Actualiteit aan een lange tafel in het Amsterdamse Felix Meritis (zie foto). De avond was georganiseerd door de Stichting Mediadebat en de WRR

Europa in de pers

Inhoud Zo werkt het in Brussel

EUROPA

Besteden televisie en krant wel genoeg aandacht aan Europa? Over die vraag sprak ik met vijftien journalisten en een Europarlementariër Actualiteit aan een lange tafel in het Amsterdamse Felix Meritis (zie foto). De 5 Mabel van Oranje over avond was georganiseerd door de Stichting Mediadebat en de WRR. Europa leeft niet onder de burgers, was de stelling. In hoeverre viel dat haar nieuwe denktank de media te verwijten? Nou, niet natuurlijk. Wat er in Europa gebeurt, verdient zelden het 6 Rein Willems (CDA) maakt predicaat nieuws en veel onderwerpen zijn moeilijk uit te leggen. Een 11 2007 nummer 17met jaargang groot aantal Nederlanders weet vandaag de dag niet eens wat oktober het kennis Brussel 1 verschil is tussen de Eerste en de Tweede Kamer, moet je die kijkers Achtergrond en lezers dan vermoeien met het verschil tussen de raad, de commissie en de eerste en tweede pijler? Birgit Donker, hoofdredacteur van 7 Europa: paradijs voor NRC Handelsblad, dacht dat de NRC-lezer heus wel belangstelling heeft voor Europese onderwerpen. Uit lezersonderzoek was gebleken wapenhandelaren dat de Europapagina van haar krant goed gewaardeerd wordt. Ook Matthijs Nieuwenhuis van de Wereldomroep en Mark Beunderman van 10 Alexander Italianer de EUObserver betoogden dat er in Europa wel degelijk goede journaop de weegschaal listieke onderwerpen te halen zijn. Misschien moet daarbij iets minder gemikt worden op het Nederlands belang en meer op de betekenis 13 Hoe verkoop je Europa? van het beleid voor alle Europese burgers. In PM Europa werken wij vanuit beide invalshoeken. De adviezen Juridisch die drie reclamegoeroe’s geven aan het kabinet, dat Europa zonder referendum in de belangstelling moet zien te krijgen, zijn een puur 16 Schaf de belasting op Nederlands onderwerp (zie pagina 13). Europa als walhalla voor de dividend af wapenhandel (pagina 7) gaat natuurlijk alle Europeanen aan. Ook in dit nummer twee Nederlanders die in Brussel hoge posities bekleden. Lobby Alexander Italianer, adjunct-secretaris-generaal van de Europese Commissie (pagina 10) en Peter Hustinx, Toezichthouder Persoons17 Op de bres voor gegevens (pagina 18). De directeur Europa van de Soros Foundation, Mabel van Oranje, komt op pagina 5 uitvoerig aan het woord als duurzame landbouw mede-initiatiefnemer van een nieuwe Europese denktank.

Mensen

18 Gegevensbeschermheer Peter Hustinx aan het woord Guikje Roethof Hoofdredacteur

Foto: Jacqueline Wesselius/MediaDebat

Volgende keer:

PM EU 4,233.indd 1

Hoe gaat Europa met China om?

08-10-2007 18:08:08

Europa in de pers Besteden televisie en krant wel genoeg aandacht aan Europa? Over die vraag sprak ik met vijftien journalisten en een Europarlementariër aan een lange tafel in het Amsterdamse Felix Meritis (zie foto). De avond was georganiseerd door de Stichting Mediadebat en de WRR. Europa leeft niet onder de burgers, was de stelling. In hoeverre viel dat de media te verwijten? Nou, niet natuurlijk. Wat er in Europa gebeurt, verdient zelden het predicaat nieuws en veel onderwerpen zijn moeilijk uit te leggen. Een groot aantal Nederlanders weet vandaag de dag niet eens wat het verschil is tussen de Eerste en de Tweede Kamer, moet je die kijkers en lezers dan vermoeien met het verschil tussen de raad, de commissie en de eerste en tweede pijler? Birgit Donker, hoofdredacteur van NRC Handelsblad, dacht dat de NRC-lezer heus wel belangstelling heeft voor Europese onderwerpen. Uit lezersonderzoek was gebleken dat de Europapagina van haar krant goed gewaardeerd wordt. Ook Matthijs Nieuwenhuis van de Wereldomroep en Mark Beunderman van de EUObserver betoogden dat er in Europa wel degelijk goede journalistieke onderwerpen te halen zijn. Misschien moet daarbij iets minder gemikt worden op het Nederlands belang en meer op de betekenis van het beleid voor alle Europese burgers. In PM Europa werken wij vanuit beide invalshoeken. De adviezen die drie reclamegoeroe’s geven aan het kabinet, dat Europa zonder referendum in de belangstelling moet zien te krijgen, zijn een puur Nederlands onderwerp (zie pagina 13). Europa als walhalla voor de wapenhandel (pagina 7) gaat natuurlijk alle Europeanen aan. Ook in dit nummer twee Nederlanders die in Brussel hoge posities bekleden. Alexander Italianer, adjunct-secretaris-generaal van de Europese Commissie (pagina 10) en Peter Hustinx, Toezichthouder Persoonsgegevens (pagina 18). Mabel van Oranje van de Open Society Foundation komt op pagina 5 uitvoerig aan het woord als medeinitiatiefnemer van een nieuwe Europese denktank.

Inhoud Actualiteit 5 Mabel van Oranje over haar nieuwe denktank 6 Rein Willems (CDA) maakt kennis met Brussel

Achtergrond 7 Europa: paradijs voor wapenhandelaren 10 Alexander Italianer op de weegschaal

13 Hoe verkoop je Europa? Juridisch 16 Schaf de belasting op dividend af Lobby 17 Op de bres voor duurzame landbouw Mensen 18 Gegevensbeschermheer Peter Hustinx aan het woord

Guikje Roethof Hoofdredacteur

Volgende keer: Foto: Jacqueline Wesselius/MediaDebat

Hoe gaat Europa met China om?

2

PM EU 4,233.indd 2

08-10-2007 18:08:36

ACTUALITEITEN Van de Europese Commissie

Terug naar Lissabon EZ • Met Portugal als voorzitter van de Europese Unie is er geen mooier moment te bedenken om de Lissabonstrategie te evalueren. Op verzoek stuurde de Europese Commissie een evaluerend document naar de Europese Raad, ter voorbereiding op de informele top van 18 en 19 oktober in de Portugese hoofdstad. Hoewel critici er anders over denken, is er inmiddels een aantal successen geboekt, vindt de voorzitter van de commissie, Barroso. De strategie, die in 2000 in Lissabon werd opgesteld, dient ertoe werkgelegenheid, economische hervorming en sociale samenhang te stimuleren. Barroso wijst op de 3,5 miljoen nieuwe banen die in 2006 werden gecreëerd, banengroei die toe te schrijven is aan de nieuwe lidstaten die in 2004 toetraden. ‘Maar we moeten blijven investeren in mensen en banen. Europese leiders moeten hun visie vasthouden en hun ambitie verdubbelen.’ In het discussiestuk werpt de commissie de vraag op hoe de EU succesvol kan zijn ‘in deze tijd van globalisering’. De voorzitter noemt als onderwerp voor discussie het energiebeleid dat in december moet leiden tot concrete doelstellingen voor het verminderen van broeikasgassen en het gebruik van duurzame energiebronnen. Een ander discussiepunt is de legale migratie naar de EU die een ‘motor’ moet worden voor de bevordering van welvaart. Barroso waarschuwt de raad voor protectionisme. Europa wordt

niet rijker wanneer de lidstaten hun eigen economieën blijven beschermen, aldus de commissievoorzitter. ‘De uitdaging is om

te beschermen zonder protectionistisch te zijn’. Hij benadrukt nog maar eens dat de Europese interne markt veel te winnen heeft bij een open economie. Niet-Europese bedrijven moedigt hij aan om te investeren in Europese ondernemingen. Tegelijkertijd stelt hij echter vast dat dergelijke bedrijven niet de Europese regels mogen omzeilen.

Commissie begaan met Oekraïne ENERGIE • De commissie plant momenteel een ad-hocontmoeting met Oekraïne om te spreken over ‘mogelijke problemen’ die zich kunnen voordoen in de strenge winter. Na de ruzie tussen Oekraïne en Rusland van winter 2005-2006 is de relatie wederom kritiek nu Oekraïne een rekening van de Russische energieleverancier Gazprom niet heeft betaald. Ferran Tarradellas, de woordvoerder van de Eurocommissaris van Energie Andris Piebalgs, spreekt van een ‘bilateraal commercieel conflict’. De Europese relatie met Oekraïne is niet anders dan die met Rusland, bezweert Tarradellas. ‘We pleiten voor een snelle oplossing.’ Hij stelt vast dat de betrouwbaarheid van Rusland, sinds het vorige gasconflict waarbij Gazprom tijdelijk de kraan dichtdraaide, niet is afgenomen. ‘Dat is in balans met de dertig jaar goede samenwerking met Rusland.’ Het ligt niet voor de hand dat de Europese Unie uit solidariteit de energierekening van Oekraïne betaalt, maar de mogelijkheid wordt wel onderzocht door Piebalgs. Zonder toezeggingen te doen zei zijn woordvoerder dat de DG Energie zal bezien of dit überhaupt mogelijk is.

EU moet samen communiceren COMMUNICATIE • Onder het motto Let’s end the blame game! heeft Eurocommissaris Wallström, verantwoordelijk voor communicatie, vorige week haar voorstellen gepresenteerd om informatie van de Europese instellingen voortaan gezamenlijk naar buiten te brengen. Volgens de commissaris zijn het parlement, de commissie en de raad veel te veel op zichzelf gericht en geven ze elkaar de schuld van miscommunicaties. Wallström: ‘De mensen op straat weten niet wat de verschillen zijn tussen de Europese instellingen. Het kan ze ook niet schelen. Ze willen horen over de resultaten. We hebben elkaar veel te lang de schuld gegeven van de mislukte Europese communicatie, we moeten nu gaan samenwerken.’ Zo wil de commissie steun gaan bieden aan mediaproducenten, maar welk bedrag daarvoor wordt uitgetrokken, is nog niet bekend. Een audiovisuele strategie wordt begin volgend jaar verwacht. De ideeën van Wallström sluiten mooi aan bij de suggestie van de Nederlandse GroenLinks-fractievoorzitter Femke Halsema. Zij pleit voor een Brussel Bulletin waarin bijvoorbeeld een zender als de NPS bericht over ‘de Brusselse realiteit’. Daarvoor zou minister Plasterk (OCW) wat Halsema betreft 5 miljoen euro moeten vrijmaken.

De voorstellen van de commissaris zijn een vervolg op het witboek van vorig jaar februari. Hierin werd alle spelers, behalve de Europese instellingen ook lidstaten, politieke partijen en ngo’s, om suggesties gevraagd. Een van de voornaamste voornemens van Wallström ligt op het gebied van onderwijs en jeugd: ‘Kinderen moeten op school leren over de basisprincipes van de Europese Unie.’ Wat kinderen op school leren, is geen zaak die in Brussel wordt besloten, aldus Wallström, maar de commissie biedt aan overheden te helpen bij het zoeken naar interessante lesstof. EEFJE RAMMELOO

3

PM EU 4,233.indd 3

08-10-2007 18:08:48

ACTUALITEITEN Uit de lidstaten

Referendumbesluit opluchting voor Brown VERDRAG • Het besluit van de Nederlandse regering om geen referendum over het nieuwe Europese Hervormingsverdrag te houden, zorgde bij een aantal andere EUcollega’s voor een zucht van verlichting. ‘Het neemt de druk om in ons land een referendum over het onderwerp te houden een beetje weg,’ verklaart een woordvoerster van de Britse ambassade in Den Haag. De Britse oppositie en vakbonden dringen erop aan het nieuwe EU-verdrag dat, als alles meezit, eind dit jaar wordt ondertekend, aan de burgers voor te leggen. Premier Brown voelt daar echter weinig voor.

Ook in Denemarken wordt gepleit voor een referendum over het nieuwe verdrag. De Denen wachten echter eerst de definitieve tekst af. Als daaruit blijkt dat bevoegdheden worden overgeheveld van de staat naar de Europese Unie, moet maar liefst vijf zesde van het parlement daarmee instemmen of moet dat via een referendum door het volk worden goedgekeurd, zo schrijft de Deense grondwet voor. Omdat de vraag of er in Denemarken wel of geen referendum komt vooral juridisch is, leverde het Nederlandse besluit alleen korte berichtjes op in de media. Maar net als in het Verenigd Koninkrijk was het groot nieuws in Oostenrijk, waar de grondwet moet worden aangepast om het Hervormingsverdrag in werking te laten treden. In Frankrijk en in Tsjechië, waar het nieu-

we verdrag eveneens een wijziging van de grondwet vereist, ligt men niet wakker van het Nederlandse standpunt. Torpedeerde Frankrijk twee jaar geleden samen met Nederland met een ‘nee’ van de bevolking nog de hele toenmalige Europese grondwet, begin september gaf president Sarkozy al aan geen nieuw referendum te willen houden. Hij vindt dat niet nodig omdat het nieuwe verdrag niet zoveel zou veranderen. Vooralsnog wordt de nieuwe tekst alleen in Ierland aan de bevolking voorgelegd. IMRE DE ROO

Zweeds subsidiestelsel onder vuur KRANTEN • Sinds het begin van de zomer is het onrustig in de Zweedse mediawereld. Het Zweedse systeem van subsidieverstrekking aan onafhankelijke media ligt onder vuur van het DG Competitie, nadat de Zweedse autoriteiten de commissie in juni op de hoogte hadden gesteld van enkele wijzigingen in de mediawetgeving, de Presstödförordningen. Omdat het voor de commissie niet mogelijk was de wijzigingen op zichzelf te beoordelen, staat het hele subsidiestelsel op losse schroeven. De twee grootste Zweedse dagbladen lopen nu het risico jaarlijks elk 600.000 euro aan subsidies mis te lopen. Staatssteun aan media heeft tot nu toe nog weinig aandacht gekregen van de commissie, zeker waar het de geschreven pers betreft. Mediabeleid wordt door vrijwel iedereen beschouwd als een nationale aangelegenheid, al bevinden radio, tv en krant zich deels in het culturele en deels in het commerciële domein. De laatste jaren gaan er stemmen op om kritischer om te gaan met subsidies aan de pers. MEDEDINGING • Professor Paul Murschetz, verbonden aan de Cologne Business School en gespecialiseerd in internationaal bedrijfsen mediamanagement, legt uit dat de meeste subsidies in de praktijk gericht zijn op operationele kosten. ‘Daardoor geven ze een negatieve economische prikkel af. Economisch inefficiënte bedrijven worden op die manier ondersteund of zelfs in leven gehouden.’ Omdat de markt, ten gevolge van de digitale revolutie en de opkomst van cross-media ownership, sterk aan verandering onderhevig is, lijkt tussenkomst van de commissie onafwendbaar. De paniek in de Zweedse krantensector is

begrijpelijk. In een voorlopige reactie heeft de commissie gesteld dat operationele steun, zoals die in Zweden wordt verleend, normaal niet getolereerd wordt. Gevraagd naar de rol die de Europese Unie zou kunnen vervullen bij het ontwikkelen van mediabeleid, hield Adam Watson Brown, hoofd sector Media van het DG Informatiemaatschappij, enigszins de boot af: ‘Hoewel subsidiestelsels tegenwoordig veel weg hebben van schoonheidswedstrijden, moet de commissie zich twee keer bedenken alvorens zelf het toneel te betreden.’ De aanpak van het DG Mededinging ligt vooralsnog meer in lijn met de competenties van de EU. HENRI VAN HASSELT

Roemenen blijven thuis VERKIEZINGEN • Op 25 november worden in Roemenië de eerste verkiezingen voor het Europees Parlement gehouden. Gevreesd wordt dat maar weinig kiezers de weg naar de stembus zullen vinden. Een opkomstpercentage vergelijkbaar met dat van Slovenië in 2004, waarbij slechts 17 procent de gang naar het stemlokaal maakte, is niet ondenkbaar. Waar verkiezingen in Roemenië normaal gesproken gepaard gaan met uitbundige campagnes en verhitte debatten, lijkt ditmaal de politiek noch de bevolking warm te lopen voor Europa. Verschillende kandidaten die naar voren zijn geschoven om in Straatsburg plaats te nemen, trokken zich om uiteenlopende redenen terug. Een post in Europa wordt kennelijk gezien als een zijspoor op weg naar de politieke top.

4

PM EU 4,233.indd 4

08-10-2007 18:08:57

ACTUALITEITEN C U Ondertussen in Brussel Mabel van Oranje, oprichter van een nieuwe denktank:

‘We willen geen

elitegroep zijn’

Prinses Mabel van Oranje is een van de voorzitters van een nieuwe denktank die een steviger Europees buitenlands beleid propageert. ‘Rusland speelt de Europese landen heel slim tegen elkaar uit en de EU laat dat gebeuren.’ DENKTANK • Europa moet door middel van een meer geïntegreerd en robuust buitenlands beleid een prominenter plaats innemen op het internationale toneel. Dat moet, vindt Mabel van Oranje, een van de voorzitters en oprichters van de European Council on Foreign Relations (ECFR), want ‘als het leiderschap niet uit Europa komt, zie ik niet waar het wel vandaan moet komen’. Ze racet in de week van de lancering van de ECFR door Europa en wordt aan de lopende band gebeld. In een gestolen halfuurtje in Hotel Jolly in Brussel vertelt de prinses hoe blij ze is met de aandacht die de ECFR krijgt. ‘We maken ons allemaal druk om problemen als klimaatverandering, nucleaire proliferatie en armoede. Als we die problemen effectief willen aanpakken, dan moet Europa als blok handelen,’ vindt Van Oranje. Onder de oprichters van de ECFR zijn naast Mabel van Oranje ook prominente Nederlanders zoals Gijs de Vries, Michiel van Hulten en Rem Koolhaas. Als we alleen blijven handelen of slechts kleine coalities sluiten, heb-

we zijn ook een ‘doetank’ die de bevindingen van de denkers wil vertalen naar dialoog en discussie en met concrete, slimme en realistische beleidsvoorstellen wil komen.’ Een team van denkers, maar ook van grote namen. ‘Er is inderdaad een eminente groep van vijftig founding members, maar we willen geen elitegroep zijn. De ECFR wordt veel meer dan alleen een groep van voormalige ministers van Buitenlandse Zaken. We willen een actiegroep creëren waarbij ook het bedrijfsleven, ngo’s en burgers betrokken zijn. Het feit dat een musicus als Brian Eno of een activiste zoals ik naast mensen als Martti Ahtisaari en Joschka Fischer staat, laat al zien dat we anders willen zijn.’ Als prominenten als Ahtisaari en Fischer zulke voorvechters zijn van een coherent Europees buitenlands beleid, waarom hebben ze dat tijdens hun termijnen als respectievelijk president en minister niet voor elkaar gekregen? ‘Fischer en Ahtisaari hebben wel degelijk geholpen om verandering teweeg te brengen, maar het werkt alleen als alle 27 lidstaten over hun nationale belangen heenstappen. In het verleden is duidelijk geworden dat het wel kán, kijk maar naar de interventie in Kosovo

‘Het verdrag is niet zozeer het issue, het gaat vooral om de politieke wil’ ben Europese landen geen invloed, vinden ze. Van Oranje illustreert haar bewering met cijfers: ‘In 2020 is nog maar een op de twintig mensen Europeaan en in 2030 is geen enkel Europees land meer vertegenwoordigd in de G7. Maar als we samenwerken kunnen we wel degelijk een verschil maken.’ Er zijn vast wel meer denktanks die dat willen bereiken. Waarom denkt u dat de ECFR wél succesvol zal zijn? ‘Andere denktanks die zich bezighouden met Europa’s buitenlands beleid zijn vooral nationaal of op Brussel gericht. Wij opereren panEuropees. Onze groep wil mensen op een constructieve en provocerende manier aan het denken zetten. De ECFR-staf is een team van de allerbeste analisten van Europa. Maar

zo’n tien jaar geleden waartoe de Europese leiders besloten onder druk van de bevolking. De ECFR wil die publieke druk creëren.’ Wat kunnen we van de ECFR verwachten? ‘Binnenkort brengt de council zijn eerste rapporten uit. Er is bijvoorbeeld onderzoek gedaan naar de relatie die de afzonderlijke lidstaten met Rusland hebben. Ik kan nog niet alles verklappen wat erin staat. Het komt erop neer dat Europa zich zwak voelt ten aanzien van Rusland. Natuurlijk heeft Rusland veel macht op het terrein van de energievoorziening, maar het inferieure gevoel van Europa is niet terecht. Rusland speelt de Europese landen heel slim tegen elkaar uit en de EU laat dat gebeuren.’

In het Hervormingsverdrag komt waarschijnlijk een Europese vertegenwoordiger voor het buitenland, een minister is al van de baan. Vertrouwt u erop dat het nieuwe verdrag voldoende ruimte biedt voor een sterk Europees buitenlandbeleid? ‘Volgens mij is er hoe dan ook ruimte voor meer samenwerking. Het internationale beleid is een terrein waarop twee derde van de Europese burgers meer integratie wil. Het verdrag is niet zozeer het issue, het gaat vooral om de politieke wil. We hebben een simpele keuze: of we laten anderen onze toekomst bepalen, of we gebruiken de gemeenschappelijke macht en middelen van de EU om onze belangen te beschermen en onze waarden en normen uit te dragen.’ Nederland kent u vooral als prinses, als lobbyist voor de EU zien we u nauwelijks. In hoeverre bent u persoonlijk betrokken? ‘Ik ben een van de voorzitters van de ECFR, daarnaast werk ik nog gewoon als advocacy director bij de Soros Foundation. We hebben steun gezocht in verschillende hoeken. We hebben het idee getest door gesprekken te voeren met ministers-presidenten, ministers van Buitenlandse Zaken, ongeveer de helft van alle Eurocommissarissen, enzovoorts. Concreet zijn we nu een jaar bezig met de oprichting. We moesten ook op zoek naar Europese donoren. Maar zoals George Soros bij de lancering zei: “Het project is nu echt zelfstandig geworden”.’ EEFJE RAMMELOO

5

PM EU 4,233.indd 5

08-10-2007 18:09:06

ACTUALITEITEN Europa in Nederland

‘Nederland heeft gewoon zitten slapen’ CDA-senator Rein Willems, voormalig topman van Shell, bracht met andere landbouwwoordvoerders een kennismakingsbezoek aan Brussel. Over de heikele kwestie van de biobrandstoffen is Willems gerustgesteld, minder is hij te spreken over het Nederlandse falen inzake de Luchtkwaliteitwet. SENAAT • Het is dinsdag, de dag waarop de Eerste Kamer vergadert. Rond 13.00 uur staat Rein Willems in de rij voor het buffet. Hij is niet de enige die even snel wil lunchen voordat om half twee de middagsessie begint. Het duurt lang eer de CDA’er zijn lunch – twee bruine bolletjes kaas, een kroket en een glas melk – heeft bemachtigd. Willems ergert zich. ‘Dat ging bij Shell wel anders,’ bromt hij. U bent net twee dagen in Brussel geweest. Wat is u het meest opgevallen? ‘Ik ken Brussel natuurlijk al vanuit mijn vorige functie als president-directeur van Shell Nederland, maar mijn eerste indruk nu ik daar als Eerste Kamerlid was, is toch de openheid en toegankelijkheid van de mensen. Het is wel een vrij massale aangelegenheid, dat kan ook bijna niet anders met het grote aantal mensen dat er rondloopt. De kritiek van vroeger dat Europa zo bureaucratisch is,

Rein Willems Rein Willems (1945) was tot begin dit jaar president-directeur van Shell Nederland, het bedrijf waar hij in 1969 zijn loopbaan begon. Vanaf 2003 tot september 2007 was hij bestuurslid van VNO-NCW. Tussen 2004 en 2006 was Willems lid van het Innovatieplatform. Naast het Eerste Kamerlidmaatschap heeft de CDA’er tal van nevenfuncties. Zo is hij onder meer lid van de raad van toezicht van het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA) en de Vrije Universiteit Amsterdam en lid van de raad van commissarissen van FMO, Joh. Enschedé en Van Leeuwen Buizen.

herken ik eigenlijk niet.’ U heeft onder meer gesproken met Eurocommissaris Fischer Boel die over het landbouwbeleid gaat. Wat is het meest opmerkelijke dat u gehoord heeft? ‘We hebben een uitvoerige discussie gehad over biobrandstoffen. In de Verenigde Staten wordt ethanol gebruikt waardoor de graanprijzen enorm zijn gestegen. Op de wereldmarkt heeft dat behoorlijk invloed. Uit mijn

‘In Den Haag realiseert men zich veel te weinig hoeveel er in Europa wordt geregeld. In het voorstadium moeten wij dan ook veel harder aan de bak. Velen denken: we doen ons best, hebben van tevoren een beetje invloed, dan wordt het daar in Brussel uitgewerkt en vervolgens gaan we wel eens kijken hoe we het in Nederland gaan doen. Het slechtste voorbeeld daarvan is de Luchtkwaliteitwet. In Brussel is ons gisteren nog maar eens onder de neus gewreven dat Nederland die

‘De boeren hebben nu wat lucht gekregen, dat hoor ik ook in de kerk’ tijd bij Shell weet ik dat je juist moet voorkomen op die manier met biobrandstoffen om te gaan. We moeten over naar de tweede generatie, waar gebruik wordt gemaakt van het afval van landbouwproducten.’

regelgeving destijds gewoonweg verkeerd geïnterpreteerd heeft, waardoor we onszelf in de nesten hebben gewerkt en allerlei bouwprojecten zijn stilgelegd. Nederland heeft gewoon zitten slapen.’

Heeft Fischer Boel u op dat vlak gerustgesteld? Gaat de Europese Commissie die kant op? ‘Gelukkig realiseert de commissie zich dat we door die eerste fase heen moeten, er wordt geen specifieke steun gegeven aan de eerste generatie biobrandstoffen. Daar ben ik het erg mee eens. Tegelijkertijd zit er overigens ook wel weer een goede kant aan het feit dat de prijs van landbouwproducten hoog is. Het is lange tijd heel slecht gegaan in de veehouderij en de melkveesector, de prijzen waren historisch laag. De boeren hebben nu wat lucht gekregen, dat hoor ik ook van hen zelf als ik ze op zondag in de kerk tegenkom.’

U loopt een paar maanden in Den Haag rond als senator en hebt nu een indruk gekregen van de Brusselse bureaucratie. Kun je die twee met elkaar vergelijken? ‘In zekere zin wel, het democratisch proces is nagenoeg hetzelfde. Maar in Brussel hebben ze niet te maken met one-issuepartijen, dat is daar dus beter dan hier. Het is juist de taak van de Staten-Generaal om beslissingen te nemen over tegenstrijdige belangen, we hebben dan dus niets aan partijen die zich profileren op single issues.’

De Eurocommissaris presenteert eind november haar visie op de toekomst van het landbouwbeleid na 2013. Heeft ze al een tipje van de sluier gelicht? ‘Nee, daar liet ze zich nauwelijks over uit. Terecht, vind ik, want je gaat niet aan de buitenwereld vertellen wat je plannen zijn voordat je ze officieel bekend hebt gemaakt. In het algemeen hebben we het natuurlijk wel over landbouw gehad. Bijvoorbeeld over de ombuiging van directe gelden naar projectgebonden subsidies. Daarbij heb ik benadrukt dat het geld wel bij de boeren terecht moet komen en niet bij de tussenliggende instanties.’ Bent u van mening dat het Nederlandse parlement voldoende bij Europa betrokken is?

Hoe bevalt het leven als Eerste Kamerlid eigenlijk? ‘Het is me niet tegengevallen. Ik ben senator geworden omdat er maar weinig mensen uit het bedrijfsleven in de politiek zitten. Toen ik bij Shell zat, heb ik me veel met Den Haag bemoeid, het is goed om ook eens de andere kant mee te maken. Ik hoop dat ik het hier, met mijn achtergrond, wat efficiënter kan maken. Als je kijkt naar zo’n dinsdag... De fractie- en commissievergaderingen zijn goed georganiseerd, maar de zittingen zijn nogal archaïsch. Iedereen leest in tien tot vijftien minuten een tekst voor van papier en niemand luistert. Dat moet echt anders kunnen.’ Heeft u daar al ideeën over? ‘Daar ga ik nog eens goed over nadenken. Hopelijk ben ik eruit als ik over een jaar of zo mijn maiden speech moet houden. Daar zit ik overigens nog niet om te springen.’ CINDY CASTRICUM

6

PM EU 4,233.indd 6

08-10-2007 18:09:14

Europa: paradijs voor

wapenhandelaren

Tekortschietende controle van de douane, gebrekkige registratie, gerommel met cijfers: het toezicht op de Europese markt voor vuurwapens is een zorgenkindje. Het Europees Parlement roept om meer regulering, maar de wapenlobby is sterk. Tekst Guikje Roethof en Henri van Hasselt Beeld Rob Jongbloed

n Bowling for Columbine liet Michael Moore zien hoe gemakkelijk het is om in de VS aan wapens te komen. De film was een groot succes en leidde in Europa tot leedvermaak om het domme Amerikaanse beleid dat in 1999 kon leiden tot de bloedige moordpartij op de Columbine High School in Colorado. Maar inmiddels heeft Europa zijn Dunblane en Ehrfurt beleefd en werd Nederland in 2001 opgeschrikt toen een scholier van het Haagse Terra College conrector Hans van Wieren door het hoofd schoot. Mohammed B. en Volkert van der G. wisten allebei hoe ze aan een wapen konden komen in Nederland. Uit een wetenschappelijk rapport dat in opdracht van het Programma Politie en Wetenschap werd opgesteld, blijkt dat de Europese Unie tot een vrijmarkt voor wapenhandelaren is uitgegroeid. De verschillen in wetgeving tussen de lidstaten

I

bieden malafide vuurwapenhandelaren alle mogelijkheden om wapens in het illegale circuit te laten verdwijnen. Het vrije verkeer van personen en goederen stelt de handelaren in staat om vuurwapens vrijwel ongehinderd over de landsgrenzen te vervoeren. Over de omvang van het wapenbezit in Nederland en in Europa is weinig bekend. In een mondiaal onderzoek uit 2007 naar het bezit van kleine wapens per 100 inwoners per land scoren de VS met 90 wapens het hoogst. Finland komt met 56 wapens op 100 personen als hoogst genoteerd Europees land uit de bus. In Zwitserland (46) was het tot voor kort normaal dat elke militair zijn dienstwapen met munitie mee naar huis nam. In Frankrijk (32), Zweden en Oostenrijk (31), Duitsland (30) en Griekenland (23) is het wapenbezit eveneens omvangrijk. Deze cijfers komen uit het Small arms survey van een onafhankelijke denktank uit Genève, want bij Europol waren ze niet te verkrijgen. Wapenhandel en wapensmokkel behoren namelijk niet tot de prioriteiten van de Europese opsporingsorganisatie. Europol concentreert zich op mensenhandel, drugshandel en terrorismebestrijding. Ook voormalig terrorismebestrijder Gijs de Vries beschikte niet over dit type gegevens, laat hij per e-mail weten. Wel is er bij de Europese Commissie een richtlijn over de controle op ‘verwerving en

7

PM EU 4,75.indd 7

08-10-2007 17:47:32

Europa: paradijs voor wapenhandelaren

het voorhanden hebben van wapens’ in de maak. De richtlijn, die in november in tweede lezing aan het Europees Parlement wordt voorgelegd, gaat niet over het terugdringen van het wapenbezit in Europa maar in de eerste plaats om het bevorderen van het vrije vervoer van goederen, in casu (legale) wapens. Daarnaast moet met de richtlijn een VNprotocol tegen illegale wapenhandel worden bekrachtigd. In het parlement bogen de commissies voor de Interne Markt en die voor Justitie – LIBE geheten – zich over het vuurwapenprobleem. LIBE was het meest kritisch en wenste slechts twee categorieën te hanteren, te weten verboden wapens en wapens waar een vergunning voor verplicht is. Onder druk van sporters en jagers maakt de Europese Commissie een onderscheid naar vier categorieën wapens en is dus toeschietelijker. Rapporteur Gisela Kallenbach, de Europarlementariër van de Duitse Groenen, stelt vast dat ze deze discussie verloren heeft. Overigens wil ze aan het begin van het gesprek wel even weten wat voor blad PM is. ‘Het gaat niet alleen over wapens?’ vraagt ze. Lobbyisten van de jacht- en sportverenigingen die fel gekant zijn tegen de richtlijn, zijn al vaker onder valse voorwendselen binnengedrongen. Ook het centrale Europese wapenregister, een andere wens van LIBE, komt er niet. Registratie in een wapenregister kan alleen op nationale schaal, want de EU heeft hier geen bevoegdheden. Heeft Kallenbach enig idee hoeveel wapens er in Europa zijn? ‘Getallen heb ik niet, nee. Er wordt overal op een andere manier geregistreerd. Het ene land registreert wapens, het andere de eigenaar die een vergunning heeft. In veel landen, waaronder Duitsland, wordt het niet landelijk bijgehouden.’ Dat er sprake is van halfslachtige maatregelen komt door het permanente conflict tussen de Europese Commissie en de Europese Raad over de eerste en de derde pijler. Het strafrecht mag niet via een achterdeur in de eerste pijler terechtkomen, vinden de lidstaten en dus produceert de commissie dit soort gemankeerde richtlijnen. ‘Er komt wel een eenduidig markeringssysteem,’ vervolgt Kallenbach, ‘zodat je bij misbruik van het wapen kunt traceren waar het vandaan is gekomen.’ Voor Duitsland betekent dat in elk geval een verbetering, want de huidige registers zijn bij de Länder ondergebracht. Het parlement zorgt er ook voor dat de bewaarplicht wordt verlengd. ‘Wij willen twintig jaar,’ zegt Kallenbach, ’want een wapen veroudert niet zo snel. Na twintig jaar kun je er nog steeds mee schieten.’ Zijn de wapens eenmaal van een serienummer voorzien en opgetekend in het register, dan kunnen de jagers en sporters een Europese vuurwapenpas krijgen zodat ze met hun wapen vrij kunnen reizen. Dat is nog eens service, zou je zeggen, maar uit de hoek van de sporters en jagers kreeg rapporteur Kallenbach een hoop com-

mentaar. ‘De Groenen willen ons aan banden leggen, zeggen die schietclubs dan. Maar dat beeld is volledig onjuist. Iedereen vindt het normaal dat je auto’s laat registreren, waarom zou dat dan niet gelden voor vuurwapens? Lange tijd werd het wapenbezit niet als een probleem gezien.’ Oostenrijkers, Fransen en Italianen liggen het meeste dwars. Engeland kampt met een specifiek probleem. Daar worden veel misdaden gepleegd met omgebouwde wapens: gas- en luchtdrukpistolen die op de Duitse markt vrij verkrijgbaar zijn.

Naïef Het naïeve Europa als paradijs voor wapenhandelaren, dat beeld rijst ook op uit de documentaire Dealing and wheeling in small arms van regisseur Sander Francken. Zijn film werd begin dit jaar in het Europees Parlement vertoond. De verbazing was groot toen bleek dat de in Bosnië gelegerde VN-troepenmacht toestemming had gegeven voor de verkoop van de wapens die daar op zo’n 140 plaatsen waren opgeslagen. Francken: ‘Met toestemming van de Europese Unie zijn wapens verkocht aan Amerikaanse, Engelse, Duitse en Zwitserse handelaren, van wie sommigen in contact stonden met warlords en ander gespuis. Het motief was wel te begrijpen. Die wapens moesten daar weg. Maar nu zijn ze in landen als Irak en Congo terechtgekomen.’ De filmer benadrukt dat het in eerste instantie om legale transacties gaat, die op zeer gespannen voet staan met het beleid van ontspanning en conflictbeheersing van Europa. ‘Bij de koop moet de wapenhandelaar een end-user certificate afgeven. Maar daar is helemaal geen controle op. Er is een organisatie, de Omega Foundation, die met een man of vijf nagaat waar de 650 miljoen kleine wapens blijven die er op de wereld zijn.’ De Europese richtlijn voor de controle op wapens houdt zich helemaal niet met import of export van wapens bezig. Ook dat is nationaal beleid. Uit een rapport over de Nederlandse wapenexport van de hand van Martin Broek van het netwerk Campagne tegen wapenhandel blijkt dat de meeste leveringen van onderdelen voor handvuurwapens niet in openbare overheidspublicaties terug zijn te vinden. In het jaarverslag van de overheid over 2001 wordt gemeld dat er voor 360.000 euro aan vergunningen is afgegeven voor de export van wapens van klein kaliber. De zeven grootste vergunningen voor kleinewapenonderdelen bij elkaar hebben echter al een waarde van ruim 14 miljoen euro. De kleinewapenindustrie lift volgens Broek mee op de rug van grotere wapensystemen

8

PM EU 4,75.indd 8

08-10-2007 17:47:40

door Guikje Roethof en Henri van Hasselt

en lijkt door haar lucratieve aard moeilijk aan te pakken. En Nederland is in tegenstelling tot zeven andere Europese lidstaten geen producent van kleine wapens. Het nationale vuurwapenbeleid is in de diverse EU-lidstaten heel verschillend. Monique Bruinsma van de Universiteit van Tilburg deed onderzoek naar illegaal wapenbezit in Nederland. ‘We weten dat er grote voorraden ongebruikte wapens liggen in landen als Kroatië en Hongarije. Die zijn geld waard. Nederland is een doorvoerland voor velerlei zaken, dus ook voor wapens. Onze wegen zijn goed en de politie controleert weinig.’ Lange tijd werd het wapenbezit niet als een probleem gezien. Illegale wapens werden ‘als bijvangst’ gevonden. De opsporing was gericht op drugsactiviteiten. Tegenwoordig is het kernteam Noord-Holland Noord belast met mensensmokkel en vuurwapencriminaliteit en is illegaal wapenbezit onderdeel van de criminaliteitsbeeldanalyses (CBA’s) van de meeste politieregio’s. Toch blijft het ook in Nederland eenvoudig aan een wapen te komen. Onlangs publiceerden enkele dagbladen de prijslijstjes voor wapens zoals die in de onderwereld worden gehanteerd. Sjaak B., betrokken bij de moorden op Kees Houtman en Thomas van der Bijl, kon zo’n 600 verschillende wapens leveren. Een AK47 (kalasjnikov) was bij hem al voor 1.600 euro te koop. Een automatische revolver moest 2.750 euro opbrengen. Vijf minuten surfen en men vindt op de site van de Stormfront White Nationalist Community dit soort teksten: ‘Als ik er twee zou mogen aanraden dan zijn het de Glock 18 C omdat die tevens de mogelijkheid geeft om volautomatisch te vuren, alleen is die dus niet (legaal) voor civiel gebruik te verkrijgen. De tweede is de Kei-Tec P11 omdat dit een erg handzaam pistool is, het lichtste dat er is ontworpen.’

Rugzakje Schattingen over het aantal scherpschietende, illegale vuurwapens in Nederland lopen uiteen van 68.000 tot maximaal 125.000. Monique Bruinsma sprak voor haar onderzoek met een groot aantal gedetineerden: ‘Dan kreeg ik ook wel te horen: “Als jij een wapen nodig hebt, ik ken iemand in Antwerpen, die kan het zo voor je kopen.” Het is via-viawerk. De wapens komen per stuk ons land binnen. Daarom is het zo moeilijk te controleren.’ Onderdelen worden gesmokkeld uit Amerika, of uit landen met een minder streng beleid, zoals Tsjechië en Slowakije. Wapens worden meestal vervoerd over de weg. Bruinsma: ‘Je kunt ook in

de trein gaan zitten met een rugzakje. Niemand die erin kijkt.’ In de omringende landen bestaat er geen duidelijker beeld over de omvang van de wapenmarkt. In België zijn naar schatting tussen de 1,5 en 2 miljoen wapens in omloop, tegenover 669.273 legaal geregistreerde wapens. In GrootBrittannië lopen ramingen van het totale wapenbezit uiteen van 200.000 tot 4 miljoen. De vijftien landen van het Schengengebied maakten over de afgelopen zes jaar melding van ongeveer 300.000 vermiste wapens. Sterke uitschieters, zoals de reductie van het aantal vermiste wapens in Duitsland met 50.000, roepen echter vragen op over de betrouwbaarheid van de registratie. Volgens Jas van Driel, bestuurslid van de Vereniging van Nederlandse Wapenverzamelaars, is een nauwkeuriger nationale registratie van alle gegevens over vuurwapens de enige remedie. Maar een centrale Europese database van iedere vorm van vuurwapencriminaliteit zou waarschijnlijk stuiten op een muur van praktische bezwaren. In Canada, waar sinds 1995 wordt geprobeerd een vergelijkbaar systeem op te zetten, is het oorspronkelijke budget van omgerekend 70 miljoen euro inmiddels met ruim 2 miljard overschreden wegens technische moeilijkheden. Bovendien zou een dergelijk project op

‘Nederland is een doorvoerland voor velerlei zaken, dus ook voor wapens’ Europees niveau ‘stuklopen op het taalprobleem en de verschillen in nationale wetgeving’, meent Van Driel. Wapens die in Nederland in beslag zijn genomen blijken in veruit de meeste gevallen uit Europa te komen. Naast de miljoenen conventionele vuurwapens uit Tsjechië, Slowakije en de staten van voormalig Joegoslavië, komen uit Italië, Spanje en Portugal imitatiewapens, gas- en alarmpistolen. Met onderdelen die in de meeste lidstaten vrij verkrijgbaar zijn worden zowel deze ‘onschuldige’ wapens als legaal verkrijgbare ‘gedeactiveerde’ wapens omgebouwd tot volwaardige schietinstrumenten.

Controle schiet tekort Aangezien Nederland geen eigen industrie heeft voor handvuurwapens moeten alle beschikbare wapens ooit de landsgrenzen gepasseerd zijn. Schattingen over de omvang van de smokkel naar Nederland lopen uiteen van 9.000 tot 25.000 wapens per jaar. In een kritisch rapport constateert de Algemene Rekenkamer dat de controle van de buitengrenzen zowel voor goederen als voor personen in verschillende opzichten ernstig tekortschiet. De In- en Uitvoerwet en de Wet wapens en munitie zijn niet aangepast aan het Schengenakkoord. De douane heeft ontoereikende opsporingsbevoegdheden en wordt onvoldoende aangestuurd door de ministeries van Economische Zaken en Justitie. Bovendien is onduidelijk waarom zeventien zeehavens en meerdere luchthavens niet zijn aangewezen als officiële doorlaatpost, terwijl sommige wel een druk verkeer kennen. Smokkel binnen de Schengenzone wordt door criminelen als vrijwel risicoloos ingeschat, smokkel van buiten levert evenmin grote problemen op gezien de tekortkomingen van het douanebeleid.

9

PM EU 4,75.indd 9

08-10-2007 17:47:47

EUROPESE U O S WE

‘De mensen hebben

geen

historisch besef’ Alexander Italianer, een van Nederlands hoogste ambtenaren in Europa, scoorde een kleine 8 bij het invullen van onze vragenlijst. Een gesprek met de adjunct-secretaris-generaal van de Europese Commissie, die werkt aan het verbeteren van de Europese regelgeving. Tekst Chris van de Wetering Foto’s Rob Stevens

Hoe bent u twintig jaar geleden op de Europese Commissie uitgekomen? ‘Ik ben een internationalist van huis uit. Mijn vader, die onder meer DG Europese Samenwerking bij Buitenlandse Zaken was, zat al veel in Brussel. Zelf ben ik afgestudeerd in de econometrie en gepromoveerd op internationale modellen. Daarna deed ik het befaamde concours en kwam ik te werken op de afdeling Modellen van de Europese Commissie. Ik woonde al in België. Mijn promotieonderzoek deed ik in Leuven. Ik heb eigenlijk nooit in Nederland gewerkt. Mijn fascinatie voor Europa geldt de manier waarop men uiteindelijk geleerd heeft van de fouten van de Eerste Wereldoorlog. Na de Tweede Wereldoorlog is gekozen voor de weg van samenwerking, niet die van straf. Door economische integratie raakten we zo van elkaar afhankelijk, dat het niet meer tot gewapende conflicten is gekomen. In het verleden smolten landen ook soms samen, maar dat ging dan altijd op gewelddadige wijze.’ U moet in uw huidige functie zorgen voor betere Europese wetgeving. Hoe pakt u dat aan? ‘Europa wordt vaak verweten te veel en te moeilijke regels uit te vaardigen, maar de voorstellen van de commissie zijn vaak relatief eenvoudig. Het wordt nogal eens door de wetgever (Raad van Ministers en Europees Parlement) gecompliceerd gemaakt. Omdat een politiek evenwicht of compromis moet worden gezocht, of met specifieke situaties in lidstaten rekening moet worden gehouden. Wij proberen bestaande regels te vereenvoudigen. Zoals de douaneprocedures, die erg papiermatig waren. Die worden nu geautomatiseerd, waardoor het voor bedrijven veel eenvoudiger is om aan de douaneformaliteiten te voldoen. Voor nieuwe regelgeving maken we nu eerst een betere analyse van mogelijke gevolgen. We kijken naar meerdere opties, om de commissarissen

meer inzicht te geven in de politieke keuzes die ze maken. Dat noem je impact assessment. Onze Impact Assessment Board opereert onder directe autoriteit van de voorzitter, maar het advies is onafhankelijk. Het wordt op de website gepubliceerd, wat betekent dat suggesties ter verbetering die normaal voor buitenstaanders verborgen blijven, nu naar buiten komen. Nieuwe wetgeving moet zich tot het strikt noodzakelijke beperken. We proberen ook de richtlijnen zo te formuleren dat deze zonder al te grote problemen in nationale wetgeving zijn om te zetten. Voorkomen is immers beter dan genezen. In Nederland zag je omzettingsproblemen bij de regelgeving voor de luchtkwaliteit. Nederland is met betrekking tot fijn stof een stapje verder gegaan dan nodig was. Dat leidde ertoe dat de Raad van State de uitbreiding van de Maasvlakte moest afkeuren.’ Nederlandse ambtenaren in Europa worden vaak gezien als voorpost van Nederland. Heeft u in uw werk de Nederlandse invalshoek nog? ‘Ik zie me niet als belangenbehartiger van Nederland, wel als bruggenbouwer. Zeker als je in een kabinet van een commissaris gaat werken – en ik heb inmiddels voor vier commissarissen gewerkt

10

PM EU 4,75.indd 10

08-10-2007 17:47:54

WEEGSCHAAL GSC

– is het nuttig in Den Haag uit te leggen wat we hier aan het doen zijn en vice versa. Als er bijvoorbeeld in Nederland belangrijke ontwikkelingen zijn rond het grondwettelijk verdrag, houd ik de mensen hier daarvan op de hoogte. Ik probeer geen Nederlandse invalshoek te kiezen, maar ik doe ook niet geheimzinnig als ik iets kan verduidelijken. De vermindering van administratieve lastendruk waar we ons mee bezighouden is duidelijk geïnspireerd op wat in Nederland is gebeurd. Ik push niet om het Nederlandse model over te nemen, maar je mag natuurlijk best iets leren van elkaar.’

dat Nederland op een moderne manier zijn invloed aanwendt. We zijn natuurlijk een klein land. We kunnen niet bouwen op een groot netwerk zoals grote landen dat hebben. Contacten met niet-Nederlandse ambtenaren zouden nog meer kunnen worden gestimuleerd. Vanuit het Nederlandse parlement komt nu ook meer belangstelling. De Europese Commissie wil na de referenda in Frankrijk en Nederland de nationale

Vindt u dat Nederland voldoende invloed heeft in Europa? ‘Ik vind dat Nederland zich sterk ontwikkeld heeft de laatste jaren. Een aantal departementen werkt goed samen met de counterparts in Brussel, zoals op het gebied van landbouw, economische zaken, milieu en transport. Er is inmiddels een speciale ambtenaar die contacten legt en netwerkbijeenkomsten belegt. Dat werpt vruchten af. Ik denk

parlementen meer betrekken bij Europa. Nationale parlementen kunnen immers de eigen regering afrekenen op resultaten. Wij sturen onze voorstellen nu ook naar de nationale parlementen en nodigen deze uit te reageren.’

‘Het Nederlandse “nee” tegen de grondwet is niet uit één feit te verklaren’

Wat zegt u als u in Brussel weer eens moet uitleggen hoe een Europeesgezind land als Nederland ineens tegen de Europese grondwet stemde? ‘Ik zeg dat het Nederlandse “nee” niet uit één feit is te verklaren, maar dat het een samenloop van omstandigheden en toevalligheden was. Die te maken heeft met onenigheid tussen de regering en de Tweede Kamer over wie het re-

11

PM EU 4,75.indd 11

08-10-2007 17:47:58

´De mensen hebben geen historisch besef´

‘De voorstellen van de Europese Commissie zijn vaak relatief eenvoudig’ ferendum moest organiseren, ruzie over hoe de campagne te voeren, uitspraken van politici over het licht dat uitging en de oorlog die zou uitbreken, de euro en de vermeende prijsstijgingen en een afkeer van politiek in het algemeen.’ Bent u blij dat het referendum over het Hervormingsverdrag er nu niet komt? ‘Ik ben persoonlijk geen voorstander van referenda, derhalve hoefde voor mij een referendum niet zo nodig. Ik geloof meer in het model van de representatieve democratie. Referenda werken alleen als je twee duidelijke keuzes hebt, bijvoorbeeld of een weg links of rechts van de Maas moet lopen. Je kunt mensen in een referendum niet een alternatief voor Europa voorleggen. Als je alleen ‘ja’ of ‘nee’ kunt stemmen, kan ik me voorstellen dat mensen dan maar voor een ‘nee’ kiezen.’ Zou de Nederlandse regering zich meer Europees op moeten stellen? ‘Je ziet dat referenda makkelijker passeren als een nationale overheid zich positief opstelt. Neem het Spaanse referendum. De Spaanse regering was heel positief over de Europese Unie. Spanje heeft natuurlijk ook sinds de toetreding in 1986 een enorme welvaartstoename gekend. Maar waar komt de welvaart van Nederland vandaan? Wij zijn een van de rijkste landen ter wereld. Wij hebben in de jaren zestig al door de wederopbouw en Europa een enorme loonexplosie gehad. De mensen weten dat niet meer. Ze hebben geen historisch besef. Als de inkomens met 2 procent stijgen door de Europese integratie, wordt dat als een verworvenheid aangenomen. Waar het vandaan komt weet niemand meer. Dat moet beter worden uitgelegd. Wij als Europese Commissie proberen nu met meer concrete voorbeelden te komen van Europese voordelen. Zoals de prijs van mobieletelefoongesprekken en de goedkope vliegtickets door de liberalisering van markten.’

Welke Europese ontwikkeling was voor u persoonlijk de belangrijkste mijlpaal? ‘De euro. Dat was een belangrijk proces dat ik ook van dichtbij heb mogen meemaken. Ik zat al in de zaal toen over het Verdrag van Maastricht werd onderhandeld. Om dat echt te zien gebeuren is heel emotioneel. Eind 1991 liep ik nog met mijn toenmalige DG het Charlemagnegebouw uit – daar vergaderden de ministerraden toen nog. Het was twee uur ’s nachts; Kok had net op briljante wijze de onderhandelingen afgerond en doorgeduwd. Als de euro er ooit komt, is het een wonder, zei mijn DG toen. We waren ons er ondertussen bewust van geworden hoeveel we met de euro overhoophaalden. De euro, toen nog single currency genoemd, kwam er dankzij veel politieke bereidheid. Het was het sluitstuk na de val van de Muur. Zal Duitsland na het samengaan met OostDuitsland nog wel verankerd willen blijven in Europa, was de vraag. Kohl heeft toen het boegbeeld van de naoorlogse Duitse wederopbouw, de sterke Duitse mark, opgegeven voor Europa.’ Wanneer voelt u zichzelf het meest Europeaan? ‘Als ik een Amerikaan moet uitleggen hoe de Europese Unie werkt. Laatst sprak ik onder het golfen een Amerikaan die net in Europa woonde. Hij had nog nooit van de Europese Commissie gehoord. Amerikanen begrijpen niet dat wij geen echte regering zijn, maar dat er toch wel federale aspecten zitten in het integratieproces – de euro, het handelsbeleid en het mededingingsbeleid bijvoorbeeld. Ze zullen zelf nooit hun soevereiniteit opgeven. Zodra de Amerikaanse stem in internationale organisaties niet doorslaggevend is, trekken ze zich terug. Het eigen belang staat voorop en als groot land zou ik ook zo denken.’

SCORE Alexander Italianer Jan Jacob van Dijk Han ten Broeke Ate Oostra

7,9 7,6 7,3 6,9

Verantwoording Het rapportcijfer dat we aan de Europese weegschaal koppelen, is gebaseerd op een test, ontwikkeld door PM in samenwerking met VVD-Kamerlid Han ten Broeke, CDA-Kamerlid Jan Jacob van Dijk, voormalig PvdA-Kamerlid Godelieve van Heteren en oud-Europarlementariër en -Kamerlid Lousewies van der Laan (D66).

12

PM EU 4,75.indd 12

08-10-2007 17:48:04

Hoe verkoop je

Europa ?

Er komt geen referendum over het Hervormingsverdrag, maar het kabinet zal Europa evengoed onder de aandacht moeten brengen. PM vroeg drie goeroes op het gebied van reclame en communicatie hoe de Nederlandse overheid ervoor kan zorgen dat burgers Europa belangrijk gaan vinden. Eerste aanbeveling: betrek er geen politici bij. Tekst Chris van de Wetering uropa. Best belangrijk,’ was de slogan van de campagne waarmee Buitenlandse Zaken in 2004 de belangstelling van de burger voor Europa hoopte aan te wakkeren. De door Ton Elias bedachte campagne kreeg weinig waardering. ‘Slappe thee,’ vond VVD-Kamerlid Hans van Baalen. Staatssecretaris Frans Timmermans van Europese Zaken, toen nog Kamerlid voor de PvdA, hield het op ‘slappe hap’. De slogan haalde zelfs BBC News, dat meewarig vaststelde dat de Nederlandse regering haar burgers inprentte dat de EU ‘quite important’ was. De campagne ging dan ook de geschiedenis in als schoolvoorbeeld van hoe het niet moet. Dat Europa bij het referendum voor de Europese grondwet zo weinig warme gevoelens bij de burger bleek los te maken, maakte het er niet beter op. Elias’ campagne werd vrij snel gestaakt en de beurt was aan de politici om zich over de Europese zaak te ontfermen. Balkenende en zijn ministers folderden op het Plein – Zalm met uitgesproken tegenzin. Donner sprak over oorlogsvisioenen die hij zag bij een Nederlands ‘nee’, Brinkhorst waarschuwde dat ‘het licht uit zou gaan’, Bot vreesde economische schade. We kregen een grijzig blaadje in de bus van Buitenlandse Zaken en een samen-

‘E

vatting van de grondwet, al snel betiteld als ‘het garnalenkrantje’, van de Onafhankelijke Referendumcommissie. De VVD-fractie van het Europarlement maakte een filmpje met beelden van Srebrenica en de Holocaust. Dat zou met een Europese grondwet nooit meer kunnen gebeuren, meenden de liberalen oprecht. Weinig mensen zullen die Nederlandse promotieactiviteiten ten bate van Europa geslaagd noemen. Maar nu Nederland zo langzamerhand niet meer om Europa heen kan, is het wel zinnig eens te kijken hoe de huidige regering Europa wél zou moeten verkopen in Nederland.

‘Europa is natuurlijk geen wasmiddel, maar burgers laten hun beeld net als bij een merk wel bepalen door emotie’ Politici hebben Europa jarenlang verklaard tot een vrij speelkwartiertje, constateert communicatieadviseur Henne Pauli, die bij de FNV lang met Wim Kok optrok en hoofdredacteur van Adformatie was. ‘Voor Europa was in de jaren negentig eigenlijk alleen aandacht als in het kader van het voorzitterschap een EU-top in Nederland werd

13

PM EU 4,75.indd 13

08-10-2007 17:48:14

Hoe verkoop je Europa? gehouden. In marketingtermen zeg je dan dat het merk Europa niet was onderhouden,’ vertelt Pauli. Politici presenteerden Europa volgens hem liever als ‘een lastpak, die ons nog geld kost ook’. Voor zover er destijds onder de bevolking al enige bekendheid met Europa was, was die negatief geladen. ‘Het probleem dat je dan bij een publiekscampagne hebt, is dat die negatieve lading naar boven komt als je er iets over zegt,’ vertelt Pauli, die zoals hij het zelf zegt ‘destijds een klein beetje heeft meegekeken over de schouder van Elias.’ De situatie is nu iets beter dan toen, denkt hij. ‘Er is nu wel een gevoel over Europa te bespeuren, maar het is nog steeds een negatief gevoel.’ Pauli denkt dat er een jarenlange, vrij consistente campagne nodig is. ‘Europa is natuurlijk geen wasmiddel, maar burgers laten hun beeld van

‘Katja Schuurman staat op de voorkant van de Gouden Gids, moet ze nu ook al Europa gaan verkopen?’ Europa net als bij een merk wel bepalen door emotie.’ Belangrijk is dan ook dat je werkt met zogenoemde likeable personalities, die zorgen voor een positieve basisattitude, denkt hij. Pauli ziet in een toekomstige publiekscampagne een mooie rol weggelegd voor bekende Nederlanders uit de amusementssector, het cabaret of de sport, die als een soort ambassadeurs Europa aan de man moeten brengen. ‘Bij mensen als Paul de Leeuw of Katja Schuurman gaat je gezicht vanzelf al in een glimlach staan en dat is nodig als je wilt bereiken dat mensen de informatie over Europa in zich opnemen.’ Gewone man wil niets De suggestie van Pauli ontlokt de bekende ontwerper Gert Dumbar een verontwaardigd gesnuif. ‘Katja Schuurman staat op de voorkant van de Gouden Gids, moet ze nu ook al Europa gaan verkopen?’ vraagt hij zich af. ‘Het is de geijkte manier waarop in Nederland wordt gedacht over hoe aan te sluiten bij de belevingswereld van de gewone man,’ zegt hij minzaam. ‘De gewone man wil niets, die moet je op sleeptouw nemen.’ Volgens Dumbar zou in een campagne voor Europa juist de eigenheid en eigenzinnigheid van Europa uitgangspunt moeten zijn. ‘Nederlanders wilden de Europese grondwet niet uit vrees de vruchten van onze eigenzinnigheid te moeten inleveren nu we met bijvoorbeeld de Polen in hetzelfde schuitje zitten. Wij hebben een homohuwelijk,

een vakbond voor prostituees, die óók nog belasting betalen, een heel eigen softdrugsbeleid en bijzondere wetgeving op het gebied van euthanasie. Dat willen we helemaal niet opgeven. Je zou in een campagne het unieke van Europa moeten laten zien, juist dát wat maakt dat we door Europa boven onszelf uitstijgen,’ vindt hij. Een paar dagen later belt Dumbar op. Hij heeft een geweldig idee. ‘Het meest voor de hand liggend is eigenlijk om een echte Europese pitch uit te schrijven,’ oppert hij. Zijn plan is simpel: je laat een concept ontwikkelen door een bureau uit Duitsland, Engeland en Frankrijk, landen die ons cultureel omringen. Vervolgens kies je daaruit het beste plan. ‘Met de grote Europese bureaus krijg je ook een echt verfrissende blik en je bent meteen af van het gebruikelijke gepolder rond dit soort opdrachten,’ vervolgt Dumbar. ‘De leus Europa. Best belangrijk is natuurlijk heel duidelijk het eindresultaat van een pitch waarin communicatiebureaus slijmerig en drammerig op zoek zijn naar een opdracht van het Nederlandse overheidje,’ vindt hij. Als je teksten wilt die ‘stilistisch duurzaam’ zijn, moet je ze laten verzinnen door een schrijver of dichter en niet door een copywriter, zegt hij. Europese topbureaus inschakelen heeft een ander voordeel: je krijgt het beste van Europa. Dumbar zelf verwacht dat een Frans bureau de opdracht heel goed zou kunnen doen. ‘Fransen zijn in hun beeld en taal nog iets meer betoverend dan Engelsen, hoewel die ook goed zijn.’ Het reclamebureau Ara was in 2004 ook in de race voor de opdracht die uiteindelijk naar Elias ging. Directeur Andy Mosmans van Ara: ‘Wij hebben als uitgangspunt genomen dat Nederlanders allang Europeaan zijn,’ vertelt Mosmans over het destijds bedachte plan. ‘Ik ben Europeaan. Wat heb ik eraan?’ was de basisregel waarop Ara uitkwam. ‘Door testimonials van gewone mensen wilden we laten zien dat Europa betekenisvol kan zijn in de levens van gewone mensen.’ Derde Weg Ook Henne Pauli denkt dat een publiekscampagne heel goed zou kunnen gaan over de praktische verworvenheden van Europa, in sociaal, economisch en cultureel opzicht. ‘Je zou bijvoorbeeld kunnen benadrukken hoe gemakkelijk je over de grens kunt werken en dat Europa kansen biedt, nu baanzekerheid steeds minder vanzelfsprekend wordt.’ Het sociale Europa betekent volgens hem ook dat je een Europees vangnet hebt, dat je AOW krijgt als je in Spanje woont, maar misschien zou je Europa ook kunnen neerzetten als de regio van het sociaalkapitalisme, van de Derde Weg, waar geen extreme inkomensverschillen zijn en beroepsgroepen zich Europabreed organiseren, filo-

14

PM EU 4,75.indd 14

08-10-2007 17:48:21

door Chris van de Wetering sofeert hij verder. Mosmans ziet mogelijkheden om Europa neer te zetten als grote regio die het tegen Azië en Amerika opneemt. ‘Een Verenigde Staten van Europa in al zijn diversiteit en verscheidenheid. Bij Amerika hoort vrijheid, bij Europa eigenzinnigheid, diversiteit, creativiteit, vrijdenken,’ vervolgt Mosmans steeds enthousiaster. Het was Rem Koolhaas die hem op dit idee bracht in een gesprek over de relatie met Azië. ‘China kent een maakindustrie, Europa heeft een smaakindustrie,’ stelde Koolhaas. Dat Europa van de smaak ziet hij in het design, de Europese keuken, in smaakmakende opinies, bij de oude meesters, in de ontdekkingsreizen. Dit beeld van Europa spreekt ook Dumbar aan. ‘Ik geef les in ontwerpen in China. In mijn vak is China nog een ontwikkelingsland, maar de Chinezen willen zich graag ontwikkelen. Daarvoor kijken ze niet naar Amerika of Japan. Ze kijken naar Europa dat het land is van nieuwe ideeën, stijl en culturele diversiteit.’ Als je Europa neerzet als een ‘capital of creation’, waar visie, durf en creativiteit hoogtij vieren, krijg je ook de massa mee, weet Mosmans uit eigen ervaring met Rotterdam. Zijn bureau Ara maakte de reclamecampagne voor de stad rond het thema ‘Rotterdam durft’. Mosmans: ‘We merken dat zo’n campagne sturend werkt. Mensen worden trots op hun stad, ze gaan meer durven. En allerlei dingen die toch al gebeurden, vallen ineens onder de noemer van durf.’ Een campagne rond een groots Europa doet mensen niet alleen groter denken, mensen zullen ook meer durven, denken Dumbar en Mosmans. Mosmans zou personen als Socrates, Cruyff en Rem Koolhaas willen gebruiken om de belichaming van die gedachte te zijn. Politici moeten zich buiten campagnes houden, vinden ze alle drie. ‘Voor folderen mogen politici geen tijd hebben,’ zegt Dumbar. ‘Er zijn geen tot de verbeelding sprekende politici,’ denkt Mosmans. Bovendien zou je pas in laatste instantie de politieke en bureaucratische kant van Europa moeten laten zien, denkt hij. ‘Politici worden al snel hypocriet gevonden,’ zegt Pauli. ‘Het is ook paradoxaal eerst de afschaffing van Europese vlag en volkslied te bepleiten en vervolgens het volk een Europese identiteit aan te willen praten.’ Eigenlijk kán een regering Europa ook niet verkopen, voegt Pauli toe. ‘Dat wordt al snel gezien als propaganda. De Nederlandse overheid mag voorlichting geven, maar niet manipuleren, vinden wij.’ Wel zag Pauli graag dat een kabinet zijn voortbestaan verbond aan de politieke uitkomst van een eventueel volgend referendum over Europa. ‘Als je Europa in de harten en geesten van mensen wilt krijgen, moet je Europa zelf ook belangrijk maken.’

Henne Pauli Uitgangspunt Negatief gevoel over Europa wegnemen via een langdurige en consistente campagne. Met hulp van mensen als Paul de Leeuw en Katja Schuurman. Ook sporters, cabaretiers of presentatoren kunnen worden ingezet als ambassadeur. Inhoud Vooral de verworvenheden van het economische, sociale en culturele Europa laten zien. Benadering Grassroot-benadering (op lokaal of buurtniveau). Via direct marketing of interactief. Methode Coolpolitics, Europa sandwichen tussen popmuziek, aansluiting zoeken bij festivals. Pay-off Mijn Europa.

Foto: Chris van Houts

Andy Mosmans Strategie Maak Europa kleiner en tegelijk groter. Laat zien wat Europa concreet voor mensen betekent en benadruk zo het belang van Europa. Aansluiten bij het gevoel van Europeaan-zijn. Met gewone mensen, die vertellen wat Europa voor hen betekent. Inhoud Nederlandse nuchterheid versus een Europagevoel. Benadering Dicht op de huid van mensen. Testimonials van mensen in print, tv of radio. Pay-off Ik ben Europeaan, wat heb ik eraan?

Gert Dumbar Strategie Revolutionair anders, verfrissend en ook uitdrukkelijk Europees. Geef de beste Franse, Duitse en Engelse bureaus de opdracht een campagne te bedenken voor Nederland. Een commissie van vijf wijzen (‘geen ambtenaren’) beoordeelt deze Europese pitch. De bureaus krijgen een x-ray van het Nederlandse volk, voorgeschiedenis en een poltieke staalkaart van Nederland mee. Inhoud Europa dat het beste verenigt wat er is. Het Europa van de culturele, landschappelijke en culinaire diversiteit, het Europa van nieuwe ideeën en cultuur, dat een eigen stijl heeft die het onderscheidt van Azië en Amerika. Graag niet vanuit het perspectief van de gewone man; die moet je op sleeptouw nemen. Je begint met intelligente mensen om juist boven dit niveau uit te stijgen. Benadering Beeld en geluid herkenbaar voor Nederlanders, is de summiere opdracht. Pay-off Een taak voor schrijvers of dichters die een zin met eigenheid weten te bedenken.

15

PM EU 4,75.indd 15

08-10-2007 17:48:24

RECHT C & AVERECHT C Weg met de dividendbelasting

Belasting op dividend belemmert vrij verkeer De belasting op dividend is strijdig met de Europese gedachte van vrij verkeer en moet worden afgeschaft, vindt Peter Kavelaars, hoogleraar fiscale economie aan de Erasmus Universiteit. FINANCIËN • De Nederlandse belastingbetaler ziet het dividend op eventuele aandelen verrekend met zijn inkomen. Voor bedrijven geldt veelal vrijstelling. Buitenlandse aandeelhouders moeten de belasting vaak wél betalen, wat in strijd is met de vrijheid van kapitaalstromen die samen met vrij vervoer van personen en goederen de basis vormt van de interne markt. Strikt juridisch gezien

vennootschapsbelasting wordt verrekend. Het restant zou vermoedelijk uitkomen op zo’n 800 miljoen euro. Om budgettaire redenen kon de belasting nooit worden afgeschaft. Wel verlaagde het ministerie van Financiën de dividendbelasting dit jaar van 25 naar 15 procent, juist vanwege de verbetering van de concurrentiepositie. Kavelaars: ‘Als Nederland buitenlandse bedrijven en kapitaal wil aantrekken moet men in Den Haag de nadrukkelijke afweging maken om de belasting helemaal af te schaffen.’ Op dit moment wordt de Nederlandse dividendbelasting de facto gedragen door

‘Bronbelastingen passen niet in de grenzeloze economie waar de EU naar streeft’ is de Nederlandse dividendbelasting begin dit jaar dan wel EU-proof gemaakt, economisch is dat niet het geval. De opbrengst van de Nederlandse dividendbelasting is drie miljard euro. Maar dat staat volgens Kavelaars slechts op papier. Het is geen ‘reëel cijfer’ doordat het Nederlandse deel met de inkomstenbelasting of

buitenlanders, stelt Kavelaars vast. ‘En zelfs al wordt de belasting op de een of andere manier gecompenseerd, dan nog vormt het een belemmering voor buitenlandse investeringen in Nederlandse bedrijven.’ Bronbelastingen, zoals de heffing op dividend, rente en royalty’s, passen niet in de grenzeloze economie waar de Europese Unie

naar streeft. Kavelaars heeft goede hoop dat de dividendbelasting op termijn zal worden afgeschaft. De Europese Commissie heeft laten weten te komen met een mededeling over bronheffingen. Kavelaars verwacht dat de commissie daarbij aanstuurt op afschaffing van deze bronheffingen. In theorie zitten er echter de nodige haken en ogen aan een eenzijdige afschaffing van deze belasting voor EU-lidstaten. In dat geval moeten bedrijven uit niet-EU-landen immers nog steeds belasting betalen over het dividend dat ze ontvangen van Europese ondernemingen. Kavelaars: ‘Bedrijven zetten dan bijvoorbeeld een dochter neer in Europa die het dividend voor hen ontvangt. Hoe dan ook heeft de dividendbelasting een verstorend effect dat op de economie drukt. Afschaffing van de dividendbelasting binnen de EU alleen is dus geen optie.’ EEFJE RAMMELOO

Nieuwe voorstellen uit Brussel Landbouw in Afrika

Lerarenopleidingen schieten tekort

Nieuwe status Europees Migratienetwerk

BZ • De EU en Afrika moeten intensiever samenwerken op het gebied van landbouw. De Europese Commissie maakt gebruik van de hernieuwde aandacht voor het standpunt dat de economische situatie van de armen voornamelijk afhankelijk is van de landbouw. Wat vindt Nederland? De extra aandacht zal de Millenniumdoelen ten goede komen, maar Nederland laat weten dat landbouw niet de enige manier is om de ontwikkeling te bevorderen. De werkgroep zou eerst prioriteiten moeten vastleggen. Daarna kan een goede afweging worden gemaakt welk onderwerp aandacht verdient.

OCW • De lerarenopleiding schiet in vele landen tekort, vindt de commissie. Na het in kaart brengen van de gebreken zal er geprobeerd worden manieren te vinden om leraren opnieuw te stimuleren zich maatschappelijk te blijven ontwikkelen. Daar zit volgens de commissie het probleem. Wat vindt Nederland? Verwacht wordt dat weinig zal worden aangepast in Nederland vanwege de reeds genomen initiatieven ter verbetering van de opleiding. Nieuwe vaststelling van de situatie lijkt de regering overbodig, er kan gebruik worden gemaakt van de bevindingen van de Oeso.

JUSTITIE • De Europese Commissie wil de status van het Europees Migratienetwerk opwaarderen zodat het een officieel orgaan wordt. Het netwerk stimuleert beleidsvorming en informatievoorziening op het Europees niveau en tussen lidstaten onderling. Wat vindt Nederland? De regering is enthousiast over het formaliseren van het Europees Migratienetwerk. Een gemeenschappelijke analyse van het fenomeen migratie is van belang voor het Europese beleid.

16

PM EU 4,233.indd 16

08-10-2007 18:19:35

LOBBY O & PROTEST O S Duurzaam landschapsbeleid gewenst

De

boer als natuurbeschermer

Birdlife International vindt dat Europese landbouwsubsidies moeten worden gebruikt als drukmiddel om boeren te bewegen tot ‘duurzaam landschapsbeleid’. Vorige week presenteerde de organisatie deze visie, maar Eurocommissaris Fischer Boel toonde zich niet enthousiast.

LNV • Het landbouwbeleid is in 2003 gewijzigd. Boeren moesten meer aandacht krijgen voor de milieuaspecten van hun beroep. Er werden randvoorwaarden gesteld aan de subsidies die ze uit Brussel ontvingen. Die hielden in dat boerenbedrijven ook taken moeten uitvoeren die niet direct met hun beroep te maken hadden, zoals het onderhouden van bosjes, heggen en sloten. Maar Birdlife International is niet tevreden. ‘De resultaten van cross-compliance zijn minuscuul,’ stelde Graham Wynne, ceo van de Royal Society for the Protection of Birds (RSPB), tijdens een conferentie vorige week in Brussel. ‘Veel geld voor plattelandsontwikkeling wordt weggegooid doordat de kwaliteit van de projecten te laag is. Die kwaliteit moet worden verbeterd om te voorkomen dat de subsidies worden verlaagd.’ Terwijl er steeds minder boeren zijn, is het bedrag dat de EU voor de landbouwsector uittrekt alleen maar gestegen. Tegenwoordig besteedt de EU 45,6 miljard euro aan de landbouw. Daarvan wordt 78 procent direct aan boeren uitgekeerd om hen te ondersteunen in inkomen. Ondanks de hervorming van 2003 verbindt de EU nog altijd te weinig eisen aan de ontvangende boeren, vindt Birdlife, de internationale koepel van milieuorganisaties waar ook de Nederlandse Vogelbescherming deel van uitmaakt. De voorwaarden van crosscompliance worden niet door alle lidstaten efficiënt geïmplementeerd. Daar komt nog bij dat de grootste boerenbedrijven, die de meest intensieve en dus minst milieuvriendelijke vorm van landbouw bedrijven, het meest profiteren: 85 procent van de inkomensondersteunende subsidies gaat naar 18 procent van de boeren. Dat dit gemeen-

schappelijke landbouwbeleid (GLB) een negatief effect heeft op de Europese leefomgeving toont Wynne aan met illustraties uit de nieuwe lidstaten. In deze landen, die niet de jarenlange West-Europese traditie van landbouwsubsidies kennen, tiert de vogelpopulatie welig. Zo leeft 92 procent van de kwartelkoningpopulatie in de twaalf nieuwste lidstaten. Het gemeenschappelijk landbouwbeleid dient opnieuw te worden gedefinieerd, vindt PvdA-Europarlementariër Thijs Berman, die even binnenrent om als voorzitter van de

namens onder meer Milieudefensie, luistert aandachtig en tekent ondertussen op haar programma een welig begroeid weiland met een vogel en een hekje. De lobby staat sterk in zijn schoenen met medestanders uit alle Europese milieubewegingen. De tegenstander is dan ook bijzonder machtig en heeft vandaag de zwaarste afvaardiging gestuurd. Commissaris Mariann Fischer Boel probeert het enthousiasme van de zaal te temperen. ‘Mijn analyse is anders dan de uwe. We hebben geen nieuw GLB nodig,’ vindt ze. ‘Het beleid verandert nu al.’

‘85 procent van de landbouwsubsidies gaat naar 18 procent van de boeren’ parlementaire Land Use and Food Policy Intergroup (LUFPIG) zijn bijdrage te leveren aan de presentatie. ‘Landbouw is onderdeel van plattelandsontwikkeling, niet andersom,’ aldus Berman. Hij onderschrijft het idee van Birdlife dat de boer flexibel moet zijn en zorg moet dragen voor de ontwikkeling van het platteland. Er zijn volgens de PvdA’er ook andere manieren om een boerenbedrijf in te zetten in de samenleving. Hij refereert aan de Nederlandse boerderijen die een alternatieve inkomensbron hebben gevonden als toeristische attractie of als zorgboerderij. Het publiek knikt instemmend. Vicki Herd van Friends of the Earth, de Brusselse lobby

Ze legt uit dat een nieuwe invulling van het landbouwbeleid niet zo simpel te bewerkstelligen is. Publiek geld voor een publieke zaak is een mooi motto van Birdlife, aldus de commissaris. ‘Maar hoe hang je een prijs aan die publieke zaak, en hoe meet je achteraf of projecten geslaagd zijn?’ Als Fischer Boel de zaal heeft verlaten laait de passie weer op. Vicki Herd neemt het woord en merkt op dat ‘niemand ná het GLB durft te kijken’. Herd: ‘Er worden geen berekeningen gemaakt voor de periode na eventuele afschaffing van de landbouwsubsidies, ook niet door de Europese Commissie.’ EEFJE RAMMELOO

17

PM EU 4,233.indd 17

08-10-2007 18:19:43

NEDERLANDERS S IN EUROPA U O Europees toezichthouder voor de gegevensbescherming

Peter Hustinx rivacybeschermheer Peter Hustinx is genomineerd voor de titel ‘campagnevoerder van het jaar’, een prijs van het Brusselse blad de European Voice. Hij betreurt het dat de laatste overeenkomst tussen de VS en de Europese Unie over het verstrekken van passagiersgegevens veel slechter is dan de eerste.

P

NOMINATIE • ‘Ach, ik ben een van de vijftig,’ relativeert Peter Hustinx zijn nominatie als Europeaan van het Jaar. Hustinx, die vroeger de baas was van het College Bescherming Persoonsgegevens, waakt sinds 2004 in Europa over de omgang met privacygevoelige gegevens. Nu het onderwerp hot is vanwege de Amerikaanse wens naar gedetailleerde passagiersgegevens heeft Hustinx als European Data Protection Supervisor (EDPS) de aandacht getrokken van de jury van de European Voice die jaarlijks de prijzen uitdeelt. Genomineerd in de categorie campaigner of the year neemt Hustinx het onder anderen op tegen Arnold Schwarzenegger, die als gouverneur van Californië een systeem van verhandelbare emissierechten heeft geïntroduceerd. In de Nederlandse politiek is privacy op het moment geen doorslaggevende factor. Hustinx verbaast zich over de huidige discussie in de Tweede Kamer. ‘Er moeten steeds meer gegevens in het kinddossier, vindt de Kamer en iedereen mag ze bekijken. Tenslotte moet de minister zeggen dat er een privacyprobleem ontstaat.’ In Europa is het parlement wel alert op dit punt. Hustinx noemt de commissie Justitie en Politie (LIBE) en Sophie in ’t Veld als rapporteur over de passagiersgegevens. ‘Toen Amerika na 9/11 behalve passagiersnamen ook gegevens over reisgedrag, creditcards en maaltijdvoorkeuren eiste van de luchtvaartmaatschappijen, zat het Europees Parlement erbovenop,’ vertelt hij. Het eerste onderhandelingsresultaat van de Europese Commissie en de VS werd door het parlement aangevochten en vervolgens door het Europese Hof afgekeurd. Inmiddels ligt er een pakket afspraken dat binnenkort door de parlementen van de lidstaten geratificeerd moet worden. Maar alle ophef ten spijt is de laatste overeenkomst tussen de VS en de Europese Unie volgens Hustinx ‘helaas veel slechter dan de eerste’.

Biometrie Deze zaak heeft alom de aandacht getrokken, maar de werkzaamheden van de Toezichthouder Gegevensbescherming zijn veel breder. Hustinx adviseert over nieuw beleid en wetgeving en ziet erop toe dat alle Europese instellingen zich houden aan de eigen dataprotectierichtlijn. ‘Daarbij kunnen wij sancties toepassen en in ernstige gevallen doorverwijzen naar het Europese Hof.’ Alle instellingen hebben gegevens over hun eigen personeel, maar ze werken ook vaak met data over Europese burgers en bedrijven, zoals bij de landbouwsubsidies of concurrentiegegevens. Zo heeft Hustinx gesproken met landgenoot Neelie Kroes die verantwoordelijk is voor het DG Mededinging – zij is overigens ook genomineerd, in de categorie Eurocommissaris van het Jaar. ‘Een DG met een fors ego, en dat moet ook wel want ze hebben met partijen als Microsoft te maken.’ Het gesprek ging vooral over onderzoek naar concurrentie in de dienstensector, waarbij je al snel te maken hebt met klantgegevens. ‘Daar is uit voortgekomen dat we samen spelregels hebben ontwikkeld.’ Per jaar behandelt de EDPS tussen de dertig en veertig wetsvoorstellen in uiteenlopende sectoren. Ongeveer de helft behoort tot de derde pijler. Op dit moment is het Visa Information System (VIS) een belangrijk Europees issue. ‘Daar komen 70 miljoen mensen in met een visum voor kort verblijf. Om fraude tegen te gaan, wordt er gewerkt met biometrie. De politieke discussie spitst zich nu toe op de vraag: van wie wil je die gegevens? Moet je geen leeftijdslimitieten hanteren? Bijvoorbeeld voor kinderen van 6 tot 14 jaar en bejaarden van 80 jaar en ouder?’ De Europese Unie verstrekt zelf geen visa, alleen de lidstaten hebben die mogelijkheid.

‘En die visa worden natuurlijk niet verstrekt in Parijs maar in Ouagadougou. Dit betekent dat ambassades en consulaten voor het opmeten van de biometrische gegevens moeten gaan samenwerken of het moeten uitbesteden aan particuliere bedrijven met het nadeel dat zij niet in een diplomatieke omgeving opereren.’

‘Het EP is alerter op privacy dan de Tweede Kamer’ Als Europees toezichthouder overlegt Hustinx met de nationale registratiekamers en met een aantal internationale instellingen. ‘UNHCR heeft gevoelige informatie over asielzoekers, vergis je daar niet in, en zij hoeven aan niemand verantwoording af te leggen over de wijze waarop ze ermee omgaan. Daar zitten ze wel een beetje mee. Dus daar praten we dan over.’ GUIKJE ROETHOF

Mr. Peter J. Hustinx (1945) is in januari 2004 voor een periode van vijf jaar benoemd tot European Data Protection Supervisor. Hij studeerde rechten in Nijmegen en Michigan en begon na zijn studie als wetgevingsadviseur op het ministerie van Justitie. In 1991 werd hij benoemd tot voorzitter van de Registratiekamer, de voorloper van het College bescherming persoonsgegevens. Hij was voorzitter van de ‘artikel 29’-groep van Europese toezichthouders op privacygebied en is daarvan nog steeds actief lid. Hij is ook voorzitter van een commissie die het datagebruik bij Interpol controleert.

18

PM EU 4,233.indd 18

08-10-2007 18:19:53

EUROPESE U O S AGENDA G 11 t/m 24 oktober 11 oktober

22 oktober

Europees Parlement, Brussel Plenaire vergadering

Lissabon Conferentie over het Europese maritieme beleid

11 oktober

22 en 23 oktober

Ougadougou, Burkina Faso EU-Ecowas Trojka

Luxemburg Raad voor de ministers van Landbouw

15 en 16 oktober

23 oktober

Luxemburg Raad van de ministers van Algemene en Buitenlandse Zaken (Razeb)

Lissabon Bijeenkomst over crisispreventie en oplossingen voor conflicten in Afrika

17 oktober

23 oktober

Lissabon EU-Oekraïne Trojka

Lissabon Comep/Comag/Comem-Rusland Trojka

17 t/m 21 oktober

22 t/m 25 oktober

Lissabon 14e Conventie van de Europese Studenten Unie

Europees Parlement, Straatsburg Plenaire vergadering

18 en 19 oktober

24 oktober

Lissabon Informele bijeenkomst van de Europese Raad

Lissabon Bijeenkomst over het EU Drugs Action Plan

18 en 19 oktober: Europese Raad in Lissabon Onder leiding van de Portugese premier Socrates wordt nu druk onderhandeld over de definitieve tekst van het Hervormingsverdrag, dat tijdens de Europese Raad op 18 en 19 oktober in Lissabon moet worden goedgekeurd. Ook moeten de regeringsleiders tijdens de raad een besluit nemen over de financiering van Galileo. Derde agendapunt is de evaluatie van de Lissabonstrategie, die de regeringsleiders in 2000 in de gelijknamige stad opstelden, en die van Europa in 2010 de meest concurrende economie ter wereld moet maken.

VVD speelt geen ‘verstoppertje of tikkertje’

PM EU 4,233.indd 19

PM Europa is een journalistiek onafhankelijke uitgave van Politieke Pers BV Korte Poten 9 2511 EB Den Haag tel 070 – 31 22 777 fax 070 – 34 56 925 www.pm.nl [email protected] [email protected] Hoofdredactie Guikje Roethof, Cindy Castricum (adjunct) Redactie Eefje Rammeloo, Imre de Roo, Jan Sanders, Maurice Swirc, Chris van de Wetering, Henri van Hasselt (stagiair) en Karsten van Loon (stagiair) Eindredactie Johan Jansen, Nicoline Maarschalk Meijer en René Zwaap Medewerking aan dit nummer Xavier Denseveraer en Rob Stevens Vormgeving Rob Jongbloed (artdirector), Welmer Keesmaat en Cindy Versteeg Uitgever Heleen Hupkens Directeur Willem Sijthoff Bladmanager Asha Narain Projecten Rianne Waterval Drukkerij Hollandia Printing, Heerhugowaard Advertenties tel 070 – 31 22 777 Launching partner Het Expertise Centrum Verschijning PM Europa komt 22 maal per jaar uit in een oplage van 13.500 exemplaren.

Ingezonden brief In het hoofdredactioneel dat gewijd was aan IJzeren Neelie van 27 september mochten de VVD-Tweede Kamerfractie en ikzelf als Europawoordvoerder, van hoofdredacteur Guikje Roethof kwalificaties als ‘slapste tekst ooit’ en ‘gebrek aan rechte rug’ in ontvangst nemen, omdat wij pas willen besluiten of er een EU-referendum zal komen op het moment dat er een finaal verdrag ligt. Mevrouw Roethof is slecht geïnformeerd. Niet alleen over wat er in de Haagse Tweede Kamer wordt gezegd, maar ook over hoe de onderhandelingen in de Brusselse corridors verlopen. Al in februari, toen Balkenende IV de vluchtweg van een Raad van State-advies had opgenomen in het coalitieakkoord om een tegenstander (CDA), een voorstander (PvdA) en een twijfelaar (CU) te binden aan een standpunt dat men niet zelfstandig kon bepalen, heb ik namens de VVD aangegeven zo’n advies niet nodig te hebben om het verdrag te beoordelen. Ook in het debat voorafgaand aan de junitop waar het akkoord werd gesloten dat op 18 oktober tot een verdrag leidt, heb ik herhaald dat de VVD een standpunt zal innemen zodra dat verdrag er ligt, wél of géén Raad van State-advies! Daarmee zouden wij de eerste partij zijn geweest.

Colofon

Het is bovendien onze dure plicht om recht te doen aan het referendum in 2005, waarom het parlement nota bene zelf heeft gevraagd. Bij het ter perse gaan van uw vorige blad probeerde de Franse president Sarkozy nog te tornen aan de onafhankelijkheid van de Europese Centrale Bank – cruciaal voor de Nederlandse (export)economie –, probeerden de Britten hun uitzonderingsposities op justitie- en politievlak nog zover op te rekken dat ze konden meebeslissen zonder mee te doen, probeerden de Polen een stemsysteem erin te rommelen dat hun tot in de eeuwigheid blokkeringsmacht zou geven, en was er Italiaans verzet tegen de 26e Nederlandse zetel in het Europees Parlement. De lijst was veel langer en is nog steeds niet geheel opgelost. Dus is de strijd nog niet gestreden en is het van belang dat tenminste de VVD probeert de Nederlandse belangen te verdedigen en recht te doen aan de heldere uitspraak van de Nederlanders in 2005. Dat is de reden dat wij niet meedoen aan de gezelschapsspelletjes van de coalitie (‘verstoppertje’) of de oppositie (‘tikkertje’) over de referendumvraag. Han ten Broeke, Tweede Kamerlid VVD

Abonnementen, opzeggingen en adreswijzigingen Uitsluitend via [email protected]. Een jaarabonnement op PM Europa kost € 79,- excl. 6% btw. Abonnementen kunnen uitsluitend schriftelijk tot uiterlijk drie maanden voor het einde van de abonnementsperiode worden opgezegd. Na deze datum wordt het abonnement stilzwijgend verlengd. PM Europa komt tot stand met steun van de Europese Commissie en de ministeries van EZ, LNV en Vrom. De commissie en genoemde ministeries zijn niet aansprakelijk voor het gebruik dat eventueel wordt gemaakt van de in deze uitgave opgenomen informatie. Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen in welke vorm dan ook zonder schriftelijke toestemming van de uitgever. De uitgever kan op generlei wijze aansprakelijk worden gesteld voor eventueel geleden schade door foutieve vermelding in het blad. ©2007, Politieke Pers BV

19

08-10-2007 18:20:00

PM EU 4,233.indd 20

08-10-2007 18:20:04