[Agenda, Nieuws & Mededelingen en Terugblik activiteiten] Een overzicht van de laatste ontwikkelingen binnen de opleiding CME en of CoUrsE!

[5]

[Agenda, Nieuws & Mededelingen en Terugblik activiteiten]

[8]

[VDCM Symposium 2005]

[10] [12] [14]

[Meerdaagse buitenlandse excursie hoogbouw, Frankfurt am Main]

Een overzicht van de laatste ontwikkelingen binnen de opleiding CME en of CoUrsE!. Studievereniging of CoUrsE! organiseert haar 2e Symposium in de reeks Value Development in Construction Management. De symposiumcommissie verteld over de organisatie.

[Afstudeeratelier FutureSite bezoekt Lissabon, Portugal] [Congres “De Ontknoping 2005”]

FutureSite heeft samen met NS Projectconsult het congres “De Ontknoping” georganiseerd. Een uiteenzetting van die dag door Wout Ritzema van NS Projectconsult.

[18]

[Masterproject Businessplan]

[19]

[Onderzoeker aan het woord]

[20] [25]

Philips Lighting investeert in ondernemers binnen de opleiding CME.

Ruben Favié schrijft als onderzoeker bij CME over “Multi-parameter beoordelingsmodel voor partnerselectie”.

[Interview: “Waardecreatie is onderdeel van ons vak geworden”]

Herman Hazewinkel, voorzitter van de Raad van Bestuur van bouwconcern VolkerWessels en voorzitter van PSIBouw gaat in een interview in op waardecreatie.

[Bestuur aan het woord]

Studievereniging of CoUrsE! is klaar voor de toekomst, Tim van Helmond geeft aan waarom.

[26]

[Studentenhuisvesting]

[28]

[Belvédère Maastricht: Waardecreatie in gebiedsontwikkeling]

[30]

Alumnus Joost Mulder neemt ons mee in de problematiek van studentenhuisvesting.

Ir. Jos Severijns van RO groep neemt ons mee naar het project Belvédère en de gezamenlijke waardecreatie.

[Binnenstedelijke herontwikkeling in de greep]

Nienke van Gogh schrijft over haar afstudeeronderzoek waarbij de gemeentelijke regierol centraal staat.

[33]

[Samenwerken en kennis delen]

[34]

[Waardecreatie in de bouw en in bouwbedrijven]

[36] [38]

Hannes de Bruijn doet verslag van de 1e alumnimiddag van of CoUrsE!.

Adri Buur, Hoogleraar bouweconomie Universiteit Twente en directeur van het Economisch Instituut voor de Bouwnijverheid over ‘Waardecreatie’.

[Project Partnering]

Het eindcolloquium van Jurgen Arts en Koen van der Heijden staat voor de deur. Nu alvast de kern van Project Partnering.

[Column: Ondernemers gezocht]

[Colofon]

[Voorwoord]

Eindredactie: • Tim van Helmond

Geachte lezer,

Vormgeving: • Bas van Montfort • Jan-Joost Mestebeld • Tim van Helmond

Het gaat of CoUrsE! voor de wind en het is fantastisch

Advertenties: • BPF Bouwinvest (hoofdsponsor) • RO groep (hoofdsponsor) • Hurks Bouw & Vastgoed (sponsor) • Bouwgroep Moonen (sponsor) • Stichting KTB (begunstiger) • Bouwkunde BedrijvenDagen (begunstiger) • SHBE (begunstiger) • Draaijer & Partners (begunstiger) • Trivoor bouw en infra • DHV • Infocus

spoed van enorme waarde kunnen zijn. Medio december zijn we uitgenodigd door onze hoofdsponsor RO groep en hebben we per bus een bezoek gebracht aan de projecten Belvédère, Geusselt en Dousberg te Maastricht. De eerste buitenlandse excursies waren ook een feit. Begin februari reisden we met 80 personen af naar Frankfurt en eind maart naar het Europees Parlement te Brussel. Dergelijke activiteiten vragen om steun en vertrouwen

Abonnement • Jaarabonnement !ntervisiE EUR 9,95 voor twee uitgaven, coupon in dit magazine retourneren.

Een meerjarencontract welke blijk geeft van de ambitie

Foto cover: • Het Kwartier / Amsterdam, opdrachtgever BPF Bouw.

!ntervisiE

weer aan bijdraagt. Contacten welke in voor én tegen-

Advertentieacquisitie: • Tim van Helmond, tel. 06-450 82 449, e-mail [email protected] Oplage: • 650 exemplaren

Drukwerk: • Creanza & Prepart Media Solutions

4

om te zien hoe de inzet van vele mensen elke dag hier

Bestuur • • • • • •

vanuit het bedrijfsleven. Dit vertrouwen is op vrijdag 20 mei bekroond. Inspanningen van onze hoofdsponsor zorgde voor de ondertekening van een gecombineerd hoofdsponsorschap van RO groep en BPF Bouwinvest. van betrokken partijen en een gefundeerde basis legt voor een groeiende vereniging. Een ambitieuze vereniging vraagt om een ambitieus bestuur, voor volgend bestuursjaar ‘05-’06 zijn we al hard op zoek naar nieuwe bestuurders. Dit nummer staat in het teken van waardecreatie.

of CoUrsE! 2004-2005: Berry Temmink (Voorzitter) Jeroen Olthof (Secretaris) Bas van Montfort (Penningmeester) Jan-Joost Mestebeld (Commissaris Onderwijs / Vice-voorzitter) Frank Griemink (Commissaris Activiteiten) Tim van Helmond (Commissaris PR)

Waardecreatie roept al snel vragen op. Wat versta je

Adresgegevens: of CoUrsE! Studievereniging voor CME TU/e

voorzitter Raad van Bestuur VolkerWessels en PSIBouw.

Vertigo vloer 8 Postbus 513 5600 MB Eindhoven [email protected] www.studievereniging.com

onder waardecreatie? Hoe maak je waarde meetbaar zonder meteen in een containerbegrip te vervallen? Tijdens ons symposium Value Development in Construction Management zullen sprekers hun visie over waardecreatie geven en graag in discussie gaan. Verder een exclusief interview met de heer H.J. Hazewinkel, En een artikel van dhr. A.P. Buur, directeur Economisch Instituut voor de Bouwnijverheid. De overige artikelen beveel ik u ook weer van harte aan. Wij kijken graag vooruit en wensen u alvast een fijne zomervakantie toe. Veel leesplezier! Berry Temmink Voorzitter of CoUrsE! ‘04-’05

[Agenda]

[Nieuws & Mededelingen]

2 juni ‘05

[Hoofdsponsoren BPF Bouw-

juni enkele dagen naar Turkije.

Symposium VDCM 2005

invest en RO groep]

De stad Istanbul zullen zij

8 juni ‘05

BPF Bouwinvest uit Amsterdam

hiervan zal in de volgende

Casinoavond, Holland Casino

en RO groep uit Maastricht zijn

!ntervisiE te lezen zijn. Veel

Eindhoven

per 1 juni 2005 voor drie jaar

reisplezier mannen!

bezoeken en een verslag

hoofdsponsor van of CoUrsE!. 15 juni ’05

BPF Bouwinvest (belegger en

[Verhuizing of CoUrsE! vloer 5]

Lezing DHV aan de TU/e

ontwikkelaar) werkt nauw

Vertigo vloer 5 is de vloer

samen met RO groep (advies-

bestemd voor afstudeer-

30 juni ‘05

bureau) in diverse binnen-

ders en sectieverenigingen. De

BBQ actieve leden

stedelijke projectlocaties. Het

verdeling van de vloer is nu

bestuur van of CoUrsE! is erg

niet optimaal en mede hierdoor

september ‘05

blij met deze nieuwe ontwik-

ontstaan soms problemen wat

Wisselings ALV

keling en zet zich in voor een

betreft beschikbare afstudeer-

vruchtbare samenwerking.

plaatsen. Om vloer 5 werkbaarde vloer opnieuw in te delen.

Na het verschijnen van

De secties hebben hierbij de

!ntervisiE nummer 02, jaargang

voorkeur gegeven om qua

01 in november 2004 hebben

indeling bij haar eigen afstu-

zich weer een aantal nieuwe

deerders te worden ingedeeld.

sponsoren verbonden aan of

Bij de verdeling is gekeken naar

CoUrsE!. De volgende bedrijven

de hoeveelheid afstudeerders

stellen wij graag aan u voor:

per sectie. of CoUrsE! zal samen

BPF Bouwinvest uit Amsterdam,

met Vloer e, vanaf de liften

Bouwgroep Moonen uit

gezien, rechtsachter de

’s-Hertogenbosch, Draaijer &

colloquiumruimte plaatsnemen.

Partners uit Bunnik, Bouwkunde

Gekoppeld aan de verhuizing

BedrijvenDagen TU/e, Trivoor

zullen er voor vloer 5 enkele

bouw en infra, Infocus uit

nieuwe computers en nieuw

Culemborg en DHV uit

meubilair beschikbaar gesteld

Eindhoven. Ook hier zetten wij

worden. De verhuizing zal aan

ons in voor een prettige

het einde van het lentetrimester

samenwerking!

plaatsvinden. Hierover zal nog aanvullende informatie

[Prijswinnaars

verstrekt worden.

hoogbouwproject] Rondom het masterproject

[Onderzoek]

hoogbouw is er een prijswin-

Ilse Oosterlaken (AIO) heeft

naar bekend gemaakt. Van

besloten om niet te gaan pro-

de studierichting Construction

moveren en dus niet verder te

Technology hebben Frans van

gaan met haar onderzoek aan

der Maas, Eric Bogaerds, Jasper

de TU/e. Wij wensen Ilse heel

Manders en Daan Aldenberg

veel succes bij het vinden van

een reischeque gewonnen t.w.v.

een nieuwe uitdaging.

€150,- per persoon. Zij gaan 8

5

!ntervisiE

der te maken is er besloten om [Nieuwe sponsoren]

[Afstudeerders CME]

voor het project heeft betrek-

op het docententeam

Tot nu toe zijn de volgende

king op een door ARCADIS

(praktijkervaring) en voor

studenten bij FutureSite

aangedragen maatschappelijk

ARCADIS levert het project,

afgestudeerd: Nienke van Gogh,

probleem, namelijk de herstruc-

zoals het er nu naar uitziet,

Gijs Wagemakers, Wim Verstap-

turering van bedrijventerreinen.

bruikbare concepten en ideeën

pen, Marco Bakx, Ilse Brok,

Immers komt de herstructure-

op.

Mischa Coenen, Tim Collombon,

ring van bedrijventerreinen op

Ruben Favié, Hylke Hellinga,

dit moment niet of slechts

Arthur van Kempen, Joep van

incidenteel van de grond.

Laatum, Laurens Maaijwee,

Ideeën en initiatieven zijn er

Joost Mulder, Erik van Ooijen,

wel degelijk, maar hoe moet je

Freddy van Rosmalen, Maarten

nu ‘doorpakken’ naar de

Rutten, Daan Stoffels, Rob Toll,

realisatie?

Bas van de Ven, Dennis

Na een gezamenlijke litera-

Versteeg, Jeroen van de Water

tuurstudie hebben negen

en Roland Zollinger. De felici-

‘Studenten-Adviesbureaus’ een

taties zijn voor jullie en wij

Plan van Aanpak cq. een offerte

wensen jullie heel veel succes in

aan ARCADIS gepresenteerd

het bedrijfsleven. Wij zien jullie

waarin zij aangeven hoe zij een

graag terug als alumnus bij of

concrete herstructurering in het

CoUrsE!.

Brabantse gaan aanpakken in

!ntervisiE

de komende weken.

6

[Businessplan]

De eindpresentatie zal plaats-

Na deze zomer gaat het master-

vinden op het hoofdkantoor van

project businessplan weer van

ARCADIS NV, waar een profes-

start. Zoals gebruikelijk zal de

sionele jury (Directie ARCADIS-

heer Verhoef dit project verzor-

directeuren) in de rol zal

gen. Om een lange doorlooptijd

kruipen van de diverse lokale

van het businessplan te beperk-

stakeholders (Burgemeester en

en is het volgende bedacht. De

Wethouders, ondernemers-

colleges worden in korte tijd

vereniging). Deze lokale

gegeven waarna er meer tijd

stakeholders zullen het werk

ontstaat voor de uitwerking-

van de studenten beoordelen.

en van het businessplan. Een

Voor de beste groep heeft

tweede pluspunt is dat er ook

ARCADIS een onderwerp gere-

meer tijd voor individuele be-

lateerde prijs ter beschikking

geleiding vrijkomt. De student

gesteld, welke in overleg met

profiteert hier dus direct van.

de studenten inhoud zal krijgen.

De heer Verhoef is op dit moment bezig om studenten uit

Deze samenwerking op onder-

Duisburg en Essen (D) te kop-

wijsgebied zal na afloop

pelen aan onze studenten. De

uiteraard geëvalueerd worden,

bedoeling is om het project in

maar vooralsnog lijken zowel de

Kalkar (D) te doorlopen.

universiteit, alle deelnemers als ARCADIS positief.

[CME en ARCADIS begeleiden

Studenten geven aan dat zij het

samen masterproject]

leuk vinden om op deze wijze

Het masterproject binnenstede-

in aanraking te komen met het

lijke herstructurering komt dit

toekomstige beroepsveld. Voor

jaar tot stand in samenwerking

de opleiding is de expertise van

met ARCADIS. Het onderwerp

ARCADIS een goede aanvulling

[Terugblik activiteiten] [Themafeest après-ski]

gewonnen om te besteden aan een studiegere-

Het après-skifeest van 15 december 2004 was

lateerde reis naar een stad in Europa. De reis

erg geslaagd. Het bestuur heeft duidelijk de

staat in juni gepland naar Istanbul!

toon weten te zetten door alle aanwezigen te verbazen met hun ‘Tiroler lederhöse’! Op

[Excursie RO groep]

woensdag 8 juni zal er een casinoavond zijn

Op 22 december 2004 heeft de excursie naar

voor onze leden.

onze hoofdsponsor plaatsgevonden met twintig personen. Na ontvangst in Limburgse stijl, met

[Lezing hoogbouw]

échte vlaai, zijn we gestart met enkele presen-

In het kader van het masterproject Hoogbouw

taties over de plangebieden in en rondom

werd er op vrijdag 17 december 2004 een lezing

Maastricht. Per bus hebben we de projecten

georganiseerd voor alle studenten die dit project

Belvédère, Dousberg en Geusselt bezocht.

volgden. Voor deze lezing kwam de heer Klerks

Tussendoor hebben we genoten van een lunch

van stichting Hoogbouw een en ander toelichten

in het centrum van de stad. Achteraf kunnen we

over hoogbouw. Bij de presentatie kwamen veel

concluderen dat iedereen heeft genoten en dat

beelden uit Azië en Amerika voorbij, waarbij de

de samenwerking tussen of CoUrsE! en

heer Klerks zeer enthousiast zijn verhaal deed.

RO groep is versterkt.

Ook besteedde hij veel aandacht aan de hoogbouw in Nederland, waarbij in werd gegaan op

[Sexie feest]

een aantal aspecten zoals ontwikkeling, regel-

Naast de traditionele bouwkundefeesten, kwam

geving, financiering en realisatie van hoogbouw.

er vanuit de secties het idee om een feest te

[Prijsuitreiking hoogbouw]

Hiervoor werden de krachten van de verschil-

Aan het eind van het masterproject hoogbouw

lende sectieverenigingen gebundeld. Op 16

werd er van iedere projectgroep een presentatie

februari 2005 werd het eerste sectiefeest,

verwacht. Op vrijdag 25 februari 2005

genoemd Sexiefeest, een feit met als thema

werden er in vier lokalen presentaties gehou-

Aftervalentine party. Het feest gehouden in café

den, de beoordeling werd door de studenten

de Stunt was met een groot aantal bezoekers

zelf gedaan. Uiteindelijk zijn er acht groepen

een succes. Een feest dat de studenten van de

genomineerd voor de hoogbouwprijs. Een extra

verschillende masterstudies dichter bij elkaar

moeilijkheid voor studenten was het feit dat

bracht en zo zijn doel heeft bereikt.

er geen gebruik mocht worden gemaakt van digitale presentatieprogramma’s. Zo toonden

[Glühweinborrel]

de studenten posters, websites en zelfs films

Om als studievereniging meer naamsbekendheid

waarin zij hun bevindingen presenteerden.

te verwerven binnen de TU/e heeft of CoUrsE!

‘s Middags kregen deze groepen de kans om in

een originele glühweinborrel gehouden voor het

5 minuten hun bevindingen aan alle studenten

Vertigo gebouw. Het bestuur was op profes-

en docenten duidelijk te maken. In deze zeer

sionele wijze voorbereid. Gewapend met een

beknopte tijd kregen we acht presentaties te

groot geel reclamebord van of CoUrsE!,

zien, waarbij groep 5 van Construction

benzinebrander, pan en plastic bekers stonden

Technology (CT) als winnaar uit de bus kwam

zij in de kou klaar voor een gezellige middag.

met hun onderzoek ‘Bouwen op een postzegel’

Voor alle passanten werd glühwein geschonken

en hun website www.bouwenopeenpostzegel.

met amarretto. Na drie uur schenken waren de

tk. De winnaars kregen hun prijs uitgereikt door

wangen rood en iedereen had het over dé glüh-

prof. ir. F.J.M. Scheublin van CT tijdens een

wein van of CoUrsE!.

afsluitende borrel bij of CoUrsE!. De winnaars hebben per persoon een bedrag van €150,-

7

!ntervisiE

organiseren voor de wat oudere studenten.

[Excursie NRE]

structureringsproject Belvédère te Maastricht.

Donderdag 31 maart 2005 is er in het kader van

Tenslotte behandelde de heer ir. M.F. Mur, senior

het Masterproject Binnenstedelijke

adviseur Draaijer & Partners, het project IJssel-

Herstructurering een excursie naar het NRE-

stein, Centrumontwikkeling. Tijdens zijn lezing

terrein te Eindhoven georganiseerd. De heer

werden de procesfasen initiatief- en definitiefase

ir. H. Hellinga, projectcoördinator Draaijer &

toegelicht en de specifieke aspecten rond binen-

Partners, ontving de eerstejaars studenten van

stedelijke herstructurering besproken.

de mastertrack CME. Er werd nader ingegaan op het doel van de middag en het belang van

[Alumnimiddag]

communicatie over en weer. De heer Martin Top,

Vrijdag 29 april was de aftrap van de eerste

facilitymanager NRE Groep, besprak de

alumnimiddag binnen de opleiding CME. Aan

activiteiten van de NRE Groep en het belang van

deze middag werd invulling gegeven met het

de geplande ontwikkelingen. De heer Hellinga

thema ‘Samenwerken en kennis delen’. Prof.

besprak het proces welke door Draaijer &

dr. ir. Wim Schaefer en dr. ir. Harmen Kragt

Partners doorlopen moest worden om het

gaven hun visie op de samenwerking tussen

project te coördineren. Het plan werd vanuit

alumni, de opleiding CME en de TU/e. Ir. Bert

stedenbouwkundig oogpunt toegelicht door

van Eekelen MBA, drs. ir. Han Westendorp en

de heer ir. J. Schipper van stedenbouwkundig

ir. Peter Timmermans PDEng gaven met een

bureau DiederenDirrix. Na afloop werd er onder

pragmatische benadering de noodzaak aan om

begeleiding van de opdrachtgever, projectcoör-

te komen tot waardecreatie en kennisdeling in

dinator en de stedenbouwkundige een bezoek

de bouwsector.

gebracht aan het NRE-terrein. Voor uitgebreide fotoreportages van alle activi[Excursie Brussel]

teiten zie www.studievereniging.com

Op dinsdag 29 maart jl. heeft een groep van zo’n twintig studenten een bezoek gebracht aan Brussel. Bij deze excursie werd een bezoek

Sponsoren VDCM Symposium 2005 Hoofdsponsor

gebracht aan het aan het Europees Parlement. Hier werd een rondleiding en uitleg gegeven en er werd een presentatie gegeven door de assistenten van Europarlementariër Toine Manders. Zij gingen onder andere in op hun

!ntervisiE

werkzaamheden, de Europese Aanbestedingsrichtlijn en de mogelijke toetreding van Turkije

8

tot de EU. Na dit bezoek werd sfeer geproefd in Brussel met uiteraard een bezoek aan de Grote Markt. [Lezing binnenstedelijk] Woensdag 13 april is er in het kader van het masterproject binnenstedelijke herstructurering een lezing georganiseerd. Tijdens deze lezing hebben drie sprekers met verschillende specialismen hun kennis gedeeld met studenten van de mastertrack CME. De heer mr. ing. E.P. Mol, docent Recht aan de TU/e, ging in op actuele onderwerpen als Publiek Private Samenwerking, luchtkwaliteit en kapvergunningen. De heer ir. J.P.G. Severijns, senior adviseur RO groep Maastricht, besprak de kansen en taken voor een ontwikkelaar aan de hand van het her-

Sponsoren

[VDCM Symposium 2005] Na het succes van vorig jaar, besloten we als studievereniging ook dit jaar weer een VDCM (Value Development in Construction Management) symposium te gaan organiseren met actieve of CoUrsE!-leden. Het thema ‘Van Projectbeheersing naar Waardeontwikkeling’ staat centraal. Tim Klomp Bueters, Daan Vermeer, René Heintz, Willem Mauser en ik zijn enthousiast begonnen en vormden de symposiumcommissie. [Jan-Joost Mestebeld, Symposiumcommissie]

Met z’n vijven hadden we aan het begin een

met de setting van interviews van de sprekers

bepaalde voorstelling voor ogen, over hoe het

in plaats van gewone rede’s, zorgt dit voor een

symposium er naar onze mening uit zou komen

dynamische middag.

te zien. Het uiteindelijke resultaat zal toch wel anders worden dan dat wij ons in het begin

Naast het regelen van alle sprekers, sponsoren

hebben voorgesteld, echter komt het resultaat

en de workshops, moesten we nog eens net zo

nog wel overeen met onze vooraf gestelde doe-

veel tijd stoppen in het regelen van alle za-

len. Vanaf het begin gingen we direct voor het

ken er omheen. Voornamelijk het zoeken van

neerzetten van een symposium, welke voor

materiaal voor de introductiefilms die door Jan

iedereen gratis toegankelijk zou zijn. Dit is

Valks worden gemaakt, het regelen van de

alleen mogelijk met behulp van sponsoren.

voorzieningen voor op de dag zelf (lunch, borrel,

Tevens wilden we een compleet programma

aankleding en informatie) en het ontwikkelen

verzorgen waarvan de verhalen goed op elkaar

van promotiemateriaal (posters, flyers, website

aan zouden sluiten, met sprekers die inhoudelijk

en boekje) zijn hierin de belangrijkste en meest

passen binnen ons thema “van projectbeheer-

tijdrovende zaken.

van? De gasten laten nadenken over wat

Tijdens de organisatie ben ik toch op een an-

waardecreatie voor hen of hun bedrijf, kan

dere manier naar waardecreatie gaan kijken.

betekenen.

Waardecreatie doe je eigenlijk in alles wat je doet. Ook de organisatie van het symposium

We wilden graag een prominente of internatio-

heeft een stuk waardecreatie in zich. Door

nale spreker op ons symposium. Dankzij de hulp

het aantrekken van en het samenwerken met

van onze CvA (Bert van Eekelen & Hans Kleine)

meerdere partijen konden we naar een veel

hebben we naar onze mening een hele groep

completer eindresultaat werken. Door vooraf

sprekers uit kunnen nodigen die prominent te

een aantal criteria duidelijk te maken, maar

noemen zijn.

toch iedereen mee te laten denken over hoe de verschillende acties het best ingevuld konden

Tijdens het uitwerken van onze doelstellingen

worden, is er een symposium neergezet welke

en het zoeken naar sprekers, zijn we langzaam

toch wel “anders” genoemd kan worden. De sa-

naar een tweede onderdeel in ons symposium

menwerking met PSIBouw is de basis welke er

gaan werken, namelijk de workshops. De work-

voor zorgt dat ook het resultaat van de onder-

shops hebben als doel de mensen voor te be-

delen van ons symposium, één geheel is.

reiden op het middagprogramma. Deze vragen kunnen tijdens het middagprogramma worden voorgelegd aan de aanwezige sprekers. Samen

Hopelijk wordt het een groot succes!

9

!ntervisiE

sing naar waardeontwikkeling”. Het doel hier-

[Meerdaagse buitenlandse excursie hoogbouw, Frankfurt am Main] In het kader van het masterproject hoogbouw heeft of CoUrsE! een meerdaagse excursie naar ‘de’ hoogbouwstad van Europa, Frankfurt am Main, georganiseerd. Met als doel om studenten expert te laten worden op het gebied van de hoogbouw in Frankfurt. De excursie is opgezet om meerwaarde te creëren voor het project. [Roel van Bakel, Onno Noordijk, Wouter Slotman, Excursiecommissie]

Donderdag 3 en vrijdag 4 februari waren er in

Frankfurt. Dit onderzoek diende aan te sluiten

totaal 80 studenten die van de eerste buiten-

op het eigen project en moest in de weken voor

landse excursie van of CoUrsE! gebruik hebben

het vertrek voorbereid worden. Dit hield in dat

gemaakt. Het aantal studenten was opgebouwd

de groepen een afspraak hadden gemaakt met

uit zestig studenten van de opleiding Construc-

een bedrijf of instantie in Frankfurt. Dit kon een

tion Management and Engineering en een twin-

overheidsinstelling, bouwbedrijf, ontwikkelaar

tigtal studenten van Construction Technology.

of belegger zijn. De aanpak in Frankfurt werd vooraf gepresenteerd tijdens de tussenevaluatie

De excursie was geen onderneming waarbij de

van het project in Nederland.

studenten een afwachtende houding aan konden nemen. Het was dan ook de bedoeling dat het

De rit naar de jeugdherberg verliep helaas niet

bezoek aan Frankfurt aangegrepen werd om de

geheel vlekkeloos, de bus had pech. Een groot

al onderzochte aspecten van hoogbouw verder

aantal studenten moest dan ook de bus aan-

uit te werken. Hiertoe heeft de organisatiecom-

duwen tot hij weer kon starten (een impressie

missie een voor veel studenten nieuw type

is te zien op www.studievereniging.com). Een

programma opgesteld, waarvoor een onder-

aantal heren heeft daar flink roet staan hap-

zoeksmiddag is ingepland.

pen toen de bus weer begon te rijden, daar een

!ntervisiE

grote zwarte wolk het gevolg was. Donderdag 3 februari 2005 vertrok de bus rich-

10

ting Frankfurt am Main. Aangezien het erg vroeg

Na een dag met reizen, luisteren en interviews

was bij vertrek (vooral voor studenten) waren

kwamen de studenten ‘s avonds veelal als

er 2 studenten die dan ook niet op tijd hun bed

groep bij de jeugdherberg aan. Eenmaal bin-

konden verlaten. Deze heren hadden dan ook

nen werden zij ontvangen door de docenten die

de avond van te voren een heel gezellig bouw-

ontzettend nieuwsgierig waren hoe hun inter-

kundefeest gehad. Maar het is ze uiteindelijk

views waren verlopen. Na dit intermezzo kon

toch gelukt om in Frankfurt te komen.

iedereen inchecken en de poster uitwerken voor

Bij aankomst werd de groep ontvangen bij

jectgroep had als voorbereiding op de excursie

aannemersbedrijf Wayss und Freitag. Na een

een poster ontworpen. Iedere groep kon op de

door hun georganiseerde lunch en presentatie

poster hun bevindingen uitwerken.

de presentatie van de volgende dag. Iedere pro-

werden de projectgroepen in de gelegenheid gesteld om die middag vrij te besteden. Aan

Zoals een student betaamt werd de avond

deze vrijheid was echter één beperking gesteld.

voortgezet in het nachtleven van Frankfurt,

De studenten hadden de opdracht gekregen om

wat in eerste instantie erg rustig oogde. Geluk-

onderzoek te verrichten naar de hoogbouw in

kig werd er na een tijdje slenteren in de stad

een aantal leuke kroegen gevonden en werd er naast het gevecht tegen de slaap ook het gevecht met een verdwaalde muis gewonnen. Na een korte nachtrust vertrok iedereen de volgende ochtend om 8.30 uur naar één van de skyscrapers van Frankfurt, namelijk de Skyper. In twee verschillende groepen kregen de deelnemers een rondleiding en lezing betreffende de Skyper. Daarnaast werd er per projectgroep een presentatie gehouden over de bevindingen

Foto boven Skyline Frankfurt am Main

in Frankfurt. Hierbij zijn vier groepen geselecteerd voor het winnen van de prijs gekoppeld aan het Hoogbouwproject. De prijs bestond uit een bedrag van €150,- per groepslid en mocht worden besteed aan een studiegerelateerde reis naar een Europese stad naar keuze. Na de rondleiding, presentatie en bekendmaking van de genomineerden werden de studenten en begeleiders verwend met een aantal overheerlijke hapjes. Na deze smakelijke lunch werden er nog een aantal souvenirs van de Skyper uit-

Foto boven

gedeeld en werd rond het middaguur de

Presentatie studenten

terugreis ingezet. De terugreis verliep voorspoedig en tijdens de terugreis waren er studenten die de oogjes nog even een paar uurtjes sloten, maar er waren er ook die nog even kaartje legden en de excursie met een drankje afsloten. Al met al waren het twee drukke, maar bovenal leerzame en amu-

Na de excursie volgden nog een aantal weken om aan het project te werken en de felbegeerde prijs in de wacht te slepen. Uiteindelijk zijn

Foto boven Zicht op de Commerzbank

vier studenten van Construction Technology de gelukkige winnaars van de prijs geworden. Zij gaan nu een lekkere reis maken naar het zonnige Istanbul, waarbij zij in de volgende IntervisiE! een verslag zullen uitbrengen van hun reis en bevindingen. Deze prijs en de excursie Frankfurt konden mogelijk gemaakt worden door middel van sponsering. Studievereniging of CoUrsE! wil dan ook Stichting Hoogbouw, Stichting Bouwdoeleinden-Zuid en de capaciteitsgroepen Construction Management and Engineering en Construction Techology bedanken voor hun financiële ondersteuning!

Foto boven Hoogbouw ‘Skyper’

11

!ntervisiE

sante dagen.

[FutureSite bezoekt Lissabon] Ook dit jaar is afstudeeratelier FutureSite op studiereis geweest. Deze keer naar de hoofdstad van Portugal, Lissabon. Op 4 april 2005 is de gehele groep vertrokken vanaf Schiphol Airport, waar de helft van de groep op 8 april ook weer landde. De andere helft van de groep bleef het weekend aansluitend op de reis nog in Lissabon, om nog wat te genieten van de zon. Na het nodige regelwerk vooraf, het afstudeeratelier was verdeeld in de werkgroepen programma, sponsoring en onderzoek, stonden we als gezegd op maandag 4 april in alle vroegte klaar op het TU terrein om met de bus naar Schiphol te gaan. Na de busreis en de vlucht volgde nog een korte busreis in Lissabon zelf om bij het hotel te komen.

!ntervisiE

[Karin Heilijgers Mark Franken, FutureSite]

12

De maandag was gereserveerd om wat bij te

bij het Alvalade stadion, de thuisbasis van

komen van de reis en de omgeving te ver-

de voetbalclub Sporting Club Portugal. Na de

kennen met een oude tram. ’s Avonds werden

ontvangst en presentatie van de manager van

de nodige consumpties genoten, evenals een

het stadion kregen we een uitgebreide rond-

gezamenlijke smakelijke maaltijd in het oudste

leiding door het gehele stadion.

bierhuis van Lissabon, de ‘Cervejaria dos

Donderdag zijn we naar het terrein van de Expo

Trindade’.

’98 gegaan, waar we uitleg kregen over de rea-

Dinsdag hebben we de Vasco da Gama brug

lisatie van deze Expo. Dit was een zeer fasci-

bezocht, om daar een presentatie bij te

nerende presentatie, waarin veel duidelijk werd

wonen over hoe deze brug gerealiseerd werd

over de Expo en het gebruik van het terrein,

qua organisatie, samenwerking met de lokale

dat nu omgedoopt is tot ‘Parque dos Naçoes’

bevolking en kostenbeheersing. Daarna gingen

Na de presentatie kregen we een rondleiding in

we naar Brisa, de grootste wegenbouwer en

het Oceanium. Na deze leuke afwisseling is er

beheerder van Portugal. Daar kregen we een

een discussiesessie gehouden met DHV. Dit was

heerlijke lunch aangeboden. Na het eten van

een zeer nuttige bijeenkomst, wat mede kwam

deze heerlijke lunch kregen we enkele presenta-

door de goede voorbereiding van de Future-

ties over het ontstaan van het bedrijf en het

Site-leden. Omdat donderdagavond de laatste

gebruikte veiligheidssysteem. ’s Avonds heeft

gezamenlijke avond was, hebben we een geza-

ieder voor zich gegeten in de stad en genoten

menlijk diner besproken bij een restaurant naast

van de plaatselijke cultuur en het uitgaansleven.

het hotel. Na lekker gegeten en gedronken te

Woensdag werden we verwacht in het Vasco da

hebben zijn we met bijna de gehele groep naar

Gama shoppingcenter, alwaar we uitleg kre-

een plaatselijke discotheek vertrokken, waar we

gen van de Portugees-Nederlandse Kamer van

tot in de late uurtjes zijn doorgegaan.

Koophandel over wat zij doen en wat de werk-

Doordat het donderdagavond zo laat was ge-

cultuur is in Portugal. Daarna heeft de mana-

worden, waren er vrijdag enkele duffe en witte,

ger van het shoppingcenter een presentatie

vermoeide gezichtjes te zien. Gelukkig konden

gegeven, waarna we een rondleiding door het

we een stukje wandelen naar de universiteit van

gehele gebouw kregen. Na enkele uurtjes vrije

Lissabon. Eenmaal daar aangekomen hebben

tijd, die veel studenten besteed hebben op het

enkele FutureSite-leden en begeleiders én en-

Expo-terrein, werden we ’s middags verwacht

kele Portugese docenten presentaties gegeven

over het afstuderen en de gang van zaken in Portugal en Nederland met betrekking tot

De FutureSite studiereis 2005 werd mede

stedelijke en ruimtelijke ontwikkeling. Na deze

mogelijk gemaakt door: Ingenieursbureau

ochtend zat het er voor 16 leden al weer op en

Gemeentewerken Rotterdam, Ontwikkelings-

zijn we onze weg teruggegaan naar Nederland

bedrijf Gemeente Amsterdam, van Aarle de Laat

waar een frisse regenbui ons weer stond op te

bouwmanagers gezondheidszorg bv, Ballast

wachten. De andere 13 leden genoten nog van

Nedam afdeling bouw, Trivoor bouw en infra,

een heerlijk weekend in de Portugese zon.

Stichting Algemene Bouwdoeleinden Zuid, BPF Bouwinvest, Infocus.

Het onderzoek dat FutureSite in zowel Nederland en Portugal heeft uitgevoerd, had als meest opvallende resultaat dat men in Portugal geen corporaties kent zoals in Nederland. Weliswaar zijn er corporaties, maar deze hebben weinig tot geen sociale betekenis en hebben beperkte macht en omvang. Er is wel armenhuisvesting en huisvesting voor jongeren. De Portugese overheid creëert deze ruimte om private partijen hun gang te laten gaan, omdat vooral een traditie van democratie ontbreekt. De dictatuur heeft zijn sociaal-politieke sporen heeft achter gelaten. De regering is de baas en de burgers vinden ook dat de regering maar de zaakjes moet regelen. Inspraak is dus een onbekend

13

Foto boven Groepsfoto in het stadion José Alvalade in Lissabon

!ntervisiE

verschijnsel in Portugal.

[Congres “De Ontknoping 2005”] Afstudeeratelier FutureSite van de masteropleiding CME is in juni 2004 een samenwerking aangegaan met NS Projectconsult, dat het project- en procesmanagement regelt bij de ontwikkeling van OVknooppunten. Hierbij wordt hun wetenschappelijke- en praktische ervaring gebundeld en werkt synergetisch in hun ambitie om gezamenlijk een jaarlijks evenement te organiseren. [Wout Ritzema, Senior consultant NS ProjectConsult]

!ntervisiE

Op 29 maart vond in de Blauwe Zaal van het

14

Auditorium “De Ontknoping 2005” plaats; het

[Kennis bouwen]

eerste resultaat van deze samenwerking. Door

In de vorm die daarop volgde duo-inleiding tus-

dit congres beoogde de organisatie een bijdrage

sen Leo van Leeuwen en Bert van Eekelen maar

te leveren aan de oplossing voor de samenwer-

ook uit de verdere introductie werd duidelijk

kingsproblematiek bij de ontwikkeling van

dat, vanmiddag althans, het leggen van de

stedelijke en OV-knooppunten. Bij de reali-

verbindingen vooral op het niveau van het

sering van dit soort projecten zijn partijen

‘kennis delen’ zat. Een Rotterdamse ambtenaar

aangewezen op een langdurige samenwerking,

in de zaal, die zich bezig houdt met regionale

met vaak conflicterende belangen en wensen.

knooppuntontwikkeling antwoordde op de vraag

Enkele sprekers hebben vanuit verschillende

wat hij kwam doen: “Ik kom kennis bouwen.”

invalshoeken een frisse kijk geleverd op dit

Bert van Eekelen gaf toe dat ook hij iets kwam

thema. Wout Ritzema, senior consultant bij NS

halen: afstudeerplekken. Compliment voor de

Projectconsult, geeft zijn visie op dit congres in

organisatoren van de middag was bovendien dat

onderstaand impressieverslag. Voor meer infor-

zij de resultaten van de middag willen gebruiken

matie over het congres en haar organisatoren

in het onderwijs aan de TU Eindhoven. Kortom:

kunt u terecht op www.deontknoping2005.nl.

verbindingen genoeg.

“Om te ontknopen moet je verbindingen leg-

[Als spaghetti]

gen.”

Gert-Joost Peek van de TU Delft, aangekondigd als ‘ongeleid projectiel’ deed als eerste inleider

Cruijff zou het misschien beter zeggen, maar

zijn omschrijving geen eer aan, maar zo erg

bovenstaande conclusie is voor mij toch wel de

vond ik dat niet. Hij hield een helder betoog

kern van het congres De Ontknoping 2005. Hoe

waarom knooppuntontwikkeling zo complex is.

ogenschijnlijk tegenstrijdig deze conclusie ook

Hoewel Gert-Joost voor de aanwezigen ver-

is, het leggen van verbindingen was het centraal

moedelijk weinig nieuws te melden had (“Het

terugkerende thema van alle sprekers, zij het

is inhoudelijk en procesmatig complex om de

dat ieder het op zijn eigen wijze deed. Leo van

volgende redenen….”) was zijn Mind Map een

Leeuwen met conducteurspet begon de middag

statement dat hij wat mij betreft wel langer dan

met een authentiek conducteurfluitje, waarmee

de getoonde 8 seconden mocht laten zien: het

hij letterlijk de toon zette van vanmiddag: het

getoonde plaatje liet een relatiediagram uit een

moest leuk worden, maar wel met een serieuze

recent onderzoek zien van 9 betrokken perso-

bagage. Alle aanwezigen werden in een klap ge-

nen bij knooppuntontwikkeling en was werkelijk

bombardeerd tot passagier voor de blauwe zaal.

schokkend. Het plaatje had nog het meest weg

Goede reis! De eerste verbinding was gelegd.

van een kluwen spaghetti die uit het kokende water wordt getrokken: lekker, maar ook erg

ingewikkeld. Zijn conclusie naar aanleiding van

lijkse voortgangsrapportages.

dit plaatje was toch kort en bondig: “Om hier uit

“Liever achteraf een fout rechtzetten, dan

te komen zijn twee aspecten nodig: samenhang

vertragingen oplopen zoals bij de meer formele

en samenwerking.”

projectmanagementstructuren gebeurt.” Inte-

Op managementniveau betekent dit een op-

ressante visie waarin ik me wel kan vinden,

gave om planvorming en besluitvorming goed

maar waar het Handboek en de certificeerder

op elkaar af te stemmen. Hoe? Volgens Peek

waarschijnlijk heel anders over denken. Boven-

gaat het in de besluitvorming om het in- of juist

dien vraag ik me af of partijen in de knooppunt-

uitsluiten van belangen. In de planvorming gaat

ontwikkeling hier al klaar voor zijn.

het vervolgens juist om het variëren dan wel selecteren van de mogelijkheden. Dit alles in

[Er zijn geen problemen]

een constante wisselwerking met elkaar, als een

Ook organisatiepsycholoog Sandra Schrijer (o.a.

interactief proces. Een doordenker, maar wel

Universiteit van Tilburg en Utrecht) schudde de

een goede opwarmer voor de volgende spreker,

vertrouwde projectmanagementbeelden flink

Max Schoo van Kuwait Petroleum.

op door drie aannamen ter discussie te stel-

[Lol en loslaten]

dat samenwer-king er gewoon ineens is. Onzin,

Ik vond het een goede zet van de organisatie

zegt Schruijer, “we moeten meer tijd besteden

om Schoo te vragen. Met ingewikkelde buizen-

aan het ont-wikkelen van die samenwerking,

stelsels van olieraffinaderijen in Europoort op

het investeren in vertrouwen en begrip krijgen”.

mijn netvlies verwachtte ik op voorhand een

Ten tweede gaan we er te vaak vanuit dat ‘we’

verhaal over ‘geraffineerde planning’. Niets was

hetzelfde probleem hebben en aanpakken. Fout,

minder waar. Via one-liners maakte Schoo er

zegt Schruijer, “er zijn geen problemen, die

geen geheim van korte metten te maken met

definieer je zelf en gezamenlijk”.

de controlfreaks die projectmanagers vaak zijn.

Daar houd ik wel van, praktische filosofie die

Alles dichttimmeren, alles weten van te voren:

je morgen kunt toepassen in je werk. Ook het

niet nodig en niet gewenst. Je komt altijd on-

idee dat je de verschillen tussen partijen moet

verwachte dingen tegen onderweg, dat moet je

overbruggen veegt Schruijer van tafel: “je moet

juist inplannen. Tien tot dertig procent scope-

de verschillen juist benoemen, waarderen op

groei is bijvoorbeeld heel gebruikelijk. De grote

zijn unieke bijdrage aan de multipartijensamen-

boodschap voor projectmanagers lijkt te zijn:

werking en wederzijdse afhankelijkheid niet

Meer lol en meer loslaten, dan komt alles goed.

schuwen”. Eens! Hoewel de diverse lijstjes van

Het lijkt of Schoo wil zeggen dat nieuwbouwpro-

succes- en faalfactoren herinneringen aan mijn

jecten (in de olieraffinage, looptijd 10 maanden)

managementboeken oproepen, is ‘collaborative

eigelijk meer gemanaged zouden moeten

leadership’ als voorwaarde voor goede samen-

worden als turnaroundprojecten (buiten bedrijf

werking wel een eye-opener. Niet iemand die

stellingen met doorlooptijd van 3-4 weken),

duwt, trekt en oplegt, maar iemand die dienend

maar misschien is dat mijn eigen conclusie.

is aan partijen en hen in staat stelt om hun ding

Vooral de turnarounds vragen namelijk om crea-

te doen. Zodat ook jij als eindverantwoorde-

tiviteit, specifieke ervaring en deskundigheid,

lijke je resultaten behaalt en anderen jou ook

enorme zelfredzaamheid en informele, dage-

nodig hebben. Ik denk dat ik zo mijn rol als

lijkse communicatie. En twee jaar voorbereiding

projectmanager stationsontwikkeling op diverse

vergat hij in de haast bijna te vermelden… Hij

stations het beste vorm kan geven, Sandra

vermeldde nog drie andere interessante zaken:

bedankt voor de tip.

1) De verantwoordelijkheden bij turnarounds liggen zo laag mogelijk in de organisatie;

[Beeldtaal verbindt partijen]

2) Medewerkers moeten bereid zijn 90% oploss-

Het onderdeel van adviseur Hans Kars over

ingen te accepteren om de voortgang erin te

‘branding’ viel mij enigszins tegen en bood mij

houden;

geen nieuwe inzichten. Het onderwerp stond

3) Er wordt gewerkt met correctie achteraf op

terecht op de agenda (‘Hoe verleid ik mensen

genomen besluiten gecombineerd met dage-

tot betere samenwerking?’). De, inhoudelijk

15

!ntervisiE

len. We gaan er allereerst te gemakkelijk vanuit

op zich aardige, inzichten over merken, stijlen,

moeten (willen) inrichten. Dat betekent het ge-

kernwaarden en uitgangspunten ontstegen ech-

zamenlijk ontwikkelen van waarden en kansen

ter nauwelijks het niveau van het bijvak city-

(niet: doel halen, project voltooien), processen

marketing dat ik vijftien jaar geleden al tijdens

op gang brengen, belangen ineenvoegen, ver-

mijn studie sociale geografie volgde. Visueel

trouwen tussen partijen creëren (niet: taken op-

ingesteld als ik ben, vond ik het wel fijn dat Kars

knippen). Het gaat als het ware om het afsluiten

het belang van beeldtaal onderstreept om parti-

van een psychologisch contract, waarin ruimte is

jen met elkaar te verbinden. Bij de beeldtaal in

voor belang van en begrip voor de andere partij.

de vorm van pictogrammen over het Stations-

Veel afspraken worden daarbij gaandeweg de

gebied Utrecht liet hij helaas een kans liggen

rit gemaakt, en niet op voorhand. Het gaat om

om het thema van de middag precies te raken.

mogelijkheden, niet om vastigheid; om dingen

Wat doe je bijvoorbeeld concreet in de samen-

open gooien, en niet zozeer om keuzen maken.

werking als de beelden of waarden ten aanzien

Een nadenker is tot slot zeker het punt dat Maas

van een knooppunt tegenstrijdig zijn: globaal en

maakte over het stimuleren van groepsproces-

lokaal, anoniem en persoonlijke service, open-

sen en samenwerking: volgens Maas is het

baar en privaat gebied, extravert en introvert,

typisch Nederlands om in teamverband compli-

vervoer en verblijf?

menten te maken (Marco van Basten: ‘Het team heeft goed gespeeld’), maar we zijn niet alle-

[Psychologisch contract]

maal gelijk.

Spreker Ger Maas van de TU/e en directeur bij

Net als Schruijer wees Maas op de verschei-

BAM kwam als hekkensluiter toch nog met een

denheid en uniciteit van partijen en personen.

aantal interessante toevoegingen op de eerdere

Als we dat (willen) zien, kunnen we nog betere

bijdragen. Hij benadrukte net als eerdere spre-

verbindingen leggen. En ook dat hebben we

kers dat we knooppuntontwikkeling toch echt

nodig om ontknopingen te kunnen realiseren.

!ntervisiE

als een proces moeten zien, en niet als project

16

Foto boven Organisatie en sprekers

Hét adviesbureau voor de bouwbranche Door jarenlange ervaring én specialisatie is Infocus toonaangevend in de bouwbranche. Onze adviseurs vormen de schakel tussen theorie en praktijk met een betrouwbare aanpak. Wij zijn u graag van dienst op het gebied van: ▼ Management en organisatie ▼ Contracteren en claimmanagement ▼ Onderzoek en innovatie ▼ Proces- en programmamanagement ▼ Projectmanagement ▼ Projectondersteuning Bel (0345) 50 90 80 of kijk op www.infocus.nl

[Masterproject Businessplan] [Tim van Helmond, Commissaris PR bestuur ‘04-’05]

Construction Management and Engineering gaat

tingsvraagstukken. De dienst omvat een full-

niet alleen over project- en procesmanagement

service concept waarbinnen de opdrachtgever

in een bouwkundige context. Een van de vier

gedurende het gehele proces, van initiatief tot

masterprojecten binnen het CME programma is

en met beheer, wordt begeleid en ondersteund.

het schrijven van een businessplan. Binnen CME

Oplossingen worden gezocht in de innovatieve

wordt ondernemerschap ook ondersteund en

LEDverlichting die de opdrachtgever van unieke

gestimuleerd.

en onderscheidende lichtontwerpen, en daarmee attracties en belevingen, kan voorzien. LEDsclu-

Philips Lighting uit Weert was nauw betrokken

sive treedt hierbij op als centraal aanspreekpunt

bij het businessplan. Per drie studenten werd

binnen een uitgebreid specialistennetwerk.

fictief een eigen bedrijf opgezet binnen het thema ‘LED’s in de bouw’. Op 15 februari j.l. hebben onder begeleiding van prof. dr. Leo Verhoef, Philips Lighting en een vakkundige jury alle presentaties plaatsgevonden bij Fitland in Mill (NBr). Philips beloonde drie businessplannen met prijzen en de nodige feedback. Eerste plaats is gewonnen door Gaby Abdalla en Fouad Boukhrissi. ”Ons bedrijf houdt zich bezig met het ontwikkelen van een nieuw waarschuwingssysteem voor het verkeer.” Gaby en Fouad hebben besloten om hun plan verder te concretiseren. Op dit moment zijn zij in de octrooifase. De tweede plaats werd ingenomen door Bas

!ntervisiE

van Montfort, Hannes de Bruijn en Tim van Helmond. Met TiLED hebben zij een ‘intelligent

18

parkeersysteem’ ontwikkeld dat inspeelt op de aspecten innovatie, veiligheid, energiezuinigheid en milieu. TiLED verplaatst zich in de gebruiker en de beheerder van de parkeergarage. De gebruiker wil parkeergemak en de beheerder wil maatwerk leveren richting haar klanten. Het TiLED parkeersysteem begeleidt de bezoeker van de garage op een innovatieve en gebruiksvriendelijke manier naar een parkeerplaats. Het systeem is bedoeld voor bestaande en nieuwe parkeergarages. De derde plaats was voor Erik Frank, Wouter Slotman en Clemens Hoedjes. LEDsclusive gaat als een faciliterende dienstverlener de entertainmentbranche (en dan aanvankelijk de niche van de attractieparken) begeleiden bij verlich-

[Onderzoeker aan het woord] Waardecreatie: de bouwsector heeft er zijn mond van vol. Bijna alle congressen en symposia die op ons vakgebied worden georganiseerd hebben deze termen in de titel staan. Zo ook het symposium dat op 2 juni wordt georganiseerd door of CoUrsE!: Value Development in Construction Management, ‘Van Projectbeheersing naar Waardeontwikkeling’. [Ruben Favié, Onderzoeker CME]

De uitdaging is om met een dergelijk sympo-

geldt voornamelijk de verouderde economische

sium daadwerkelijk waarde te creëren voor alle

structuur van de bouwsector. Van een collectivi-

betrokkenen en je op die manier te onderschei-

stische sector waarin alleen maar op prijs wordt

den van de andere initiatieven op dit gebied. Dit

geconcurreerd gaat de bouw naar een meer

probeert de organisatie te doen door de bezoe-

individualistische sector waarin geconcurreerd

kers niet te vertellen dàt ze moeten veranderen,

wordt op een groot aantal verschillende criteria.

maar door de bezoekers zover te prikkelen dat

Alle verschillende bouwers die inschrijven voor

ze zelf graag willen veranderen. Want het is

een aanbesteding zullen aan de gestelde eisen

natuurlijk allemaal leuk en aardig om te praten

van de klant willen voldoen. Maar de kans is

over waardecreatie, maar een bezoeker zal

groot dat elke bouwer dat op een heel andere

zich altijd de vraag stellen: hoe kan ik er zelf

manier doet. Dat levert voor de klant proble-

beter van worden? De organisatie hoopt dat de

men op, want: welke aanbieding is het beste?

bezoekers naar huis gaan met de gedachte dat

Dat is erg lastig, want welke criteria zijn wan-

er nog veel te verbeteren is in hun eigen situatie

neer het meest van belang? Vandaar dat het

en gaan proberen meer waarde te creëren in

onderzoek als doel heeft een beoordelingsmodel

hun dagelijkse werkzaamheden.

te ontwerpen voor partnerselectie waarmee een

Dit ambitieuze congres heeft naast het hiervoor

kan kiezen opdat voor alle betrokken partijen

genoemde doel nog een aantal kernpunten; zo

een zo optimaal mogelijk resultaat bereikt kan

houdt Bert van Eekelen zijn rede ter gelegen-

worden.

heid van zijn aanstelling als Visiting Professor. Daarnaast dient het als aftrap van een onder-

Het onderzoek heeft een looptijd van 5 jaar en

zoek van de vakgroep Construction Management

bevindt zich nu in het eerste jaar, waarin een

and Engineering (CME), in samenwerking met

eerste oriëntatie plaats heeft. Duidelijk moet

het Universitair Centrum voor Bouwproductie

worden op welke zaken we ons de komende 4

(UCB) en PSIBouw. Met dit onderzoek houd ik

jaren gaan focussen en hoe we dat gaan doen.

me in mijn werk voornamelijk bezig.

Dat doen we door een vijftal bijeenkomsten te organiseren met een groot aantal experts

Mijn naam is Ruben Favié en in november vorig

uit binnen- en buitenland. Hun inbreng uit de

jaar ben ik afgestudeerd bij Uitvoeringstech-

praktijk moet ervoor zorgen dat het beoorde-

niek. Sinds februari werk ik als onderzoeker

lingsmodel uiteindelijk een instrument wordt

bij CME en houd ik me voornamelijk bezig met

waarmee in de toekomst gewerkt kan gaan

het hierboven genoemde onderzoek getiteld

worden. Dit was heel kort iets over het onder-

“Multi-parameter beoordelingsmodel voor

zoek. Mocht je meer willen weten, dan kun je

partnerselectie in de nieuwe vraag/aanbod

me altijd bereiken via mail: [email protected]

relatie.” Als achtergrond voor dit onderzoek

of loop even langs op de TU/e, Vertigo vloer 9!

19

!ntervisiE

opdrachtgever open en transparant zijn partners

[Interview Herman Hazewinkel: “Waardecreatie is een onderdeel van ons vak geworden”] In de bouwwereld is vernieuwing het gesprek van de dag. Waar moet het met de sector naar toe en welke rol speelt waardecreatie daabij? Tijd om hierover eens te spreken met Herman Hazewinkel, voorzitter van de Raad van Bestuur van bouwconcern VolkerWessels en voorzitter van PSIBouw, het netwerk van vernieuwers in de bouw. [Berry Temmink (voorzitter) en Jeroen Olthof (secretaris), bestuur ‘04 - ‘05]

Binnen een groot bouwconcern als VolkerWessels is waardecreatie geen onbekend begrip. Hazewinkel heeft een duidelijke uitleg voor het begrip. ‘Bij waardecreatie denk ik als eerste aan functionaliteit. Waarde op basis van functionaliteit van datgene dat je bouwt. Daarbij denk ik vooral aan gebruikerswaarde, in brede zin gezien. Niet alleen waarde creëren voor de

!ntervisiE

directe gebruiker, maar ook waarde creëren

20

voor de directe omgeving. Dat betekent dat je

heel andere kwaliteit, meer beleefde en erva-

in een binnenstedelijke ontwikkeling niet kijkt

ren waarde. Maar ook een andere manier van

naar het creëren van een gebouw alleen, maar

denken dus.’ De andere manier van denken

ook sterk kijkt naar het creëren van een gebouw

heeft consequenties voor de manier waarop de

in zijn omgeving met alle facetten die daarbij

bouwer naar de markt kijkt. ‘We kunnen het

een rol spelen zoals infrastructuur, ontsluiting en

ons niet meer veroorloven om ons met oogklep-

veiligheid. Hierdoor creëer je waarde, niet direct

pen op te beperken tot de scope van alleen het

maatschappelijke waarde, maar wel gebruikers-

werk, dan laat je het waardebegrip niet tot zijn

waarde en waarde voor de omgeving.’

recht komen. De huidige vraagstukken zijn erg complex en niet op te lossen door heel eng naar

Binnen VolkerWessels zijn diverse projecten

de scope van één opdracht te kijken. Je kunt

aan te wijzen waarbij op verschillende manie-

alleen waarde creëren door de scope van de op-

ren waarde is gecreëerd. Een voorbeeld is

dracht te verbreden. Daarbij kun je door op een

het project Strijp-S in Eindhoven. ‘We hebben

andere manier samen te werken met opdracht-

deelgenomen aan de prijsvraag voor dit project,

gever, via een alliantie of PPS, als marktpartij

de herontwikkeling van het Philipsterrein. Be-

waarde creëren en een concurrentievoordeel

langrijk element waarom wij die prijsvraag

bereiken. Waardecreatie is daardoor een onder-

gewonnen hebben is het stedelijke concept.

deel van ons vak geworden.’

Waardebegrippen waren ruimte en het behoud van industriële monumenten. Het is een

Op het gebied van waardecreatie wordt binnen

behoorlijke omslag in denken om als bouwer

VolkerWessels een onderscheidt gemaakt op

niet te zeggen: “Slopen en verdichten”, maar

drie niveaus. Allereerst op het niveau van de

in te zetten op meer ruimte en groen en het

traditionele aanbesteding, dan systemen en als

in stand houden van monumenten. Dat is een

hoogste niveau de oplossingen (zie afbeelding

bouw is de PSIBouw. Zij houden zich, in afstemming met de Regieraad, bezig met de procesen systeeminnovatie in de bouw. Hazewinkel is voorzitter van de PSIBouw en zit daarmee boven op de vernieuwing van de sector. ‘PSIBouw heeft als belangrijkste uitgangspunten het creëren van meerwaarde voor de gebruikers, meer maatschappelijke waarde en een duurzaam rendement voor de sector welke te vertalen is in continuïteit. Oplossingsrichtingen Afbeelding 1

worden gezocht in functionaliteit, in nieuwe werkmethoden en in ketenintegratie. Het tradi-

1). Hazewinkel benadrukt dat niet uit het oog

tionele model is namelijk opeenvolgend, waar-

moet worden verloren dat ook de traditionele

bij het werk constant ‘over de schuttig’ wordt

aanbestedingsmarkt belangrijk blijft. ‘Efficiënte

gegooid. Juist de ketenintegratie moet leiden tot

uitvoering en scherpe logistiek zijn heel erg be-

nieuwe concepten.’ PSIBouw laat zoveel moge-

langrijk in het proces, daar moeten we ook goed

lijk partijen meespreken bij de discussie rond de

aandacht aan blijven besteden. Het tweede

vernieuwing van de sector om zoveel mogelijk

niveau is het gebruik van systemen en om van

tot integrale oplossingen te komen. Onderzoek

daar tot het derde niveau van oplossingen te

van PSIBouw heeft uitgewezen dat professioneel

komen zijn allianties nodig met andere partijen

opdrachtgeverschap, een andere manier van het

zoals bijvoorbeeld KEMA, TNO en Accenture.‘

werk in de markt zetten, een ‘driver for change’

Waardecreatie vraagt om nieuwe samenwerking

overheid, de grootste opdrachtgever in Neder-

binnen de bouw, de bestaande contractvormen

land, verandering nodig is. ‘We kunnen niet

zijn niet toereikend genoeg. Voorbeelden zijn

zeggen die overheid moet veranderen en wij als

voldoende voorhanden. ‘In Newcastle hebben

markt kunnen blijven zitten. Ook wij moeten

we meegedaan aan de ontwikkeling van de

veranderen, wij moeten ook adequaat op die

Millenium Bridge waarbij we gebruik hebben

verandering reageren.’ Hazewinkel geeft wel

gemaakt van een risicofonds. Zowel wij, als

aan dat er nog wel een lange weg is te gaan.

aanbieder, en de opdrachtgever participeeden

‘De verandering die nu aan de orde is, is zo

hierin. Als dat risicofonds iets overhield kregen

fundamenteel en gaat daardoor met spanningen

wij een deel van die besparing mee. Een lagere

gepaard. Je kunt op managementniveau wel

prijs betekende voor ons dus meer winst. Een

zeggen: “We gaan het zo en zo doen.”, om

ander voorbeeld is de privatisering van wegen

iedereen binnen de organisatie op dezelfde

en onderhoud, de zogenaamde concessie-

manier met die vernieuwing bezig te laten zijn

contracten. In Engeland en Canada zijn hier

heeft echter tijd nodig. We proberen daarom

prachtige voorbeelden van te vinden. Verder heb

als management binnen de onderneming een

je nog de zogenaamde Unsolicited Proposal in

klimaat te creëren waarbij we onze mensen

Amerika waarbij bedrijven zelf met initiatieven

de ruimte geven om op een nieuwe manier te

kunnen komen en daarbij worden beschermd

kijken naar projecten. We zeggen daarbij echter

door de overheid. Het belangrijkste bij dergelij-

wel dat het natuurlijk wel ergens om moet gaan,

ke nieuwe alliantievormen bij complexe bouw-

het economische principe blijft uitgangspunt. We

opgaven is om niet tegenover elkaar te staan,

kunnen niet basisconcepten ontwikkelen waar

maar naast elkaar en te werken met incentives.

we over tien jaar pas wat aan hebben.’

Dit bevordert de innovatie bij de partijen.’ De genoemde vernieuwing zal in de gehele [PSIBouw]

sector moeten worden opgepakt. Daarbij zal de

De belangrijkste organisatie die zich op dit

sector niet op dezelfde manier moeten ver-

moment bezig houdt met de vernieuwing in de

nieuwen, verschil zal er moeten zijn. ‘De sector is opgevoed met het adagium van allemaal

21

!ntervisiE

is. Dat betekent overigens niet dat alleen bij de

gelijk aan de meet, groot en klein. Je moet

[Rol universiteiten]

echter groot zijn om een innovatiebudget te

Bij de vernieuwing is zeker een rol weggelegd

hebben, waardoor je geen gelijke kansen meer

voor de universiteiten. Zij zullen dan wel an-

hebt. Gelijke kansen betekenen voor de sector

ders naar onderzoek moeten kijken. ‘Heel veel

echter dat je blijft zoals je bent, verschillende

kennisinstellingen, waaronder de universiteiten,

kansen brengen juist een nieuwe dynamiek.

hebben jarenlang op basis van ‘kennispush’ ge-

Bedrijven welke een bepaalde schaalgrootte

opereerd in plaats van op ‘kennispull’ vanuit de

hebben ontwikkelen concepten welke de sector

markt. Binnen de bouwsector was alle innovatie

verder brengen. Het aardige is dat wij als be-

bijna collectief, er was nauwelijks aansporing

drijven in de sector heel open zijn over dit soort

voor individuele bedrijven om te innoveren. De

vernieuwingen, andere bedrijven kunnen zien

rol van universiteiten zou juist moeten zijn om

wat we doen. Andere bedrijven kunnen deze

interactie met de marktpartijen op te zoeken

ideeën gebruiken voor eigen ontwikkelingen. We

en daardoor tot een goede vraagspecificatie te

hebben het dan over preconcurrentiele ken-

komen. Dan krijg je het effect van ‘al lerende

nis, kennis die je deelt. Daarnaast hebben we

doen’ en ‘al doende leren’. Kijk naar heel veel

concurrentiele kennis in huis waarmee we een

innovatie en kennisontwikking op de universi-

W

voorsprong proberen te houden. Het is daarom

teiten van de afgelopen tien jaar, dat is sub-

e

ook heel logisch dat er binnen de Nederlandse

optimaal geweest, het heeft zich maar op

fu

bouwsector ook bedrijven blijven die zich enkel

deelgebieden gemanifesteerd.’ Ook voor de

d

blijven richten op de traditionele aanbeste-

studenten ziet Hazewinkel een rol weggelegd

o

dingsmarkt. Daarnaast zijn er bedrijven die zich

bij de vernieuwing. ‘Je ziet heel duidelijk dat de

richten op andere delen van de markt.’

verandering op meerdere niveaus plaatsvindt.

e

in

E

!ntervisiE

Op de drie niveaus die wij binnen de organisatie

22

PSIBouw werkt volgens het principe ‘goed

hanteren (zie afbeelding 1) worden verschil-

voorbeeld doet goed volgen’ waarbij de voor-

lende competenties gevraagd. De traditionele

beeldprojecten van enkele ‘koplopers’ als

aanbestedingsmarkt is daarbij niet minder

aanjager dienen voor de rest van de sector. ‘Als

waard, het heeft echter wel een andere dyna-

je wilt vernieuwen op basis van ‘allemaal gelijk

miek. Je ziet dus dat de bouw zich gaat seg-

aan de meet’ dan vernieuw je te langzaam. Je

menteren en de bedrijven ook. Tegen studenten

moet daarom de ruimte geven aan ‘de koplo-

zou ik willen zeggen; kies een bedrijf wat past

pers’. Iedereen mag daarbij ‘koploper’ zijn, dat

bij je competentie en ambitieniveau. Laat niet

bepaal je als bedrijf zelf.’ Een kritieke massa is

iedereen zich richten op de oplossingen- en

nodig om de verandering voldoende te kun-

systeemproblematiek, er zijn ook mensen nodig

nen laten slagen. Dit lijkt aardig te lukken.

die de traditionele aanbestedingsmarkt kunnen

‘Ik zie steeds meer dat PSIBouw het platform

managen.’

wordt waar opdrachtgevers, opdrachtnemers en kennisinstellingen elkaar ontmoeten. Daarbij ontstaan ook bewegingen dat allerlei vraagstukken de weg vinden naar PSIBouw, zonder dat ondernemingen er zelf maar weer mee aan de slag gaan. Vroeger werd vernieuwing gericht op het instrumentarium, op ICT en werkmethoden. Wij proberen ons nu niet alleen op vernieuwing van het instrumentarium te richten, want wat heb je eraan als je daarbij de markt niet innoveert. Verwaarlozing van dat onderdeel zou betekenen dat je met suboptimalisatie bezig bent. Dan ben je dingen aan het ontwikkelen waar je als bedrijf niets aan hebt omdat de markt het je niet toestaat om die te gebruiken.’

Foto boven Strijp-S Eindhoven

w

      

Wat doe je met een door leegstand verpauperd, historisch fabrieksgebouw midden in

advies- en ingenieursbureau actief in de markten Ruimtelijke Ordening en Milieu,

een dorp? Je kunt het slopen of verkopen. Maar je kunt het ook een nieuwe, duurzame

Water, Bouw en Industrie, Transport en Infrastructuur en Telecommunicatie. In een

functie geven. En inpassen in het dorp. Zo hebben we bij een fabriek in Gendringen

informele, open organisatie van ruim 4.000 professionals werken we aan innovatieve,

de buitenkant in oude glorie hersteld. Terwijl we de binnenkant hebben afgebroken

veelal maatschappelijk relevante projecten. Ruimtelijke Ordening en Milieu is onder

om er honderden milieuvriendelijke woningen in te bouwen. Daarbij zijn unieke water-

meer gespecialiseerd in stedelijke planning en vernieuwing, infrastructuur, duurzaam

en energiebesparende maatregelen gerealiseerd. Zoals de opvang van regenwater

ondernemen, milieuexpertise, milieumanagement en veiligheid- en risicomanagement.

in grote bassins, waardoor jaarlijks miljoenen liters drinkwater worden bespaard.

Regelmatig zijn we op zoek naar nieuwe medewerkers. Kijk voor het actuele vacature-

En het gebruik van de zon en de rivier als energiebron. DHV is als internationaal

aanbod op www.dhv.nl of stuur een e-mail met cv naar [email protected].

www.dhv.nl

Altijd een oplossing verder

��������

��������

Draaijer & Partners is een onafhankelijk management- en adviesbureau inzake huisvestingsvraagstukken en gebiedsontwikkeling. Met een team van 60 mensen werken wij vanuit vestigingen in Groningen en Bunnik.

Wij zijn door ervaring goed ingevoerd in de gezondheidszorg, onderwijs, kantoororganisaties, de sport-, leisure- en cultuursector. Tevens zijn wij actief in de ondersteuning van professionele opdrachtgevers zoals overheden, ontwikkelaars en corporaties en in complexe processen waar deze partijen elkaar ontmoeten. Procesmanagement, Huisvestingadvies, Projectmanagement en Onderhoudsmanagement zijn onze belangrijkste diensten.

Onze rol varieert per project en per opdrachtgever; van de inbreng van expertise tot en met de begeleiding van besluitvormings- en implementatieprocessen en van gedelegeerd opdrachtgeverschap tot detachering. Zo wordt uw omgeving onze wereld.

Vestiging Bunnik:

Vestiging Groningen:

Kosterijland 46-E Postbus 63 3980 CB BUNNIK Tel: 030 - 659 23 33

Leonard Springerlaan 37 Postbus 436 9700 AK GRONINGEN Tel: 050 - 524 46 66

E-mail: [email protected]

Internet: www.DraaijerPartners.nl

UW OMGEVING. ONZE WERELD.

�� ��������� ���� �������

Afstuderen met KTB De grote uitdaging voor de brede bouw- en vastgoedsector ligt voor de komende decennia in de stedelijke vernieuwing. Dit betreft zowel de kwaliteit van wonen, werken en leven als de kwantiteit van de te realiseren woningen, kantoren en dergelijke. Stedelijke vernieuwingsprojecten kennen een grote mate van complexiteit door het grote aantal betrokken partijen en de verscheidenheid aan belangen die daarbij spelen. Het vraagt specifieke kennis en kunde van projectmanagers om hiermee om te kunnen gaan. KTB wil hierbij helpen. Doelstelling KTB KTB is een hecht samenwerkingsverband tussen het wetenschappelijk en Hoger Beroepsonderwijs en publieke en private partijen in de bouw-, infra- en vastgoedsector. Doel van KTB is het bevorderen van nieuwe opleidingen die een continu en adequaat antwoord geven op de toenemende vraag van de markt naar sociaal vaardige professionals. Deze professionals moeten leiding kunnen geven aan integrale gebiedsontwikkelingen en complexe stedelijke vernieuwingsprojecten. Zij organiseert en stimuleert uitwisseling van kennis en ervaring tussen partijen, door actieve participatie van het publieke en private bedrijfsleven in het onderwijsproces. Afstudeerprojecten Om CME-ers de gelegenheid te bieden zich zo goed mogelijk voor te bereiden op de problematiek van stedelijke vernieuwing, wil KTB meehelpen om geschikte afstudeerplaatsen te vinden. Studenten van de opleiding CME kunnen hiertoe een verzoek indienen bij KTB. Belangrijk is zich te realiseren dat bedrijven tijd nodig hebben om een plek en begeleider te vinden. Ook moet er ruimte zijn om een sollicitatieprocedure te doorlopen. Advies is daarom om op tijd te beginnen met het zoeken van een afstudeerplek. Dit moet tenminste drie maanden voor het begin van je afstuderen zijn.

[Bestuur aan het woord] De basis is gelegd… Een gezonde studievereniging neerzetten. En dan niet alleen naar dit jaar gekeken, maar het zou fantastisch zijn als er voor de komende jaren een gedegen basis gelegd zou kunnen worden voor of CoUrsE!. Dat was na een maand van observeren als nieuwe commissaris PR al snel mijn doelstelling. Die doelstelling heb ik ook uitgesproken richting mijn collega’s. [Tim van Helmond, Commissaris PR besuur ‘04 - ‘05]

Als vereniging ben je afhankelijk van de mid-

van financiën. Kwaliteit zal in de komende jaren

delen die je tot je beschikking hebt om bijvoor-

hoog in het vaandel staan voor alles wat wij

beeld activiteiten te organiseren of een lezing

onze leden willen en kunnen bieden. Door de

te verzorgen voor je leden. In de afgelopen

meerjaren-relatie met het bedrijfsleven kunnen

jaren zijn activiteiten of lezingen veelvuldig met

wij verder vooruit kijken en plannen en daar

gesloten portefeuille gerealiseerd door onder-

profiteren onze leden van!

steuning van onze sponsoren. De resultaten hiervan mogen er dan ook zijn. Ik refereer aan

Als commissaris PR ben ik erg trots op de ont-

de excursie naar onze hoofdsponsor in Maas-

wikkelingen die we als vereniging hebben kun-

tricht, de buitenlandse excursie Frankfurt, lezing

nen maken. Het is duidelijk dat de masteroplei-

binnenstedelijke herontwikkeling en de lezing

ding Construction Management and Engineering

hoogbouw.

samen met studievereniging of CoUrsE! klaar zijn voor de toekomst!

Begin 2005 heeft studievereniging of CoUrsE! overeenstemming bereikt met BPF Bouwinvest een driejarig hoofdsponsorschap. BPF Bouwinvest en RO groep werken nauw samen bij

25

diverse binnenstedelijke projecten. Zij heben aangegeven vertrouwen te hebben in deze jonge studievereniging die haar gezonde ambities graag aan het bedrijfsleven presenteert. Op 20 mei j.l. is het contract ondertekend in het Olympisch Stadion te Amsterdam. Wat betekent deze ontwikkeling nu voor de studievereniging en haar leden? De basis voor of CoUrsE! is gelegd voor de nabije toekomst. Zowel hoofdsponsoren, sponsoren als begunstigers hebben het afgelopen jaar hun vertrouwen uitgesproken richting studievereni-ging of CoUrsE!. Voor de vereniging betekent dit duurzaamheid op het gebied

Foto’s Ondertekenen contract met BPF Bouwinvest en RO groep

!ntervisiE

uit Amsterdam en RO groep uit Maastricht voor

[Studentenhuisvesting] Vol goede moed en ambitie ben je goed voorbereid om een nieuwe stap te maken in je leven. Je mag jezelf student gaan noemen en gaat studeren aan de (technische) universiteit of hogeschool. Voordat het ‘feest’ kan beginnen moet je echter nog woonruimte vinden. Wat blijkt: dat valt niet mee. Er is een tekort aan studentenhuisvesting! In de politiek en media wordt veelvuldig aandacht besteed aan het woningtekort voor studenten. Aandacht alleen is echter niet genoeg. Er is intensieve samenwerking nodig tussen woningbouwcorporaties, universiteit of hogeschool, (lokale) overheid en marktpartijen om tot een duurzame en kwalitatief goede oplossing te komen. [Joost Mulder, Assistent-projectleider, afdeling vastgoed, Stichting DUWO] Hoe moet er dan tot een oplossing worden

binden. Voorlopig is het echter nog niet zover.

gekomen?

Het wetsvoorstel voor wijziging van het huurrecht is ingediend, maar nog niet goedgekeurd.

Een volledig en pasklaar antwoord op deze vraag is moeilijk te geven. Ik heb echter door

Stichting DUWO specialist in studentenhuisves-

mijn eerste werkervaringen als assistent-

ting

projectleider bij de afdeling vastgoed van Stich-

Stichting DUWO is een randstedelijke studen-

ting DUWO, specialist in studentenhuisvesting,

ten- en jongerenhuisvester met meer dan

een beeld gekregen van de aspecten die belang-

10.000 woningen in Delft, Den Haag, Amster-

rijk zijn.

dam en Leiden. Hiermee is Stichting DUWO de

!ntervisiE

grootste studentenhuisvester van Nederland.

26

Oorzaken van het tekort aan studentenhuisves-

Ook in de toekomst zal Stichting DUWO een

ting zijn het groeiende aantal studenten en de

voorname rol blijven vervullen. Door middel

beperkte doorstroming van pas afgestudeerden

van het aangaan van samenwerkingsverbanden

naar reguliere woningen. Om het doorstro-

en eigen projectontwikkeling worden in de

mingsprobleem te kunnen oplossen zullen er

komende jaren meer dan 4.000 woningen aan

meer betaalbare huur- en koopwoningen voor

het bestaande woningbestand toegevoegd.

starters moeten worden gebouwd. Daarnaast

Daarnaast zal het werkgebied verder worden

is het belangrijk dat doorstroming kan worden

uitgebreid door het realiseren van studenten-

afgedwongen, zodat studentenwoningen ook

huisvesting in Haarlem (in samenwerking met

daadwerkelijk bewoond worden door studenten.

de Hogeschool InHolland wordt een campus

Een verandering van het huurrecht en de lande-

ontwikkeld, waarbij scholing en studentenhuis-

lijke invoering van een campuscontract is hier-

vesting samengaan).

voor van groot belang. Een campuscontract houdt in dat er een huurcontract wordt afgesloten dat van kracht blijft tot een half jaar na uitschrijving bij een universiteit of hogeschool. Een wijziging in het huurrecht moet ervoor zorgen dat studentenhuisvesters ook daadwerkelijk het recht hebben om het huurcontract te ont-

De behoefte aan het soort studentenhuisvesting is onder studenten verschillend. Zo vinden vooral eerstejaars studenten het prettig om in groepen te wonen. Elke student heeft dan een eigen kamer en deelt de keuken, toilet, douche en woonkamer. Ouderejaars studenten vinden

het vaak prettig om te beschikken over zelfstan-

dige praktijk moet aangaan.Over een optimale

dige woonruimte met eigen voorzie-

oplossing gesproken: in mijn beleving is dat veel

ningen. Een steeds groter wordende groep

meer dan tegen een goed financieel resultaat (in

wordt gevormd door buitenlandse studenten

de studentenhuisvesting mag je blij zijn als er

(gevolg van internationalisering van opleiding-

een budgettair neutraal resultaat wordt behaald

en). Deze groep studenten kan niet de eigen

na een exploitatietermijn van circa 50 jaar)

huisraad in een koffer meenemen en heeft be-

studenten een dak boven hun hoofd bieden. Een

hoefte aan gemeubileerde woonruimte. Om een

project is pas geslaagd als het ook de volgende

oplossing te bieden aan al deze studenten en te

kenmerken heeft: gebruiksvriendelijk, goed te

voorzien in de verschillende behoeften moet er

beheren en te onderhouden en energiezuinig.

differentiatie worden aangebracht in het wo-

Inlevingsvermogen in levenswijze en uit te

ningprogramma. Nieuwe projectontwikkelingen

voeren beheerwerkzaamheden is belangrijk om

moeten hier dan ook aan voldoen. Het aan-

dit te kunnen verwezenlijken. Bijvoorbeeld het

brengen van differentiatie wordt echter financi-

inspelen op het doorgaans uitbundige wokge-

eel bemoeilijkt vanwege de huidige huursubsi-

drag van Aziatische studenten kan een wezenlijk

dieregeling. Alleen studenten met zelfstandige

verschil maken voor een (technisch) beheerder

woonruimte komen in aanmerking voor huur-

wanneer hij of zij een woning weer verhuur-

subsidie. Hierdoor wordt de verhuurprijs van

klaar moet maken. Een simpele oplossing van

onzelfstandige woonruimte in verhouding met

het iets hoger doorzetten van het tegelwerk in

de zelfstandige te duur. Zie ter verduidelijking

de keuken maakt daarbij het verschil tussen

het (fictieve) voorbeeld. Het gevolg hiervan is

schoonmaken of opnieuw schilderen van een

dat projectontwikkelingen met veel onzelfstan-

muur.

dige woningruimte veel moeilijker financieel haalbaar te maken zijn. Aanpassing van de

Er zal nog veel werk moeten worden verzet

huursubsidieregeling voor studentenhuisves-

om het tekort aan studentenhuisvesting op te

ting zou dan ook zeer welkom zijn. Met meer

lossen. Een verbetering van de omstandighe-

financiële middelen kan het woningtekort sneller

den waaronder dat moet plaatsvinden, kan de

worden opgelost. Van de andere kant bekeken:

opgave aanzienlijk vereenvoudigen. In verband

weinig financiële armslag zorgt voor creativiteit

met de alom bekende lange doorlooptijden van

en noodzaakt tot efficiency. Met weinig middelen

nieuwe projectontwikkelingen zal een definitieve

tot een optimale oplossing komen is de uitda-

oplossing nog wel enkele jaren op zich laten

ging die een studentenhuisvester in de hui-

wachten. Aan mijn inzet zal het in ieder geval

Stel dat er volgens het woningwaarderingssysteem voor een onzelfstandige woonruimte van 25 m2 een maximale kale huur mag worden gevraagd van 250 euro en voor een zelfstandige woonruimte van dezelfde afmetingen 300 euro. De huurder van de zelfstandige woonruimte komt in aanmerking voor huursubsidie, waardoor de eigen bijdrage wordt teruggebracht tot 190 euro. Hierdoor ontstaat de situatie dat er voor meer kwaliteit (eigen voorzieningen) minder hoeft worden betaald. Dit betekent dat de verhuurder zou moeten inleveren op een normaal berekende huur om deze scheve verhouding te normaliseren en tevens de verhuurbaarheid te waarborgen. De portemonnee van een doorsnee student reikt immers niet tot in de hemel.

komende tijd inzetten voor het realiseren van meer studentenhuisvesting.

27

!ntervisiE

niet liggen. Met veel plezier zal ik mijzelf de

[Belvédère Maastricht: Waardecreatie in gebiedsontwikkeling] Uitgangspunt voor waardecreatie in relatie tot gebiedsontwikkeling is dat aan een aantal voorwaarden wordt voldaan: Er moet een brede consensus zijn over de programmatische invulling van het gebied; De bij de ontwikkeling betrokken partijen moeten van harte in samenwerking met elkaar tot resultaten willen komen en de meerwaarde van de ontwikkeling voor elkaar en voor zichzelf zien; De resultaten moeten (blijvend) profijtelijk zijn voor alle partijen (voor beleggers, maar bijvoorbeeld ook voor milieuorganisaties); Er moet met durf worden gewerkt aan een soms onorthodoxe en altijd flexibele aanpak van het proces.

!ntervisiE

[ir. Jos Severijns, RO groep]

Zo zijn er meer thema’s te noemen, die bij

en te versterken, gedeeltelijk door de bereik-

waardecreatie in gebiedsontwikkeling van be-

baarheid te vergroten, gedeeltelijk door een

lang zijn. Niet alles is nog duidelijk omschreven,

groot aantal nieuwe functies aan het gebied

er moet ruimte zijn voor experimenten, maar

toe te voegen (woningen, kantoren, culturele

het uiteindelijke doel moet zijn dat er voor alle

functies, een modern industrieterrein, parken en

betrokken partijen sprake is van meerwaarde,

pleinen).

of dat nou in economische, in fysieke of zelfs

Die drie partijen zijn de gemeente Maastricht

in emotionele zin is. Het project Belvédère in

en de beleggers BPF Bouwinvest en ING Real

Maastricht laat zien hoe die waardecreatie in

Estate. RO groep is gedelegeerd ontwikklaar na-

gebiedsontwikkeling mogelijk is, maar ook dat

mens BPF Bouwinvest, de vastgoedonderneming

waardecreatie niet vrijblijvend is.

van het Bedrijfspensioenfonds voor de Bouwnijverheid.

28

[Het project Belvédère en de gezamenlijke

Beide beleggers zijn ook in andere gedeelten

waardecreatie]

van Maastricht al lange tijd actief. Dat geeft aan

Aan de rand van het historische Maastrichtse

dat zowel de gemeente als de beleggers ver-

stadshart ligt een gebied, dat de naam Belvé-

trouwen hebben in elkaar, in elkaars werkwijze

dère heeft gekregen. Het gebied meet ca. 280

en in de projecten die ze gezamenlijk aapak-

hectare en bestaat uit een mengeling van (soci-

ken. Of, om het in de woorden van algemeen

ale) woningbouw, verlaten fabrieksgebouwen,

directeur Bodzinga van BPF Bouwinvest te

een oud industrieterrein, een inactieve spoor-

zeggen: “Wij hebben een analyse gemaakt

lijn richting België, veel groen, veel water, veel

van economisch sterke steden en regio’s met

cultuurhistorie (vestingwerken) en een glooiend

voldoende inkomensgroei, een goed opleidings-

landschap. Het gebied maakt een rommelige

niveau enzovoorts. En waarom hoort Maas-

indruk en wordt wel eens omschreven als de

tricht daarbij? Maastricht doet de dingen niet

“achtertuin van Maastricht”. Drie partijen willen

beter, maar het doet de betere dingen.” Met die

dit immens grote gebied in de komende 20/25

duidelijke keuze van Maastricht voor “de betere

jaren een ander aanzien gaan geven, gedeelte-

dingen” is voor de drie partijen een belangrijke

lijk door de bestaande structuren te verbeteren

voorwaarde voor waardecreatie vervuld.

grenzen bereikt. Belvédère is de enig overgeEen andere gemeenschappelijke waardecrea-

bleven omvangrijke bouwlocatie. Volgens

tie blijkt uit een onderzoek van KPMG naar de

berekeningen heeft Maastricht in de komende

economische effecten van het plan Belvédère.

10 jaren ca. 9.000 woningen nodig; er vindt een

Herstructurering van het bedrijventerrein is

omvorming plaats binnen de traditionele indu-

volgens het onderzoek noodzakelijk: “Immers,

strie: van ruimteverslindend naar kleine units

de ervaring leert, dat niets doen niet betekent

met moderne technologie; de kantorenmarkt is

dat de bestaande werkgelegenheid behouden

in Maastricht nog een groeimarkt; Maastricht wil

zal blijven (…) Derhalve biedt vernieuwing juist

zijn stadscentrum oprekken; cultuur en leisure

ook kansen voor thans aanwezige bedrijven.”

vragen om ruimte en om nieuwe concepten; er

De bedrijven in Belvédère bieden op dit mo-

bestaat grote behoefte aan ruimte voor kleine

ment werk aan ca. 4000 mensen. Volgens het

ambachtelijke bedrijven; de stedelijke omge-

onderzoek kan door reshuffeling van het be-

ving vraagt om rust en groen. Al deze elemen-

staande bedrijfsleven en het aantrekken van

ten en thema’s kunnen een plek vinden in het

nieuwe economische sectoren die werkgele-

plan Belvédère, dat daarmee voor de gemeente

genheid oplopen tot ca. 7000 arbeidsplaatsen.

Maastricht een enorme waardecreatie kent op

Belvédère, zo constateert het onderzoek, kent

het gebied van woningbouw, werkgelegenheid,

een aantal locatiekenmerken, die zeldzaam zijn

milieu, cultuur, natuur en niet te vergeten klant-

en die niet meer ‘kunnen worden bijgemaakt’.

tevredenheid als het gaat om de eigen inwo-

Deze bijzondere locatiekenmerken (nabijheid

ners, om de mensen die er werken en om de

stadscentrum, ligging aan het water) maken van

bezoekers aan de stad.

Belvédère een plek, die economisch kan worden

2. De beleggers BPF Bouwinvest en ING Real

uitgenut ten behoeve van hoogwaardige be-

Estate halen hun waardecreatie natuurlijk

drijfsvestigingen.

zichtbaar vanuit de in Belvédère te realiseren

Inmiddels hebben de drie partijen een defini-

duurzame beleggingsproducten, waarvoor met

tieve samenwerkingsovereenkomst gesloten

een bovengemiddeld rendement rekening wordt

en hebben zij ingestemd met het door stede-

gehouden. Daarnaast genereert de aanpak van

bouwkundig bureau Palmboot & van den Bout gemaakte Masterplan, die zich vooral richt op de sfeer, het stedenbouwkundig karakter en de bijbehorende bouwvolumes van de verschillende deelgebieden van Belvédère. Bij het maken van bewoners en bedrijven in het gebied en met vertegenwoordigers van allerlei maatschappe-

29

lijke organisaties en belangengroeperingen. Tijdens 15 avondsessies (de zogeheten Ideeëncarroussel) kon iedereen zich over verschillende thema’s van Belvédère uitspreken en alternatieven aandragen. Een aantal van deze alternatieven heeft nu een plek gekregen in het Masterplan. Een aantal andere alternatieven zal tijdens de planontwikkeling op zijn haalbaarheid worden bekeken. Door deze aanpak is er sprake van een immateriële, maar daarom niet minder belangrijke waardecreatie van de gebiedsotwikkeling: er is in Maastricht op dit moment een breed draagvlak voor het plan Belvédère. Afzonderlijke waardecreatie voor partijen 1. De gemeente Maastricht heeft haar fysieke

Foto boven Maquette plan Belvédère

het hele plan waardecreatie. Beide beleggers hebben zò veel geloof in het plan Belvédère, dat ze bereid zijn om op bepaalde plekken op een onorthodoxe manier te werk te gaan. Bijvoorbeeld: in het verstedelijkte gebied van Belvédère (aan de rand van het Maastrichtse stadscentrum) zullen binnen enkele jaren een paar duizend woningen worden gerealiseerd. Vooruitlopend op de bouw van die woningen willen

!ntervisiE

dit Masterplan is er intensief samengewerkt met

de private partijen (samen met de gemeente)

Bosscherveld zal gedeeltelijk worden verp-

meewerken aan de totstandkoming van vooral

laatst, gedeeltelijk opnieuw worden ingericht,

een aantal culturele en recreatieve functies.

waardoor het aantal arbeidsplaatsen volgens

Op het moment dat de eerste bewoners in het

berekeningen van KPMG zal toenemen; de

gebied hun intrek zullen nemen is er zodoende

milieuoverlast zal tot het verleden behoren; de

al sprake van een attractieve leefomgeving met

ondoorzichtige verkeersstructuur wordt aanmer-

vrijetijdsvoorzieningen “om de hoek”. Dat kost

kelijk verbeterd; de in het gebied aanwezige

op de korte termijn geld, maar het gebied wordt

waarden (cultuurhistorie, natuur, water) worden

er aantrekkelijker door, de klant (bewoner,

beter toegankelijk gemaakt; Belvédère zal geen

werker, bezoeker) zal er zich sneller op zijn

slaapwijk worden, maar een wijk met een rijke

gemak voelen en zo is er via de klanten sprake

mix van functies. Allemaal zaken die iets posi-

van waardecreatie voor de beleggers.

tiefs toevoegen aan het leven, het werken en de

3. De bewoners/werkers/bezoekers van Maas-

vrije tijd van de mensen, die straks in Belvédère

tricht krijgen met het plan Belvédère op alle

wonen.

fronten iets extra’s, dat een bijdrage levert aan de duurzame kwaliteit van de stad. Voorbeelden: het nu nog wat verborgen gebied wordt opengelegd voor bewoners en bezoekers; de geïsoleerd gelegen woonwijk Boschpoort wordt bij de stad getrokken; het oude industrieterrein

!ntervisiE

[Binnenstedelijke herontwikkeling in de greep]

30

Via vakliteratuur, media en in privé en zakelijke contacten worden velen van ons regelmatig geconfronteerd met de problematische situatie op de woningmarkt en de moeizame totstandkoming van binnenstedelijke projecten. Dit kan en mag een aanstaand bouwmanager niet ongemoeid laten. Zo ontstond bij mij dan ook de drijfveer voor mijn afstudeeronderzoek. [Nienke van Gogh, Student CME generatie 2002]

Eén van de oorzaken van deze moeizame

Daarbij waren de marktcondities zo dat markt-

totstandkoming is de onduidelijkheid over de

partijen veelal niet geïnteresseerd waren in de

invulling van de gemeentelijke regierol. De

exploitatie van gronden. De subsidies waren een

gemeente bevindt zich in een andere positie dan

machtig sturingsmiddel in handen van het Rijk

voorheen, omdat de omstandigheden waaronder

en de gemeenten naar andere partijen. Voor het

binnenstedelijke herontwikkelingsprojecten ten

uitoefenen van de regie door gemeenten is het

uitvoer worden gebracht zijn gewijzigd. Voor-

wegvallen van deze sturingsinstrumenten van

heen kon een gemeente tamelijk autonoom

grote betekenis. Afhankelijk van de sturingsmid-

opereren en op basis van eigen inzichten een

delen van de gemeente en daarmee haar positie

plan opstellen en bestemmen. Gemeenten

moet de gemeente een keuze maken voor een

hadden hierbij de beschikking over financiële

regierol. Het is van essentieel belang voor het

instrumenten, zoals volkshuisvestingssubsidies.

welslagen van ontwikkelingsprojecten dat de

gemeente de juiste insteek kiest bij het vervul-

[Wanneer welke rol]

len van deze regierol.

Om nu te kunnen bepalen welke regierol in welke situatie het beste aansluit, is onderzoek

[Gemeentelijke Regie]

gedaan naar de factoren die van invloed zijn

Regie bij binnenstedelijke herontwikkeling laat

op een gemeentelijke regierol. De volgende

zich niet vergelijken met de praktijk van het

vier factoren zijn in het onderzoek naar voren

toneel of theater, waar regie als begrip oor-

gekomen: competenties en capaciteit, risico’s,

spronkelijk betrekking op heeft. In mijn onder-

complexiteit en de grondpositie. Deze factoren

zoek gaat het bij regie om een bijzondere vorm

zijn bepalend voor de positie van de gemeente

van sturing, dat wil zeggen doelgerichte in-

in de binnenstedelijke ontwikkeling en daarmee

vloedsuitoefening.

voor de keuze van de gemeentelijke regierol. Wanneer de gemeente veel sturingsmiddelen

De definitie is dan als volgt: “De regierol van

bezit kan de gemeente meer invloed uitoefenen

de gemeente is de wijze waarop de gemeente

op de invulling van de binnenstedelijke heront-

sturing geeft aan een binnenstedelijke her-

wikkeling. Dit in tegenstelling tot wanneer de

ontwikkeling, waaraan ook externe partijen

private partijen de sturingsmiddelen in handen

deelnemen, daarbij rekening houdend met de

hebben. Door per factor (competentie, risico,

belangen van alle betrokkenen en het algemene

complexiteit en grond) voor een bepaalde bin-

belang, gericht op het waarborgen van een

nenstedelijke herontwikkeling vast te stellen

bepaald resultaat.”

hoe de situatie feitelijk is en deze in samenhang te bekijken kan de gemeente bewust een keuze

[Type regie]

maken voor een bepaalde regierol. [Managementtool]

invalshoeken, beschikt de regisseur over stu-

Om de ‘feitelijke situatie’ inzichtelijk te

ringsmiddelen en is de gemeente in staat haar

maken heb ik de managementtool RegieFo-

eigen script te schrijven. Door de twee assen

cus© ontworpen. Deze tool is vormgegeven

‘wel / geen eigen script’ en ‘wel / geen stu-

in een computerprogramma en werkt onder

ringsmiddelen’ te combineren, zijn er vier typen

Microsoft®Excel. RegieFocus© heeft als doel de

van regie te onderscheiden (zie afbeelding 1).

gemeente te ondersteunen in de beslis-

Per type regie is bepaald in hoeverre de ge-

sing welke regierol ze moeten aannemen bij

meente al dan niet een actieve samenwer-

een specifiek binnenstedelijk herontwikkelings-

king met private partijen moet aangaan. In het

project. RegieFocus© maakt aan de hand van

onderzoek zijn vijf verschillende samenwer-

vier checklisten de werkelijke situatie van de

kingsvormen onderscheiden. In onderstaande

factoren inzichtelijk. De checklisten bestaan uit

afbeelding is aangegeven welk type regie het

lijsten met criteria die van invloed zijn op de

beste aansluit bij een gegeven samenwerkings-

mate van aanwezigheid van de vier factoren bij

vorm.

een bepaalde binnenstedelijke herontwikkeling. Door het toekennen van een weging aan de verschillende criteria in de checklist worden de criteria vergelijkbaar aan elkaar en kunnen de vier factoren objectief beoordeeld worden. Alle mogelijke scores uit de checklisten zijn ingedeeld in profielen, bijvoorbeeld bij welke score de binnenstedelijke herontwikkeling een laag risicoprofiel, een hoog risicoprofiel of een zeer hoog risicoprofiel heeft. Vervolgens is voor de vijf regierollen bepaald welke combinatie van profielen het beste aansluit. In afbeelding 2

Boven

wordt een overzicht gegeven van de verschil-

Afbeelding 1 Regierollen en samenwerkingsvormen

lende combinaties.

31

!ntervisiE

In het onderzoek worden vier typen van regie onderscheiden aan de hand van twee

Boven Afbeelding 2 Overzicht van verschillende regierollen

!ntervisiE

met passende profilering van de vier factoren

Theoretisch gezien bestaat de kans dat de com-

bij binnenstedelijke herontwikkeling gezien.

binatie van factoren niet overeenkomt met de

Een goede regisseur is geen Haarlemmer olie,

uitgangspunten van één van de regierollen. Ook

ook partijen, die actief aan het binnenste-

kan het voorkomen dat uit strategisch oogpunt

delijk herontwikkelingsspel deelnemen, zul-

een bepaalde regierol voor een gemeente van

len beter in hun rol moeten gaan zitten. Het

belang is. Door de beïnvloedbaarheid van de

advies aan gemeenten is om in de initiatief-

vier factoren in het model aan te geven, kan

fase van een binnenstedelijke herontwikkeling

de keuze van de uiteindelijke regierol hoger

een ontwikkelingsscan uit te voeren met be-

getrokken worden. Bijvoorbeeld door grondruil

hulp van RegieFocus©. Als direct resultaat van

met private partijen kan de gemeente alle grond

de sessie krijgt de gemeente een maatwerk

op de locatie verwerven. De mate van beïn-

advies voor de invulling van de regierol in een

vloedbaarheid van de vier factoren wordt

bepaalde situatie, met bovendien specifieke en

bepaald door de invuller van de management-

toegewezen actiepunten voor het concretise-

tool. De invuller bepaald voor ieder afzonderlijk

ren en implementeren van deze rol. Hiermee

punt in de matrix in welke mate deze beïnv-

wordt onduidelijkheid over de invulling van de

loedbaar is. Om per factor uiteindelijk tot een

gemeentelijke regierol weggenomen, wat moet

score te komen wordt rekening gehouden met

bijdragen aan het versnellen van de bouwpro-

de weging van de verschillende punten in de

ductie. Het ultieme doel hierbij is een einde van

matrix.

het woningtekort in Nederland. Afstudeercommissie:

32

[Conclusie]

Prof. dr. ir. W.F. Schaefer (TU/e)

In het onderzoek wordt de juiste keuze van

Ir. A.L.M. van Eekelen MBA (TU/e)

de gemeentelijke regie nadrukkelijk als één

Ing. A.J. Kleine (TU/e)

van de oplossingsrichtingen voor stagnatie

Ing. C.G. van Leeuwen (Infocus)

Links Startpagina voor het model ontworpen door Nienke van Gogh

[Samenwerken en kennis delen] In de vorige !ntervisiE werd aandacht geschonken aan de oprichting van de alumnivereniging voor oud-studenten die afgestudeerd zijn bij de capaciteitsgroep ‘Uitvoeringstechniek’ of het afstudeeratelier ‘FutureSite’. Op dit moment is de populatie van alumni groter aan het worden, omdat de eerste Construction Management & Urban Development (CMUD) studenten zijn afgestudeerd. In de toekomst zullen ook de studenten Construction Management and Engineering (CME) deel gaan uitmaken van deze vereniging. Inmiddels heeft de alumnicommissie, die bestaat uit oud-studenten, bestuursleden van studievereniging of CoUrsE! en actieve leden binnen deze studievereniging de eerste alumnibijeenkomst achter de rug. [Hannes de Bruijn, Alumnicommissie]

Vrijdagmiddag 29 april stond in het teken van

gezamenlijk een prestatie willen verrichten,

‘Samenwerken en kennis delen’. Het doel van

die uitstijgt boven de waarde waar een partner

deze middag was om een interessante, her-

afzonderlijk toe in staat zou zijn geweest. Alum-

nieuwde kennismaking tussen alumnus, de TU/e

niverenigingen vormen naar zijn zeggen een be-

en of CoUrse! enerzijds en de bouwpraktijk en

langrijk netwerk, dat fungeert als platform van

de wetenschap anderzijds teweeg te brengen.

waaruit de band tussen het onderwijs en onder-

Hiermee is geprobeerd om de goede herinner-

zoek met oud-studenten in stand kan worden

ingen van ‘vroeger’ te combineren met de

gehouden. Dit leidt tot onderlinge contacten

nieuwe ontwikkelingen van nu.

tussen hoog opgeleiden die allemaal een ander carrière pad zullen bewandelen, maar dezelfde

Prof.dr.ir. Wim Schaefer, hoogleraar Construction

opleiding als gemeenschappelijk vertrekpunt

Management, beet de spits af die middag. Hij

hebben.

voor de opleiding CME. De opleiding CME kent

Dr.ir. Han Westendorp, directeur Performance

een interfacultaire status, doordat het tussen

Creation en adviseur voor ambitieuze mana-

Innovation Management enderzijds en Architec-

gers in de kenniseconomie besprak vanuit zijn

ture, Building & Planning anderzijds in staat. De

internationale managementervaring kennisex-

betrokkenheid van de alumnus moet leiden tot

ploitatie als katalysator voor samenwerking.

participatie binnen de opleiding en deelname

In de bouwsector leidt dit volgens hem tot een

aan studiereizen.

nieuwe business visie als gevolg van nieuwe prestatieniveaus door nieuwe waardecreatie met

Ir. Bert van Eekelen MBA, directeur PRC Bouw-

meer kennis. Deze gedragsverandering is nodig

centrum en werkzaam als visiting professor

om een nieuwe toekomst uit te denken binnen

Construction Management op de TU/e, wierp

de bouwsector.

een blik op de samenwerking die nodig is om tot waardecreatie te komen en de rol van ken-

Ir. Peter Timmermans PDEng, projectleider

nisdeling bij die samenwerking. Traditionele

Brinkgroep binnen de Management & Advies

contractering met een selectie op laagste prijs

tak, is nauw betrokken bij de ontwikkeling van

valt buiten beschouwing. Men zal toe moeten

de Philips High Tech Campus Eindhoven (PHT-

naar een vroegtijdige selectie van partners die

CE). Aan de hand van PHTCE maakt hij duidelijk

33

!ntervisiE

ging in op de onderwijsstructuur, kenmerkend

dat een extra dimensie zorgt voor een hogere

waar nog lang werd nagepraat.

kwaliteit van het vastgoed. Bedrijven moeten zich niet uitsluitend richten op de technologie-

De eerste alumnibijeenkomst is hiermee een feit

doelstelling, maar ook op de vastgoeddoelstel-

en is door de alumnicommissie en de alumnus

ling. Dit is volgens hem de basis voor vast-

als zeer positief ervaren. Een uitwisseling van

goedwaarde-creatie, waarbij conceptwaarde,

kennis op theoretische en praktische basis heeft

locatiewaarde en objectwaarde de ingrediënten

ervoor gezorgd dat het voor iedereen een leer-

vormen.

moment is geweest, waarbij het nuttige met het aangename werd gecombineerd. Volgens een

Dr.ir. Harmen Kragt, directeur Alumni Office

dergelijke formule wil de alumnicommissie nu

TU/e, lichtte het alumnibeleid van de TU/e als

en de komende jaren haar activiteiten voortzet-

geheel toe. De missie daarvan beschrijft hij als:

ten en uitgroeien tot een gewaardeerde vereni-

‘Het tot stand brengen, intensiveren en in stand

ging. Uiteraard kan dit niet zonder leden! De

houden van de band tussen de TU/e en haar

opkomst tijdens de eerste alumnibijeenkomst

alumni, die resulteert in een actieve, inspireren-

is onverwacht groot geweest, maar wij streven

de en wederzijds vruchtbare relatie’.

naar een nóg grotere opkomst in de toekomst.

Tijdens het laatste deel van de middag wordt

Mocht het zo zijn dat u/je behoort tot de in de

aangesloten bij de 49e Dies Natalis. Tijdens

inleiding genoemde populatie, maar dat wij u/

deze feestelijke viering van de verjaardag van

jou gepasseerd hebben om wat voor reden dan

de universiteit werd o.a. het eredoctoraat aan

ook, laat dit ons dan weten door een e-mail te

prof.ir. Habraken uitgereikt en droeg de rector

sturen naar: [email protected]. Voor

magnificus zijn functie over. De Dies Natalis en

meer informatie kan de website van of CoUrsE!

uiteraard ook de alumnimiddag werden afgeslo-

geraadpleegd worden: www.studievereniging.

ten tijdens een grootse, feestelijke receptie

com.

!ntervisiE

[Waardecreatie in de bouw en in bouwbedrijven]

34

Op tal van plaatsen wordt gestreefd naar een verandering van het bouwproces. Soms worden daarbij nieuwe wegen gezocht, niet zelden wordt ook teruggegrepen op hulpmiddelen die in andere branches al langer opgeld doen. [Adri Buur, Hoogleraar bouweconomie Universiteit Twente, Directeur Economisch Instituut voor de Bouwnijverheid]

Waardecreatie, waardeontwikkeling en het

Sommige waarden lijken ook moeilijk meetbaar.

tegen elkaar afwegen van waarden zijn acti-

In die zin doet de discussie hierover denken aan

viteiten en zienswijzen die op verschillende

het debat over kwaliteit. Ook dat is een begrip

plaatsen aan de orde zijn. Zelf valt het me wel

waar sterk subjectief getinte oordelen over kun-

eens moeilijk verschillende varianten uit elkaar

nen bestaan. Denk alleen maar aan een ge-

te houden. Opvallend is ook, dat in lang niet alle

bouw en hoeveel dimensies het kwaliteitsbegrip

gevallen sprake is van objectief vast te stellen

wel niet heeft: functioneel, architectonisch,

waarden. De individuele waardering speelt een

onderhoudsarm, esthetisch, stedenbouwkundig

belangrijke rol.

enzovoorts. Veel van deze aanduidingen kunnen

corresponderen met overeenkomstige waarden.

Waardecreatie wordt ook op een heel andere

En deze waarden zouden als het gaat om het

wijze worden benaderd. Daarbij staan niet het

maken van keuzes op één noemer moeten

bouwwerk en het gebruik daarvan centraal,

worden gebracht. Economen denken dan al snel

maar het proces van totstandkoming en meer

aan een in geld uitgedrukt bedrag. Daarmee zou

in het bijzonder het bedrijf waarin (een deel

een keuze geobjectiveerd kunnen worden.

van) het werk wordt gedaan. Afhankelijk van

In de praktijk blijkt het bijzonder moeilijk

deelhouderswaarde (shareholders value) voorop

kwaliteit steeds in bedragen uit te drukken.

staan of het scheppen van de hoogste contante

Dat geldt op dezelfde manier voor waarden.

waarde met het oog op de continuïteit van een

Als gevolg hiervan zoekt men naar substituten

onderneming. Niet zelden wordt betoogd, dat

om het keuzeproces te vergemakkelijken. Op

de hoogste aandeelhouderswaarde tegelijk de

zich niet of nauwelijks in geld uit te drukken

beste garantie is voor het voortbestaan van

waarden krijgen daarmee een gewicht, zodat al-

de onderneming en daarmee voor de andere

ternatieven vergeleken kunnen worden. Of dan

belanghebbenden hierbij, zoals werknemers,

ook echt waarden met elkaar vergeleken worden

toeleveranciers enz. (de stakeholders). Ook hier

is voor mij dan nog de vraag. Daarbij ben ik in

is er voor het meten van de waardecreatie meer

het voorgaande steeds uitgegaan van het bouw-

dan één mogelijkheid beschikbaar. Het verschil

proces, zoals dat zich op de bouwmarkt voor-

zit voornamelijk in de wijze waarop de toekomst

doet. De situatie dus waarin de verschillende

in de waardebepaling wordt betrokken. Waar op

functies van initiatief tot en met uitvoering op

het eerste gezicht alles in bedragen kan worden

commerciële wijze worden uitgeoefend. Er zijn

gegoten, zodat een goede vergelijkbaarheid

de zienswijze kan daarbij de creatie van aan-

marktpartijen die staan voor vraag en aanbod.

ontstaat, zijn toekomstverwachtingen niet op

Zij doen zaken met elkaar.

echte feiten gebaseerd en wordt een sterk subjectief element toegevoegd.

ring “voor de afgesproken prijs leveren wat de

Het gebruik van het instrument waardecreatie

klant heeft besteld” goed bruikbaar. Wezenlijk

als bijdrage tot een goede besluitvorming is op

zijn de afgesproken prijs en wat de klant be-

tal plaatsen al ingeburgerd. In de bouw ken-

stelde. Daarmee is ook de waarde, die de klant

nen we het totnogtoe vooral bij het kiezen in

voor zijn geld wilde, geleverd. De waarde en de

afwegingsprocessen in de plan- en ontwerpfase.

prijs vallen samen. Zo verloopt het proces. De

Ook in de uitvoeringsfase wordt gezocht naar

klant koopt, de bouwers leveren. De prijs geeft

mogelijkheden voor toepassing. Als onderkend

aan wat de waarde is. Bij de totstandkoming

wordt dat bij dergelijke processen voor een deel

van een bouwwerk worden een aantal stap-

tevoorschijn komt wat er eerder ingestopt werd

pen gedaan. Achtereenvolgende partijen in een

kan het een goede bijdrage leveren. Een groot

keten voegen steeds waarde toe, steeds voor

probleem blijft het op een noemer brengen van

een overeengekomen prijs. Het meten van de

de waarde die aan verschillende onderdelen kan

waarde en de ontwikkeling daarvan is op deze

worden toegekend. Vergelijkingen zijn moeilijk

manier vrij simpel. Echter een bouwwerk heeft

te maken.

veel meer dan alleen de kwaliteit voor de gebruiker. Bijvoorbeeld als element in de gebou-

Bouwbedrijven die streven naar creatie van

wde omgeving is sprake van een waarde die

aandeelhouderswaarde zijn vooral de beurs-

zeer verschillend kan worden beoordeeld. Deze

genoteerde bedrijven. Meestal kenmerken

kan, als deze al op een vergelijkende wijze kan

echter (ook deze) bedrijven zich door aandacht

worden gewaardeerd, zeer sterk uiteenlopen. Ti-

voor alle stakeholders. Na de parlementaire

jdens het gebruik kan, zowel voor de gebruiker,

enquête bouwnijverheid is dit gemeengoed,

als voor de omgeving een ontwikkeling optreden

voorzover dit al niet het geval was.

die tot een waardering leidt die uitgaat boven, dan wel juist beneden de aanschafwaarde, dat wil zeggen de prijs.

35

!ntervisiE

Als definitie van kwaliteit vind ik de formule-

[Project Partnering] Partijen die samenwerken op basis van vertrouwen, openheid en gelijkwaardigheid met gemeenschappelijke belangen en doelen. Wie durft de stelling te verdedigen dat dit de common way van samenwerken is, waarmee bouwprojecten in Nederland tot stand komen? Wij in elk geval niet. Is samenwerking op basis van vertrouwen, openheid en gelijkwaardigheid dan idealistisch, of toch realistisch? [Jurgen Arts & Koen van der Heijden, Afstudeerders CME]

In dit artikel nemen wij u mee in onze zoektocht

[De kern van Project Partnering]

naar Project Partnering; een innovatieve manier

Alle inspanningen van een Project Partnering

van samenwerken. Deze zoektocht ondernemen

zijn gericht op een verbeterde samenwerking

wij ten behoeve van ons afstudeeronderzoek

tussen de betrokken partijen, op een zo vroeg

aan de masteropleiding Construction Manage-

mogelijk tijdstip; bij grote voorkeur in de initia-

ment and Engineering.

tieffase.

[Definitie van Project Partnering]

Allereerst stellen de individuele partijen hun

Om Project Partnering enigszins te kunnen inka-

eigen belangen en doelen op, waarna partijen

deren, geven we onze definitie hiervan:

elkaar inzicht verschaffen in hun belangen en

Project Partnering is een samenwerkingsvorm

doelen. Op zich een hele kunst, je moet immers

waarbij voor één specifiek project een samen-

werkelijk met de billen bloot en ‘die andere

hangend projectteam wordt opgezet, gebaseerd

agenda’ komt er deze keer niet aan te pas.

op vertrouwen, openheid en gelijkwaardigheid, waarin partijen vanuit individuele belangen een

Hierna stellen de betrokken partijen de gemeen-

gemeenschappelijk doel nastreven met een ge-

schappelijke doelen vast, waarop de gezamen-

zamenlijk vastgestelde winst- en risicoverdeling.

lijke projectorganisatie wordt ingericht. Daarbij

!ntervisiE

vormt de opdrachtgever samen met opdracht-

36

Ontstaan van Project Partnering in Nederland

nemers één geïntegreerd team. Hoe je dat

Project Partnering is in Nederland ontstaan in

doet? Eigenlijk heel simpel: met geld! Wanneer

de petrochemische industrie, naar aanleiding

de opdracht voldoende is gedefinieerd, bepalen

van succesvolle toepassing in onder andere

de partijen gezamenlijk de target price voor het

Australië, Verenigde Staten en Verenigd Konink-

project. De target price is de gecalculeerde

rijk. Vanuit deze industrie is het overgewaaid

kostprijs van het project, exclusief winst en

naar de Grond-, Weg-, en Waterbouwsector. Het

risico. De truc is nu om gezamenlijk te zorgen

bekendste voorbeeld hierin is de Waardse Allian-

dat het project uiteindelijk minder kost dan de

tie, een onderdeel van de Betuwe Route. Dit is

target price. Partijen doen dit door optimalisa-

een samenwerkingsverband tussen de opdracht-

ties te behalen. Dit zijn besparingen die op het

gever en een aannemerscombinatie, waarbij

project gehaald kunnen worden. Het verschil

openheid, gelijkheid en vertrouwen eerder

tussen de target price en de daadwerkelijke

regel zijn dan uitzondering. Wij zijn van me-

kosten wordt door middel van een zogenaamde

ning dat Project Partnering in de Burgerlijke en

incentive-regeling tussen álle partijen verdeeld.

Utiliteitsbouw tot op heden niet van de grond is

De doelen die voor het project zijn opgesteld,

gekomen. Volgens anderen vertoont het project

zoals eerdere oplevering of verbetering van

Nieuw Crooswijk te Rotterdam veel kenmerken

de kwaliteit, worden aan deze incentive-rege-

van Project Partnering.

ling gekoppeld. Wordt een doel gehaald, dan

betekent dit een bonus. Op die manier hebben

nieuw werd ingezet om waarde aan het project

de partijen een sterke prikkel om zo efficiënt

toe te voegen. Verder is het van belang dat

mogelijk samen te werken en daarmee profijt

opdrachtnemende partijen binnen een Project

van de Project Partnering te hebben. Met ande-

Partnering op zoek gaan naar de achtergronden

re woorden; alle partijen hebben baat bij het

van de vraag van de opdrachtgever. De verkla-

succes van het project, waardoor de focus van

ring hiervoor is dat de opdrachtgever bij Project

partijen gericht is op het doel van het project, in

Partnering direct betrokken is en niet enkel een

plaats van op het eigen belang. Hierdoor zijn de

toetsende rol heeft. Door het ter discussie stel-

doelen van de partijen gelijkgeschakeld, wat het

len van deze vraag, wordt de meest optimale

einde betekent van eindeloos touwtrekken; in

oplossing voor een bepaald probleem gezocht.

plaats van win-verlies, een win-win situatie.

Vraag en aanbod zullen hierdoor beter op elkaar aansluiten, waardoor een grotere waarde wordt

Verder bestaat Project Partnering uit een divers

gecreëerd.

pakket van tools en procedures, die de samenwerking ondersteunen. Dit bestaat onder andere

[Toepasbaarheid op gebiedsontwikkeling]

uit: workshops, conflictoplossingsprocedures en

Ons onderzoek richt zich op de toepasbaarheid

communicatieprocedures. De tools en procedu-

van Project Partnering bij gebiedsontwikkeling in

res worden door de partijen gezamenlijk ont-

Nederland. De gebiedsontwikkeling in Nederland

wikkeld en geïmplementeerd.

laat te wensen over; wantrouwende partijen, tegengestelde belangen, grote complexiteit en

[Voordelen van Project Partnering]

lange vertragingen zijn hierbij niet ondenkbaar.

Gedurende onze zoektocht hebben we vele

Zou het niet fantastisch zijn dat de beschreven

voordelen van Project Partnering geconstateerd.

innovatieve samenwerkingsvorm, genaamd

Om u een indruk te geven, omschrijven we de

Project Partnering, hiervoor een oplossing zou

twee meest aansprekende.

zijn…? Op het moment dat deze Intervisie verschijnt, hebben wij samen met een expertpanel

Verlaging van kosten

(georganiseerd in samenwerking met SBR)

Door de ingestelde target price samen met de

geprobeerd antwoord te krijgen op deze vraag.

incentive-regeling hebben ook opdrachtnemen-

Benieuwd naar de resultaten? Kom naar ons

de partijen direct belang bij een verlaging van

eindcolloquium op 24 juni a.s..

illustratie: normaliter is een aannemer gefocust

Of het een ware oplossing is voor problemen in

op meerwerk, omdat hij daar extra aan kan

de bouw, zal de praktijk moeten uitwijzen. Om

verdienen. In het geval van een Project Partne-

de bouw inzicht te geven in het nut en de nood-

ring is de aannemer gefocust op minderwerk,

zaak van Project Partnering is onderzoek ge-

omdat juist daarin zijn winst is te behalen.

wenst. Misschien dat een toekomstig afstudeer-

Dat dit voordeel realistisch is, blijkt wel uit de

der CME geïnteresseerd is ons onderzoek een

kostenbesparing die bij de Waardse Alliantie is

vervolg te geven, om meer en nieuwe inzichten

gerealiseerd, grofweg 10%.

te geven in deze samenwerkingsvorm.

Mogelijkheid tot focus op waardecreatie

Wij durven nu wel de stelling aan dat samen-

Volgens prof. dr. ir. De Ridder, TU Delft, is bij de

werken op basis van vertrouwen, openheid en

Waardse Alliantie een eerste stap in de goede

gelijkwaardigheid meer is dan enkel een illusie

richting gezet wat betreft waardecreatie. Over-

of utopie. Het kan!

leggen tussen opdrachtgever en opdrachtnemer hadden als doel het vinden van manieren

Meer informatie over Project Partnering of ons

waarop waarde aan het project kon worden

eindcolloquium vindt u op:

toegevoegd en mogelijkheden voor besparing-

www.projectpartnering.nl

en. De gerealiseerde besparingen werden voor de helft verdeeld onder de partijen. De clou wat waardecreatie betreft, is dat de andere helft op-

37

!ntervisiE

de kosten en zullen dit dan ook nastreven. Ter

[Column: Ondernemers gezocht!] [Bert van Eekelen, PRC & Visiting Professor Construction Management

Op 2 juni houd ik mijn openbare voordracht als

managed project.

Visiting Professor Construction Management aan

Torrance, J.V.B. Value and the Global Scenario

deze faculteit. Het thema luidt: van projectbe-

of Project Management, Seminar on Effective

heersing naar waardeontwikkeling. De vraag die

Customer Driven Project & Value Management

hierbij aan de orde komt is: Past de traditionele

I.V.M.M. Kuala Lumpur, July 2003

bouworganisatie nog wel op de complexiteit van de huidige maatschappij?

Mooi gezegd. Het project moet wachten tot de opdrachtgever heeft bepaald wat hij wil. En als

Om die vraag te beantwoorden is het van be-

het dan toch mis gaat, dan is het de schuld van

lang wat dieper in te gaan op de traditionele

een zwakke opdrachtgever. Maar wat als er nog

bouworganisatie en de bouwvraagstukken waar

geen opdrachtgever is? Wat te doen als er wel

deze op gericht is. Die bouwvraagstukken, en

mogelijke toekomstige gebruikers zijn, maar

dan spreek ik over de laatste decennia, gaan

nog geen organisatie die eenduidig kan formu-

nog veelal uit van een klassieke relatie tus-

leren wat de toekomstige activiteiten zijn die

sen opdrachtgevers en opdrachtnemers. Een

gehuisvest moeten worden?

!ntervisiE

opdrachtgever behoort te kunnen vertellen wat zijn doel is en welke kaders er zijn voor de

Als de bouwsector blijft wachten tot er op-

ontwikkeling van een (bouw)project. De theorie

drachtgevers zijn die vooraf precies kunnen

van het projectmatig werken heeft dit dan ook

vertellen wat ze nodig hebben, kan het nog

als uitgangspunt. In de volgorde van initiatief-

wel even duren tot er multifunctionele ac-

fase, definitiefase, ontwerp- en besteksfase is

commodaties, brede scholen, zorgboulevards

het de bedoeling dat de opdrachtgever eerst

en nieuwe leisurecentra gerealiseerd kunnen

(al dan niet met de hulp van adviseurs) vast-

worden. Want in dergelijke situaties is het nodig

stelt wat het eindresultaat moet zijn van het

het keuzeproces van initiatiefnemers hand in

ontwikkelingsproces. Eerst het programma van

hand te laten gaan met de vertaling naar de

eisen en daarna het ontwerp. Eerst de vraag,

mogelijke oplossingen. Oplossingen waarbij de

dan het antwoord.

financiële, technische en operationele risico’s van huisvesting zijn afgedekt. Er is behoefte aan

38

Illustratief hiervoor zijn een tweetal uitspraken:

iteratieve processen met de ontwikkeling van vraag en antwoord, waarbij het niet gaat om

Strategic project definition is an inherently po-

mooie plaatjes, maar om de ontwikkeling van

litical process being the outcome of bargaining

nieuwe concepten. Concepten waarmee waarde

between the stakeholders of the project. Unless

kan worden ontwikkeld. Waarde voor de eind-

this negotiation is fully resolved, removing any

gebruikers.

and all ambiguities and uncertainties, especially over finance, the it is probably better not to go

Van een reactieve naar een pro-actieve rol. Dat

ahead with the project

is de vraag die de huidige complexe maatschap-

Winch, G. Thirty Years of Project Management

pij stelt aan de bouworganisatie. Nu inspe-

– What we have learned

len op een vraag zoals die zich de komende

British Academy of Management, Aston UK 1996

jaren ontwikkelt. Kansen zien bij toekomstige ontwikkelingen. Verantwoordelijkheid willen

The client must possess or acquire the capability

dragen bij het oplossen van vraagstukken.

to articulate clearly the project mission, de-

Daarvoor vraagt de markt geen aannemers en

velop a fully detailed brief and fully provide the

adviseurs. De markt zoekt ondernemers!

necessary funding. A weak client means a badly