Activiteiten verkiezingen 2014 1. Inleiding In de Grondwet is bepaald dat het hoogste gezag in de gemeenten bij de gemeenteraad ligt. Eens in de vier jaar worden via rechtstreekse verkiezingen de leden van de gemeenteraad gekozen door de inwoners van de gemeente. Hoewel de verkiezingsdatum nog moet worden bekrachtigd door de Regering, zijn de volgende gemeenteraadsverkiezingen vrijwel zeker op 19 maart 2014. Aan de verkiezingen kunnen nationale partijen, lokale partijen en individuele burgers deelnemen. Gemeenten, met name de colleges van B&W, zijn verantwoordelijk voor de organisatie van de verkiezingen. De politieke partijen, op dit moment al dan niet vertegenwoordigd in de gemeenteraad zijn primair verantwoordelijk voor dat er kandidaten komen waarvan er vervolgens een aantal, in 2014 waarschijnli jk 17, door de kiezer in de gemeenteraad worden gekozen. In dit document wordt ingegaan op activiteiten die (kunnen) worden georganiseerd in het kader van de verkiezingen, waar de griffie (in)direct bij betrokken is of soms zelfs verantwoordelijk voor is. Het document is opgesplitst in vier fasen:
de periode waarin wordt gezocht naar kandidaten; de periode van de verkiezingscampagne; de periode direct na de verkiezingen (de periode tussen 19 maart en de datum van installatie van de nieuwe raad) en de periode na de installatie van de nieuwe raad.
2. De zoektocht naar kandidaten 2.1.
Wervingscampagne nieuwe kandidaten
Waarschijnlijk zijn de partijen in Steenbergen al begonnen met de eerste activiteiten in aanloop naar de verkiezingen 2014 en is dus nu ook de periode d at zij op zoek zijn naar mensen die zich kandidaat willen stellen. In deze notitie wordt er vanuit gegaan dat de politieke partijen in Steenbergen het er mee eens zijn dat de griffie de komende periode een rol speelt bij het werven van nieuwe kandidaten vo or bestaande en nieuwe politieke groeperingen.. Op dit moment is er al het scholenproject dat vrijwel zeker ook de aandacht zal trekken van ouders, verzorgers van de kinderen en anderen die er dicht om heen staan. Toch lijkt het nuttig om nog meer inspanningen te doen om inwoners van de gemeente Steenbergen te informeren over het raadswerk. De griffie speelt daarbij vrijwel zeker een (coördinerende) rol. Hoe kunnen we met een leuke activiteit inwoners van de gemeente Steenbergen interesseren voor het raadswerk?
-1-
In het praktische vlak zijn er de volgende vragen die moeten worden uitgewerkt: 1. Kan de griffie raadsleden inschakelen voor het uitvoeren van werkzaamheden in het kader van de wervingscampagne? 2. Moet de griffie nog een andere rol spelen bij het in contact brengen van inwoners van de gemeente Steenbergen met de gemeenteraad en bestaande en nieuwe politieke partijen? Als onderdeel van een wervingscampagne wordt er nu over nagedacht om een introductie (een dagdeel of een avond te houden voor geïnteresseerde mensen. Die introductie kan worden verzorgd door raadsleden, de burgemeester en/of door de griffier. Dat moet nog worden uitgewerkt.
Tips voor de wervingscampagne 1
Bij het opzetten van een wervingscampagne is het goed om de volgende tips mee te nemen:
Zorg voor een laagdrempelige aanpak: “Vaak zijn deelnemers wel geïnteresseerd in politiek, maar is aansluiten bij een politieke partij een (te) grote stap.”; Probeer te streven naar een samenwerking van alle politieke partijen. Het is van belang dat je met elkaar bedenkt dat je voor iets gezamenlijks bezig bent: “versterking van de lokale democratie”; Overweeg om samen te werken met omliggende gemeenten.
Speciale doelgroepen: vrouwen en jongeren Om haar volk vertegenwoordigende taken goed te kunnen uitvoeren dient de politiek een goede afspiegeling te zijn van de maatschappij. Ondanks de vrouwelijke burgemeester, griffier en directeur is de meerderheid van raad en college nog steeds een man en zijn er ook maar weinig jongeren actief. Naast het scholenproject dat nu al aan de gang is moeten er mogelijk nog meer activiteiten worden georganiseerd om vrouwen en jongeren extra te interesseren.
Mogelijkheden ProDemos voor werving nieuwe kandidaten ProDemos, het huis van democratie en rechtstaat, de organisatie die enkele jaren geleden is opgericht in Den Haag om burgers te informeren over de democratische rechtsstaat en hen te stimuleren om hierin een actieve rol te spelen, kan ook voor de gemeenteraadsverkiezingen in 2014 ondersteuning leveren. Voor de werving van aspirant gemeenteraadsleden bieden ze o.a. de volgende zaken: 1. Cursus politiek actief In opdracht van gemeenten verzorgt ProDemos cursussen Politiek Actief voor burgers. ProDemos ondersteunt gemeenten met deze cursus in talentontwikkeling in gemeenteraden en het versterken van de lokale democratie. De cursus Politiek Actief heeft als doel om politiek geïnteresseerde burgers inzicht te geven hoe de lokale politiek werkt. Naast theoretische kennis bestaat de cursus uit praktische opdrachten, interactieve werkvormen, presentaties van lokale gastdocenten en ontmoetingen met lokale politici. Hierdoor krijgen de deelnemers een realistisch beeld van de lokale politiek. De cursus bestaat uit maximaal 7 bijeenkomsten en kan op maat worden gemaakt. Een cursus van 6 avonden voor maximaal 20 personen kost ca. €8000,-. 2. Toolbox cursus politiek actief Naast de geheel verzorgde cursus Politiek Actief is het voor gemeenten, politieke partijen en andere organisaties ook mogelijk zelf een cursus te verzorgen voor burgers met interesse voor het raadswerk. ProDemos heeft hiervoor een toolbox ontwikkeld waarmee de cursus door de afnemer zelf op maat kan worden samengesteld. De Toolbox Politiek Actief kost €750,- (excl. btw, hoog tarief).
1
Deze tips zijn geformuleerd tijdens een gezamenlijke bijeenkomst van VNG, Raadslid.nu en de VvG op 27 november 2012 in Apeldoorn.
-2-
3. Zeteldans - Race naar de Raad In dit bordspel wordt vergelijkbaar met ganzenbord. Het spel heeft als doel om in 63 stappen (campagnedagen noemen ze dat in het spel) het doel te bereiken. Via kans- en verwijzingskaartjes met vragen en opmerkingen worden alle facetten van het raadswerk belicht. Het spel kost €19,95 per stuk. Natuurlijk zijn er ook nog andere activiteiten; voorbeelden zijn te vinden in de databank praktijkvoorbeelden van de VNG.
Minicursus Gemeentepolitiek in Westvoorne Na eerst in overweging te hebben genomen om net als in buurgemeente Brielle een cursus te laten organiseren door ProDemos heeft men er in Westvoorne voor gekozen om zelf een minicursus gemeentepolitiek te geven. In drie avonden krijgt een aspirant raadslid daar een impressie van de taken en bevoegdheden van een raadslid. Ook deze minicursus heeft als doel om inwoners enthousiast te maken voor een plek in de raad. De door de griffie georganiseerde cursus bestaat in Westvoorne uit 3 avonden. Hoewel men in eerste instantie twijfelde of burgers deze cursus wel interessant zouden vinden, worden er, g egeven het aantal aanmeldingen van 40 personen, in Westvoorne al 2 cursussen gegeven.
2.2.
(Subsidies voor) opleiding kandidaat-raadsleden
Hoewel de gemeente tijdens activiteiten minicursussen voor kandidaat -raadsleden kan organiseren, blijft de opleiding van kandidaat-raadsleden primair toch een taak van de partijen zelf. Landelijke partijen hebben dit meestal landelijk georganiseerd en de lokale afdelingen van die partijen in Steenbergen kunnen daaraan deelnemen. Plaatselijke partijen moeten dit in ieder geval zelf organiseren. Het is met name voor de lokale groeperingen van belang om te weten da t het Ministerie van BZK (Binnenlandse Zaken en Koninkrijkrelaties) subsidies verstrekt voor de vorming en scholing van gemeenteraadsleden en kandidaat-raadsleden. Landelijke en plaatselijke politieke partijen kunnen het geld gebruiken voor scholingsactiviteiten van de partij, de bestuurdersvereniging of het eigen scholingsinstituut, maar ook voor cursussen van andere opleidingsinstituten of koepelorganisaties van partijen. De subsidie wordt verstrekt per kalenderjaar. Politieke partijen moeten de subsidieaanvraag voor 1 februari van dat jaar indienen. Lokale afdelingen van partijen die zijn vertegenwoordigd in de Tweede dan wel Eerste Kamer van de Staten-Generaal kunnen niet zelfstandig een beroep doen op de subsidieregeling. Dat beroep kan uitslui tend worden gedaan door de desbetreffende landelijke partij.
-3-
2.3.
De verkiezingscampagne
Bevorderen belangstelling voor en opkomst bij de verkiezingen Ook vlak voor de verkiezingen kan de gemeente en in het bijzonder de griffie nog een rol spelen bij de verkiezingscampagne namelijk het bevorderen van de belangstelling voor en de opkomst bij de verkiezingen. Het is dan wel belangrijk dat de activiteiten van de gemeente niet bijten met de activiteiten van de afzonderlijke politieke partijen en het is prakti sch om te inventariseren welke activiteiten anderen (media) oppakken. Ook kan het interessant zijn om te inventariseren welke vormen van ‘free publicity’ mogelijk zijn (afstemmend gesprek met de pers over mogelijke activiteiten zoals interviews met raadsl eden en organisatie van lijsttrekkersdebatten). Verder zijn er vele andere mogelijkheden:
actief benaderen van jongeren die voor het eerst mogen stemmen; opzetten van een speciale verkiezingswebsite / forum; aanschaffen van stemwijzer of kieskompas; samenstellen van een verkiezingskrant waarin de diverse partijen zich voorstellen; organiseren van één of meer verkiezingsmarkten (wel of niet in iedere kern); organiseren van lijsttrekkersdebatten in de diverse kernen; bezoeken van doelgroepen door de gehele raad; extra publicaties in huis-aan-huisbladen; tv- /radiospotjes; enz.
Mogelijkheden ProDemos voor het voeren van actieve campagne ProDemos, het huis van democratie en rechtstaat, biedt de volgende zaken voor het voeren van een actieve campagne:
1. StemWijzer voor gemeenten Het bekendste product van ProDemos is de StemWijzer. Aan de hand van 30 stellingen komen bezoekers uit bij een overzicht van de partijen waarmee hun standpunten het meest overeenkomen. De website werd rond de landelijke verkiezingen in 2012 4,85 miljoen keer geraadpleegd. De StemWijzer is ook beschikbaar voor gemeenten: een succesvolle tool om uw inwoners voor de gemeenteraadsverkiezingen te interesseren. Met de StemWijzer biedt u uw inwoners de mogelijkheid de eigen standpunten te vergelijken met die van alle politieke partijen door middel van het beantwoorden van dertig stellingen. Op deze manier wordt inzichtelijk gemaakt welk verkiezingsprogramma het dichtst bij de inwoner staat. De StemWijzer kan verrassende uitkomsten bieden. Voor de gemeenteraadsverkiezingen van 2009 heeft ProDemos voor 56 gemeenten een StemWijzer gemaakt. Een kostenindicatie voor het maken van de StemWijzer voor de gemeente Steenbergen is nog niet te geven, maar bedraagt naar schatting ongeveer €5000,-.
-4-
2. StemWijzerMarkt In de marktkraam die kan worden geplaatst in een willekeurige plaats in de gemeente liggen 24 verschillende soorten groenten en fruit, die ieder corresponderen met een stelling. Met het winkelmandje, dat is ingedeeld in een afdeling ‘eens’ en ‘oneens’, verzamel je de producten van je keuze. Als je geen mening hebt, kun je het fruit of de groente bij een bepaalde stelling laten liggen. Bij de groenteweegschaal aangekomen, tik je de producten in en op de bon verschijnt de uitslag van de StemWijzerMarkt. Afhankelijk van de drukte van de locatie en dus van het benodigde aantal medewerkers om de kraam te bemensen, kost deze activiteit tussen de €1000 en €2500,Andere mogelijkheden voor de campagne In de laatste maanden voor de verkiezingen kan de gemeente (de g riffie) kramen regelen op de markten in de diverse kernen en/of op pleinen voor supermarkten en/of bij sportactiviteiten e nz. enz.). Die kramen moeten dan natuurlijk wel worden bemenst door mensen uit de diverse politieke groeperingen. Ook kan de gemeente en/of de griffie lijsttrekkersdebatten organiseren in de kernen. Ook kan ervoor worden gekozen om in de weken voor de verkiezingen een huis -aan-huis krant te laten verschijnen met daarin voor iedere partij een pagina met logo, foto’s en standpunten. Tot op heden wordt er echter vanuit gegaan dat in Steenbergen de partijen zelf zorgen voor de campagne.
3. Periode vlak na de verkiezingen 3.1.
Coalitievorming
De periode vlak na de verkiezingen is een bijzondere periode. De verhoudingen zijn mogelijk veranderd en de partijen willen waarschijnlijk snel aan de gang met de formatie. Daarom is het goed om nu al na te denken hoe activiteiten in die periode gaan verlopen. In Woensdrecht wordt al voorafgaand aan de verkiezingen een onafhankelijke informateur benoemd die al voorafgaand aan de verkiezingen zelf een informatieopdracht krijgt. Ook de (rest van de) procedure om te komen tot een coalitie(programma) wordt daar al van tevoren in een document gezet en besproken en vastgesteld door het presidium. In iedere geval is het zinvol dat er al voor de verkiezingen een concept draaiboek ligt dat op de avond van de verkiezingen kan worden afgerond en verstrekt aan de nieuw gekozen partijen.
-5-
4. De periode na installatie van de nieuwe raad 4.1.
Training nieuwe raadsleden
Bij het opstellen van een inwerkprogramma is het van belang om onderscheid te maken tussen reeds zittende en nieuwe raadsleden. Voor wat betreft kennis en vaardigheden is er onderscheid tussen nieuwe raadsleden die een beroep kunnen doen op een aanbod aan trainingen van politieke partijen en raadsleden die dat niet kunnen. Daarnaast zijn er natuurlijk altijd individuele verschillen in de kennis, vaardigheden en achtergronden van raadsleden. Gezien het beperkte tijdsbesla g dat raadsleden voor het raadswerk effectief beschikbaar kunnen stellen, vereist dit een scherpe afweging van de aan te bieden componenten. Een inwerkprogramma kan de volgende elementen bevatten:
a. Kennismaken, zowel als raad onderling als met de organisatie (rondleiding) als met de gemeente (samen in de bus langs de diverse kernen, de belangrijkste projecten en doelgroepen, het beleggen van ontmoetingen met het maatschappelijk middenveld en adviesraden); aangezien er in dezelfde periode mogelijk ook nieuwe wethouders actief worden, is het een overweging om een deel van deze introductie gezamenlijk te doen; b. Opdoen van systeemkennis (rolverdeling college-raad, hoe invulling te geven aan de kaderstellende controlerende en volksvertegenwoordigende rol, werkwijze raad, werking planning & control cyclus, informatie over gereedschap van de raadsleden); c. Bijspijkeren van vaardigheden (omgaan met de media, snellezen, welsprekendheid, debattraining): in Steenbergen is er daarom het plan om in 2014 opnieuw een debattraining te organiseren voor de raadsleden; d. Opdoen van dossierkennis (stand van zaken WMO, WRO, grote projecten, verbonden partijen, APV en verordeningen, decentralisatie, delegatie, deregulering). Een start met het inwerkprogramma de eerste weken na de verk iezingen heeft als voordeel dat de raadsagenda naar verwachting voldoende ruimte biedt voor het ontplooien van initiatieven. Afhankelijk van het tempo van de formatie kan wel het lastig zijn de personen bij elkaar te krijgen. Wanneer pas na de formatie wordt begonnen met het inwerkprogramma en de formatie is moeizaam verlopen, kunnen de formatieonderhandelingen een druk op persoonlijke relaties leggen nog voordat een gemeenschappelijke basis is gelegd. Naast het inwerken van nieuwe raadsleden is het ook van belang zo snel mogelijk te komen tot een gemeenschappelijke basis voor alle raadsleden. Daarom is het goed om activiteiten te organiseren voor de gehele raad, op een wijze dat dit ook interessant is voor de zittende raadsleden. Voordeel van het organiseren van collectieve elementen is dat snel een gemeenschappelijk beeld ontstaat ten aanzien van de wijze waarop de raad met elkaar wil samenwerken, onderlinge omgangsvormen en wat de normen en waarden zijn ten aanzien van integriteit, samenvattend de mores van de raad. Bij het samenstellen van het inwerkprogramma is het van belang telkens voor ogen te hebben welke elementen door wie te laten verzorgen, d.w.z. door de griffie zelf, door de ambtelijke organisatie, dan wel door externe partijen.
-6-
Wanneer gekozen wordt om elementen van het inwerkprogramma door externen te laten verzorgen, verdient het aanbeveling om de ambtelijke organisatie wel aanwezig te laten zijn bij die bijeenkomsten zodat zij kunnen vertellen over specifieke zaken in Steenbergen. . Gezien de grote bulk aan informatie die nieuwe raadsleden te verwerken hebben, kan het ook een overweging zijn om voorafgaand aan een raadsvergadering een introductie door betrokken ambtenaren te laten verzorgen van inhoudelijke thema’s die aan de orde komen.
4.2.
Ondersteuning raadsleden
Voorafgaand aan de nieuwe raadsperiode is het goed om de vraag te stellen of er tijdens de volgende raadsperiode weer ondersteunende middelen (hardware en software) worden verstrekt aan de raadsleden of dat wordt er gewerkt met het principe van BYOD (Bring Your Own Device) en dat er dus een (maandelijkse?) vergoeding wordt verstrekt voor aanschaf en gebruik van apparatuur en software? Deze beslissing is met name van belang voor de financiering. Indien er aan het begin van de raadsperiode hardware wordt uitgereikt, moet er een financieringsplaatje liggen. Als wordt gekozen voor het BYOD principe, moet er worden bepaald of en zo ja welke maandelijkse vergoeding er wordt gegeven voor deze voorziening. Indien er wordt gekozen voor het verstrekken van hardware en software moet er bovendien rekening mee worden gehouden dat de normale afschrijftermijn voor hardware slechts 3 jaar is. Kan en wil een raadslid 4 jaar lang gebruik maken van dezelfde hardware als de leverancier van de hardware intussen allerlei nieuwere modellen heeft uitgebracht met veel leukere features? Bovendien moet er dan een regeling worden getroffen ter voorkoming van brutering van de te verstrekken hardware. Als er wordt gewerkt volgens het BYOD principe moet worden nagega an of het RIS ook soepel toegankelijk is voor andere typen tablets zoals de iPad.
-7-
5. Voorstellen voor de gemeente Steenbergen 5.1.
Minicursus Gemeentepolitiek in Steenbergen
Voortbordurend op het idee uit Westvoorne lijkt het de griffie een goed idee om ook in Steenbergen een minicursus Gemeentepolitiek te organiseren. In Steenbergen zou een dergelijke cursus er dan als volgt uit komen te zien:
Op de eerste avond is er een introductie door burgemeester Bolten, waarna één of twee raadsleden (verder) vertellen hoe het bestuur in grote lijnen werkt: • Bestuur in Nederland, in de provincie en in Steenbergen; • Functie van een raadslid; kaderstellende rol, de controlerende rol en de bevoegdheden • Bestuur in Steenbergen: commissiestructuur en beeldvormende vergaderingen; • De raad is ook leuk voor …… vrouwen en jongeren; • De tijdsbesteding van een raadslid (overweeg evt. het duo raadslidmaatschap) ; • Algemeen belang versus het individuele belang; • Burgerparticipatie en andere betrokkenheid van burgers; • Samenwerking met (buur)gemeenten. Op de tweede avond wordt er een vergadering van de gemeenteraad bezocht of bekeken via de SLOS; Op de derde avond is er een politieke avond in de raadszaal waarop politici en andere vertegenwoordigers van (bestaande en nieuwe) politieke partijen aanwezig zijn. De cursisten zitten dan op de plaatsen van de raadsleden en de vertegenwoordigers zitten op de publieke tribune. Na een presentatie door de aanwezige partijen achter het spreekgestoelte kunnen de cursisten aan vertegenwoordigers van de partijen vragen stellen over de structuur en opzet van de partij in Steenbergen en hoe de cursisten zich kunnen aansluiten.
Voorafgaand aan de eerste bijeenkomst krijgen de deelnemers een mapje met daarin wat informatie over de staatsrecht beginselen, wat informatie over de samenstelling van de raad en de taken van burgemeester, wethouders, secretaris en griffier, en een (uittreksel van het) Reglement van Orde van de raad. Deze stukken kunnen eventueel worden gebruikt als basis voor de presentatie.
5.2.
Instructiemap voor nieuwe raadsleden
Hoewel alle informatie ook te vinden is op het Raadsinformatiesysteem is het goed om aan de nieuwgekozen raadsleden een instructiemap te verstrekken met daarin:
Reglement van Orde van de raadsvergadering; Reglement van Orde van de commissievergaderingen; Overige relevante Reglementen van Orde Een pagina met links naar belangrijke websites: o Website waar de tekst van de Gemeentewet is te vinden o Website Rechtspositiebesluit raads- en commissieleden Lijstje met namen en telefoonnummers gemeente, griffier, wethouders en collegaraadsleden -8-
5.3.
Trainingen voor raadsleden
De trainingen voor de raadsleden worden opgesplitst in 2 delen :
Eén of meer door externen verzorgde algemene trainingen: o training debatvaardigheden; o training juridische achtergronden; o training snellezen; o …. Eén of meer door internen, burgemeester, griffier en/of ambtenaren, verzorgde training over onderwerpen die specifiek betrekking hebben op Steenbergen. Te denken is dan aan de volgende modules: o Hoe werken we in de gemeente; kennismaking met beleidsmedewerkers; o Het gereedschap van raadsleden (gegeven de commissiestructuur in Steenbergen); o Inhoudelijk bijpraten over lopende dossiers; o Beleid en financiën; o Specifieke onderwerpen uit de Commissie Mens en Maatschappij o Specifieke onderwerpen uit de Commissie Ruimte en Economie
5.4.
Nieuwe tablets voor raadsleden
In het Rechtspositiebesluit raads- en commissieleden dat is terug te vinden op de website van 2 het Ministerie van BZK staat o.a. vermeld dat raadsleden op aanvraag een computer, bijbehorende apparatuur en software in bruikleen ter beschikking moet worden gesteld ten laste van de gemeente dan wel moet de gemeente een tegemoetkoming verlenen voor aanschaf van een computer, bijbehorende apparatuur en software, of gebruik van een eigen computer, bijbehorende apparatuur en software. Tevens staat in hetzelfde Rechtspositiebesluit dat er een vergoeding moet worden verleend voor de aanleg- en de abonnementskosten voor de internetverbinding voor de hierboven genoemde computerapparatuur. De raad kan nadere regels stellen over het ter beschikking stellen van computerapparatuur en de tegemoetkoming. Op basis van bovenstaande lijkt het logisch om in Steenbergen ook in de nieuwe raadsperiode weer tablets te verstrekken aan de raadsleden. De standaard op de tablets aanwezige software stelt de raadsleden in staat om alle stukken op het Raadsinformatiesysteem en de eigen email te raadplegen.
2
http://wetten.overheid.nl/BWBR0006536 -9-
5.5.
Draaiboek activiteiten verkiezingen
Hieronder volgt een draaiboek met de algemene activiteiten voor, tijdens en na verkiezingen.
datum
omschrijving activiteit 2013
voorjaar 2013 najaar 2013 najaar 2013
minicursus gemeentepolitiek om mensen te werven kiezen lijsttrekker door partijen opstellen verkiezingsprogramma door partijen introductieavond voor partijen die voor de eerste keer willen gaan deelnemen aan verkiezingen 2014
jan-2014
Publicatie burgemeester van kandidaatstelling en inleveren kieslijsten
voorjaar 2014
verkiezingscampagne
19-mrt-2014
verkiezingen gemeenteraad 19 maart 2014
25-mrt-2014
laatste vergadering gemeenteraad in oude samenstelling (onderzoek geloofsbrieven nieuwe leden gemeenteraad; afscheid vertrekkende raadsleden)
27-mrt-2014
eerste vergadering gemeenteraad in nieuwe samenstelling
voorjaar 2014
eerste trainingsavond raadsleden (informatieverstrekking door burgemeester en ambtenaren)
voorjaar 2014
tweede trainingsavond raadsleden
voorjaar 2014
derde trainingsavond raadsleden
voorjaar 2014
cursus debat-technieken
- 10 -
