ondiep of wordt helemaal gestopt (niet ademen!). Kijk naar de ribbenkast of naar de flanken van de hond. Een normaal ontspannen hond zie je zichtbaar ademen! Een hond die zijn bek sluit, al is het maar even, kan daarmee een waarschuwing geven. De wijze van ademhalen kun je controleren door visuele waarneming, door de veranderingen te horen en door het waarnemen van de ademhaling van de hond met je handen (handig wanneer een hond heel dicht bij je staat en je heel moeilijk visueel de veranderingen in het ademen kunt zien). Veranderingen in de snorharen. Kijk op welke manier je hond in ontspannen toestand zijn snorharen houdt. Een gespannen hond (angstig,verward, overrompeld) trekt zijn snorharen naar achter tegen zijn snuit. Een hond die boos is of een andere hond uitdaagt brengt zijn snorharen naar voren. Veranderingen in het bewegen van de kop en van de ogen. Een ontspannen en zich prettig voelende hond beweegt zijn kop en ogen langzaam en rustig. Hoe sneller de bewegingen van kop en ogen worden hoe angstiger de hond is en hoe meer hij in paniek raakt. Dit kan snel escaleren tot een totaal bevriezen van elke beweging, met de kop en de ogen een beetje of duidelijk weggedraaid van datgene dat de hond ongerust maakt. Aan de andere kant heb je de hond die heel stil wordt en naar iets gaat staren met de oren stijf rechtop (denk aan doelgericht ) Zijn mogelijke agressie en roofgedrag neemt toe, terwijl hij zijn lichaam stil houdt maar het richt naar het doel. Een minder dramatische verandering maar wel een heel belangrijke - van de kop en van de ogen: de hond kijkt weg of draait zijn kop weg van een persoon of van een andere hond; een dergelijke hond vermijdt actief een confrontatie. Verstarren.Een overdonderde hond kan letterlijk verstarren geen beweging, het gehele lichaam teruggetrokken en laag en/of weggedraaid van de bedreiging. Het gevaar van honden
die verstarren is, dat wanneer ze verder onder druk komen te staan ze plotseling uitvallen of vluchten. Denk niet dat een verstarde hond, een hond is die alles blij accepteert. Een vergissing die vaak gemaakt wordt en die leidt tot de opmerking: hij viel aan zonder waarschuwing . Een hond die accepteert wat er gebeurt beweegt zijn lichaam, kop en ogen normaal. Een hond die geconfronteerd wordt met een onplezierige gebeurtenis verstart vaak wanneer hij niet kan ontsnappen. Op dat moment neemt de interne spanning toe met als resultaat het verstarren. Wanneer de interne spanning tot een ondraaglijke hoogte stijgt, barst de hond uit in een of ander dramatisch gedrag. Verandering in de vorm en uitdrukking van de ogen. Wanneer hij heel angstig is zal de hond wegkijken van de oorzaak van zijn problemen of opzij kijken. Wanneer de hond werkelijk gestrest is, worden zijn pupillen aanzienlijk groter. Deze verandering wordt veroorzaakt door interne veranderingen als gevolg van het in een stroomversnelling raken van stresshormonen (datgene wat een hond voorbereidt op vluchten of vechten). Honden zijn ongelooflijk veelzeggend met hun ogen en gezichtspieren aandacht voor kleine veranderingen kan lonend zijn voor iedereen die een hond probeert te begrijpen. Veranderingen in de lippen. Kijk hoe de hond er uitziet wanneer hij ontspannen is. Let er daarbij speciaal op hoe hij zijn bek en lippen houdt. Staan de lippen strak? Zijn ze naar achteren of naar voren getrokken? Hijgt de hond? Spanning rond de lippen en bek wijst op een probleem. Hoe angstiger een hond is, hoe meer zijn lippen naar achteren getrokken zijn. Wanneer een hond geïrriteerd of boos wordt, verstrakken de lippen en worden de hoeken naar voren getrokken. Je kunt zelfs een rimpeling van de aanhechtingsplek van de snorharen zien, waardoor de bek van de hond een gezwollen uitdrukking krijgt die voorafgaat aan een feitelijke snauw. Toename van de spierspanning. Wanneer de emotionele toestand van de hond verandert zal ook de spanning in heel zijn lichaam veranderen. Maak niet de vergissing om kalmte als in orde! , te beschouwen. Soms kan een dramatische verandering te zien zijn in de poten van de hond. Let op opeengeklemde tenen, iets wat ik vaak zie wanneer de angst en bezorgdheid van een hond toeneemt. Honden die vol zelfvertrouwen en uitdagend zijn en geïrriteerd of boos worden, zetten hun tenen omhoog. Terwijl honden die bang zijn hun tenen plat op de grond zetten of ze spreiden, ter voorbereiding om weg te rennen (als ze kunnen). Schenk natuurlijk ook aandacht aan de mate van spierspanning van het hele hondenlichaam. Totale veranderingen in de lichaamshouding. Kijk naar de totale stand van het lichaam van de hond. Kalm en ontspannen ziet de hond er evenwichtig uit. Het lichaam is noch naar voren noch naar beneden of zijwaarts gericht. Bij angst is de reactie: de hond wijkt terug, draait schuin weg van het probleem, kan zelfs zijn hele lichaam veelzeggend wegdraaien, terwijl hij zich stil houdt. Een dergelijke hond probeert een confrontatie te vermijden en hoopt te ontsnappen uit deze situatie. In een situatie waarin de hond opgewonden/vol zelfvertrouwen/uitdagend is, is de reactie: het lichaam van de hond wijkt naar voren, gaat van af naar zit of van zit naar staan. De gehele lichaamshouding is gericht naar een persoon of een andere hond. Vriendelijk gebaar de hond komt dichterbij met duidelijke kronkelingen in zijn lichaam, nek en staart, zelfs met heel veel gekwispel en biedt zijn zijkant aan. De oorzaken van agressie vaststellen Er zijn heel veel verschillende oorzaken voor het gedrag dat wij agressief noemen: blaffen, grommen, grauwen, uitvallen, happen, bijten. Dit gedrag is niet allemaal hetzelfde en
afhankelijk van de oorzaak moet het op een bepaalde manier aangepakt worden. Het gedrag van een hond simpelweg agressief noemen geeft onvoldoende informatie en het helpt je ook niet om te begrijpen wat er in de hond omgaat. Wanneer je een hond beoordeelt wees dan heel specifiek over het gedrag wat je ziet. Hoe zijn lichaamshouding exact is en de situatie waarin het gedrag werd vertoond. Om de hond te begrijpen moet heel nauwkeurig onderzocht worden, hoe, wanneer en in welk verband de hond dit gedrag heeft laten zien. Bestrijd als regel agressief gedrag niet met correcties of straf. In de meeste gevallen zal datgene wat je beschouwt als agressie en op bovenstaande manier aangepakt, leiden tot meer agressie en het gedrag doen escaleren en misschien zelfs leiden tot bijten. Vergeet niet dat de hond een reden heeft om zich zo te gedragen, of je het begrijpt of niet. De beste vuistregel is: Bestrijd nooit agressie met agressie . Vraag in twijfelgevallen aan anderen wat ze bij je hond hebben gezien. Bouw een zorgvuldig beeld op: Wanneer dit gebeurde, deed de trainer X en daarna deed de hond Y . Ga niet uit van veronderstellingen en gebruik geen specifieke taal zoals: hij ging uit zijn dak . Wees gedetailleerd. Bijvoorbeeld, betekent uit je dak gaan , dat de hond er vandoor ging, tegen de muur botste en daarna naar voren sprong en luid blafte? Of dat de pupillen van de hond dramatisch groter werden, met oren strak naar achter en dat hij dan al happend naar voren sprong? Wanneer je er niet zeker van bent waardoor het gedrag van de hond veroorzaakt wordt, geef dan je hond het voordeel van de twijfel en ga ervan uit dat de techniek, de trainingsuitrusting of de manier van optreden van de trainer het probleem veroorzaakt. Trek je vooral agressie niet persoonlijk aan! Maar neem het wel serieus en beschouw het als een belangrijke boodschap van de hond. Hier volgen enige specifieke oorzaken van agressief gedrag Reactie op pijn Specifieke symptomen: de hond pakt de riem vast, wanneer bij het corrigeren de riem of halsband wordt gebruikt; hij kan grauwen of snauwen of werkelijk happen naar de trainer of hem bijten. Maar kan ook alleen maar janken en gillen. Mogelijke oorzaken en oplossingen: · ontsteking van de keelamandelen (komt vaak voor bij jonge honden; laat de dierenarts er zo snel mogelijk naar kijken); · een te harde correctie ( laat de eigenaar meer gematigde correcties geven, wanneer die al nodig zijn en bedenk dat er veel manieren zijn om te trainen die GEEN correcties vereisen!); · halsband prikkelt de hond fysiek te sterk (probeer een zachtere halsband zoals een tuigje of veiligheidsgordel); ·
pijn of wond aan de nek (schakel over op een niet-trekken tuig).
Pijn in een specifiek gebied Specifieke symptomen: de hond verzet zich actief of gromt, wanneer de trainer hem met kracht, met correcties of zelfs op een vriendelijke manier, probeert in een bepaalde positie te brengen. Je ziet het soms wanneer de trainer wil dat de hond sneller gaat zitten of hem probeert op zijn zij te leggen om hem langer af te laten liggen etc. Je ziet het specifiek wanneer de hond pijn in zijn rug heeft. Problemen heeft met de heupen, groeipijnen of gewrichtspijn heeft (hij zal het je vooral kwalijk nemen wanneer je de lange botten van de poten vastgrijpt of aanraakt). Kijk hoe de hond beweegt en controleer hoe de hond zit. Een hond die goed in zijn lijf zit, gaat vlug zitten, heel netjes zonder voorzichtige aanpassing voordat hij gaat zitten of tijdens het zitten. Zijn poten zijn keurig onder zijn lijf getrokken en staan loodrecht. IEDERE afwijking hiervan wijst op mogelijke problemen die de hond ongemak geven. Mogelijke oplossing: Laat bij honden die last hebben van lysieke problemen een röntgenfoto van de heupen en knieën maken. Onderzoek de hond ook op ziekten die veroorzaakt worden door teken, die bij honden zeer veel gewrichtsproblemen kunnen geven. Stel ook diergeneeskundige chiropraxie voor. Wees op de hoogte van algemene rasproblemen en wees er alert op (heup-en elleboogdysplasie, loslatend kraakbeen, knieschijf problemen etc.). Omgerichte agressie Specifieke symptomen: Omgerichte agressie doet zich voor in situaties waarin een hond gefocust is op een andere hond of dier, een voorwerp of persoon. Hij raakt erg opgewonden en gefrustreerd omdat hij er niet naar toe kan. Ieder ingrijpen van de trainer (inclusief pogingen om de aandacht van de hond te trekken, maar vooral correcties met de riem of met de hand zoals het bij de halsband vastgrijpen, bij het nekvel grijpen en hem heen en weer schudden, zijn bek vastgrijpen of hem slaan) zal er toe leiden dat de hond zijn frustratie richt op de trainer. De hond kan zich ook omdraaien en zijn agressie richten op een andere hond, persoon of dier in zijn nabijheid. Ideaal is: het vermijden van een situatie die dit veroorzaakt! De hond kan heel gewelddadig zijn bij omgerichte agressie. De schade beperkenprobeer op een of andere manier de vrijwillige medewerking van de hond te krijgen; gebruik geen geweld om de hond in bedwang te houden, hem te verplaatsen of door te laten lopen. Ongemanierd gedrag van andere honden Specifieke symptomen: de hond waarschuwt op luide manier of bijt zelfs de andere hond die binnen zijn persoonlijke zone is gekomen. Essentieel is: de hond ging zijn eigen gang en stond onder controle. Hij stond naast zijn baas of lag naast hem en liep NIET weg van zijn baas of van zijn plaats om de andere hond aan te vallen. (Zie voor verdere informatie over het binnendringen van de persoonlijke ruimte door een andere hond, zelfs door een heel vriendelijke hond, het artikel: Hij wilde alleen hallo zeggen ). Retrievers en andere nietagressieve rassen gaan vaak de fout in doordat trainers hun honden beschouwen als vriendelijk en onschuldig. Meestal veroorzaken ze problemen bij honden met een grotere persoonlijke ruimte (werkrassen, terriërs).
Mogelijke oplossing: Leer alle trainers wat ongemanierd en wat beleefd gedrag is. Wat zelfs ook geen oogcontact betekent aan de andere kant van de kamer. Houd honden die het probleem veroorzaken aan een lange lijn onder controle van de instructeur, wanneer je het terug roepen of het blijven op afstand traint. Bescherm de hond die reageerde op de ongemanierdheid goed door personen of een andere blokkade tussen hem en de ongemanierde hond te plaatsen. Alle trainers hebben de plicht om andere honden te beschermen tegen de vriendelijkheid! van hun eigen hond. Leer trainers van beide honden hoe ze in de toekomst problemen kunnen vermijden. Wanneer het nodig is doe dan honden die extra ruimte nodig hebben een rode halsdoek om. Dit dient als waarschuwing voor andere trainers dat de Rode Halsdoek hond extra ruimte moet krijgen. De andere honden, hoe vriendelijk die ook zijn, moeten de Rode Halsband hond met rust laten. Alleen op uitdrukkelijke uitnodiging van de trainer van de Rode Halsband hond mogen ze zich met elkaar bemoeien. Gebrek aan leiderschap van de trainer Specifieke symptomen: De hond verzet zich actief, wanneer hij gedwongen wordt of zelfs op een vriendelijke manier door de trainer geholpen wordt, om een bepaalde houding aan te nemen (bv. bij het leren van zit of af liggen). Hij doet dit door te grommen, te bijten of door te worstelen. Soms door de trainer weg te duwen met zijn poten of door de armen en handen van de trainer in de bek te nemen. De hond zegt daarmee de trainer dat hij niet het recht heeft om hem op zo'n manier te behandelen. Mogelijke oplossing: Los de zaak niet met dwang op, maar probeer in een hondenklas een redelijke tussenoplossing te te vinden. Wanneer het thuis gebeurt, trek je dan terug en vindt een manier om vrijwillige medewerking te krijgen (gebruik bijvoorbeeld een beloning om het gedrag uit te lokken) om ruzie te vermijden. Leg de nadruk op het verkrijgen van de zeggenschap over de dingen die de hond thuis nodig heeft. Dat is een manier om het leiderschap en zijn respect te verkrijgen. Te veel prikkels Specifieke symptomen: Te veel prikkels kan de hond krijgen van de halsband of riem, van correcties van de trainer, van de omgeving, van andere honden of dieren. Veel onstuimige honden reageren op te veel prikkels met het vastgrijpen van de armen, handen, benen, voeten en kleding van de trainer of door het vastgrijpen van de riem etc. Dit is vaak geen agressie, maar een reactie op te veel prikkels. Pogingen om dit met dwang of met correcties te doorbreken, gooien alleen olie op het vuur. Mogelijke oplossing: Breng de hond naar een afkoelingsplek die een zichtbare blokkade vormt en/of op een veel grotere afstand ligt van andere honden/dieren. Verminder de prikkelende signalen door rustiger om te gaan met de hond, minder of geen correcties te te geven. Eventueel een zachtere trainingsuitrusting te nemen of over te schakelen op een andere trainingsuitrusting wanneer de situatie daar om vraagt. Werk rustig en beloon goed gedrag. Zorg er voor de hond niet op een fysieke manier te prijzen, geen grote snelle handbewegingen te maken en geen opgewonden stem te laten horen. Op angst gebaseerd Specifieke symptomen: Meestal te zien wanneer de hond benadert wordt door andere honden of andere mensen. Hij kan bang zijn van de trainer; wanneer dit zo is, kijk dan naar de
techniek van de trainer. Misschien is die te hard. Kijk hoe hij de gewrichten vastgrijpt; de hond naar beneden duwt door druk uit te oefenen op de heupen of de rug. In plaats van hem zachtjes over de rug te strijken. Hoe hij de poten van de hond vastgrijpt, er aan trekt en duwt etc. (Dit kan uiteindelijk leiden tot een hond die zowel bang is als pijn heeft). Mogelijke oplossing: Moedig de trainer aan een zachtere benadering te gebruiken en doe hem die voor. Misschien is het nodig om over te schakelen naar alleen uitlokken en belonen. Wanneer de hond bang is voor andere honden dien je dat te respecteren. Doe hem een rode halsdoek om, om andere cursisten er aan te herinneren. Kijk of je honden kunt vinden die zich goed gedragen en die goed gesocialiseerd zijn. Die rustig af gaan liggen en angstige honden toestaan hun te benaderen en aan hen te snuffelen. Wanneer de hond bang is voor mensen gebruik dan de Treat/Retreat methode (zie noot vertaler) waarbij alle cursisten meedoen, om de hond vertrouwen op te laten bouwen (kun je doen terwijl de trainer de honden van de cursisten vasthoudt). VOORKOMEN HELPT! Leer om de problemen te zien die kunnen leiden tot agressief gedrag: · Kijk naar honden die de persoonlijke ruimte van de ander niet respecteren en naar trainers die hun honden toestaan de persoonlijke ruimte van andere honden binnen te dringen. · Kijk naar honden die extra ruimte nodig hebben (zij kunnen onzeker, bang zijn wanneer andere honden hen benaderen of verstarren, blaffen, grommen). Doe hun een rode halsdoek om, zodat ze de ruimte krijgen die ze nodig hebben. · Oogcontact naar of van andere honden, meestal vergezeld van een bepaalde lichaamshouding (kop rechtop, staart hoog, rust). Dit komt ook voor bij honden als reactie op oogcontact met mensen, hoewel ze dan ook angstig, ontwijkend gedrag kunnen laten zien. Verzet Soms volgt agressie direct na verzet, vooral wanneer trainers het belang van verzet als waardevolle informatie negeren. Zich verzetten of weigeren mee te werken zijn belangrijke mededelingen van de hond die zegt dat hij: · in verwarring is en het niet begrijpt bekijk opnieuw de techniek;
doe een stap terug naar een vorig niveau;
· Bang is of angstig of simpelweg onzeker Oplossing: werk aan het verlichten van de angst en het opbouwen van vertrouwen; · Zich verveeld (vaak te zien bij herhalingen van oefeningen die honden niet leuk vinden) Oplossing: STOP met je hond te vervelen! · Niet gemotiveerd is (onderzoek het motivatieniveau) motivatie (betere beloningen, hoger salaris )
Oplossing: vind geschikte
· Fysiek niet in staat is om te doen wat je vraagt Oplossing: evalueer zijn atletische vermogens, werk met de beperkingen van de individuele hond en eis niet meer van hem! · De trainer niet voldoende respecteert om te doen wat er van hem gevraagd wordt in deze specifieke situatie Oplossing: bouw respect op met Puppy Beleefdheidsspelletjes of andere oefeningen. Mogelijke andere oorzaken van verzet: · Door de trainer veroorzaakt let op de trainer en kijk naar veranderingen in zijn ademhaling, spierspanning, gezichtsuitdrukking en manier van bewegen. De hond zal dit opmerken en hierop reageren! · Trainingsuitrusting kan bepaalde signalen aan de hond geven die niet duidelijk zijn of veel te duidelijk en te stimulerend of eenvoudig te ruw; · Methode iedere techniek die gebruik maakt van dwang kan verzet van de hond uitlokken. Dit is vooral het geval bij het trekken of sleuren aan de halsband. Wanneer je trainingsuitrusting gebruikt om informatie door te geven, Probeer het dan te doen met een heen en weer bewegend signaal (geven en nemen), terwijl je iets aan de hond vraagt , niet van hem eist . Vind een manier om met het verzet van de hond om te gaan. Vermijd daarbij de situatie dat hij zich verplicht voelt nogmaals aan te geven hoe hij zich voelt, door nog dramatischer gedrag te vertonen. (noot vertaler) uitleg Treat/Retreat methode: De hond die bang is voor mensen staat met zijn baas die de lijn slap laat hangen op enige afstand van de instructeur. Deze gooit een heel lekker hapje (treat) (stukje kaas of worst)naar de hond. Op het moment dat de hond het lekkere hapje op gaat halen, loopt de instructeur een paar meter achteruit. (retreat). Zo blijft de afstand tot de instructeur en daarmee de veilige zone voor de hond gehandhaafd. Na heel veel stukjes voer zal de hond minder angstig worden en uit zichzelf de afstand tussen hem en de instructeur verkleinen.
Copyright © 2007-2013 Flying Dog Press/Suzanne Clothier PO Box 105, St Johnsville, NY 13452 Tel: 1-800-7-FLY-DOG or 518 568 3325
