Actueel D66 er Brinkhorst wil Spuiforum opnieuw becijferen

}<(l(tp$=adbcb <

Een échte Haagse krant Actueel Gemeentemuseum sloopt sculptuur van Sol LeWitt

3

Vrijdag 11 oktober 2013

Extra bijlage

Actueel D66’er Brinkhorst wil Spuiforum opnieuw becijferen

5

jaargang 7 nummer 335

€ 1,95

Campus DEN H AAG

Jouke de Campus Vries: beste Eu moet instituut ropese worden

3

Beatrice over de vede Graaf kanten va le terrorismen

11

Campus gevoel: Wonen en studeren één dak onder

12/13

Bunker 424 58 99

De ingang van de Hospitaalbunker aan de voorzijde bij de Van Ouwenlaan. > Foto: C&R/montage: Anneke de Zwaan

Door Coos Versteeg

Je mag er geen huis op bouwen. Dus wordt het een vuurwerkopslag, een wijnkelder of wellicht een cantharellenkwekerij? Het Rijk biedt een bunker uit de Tweede Wereldoorlog in het Benoordenhout te koop aan. Volgens bunkerdeskundige ir. Henk Ambachtsheer behoort deze bunker W3, die er in de oorlog vanuit de lucht al uitzag als een

begroeide heuvel, tot de grootste bunkers van Den Haag. Het gevaarte aan de Van Ouwenlaan was bedoeld als ziekenhuis, maar is nooit als zodanig in gebruik genomen. De Hospitaalbunker bestaat uit twee verdiepingen met op elke etage drie ruimtes van 5,5 bij 11 meter. De muren zijn drie meter dik, het dak twee meter. Tot 1994 had de bunker, die in 1943 werd gebouwd en deel uitmaakte van de Atlantikwall, nog een

militaire bestemming en werden de tekeningen van de plattegrond zelfs als defensiegeheim beschouwd. Nu adverteert Rijksvastgoed met de mededeling dat de bunker een totale oppervlakte heeft van 2160 vierkante meter bvo (bruto vloer oppervlak) en aan voor- en achterzijde een brede ingang heeft. Het ligt in een bosrijke omgeving langs de Van Ouwenlaan aan de rand van Clingendael bij de bosjes van Zanen.

Het omheinde perceel bosgrond heeft een oppervlakte van 9908 vierkante meter. Het zou een prachtige locatie zijn voor een villa, zoals bij Wassenaarse Slag restaurant De Badmeester hoog op het duin een Duitse bunker als fundament heeft. Maar deze bunker is een gemeentelijk monument. In een nota van de gemeente Den Haag is dit jaar bepaald dat de volgende functies zijn toegestaan: bedrijven, opslag goederen en

teelt van consumptiegoederen. Dit op voorwaarden dat deze functies geen publieks- of verkeersaantrekkende werking hebben of leiden tot een uitbreiding van de verharding en/of het bebouwingsvlak. Wie belangstelling heeft moet eerst € 150 neerleggen voor het digitale biedboek. Pas daarna is bezichtiging mogelijk. De verkoop is pas volgend jaar maart per openbare inschrijving.

Ingezonden mededeling

SALE – SALDI – SOLDES italian design furniture

Scheveningseweg 14 – Den Haag (t/o het Vredespaleis) ma t/m za van 10.00 – 17.00 uur

2>varia snoek onder ons

Den Haag Centraal > Vrijdag 11 oktober 2013

>8 september 2013. Hofvijver

Waar staat rugnummer 53 toch voor vroeg ik mij af. En dat dan 20 maal. Op het moment dat ik besloot het maar te vragen werd er een muzikale aanslag gepleegd op het Buitenhof, Lange Vijverberg en Plaats. Hierop viel bij ook mij het kwartje. 20 maal 53 is 1060 decibel. Streetband FF AnderZ heeft per direct behoefte aan een instructeur (m/v) voor het blaaswerk, las ik op hun site. In de leeftijd tussen 20 en 80 jaar. Om van dit ongedisciplineerde zooitje een strak gedisciplineerde groep professionals te maken. En dan weer andersom. Otto Snoek

Otto Snoek (1963) is een internationaal werkend fotograaf uit Rotterdam. Sinds hij voor Den Haag Centraal fotografeert is hij gefascineerd geraakt door het leven in Den Haag. Alsof hij naar een ander werelddeel reist.


Dit is Arie uit Delft Arie is ex- volleybaltrainer, dol op zijn vrouw Sonja, zijn inmiddels volwassen kinderen en op zijn campertje. Dus houdt Arie van scoren, een goede balans tussen werk en gezin en denkt hij graag buiten de gebaande paden om nieuwe mogelijkheden te ontdekken. Arie is opleidingsadviseur bij Menskracht 7. Arie wil samen met zijn opdrachtgevers ideeën ontwikkelen om de professionele slagkracht van zijn regio vergroten. Dus blijft hij op de hoogte van de nieuwste ontwikkelingen op zijn vakgebied, deelt hij zijn ervaringen met anderen en weet hij als geen ander verbindingen te leggen. Arie is een goede gesprekspartner wanneer het over het vergroten van het competentieniveau van uw mensen gaat. Om op die manier van de grootste vaste kostenpost binnen uw organisatie uw grootste toegevoegde waarde te maken. Door uw personeelslasten te veranderen in personeelslusten! Wilt u ook weten wat er speelt? Bel dan nu met Menskracht 7, telefoon: 088-6661098 en vraag naar Arie de Kreij.

www.menskracht7.nl

3

actueel<

Vrijdag 11 oktober 2013 > Den Haag Centraal

Sculptuur verdwijnt voor overkapping Gemeentemuseum

Controverse rond sloop beeld LeWitt De sculptuur ‘Rose and Tower’ in de binnentuin van het Gemeentemuseum blijkt gesloopt. Het gemetselde kunstwerk van de beroemde conceptuele kunstenaar Sol LeWitt (1928-2007) moest wijken voor overkapping van de patio. Hoewel het museum herbouw overweegt, vreest kunsthistoricus John van der Ree dat het werk voor altijd verloren is gegaan. Door Jasper Gramsma

De oud-conservator was vol ongeloof toen hij bij een bezoek aan ‘zijn’ Gemeentemuseum hoorde dat het beeldhouwwerk in de binnentuin verwijderd zou worden. Voordat hij er iets tegen kon ondernemen, waren de brokstukken van de sculptuur – een gift van LeWitt uit 2002 ter nagedachtenis aan conservator Enno Develing – al afgevoerd. “De gang naar de rechter tegen de vergunning voor het glazen dak staat nog een week open en de nabestaanden van LeWitt zijn niet eens geïnformeerd. Dit is van een ongehoord amateurisme”, zegt Van der Ree. Het is niet voor het eerst dat het Gemeentemuseum een werk van Sol LeWitt ongedaan maakt. Tijdens een renovatie in 1998 werden muurschilderingen van LeWitt in opdracht van toenmalig museumdirecteur Hans Locher verwijderd zonder de Amerikaanse kunstenaar daarvan op de hoogte te brengen. Dat leidde tot enorme ophef in de kunstwereld, waarna het werk in ere werd hersteld. Van der Ree benaderde onlangs de weduwe en dochter van de in 2007 overleden LeWitt. Zij zeggen geschokt en bedroefd te zijn. “Omdat het museum nooit contact met ons

De overkapping van de binnentuin bij het Gemeentemuseum, zoals die er straks uit moet zien. De sculptuur ‘Rose and Tower’, die sinds 2002 in de binnentuin van het Haags Gemeentemuseum stond. Het beeld was opgemetseld uit de zo bekende gele Berlage baksteen. > Artist’s impression en foto: PR

heeft opgenomen, weten we niet wat men van plan is”, staat in de mailwisseling met Van der Ree te lezen. Stiekem De overhaaste sloop wordt door de oud-conservator als stiekem bestempeld. Volgens hem speelt een rol dat de overkapping klaar moet zijn als de Amerikaanse president Obama tijdens de nucleaire top in maart volgend jaar de binnentuin bezoekt. Ook komt er een nieuwe vloer te liggen, waardoor voor het beeldhouwwerk geen plaats meer is. “Belachelijk dat de binnentuin wordt ontmanteld voor walking dinners en modeshows. Het museum kan hierbij geen tegenspraak gebruiken, dus moet het allemaal snel gebeuren”, aldus Van der Ree, die stelt dat de kap en de nieuwe vloer in strijd zijn met Berlages oorspronkelijk concept voor de zichttuin.

Volgens Benno Tempel en Hans Buurman, respectievelijk directeur en zakelijk leider van het Gemeentemuseum, is er geen reden tot zorg. Zij stellen dat het beeld waarschijnlijk opnieuw wordt opgebouwd en in de beeldentuin komt te staan. Maar zij geven daarvoor geen garanties. In de aanvraag van een vergunning voor het bouwen van de overkapping wordt in elk geval met geen woord gerept over ontmanteling van de sculptuur, maar de directie benadrukt niets in het geheim te doen. Buurman: “Hiervoor was geen vergunning nodig, want het beeld is niet uniek. Het gaat in de minimal art immers om de tekeningen en die blijven behouden”. Kostbaar Een dooddoener volgens Van der Ree, omdat het kunstwerk als beeld is geschonken. Nu dat is vernietigd,

vreest hij dat het voorgoed verloren is gegaan: “Eventuele herplaatsing is kostbaar, er moet een nieuwe fundering worden gelegd en de bouw moet onder supervisie van de erven LeWitt gebeuren. Dat kan al met al wel een ton kosten. Bovendien is het beeld veel te groot om in de beeldentuin te plaatsen, zeker in relatie tot andere kunstwerken”. De directie bestrijdt dat dergelijke kosten hoog zijn: “Reconstructie hoeft niet duur te zijn, ook het gesloopte beeld is met beperkte middelen neergezet. Bovendien was dit beeld van baksteen, een a-typische kwaliteit omdat het meeste werk van LeWitt in gasbeton wordt uitgevoerd. Supervisie van de nabestaanden is voor de herbouw niet nodig”. Over de droefenis en de schok van de erven LeWitt zegt Tempel dat het de familie om geld is te doen, omdat sinds het overlijden van de ontwer-

per het aantal erkende uitvoerend kunstenaars door de familie steeds verder is beperkt. Wettelijk kunnen Van der Ree en de nabestaanden van LeWitt weinig beginnen tegen de sloop, omdat het auteursrecht alleen rust op de partituur. De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, van wie de gemeente het positieve advies voor de verbouwing overnam, geeft aan niet op de hoogte te zijn van de sloop: “Ons is te kennen gegeven dat het stuk onderdeel blijft van de collectie en zeker wordt herplaatst”. Of daarmee de partituur of het beeld als zodanig bedoeld wordt, kan de woordvoerder niet zeggen. Wel geeft hij aan dat, wanneer de Rijksdienst op de hoogte was gesteld van de vernietiging, het advies wellicht anders was uitgevallen: “Als de kunst op een dergelijke wijze verbonden is met een gebouw, wordt daar zeker naar gekeken”.

Jeltje van Nieuwenhoven geen lijsttrekker PvdA Door Jan van der Ven

PvdA-kopstuk Jeltje van Nieuwenhoven wordt definitief geen lijsttrekker voor haar partij voor de raadsverkiezingen van maart volgend jaar. Vorige week probeerde Van Nieuwenhoven, met steun van de afdelingsvoorzitter, het lijsttrekkerschap te bemachtigen. Van Nieuwenhoven eiste dat de vier PvdA’ers die zich volgens de geldende regels hadden gemeld, zich zouden terugtrekken. Vervolgens

zou zij de lijst gaan aanvoeren. Zij had zich niet officieel als kandidaat gemeld. Haar voornemen werd echter gedwarsboomd en lekte uit na publicatie in deze krant. De PvdA’ers Marieke Bolle en Gerard Verspuij weigerden hun kandidatuur in te trekken. PvdA-wethouder Baldewsingh en het PvdA-raadslid Jos de Jong hadden te kennen gegeven af te zullen zien van hun ambities, ten faveure van Jeltje van Nieuwenhoven.

Afgelopen weekeinde werden de vier sollicitatiebrieven beoordeeld door een commissie in de PvdA. De vier (De Jong, Bolle, Verspuij en Baldewsingh) kregen het groene licht voor hun kandidatuur, ze voldoen aan alle eisen. Van Nieuwenhoven zag vervolgens van haar plan af. De werkwijze van Jeltje van Nieuwenhoven leidde intern tot forse kritiek. Ze kreeg het verwijt van ‘koninginnegedrag’, omdat ze een reguliere strijd om het lijsttrekkerschap

schuwde. Vier jaar geleden werd Van Nieuwenhoven ook al geparachuteerd, terwijl ze niet had gesolliciteerd naar het lijsttrekkerschap. Toen slaagde ze er wel in. Ze zei te beschikken over de benodigde 50 handtekeningen. Vorige week stond in deze krant dat de handtekeningen ergens tussen Tilburg en Den Haag zoek waren geraakt. Met Tilburg werd gedoeld op de woonplaats van de toen kersverse PvdA-burgemeester van deze stad,

oud-wethouder Noordanus. Hij was mede-bedenker van de greep naar het lijsttrekkerschap van Van Nieuwenhoven. De handtekeningen raakten echter op een andere wijze zoek. Het toenmalig PvdA-raadslid Koen Baart, de zwager van Noordanus en hoofdarchitect van het parachuteren van Van Nieuwenhoven, stelt dat de handtekeningen op zijn laptop zaten. Die werd gestolen in zijn stamcafé, Het Proeflokaal. De handtekeningen zijn nooit boven water gekomen.


TAM KAI Pichet Klunchun (Thailand) Traditionele Thaise dans met invloeden van buitenaf, elementen uit andere tijden en culturen. Vergelijkbaar met wat choreograaf Akram Khan doet met de klassieke Kathak uit Noord-India. Deze voorstelling is onderdeel van ‘Ervaar Daar Hier Theater’. Bijzondere theater- en dansvoorstellingen uit regio’s met theatertradities waar het Nederlandse publiek nauwelijks mee bekend is.

Zaterdag 19 oktober, 20.15 uur Lucent Danstheater Normaal eerste rang: € 25,SPECIAAL VOOR LEZERS DEN HAAG CENTRAAL: €17,50 Tel: 070 88 00 333 o.v.v. Den Haag Centraal

Volgende voorstellingen ‘Ervaar Daar Hier Theater’ in Den Haag: READING – Paper Tiger Theater Studio (China) – 19 november 2013 – Theater aan het Spui | O JARDIM – Leonardo Moreira (Brazilië) – 8 februari 2014 – Koninklijke Schouwburg

Het Omniversum ligt aan de President Kennedylaan 5, 2517 JK Den Haag.

www.ldt.nl

Den Haag entraal

4>varia


stadsmens

Painting & Dating: al schilderend partner treffen of vrienden maken De lange ij in ‘Pleijsterplaats’ zou langzamerhand moeten plaats maken voor een korte ei. Want het atelier in de Oude Molstraat, waar sinds jaren schilderworkshops worden gegeven, ontpopt zich steeds meer als ontmoetingsplek. Vanaf komend weekeinde is het letterlijk een Pleisterplaats als Margot Drosten en Corrien van Buuren beginnen met de nieuwe workshop ‘Painting & Dating’. Wat die inhoudt, lichten ze toe: “Terwijl je creatief bezig bent, kun je andere singles ontmoeten. Je doet iets gemeenschappelijks, bijvoorbeeld schilderen, en kunt daar met elkaar over praten. Dat is een soort handvat om verlegenheid te overbruggen. In die ongedwongen sfeer tref je misschien een toekomstige partner, maar dat hoeft niet per se. Het is ook leuk om nieuwe vrienden te maken of je kennissenkring uit te breiden”. Atelier de Pleijsterplaats viert tot volgend jaar augustus feest. De creatieve onderneming bestaat 25 jaar en dat jubileum wordt gevierd met onder meer de start van de Painting & Dating workshop. Verhalen over mislukte ‘blind dates’ brachten Margot Drosten, docente beeldende vorming, en beeldend

Corrien van Buuren (links) en Margot Drosten leiden 25 jaar atelier de Pleijsterplaats. >Foto: Gilles Boeuf

kunstenaar Corrien van Buuren op het idee. “Bij deze workshop zie je iemand in levenden lijve in plaats van achter de computer. Bovendien heb je alle tijd om in gesprek te raken. Bij de huidige datingbijeenkomsten gaat het razendsnel. Je hebt drie minuten om iemand te ontmoeten en moet dan alweer doorschuiven naar de volgende”. Op 22 augustus 1988 openden Corrien en Margot in de voormalige ‘Bruidswinkel’ in de Boekhorststraat atelier de ‘Pleijsterplaats’, waar ze onder meer pi-

laren en consoles van gips maakten. Ze betaalden er geen huur, maar zorgden als tegenprestatie voor een aantrekkelijke etalage. “De verkoop van de gipsen beelden liep van het begin af aan goed. Omdat we zelf verf maakten, kregen we ook opdrachten. Mensen namen spullen van huis mee, zoals kussentjes, en wilden bijvoorbeeld een pilaartje in diezelfde kleur”. Het succes stimuleerde hen om naar een andere locatie op zoek te gaan. In 1990 verhuisden ze naar de Oude Mol-


Het Operaseizoen start in Den Haag Donderdag 17 oktober

Tristan und Isolde Nationale Reisopera

“De Reisopera is terug, ga vooral kijken!” (Trouw)

Zondag 20 oktober

Così fan tutte

Orkest van de Achttiende Eeuw Zondag 10 november

Aida – Staats Theater Roemenië @TheaterDenHaag aanhetspuiplein

070 88 00 333 www.ldt.nl

straat 18, wat tot een nieuw initiatief leidde. Corrien van Buuren en Margot Drosten begonnen met het geven van cursussen, zoals het schilderen van marmer en houtimitatie. Dat aanbod breidden zij steeds meer uit. Na verloop van tijd openden ze in hun pand een winkel en combineerden ze de cursussen met de verkoop van accessoires. Maar de bouw van appartementen in de nabijgelegen Nobelstraat zorgde op een gegeven moment voor zoveel overlast dat zij besloten te stoppen met de winkel. De tegenslag bracht ook weer iets goed teweeg. Margot en Corrien ontwikkelden allerlei creatieve workshops en puzzeltochten, die ook vaak door bedrijven ‘als uitje’ worden gebruikt voor teambuilding. Familie-uitje Eén van de puzzeltochten die zij organiseren is ‘Art and Fun’, die langs hoogtepunten in Den Haag leidt. Daarnaast verzorgen zij door het hele land workshops op locatie. “Er komen ook andere groepen naar de Oude Molstraat, bijvoorbeeld voor een vrijgezellenfeestje of familie-uitje. We hebben nu drie ateliers boven elkaar en kunnen maxi-

maal veertig mensen ontvangen”. Met nadruk: “We zijn absoluut niet bezig met een fröbelclub. Ook al denk je niet te kunnen schilderen, wie meedoet aan een schilderworkshop kan onder onze begeleiding en met onze sjablonen een schilderij maken dat er professioneel uitziet. Tijdens het schilderen zorgen we voor sfeer, met bijvoorbeeld een bubbeltje en een hapje uit de oven. Het ruikt dan zo lekker in het atelier”. Bij ‘Painting & Dating’ zullen ze op dezelfde wijze te werk gaan. Op welke leeftijden zij zich richten? “Zaterdagavond is onze doelgroep tussen de 35 en 55 jaar, zondagmiddag tussen de 45 en 65 jaar. Eén op de drie mensen is alleenstaand. Deze workshop lijkt ons daarom een goede uitbreiding. En al zou je niet echt in gesprek raken met iemand, je hebt met het schilderen toch invulling gegeven aan een avond of middag, met het accent op ontmoeten”. Joke Korving De workshop ‘Painting &Dating’ wordt op 12 en 13 oktober gehouden, daarna in komende weekeinden. Informatie: [email protected] of (070) 3561998.

5

actueel<


D66-prominent Laurens Jan Brinkhorst:

‘Rekenpauze nodig voor Spuiforum’ Door Jan van der Ven

“De cijfers over de kosten van het Spuiforum en het alternatieve plan vliegen je om de oren. De één zegt: nieuwbouw kan voor 180 miljoen, het andere bureau zegt dat nieuwbouw 60 miljoen duurder wordt. Het doet me sterk denken aan de discussie over de kosten van de JSF”. Laurens Jan Brinkhorst is prominent lid van D66 en was fractievoorzitter in de Tweede Kamer, staatssecretaris en twee keer minister. Hij zegt in deze kwestie door de bomen het bos niet meer te zien en mengt zich voor het eerst openlijk in de discussie over het Spuiforum. Een deskundig oordeel vellen is volgens hem nu niet mogelijk. Daarom komt hij zaterdag tijdens de ledenvergadering van zijn partij met het voorstel alle cijfers grondig op een rij te laten zetten. Tot die tijd mogen wat hem betreft geen onomkeerbare besluiten genomen worden. “En als dat rekenen wat langer duurt en tot gevolg heeft dat het onderwerp over de verkiezingen heen getild moet worden, dan moet dat maar”, aldus Brinkhorst. Hij voegt er aan toe dat niets doen geen optie is. De D66’er van het eerste uur is lid van een groep kritische D66’ers die vindt dat pas een besluit genomen kan worden over nieuwbouw of renovatie als alle aspecten duidelijk op tafel liggen. Vergelijking D66-wethouder Marjolein de Jong trachtte twee weken geleden de groep van kritische D66’ers een minder zwaar kaliber te geven. Ze stelde op een persconferentie dat Brinkhorst geen lid van de groep D66’ers meer is. Brinkhorst spreekt dit tegen en zal zaterdag een motie verdedigen

waarin wordt gevraagd geen onomkeerbaar besluit te nemen tijdens de als ultiem betitelde raadsvergadering van 31 oktober. Eerst moet er een betrouwbare vergelijking komen van alle cijfers. Het bestuur heeft de motie op voorhand ontraden maar Brinkhorst hoopt er zaterdag toch een meerderheid voor te krijgen.

Tanden De oud-minister heeft al een plan voor het rekenwerk. “Waarom niet Saskia Stuiveling, de president van de Algemene Rekenkamer, vragen naar de cijfers te kijken? Samen met Maarten Engwirda, die lid was van de Europese Rekenkamer? Die zet zijn tanden er wel in”, verzekert Laurens Jan Brinkhorst desgevraagd. Stuiveling is lid van de PvdA, Engwirda is lid van D66. “Zodoende heb je beide partijen vertegenwoordigd”, aldus Brinkhorst. Hij vindt dat D66 als democratische partij de plicht heeft mee te werken aan een transparante besluitvorming. Hij vindt dat het huidige debat vooral wordt gekleurd door persoonlijke inzichten. “De één vindt het een mooie toren, de ander maakt zich zorgen over het aftakelen van het Residentie Orkest. Dat leidt af waar het om gaat”. Hij wil met zijn plan de ‘orde en rust’ rond het Spuiforum herstellen. “Ik wil de huidige discussie depolitiseren, dat is nodig”. Op dit moment is volgens hem vooral sprake van wantrouwen tussen voor- en tegenstanders. Hij waarschuwt nadrukkelijk voor financiële gevaren die aan de plannen kunnen kleven. “Den Haag stond ooit als artikel 12 gemeente onder curatele van het Rijk”, herinnert hij zich. “Dan moet je nu geen besluiten nemen waarvan je de financiële reikwijdte nu niet

Sarinah maakt toch doorstart Indisch restaurant Sarinah maakt alsnog een doorstart. Een dolgelukkige exploitant Ruud David (72) is vorige week rondgekomen met de curator en de nieuwe eigenaar van het pand aan het Goudenregenplein. Sarinah, een waar instituut in Den Haag, kwam begin augustus in grote financiële problemen. Al jaren moest eigenaar Ruud David geld bij de exploitatie leggen; alles bij elkaar meer dan een miljoen. Het bedrijf was te lang doorgegaan met een enorme hoeveelheid personeel. De crisis deed de rest. Reorganisatie en bezuinigingen kwamen te laat. Uiteindelijk kon David zijn leveranciers niet meer betalen. Half augustus werd de onderneming failliet verklaard en gingen zowel de toko als het restaurant dicht. Schrijfster Yvonne Keuls, die veelvuldig in Sarinah optrad, treurde op TV West dat haar ‘tweede huiskamer’ was verdwenen. Een doorstart was van meet af aan de bedoeling van Ruud en Linda David, maar nam toch meer tijd in beslag dan aanvankelijk werd aangenomen. Nu twee maanden na het faillissement is de zaak rond. Een zoon van het echtpaar David gaat de dagelijkse leiding van het bedrijf op zich nemen. Sarinah wil heropenen op woensdag 6 november, exact veertig jaar nadat de eerste gasten in het restaurant werden verwelkomd.

Nieuwe directeur Kunstacademie

Laurens Jan Brinkhorst. > Foto: PR

kunt overzien. Je hebt het over enorme bedragen”. Er is nog een ander argument om een pas op de plaats te

maken. Brinkhorst: “Er is al zoveel bezuinigd, ik las dat bibliotheken in Den Haag zijn gesloten”.

Marieke Schoenmakers (46) wordt de nieuwe directeur van de Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten (KABK). Per 1 januari 2014 volgt zij Jack Verduyn Lunel op, die met pensioen gaat. Schoenmakers was tot mei dit jaar directielid van de VPRO. Daarvoor was ze onder meer directeur van de Nederlandse Film en Televisie Academie en adjunct-directeur van het Muziektheater Amsterdam. Sjoerd Eisma, voorzitter van de Raad van Toezicht van de KABK, zegt over de benoeming van de nieuwe directeur: “Met haar professionele ervaring in het kunstonderwijs en haar affiniteit met beeldende kunst en vormgeving is de KABK ervan overtuigd in Marieke Schoenmakers een inspirerende directeur te hebben gevonden”.

Haagse politie inzet diplomatieke rel Door Coos Versteeg

Den Haag is wereldwijd in het nieuws. Alleen niet op de manier die Den Haag Marketing graag ziet. Want de internationale stad van vrede en recht heeft het helemaal verbruid bij de Russen, met president Vladimir Poetin voorop, nadat Haagse dienders de Russische diplomaat Dimitri Borodin (46) zaterdagavond in zijn woning hebben gearresteerd wegens mishandeling van zijn kinderen. De politie was gewaarschuwd door buren. De agenten waren al in de buurt, omdat Borodins 32-jarige vrouw zojuist onder invloed van alcohol achter het stuur van haar Volkswagen Passat een aantal auto’s aan de Frankenslag had geramd. Zij was daarbij zelf gewond geraakt en werd per ambulance naar een ziekenhuis vervoerd. Tot in China toe wordt er momenteel geschreven over de diplomatieke rel tussen Nederland en Rusland. Daar heeft Dimitri Borodin – tweede man op de ambassade in Den Haag – wel voor gezorgd. Hij twittert er vrolijk op los dat hij met een stok is geslagen door de po-

litie. Voor televisiecamera’s verhaalde hij hoe – ondanks het feit dat hij zich beriep op zijn diplomatieke status – de politie zijn woning binnendrong en op hem insloeg. President Poetin eist, uitgerekend in het jaar dat we 400 jaar vriendschap tussen Nederland en Rusland vieren, op de Russische staatstelevisie op hoge toon excuses. Hij spreekt van een provocatie en verlangt dat de schuldigen zullen worden gestraft. Want Nederland schendt op grove wijze het Verdrag van Wenen, waarin de onschendbaarheid van diplomaten wordt gegarandeerd. De Russen suggereren dat de Haagse actie verband houdt met de gevanghouding van de Nederlandse Greenpeace-activisten in Rusland.

Burgemeester Nu had burgemeester Jozias van Aartsen, korpschef van de Haagse politie en zelf minister van buitenlandse zaken in de periode 1998 – 2002, zich al niet populair bij de Russen gemaakt. Onlangs publiceerde de burgervader een lijst van diplomaten die hun parkeerboetes stelselmatig niet betalen en daar stonden de Russen op nummer 1. Maar Van Aartsen

kon zaterdagmiddag, toen hij op een zonovergoten Frederik Hendrikplein – gestoken in casual linnen, roze shirt met open boord en knalrode sokken – de onthulling van het beeld voor de Indische Tantes bijwoonde, niet bevroeden welk onheil met de Russen hem nu boven het hoofd hing. Want een schijnbaar onbeduidend telefoontje van buren van Borodin naar de politie, die zagen hoe een man luid schreeuwend twee jonge kinderen aan hun haren het huis in sleurde, heeft inmiddels verregaande consequenties gekregen. Alsof de Koude Oorlog weer is herleefd, beschreef De Telegraaf woensdag op de voorpagina hoe de Russische diplomaat zaterdagavond stomdronken in zijn blauwe onderbroek uit zijn woning in Residentie Seinpost te Scheveningen werd afgevoerd. De man zou volgens de krant, die uit het proces-verbaal zegt te citeren, niet voor rede vatbaar zijn geweest en de politie voor ‘motherfuckers’ hebben uitgemaakt. Kort tevoren had ook zijn echtgenote, eveneens met diplomatieke status, zich op de Frankenslag – bijna bij de burgemeester voor de deur dus – tegen de politie verzet

toen die haar wilde aanhouden wegens rijden onder invloed. Ook ging ze, aldus de krant, tekeer tegen de ziekenbroeders van de opgeroepen ambulance en werd ze vastgebonden op de brancard afgevoerd.

Handel Het incident houdt alom de gemoederen bezig. Het Nederlandse bedrijfsleven maakt zich al zorgen over de handel met Rusland. Na al het gedoe over de homorechten en Greenpeace komt dit er ook nog een keer bij. Onderwijl buitelen de deskundigen op het gebied van diplomatieke immuniteit over elkaar heen met de vraag wanneer politie wel mag optreden, namelijk als er direct gevaar dreigt voor derden of hun omgeving. Oud-hoogleraar volkenrecht Harry Post liet woensdag in de Volkskrant horen dat er weliswaar grenzen zijn aan diplomatieke onschendbaarheid, maar dat dit optreden van de Hermandad wel ver ging. De Haagse politie had zijns inziens beter bij de diplomaat in de woning kunnen blijven tot de situatie was opgelost. In het Algemeen Dagblad zegt dr. Rosanne van Alebeek van de Universiteit

van Amsterdam dat ‘als het klopt dat Borodin een gevaar was voor zijn kinderen, de politie het recht en zelfs de plicht heeft die kinderen te beschermen. Ook als daartoe de woning van de diplomaat moet worden betreden’. Maar in hetzelfde stuk laat internationaal strafrechtdeskundige Gert-Jan Knoops horen dat hij ‘zich kan voorstellen dat Rusland excuses eist’. Minister Timmermans heeft na een snel onderzoek aangekondigd inderdaad zijn excuses te zullen maken. Daarmee wordt verdere escalatie voorkomen, maar de kou er natuurlijk nog niet mee uit de lucht en de bewindsman kondigt aan over de afwikkeling met de Russen in gesprek te gaan. Misschien valt het allemaal met een kopje thee of glas wodka aan de Frankenslag op te lossen. Want als het gerucht klopt, dat Poetin onlangs zijn gezicht in Scheveningen heeft laten faceliften (Poetins dochter Maria woont met haar Nederlandse partner Jorrit Faassen in Voorschoten), kan de president bij een controlebezoek wellicht even bij Van Aartsen thuis aanwippen. Trekt die zijn rode sokken weer aan en dan komt alles vast wel goed.

6>Varia


terugblik

foto’s uit het haags gemeentearchief Johan van Oldenbarnevelt. Ook hier was de kasuaris inspiratiebron. De vogel lijkt volgens Christophe op de stadhouder, want hij is trots, soms agressief en in staat om mensen te doden. Het stuk heet: “De Oranje Casuaris, een blijvende herinnering aan de tragedie van een kundige krijgsheer, die een sublieme staatsman naar het schavot leidde”.

De naamgever van de Casuariestraat De oorspronkelijke naam van de Casuariestraat was tot begin zeventiende eeuw Sterlingstraat. Archiefbronnen vermelden dat in deze straat een huis stond met vanouds de naam De Casuaris. Dit is ongetwijfeld een verwijzing naar de herberg met dezelfde naam, die al in 1623 in deze straat stond en een niet al te beste naam had. Dit logement had een opvallend uithangbord met een afbeelding van de grote loopvo-

Hij is trots, soms agressief en in staat om mensen te doden gel kasuaris, die aan de straat zijn huidige naam gaf. Dat het hier om een bordeel moet gaan, bevestigt niet alleen het gedicht van Constantijn Huygens, maar ook het feit dat de vogel bekend staat om zijn grote penis, die hij graag toont. Kasuarissen zijn grote vogels die solitair leven. Ze komen voor in Nieuw-Gui-

nea en Australië. De hoornachtige helm op de kop van deze vogel fungeert als een geluidsversterker om op lange afstand andere kasuarissen te kunnen horen. Mensen kunnen het geluid van de vogels echter niet waarnemen, omdat het zeer lage geluid dat ze produceren ver onder de benedengrens van het menselijk gehoor ligt. Ook het paringsgedrag van de kasuaris is opmerkelijk. Als het paren in aantocht is, begint het mannetje voor het vrouwtje te dansen, hij loopt om haar heen en maakt lage geluiden. Als de paring gelukt is, danst het vrouwtje voor het mannetje. In de zestiende en zeventiende eeuw werden deze vogels gevangen om aan vorsten en hoge heren te schenken. De jagers haalden de kasuarissen uit hun natuurlijke omgeving en zetten ze in gevangenschap. De Nederlanders die 1596 op Java een dergelijk dier cadeau kregen, wisten niet wat ze zagen. En met verbazing stelden ze ook nog vast dat het dier geen tong had en alles in een keer inslikte. De heer Van Brederode, wiens tuin in de zestiende eeuw grensde aan de Sterlingstraat, had niet voor niets de bijnaam ‘Ca-

Raam van de gevangenis in de Casuariestraat waaruit op 14 januari 1968 vier gevangenen ontsnapten. > Foto: Stokvis, collectie Haags Gemeentearchief

suaris’, omdat het volk zijn vraatzucht verafschuwde. De VOC gaf in 1614 een kasuaris cadeau aan prins Maurits. Dit dier kreeg een plekje in zijn stadhouderlijke stallen in Rijswijk. In één opzicht lijken misdadigers op de gevangen kasuaris. Ook zij worden, wanneer ze worden gepakt, uit hun omgeving gehaald en gevangen gezet. Net als bij de vastgezette kasuaris, die wel vijftig jaar oud kan worden, verdwenen misdadigers soms levenslang in het gevang. In de Casuariestraat kwam op 4 juli 1902 het Huis van Bewaring. Op deze

foto is het raam te zien waarover het ANP op 14 januari 1968 het volgende berichtte: “Zaterdagavond zijn vier mannen ontsnapt uit het Huis van Bewaring aan de Casuariestraat. Zij forceerden de tralies voor een venster op de derde verdieping en lieten zich via aan elkaar geknoopte lakens zakken”. In 1970 werd de gevangenis opgeblazen om plaats te maken voor de nieuwbouw van het Ministerie van Financiën. In 2004 maakte toneelschrijver Nirav Christophe een theaterstuk over stadhouder Prins Maurits en


MAGISCH MAGISCH SLAGWERK SLAGWERK oktober 20.15 Vr Vr 1818 oktober 20.15 uuruur oktober 20.15 Za Za 1919 oktober 20.15 uuruur Dr Anton Philipszaal Den Haag Dr Anton Philipszaal Den Haag

RESIDENTIE RESIDENTIE ORKEST MEETS ORKEST MEETS CHARLIE CHAPLIN CHARLIE CHAPLIN 2 november 21.00 Za Za 2 november 21.00 uuruur Paard van Troje Den Haag Paard van Troje Den Haag

Normaal gesproken bevindt het slagwerk zich altijd Charlie Chaplin de koning vanstomme de stomme Normaal gesproken bevindt het slagwerk zich altijd Charlie Chaplin is deiskoning van de film. film. ver achterop het podium, dit concert Het Residentie Het Residentie Orkest vertoont van zijn ver achterop het podium, maarmaar bij ditbijconcert Orkest vertoont tweetwee van zijn die vlieger nietLaat op. Laat u verrassen filmklassiekers metmuziek. live muziek. gaat gaat die vlieger niet op. u verrassen door door de defilmklassiekers met live spectaculaire klanken van Martin Grubinger, spectaculaire klanken van Martin Grubinger, een een meester-percussionist uit Salzburg. jongejonge meester-percussionist uit Salzburg. Santtu-Matias Rouvali Santtu-Matias Rouvali dirigent dirigent Martin Grubinger Martin Grubinger slagwerk slagwerk

Stravinsky Timothy dirigent Stravinsky CircusCircus PolkaPolka Timothy BrockBrock dirigent Corigliano Conjurer: Corigliano Conjurer: Concert voor slagwerk, Charlie Concert voor slagwerk, Charlie Chaplin Chaplin koperblazers en strijkers The Pilgrim The Pilgrim koperblazers en strijkers Stravinsky Le baiser Charlie Chaplin Stravinsky Le baiser Charlie Chaplin The Immigrant de la de feela fee The Immigrant

INFORMATIE EN KAARTEN: 88333 00 333 of residentieorkest.nl INFORMATIE EN KAARTEN: 070070 88 00 of residentieorkest.nl

In de collectie van het Haags Gemeentearchief bevindt zich een prent van een kasuaris uit 1616. Het dier lijkt op deze afbeelding door de veel te korte poten meer op een dodo, dan op de emoe waaraan het dier verwant is. Gelukkig is het de kasuaris nog niet vergaan zoals de dodo, maar de zuidelijke helmkasuaris in de regenwouden van Australië wordt wel met uitsterven bedreigd. Deze prent van de kasuaris is samen met nog meer oudste en bijzondere documenten en afbeeldingen, waaronder afbeeldingen van de gevangenis in de Casuariestraat, tot 17 november 2013 te zien in het Haags Historisch Museum in de tentoonstelling “Om in te lijsten – 700 jaar collecties uit het Haags Gemeentearchief”. Tenslotte, wilt u in Nederland een kasuaris in het echt zien, dan kunt u hiervoor naar Avifauna, Artis, dierentuin Amersfoort, of naar het Noordhollandse landgoed Hoenderdaell in Anna Paulowna. Nicolette Faber-Wittenberg www.gemeentearchief.denhaag.nl

7

regio<


Museum Rijswijk:

Mexicaanse kunstenaar herstelt werk zelf Nu de eerste schrik over het vernielde kunstwerk in Museum Rijswijk voorbij is, lijkt er zelfs ruimte voor een gevoel van tevredenheid. Want door alle commotie komt de pers tenminste eens kijken. En na het voorval, kwam zonder morren de kunstenaar uit Dallas over om het topstuk van de Textiel Biënnale niet te herstellen, want dat gaat niet meer, maar om een tweede versie te maken. “Ik denk”, zegt museumdirecteur Margriet Lestraden, “dat ik het na de sluiting van de Biënnale nog een tijdje laat staan”. Door Pieter de Leeuw

Moet leegstaand CBS kantoor worden gesloopt of verkocht? >Foto: DTZ Zadelhoff

Al vijftien kandidaten voor CBS-gebouw

Circa 15 kandidaat-kopers hebben zich tot nog toe gemeld voor het leegstaande CBS-gebouw in Voorburg. In juli heeft makelaar DTZ Zadelhof de opdracht gekregen om een partij te vinden die aan de locatie of aan de 60.000 m2 kantoorruimte een nieuwe invulling kan geven. “Een onzalig idee”, vindt Tweede Kamerlid (VVD) Roald van der Linde. Hij heeft dan ook aan Minister Blok gevraagd waarom het pand niet wordt gesloopt. “Mij lijkt dat zo ontzettend logisch”. Door Pieter de Leeuw

Voorburg - Belangrijkste reden voor de voorgenomen verkoop van het kantoor aan de Prinses Beatrixlaan is volgens het rijk het vastlopen van de gesprekken met de gemeente Leidschendam-Voorburg over de toekomst van het pand. Een woordvoerder van het Rijksvastgoed en Ontwikkelingsbedrijf stelt: “Wij zijn al in 2004 het gesprek aangegaan met de gemeente en niet veel later hebben we zelfs een intentieovereenkomst ondertekend, maar uiteindelijk weigert de gemeente om garant te staan voor de conclusies van een gezamenlijk uit te voeren onderzoek. We moesten de gesprekken wel afbreken, we kwamen er echt niet uit met ze”. Het zal geen verbazing wekken dat de gemeente daar ietsje anders tegenaan kijkt. “Garant stellen doen wij als gemeente nooit“, luidt het zuinige commentaar. De verant-

woordelijk wethouder Mijdam heeft al eerder haar voorkeur uitgesproken voor een woonfunctie op de locatie. Zij heeft haar partijgenoot in de Tweede Kamer dan ook attent gemaakt op de uitzichtloze situatie van het grootste leegstaande kantoor van Nederland. Van der Linde: “Als je toch weet dat de kantorenmarkt al een hele lange tijd op z’n gat ligt en dat het CBS-gebouw hartstikke brandgevaarlijk is, dan zijn sloop en een alternatieve bestemming toch de enige verstandige optie”. Even later: “ Al wacht ik de antwoorden van de minister eerst even af”. Gemeenteraadslid Maarten Oosschot (PvdA) denkt wel te weten hoe de vork in de overheidssteel zit. “Het is niet officieel en ik heb het ook nooit ergens bevestigd gekregen, maar in de wandelgangen heb ik gehoord dat ze er 15 miljoen voor willen hebben”. Na een effectvolle stilte: “Dat gaan ze er dus nooit voor krijgen, want dat pand is bij lange na niet zoveel waard”. Van Oosschot mag worden verondersteld dat hij weet waarover hij praat, al was het maar omdat hij de eigenaar is van een bouwadviesbureau. “Er zit ook nog een hele lading asbest in”, sombert hij verder. Verkooptruc De overheid wil zich niet van te voren vastpinnen op een vraagprijs. Eventuele kandidaten dienen een voorstel te doen. “Op die manier denken wij dat wij op een hogere prijs uit gaan komen”, stelt de woordvoerder, “als er een partij gevonden wordt die

Rijswijk - Een huwelijk vormde de aanleiding tot de vernieling. Immers, het museum heeft onmiskenbaar een romantische uitstraling en kan wel een centje extra gebruiken en dus is het voormalig woonhuis van de negentiende-eeuwse dichter Hendrik Tollens behalve als museum ook in gebruik als trouwlocatie. Op vrijdag 27 september om een uur of twee opende ‘een al wat oudere dame’, die als gast op het huwelijk aanwezig was, de deur van de kamer waarin Plexus 23 van de Mexicaanse textielkunstenaar Gabriel Dawe stond opgesteld. De vrouw wilde een ogenblik de drukte ontvluchten, werd verblind door de zon en raakte vervolgens verstrikt in de 11 kilometer draad. Zij ging languit en maakte daarmee onherroepelijk een einde aan het kunstwerk dat speciaal voor deze ruimte was gemaakt. Lestraden:“Ik heb nog staan proberen of ik die draden weer terug kon krijgen”. De verzekering gaf toestemming om de kunstenaar naar Nederland te halen. “Zo lief, het eerste wat hij vroeg, was of de vrouw er niets aan over had gehouden”. Vier dagen denkt Dawe nu nodig te heb-

bereid is het rijk de gevraagde prijs te betalen, zal deze zijn plannen voor dienen te leggen aan de gemeente die met het bestemmingsplan in de hand de plannen zal toetsen”. “Het is een verkooptruc”, meent Oosschot, “de kans op een verkoop acht ik precies 0%”. Toch kan de makelaar betere cijfers overleggen. Makelaar Leon de Lobel licht toe: “Tot nu zijn er zo’n 35 partijen geweest die interesse hebben getoond, met dien verstande dat die interesse ook geldt voor een kleiner kantoorpand van het rijk in Rotterdam”. Het zijn vooral projectontwikkelaars, aannemers en beleggers die in het pand rond hebben gekeken. Dat is overigens een tijdrovende klus is, want een bezichtiging ‘duurt al gauw 2 uur’. Over het bedrag van 15 miljoen haalt De Lobel de schouders op. “Zo gaat het natuurlijk niet. Het werkt bij een pand als dit als volgt: een partij doet een voorstel waarin een prijs wordt genoemd en een plan voor de bestemming. Beide zullen wij toetsen, want een hoge prijs voor een onhaalbaar plan is niets waard”. Kamerlid van der Linde: “Ik heb ook aan de minister gevraagd of het klopt dat de kosten voor de leegstand € 1 miljoen per jaar bedragen”. In afwachting van de antwoorden van de minister zegt de rijkswoordvoerder niet te kunnen reageren. Alle biedingen zullen worden gedaan op 31 januari 2014. Het CBS verruilde in 2008 het kantoor in Voorburg voor een nieuwbouwlocatie in Leidschenveen.

Gabriel Dawe. > Foto: Gilles Boeuf

ben voor het nieuwe kunstwerk. Uitgangspunt bij het vernielde werk was de zomer die in een waaiervorm van blauw naar geel zichtbaar werd gemaakt. Nu, zoveel maanden later, zet hij de kleuren van de herfst centraal. Van geel naar magenta. Touw De bezoekers konden de kunstenaar de afgelopen dagen dus live aan het werk zien. Met dien verstande dat Lestraden een touw in de deuropening heeft laten spannen, niet zozeer om een volgende struikelpartij te voorkomen, maar om Dawe niet al te veel te storen in zijn zeer precieze arbeid. “Hij doet niet anders dan tellen”, fluistert de directeur. Er zijn 80 haakjes in de muur, steeds dient hij een haakje over te slaan. Om het polyester naaigaren van de spoel naar de haakjes te brengen hanteert hij een meterslange stang die nog het meest doet denken aan het attribuut dat in vroeger tijden werd gebruikt door zwemleraren. De uitspraak van Karel Appel ‘Ik rotzooi maar wat aan’ is hier bepaald niet van toepassing. De derde Textiel Biënnale die in het museum aan de Rijswijkse Herenstraat nog tot 27 oktober is te zien, heeft opnieuw meer bezoekers getrokken dan de voorgaande editie. “De frontlinie van de hedendaagse textielkunstenaars is hier aanwezig”, aldus Lestraden. 500 kunstenaars zonden hun werk in. De werken van 20 kunstenaars zijn in het museum te zien. Veiligheidsmaatregelen heeft de directeur geen moment overwogen. “Dit is een kunstwerk waar je niet alleen van een afstand naar moet kijken, maar dat je vooral moet ondergaan, ik kan er toch bezwaarlijk een dranghek voor zetten”. Even later: “Maar met de huwelijken moeten we het maar wat rustiger aan gaan doen”.

De ideale man van Oscar Wilde / Elfriede Jelinek

regie Theu Boermans

in de Koninklijke Schouwburg oktober

di 15 wo 16 do 17 vr 18 laatste kaarten za 19 première

november

do 28 laatste kaarten vr 29 laatste kaarten za 30 laatste kaarten

ks.nl 0900 3456789 (10cpm)

met Mark Rietman, Steven Van Watermeulen, Ariane Schluter, Anniek Pheifer e.a.

in coproductie met

adv_NT_deidealeman_275x390_1.indd 1

01-10-13 15:05

9

economie<


Topzomer toeristisch Den Haag

Attracties in Den Haag werken steeds beter samen. >Foto: Panorama Mesdag

Deze zomer heeft de ‘mooie stad achter de duinen’ meer toeristen ontvangen dan ooit. Den Haag groeit als vakantiebestemming harder dan iedere andere stad in Nederland. Dat is goed nieuws voor de werkgelegenheid omdat 1 op de 10 Hagenaars een baan heeft in het toerisme. Maar is Den Haag een toeristisch blijvertje of hebben we geluk gehad met een zeldzaam mooie zomer. En met de troonswisseling. Door Pieter de Leeuw

Jack den Heijer, directeur van het NH Atlantic Hotel in Kijkduin (‘schrijft u maar op dat ik operations manager ben’), is in ieder geval dik tevreden. “Een groei van zo’n 5%”, zag hij in vergelijking met het aantal overnachtingen van de zomer 2012. “Heel veel gasten uit Nederland waren het, meteen gevolgd door die uit Duitsland”. De mooie zomer ziet hij inderdaad als de voornaamste reden van de toegenomen drukte. “Het grootste deel van de reserveringen komt zo’n 3 maanden van tevoren binnen, maar het verschil wordt gemaakt door de mensen die naar het weerbericht zitten te kijken en daarna spontaan besluiten om een weekje naar het Atlantic te gaan”. In het Carlton Beach Hotel in Scheveningen was een zelfde groei te zien. General manager Rens Jan Slot denkt wel te weten hoe dat zit. “Het zijn de economische omstandigheden die de mensen in Nederland en Duitsland doen besluiten om in plaats van Barcelona of Zuid Frankrijk voor een bestemming dichterbij te kiezen”. Het fraaie weer kwalificeert hij als mooi meegenomen. “Maar de mensen weten heus wel dat Scheveningen geen zekere zonbestemming is”.

Volgens het Nederlands Bureau voor Toerisme en Congressen zit heel Nederland al een paar jaar in de lift. Vorig jaar bezocht het duizelingwekkende aantal van 11,7 miljoen buitenlandse toeristen ons land. De nog altijd sterke economie in Azië en de zwakke euro heten een voorname rol te spelen in de groei. Bovendien is de verwachting dat deze groei door zal gaan zetten. Blijft de vraag waarom Den Haag meer van de groei profiteert dan andere steden. Feit is dat ook de gemeente de kansen op de toeristische markt heeft onderkend en heeft verklaard daartoe de zogeheten ‘kanskaart toerisme’ in te zetten. Volgende week zal de verantwoordelijk wethouder Marjolein de Jong haar beleid hieromtrent presenteren. ‘Den Haag heeft ook de komende periode nog volop plannen op het gebied van toerisme’, heet het. “Een fabeltje”, noemt Gijs Meijer die verantwoordelijk is voor marketing en communicatie van het Gemeentemuseum, de veronderstelling dat het mooie weer tot lege museumzalen zou leiden. “De eerste paar dagen zie je wel dat het wat rustiger is in het museum, maar als de warmte aan blijft houden, komen ze hier naartoe omdat het in de zalen juist zo lekker koel is”. Meijer zegt onder de indruk te zijn van de manier waarop Den Haag op internationale toeristische beurzen wordt gepresenteerd. “Heel verfrissend, vroeger was dat wel anders”. Marco Esser, directeur van Den Haag Marketing legt uit: “Waar we nu op beurzen, anders dan voorheen, veel meer op inzetten, is het contact met de intermediairs zodat zij Den Haag in hun programma’s op gaan nemen”. Toch is Sander Uitdenbogaard, directeur van Panorama Mesdag, niet hele-

maal gelukkig met de manier waarop Den Haag zich internationaal profileert. Want nog meer aandacht voor de musea en haar collecties acht hij ook om commerciële redenen gerechtvaardigd. “Ik ben ervan overtuigd dat er nog meer mensen naar Den Haag zullen komen als ze weten wat voor een prachtige musea we hier hebben”. In Panorama Mesdag was het overigens deze zomer iets rustiger in vergelijking met vorig jaar, maar de directeur weet precies hoe dat komt. “Toen hadden we een tentoonstelling van Isaac Israels”. 26.000 mensen bezochten het Panorama in juli en augustus. Maar de mooie zomer en de wisseling van de troon: “Nee, joh, dat heeft zoveel invloed niet”. Mondriaan Het Gemeentemuseum mag zich verheugen in het bezit van een collectie schilderijen uit de Haagse School om stil van te worden, maar als het erom gaat nationaal en internationaal mensen te verleiden tot een museumbezoekje, is onveranderlijk Mondriaan de grote man. De vaste opstelling van de ‘Mondriaan en de Stijlvleugel” zijn er volgens Meijer dan ook debet aan dat het museum tevreden kan zijn over de bezoekersaantallen. In de voorbije zomermaanden kwamen er circa 70.000 mensen kijken naar de ‘Zomerexpo’. Dat is een (verkoop)tentoonstelling van 250 beeldende kunstenaars, professioneel en amateur, die hun werk inzonden en waarvoor een deskundige jury de stoelen besloot om te draaien. 70 kunstwerken werden uiteindelijk verkocht. Bij Madurodam zijn ze ook blij. In juli en augustus bezochten circa 230.000 mensen het park. Meer dan de helft van de bezoekers (60%) kwam uit het

buitenland. Niet zo vreemd want de commerciële mensen van Madurodam nemen eerst terdege de economiekaternen door voor zij aan de slag gaan in de landen in opkomst, zoals China, India, Brazilië en Rusland. Waar de Nederlander de gewoonte heeft om van een bezoek aan Madurodam een ‘dagje te maken’, is de internationale toerist meer geneigd om in een uur door het park te zoeven. Vooral de Chinezen hebben een reputatie opgebouwd als het gaat om in no time de miniatuurstad weer achter zich te laten.

‘Maar de mensen weten heus wel dat Scheveningen geen zekere zonbestemming is’ Waar Meijer voor het Gemeentemuseum ook het nodige van verwacht, weer of geen weer, is het WK Hockey dat volgend jaar in de zomermaanden in Den Haag wordt gehouden. “Dat geeft een enorme spin off”, klinkt het vakkundig. Bedoeling is om de mensen die een kaartje voor een hockeywedstrijd kopen, een korting aan te bieden op de entree voor het museum. “Maar we zijn nog volop aan het sleutelen aan een slim concept”.

Volgens de bezoekers van de meest bezochte reiswebsite ter wereld Tripadvisor is het Louwmanmuseum de meest populaire attractie in Den Haag. “Ja, zelf waren we ook wel een beetje verrast”, aldus een woordvoerster. Het jonge museum, 3 jaar geleden ging het automuseum open, doet het sowieso al goed. In 2012 werden er al bijna 100.000 bezoekers geteld. “Deze zomer was het een stuk drukker in het museum dan in de zomer van vorig jaar”. Daarbij viel het op dat juist veel toeristen uit verre landen als de VS het museum bezochten. Wie een heldere opvatting heeft over de toeristische groei van Den Haag is de directeur van Escher in het Paleis, Marcel Westendiep, die ook de meest voortvarende groei liet aantekenen, maar liefst 15 %. “Ik ben al bijna 20 jaar actief in toeristisch Den Haag en wat ik gedurende de laatste anderhalf jaar heel duidelijk waarneem, is een goede, onderlinge samenwerking van de verschillende musea en attractieparken in de stad. Er heerst nu echt het gevoel dat we met zijn allen een prachtig product in handen hebben. Den Haag Marketing heeft in dat proces zeker een rol van betekenis gespeeld”. Als voorbeeld van de deugdelijke samenwerking noemt hij de combinatieticket waarmee een toerist zich bijvoorbeeld toegang verschaft tot de Eschercollectie en meteen met een reductie een kaartje koopt voor Madurodam. “Heel belangrijk is het dat we elkaar het licht in de ogen gunnen”, aldus Westendiep. Hoe luidt ondertussen de meest gehoorde voorspelling over de toeristische zomer in 2014 in Den Haag? Die luidt dat het opnieuw drukker zal worden, ongeacht het weer. Of de troon.

10>interview Vilan

Ik zeg sorry

Vanaf deze plaats wil ik graag mijn verontschuldigingen aanbieden omdat ik om half een ’s nachts een agente uitkafferde. Aan de telefoon, maar toch. Dat ik zo schreeuwde moet erg onaangenaam voor die mevrouw zijn geweest. Bij nader inzien besef ik ook dat het weinig zinvol is geweest om een monoloog te houden over het verband tussen beschaving en geluidsoverlast. Sorry, hoor. Maar er zijn verzachtende omstandigheden. Op zich had ik mezelf nog best in de hand op het moment dat ik het telefoonnummer draaide op mijn old skool toestel. Ik ging alleen enigszins door het lint bij het horen van een bandje dat de tarieven voor het gesprek noemde: naast het starttarief (bij dat woord hóórde ik de kassa al rinkelen) was er ook een gesprekstarief. De verveelde stem die vroeg waarmee ze me van dienst kon zijn, deed de rest. Ik knapte. Achteraf was het nog een geluk dat ik al lang in de pyjama was. Boze mensen rennen nogal eens de straat op om daar slechte dingen te gaan doen. Dingen waar ze overdag hun hoofd bij schudden. Stenen door ruiten gooien, auto’s in brand steken, je weet niet waar je toe in staat bent tot op het moment dat je het doet. Hé, kan ik dat ook? Ja, hoor. En over mij zouden de buren dan ook zeggen dat ik altijd zo lief was. Het hele punt was natuurlijk die geluidsoverlast. Dat dreunende slopende geluid van veel te harde muziek waardoor ik niet kon slapen. Dus ik oefende geduld, daarna tolerantievermogen, vervolgens probeerde ik op mijn ademhaling in slaap te komen en toen alles mislukt was, belde ik de politie. Maar o, dat veel te hoge tarief, waardoor ik me door de verkeerde persoon beroofd voelde. De stem zonder interesse die precies het verkeerde zei. En dat ik mezelf hoorde uitschieten in woord en toonhoogte. Waarom krijg ik in drift toch zo’n schelle rotstem? Dus, nogmaals sorry. Het was het verkeerde moment en een slechte gang van zaken. En ik begrijp ook wel dat de politie tegenwoordig geen budget meer heeft voor vriendelijkheid. Of ik de volgende keer kalm blijf, kan ik evenwel niet beloven. Als burger van nu overweeg ik een nieuwe zelfredzaamheid en zal ik participeren, en zelfs voorgaan, in het stoppen van de geluidsoverlast, op alle manieren die mij ten dienste staan. Gek, hoe creatief een mens kan worden van één enkel telefoontje. Gewoon frappant.

Vilan van de Loo


Simon van der Schoot, voorzitter Pensioenbelangen

‘Vertrouw de zorgzaamheid van de overheid anno 2013 niet meer. Die is weg’

Officieel is Simon van der Schoot (1937) nog steeds de voorzitter van de NBP, de Nederlandse Bond voor Pensioenbelangen. In het hoofdkantoor aan de Scheveningseweg komt hij sinds kort nauwelijks meer. Dat spijt hem, maar de artsen waren zeer duidelijk: als er een tweede waarschuwing nodig was om het wat rustiger aan te gaan doen dan zou hij die niet meer levend aanhoren. Nou, dat viel behoorlijk tegen. Vooral omdat het gouden tijden zijn, in zekere zin. Nederland is wakker aan het worden: hoe zit het nu eigenlijk echt met de pensioenen en de welvaart van ouderen? Publieke debatten, politieke plannen en de NBP is als belangenbehartigende club voortdurend in gesprek met zoveel mogelijk partijen. Door Vilan van de Loo Per 1 januari 2014 is hij voorzitter-af. Dan wordt hij adviseur van de NBP. Ook niet slecht. Maar toch anders. Desalniettemin is Simon van der Schoot vastbesloten te blijven zoals hij is, en dat wil zeggen een luis in de pels van iedereen die hij wantrouwt. “Ongeveer negentig procent van de mensen”. Noem hem idealist. Hij zal het beamen. Noem hem koppig. Een bijter. Cabaretier. Cynicus. Is hij allemaal. Simon van der Schoot debiteert op vrolijke toon mopjes als: “Euthanasie wordt mogelijk via een ‘kill me soon’ telefoon. Vandaag gebeld, morgen ter aarde besteld. Op eigen kosten, uiteraard”. Dan is ons gesprek al verschillende kanten uitgewaaierd, maar wel met dezelfde rode draad: zijn verzet tegen alles wat hij onredelijk tot misdadig vindt. Daarom kwam hij terecht bij de NBP, waar hij na een carrière in het bedrijfsleven ruim twintig jaar actief was in allerlei bestuursfuncties, waarvan de laatste jaren als voorzitter. Hij is zijn werkzaamheden aan het overdragen, maar daarmee laat het hem nog niet los. “Dan hebben we voor het eerst in de geschiedenis het historische moment bereikt dat de ouderenorganisaties zich verenigd hebben om met de overheid over de pensioenen te praten, en juist dan krijgt mevrouw Hofs van de Volkskrant vier pagina’s om haar jaloezie op ouderen te etaleren”. Daarmee doelt hij op geruchtmakende artikel van Yvonne Hofs (‘Beste 60-plussers, ik schrik van jullie schaamteloze egoïsme en onwetendheid’) dat eind septem-

ber verscheen. “Ik heb drie uur aan een artikel gewerkt maar daarvan kwam er geen komma in de krant”. Hij bedoelt: zo ontstaat er wel een bepaalde beeldvorming. Bewust. Tegen de werkelijkheid in. Want die ouderen hebben het helemaal niet zo goed als in de krant staat. Ten eerste: “Het is onnodig om de mensen die met pensioen gaan te beschuldigen van egoïsme. Ze hebben ervoor betaald met hun premies”. En ten tweede: “Het gemiddelde aanvullende pensioen van het ABP (Algemeen Burgerlijk Pensioenfonds) is 700 euro per maand. Enkelen hebben een pensioen van 20.000 euro per maand en anderen van 50 euro. Dus dat gemiddelde bestaat niet in de werkelijkheid. Gemiddeld is een leugen”. Kijk, en dát had hij nou graag in De Volkskrant willen laten zetten. Met daarbij ook achtergrondinformatie over de overheid die in 1996 besloot geen werkgeversdeel meer aan het

Algemeen Burgerlijk Pensioenfonds (ABP) te betalen, omdat het ABP zogenaamd geld genoeg zou hebben. Andere werkgevers volgden. Hij kan een rechte lijn trekken van de ene na de andere greep in de pensioenkassen tot en met de bemoeizucht van de overheid om het ABP en andere fondsen te vertellen waarin ze moesten beleggen. Maar nee. “Zo drukken ze ons in de situatie van spek en bonen”. Want zo is het net alsof de Bond niet bestaat. Furieus kan hij daarvan worden. Maar ja. De artsen hebben gewaarschuwd en zijn vrouw heeft hem graag thuis. Misschien kunnen ze eindelijk een keer met de boot weg. Want dat gereis naar Den Haag vanuit zijn woonplaats Paterswolde duurt op den duur nogal lang. Dat hij een opklapbedje op kantoor had om soms vroeg te kunnen beginnen, vonden zijn artsen lang niet zo slim bedacht als hijzelf.

‘Euthanasie wordt mogelijk via een kill me soon telefoon. Vandaag gebeld, morgen ter aarde besteld. Op eigen kosten, uiteraard’

Verzet Wanneer Simon van der Schoot zo alert op de medemensen is geworden, weet hij nog precies. Zeven jaar was hij. Middenin de oorlog dus, want hij is van 1937. Het gezin woonde in Sneek. Zijn vader had een hoge baan bij de Shell maar wilde geen druppel benzine aan de Duitsers leveren. Op een dag riep hij zijn zoontje bij zich: “Wil je papa helpen?” Dat wilde de jonge Simon wel. “Ik moest naar Kornwerderzand om daar te gaan vissen en dat ligt aan de Afsluitdijk tussen Friesland en Noord-Holland. Daar lagen de Duitsers in hun bunkers. Mijn vader had gezegd dat ik goed moest kijken zodat ik thuis kon vertellen waar ze

lagen en wat ze deden. En hij zei dat er mensen bij me zouden komen. Ofwel ze zouden me chocola geven en honderduit vragen wat ik aan het doen was. Ofwel ze zouden me in mijn kraag vatten en een pak rammel geven. Zo leerde ik wat wantrouwen was”. Want waarom hij moest zwijgen, wist Simon ook. “Het verzet in Friesland was goed georganiseerd. Informatie geven was gevaarlijk. Als er iemand gepakt werd, hadden de nazi’s een begin. En de nazi’s konden martelen”. Al dat wantrouwen door het vissen? “Nou ja”, relativeert hij, “het kwam ook doordat we thuis onderduikers hadden. De nazi’s vermoedden het maar ze wisten het niet. Dus kregen we ’s nachts vaak controle. Het hielp natuurlijk niet dat we tussen een NSB’er en een SS’er inwoonden”. De oorlog ging voorbij. Het wantrouwen bleef. “Een beklemmende houding die je niet meer kunt loslaten”. Simon bedoelt eigenlijk: die hij niet meer wilde loslaten. “In negen van de tien keer had ik gelijk”. Hij is niet

11

interview<


‘Het is onnodig om de mensen die met pensioen gaan te beschuldigen van egoïsme. Ze hebben ervoor betaald met hun premies’ nu héle lelijke dingen over, met argumenten.

bitter. Helemaal niet. Eerder optimist: “Je moet een ideaal voor ogen zien te houden en een beetje geloof dat je er komen kunt”. Plus, Simon heeft een hang naar het cabaret. Eerlijk is eerlijk, hij kan er ook plezier in hebben om de dingen lekker puntig onder woorden te brengen en andere partijen daarmee te stangen. Dat noemt hij ’tot nadenken stemmen’. Humor is ook verzet. Hoe ouder hij wordt, hoe geestiger of beter gezegd: hoe cynischer. Zijn woede over maatschappelijke misstanden vindt zo een uitweg, net als zijn idealisme. Daar komt dan bij, dat hij ziet dat de geschiedenis zich herhaalt. “Een man als Krol heeft bewust geld van de pensioenpremies ingehouden. Dat is 2013. In de jaren 60 werkte ik bij een meubelfabriek waar ik na een aantal jaren mocht ontdekken dat de directeur en tevens groot-aandeelhouder elke maand 500 gulden in eigen zak had gestoken, in plaats die af te dragen aan een pensioenfonds. Dat is dezelfde hebzucht. Het is dezelfde hebzucht

die deze crisis heeft veroorzaakt en alweer de volgende aan het voorbereiden is”. Laatst belde een collectant aan van het KWF. “Ik vroeg of hij de recente begroting van zijn club bij zich had. Hij vroeg waarom. Toen zei ik dat ze prachtig werk deden, maar dat ik geen zin had om ook maar een cent bij te dragen aan de hoge salarissen van de CEO’s”. Zo kan hij moeiteloos nog veel meer voorbeelden geven van situaties die hem niet aanstaan. Vooral wat de overheid betreft. Sergeant De relatie tussen de overheid en de pensioenen is vooral eentje van spanning. Enerzijds plannen, anderzijds afhankelijkheid en een groeiende woede. “Het slechte nieuws zoals dat over meneer Krol staat groot in de krant en dan lees je weer over de zoveelste ouderenpartij die in chaos uit elkaar valt. De verdeeldheid onder ouderen is zo groot, met al die stichtingen en verenigingen en

clubs. Het functioneert moeizaam”. De NBP gaat zich in de toekomst meer laten zien, als het aan de aanstaande ex-voorzitter ligt. “We zijn aangesloten bij de KNVG, de Koepelorganisatie van Nederlandse Verenigingen van Gepensioneerden. Als die iets naar buiten brengen, wordt dat door de pers aan de KNVG toegeschreven. Daar moet de naam van de NBP bij, dan blijven we zichtbaar in de belangenbehartiging. Wij leveren kennis en kunde, dus daar moet ook een naam bij”. “Wij”, zegt hij. Nog heel even is dat zo. Net in augustus had hij nog zijn jaarlijkse speech afgestoken over een interne reorganisatie met regels waarvan hij eigenlijk vindt dat elke ouderenorganisatie ze zou moeten hebben. “Over het algemeen hebben ouderen geen succesvol imago als het gaat om het bijeenhouden van organisaties van belangenbehartiging. De meeste ouderen doen het vrijwillig. Ze vinden het best leuk maar dan komen ze niet op een vergadering omdat een kleinkind jarig is of omdat ze

met vakantie willen. Daarom heb ik gezegd dat we een strikte portefeuilleverdeling moeten instellen waaraan iedereen gehouden kan worden. En we stellen een aanwezigheidscode in voor de bestuursbijeenkomsten. Van de twaalf vergaderingen mag je er één missen wegens vakantie en één wegens een calamiteit”. Hij vertelt met merkbaar genoegen over de plannen maar echt met spijt vertrekt hij niet. “Als voorzitter ben je ook sergeant van de week. Je zit bij het werkoverleg van het personeel, je praat met de gemeente over de problemen van de grondverontreiniging in de omgeving, allemaal ook belangrijk maar het is geen belangenbehartiging en daarvoor is de Bond nou juist opgericht”. Die zichtbaarheid is hard nodig, wil de NBP blijven bestaan. De meeste aanstaande pensionado’s denken niet aan het pensioen. Degenen die dat toch doen, vertrouwen liever op de overheid en die ene keer in de vier jaar dat ze kunnen stemmen. Simon stemde PvdA. Daar zegt hij

Idealist Simon van der Schoot gaat het dus rustiger aan doen, op zijn manier tenminste. Als adviseur zal hij gevraagd en ongevraagd zijn kennis van de pensioenwereld delen: “Ik zit er al dertig jaar in”. Heeft hij drie adviezen voor de lezers van onze krant? Jazeker. “Ten eerste. Vertrouw de zorgzaamheid van de overheid anno 2013 niet meer. Die is weg. Ten tweede: zorg zelf voor reserves en hou je eigen verantwoordelijkheid. Dat kan ik alleen zeggen tegen degenen die het ook kunnen. Ben je ziek, zwak of misselijk, wend je dan tot een organisatie die je op het gebied van je pensioen echt kan helpen. Ik noem geen namen. Ten derde: neem als burger een maatschappelijke verantwoordelijkheid op je. Dat betekent dat je al dan niet in organisatieverband oordeelt over zaken die waar en onwaar zijn, zoals de overheid die thans aan ons presenteert”. Als het aan hem ligt, worden het roerige tijden. Met veel mondige ouderen, met bonden en organisaties die strak georganiseerd zijn en zich zullen laten horen en ook – en dat verrast dan toch – een vanzelfsprekend vertrouwen in solidariteit. Daar is de idealist weer, die gelooft in het helpen van mensen. Ondanks alles. Verder lezen: http://www.pensioenbelangen.nl/

12>vogelwijk


Deuren open in ‘Flora- en Faunawijken’

Wonderlijke verzamelingen te kijk tijdens Parelroute Door Saskia Herberghs

Alweer vijf jaar zetten zogenoemde Parels in de Flora- en Faunawijken hun deuren een dag lang open voor publiek en nog steeds groeit het aantal deelnemers. Komende zaterdag zijn er vijftig (50) deuren door te gaan om in de wereld te treden van verwoede verzamelaars, ambachtslieden, zondagsschilders en beroepskunstenaars. Daarom raadt René Sijnja, lid van de organiserende werkgroep, geïnteresseerden aan om vooral de fiets te pakken en een selectie te maken van hooguit zes adressen. “Er zijn plekken waar je het snel hebt bekeken, maar bij anderen kom je al gauw tot lange gesprekken”. Ook Sijnja zelf heeft het één en ander uit te leggen bij zijn verzameling olieverfschilderijen, die in kwaliteit verschillen van het niveau van tv-schilder Bob Ross tot kundige landschappen en portretten. Het zijn schilderijen die Sijnja aan de straat vond en die hij bijeen bracht onder de noemer ‘recycle-kunst’. “Ik stof de gevonden schilderijen af en hang ze op. De creativiteit zit in het ophangen.

René Sijnja, verzamelaar van olieverfschilderijen, en zijn vrouw Marion Sijnja - Van der Heijden, verzamelaar van olifanten. > Foto: Privé-collectie.

Door ze te exposeren besteden mensen er langer aandacht aan”. Op hetzelfde adres aan de Perenstraat stelt zijn vrouw Marion Sijnja-Van der

Heijden altijd al haar indrukwekkende verzameling van meer dan duizend olifanten in het raam tentoon. Speciaal voor de Parelroute hebben

Marion en René een hele middag de beeldjes van heinde en ver afgestoft. Het leuke aan de Parelroute is dat de ‘Man bijt hond’-achtige verzamelingen met trots door hun verzamelaars worden getoond, naast de objecten van heuse ontwerpers van tassen of sieraden. Maar ook voor muziek is veel aandacht en op diverse plekken kan naar live-uitvoeringen worden geluisterd. Zo ook bij Simone Kappeyne aan de Laan van Poot, die haar kinderen heeft gevraagd om haar interactieve poppenvoorstelling voor twee- tot vierjarigen op onder meer de contra-bas en saxofoon te begeleiden. Ze doet elk jaar mee en maakt eveneens deel uit van de organiserende werkgroep. “Mensen brengen hun Parels op professionele maar niet op commerciële wijze. Het zijn bijzondere mensen die het doen met hart en ziel”. Cohesie De eerste Parelroute werd ooit gehouden in Leidschenveen en Wateringse Veld om de sociale cohesie in de nieuwe wijken te versterken, maar ook in oude wijken zoals de Flora- en Faunawijken blijkt de Parel-

route een succes. Stichting Boog die er in aanvang bij betrokken was, vervult inmiddels geen rol meer. Sijnja: “Wel hebben we de lay-out van het boekje gehandhaafd. Gewoon, omdat die goed is”. Maar voor het werven van deelnemers is geen ondersteuning meer nodig: buurtbewoners doen graag mee. Sijnja: “Er is van alles hier. Er zijn veel verzamelaars en veel hobbykunstenaars”. En alsof dat heel gewoon is, vertelt hij over de man die oude DS-auto’s herstelt (Beukstraat), de man die een ‘reiger-alarm’ ontwierp om zijn visvijver te beschermen (Papegaailaan), de bomenroute die een stuk kan worden opgelopen met de bomencommissie en de verzameling van ruim 4000 stuks insecten, fossielen, schelpen en mineralen in een tuinhuisje aan de Valkenboskade. In bibliotheek Segbroek kan lustig worden meegezongen met nummers uit de jaren 60, 70 en 80, terwijl naar het Haags Kleinkoor in de Sint Albaanskerk aan de Rietzangerlaan gewoon kan worden geluisterd. Parels van de Flora- en Faunawijken, zaterdag 12 oktober, van 12 tot 17 uur.


een vertrouwd beeld in de Vogelwijk

Distelvinkenplein 9 2566 GH Den Haag Tel 070 365 00 00 [email protected] www.joostvanvliet.nl

Joost van Vliet makelaars steunt Vereniging Vogelwijk Energie(k)

13

vogelwijk<


Huiselijke details tijdens tour langs woningen van J.B. Fels Door Saskia Herberghs

Tijdens de architectuurwandelingen van architectuurhistoricus Marcel Teunissen komend weekend in de Vogelwijk kunnen ook andere dan architectonische wetenswaardigheden naar voren worden gebracht over het leven van architect Jacobus Barend Fels, één van de exponenten van de Nieuwe Haagse School. Zijn kleinzoon Rob Fels, eveneens architect, loopt ook mee. Die weet uit de overlevering hoe de gang van zaken van zijn opa waren af te lezen aan de pols van zijn oma. “Als oma de armband niet omhad, was er geen opdracht. Dan was de armband beleend”. De zaken gingen dus niet altijd crescendo, maar met 132 huizen op 42 percelen heeft Jacobus Barend Fels toch een duidelijke erfenis achtergelaten in de Vogelwijk. Een nalatenschap die kleinzoon Rob Fels en Marcel Teunissen te boek gaan stellen. Rob Fels: “We werken aan een dubbele monografie, waarin de architectuur wordt beschreven aan de hand van werken van Jacobus Barend Fels en zijn broer Henk Fels, die begin vorige eeuw veel villa’s heeft gebouwd in Den Haag en Wassenaar, maar later ook veel electriciteitsstations in Gelderland”. Met het boek zijn ze alweer drie jaar bezig. Teunissen, die eerder onder andere het architectuurboek ‘Schoone

Eenheid’ uitbracht: “Vreemd dat niet eerder over de Felswoningen in de Vogelwijk werd gepubliceerd”. Het is volgens hem tekenend voor de architect Jacobus Barend Fels die zich bescheiden opstelde. Ook zijn bouwstijl is te kwalificeren als gematigd modern.

‘Zodat mensen zich realiseren dat zij in een fantastisch huis wonen in een mooie omgeving’ Rommelig Teunissen is een liefhebber van de Nieuwe Haagse School met zijn ‘krachtige expressieve bakstenen stijl’, die eind jaren 20 tot volle wasdom kwam zoals is te zien op de Pauwenlaan. Voordien kregen architecten de vrije hand bij de ontwikkeling van de Vogelwijk wat volgens het toenmalig gemeentebestuur een rommelig straatbeeld opleverde. “Tussen Houtrust en de Nieboerweg liet de gemeente de bouw over aan particulieren. Pas vanaf 1923 kwam er meer controle van gemeentewege, aan de hand van schetsplannen. In de stedenbouwkundige opzet en architectuur vanaf de Nieboerweg komt er meer


CURVERS

Autobedrijf Curvers

Antonie Duyckstraat 36 2582 TL Den Haag Tel: 070-354 27 00

Uw Renaultdealer in het Statenkwartier Ook voor de Vogelwijk

Merk Renault Renault Renault Renault Renault Renault Renault Renault Renault Renault Renault Renault Opel Ford

Type Twingo 1.2e Expression Twingo II ph2 1,2-16V Dynamiqeu Clio II 1.4-16V Expression Automaat 3-drs Clio III 1.6-16V Night&Day Automaat 5-drs Modus 1.6-16V Tech Road Automaat Megane 1.6-16V RXT Megane 1.6-16V RXE Automaat Scenic 2.0e Kaleido Automaat Scenic II 1.6-16V Expression Comfort Scenic II 2.0-16V Privilege Luxe Espace IV 2.0-16V T. Privilege Espace IV 2.0-16V T. Tech Line Automaat Zafira 2.2 Elegance Automaat Fusion 1.4-16V FunX

Kleur rood wit rood blauwmetaal rood roodmetaal zilvermetaal roodmetaal grijsmetaal zwartmetaal d.grijsmetaal zilvermetaal grijsmetaal grijsmetaal

Km 115000 9000 82000 7500 53000 122000 187000 230000 214000 180000 170000 115000 150000 98000

bouwjaar 2004 / 4 2012 / 5 2001 / 10 2012 / 1 2006 / 3 1999 / 7 1999 / 11 1999 / 1 2004 / 2 2003 / 1 2002 / 10 2006 / 2 2002 / 6 2006 / 12

www. AuTobeDrijfCurvers.nL

GOEDE VERLICHTING BEGINT MET GOEDE VOORBEREIDING Uw verbouwing vergt veel tijd en stress. Een tijdig lichtplan kan niet alleen bouwkundige problemen voorkomen, maar u ook een hoop geld besparen. Begin uw verlichtingsplannen dus met een goede voorbereiding en maak gebruik van onze 46-jarige expertise in die eerste fase. In onze eigen fabriek maken wij maatwerk verlichting en daarnaast vindt u een groot aanbod van bekende merken in onze showroom. Maak een afspraak met één van onze lichtarchitecten of bezoek onze showroom.

BAVA

LIGHT CONCEPTS

ARCHITECTURE PRODUCTION SALES

SYLVAIN POONSSTRAAT 14 2548 XX DEN HAAG TEL: 070-345 00 45

[email protected]

WWW.BAVA.NL

Prijs 2.950 9.950 3.450 18.950 6.950 1.950 1.950 2.450 2.950 3.950 3.950 12.950 3.950 5.950

rust in het bebouwingsbeeld”. Tijdens de twee uur durende architectuurwandeling hopen Teunissen en Fels Vogelwijkers en andere geïnteresseerden warm te maken voor hun boek waarvoor zij nog financiële bijdragen kunnen gebruiken. Het moet een toegankelijk architectuurboek worden voor een breed publiek over onder meer de Nieuwe Haagse School, de bouwstijl die in een kwart van de Haagse bebouwing is te herkennen. Teunissen: “Zodat mensen zich realiseren dat zij in een fantastisch huis wonen in een mooie omgeving”. Een dergelijke gewaarwording beleefde Rob Fels zelf toen hij in 1990 zijn huidige huis aan de Kraaienlaan betrok. Het bleek tot zijn grote verrasssing door zijn eigen opa te zijn getekend. Dit heeft zijn nieuwsgierigheid en interesse naar de levens en werken van zijn opa en diens broer verhevigd. Ook dat alledaagse leven komt in het boek aan de orde. “Met het boek zijn we al een eind op streek, de verwachting is dat het het komend voorjaar uitkomt”. De ‘Tour de Fels’-wandelingen op zaterdag 12 en zondag 13 oktober beginnen om 14 uur op het ‘pleintje’ aan de Zwaluwlaan bij het begin van de Sijzenlaan en eindigen op de Oude Buizerdlaan. Deelname: 10 euro. Dit bedrag komt ten goede aan de volgend jaar te verschijnen dubbele monografie over de architectenbroers Fels.

14>cultuur


Veenfabriek maakt muziektheater van ‘Moby Dick’

Een harpoen als liefdesverklaring ‘Als er tientallen namen bestaan voor sneeuw, hoeveel namen kan de zee dan hebben – de zee die elke seconde verandert van grijs, naar bruin, naar groen, naar blauw …’. Regisseur Paul Koek maakte bij de Veenfabriek meesterlijk muziektheater van ‘Moby’ Dick. Door Eric Korsten

‘Er zijn drie soorten mensen: zij die met de grond vergroeid zijn, zij die de lucht en zij die het water verkiezen. Er zijn twee soorten mensen die het water verkiezen: zij die altijd de kust willen zien en zij die de kust niet willen zien’. Nachtenlang heeft Paul Koek aan de zilte zeekust doorgebracht, er geslapen, in een poging de raadselen te vatten van wat of wie dat eigenlijk is, die ruisende zee. “Ik kan van zeezeiler Henk van der Velde goed begrijpen dat hij eigenlijk niet terug aan land wil”, zegt Paul Koek, regisseur van de voorstelling Moby Dick – Het Concert. “De zee heeft iets kernachtigs: waarom, waartoe bevinden we ons hier?” De lengte en diepte van de oneindige zee is de plaats van handeling voor een gevecht op leven en dood tussen de bemanning van walvisvaarderschip de Pequod en potvis Moby Dick. Het is de excentrieke, bezeten kapitein Achmad die zijn bemanning drie jaar lang aan boord houdt om uit persoonlijke wraakzucht slag te laten leveren met het gevreesde zoogdier dat hem bij een eerdere ontmoeting een been heeft afgerukt. Melville’s beroemde, vuistdikke roman is een deels op waarheid, deels op fictie gebaseerd verslag van de walvisvaart rond 1840. Door verlies van het familiefortuin trok Melville naar zee en stortte zich in tal van zwerftochten, die naderhand tot stof dienden voor zijn roman. “Het is ongelooflijk kennis te nemen van de mate van detail waarin hij verslag doet”, zegt Koek. “Het is een bijna wetenschappelijke maar toch erg spannende en leesbare verhandeling over de manier waarop het er destijds aan toe ging in de vaart. Het is daardoor voor mij tegelijkertijd een jongensboek als een verhaal voor volwassenen”. Koek en zijn Leidse muziektheatergezelschap Veenfabriek stuitten op Moby Dick tijdens een gesprek met Anselm Weber, de intendant van Schauspielhaus Bochum, Duitsland. “We zijn rond 2010 op hun initiatief een meerjarige samenwerking gestart. Webers gedachte was om Europa naar Bochum te halen. Eerder maakten we met ‘Bochum’ Candide van Voltaire en Drei Schwestern van Tsjechov. Bij een evaluatie vertelde Olaf Kröck, de dramaturg van het Schauspielhaus, vol

Moby Dick bij de Veenfabriek: ‘Een hip, modern rockconcert’. >Foto: Bowie Verschuuren

vuur over een optreden van de Nederlandse muziekband TRACK”. Het kwartje viel wat later, die avond nog, toen Melville’s verhaal opeens op de proppen kwam. “Met TRACK voor ogen zag ik daar toen meteen voer in voor een spannende muziektheatervoorstelling, want Moby Dick bevat flink wat muzikale elementen: eenzaamheid bijvoorbeeld, maar ook de zee, en begrippen als diepte, lengte”.

heid op te gaan in de walvis die hij najaagt. Voor hem staat Moby Dick symbool voor een zoektocht naar een ander leven, een gekoesterd doodsverlangen, een smachten naar eenzaamheid, naar nutteloosheid, en het loslaten van wat je hebt of denkt, terwijl onder hem door het ondoorgrondelijk glinsterende zeeoppervlak zijn wanhoop versterkt. Maar ook Moby heeft haar verlangens”.

Verlangens Daarna voltrokken de contouren van de productie zich vrij snel. Koek, onder meer docent aan het Koninklijk Conservatorium in Den Haag, polste de Vlaamse dichter/schrijver/regisseur Peter Verhelst, met wie hij eerder samenwerkte in de Veenfabriek-voorstelling Medea (2011). “Hij slaagt er in mijn ogen altijd erg goed in om de mens centraal te stellen in zijn teksten. Hij is zo’n poëet die door zijn woorden hoop en troost weet te bieden, maar die ook heel goed het begrip eenzaamheid weet te onderscheppen en zich daarin vast te bijten”. Verhelst stelde een tekst op die het roman-

verhaal niet in lineaire zin navolgt, maar een raamwerk van vijf monologen over obsessieve verlangens die mensen uiteindelijk te gronde doet gaan, waarin beschreven is hoezeer verlangen het leven kan ontwortelen. De teksten worden uitgesproken door vijf personages: de man in het kraaiennest (‘het zeeoppervlak is een spiegel die smelt’), de man aan het roer (‘het schip is de handschoen, wij zijn de vingerkootjes, de spieren, de pezen’), de man met sterrenogen en sextant (‘alleen als je gevaar loopt, voel je dat je leeft’), de kapitein (‘mijn schip is één grote klankkast’ en ‘mijn harpoen, die is liefde’) en, ten slotte, Moby Dick (‘ik voel elke beweging die je doet’). Zij leggen hun zielenroerselen bloot terwijl ze een zeker einde voorvoelen. “Verhelst heeft in expressieve woorden de introspectie van de personages beschreven. Wat hij vooral heel goed weet te treffen is wat drie jaar opgesloten eenzaamheid op zee teweegbrengt, wat dat met een mens doet. Bij de kapitein mondt dat bijvoorbeeld uit in een nietsontziend spel met zijn bemanning, en de wil om met ziel en zalig-

sentatie. Jaren geleden zaten alle stedelijke jazzgekken om tafel bij Anja Overhoff, toenmalig bazin van Den Haag Promotie. Resultaat: een jazzplattegrond met alle Haagse jazzplekken. Met veel aplomb gepresenteerd aan de wethouder, maar daarmee was de kous wel af. Die kaart is inmiddels hevig verouderd omdat de jazz blijft reizen door de stad, de vraag om dat ene visitekaartje voor jazz blééf. De Prospero-Pro Jazz samenwerking is

een begin. Aflevering twee van Jazz on 5 in de Bink bleek vooral jonger publiek te trekken, maar te weinig, de sfeer was prima, met muzikaal leuke dingen: de kennismaking met trompettist Teus Nobel en zijn band (met onder meer gitarist Jerome Hol) die aansluit bij de jazz van de late Miles Davis en Joe Zawinul, een confrontatie met de extraverte Griekse pianist Georgios Tsolis plus trio, Jesse van Ruller die met zijn eigen band steeds persoonlijker speelt, verder weg van de ‘mainstream’. Ik hoop dat Jazz on 5 kan blijven bestaan, misschien moet het compacter, over minder uren uitgerekt (het begon ’s middags, eindigde laat). En wat Pro Jazz en Prospero betreft: hun gezamenlijke visitekaartje belooft interessante dingen. Pro Jazz brengt op 16 oktober in het Paardcafé ‘Femme

Vanille’, een mij nog onbekende Utrechtse jazz-popformatie die een cd in New York opnam met strijkers en blazers uit The big apple en – zelfde plek – op 20 november trombonist Joseph Bowie. In Theater Dakota op 27 oktober het Benjamin Herman trio (altíjd goed), en (28 november) de Big Band van het Rotterdams en Haags conservatorium met de muziek van Oliver (‘Blues and the abstract truth’) Nelson. Prospero heeft net de cd-presentatie van The Ploctones achter de rug (niet in het ISS zoals ik abusievelijk schreef, maar in Chizone, Lourdeskerk Scheveningen), komt op 22 november (wél ISS) met Bongomatic en op 29 november (Chizone) met de Italiaanse meesterpianist Enrico Pieranunzi! Van de andere jazzleveranciers deze week in de Regentenkamer onder meer

Klankkleuren Verhelst’s monologen worden afgewisseld met vette nummers. “Na een gezamenlijke eerste lezing van de tekst hebben de musici van TRACK zich afgezonderd en zijn korte tijd daarna met prachtige muziek te voorschijn gekomen. Ze houden ervan onder tijdsdruk te improviseren en laten zich niet inperken. De klankkleuren die de band schildert, variëren van twaalftoonsmuziek en nummers à la Soft Machine tot modern klinkende popmuziek. Daardoor klinkt de voorstelling als een moderne opera, of beter een hip, modern rockconcert”. En dat is iets nieuws, na eerdere verfilmingen, tv-series en, onder

meer, een musical naar Moby Dick. “Ik laat me niet afleiden, ik bekijk van tevoren niets van dat alles. Ik bemoei me met geen enkele uiting, behalve de besmetting met het origineel. Dat heb ik geleerd van de onlangs helaas overleden Dick Raaijmakers, die ik als één van mijn leermeesters beschouw. Of toch: een associatief animatiefilmpje dat tijdens de repetities door een van de spelers werd aangedragen bij het zoeken naar haar rolinvulling”. Ondertussen voelt hij zich in Bochum als een vis in het water. “Het is een plek waar beroemde regisseurs werkten, onder meer Dimiter Gottscheff. Bovendien lijken de acteurs van me te houden. De manier van werken verschilt er van de onze, en om daar wederzijds aan te snuffelen en te morrelen, dat maakt het maken van theater wel erg spannend”, besluit Koek. Moby Dick – Het Concert door de Veenfabriek, woensdag 16 en donderdag 17 oktober, Theater aan het Spui. Meer informatie op www. veenfabriek.nl en www.theateraanhetspui.nl. Telefonisch reserveren: (070) 346 52 72.

jazz

Pro Jazz en Prospero op één visitekaartje In de lift naar ‘Jazz on 5’ op de vijfde verdieping van het oude PTT-gebouw aan de Binckhorst zag ik zaterdag jongstleden een jazzaffiche dat me aangenaam verraste. Het eerste teken van de samenwerking tussen twee organisaties die in Den Haag jazz presenteren: het jonge Pro Jazz en het al vele jaren concerten organiserende Prospero. Een dag later zag ik ook hun eerste gecombineerde jazzfolder. Hard nodig zo’n gezamenlijke pre-

Teus Nobel (zie hiervóór) met de Big Fun Jazzband, in Studio 3 het Simon Rigter Quartet, op de Friday Night Jazz in Muzee Scheveningen zanger Ronald Douglas Allemaal op 11 oktober, en dat is dan weer verdraaid jammer. In Murphy’s Law speelt zaterdag 12 oktober de veelbelovende Franse gitarist Alban Claret, op zondag 13 is in Korzo (15.00 uur) trompettist Eric Vloeimans te gast in Matinee du Monde met Omar Ka, gitaar, en Afrikaanse ritmes. Bij Equinox in Pavlov wandelt die middag zomaar ‘good old’ trompettist Ack van Rooijen binnen. Ik zie net een aankondiging van zijn jazzconcert in Köln en daar valt Ack echt in de categorie Jazz Legends. Hoe verwend zijn wij eigenlijk? Bert Jansma

15

cultuur<


Stefanie van Leersum over ‘Mijn jas is mijn huis’

‘Ik wil de binnenwereld van Wies laten zien’ “Jongeren en kinderen zijn vaak eerlijker dan volwassenen, ze volgen nog geen sociale routes. Je merkt meteen of ze iets leuk vinden of niet. Stefanie van Leersum (23) speelt de rol van de tienjarige Wies in ‘Mijn jas is mijn huis’, een muziektheatervoorstelling van NTjong en het Residentie Orkest voor iedereen vanaf zeven jaar en ouder(s). Door Eric Korsten

Als actrice is ze, bij wijze van spreken, nog grasgroen achter de oren. Maar hoewel ze pas daarnet om de hoek is komen kijken, liegen de wapenfeiten er niet om: ze was al te zien bij gevestigde toneelgroepen als Het Zuidelijk Toneel (Heilig Vuur), De Appel (Big Five), Oostpool (in het met een Zilveren Krekel 2013 bekroonde Hard Candy). En dan nu in een dragende rol bij NTjong: Mijn jas is mijn huis. Ze heeft net een paar heftige repetitiedagen achter de rug, “maar het ging allemaal goed”. Stefanie van Leersum (1990) was ‘vroeger’ best verlegen, zo bekent ze ruiterlijk. Vroeger? Wat is vroeger als je al vanaf je veertiende in uiteenlopende films, tv- en theaterstukken speelde, naar de Toneelacademie Maastricht ging, daar in juni 2012 afstudeerde en vervolgens met geestverwanten toneelgroep Bouillabaisse oprichtte. Als wellicht tot nu toe meest bekende wapenfeit bracht ze het tot een gasthoofdrol in de tv-serie Van God Los 2. “Ik heb er wel flink voor gewerkt, hoor”, zegt ze, “het is me echt niet zomaar aan komen waaien. Aan de andere kant: het overkomt je. Toneel is leuk en toneelspelen nog veel leuker”, zegt Van Leersum, nippend aan een appelsapje. “Ik kom niet uit een toneelfamilie. Toneel vonden ik en mijn vriendinnen op een gymnasium in Breda in eerste instantie vooral erg schaamteloos. Maar rond mijn veertiende, vijftiende ging het bij me kriebelen, toen ik op een dag een voorstelling van de Bredase jongerentoneelgroep ‘Johnny Speelt’ zag. Allemaal jonge mensen. Ik sloot me aan en speelde er mee in enkele voorstellingen en in een film. We zochten zelf de sponsors bij elkaar en deden samen de publiciteit. Daarna ben ik de vooropleiding, het Landelijk Oriëntatiejaar Tilburg (LOT) gaan doen”. Trauma In Mijn jas is een huis (7+) van NTjong – het nieuwe jeugdtheatergezelschap van Den Haag onder leiding van Noël Fischer, als opvolger van Stella – en het Residentie Orkest speelt ze de rol van Wies, een tienjarig meisje dat ergens aan het einde van de wereld wakker wordt in een pluizige, harige en donzige schapenvacht die tot jas dient, maatje oversized. Ze ontdekt dat ze niet meer in haar eigen bed ligt, ze herkent niets, alles is leeg. Dan ontmoet ze opeens een huis dat haar gedachten kan lezen, en heeft een ontmoeting met de kat Mister Robert en een mysterieus jongetje. Samen gaan ze op zoek naar de waarheid. Stefanie citeert Wies: “Grote mensen roepen altijd ‘komt goed, komt in orde.’ Nou, dat vraag ik me af. Wies heeft een trauma opgelopen. Ze denkt dat haar moeder niet meer van haar houdt. Daar wordt ze heel verdrietig en boos van. Ik wil de binnenwereld van Wies laten zien.

Ze vraagt zich af: wat is echt en wat niet, zodat ze weg kan van het einde van de wereld. Wies is een gevoelig kind. Ik speel de rol hopelijk zo dat kinderen zich erin herkennen en meegaan in de beleving van Wies, maar toch hun eigen idee kunnen ontwikkelen over wat er met haar is gebeurd”. Mijn jas is een huis is een muziektheatervoorstelling die wordt geregisseerd door ‘good old’ Hans van den Boom, de man die jarenlang Stella Den Haag leidde en nu voor de achtste keer samenwerkt met het Residentie Orkest, onder zes verschillende dirigenten. Van den Boom staat er om bekend erg poëtische, atmosferische voorstellingen te maken. “Van den Boom weet wat hij wil, maar laat me tamelijk vrij en staat het me toe dat we samen op zoek gaan naar de ideale Wies. Het is grappig: hij

houd van eigenwijze meisjes, en rollen met veel tekst stimuleren me om het innerlijk van het personage dat ik speel te gaan verkennen en dat vervolgens maximaal tot uitdrukking te brengen. Ze is geregeld boos. Om die emotie te spelen, daarvoor ga je graven in jezelf. Ondertussen kan ik niet letterlijk een tienjarig meisje spelen, dat zou kinderachtig worden. Maar in mooie woorden zeggen wat er scheelt, dat is wel dé manier om duidelijk te maken hoe zij zich voelt, juist voor kinderen rond de tien”. Voor de nabije of de verder-weg-toekomst heeft ze geen specifieke glansrollen in gedachte. “Het is niet zo dat ik per se de rol van Martha of Honey in ‘Who’s afraid of Virginia Woolf ’ voor mijn dertigste of zo gespeeld wil hebben. Ik ben blij met de manier waarop het nu gaat. Ik heb geen klagen. Natuurlijk wil ik mooie rollen

Scène uit ‘Tristan und Isolde’ door de Nationale Reisopera. >Foto: Marco Borggreve

Afgeslankte Reisopera richt zich weer op

Sobere, trefzekere Tristan und Isolde Door Aad van der Ven

‘Ik houd van eigenwijze meisjes’, zegt Stefanie van Leersum. >Foto: Michiel Voet

schreef ook de tekst voor de voorstelling, maar roept soms dat hij óók niet weet wat de schrijver met een bepaalde zin of bepaald woord bedoelde. Straks heb ik veertig strijkers om me heen. Zij spelen live de prachtige en ontroerende Holberg Suite van Edvard Grieg, bekend van onder meer Peer Gynt. En op de vleugel speelt singer/songwriter Lavalu live enkele songs. Zij componeert gaandeweg de repetities enkele nieuwe composities. Die omgeving, dat alles is erg spannend voor mij,” kijkt ze met haar mooie bruine ogen. Van Leersum toont zich erg tevreden met de rol van Wies: “Ze maakt een mooie ontwikkeling door, en ze is een tikkeltje eigenwijs meisje. Ik

spelen, maar ik zie wel wat er op me afkomt. Het beste wat kan gebeuren is dat ik door castingmanagers niet in een bepaald hokje wordt geduwd, geen typecasting, zodat ik aldoor dezelfde rollen moet spelen, steeds een zielig meisje, een rebelse meid of een boze moeder of zo. Ik zie wel wat er komt. Voor nu geeft deze rol me vertrouwen. Ik lig op koers”. Mijn jas is mijn huis door NTjong in samenwerking met het Residentie Orkest is in Den Haag op zondag 13 oktober te zien in de Dr Anton Philipszaal en op zondag 24 november tijdens 100% NTjong in Theater aan het Spui. Voor kinderen vanaf 7 jaar en ouder(s). Meer informatie op www.nationaletoneel.nl/ntjong.

Aan materialisme gaat de wereld in ‘Götterdämmerung’ ten onder. Met een productie van dit slotdeel van Wagners ‘Ring des Nibelungen’ sloot de Nationale Reisopera een jaar geleden op een toepasselijke wijze haar vorige bestaan af. Om na een financiële aderlating zonder weerga zich toch weer op te richten en in afgeslankte vorm met de neus in de wind verder te gaan. Met meteen een splinternieuwe Wagner-voorstelling als resultaat. Van ‘Götterdämmerung’ stapte men over op ‘Tristan und Isolde’. Dat is een werk dat evenmin tot vrolijkheid stemt, maar wel één waarin een alles omspannende liefde troost biedt aan iedereen die er mee in aanraking komt. Het moest uiteraard een sobere ‘Tristan und Isolde’ worden. Dat wil zeggen zonder luxueuze, ingewikkelde decors, dat laatste ook omdat men er mee op stap gaat door het ganse land. Maar die eenvoud in de scenische middelen is zeker voor deze opera geen nadeel. De handeling is zo sterk op de drie hoofdpersonages – Tristan, Isolde en Brangäne – geconcentreerd en zo beperkt qua actie dat elke overdaad stoort. Zelfs een volkomen ‘uitgeklede’ enscenering, zonder decors maar met de juiste belichting, kan volstaan. Hier is er een schuin, verticaal bewegend plafond dat voldoende afgeslotenheid biedt waar de Duitse regisseur Jakob Peters-Messer die nodig heeft. De kleine lichtjes scheppen in de tweede acte de illusie van een alles overkoepelende sterrenhemel waaronder de twee geliefden tot elkaar komen. Ook de regie zelf is kernachtig en trefzeker, met intensiteit in het acteren en tegelijk voldoende beheersing om een drama van deze lengte niet topzwaar te maken. Stemmen Bij een verjongd operahuis passen jonge stemmen, moet de nieuwe directeur Nicolas Mansfield hebben gedacht. Dat is in het geval van Wagner een riskante zaak omdat deze componist stemmen met een stevig fundament vraagt. Geen stem zoals die van de Zwitserse Claudia Iten (Isolde). Zij begon als mezzosopraan en zong in diverse Duitse theaters partijen zoals Rosina (‘Il barbiere di Siviglia’) en Cherubino (‘Le nozze di Figaro’). Zij wisselde van stemvak en vervolgde haar nog steeds prille car-

rière als Elisabeth (‘Tannhäuser’), Leonore (‘Fidelio’) en Chrysotemis (‘Elektra’), om enkele markante rollen te noemen. Haar optreden als Isolde roept de vraag op of we hier getuige zijn van een heilzame, succesvolle ontwikkeling. Waar Claudia Iten haar volume bescheiden houdt, heeft haar stem een aangename frisheid en buigzaamheid, maar zodra Wagner meer vraagt, gaat het fout. Dan klinkt zij ruw en onbeheerst. Dat werpt een schaduw over deze in menig opzicht bewonderenswaardige productie. De Oostenrijkse tenor Robert Künzli mag dan geen Tristan zijn van wie Wagner-liefhebbers jarenlang hebben gedroomd, hij beheerst zijn partij en is noch overdadig heroïsch, noch larmoyant. AnneMarie Owens (Brangäne) en Yorck Felix Speer (König Marke) zijn zelfs heel overtuigend: vocaal stabiel en zeer betrokken. Met Sebastian Noack (Kurwenal) en Andrew Rees (Melot) zijn ook de rollen op het tweede plan goed ingevuld. De solisten als geheel mogen dan deze ‘Tristan und Isolde’ naar een iets meer dan acceptabel niveau tillen, de intensiteit komt vooral van de jonge Nederlandse dirigent Antony Hermus en het Noord Nederlands Orkest uit Groningen. Tijdens de première op 22 september in Enschede verliep het voorspel door de iets te nadrukkelijke cesuren nog enigszins stroef, maar gaandeweg de voorstelling verbeterde dat. Bovendien hebben weinig producties van de Reisopera in de afgelopen jaren kunnen profiteren van een zo fraaie orkestklank, gemodelleerd als die wordt door één van Nederlandse meest talentvolle jonge dirigenten. Over de carrière van de huidige Generalmusikdirektor van de opera in het Duitse Dessau, tevens chef van de Anhaltische Philharmonie aldaar, hoeven we ons geen zorgen te maken. Antony Hermus staat binnenkort als gastdirigent voor het Koninklijk Concertgebouworkest en het Philharmonia Orchestra in Londen. Nationale Reisopera met ‘Tristan und Isolde’ van Wagner. Muzikale leiding: Antony Hermus. Regie: Jakob Peters-Messer. Decor en licht: Guido Petzold. Kostuums: Sven Bindseil. Met solisten, Mannenkoor van het Nederlands Opera en Concertkoor en Noord Nederlands Orkest. Donderdag 17 oktober, 18.00 uur, Lucent Danstheater. Uitzending: Zaterdag 12 oktober, 19.00 uur, Radio 4, terug te luisteren via www.ntroperalive.radio4.nl

16>opinie


Referendum voorkomt jarenlange politieke wrevel Robert Rinnooy Kan, inwoner van Den Haag, lid van D66 en directeur/ oprichter van Rinnooy Kan & Partners, Corporate Governance Consultants, schreef deze week een open brief aan de drijvende krachten achter het Spuiforum: de wethouders Marnix Norder (PvdA) en Marjolein de Jong (D66). Rinnooy Kan is professioneel betrokken bij de discussie over de bestuurlijke inrichting van het bedrijfsleven en de overheid. Hij doet nu een oproep een referendum over het Spuiforum te organiseren.

Geachte wethouders De Jong en Norder, Het ziet er naar uit dat u alles heeft opgelijnd om eind deze maand te komen tot finale besluitvorming over de culturele herbestemming van het Spui. Het is geen geringe prestatie om een project met die omvang bestuurlijk rond te krijgen. Nu, aan het einde van de rit, is er een laatste stap te nemen: het verkrijgen van voldoende draagvlak onder de bevolking. Als u uit bent op draagvlak, dan is een referendum over de twee alternatieven ‘Nieuwbouw’ en ‘Renovatie’ een prachtig middel om dat te bereiken. In de eerste plaats voorkomt een referendum jarenlange wrevel binnen de gemeentelijke politiek. In de tweede plaats bevrijdt een referendum de leden van uw partijen (PvdA en D66) van de dwang om allemaal loyaal te zijn aan het huidige nieuwbouwstandpunt van hun partijen. Tot slot past een referendum bij de tijdgeest: burgers zijn mede door de grotere toegankelijkheid van informatie steeds beter in staat om zelf een mening te vormen over projecten zoals het Spuiforum en willen die mening dan ook kunnen uiten. Daarom stel ik aan u voor in maart 2014, gelijktijdig met de ge-

meenteraadsverkiezingen, een referendum te houden over de herbestemming van het Spui. Door een referendum te organiseren toont het gemeentebestuur dienstbaar leiderschap, en ook dat past bij de tijdgeest. De prijs voor een referendum is dat het project met maximaal een jaar wordt vertraagd. Ik ben er van overtuigd dat de burgers van Den Haag de voordelen van een referendum vinden opwegen tegen dit nadeel. Ik hoop dat u dat ook zo ziet. Referendum voorkomt jarenlange politieke wrevel Het lijkt allesbehalve zeker dat de politieke partijen die nu samen het college vormen dat ook zullen doen na de verkiezingen in 2014. Dat betekent dat als nu wordt besloten tot nieuwbouw, het in 2014 te vormen college wordt gedwongen het nieuwbouw plan van het huidige college uit te voeren. Van meet af aan zal er een splitsing zijn in het college tussen de partijen die bij de verkiezingen wel voor de nieuwbouw waren en zij die daar tegen waren. Omdat het Spuiforum een complex project is waar zich in de komende jaren ongetwijfeld verrassingen zullen voordoen, inclusief tegenvallers, is een blijvende splijtzwam in het nieuwe college geen aanlokkelijk perspectief. Door een referendum wordt dit voorkomen. Het nieuwe college zal de stem van de burger respecteren en het gekozen plan (Nieuwbouw of Renovatie) loyaal kunnen uitvoeren. Daarnaast kan een in oktober genomen definitief besluit tot Nieuwbouw leiden tot langdurige frustratie in Den Haag over de beantwoording van de vraag of het besluit nu wel of niet gestoeld is geweest op eenduidige informatie met een goede afweging van risico’s. Er zijn op dit moment nogal wat onduidelijkheden

rond de Nieuwbouw en het plan van Renovatie: (1) wat is het risico dat het Nederlands Dans Theater verdwijnt als de tijdelijke behuizing in Scheveningen toch door moet gaan; (2) hoe kunnen de verschillen tussen de twee rapporten over de bouwkosten van 242 miljoen versus 181 miljoen worden verklaard, om er zo maar een paar te noemen. Door een referendum te houden zal de besluitvorming nog even worden uitgesteld en kunnen deze onduidelijkheden worden toegelicht en beide plannen nog worden aangescherpt.

Referendum bevrijdt D66 en PvdA leden van dwangloyaliteit aan nieuwbouwstandpunt van hun partij Via een referendum wordt het Spuiforum bij de verkiezingen een vrije kwestie. Hierdoor hebben de PvdA en D66 minder last van een verdeelde achterban met zowel voorstanders voor Nieuwbouw als voorstanders voor Renovatie. Ieder lid kan in het referendum stemmen conform zijn eigen voorkeur en tijdens de verkiezingscampagne reclame maken voor de door hem gewenste optie. Referendum past bij de tijdgeest Bijna 10.000 mensen hebben de petitie ondertekend om de huidige huisvesting te renoveren. Dat maakt het aantal voorstanders van Renovatie bijna groot genoeg om volgens de verordening Burgerinitiatief een referendum aan te vragen. Ook al bestaat deze groep niet geheel uit kiesgerechtigden uit Den Haag, het gaat in ieder geval om een omvangrijke groep Haagse burgers. Volgens eerdere opiniepeilingen zijn er binnen Den Haag veel tegenstanders van de Nieuwbouw, maar wat precies de stand van zaken is, blijft onduidelijk. Klopt het dat de inwoners

van Den Haag door gewijzigde omstandigheden (economische crisis etc.) anders zijn gaan denken dan in sommige partijprogramma’s vier jaar geleden werd opgetekend? Zijn er misschien toch niet meer voorstanders voor de Nieuwbouw dan we nu denken? Laten we het uitvinden hoe het zit. Laten we een referendum houden. De voordelen daarvan zijn duidelijk: De voorstanders van Nieuwbouw kunnen in de verkiezingscampagne met overtuiging uitleggen waarom Nieuwbouw de beste oplossing is, en de voorstanders van Renovatie kunnen hetzelfde doen met het renovatie plan. Bestuurlijk bestaat er de zekerheid dat de vorming van het nieuwe college niet meer wordt belast met vraagstukken die op het Spuiforum betrekking hebben: het gaat dan immers alleen nog over de uitvoering van de door de burgers van Den Haag gekozen optie. Bestuurlijk is het ook zeker dat er aan het Spui een concentratie komt van cultuur; de verkiezingen leiden niet tot een onduidelijke situatie met een impasse over het Spui en het Koninklijk Conservatorium; het werk behoeft niet opnieuw te worden gedaan. Voor de burgers in Den Haag is een referendum een signaal dat zij zelf mogen meebeslissen over een project dat nog vele jaren de binnenstad zal ontwrichten, maar vervolgens hen ook vele jaren plezier zal geven. De burger kiest. Als we geen referendum houden, dreigt het project een valse start te maken. We weten uit ervaring dat een valse start vaak vertraging oplevert in het vervolgtraject: de spelers moeten weer terug naar de startstreep en kijken wrevelig naar de personen die dit hebben veroorzaakt. Daarbij zal ook een rol kunnen spelen dat sommige personen die de val-

se start hadden kunnen voorkomen in 2014 misschien niet meer deel nemen aan de gemeentelijke politiek. Dat betekent dat zij zich dan ook niet goed zullen kunnen verdedigen tegen aanvallen op het in het verleden door hen gevoerde beleid. In deze situatie lijkt het daarom beter om nu, vlak bij de aanvang van het project, nog enige vertraging te aanvaarden.

Dienstbaar leiderschap leidt tot groter vertrouwen tussen politiek en burger Geachte wethouders De Jong en Norder, als u als meest betrokken wethouders in het college de grote voordelen onderkent van een referendum en het geringe nadeel van wat vertraging, zou u daar dan de Gemeenteraad over kunnen informeren? De Gemeenteraad kan dan het initiatief nemen om een referendum te organiseren gelijktijdig met de gemeenteraadsverkiezingen. Als u dat doet, dan heeft u er niet alleen voor gezorgd dat in het centrum van Den Haag de cultuur wordt verenigd, maar dan heeft u ook de inwoners van Den Haag met de politiek verbonden door hen allen te betrekken bij de besluitvorming. Uw bereidheid om daarmee het risico te lopen dat uw eigen persoonlijke voorkeur voor Nieuwbouw niet wordt gerealiseerd, siert u. Het betekent dat u zich dienstbaar heeft opgesteld tegenover de inwoners van Den Haag en heeft bijgedragen aan een groter vertrouwen tussen politiek en burger. Ik denk dat alle betrokken partijen, en niet in de laatste plaats de inwoners van Den Haag, u daar zeer dankbaar voor zullen zijn. In afwachting van uw reactie, Met hartelijke groet Robert Rinnooy Kan

Spuiforum is niét onvermijdelijk Door Eveline Blitz

Wethouder Norder heeft laten weten dat het Spuiforum onvermijdelijk is geworden nu het alternatief van Dooievaar door de gemeente is afgewezen. Wat een grappig taalgebruik. De term onvermijdelijk wordt alleen gebruikt als het gaat om een aanstaande ramp. Dus ook de wethouder ziet (in zijn onderbewuste) wel in dat het Spuiforum een absolute ramp is! De Vrienden van Den Haag hebben op alle mogelijke manieren al laten weten dat het bouwen van het Spuiforum een ramp zou zijn. Het gaat niet om een keuze tussen of het Spuiforum of het alternatief van Dooievaar, maar het gaat er gewoon om dat het plan Spuiforum zelf een afzichtelijk gedrocht zou worden. Het verzwelgt de enige open ruimte die daar is, het Spuiplein. Het is bovendien veel en veel te hoog, ontneemt het zicht op het mooie stadhuis, het verdrukt de Nieuwe Kerk. Ik moet rillen als ik eraan denk hoe tweeduizend mensen in de bovenste zaal (hoger dan het stadhuis) zullen reageren wanneer er paniek uitbreekt, al is het maar doordat een ‘grappenmaker’ iets roept.Veiligheidsexperts adviseren altijd om grote hoeveelheden mensen uitsluitend op begane grond of eerste verdieping te concentreren, en om aan alle (zes tot acht) kanten brede vluchtdeuren te maken. Maar hoe komen al die mensen van die hoogte naar beneden en naar buiten zonder elkaar te vertrappen? Het hele concept is ten principale ongelukkig. Zelfs als renovatie niet mogelijk zou zijn, dan zou nieuwbouw heel an-

ders kunnen. Wie nieuwbouw wil realiseren voor gezelschappen die het sowieso al moeilijk hebben (gekort op subsidie, teruglopend bezoekersaantal), moet zo’n gezelschap nooit laten verhuizen naar een tijdelijke locatie. Dat is de doodsteek! Zet die nieuwbouw niet op de oude plek, maar op een andere locatie neer, zodat het gezelschap in één keer naar het mooie nieuwe theater over kan stappen. Er zijn en komen binnenkort genoeg binnenstadlocaties vrij, om diverse mooie plekken te kunnen verzinnen. Kapitaalvernietiging Waarom laten we toe dat een groot, prima functionerend gebouw als het huidige Conservatorium leeg komt te staan? Alsof er al niet genoeg leegstaat in Den Haag. Wat een kapitaalvernietiging! En dan zou dat ingeruild worden voor een deel van zo’n Spuiforum waarin ze niet eens evenveel zalen en ruimte krijgen als op hun oude plek. Wat is er eigenlijk mis met de huidige plek? Het ligt nota bene dichter bij het Centraal Station dan het Spuiplein! De hele binnenstad is zich de laatste tijd al aan het uitbreiden. Nieuw Babylon wordt een trekker, het gebied tot Beatrixlaan en Theresiastraat loopt prima. Het huidige Conservatorium staat daar middenin. Waarom moeten studenten zo nodig verplaatst worden naar het Spuiplein? Het lijkt me dat ze veeleer een essentiële factor zijn in het gebied waar ze nu zitten. Misschien is het zelfs omgekeerd. Er liggen nog enkele terreinen braak in dit gebied. Zou zo’n terrein niet een prima plek zijn voor het Danstheater?

Het enige dat op het huidige gebouw van het Conservatorium is aan te merken, is de nogal saaie uitstraling. Maar als daar nu eens één miljoen (van die 181 voor het Spuiforum) aan besteed wordt om de studenten van de Kunstacademie een interessante transformatie te laten ontwerpen en realiseren. Wat denkt u van kleurige gevelkunst, of een verfijnde verlevendiging door diverse trompe-l’oeils? Maar nee, hoor ik de wethouders Norder (PvdA) en de Jong (D66) al zeggen. De gemeenteraad heeft al besloten dat de drie instellingen samen op het Spuiplein moeten worden gehuisvest. Ach, als oud-gemeentesecretaris kan ik u verklappen dat een oude wijsheid in het openbaar bestuur luidt: “Een besluit is een besluit tot er een tegenbesluit is genomen”. En weet u nog het nieuwe stadhuis? Het besluit om het oude stadhuis uit te breiden op het Monchyplein was al genomen. De bouwvergunning, de gunning, zelfs de eerste paal was al geslagen. En toen kreeg wethouder Duivesteijn een beter idee. Er werd alsnog besloten het stadhuis te bouwen in de binnenstad en daardoor kwam in de hele binnenstad de economie weer op gang. Natuurlijk weet ik dat Marnix Norder graag een icoon achterlaat in Den Haag. Dat is jammer, want verder is hij een bijzonder kundig wethouder. Al na twee weken wethouderschap lanceerde hij het plan om op het Norfolkterrein een icoon te bouwen (‘zoiets als in Sidney’), daarna het plan om van Den Haag een klein New York te maken met tiental-

‘Waarom wordt dit huidige gebouw van het Conservatorium veroordeeld tot leegstand of afbraak?’

len hoge torens, verspreid door de stad, daarna wilde hij de M van Koolhaas redden, en toen bedacht hij het Spuiforum. Toch jammer dat iemand met zoveel energie, politiek inzicht en perfecte debattechniek zich niet heeft kunnen beperken tot het voor elkaar krijgen van zaken waar de stad ook echt behoefte aan heeft. Het is te hopen dat de PvdA of D66 snel

hun mening over het plan Spuiforum ombuigen. Anders zullen de burgers van Den Haag bij de verkiezingen in maart weten dat ze echt op andere partijen moeten stemmen om alsnog het plan Spuiforum uit te gummen. Eveline Blitz is lid van Vrienden van Den Haag en was topambtenaar in verschillende grote steden.

17

sport<


Chris

Witte zakdoekjes

André Wetzel (staand) in zijn tijd als trainer van ADO Den Haag, hier tijdens een wedstrijd tegen Laakkwartier.> Foto's: Creative Images

HBS oefent tegen ADO Den Haag

Statuur versus het volk

maal scoorde. Werd afgelopen zomer negentig jaar.

De wedstrijd tegen ADO Den Haag is één van de hoogtepunten van de jubileumfestiviteiten van HBS. De band tussen beide clubs is hecht, maar dat was lang niet altijd zo.

5 | Steven Visée Zo lange tijd in het eerste elftal keepen en dan ook nog voorzitter worden. Dan is een buiging op zijn plaats. Plus een vijfde plaats in deze lijst.

Door Arnout Verzijl en Martin van Zaanen

Vroeger was alles anders. Had iedere wijk, veel meer dan nu, haar eigen cultuur. De onderlinge rivaliteit was groot, achtergrond bepalend. Hebben HBS’ers er echt voor gezorgd dat de beste ADO-spelers het Nederlands elftal niet haalden? De overlevering staat vol met smakelijke anekdotes. En zo hoort het ook. HBS en ADO werden beide twee maal landskampioen. Om de titels van ADO wordt nog wel eens gegrinnikt. Omdat ze tijdens de bezettingsjaren werden behaald. HBS sierde haar palmares aan het begin van de vorige eeuw, in zowat het prenatale tijdvak van voetbal als cultureel erfgoed. ADO overleefde de kaalslag op het profmétier en is nu een Eredivisieclub. HBS is voor eeuwig een amateurclub in de puurste zin van het woord. Hoe je het ook bekijkt: beide verenigingen zijn diep verankerd in de Haagse samenleving. Ze verloochenen hun achtergrond niet. Wat heet. ADO is nog steeds de volksclub die het al 108 jaar pleegt te zijn. HBS, van twaalf jaar eerder, staat voor de blazer en de kakibroek. “ADO is een betaald voetbalorganisatie en een volksclub. HBS is een ander soort vereniging. Vanuit de geschiedenis deftiger. Met leden van de andere tak van de samenleving”, vertaalt André Wetzel de historische verschillen naar de tegenwoordige tijd. Hij vindt wel dat HBS breder is geworden en omschrijft de club als een vereniging die de eigen leden erg belangrijk vindt. “HBS, maar ook bijvoorbeeld Quick, HVV en Graaf Willem, hebben de juiste omgangsvormen hoog in het vaandel staan. Dat onderscheidt deze clubs. Gelukkig

6 | Toine van Renterghem Rechtsbuiten uit de oertijd van het voetbal die sportiviteit hoog in het vaandel had staan. En wiens pa een maatje van de beroemde psycho-analytici Freud en Jung was. 7 | Joop Boutmy Met HBS maakte hij alle successen uit de periode 1900- 1910 (tweemaal kampioen van Nederland, tweemaal winnaar van De Zilveren Bal) mee. 150 duels in HBS 1, 82 goals.

Steven Visée en de Jong.

merk ik dat het normbesef ook bij andere verenigingen toeneemt en die ontwikkeling juich ik toe”. Wetzel Wetzel is hoofdtrainer van HBS. Hij diende van mei 2008 tot december 2009 anderhalf jaar ADO en kent beide clubs dus goed. “Ik merk dat ADO Den Haag meer dan vroeger de gemoederen bezighoudt. De club leeft in de stad, bij de jeugd en ook bij HBS. Dat is goed, alle Hagenaars horen de profclub te steunen. Wij doen dat ook door op een aantal gebieden samen te werken”. De jubileumwedstrijd HBS – ADO Den Haag kwam per toeval tot stand. “Een amateurclub wil altijd tegen profs spelen”, zegt Wetzel. “Wanneer het hen uitkomt. Toevallig was dat nu. Door mijn contacten bij de technische staf van ADO kon het snel geregeld worden. ADO is zeer welkom bij ons. Ze weten dat er geen rare dingen gebeuren. De ontvangst zal top zijn, we spelen op een goed veld en mijn spelers vliegen er niet als gekken in. En na afloop drinken we gezellig een borreltje”.

Dreamteam Rond het jubileum kiest HBS zelf twee teams; één van voor 1953 en één van daarna. Den Haag Centraal koos de twaalf grootste HBS-ers. Waarbij niet alleen werd gekeken naar de prestaties in absolute zin, maar de spelers werden beoordeeld op het niveau waar ze destijds uitkwamen:

1 | Harry Dénis Vleugelverdediger als hoogmeester van techniek en sportiviteit plus de geestelijk vader van De Buitenspelval. 56 interlands, waarvan 37 als aanvoerder. 2 | Eddy de Neve In de allereerste interland van Oranje meteen vier keer scoren. Dan ben je ruim honderd jaar later nog een held. 3 | Beb Bakhuys De Marco van Basten van zijn tijd. Na al die jaren noemen we een ‘Vliegende Kopbal’ nog steeds naar hem. 4 | Jampie Kuneman Twee interlands en in totaal 252 wedstrijden in HBS 1 waarin hij 47

8 | Marcel Tjin Kort kappen, draaien en uithalen; een unieke spits. Eén van de helden van de Haagsche Courant Cup- winst op 28 mei 2005 tegen TONEGIDO. 9 | Karel Gleenewinkel Kamperdijk Onvermoeibare rechtshalf die van 1901 tot en met 1923 voor HBS 1 uitkwam. Jaren nadat hij was gestopt, sprak men nog over een ‘type Gleenewinkel Kamperdijk’. 10 | Marcel Koning Vaak amper kunnen trainen vanwege blessures, maar dan uiteindelijk als de nood het hoogst was, toch nog nabij zijn. Ideale speler voor in de as. 11 | Gerald Sandel Als het aan de man met de uitschuifbare benen zelf lag, speelde hij nu nóg in het eerste elftal. 12 | Dominique Broekhuizen De Zinédine Zidane van Craeyenhout. Alleen dan zonder de kopstoot. >Volgende week meer over het jubileum van HBS

Wat doe je als supporter wanneer jouw club het ene slechte resultaat aan het andere rijgt? Wat doe je als je club ook nog eens het lachertje van het land is omdat er op het veld alleen nog maar kan worden gekluund? Wat doe je als je heimelijk hoopt op lichtpuntjes, maar overal waar je kijkt blijft het aardedonker? Kortom, wat doe je als jouw club in de shit zit, door niemand meer serieus wordt genomen en als het blijft tegenzitten misschien wel gaat degraderen? Dan verman je je. Maakt een virtuele vuist. Vloekt in jezelf. Maar geeft niet op. Want je gelooft in je club, wat zullen we nou krijgen! Je weet dat ze wel vaker slechte tijden hebben gekend, maar dat ze toch altijd op enig moment het tij kunnen keren. Derde stad van Nederland toch? Dan zal daar toch zeker ook wel de derde club van Nederland spelen? Nou dan! Dus ga je nóg meer achter je club staan. Je bezoekt vaker trainingen, probeert de spelers een hart onder de riem te steken en complimenteert ze bij elke goede actie. Je geeft ze het gevoel dat ze jouw helden zijn. En dat zijn ze natuurlijk ook, want waarom zouden zij ook niet zo goed kunnen worden dat andere clubs ze weghalen, zoals Verhoek, Immers, Janmaat, Leeuwin, Chery, Toornstra en anderen overkwam. Je blijft de thuiswedstrijden bezoeken en neemt zoveel mogelijk vrienden en bekenden mee, zodat het stadion elke wedstrijd bommetjevol zit. Je koopt de fanshop leeg, hult je in de clubkleuren en presenteert je als de allergrootste clubsupporter aller tijden. Je maakt vóór, tijdens en ná de wedstrijd zoveel herrie als je kunt. Je schreeuwt je spelers naar betere prestaties. Dat doe je niet met afzeiken, want dan zou je wel heel erg dom zijn. Nee, je bezigt louter positieve teksten waaruit je grenzeloze vertrouwen blijkt. Daar begin je al tijdens de warming-up mee en houdt niet eerder op dan wanneer de spelers onder de douche staan. Dat en nog veel meer goeds en opbouwends doe je allemaal, want je bent een echte supporter door dik en dun. Dus één ding doe je zeker niet: met witte zakdoekjes zwaaien omdat je vindt dat de trainer weg moet. Dan ben je namelijk geen supporter. Dan ben je een weggooier. Chris Willemsen

FEELGOOD RONDREIS DOOR HET THEATER VAN DE TOEKOMST MET VELE VERRASSINGEN

FA ILIE VOORM STELLIN

9+

G

“TOTAALBELEVING WAARIN ALLE ZINTUIGEN ZIJN BETROKKEN.” TROUW

Iedere maand schrijft een acteur of actrice namens de Koninklijke Schouwburg over zijn of haar belevingen. Deze maand Anniek Pheifer. Anniek Pheifer maakt sinds 2005 deel uit van het ensemble van het Nationale Toneel en was te zien in o.a. Drie Zusters, Midzomernachtdroom, Othello en De Driestuiversopera. Anniek was ook te zien in diverse televisiefilms- en series zoals het Klokhuis en Jiskefet. Zij won zowel in 2006 als in 2009 de Guido de Moor prijs voor beste jonge acteur in een Nationale Toneel-voorstelling. Komend seizoen speelt Anniek in De ideale man.

© Thomas Manneke

“PRECIES WAT THEATER MOET DOEN: VAN MENSEN DIE ELKAAR NIET KENNEN VOOR EVEN EEN GEMEENSCHAPJE MAKEN DOORDAT ZE SAMEN IETS MEEMAKEN.” THEATERKRANT “KNAPPE ZANG” VOLKSKRANT “OVERDONDERENDE SLOTHAPPENING” TROUW

LEZERSACTIE

LEZERS VAN DEN HAAG CENTRAAL MOGEN OP VERTOON VAN DEZE KRANT CITY OF DREAMS MET KORTING BEZOEKEN. NU €10 PER KAART (NORMAAL €15/€12,50) MEER INFO: WWW.THEATERAANHETSPUI.NL

We gaan verhuizen. De laatste repetitieweek voor de voorstelling De ideale man van het Nationale Toneel vindt plaats in de grote zaal van de Koninklijke Schouwburg. Tot nu toe zaten we om de hoek. In een oefendecor met repetitiekostuums. Maar met de eerste try-outs voor de deur en een première die op de loer ligt gaan we écht oefenen. Met alles erop en eraan. De juiste kostuums. Gekende tekst. Het perfecte licht op het officiële decor. De week waarin alles bij elkaar komt en zowel de voorstelling als wij klaar zijn voor publiek. Het is een spannende week. Lange dagen waarin hard gewerkt wordt in opperste concentratie. De komende twee weken is de Koninklijke Schouwburg ons huis. Nou hebben we met veel voorstellingen door het land gereisd. We hebben de schouwburgen in Kerkrade, Drachten en Tiel ontelbare keren bezocht. Iedere schouwburg heeft zijn charme en eigenaardigheden, de ene is populairder dan de andere. Maar ik kan u vertellen; de Koninklijke schouwburg staat bovenaan in mijn top drie. Op de voet gevolgd door (in willekeurige volgorde) Groningen, Rotterdam, Utrecht en Amsterdam. En Maastricht. Maar Den Haag spant de kroon.

Met een zaal vol trouw publiek is een tryout minder eng om te spelen. De foyers (mijn favoriet: de koning Willem I foyer) zijn beeldschoon en perfect voor een feestje na de première. En het is altijd heerlijk om midden in de tournee door het land weer een aantal dagen terug te zijn op het Voorhout. Alsof je even thuis bent. Want ook op de plekken waar u niet regelmatig (of zelfs nooit) komt is het goed toeven. Met knusse, sfeervolle kleedkamers (beste douches van het land!). De gezellige artiestenfoyer (met kerst altijd een beeldige kerstboom!) waar je tosti’s kan eten en waar je na afloop met gasten uit het publiek een koud biertje kan drinken (of iets dat alcoholvrij is natuurlijk!). En altijd lief, behulpzaam personeel. Zowel achter de kassa en bij de receptie als bij de techniek en achter de bar. De Koninklijke Schouwburg is op alle vlakken goed uitgerust. Daarom verheug ik me enorm op de verhuizing volgende week. En natuurlijk omdat de Koninklijke Schouwburg koninklijk is. Ik hoop altijd op een prins of prinses in het publiek. Of een andere Majesteit, mag ook. Anniek Pheifer

De ideale man van het Nationale Toneel speelt van dinsdag 15 t/m zaterdag 19 oktober en van donderdag 28 t/m za 30 november om 20.15 uur in de Grote Zaal van de Koninklijke Schouwburg. De première is op zaterdag 19 oktober.

De Moedâh van alLE scheuâhkAlEndÂhs!! van dE makÂhs van ut Groen-geilE boekiE

Úitgeiverè Kap Nâh!!

ISBN 9789491410017

€ 14,95

Vekrègbaah bè boek- en bladehandel en op www.iklulhaags.nl

Kijk op www.ks.nl voor tickets en meer informatie

19

varia<


Wethouder Baldewsingh maakt balans op

stadsgroen

‘Duurzaamheid zit nu goed tussen onze oren’

Niet winterklaar

De Dag van de Duurzaamheid, traditiegetrouw op de tiende van de tiende gehouden, is dit jaar misschien wel de laatste voor Rabin Baldewsingh (PvdA) als wethouder van duurzaamheid. Tijd dus voor een terugblik op de belangrijkste ontwikkelingen in zijn portefeuille. Door Jasper Gramsma

Dit college wil van Den Haag voor 2040 een klimaatneutrale stad maken. Hoever bent u op weg om dat doel te bereiken? De afgelopen periode hebben we ervoor kunnen zorgen dat het thema duurzaamheid leeft in de stad. Men is steeds bewuster geworden van de mogelijkheden om energie te besparen en zelf op te wekken, duurzaamheid zit nu goed tussen onze oren. De gemeente heeft daarin de burgers geïnspireerd voor het ondernemen van eigen initiatieven. Waaruit blijkt dat? Met behulp van subsidies is bijvoorbeeld binnen een paar jaar het oppervlak van groene daken met 25 duizend vierkante meter significant toegenomen. Verder zijn er 18 duizend zonnepanelen bijgekomen. Daarvan staan er duizend op het dak van de Caballero Fabriek van mensen die er op afstand één hebben aangeschaft omdat ze er zelf geen ruimte voor hebben. Netbeheerder Stedin geeft aan dat Den Haag op dit moment koploper is in Nederland als het gaat om het zelf opwekken van energie. Dat zijn resultaten waar we trots op kunnen zijn. Toch zijn tot nu toe niet alle voornemens uit het coalitieakkoord verwezenlijkt. Wat beschouwt u als belangrijkste tegenvallers? Helaas is het van een aantal grote ontwikkelingen niet gekomen, zo hebben we met aardwarmteprojecten een stap terug gedaan. De economische crisis heeft erin geresulteerd dat woningcorporaties uit de samenwerking zijn gestapt, met als gevolg dat de aardwarmtecentrale in Den Haag Zuidwest deze zomer failliet ging. Dat was een belangrijke ambitie

Rabin Baldewsingh. > Foto: PR

en die hebben we niet kunnen waarmaken. Ook de vier windmolens langs de A4, die in het akkoord zijn opgenomen, komen er niet binnen deze ambtstermijn. Op het plan zijn veel zienswijzen ingediend, wat voor de nodige vertraging zorgt. Ik hoop dat er in elk geval nog één gerealiseerd wordt. Een beter milieu begint bij jezelf is een bekend adagium. Wat doet de gemeente zelf om te verduurzamen? We zijn gestart met de innovatiepilot EnergieRijk Den Haag. In samenwerking met het rijk en de markt wordt gekeken hoe we alle twintig overheidsgebouwen in de stad zodanig aan elkaar kunnen koppelen dat gezamenlijk van de opgewekte energie geprofiteerd kan worden. Dat gebeurt door het delen van een warmte-koude-opslag of door de zonneenergie van elkaars daken te gebruiken. Zo kan efficiënt met het energieverbruik van de overheid worden omgegaan en dat levert een besparing op. Ook is het gemeentelijk wagenpark al lange tijd aan het vergroenen.

En dat gaat goed? Nu rijdt de gemeente volledig op aardgas en groengas, maar we merken dat de rest van de regio daar nog niet bij aansluit. Dat brengt een extra uitdaging met zich mee. Ook bij onze eigen mensen zie ik dat het nog niet 100% leeft. Men heeft reserves, maar ik ben ervan overtuigd dat groen rijden de toekomst heeft. Zeker nu de elektrische mobiliteit in opkomst is. Fossiele brandstofbronnen zijn nu eenmaal niet onuitputtelijk.

Zo zoetjesaan maakt de natuur zich op voor de winter. Er vallen elke dag wat meer bladeren op het gras dat allang niet meer zo hard groeit, een laatste bloemetje doet moeite om nog een straaltje zon te vangen. Het is eenieder wel duidelijk... het is voorbij. De bomen, struiken en planten komen tot rust, zelfs dieren gaan in slow-motion. Zo niet de mens! Wij worden juist wakker van zo’n gazon vol bladeren en bomen met kale kruinen. We staan te trappelen om de tuin winterklaar te maken. Zoeken oude kleren, tuinhandschoenen, kruiwagen, snoeischaar en hark bij elkaar en beginnen zaterdag al om half negen de borders leeg te halen, het gras te maaien en de struiken af te knippen.Tegen twaalven ligt er midden in de tuin een enorme berg die we voor het gemak maar afval noemen. En dat afval ... dat moet weg! Dat wij Hollanders de tuin winterklaar willen maken, moeten we onszelf maar vergeven. Het is niet nodig, jammer voor de vogels en insecten en daardoor een ‘beetje dom’ zelfs, maar het zit nou eenmaal in ons DNA. Maar dat we die berg van blad, twijgjes, snoeihout en gras eenvoudig afval durven noemen, dat is niet nodig. Wat er nu op een hoop ligt, wordt het beste en lekkerste compost dat u ooit heeft geroken. Compost is een lichtvochtige, donkerbruine, kruimelige substantie met de geur van bosgrond. Het bestaat uit

plantaardige tuinresten, groentenafval, fruitschillen, grasmaaisel, bladeren en snoeihout, dat in een natuurlijk proces door micro-organismen bijna tot humus wordt afgebroken tot een product dat goede organismen en gemineraliseerde elementen bevat, en zo het optimale voedingsproduct voor uw tuin wordt. En dat gaat helemaal vanzelf. U kunt een composthoop bouwen door een bodem van planken of takken te maken, en zijkanten van paaltjes met gaas. In tuinen met weinig ruimte is een houten of plastic compostbak uit een tuincentrum geschikter. Een gesloten container, waarin tuinen keukenafval met behulp van compostwormen wordt gecomposteerd is handig voor op een balkon, en de Bokashi keukenemmer, waarin het afval organisch fermenteert en zo geschikt wordt als bodemverbeteraar, is handig voor mensen die geen balkon hebben en alleen planten-, groenten- en fruitschillen te fermenteren hebben. Duik dus gerust dit weekend uw tuin in of uw balkon op, en maak de boel winterklaar. Daarna is het wel een héél goed idee om een vogelvoederplank op te hangen, een egelhoekje te maken, een opslagplaats voor het voedsel van de gaai te maken, fruitsap voor de vlinders neer te zetten en een rommelhoekje voor de hommels en de lieveheersbeestjes te maken. Het wordt immers winter! Wendy Hendriksen

Welke erfenis heeft u voor de stad als het om duurzaamheid gaat? Dit college laat een fundament achter voor de stadslandbouw waarmee de voedselproductie verduurzaamd wordt. Tegelijk is dit een manier om de leegstand van kantoorruimte tegen te gaan, zoals in het pand ‘De Schilde’ in de Televisiestraat. Daarnaast hoop ik in deze ambtstermijn de woningcorporaties ervan te overtuigen dat zij verantwoordelijkheid moeten nemen als het gaat om duurzaamheid. Niet alleen door bouwen, maar ook door samen te werken aan duurzame projecten.

internationaal

Stad van Vrede en Recht is best sexy Den Haag saai? Kom op zeg. Onze stad is juist opwindend! De tijd dat alleen diplomaten, juristen en politici zich met onze stad van vrede en recht bezig houden, is voorbij. Vrede is van ons allemaal. U gelooft me niet? Kom dan voortaan naar de jaarlijkse Haagse Internationale Markt die ook in 2014 zal worden georganiseerd. Ik was vorige maand op die markt en keek m’n ogen uit. Ik zag veel jonge mensen die achter de stands in het Bel Air hotel stonden. Mooie locatie trouwens midden in de in-

ternationale zone. Een paar van de ‘grote jongens’ waren er zoals het Internationaal Strafhof en OPCW maar ook de zogenaamde kleintjes die overigens groots werk verrichten. Werk waar u en ik, even in goed en onparlementair Haags gezegd, te belazerd voor zijn. Ik bedoel de niet-gouvernementele organisaties (ngo’s), veelal ook actiegroepen die steeds meer naar Den Haag toe komen. Burgemeester Jozias van Aartsen opende de markt met een inspirerende toespraak. Hij zei dat Den

Haag een ‘story telling’ stad is. Boeiend. Ik had hem al eens horen vertellen dat het Internationaal Strafhof er nooit was gekomen als het aan de politici had gelegen. Dat kwam in zijn visie vooral door het aanhoudend pleiten voor zo’n hof door jonge mensen van onder meer ngo’s. Zij hebben het Strafhof er als het ware doorgedrukt. De verhalen liggen hier inderdaad voor het oprapen. Ik liep nog even naar de beelden van Nelson Mandela naast het Bel Air en iets verderop naar het nieuwe beeld van Bertha von Suttner in het Museon. Prachtig, vooral ook omdat beiden onverbloemd opkwamen voor vrede en recht. Mandela voor afschaffing van de apartheid, Von Suttner voor vernietiging van wapentuig. Het valt me wel vaker op. Mensen die voor vrede en recht gaan, zijn mooier dan oorlogshitsers. Hitler was maar een lelijk, miezerig mannetje. Wie voor

de vrede gaat, krijgt iets gelukzaligs. Een bijzondere glans op het gezicht. Ik kan me best voorstellen dat mensen verliefd werden op Mandela en Von Suttner. Dat vredige, dat sympathieke, dat minzame. Diezelfde gelukzaligheid kwam ik bij terugkeer van de beelden ook tegen op de internationale markt. Neem de spontane Patricia van Microjustice for All. Wat doen jullie precies voor mensen in arme landen, vroeg ik? ‘Ik ben eigenlijk het zusje van koningin Máxima’, zei Patricia wat ondeugend lachend. Zij vertelde: ‘Als landen uit een burgeroorlog komen, is er totale rechteloosheid. Het land moet weer worden opgebouwd. Met ‘microfinance’ geef je kleine boertjes, beginnende ondernemers, geld om een bedrijfje op te bouwen. Daar zette Máxima zich voor in. Maar je hebt ook een burgerlijke stand nodig en een juridische positie om zaken te

doen op basis van deugdelijke contracten. Wij helpen daar aan mee in landen over de hele wereld.’ Mensen als Patricia zitten goed in hun vel. Ondanks alle ellende in de wereld stralen ze blijmoedigheid uit. Om jaloers op te worden. Als je die verbondenheid en vastberadenheid van die jonge mensen uit al die landen ziet, besef je dat er wel degelijk hoop is op een betere wereld. Gaaf! Vrede is sexy. Oorlog niet. Oorlog maakt je lelijk. Kunst, hele mooie kunst floreert ook bij vrede. Muziek als van de Beatles en meer specifiek John Lennon maakt geesten vrij. ‘Imagine’ en ‘Give Peace a Chance’ denderen uit de luidspeakers van Den Haag. Zo veel meer sexy dan sommige militaire marsen uit een donker verleden. Willem Post Amerika-deskundige

20>varia


© Marcello's Art Factory

onder de haagse torens

ergernissen Tips naar [email protected]

Fietspad

A

ls het erg druk is, staan er verkeersregelaars in oranje hesjes. Niet dat dit veel uitmaakt, want het fietspad in de Grote Marktstraat blijft een rit door Dantes inferno. Fietsers en scooters ervaren de rode strook door het wandelgebied als hun domein en voetgangers hebben dat leuke jurkje van de Zara of de afgeprijsde tompoucen van de Hema in hun hoofd en kijken niet op of om. Een paar keer per week wordt er iemand overhoop gefietst of gescooterd. Iedereen boos op elkaar. In wezen geldt de chaos net zozeer voor het Spui en de Kalvermarkt, maar nergens is de chaos zo groot als in de Grote Marktstraat. De politiek kan – what’s new and different – geen beslissing nemen.

Ongetwijfeld hebben tal van knappe koppen al hun hersens gebroken over straatprofielen, niveauverschillen, arceringen, hekwerkjes etc. Maar veel meer dan het trekken van een paar strepen is er in al die jaren niet gebeurd. Allemaal te duur natuurlijk. Het wachten is op het eerste ongeluk met dodelijke afloop. Zeker als het om een baby in een vol door een Vespa geraakte kinderwagen gaat, zullen de wethouders en raadsleden elkaar verdringen om hun medeleven uit te braken. Zullen we de hoofdverantwoordelijke eens op zaterdagmiddag – midden op dat fietspad, liefst ter hoogte van de Hema, waar ook nog een scherpe knik zit – een uurtje aan een totempaal vastbinden?

Een plein vol Indische tantes Door Jasper Gramsma

Coos Versteeg

© Marnix Rueb

haagse harry

PLAATS

De hedendaagse generatie Indische tantes (Ellen Derksen en Yvonne Keuls) met op de achtergrond hun voorgangers. >Foto: C&R

Het epicentrum van Indisch Nederland bevindt zich vanaf nu zonder twijfel op het Frederik Hendrikplein. Voor de deur van de bloemenstal om precies te zijn. Op het eerste gezicht geen bijzondere plek, maar de verhalen van Yvonne Keuls brengen juist op deze hoek de tempo doeloe tot leven. Vanuit Pension Louise, waar zij vlak voor de oorlog als tropenkind kwam wonen, was dit het verste zichtpunt. Om de hoek speelde zich van alles af waarover ze bij thuiskomst aan haar moeder vertelde. Een markeringspunt in een lange carrière. Bijna 75 jaar later staat de schrijfster er weer en ze is niet alleen. Naast haar staan de tantes Toetie en Pop, aan wie ze veel columns wijdde, geduldig wachtend onder een wit laken. Kunstenaar Loek Bos vereeuwigde de dametjes levensgroot in brons, met tassen vol belanja (boodschappen) en de voeten in gemaksschoenen gestoken. Hun taalgebruik, onhebbelijkheden en gedrag zijn typerend voor de repatriant uit Indië. Bij de sokkel staan grote bossen bloemen, ernaast een spreekgestoelte. Toevallige passanten wanen zich op een begrafenis en eigenlijk is dat ook een beetje zo. Keuls beschouwt deze dag als het afscheid van 350 jaar koloniën. Treurig is het allemaal niet, want hoewel de groep

repatrianten zienderogen slinkt, bloeit de Indische gemeenschap nog altijd. Voor Indo’s uit het hele land is de onthulling van het standbeeld dan ook een feestelijk weerzien, echt ons kent ons. Lempers “Wat? Is Yvon al één-en-tách-tig? Ongelooflijk, ja. Zij ziet er zo goed uit!”, verbaast een oudere dame uit het publiek zich als de schrijfster plaatsneemt achter het katheder. De vrouw wordt door niemand tegengesproken, men is het roerend eens. De schrijfster spreekt met tomeloze energie. La Keuls is het onbetwistbare middelpunt van de middag en die plek staat haar uitzonderlijk goed. Elders tussen de genodigden zijn de tantes het onderwerp van gesprek. “Eigenlijk was Toetie ook een tante van mij”, zegt één van de vrouwen met zichtbare trots tegen een jongeman. De jongen kijkt de dame vol verwondering aan en beseft tegelijk dat hij niet moet doorvragen. Beiden snappen maar al te goed hoe het werkt in Indische families: hanteer het begrip niet te strikt en vraag vooral niet hoe het zit. Het zijn de selamatans en makanans die ooms, tantes, neven en nichten verbinden, dus gaat het ook hier veel over eten. Tijdens de toespraak van Keuls, waarin ze de plaatselijke middenstand en de donateurs van de crowd funding bedankt voor hun gulle giften, ont-

stijgt op de achtergrond al langzaam de geur van lempers en risolles voor later. Weemoed Om de genodigden toch nog even bij de les te houden en de onthulling muzikaal cachet te geven, zet het gezelschap Haagse Kringen in. Onder leiding van Hans Steijger beschrijven Gepke Witteveen en André van den Berg de ambivalente gevoelens bij de gordel van smaragd. “Tussen weemoed en verlangen naar die mooie ouwe tijd. ‘Niets kan Indië vervangen, maar helaas dat zijn we kwijt …’. Als de gasten voldoende zijn opgewarmd, is het tijd om met z’n allen de tantes met naam en toenaam te bezingen. Steeds luider klinken de namen: tante Estel en tante Bel, tante Prul en tante Non en niet te vergeten tante Wiet, tante Yvon. De laatste twee – Wieteke van Dort heeft zich inmiddels bij het gezelschap gevoegd – genieten zichtbaar van hun eervolle vermelding. Ontroering maakt zich van sommigen meester, anderen hadden zichzelf graag in het rijtje teruggezien. Gelukkig is het leed al gauw geleden als na de onthulling de schaal met Indische hapjes rondgaat. Het standbeeld is een ode aan voorbije generaties, maar de Indische tantes leven voort. Eigenlijk hebben zij zichzelf dit weekeinde op een sokkeltje gezet.

Kyocera Stadion Marcel Verreck bespreekt heden en verleden van een bijzondere Haagse plek.

I

n het inmiddels niet meer zo heel nieuwe ADO-stadion was ik nog nooit geweest. Dat wil zeggen, ik had wel ooit in de catacomben een ‘event’ meegemaakt, maar ik had het gras nog nooit gezien. Dat is mij vorige week woensdag ook niet gelukt. U heeft de beelden gezien, ADO won van Vitesse in een bak waar menige manege zich voor zou schamen. Het was een heerlijk middagje. Op gepaste afstand van de ‘sfeervakken’ zat ik onbekommerd in het zonnetje bruin te worden. Niet zo bruin als de substantie waarop de spelers zich

moesten voortbewegen, maar toch ... het was genieten. Ik voetbalde ooit tijdens een moesson tegen Het Begon Op Klompen (HBOK) in het Waterlandse Zunderdorp, maar de drijvende schotsen veen waarop we toen van de ene naar de ander kant van het veld moesten zien te komen, waren gerieflijk vergeleken bij dit drijfzand. Je zou zeggen dat uitlekken een Haagse specialiteit is, maar in het Kyocera Stadion was er geen druppel in de ondergrond verdwenen. Vrij subtiel had de terreinknecht diepe voren laten ploegen, waarin regelmatig onvoorzichtige voetballers verdwenen. De hardwerkende ADO-mannen hadden zich beter aan de survivalomstandigheden aangepast dan de

luxepaardjes van Vitesse en wonnen daarom verdiend met 2-1. Duizenden schoolkinderen op de tribune zongen hun club toe en na het magnifieke zondagsschot waarmee ADO de overwinning veiligstelde, dansten wij allen op de meer dan hufterproofe tribunes. Geluk leek even heel gewoon. Inmiddels is duidelijk dat wij het Haagse betaaldvoetbalgras nooit meer zullen zien. We zijn een culturele stad en daarom komt er nu kunstgras. Ook al omdat er straks een wereldkampioenschap hockey gaat plaatsvinden. Van oudsher meer een ballensport dan een balsport en bovendien beoefend door jong invaliden, want ze lopen nu al met een stok. Het bijbehorende gezwaai en gehak laat de pol-

len, niet alleen in het voorjaar, door de lucht zweven. Heimwee rest naar de geur van vers gras, in het stadion al vrijwel verdrongen door slierten rook en walmen van vrolijk aangevoerd bier en zwaargegaarde worsten. Het Kyocera stadion is een gezinsvriendelijk, handzaam, uiteraard kopieerbaar stadionnetje, dat het unieke Zuiderpark in de herinnering roept. Daar had je heel ander sanitair! Ook de aanmoedigingen klonken er ranziger. We noemen het vooruitgang. Ooit omschreef ik het Haagse supporterschap als ADO-masochisme, maar deze woensdagmiddag was alles top! Marcel Verreck

Actueel D66 er Brinkhorst wil Spuiforum opnieuw becijferen

Recommend Documents