Verkiezingen 2014 De Basis

Verkiezingen 2014 De Basis

Voorwoord Verkiezingen zijn belangrijk. We organiseren verkiezingen om onze vertegenwoordigers in het parlement te kiezen. Maar waarom mag je niet zelf beslissen over alles wat je aanbelangt? Of waarom beslissen we niet allemaal samen? Waarom kiezen we volksvertegenwoordigers in een parlement? Het antwoord is heel eenvoudig: we zijn met 6 miljoen Vlamingen en 11 miljoen Belgen en we kunnen niet over elk voorstel allemaal samen beslissen. Daarom is er een parlement. Wij kiezen wie in dat parlement zit. Dat zijn volksvertegenwoordigers. Zij nemen beslissingen voor ons allemaal. Dat noemen we een parlementaire democratie. Binnenkort zijn er opnieuw verkiezingen. Deze keer zijn er verkiezingen voor het Vlaams (en het Brussels, Waals en Duitstalig) Parlement, voor het federale parlement en voor het Europees Parlement. Waarom er drie verkiezingen zijn, dat leggen we uit in dit boekje. We leggen uit waar de volksvertegenwoordigers zich mee bezighouden, wat hun belangrijkste taken zijn en hoe er beslissingen genomen worden. Verder hebben we het over politieke partijen. Want de kandidaten voor het parlement staan op lijsten van verschillende politieke partijen. Die partijen hebben elk hun eigen visie op onze samenleving en hoe die zou moeten bestuurd worden. Om bewust te stemmen, is het dus belangrijk om te weten wat de partijen zeggen en voor welke ideeën ze opkomen. Ten slotte staan we stil bij het verloop van de verkiezingen zelf. Wie kan gaan stemmen? Welke documenten moet je bij je hebben en hoe verloopt de stemming? En uiteindelijk: wat gebeurt er met je stem na de verkiezingen? Je vindt in dit boekje een antwoord op heel wat vragen, behalve op de vraag op wie je moet stemmen. Dat is een keuze die je helemaal zelf moet maken ...

De Kracht van je Stem - Vlaams Parlement Toemeka vzw Puzzel Brussel Ryckevelde vzw

2

De Basis

Inhoudstafel Drie verkiezingen op een rij .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

4

Vlaanderen 4 België 5 Europa 6 Verschillende parlementen met verschillende bevoegdheden Buitenbeentje Brussel

7 17

Politieke partijen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19 Op campagne .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

30

Het verkiezingsprogramma

30

De kandidaten

30

Cadeautjes uitdelen mag niet

31

Kranten, radio en televisie: een en al verkiezingsnieuws

32

Stemmen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33 Ziek of weg op verkiezingsdag

34

De stemming is geheim

34

Wat meenemen?

34

Wanneer stemmen?

34

Geldig stemmen

35

Stemmen met de computer of elektronisch stemmen

37

Stemmen in Brussel

40

Wat na de verkiezingen? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42 Stemmen tellen en zetels verdelen

42

Wie is verkozen?

43

Wie gaat nu besturen?

43

En nu…. wachten tot de volgende verkiezingen?

45

Verkiezingen 2014

3

Drie verkiezingen op een rij Waarom zijn er drie verkiezingen op 25 mei? Het antwoord is simpel: omdat er drie soorten parlementen zijn! 1 De parlementen voor de gewesten en gemeenschappen in België 2 Een parlement voor alle Belgen (de Kamer) 3 Een Europees Parlement Elk parlement houdt zich met verschillende thema’s bezig en elk parlement mag beslissingen nemen voor een bepaald grondgebied. Hieronder volgt een overzicht van de drie parlementen.

1 Je woont in Vlaanderen of in Brussel en je kiest je vertegenwoordigers in het Vlaams Parlement In het Vlaams Parlement verkiezen we om de vijf jaar 124 volksvertegenwoordigers. Die komen uit de vijf Vlaamse provincies en uit Brussel. Het aantal volksvertegenwoordigers per provincie is afhankelijk van de bevolkingsgrootte: uit de provincie Antwerpen 33 volksvertegenwoordigers uit de provincie Oost-Vlaanderen 27 volksvertegenwoordigers uit de provincie West-Vlaanderen 22 volksvertegenwoordigers uit de provincie Vlaams-Brabant 20 volksvertegenwoordigers uit de provincie Limburg 16 volksvertegenwoordigers en ten slotte uit Brussel 6 volksvertegenwoordigers

33

22

16

27 6



4

De Basis

20

Wie in Brussel woont, stemt niet alleen voor het Vlaams Parlement, maar ook voor het Brussels Parlement. Daar komen we in een apart hoofdstuk op terug. Ook in Wallonië en de Duitstalige gemeenschap stemmen de kiezers voor hun parlement.

2 Je woont in België en je kiest je vertegenwoordigers in de Kamer Het federale parlement bestaat uit 2 vergaderingen: de Kamer en de Senaat. In de Kamer zijn er 150 volksvertegenwoordigers. Ook die volksvertegenwoordigers komen uit de verschillende provincies en uit Brussel. Het aantal te verkiezen volksvertegenwoordigers hangt ook hier af van de bevolkingsgrootte. Je merkt bijvoorbeeld dat Luxemburg een dun bevolkte provincie is: er worden maar 4 volksvertegenwoordigers verkozen. De volksvertegenwoordigers in de Kamer verkiezen we (vanaf 2014) om de vijf jaar. Maar er kunnen wel vervroegde verkiezingen uitgeschreven worden. De senatoren verkiezen we niet rechtstreeks. Tot 2014 was dat wel zo. Nu worden de senatoren aangeduid uit de parlementen van de Vlaamse, Franse en Duitstalige gemeenschap in België.

VL ste W 16

Antwerpen 24

Oost-V 20

L

bant VL-Bra 15

Limburg 12

bant

WL-Bra 5 wen

Henegou 18

Luik 15

Namen 6

rg

Luxembu 4

Verkiezingen 2014

5

3 Je woont in Europa en je verkiest je vertegenwoordigers in het Europees Parlement 28 landen zijn lid van de Europese Unie. In elk van die landen kiest men in de laatste week van mei zijn vertegenwoordigers voor het Europees Parlement. Het aantal vertegenwoordigers van elke lidstaat hangt af van de bevolkingsgrootte van elk land. In totaal zijn er 751 parlementsleden. De verkiezingen voor het Europees Parlement worden om de vijf jaar georganiseerd. Voor België zullen we 21 vertegenwoordigers kiezen. Daarvan worden er 12 verkozen door de Nederlandstalige kiezers in Vlaanderen en Brussel, 8 worden er verkozen door de Franstalige kiezers in het Waals Gewest en in Brussel en 1 volksvertegenwoordiger wordt verkozen in de Duitstalige Gemeenschap. Het land met de meeste volksvertegenwoordigers in het Europees Parlement is Duitsland. 96 parlementsleden vertegenwoordigen er de ruim 82 miljoen Duitsers. Het Europees Parlement vergadert op twee plaatsen: in Straatsburg in Frankrijk en in Brussel in België. Een week per maand zijn er plenaire zittingen in Straatsburg. Alle extra zittingen zijn in Brussel. De plenaire zittingen zijn vergaderingen van alle leden van het Europees Parlement samen.

6

De Basis

Verschillende parlementen met verschillende bevoegdheden De volksvertegenwoordigers in de verschillende parlementen houden zich met heel verschillende zaken bezig. Er zijn afspraken gemaakt over de taakverdeling. Het bestuur dat verantwoordelijk is, sluit het best zo dicht mogelijk aan bij wat de burgers nodig hebben. Alles wat de gemeente kan regelen, dat moet ook daar geregeld worden. Het gemeentebestuur is het bestuursniveau dat immers het dichtst bij de burgers staat. Maar natuurlijk kan niet alles op het gemeentelijk niveau georganiseerd worden. Zaken zoals mobiliteit of onderwijs bijvoorbeeld, kunnen het best op een hoger niveau aangepakt worden. Zo is de Vlaamse Regering verantwoordelijk voor het openbaar vervoer in Vlaanderen en voor alles wat met het Nederlandstalig onderwijs te maken heeft in Vlaanderen en in Brussel. Het Vlaams Parlement stemt over Vlaamse wetten (de decreten) die daarvoor nodig zijn en controleert het werk van die Vlaamse Regering. De Federale Regering en het federale parlement houden zich dan niet meer bezig met mobiliteit, onderwijs of andere zaken die door de deelstaten worden geregeld. De Federale Regering buigt zich over defensie (vb. het leger), justitie (vb. gevangenissen), sociale zekerheid (vb. pensioenen). De Federale Regering en het federale parlement zijn bevoegd voor dingen die voor iedereen in heel België op dezelfde manier geregeld worden. De Europese Unie heeft dan weer andere taken die voor heel Europa gelden. Zo werkt de Europese Unie aan regels om de consumenten in heel Europa te beschermen, aan voedselveiligheid, aan regels om het milieu te beschermen, stimuleert ze studenten om in andere Europese landen te studeren. Europa maakt afspraken over de landbouw (bijvoorbeeld hoeveel graan er nog mag worden verbouwd), het vervoer (bijvoorbeeld het gebruik van de hogesnelheidstrein, de tgv), het onderwijs (bijvoorbeeld het Erasmusprogramma voor studenten die in een ander land een deel van hun studie doen), de winkelproducten (bijvoorbeeld kwaliteitslabels voor vlees en speelgoed). Het belangrijkste is: er zijn verschillende parlementen en regeringen op verschillende bestuursniveaus. Ze zijn bevoegd voor verschillende zaken, ze hebben elk hun eigen bevoegdheden.

Verkiezingen 2014

7

Wat doet Vlaanderen?

Leefmilieu + Waterbeleid vervuiling bestrijden, afvalverwerking, verdeling van drinkwater, ...

Landbouw + Visserij

steun aan landbouwers, promoten van land- en tuinbouwproducten, ...

Energie + Economie

Cultuur

steun aan bedrijven, verdelen van gas en elektriciteit, windmolens, ...

media (VRT), bibliotheken, film, muziek, theater, sport en recreatie (Bloso), toerisme, ...

Werkgelegenheid

Huisvesting + Ruimtelijke Ordening

arbeidsbemiddeling en beroepsopleiding (VDAB), tewerkstellingsprogramma’s, ...

socialewoningbouw, bouwvergunningen, bepalen wat natuurgebied en woongebied is, industriezones aanleggen, ...

Onderwijs

Landinrichting + Natuurbehoud

werkingsmiddelen voor scholen, studietoelagen, ...

bescherming van monumenten en landschappen, aanleg van groengebieden, ...

Openbare Werken + Vervoer

aanleggen van bruggen en wegen, zeehavens, stadsen streekvervoer (De Lijn), ...

Welzijn

gehandicaptenzorg, jeugdbescherming, kinderopvang, rustoorden, integratie van migranten, gelijkekansenbeleid, gezondheidszorg, ...

Internationaal

verdragen sluiten met andere staten over alles waarvoor Vlaanderen bevoegd is, ontwikkelingssamenwerking, ... 8

De Basis

Gemeenten + Provincies

toekennen van financiële middelen aan gemeenten en provincies, ...

Hierdoet nog België? een beeld? Wat

Justitie rechtbanken, gevangenissen, ...

Defensie het leger, sturen van troepen naar oorlogsgebieden, ...

Buitenlandse Zaken België vertegenwoordigen bij de Verenigde Naties, ambassades, ontwikkelingssamenwerking, ...

Mobiliteit + Vervoer

nummerplaten, beheer van luchtverkeer, verkeersregels, rijbewijzen, ...

Overheidsbedrijven de Belgische spoorwegen (NMBS), de post, ...

Binnenlandse Zaken

federale politie, staatsveiligheid, rampenplannen, asielbeleid, ...

Sociale Zekerheid ziekte- en invaliditeitsverzekering (RIZIV), werkloosheidsuitkeringen (RVA), pensioenen, ...

FinanciËn federale belastingen (personenbelasting, btw), prijs- en inkomensbeleid, ...

Economie consumentenzaken, handelspraktijken, auteursrechten, ...

Verkiezingen 2014

9

Europa? Wat doet Europa?

Werkgelegenheid en sociale zaken Investeren in werk en werkloosheid aanpakken

economie en financiën De euro, aanpakken van fraude en witwaspraktijken, begroting van landen controleren, ...

BURGERRECHTEN Vrijheid om binnen de EU te wonen en te werken waar je wilt

Wetenschap en technologie Investeren in onderzoek en ontwikkeling en zoeken naar nieuwe technologieën, ...

Buitenlandse Zaken

Milieu en energie

Met één stem spreken in de wereldpolitiek, de EU vertegenwoordigen, de veiligheid in de wereld helpen verzekeren, ....

Strijd tegen klimaatopwarming

CUltuur en onderwijs Uitwisselingen voor scholieren en studenten, meertaligheid stimuleren, Europese films steunen

Vervoer en reizen Het vervoer in Europa beter op elkaar afstemmen, de rechten van de passagiers beschermen, ...

LANDBOUW, visserij en voedsel

HANDEL en consumentenbescherming EU = één interne markt = één handelsblok, met vrije concurrentie en eerlijke handel, ...

Regionaal Beleid

Subsidies voor landbouwers en vissers, veilig voedsel, duidelijke labels en etiketten, ...

Investeren in economisch armere regio’s

DOuane en belastingen Open binnengrenzen en samen de buitengrenzen beheren

Ontwikkeling en humanitaire hulp 10

De Basis

Noodhulp in conflictgebieden of bij natuurrampen en ontwikkelingssamenwerking

andaag v n e d r e We le politiek: eid over evoegdh

ft de b , papa is e e h a m g ma ia begrotin over de or sport en med . vo erk bevoegd en het lobby-w en wij do

Verkiezingen 2014

11

Hoe werkt een parlement? Volksvertegenwoordigers behoren tot verschillende politieke partijen. Een groep van volksvertegenwoordigers van dezelfde partij noemen we een fractie. In het Vlaams Parlement werden in 2009 volksvertegenwoordigers verkozen van CD&V, Groen, LDD, N-VA, Open Vld, s.pa, UF en Vlaams Belang. In het federale parlement zijn naast de Vlaamse partijen ook de Franstalige partijen cdH, Ecolo, FDF, MR en PS vertegenwoordigd. Het parlement keurt de wetten of decreten goed. Dat betekent niet dat het parlement alle wetten of decreten ook schrijft. In de meeste gevallen doet de regering dat. Maar het parlement bespreekt wel alle voorstellen en ontwerpen. De volksvertegenwoordigers debatteren en stemmen uiteindelijk over de voorstellen en ontwerpen. Wanneer er gestemd wordt, steunen de volksvertegenwoordigers van de regeringspartijen die regering ook. Zij zullen dus meestal voor de voorstellen van de regering stemmen.

Dit is de zetelverdeling in het Vlaams Parlement*: CD&V: 31 zetels Open Vld: 21 zetels sp.a: 19 zetels Vlaams Belang: 17 zetels N-VA: 18 zetels

LDD: 7 zetels Groen: 7 zetels UF: 1 zetel Onafhankelijk: 3 zetels Totaal: 124 zetels * 10.01.2014

Het parlement keurt elk jaar de begroting goed. De begroting is de raming van de uitgaven en de inkomsten uit belastingen. De begrotingsbesprekingen zijn een belangrijk moment van politiek debat en controle op het beleid van de regering. Een fractie die de begroting niet goedkeurt, keurt daarmee ook het beleid van de regering af. De begroting moet met een meerderheid van stemmen goedgekeurd worden.

12

De Basis

Het parlement controleert de regering. Een regering krijgt niet zomaar vrij spel om te besturen. Volksvertegenwoordigers stellen vragen aan de regering en aan de individuele ministers. In het Vlaams Parlement komen de ministers twee tot drie keer per week naar het parlement om er te antwoorden op vragen. In de praktijk spelen de politieke partijen een grote rol in het werk van het parlement. De politieke partijen die samen de regering vormen hebben namelijk afspraken gemaakt over het beleid dat ze willen voeren. Dat staat in het regeerakkoord. Of de regering de steun blijft krijgen van het parlement hangt dan ook meer af van de samenwerking tussen die partijen dan van de individuele volksvertegenwoordigers in het parlement. Als we de bovenstaande functies van het parlement bekijken, dan lijkt het er dus op dat het parlement eerder een beperkte rol speelt als wetgever. Het is voor de democratie wel heel belangrijk dat er gedebatteerd wordt over het beleid en dat pro’s en contra’s tegenover elkaar worden afgewogen. Daarom is de rol van de oppositie zo belangrijk. Een sterke oppositie in het parlement is nodig om een goed debat te voeren, om de zwaktes van de regering bloot te leggen en om alternatieven naar voren te schuiven.

De regering De belangrijkste persoon in de Vlaamse Regering is de minister-president, in de federale regering is dat de eerste minister of premier. Hij is het gezicht van de regering en duikt ook vaak in de media op. Hij spreekt namens de hele regering en is ook de leider van alle ministers in de regeringsploeg. De verschillende ministers in de regering kunnen binnen hun bevoegdheid eigen beslissingen nemen en budgetten vastleggen. De meeste beslissingen worden echter collegiaal genomen. Dat wil zeggen dat de hele regeringsploeg erover gepraat heeft en het ermee eens is. Hieruit vloeit meteen voort dat regeringsbeslissingen het resultaat zijn van overleg en compromis. Scherpe kantjes zijn er afgevijld, en elke beslissing moet altijd passen binnen het regeerakkoord dat afgesloten werd tussen de regeringspartijen bij het begin van een regeerperiode.

Verkiezingen 2014

13

Europa: een beetje anders ‘Europa heeft beslist dat telefoneren in de EU goedkoper moet’, ‘Europa verbiedt dierenproeven voor cosmeticaproducten’ … Maar wie is Europa nu precies? Wie neemt deze beslissingen? Bij het maken van deze Europese wetten, speelt het Europees Parlement een heel belangrijke rol. Op hetzelfde moment dat we moeten kiezen voor het Vlaams Parlement, moeten we ook vertegenwoordigers kiezen voor dit Europees Parlement. Die twee verkiezingen vallen altijd samen. Naast het Europees Parlement zijn ook de Raad van Ministers (ook Europese Ministerraad genoemd), de Europese Commissie en de Europese Raad erg belangrijk voor het besturen van de Europese Unie.

Wie zit in deze instellingen en wat doen ze precies?

© Fo

to Leo

n Koome

De Europese Commissie De Europese Commissie kunnen we vergelijken met een regering. De commissarissen doen voorstellen voor nieuwe regels in de Europese Unie. Soms gebeurt dit op basis van een idee van het Parlement of de Europese Raad (dit zijn de staats- en regeringsleiders). Of soms zelfs door een petitie van de burger, ook wel een burgerinitiatief genoemd. Nadat het Parlement en de ministerraad zo’n voorstel hebben goedgekeurd zorgt de Commissie er ook voor dat de nieuwe wetten worden uitgevoerd. Ze controleren vervolgens of de landen, bedrijven en burgers zich ook aan deze afspraken houden. Elke commissaris heeft zijn eigen taak en wordt voor vijf jaar aangesteld. Een commissaris kun je vergelijken met een Vlaamse minister. De Europese Commissie telt 28 leden. De huidige voorzitter is José Manuel Barroso. De Belg in de Commissie is momenteel Karel De Gucht. Hij is verantwoordelijk voor ‘buitenlandse handel’.

14

De Basis

Europese Raad

Europese Ministerraad

voorstel

Europese Commissie

Europees Parlement

1. De Europese Commissie doet een voorstel. Dit kan op basis van een idee zijn van de Europese Raad, het Parlement of zelf op basis van een petitie van de burger

Het Europees Parlement België krijgt na de verkiezingen 21 vertegenwoordigers in het Europees Parlement, 12 daarvan zullen Vlamingen zijn. Elke andere lidstaat houdt ook verkiezingen om zijn vertegenwoordigers te kiezen. In totaal zijn er 751 zetels te verdelen over 28 landen. Net zoals in het Vlaams Parlement, zijn er in het Europees Parlement politieke fracties. Eenmaal verkozen zitten de parlementsleden niet per land, maar dus wel per politieke overtuiging. Het Europees Parlement kun je een beetje vergelijken met het Vlaams Parlement, maar dan voor Europa: het stemt over nieuwe wetsvoorstellen, het keurt de Europese begroting goed en controleert de Europese Commissie. Toch is het ook anders: het Europees Parlement alleen kan geen wetten goedkeuren. Het moet dit doen samen met de Raad van Ministers, ook wel ministerraad genoemd. Het Europees Parlement en de Raad van Ministers hebben allebei ongeveer evenveel macht.

Europese Raad Europese Ministerraad voorstel beslissing

2. De Europese Ministerraad en het Parlement moeten over dit voorstel stemmen. Zodra ze het eens zijn, is het een beslissing.

Europese Commissie

Europees Parlement Verkiezingen 2014

15

Waar vergadert het Europees Parlement? Het Europees Parlement vergadert op twee plaatsen: in Straatsburg in Frankrijk en in Brussel in België. De plenaire zittingen zijn vergaderingen van alle leden van het Europees Parlement samen. Uiteraard is vergaderen met zo’n grote groep mensen niet eenvoudig. Daarom wordt er ook vergaderd in kleinere groepen. Dat noemen we parlementaire commissies. Die bereiden de grote vergadering voor. Deze commissies vergaderen in Brussel. Ook de fracties van het Europees Parlement vergaderen in Brussel. Raad van Ministers (ook Europese Ministerraad) Wie er naar de Raad van Ministers gaat, hangt af van het thema dat op tafel ligt. Als er in de Europese Unie iets moet worden beslist over milieu bijvoorbeeld, dan zijn het de ministers van Milieu uit de 28 lidstaten die samenkomen. Gaat het over onderwijs, dan komen de 28 ministers van Onderwijs samen, enzovoort. Dat is de Raad van Ministers. Deze Raad stemt, net als het Europees Parlement, over belangrijke Europese voorstellen.

Europese Raad

EU-lidstaten

Europese Ministerraad

3. Nu is de beslissing een wet geworden. De Europese Commissie stuurt dit naar de lidstaten. De Commissie controleert ook of de wet snel genoeg wordt omgezet in de landen en of men er zich aan houdt.

WET

Europese Commissie Europees Parlement

De Europese Raad (ook Europese top genoemd) Enkele keren per jaar komen de eerste ministers (regeringsleiders) en de presidenten (staatshoofden) van de Europese lidstaten samen. Ook de voorzitter van de Europese Commissie is hierbij aanwezig. Zo’n vergadering wordt de Europese Raad of Europese top genoemd. De vergadering wordt geleid door een vaste voorzitter, in de volksmond soms ‘president’ genoemd. Momenteel is dit een Belg, Herman Van Rompuy. De Europese Raad denkt na over de grote lijnen en ideeën waaraan de Europese Unie de volgende jaren zal werken. De grote plannen of ideeën worden dan meegenomen door de commissievoorzitter. Op basis daarvan kan de Commissie aan de slag en nieuwe voorstellen opmaken.

16

De Basis

Buitenbeentje Brussel Ook de 1,1 miljoen Brusselaars trekken in mei naar de stembus. Net zoals in Vlaanderen zullen zij stemmen voor het Europees Parlement en het federale parlement. Maar zij verkiezen ook de parlementsleden van het Brussels Hoofdstedelijk Parlement. Bovendien kunnen Brusselaars die voor Nederlandstalige lijsten kiezen ook een stem uitbrengen voor het Vlaams Parlement. Een buitenbeentje dat wat uitleg vraagt. Het Brussels Hoofdstedelijk Gewest is een tweetalig gewest. Dat betekent dat de inwoners bij de verkiezingen een keuze moeten maken tussen Franstalige of Nederlandstalige lijsten.

Brussels Hoofdstedelijk Gewest

Het Europees Parlement In België sturen we 1 Duitstalige, 8 Franstalige en 12 Nederlandstalige leden naar het Europees Parlement. In Vlaanderen krijg je alleen de lijst met de Nederlandstalige kandidaten te zien in het stemhokje. De Brusselaars kunnen kiezen of ze Nederlandstalige of Franstalige kandidaten aanduiden voor het Europees Parlement. Wie de voorkeur geeft aan Franstalige partijen, ziet een lijst met 8 kandidaten verschijnen op de stemcomputer. Wie voor de Nederlandstalige partijen kiest, vindt 12 kandidaten op een lijst.

Het federale parlement In het Brussels Hoofdstedelijk Gewest worden 15 volksvertegenwoordigers naar de Kamer gestuurd. De Brusselse kiezer vindt zowel de Nederlandstalige als de Franstalige lijsten op het scherm. Hieruit maakt hij een keuze.

Het Brussels Hoofdstedelijk Parlement De Brusselaars verkiezen ook een eigen Brussels Hoofdstedelijk Parlement met 89 parlementsleden. Ook hier moeten ze een keuze maken tussen Nederlandstalige of Franstalige lijsten. De wet bepaalt dat er 72 Franstalige en 17 Nederlandstalige parlementsleden in het Brussels Parlement zetelen. De kandidaten moeten verklaren tot welke taalgroep ze behoren. In het stemhokje moeten alle Brusselaars eerst een keuze maken voor een taalgroep. Pas daarna kunnen ze hun stem op de kandidaten uitbrengen. Wie voor Nederlandstalige partijen kiest, mag daarna ook nog 6 kandidaten aanduiden voor het Vlaams Parlement. Van de 124 zitjes in het Vlaams Parlement zijn er altijd 6 voorbehouden voor Vlaamse Brusselaars.

Verkiezingen 2014

17

De 6 rond Brussel De kieskring Brussel-Halle-Vilvoorde heeft lang voor politieke discussies gezorgd. Tot de vorige verkiezingen kon je in de hele kieskring zowel voor Nederlandstalige als voor Franstalige partijen stemmen. Maar nu is Brussel-Halle-Vilvoorde gesplitst en geldt er een andere regeling.

• In de tweetalige kieskring Brussel blijft de keuze mogelijk tussen Franstalige en Nederlandstalige lijsten. inwoners van Halle-Vilvoorde moeten nu kiezen voor de kandidaten die opkomen in Vlaams-Brabant.

• Alle

Grote uitzondering zijn 6 gemeenten in de Vlaamse rand rond Brussel. Drogenbos, Kraainem, Linkebeek, Sint-Genesius-Rode, Wemmel en WezembeekOppem zijn faciliteitengemeenten. Het zijn Vlaamse gemeenten, maar er wonen meer Franstaligen. Voor hen zijn er speciale maatregelen (faciliteiten) waardoor ze bijvoorbeeld Franstalige scholen kunnen oprichten. Ook voor de verkiezingen gelden in deze zes gemeenten andere regels. Europees Parlement Net zoals de Brusselaars mogen de inwoners van de faciliteitengemeenten kiezen of ze voor Nederlandstalige of voor Franstalige kandidaten stemmen. Federaal parlement De kiezers uit de 6 faciliteitengemeenten kunnen kiezen of ze voor de kandidaten van Vlaams-Brabant zullen stemmen of voor de kandidaten die opkomen in het tweetalige Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Vlaams Parlement Voor de verkiezingen van het Vlaams Parlement stemmen ze op dezelfde manier als alle inwoners van Vlaams-Brabant.

18

De Basis

Politieke partijen Breng enkele mensen samen en je hoort verschillende meningen. Mensen zijn het nu eenmaal niet over alles eens.

Een politieke partij is een groep van mensen met ongeveer dezelfde ideeën over hoe je een land bestuurt. Dat wil zeggen: hoe je de problemen van een land aanpakt, welke wetten er moeten komen en waaraan veel of weinig geld moet worden gegeven. Al deze ideeën schrijven ze in een partijprogramma. Alle partijen doen dit. Daardoor krijgt de kiezer een duidelijker overzicht van de verschillende meningen die er zijn. Partijen nemen deel aan verkiezingen. Ze hopen zoveel mogelijk mensen te overtuigen van hun programma. Als ze de verkiezingen winnen, willen ze zo veel mogelijk programmapunten uitvoeren. In een democratie kunnen er verschillende partijen aan verkiezingen meedoen. Een land waar maar één partij toegelaten is, waar maar één mening mag gezegd worden, is geen democratie.

Verkiezingen 2014

19

Wat zijn de verschillen tussen de politieke partijen? Om het verschil tussen partijen te beschrijven, gebruikt men vaak de termen links en rechts. Die begrippen zijn heel oud en komen uit de tijd van de Franse Revolutie. Toen na de revolutie het allereerste parlement bijeenkwam, zaten de mensen die voor verandering waren aan de linkerkant. Zij waren ‘progressief’. De mensen die alles liever wilden behouden zoals het was, zaten aan de rechterkant. Zij waren ‘conservatief’. Er wordt nog altijd over linkse of progressieve partijen en rechtse of conservatieve partijen gesproken. De termen links en rechts zijn een manier om complexe debatten te vereenvoudigen. Wie conservatief is in één debat, kan progressief zijn in een ander.  

Belangrijke politieke thema’s en belangrijke verschillen in visies Om de verschillen tussen de politieke partijen te verduidelijken, bespreken we vijf belangrijke politieke thema’s: • onze economie • de waarden in onze samenleving • het communautaire thema • het milieuthema • het immigratiethema

Onze economie Hoe moet onze economie georganiseerd worden? Sommige partijen vinden dat de overheid zo weinig mogelijk regels moet opleggen aan ondernemers en geen te hoge belastingen mag heffen. Als je ondernemingen zo vrij mogelijk laat, dan zal dat volgens hen het beste resultaat geven voor onze economie en onze werkgelegenheid. Andere partijen zeggen dat de overheid net wel regels moet opleggen. Die regels moeten werknemers en consumenten beschermen en onze rijkdom verdelen.

de overheid moet de economie regelen

Hoe moet onze economie georganiseerd worden?

de overheid moet de economie zo vrij mogelijk laten

De verschillende visies op de regels voor de economie merk je bijvoorbeeld in het debat over de ontslagregeling van werknemers. Wanneer bedrijven makkelijker mensen kunnen ontslaan, zullen ze ook minder aarzelen om mensen aan te werven. Dat zeggen de voorstanders van zo weinig mogelijk regels. Maar anderen vinden dat werknemers beschermd moeten worden tegen ontslag omdat bedrijven anders willekeurig tewerk zouden gaan.

20

De Basis

De waarden in onze samenleving Zijn er algemene waarden in onze samenleving? Of bepaalt ieder voor zichzelf wat goed is? Dit debat heeft te maken met wat goed en fout is, met ethiek. Het gaat dus ook over wat je mag en wat je niet mag in de samenleving. In dit debat vind je aan de ene kant partijen die vinden dat elke persoon het recht heeft om voor zichzelf te beslissen wat goed en fout is, wat hij wel of niet mag doen. Ook als het gaat over leven of dood, mag iedereen voor zichzelf beslissen. Aan de andere kant zijn er partijen die vinden dat er algemene waarden zijn waar de overheid moet voor zorgen. Die waarden worden in de wet opgenomen en ieder van ons moet er zich dan aan houden. Deze twee visies botsen bijvoorbeeld in het debat over euthanasie of het homohuwelijk.

Ieder persoon bepaalt voor zichzelf zijn individuele waarden

De waarden in onze samenleving

Er zijn gemeenschappelijke waarden in onze samenleving

Over de wet op euthanasie in België is al heel veel gedebatteerd. Die wet bepaalt onder meer wie om euthanasie kan vragen. Vanuit de christelijke levensvisie is het belangrijk dat de samenleving een onvoorwaardelijk respect voor het leven bewaakt. Die visie staat in dit debat tegenover de vrijheid van elke persoon om over zijn eigen leven te beslissen.

Verkiezingen 2014

21

Het communautaire thema Hoe moeten we ons land organiseren met Nederlandstaligen en Franstaligen? Aan de ene kant zijn er partijen die een onafhankelijk Vlaanderen willen. Voor deze partijen zou Vlaanderen beter een onafhankelijk land zijn. Aan de andere kant zijn er partijen die vinden dat België één land moet blijven met verschillende regio’s die samenwerken. In 2012 en 2013 werden nieuwe stappen gezet om Vlaanderen en Wallonië meer bevoegdheden te geven. Deze zesde staatshervorming werd beslist na lange discussies. Een aantal bevoegdheden die vroeger de federale overheid regelde, worden vanaf 2014 een Vlaamse of Waalse bevoegdheid. In Wallonië zijn de meeste partijen niet te vinden voor nog meer bevoegdheden voor de regio’s. In Vlaanderen zijn er partijen die nog veel verder willen gaan en andere die deze staatshervorming voldoende vinden.

Het milieuthema Hoe moeten we zorgen voor het milieu en het klimaat? Iedereen lijkt het erover eens dat de overheid maatregelen moet nemen om ons milieu en het klimaat te beschermen. Maar hoe moet dat? Daarover verschillen de politieke partijen wel van mening. Aan de ene kant zijn er partijen die vinden dat de overheid het voortouw moet nemen om ons milieu en het klimaat te beschermen. Ze kan daarvoor strenge regels en sancties opleggen aan wie vervuilt en ze kan grote investeringen doen. Andere partijen vinden dan weer dat mensen zelf hun verantwoordelijkheid moeten nemen en dat de overheid er ook moet op letten geen drastische maatregelen te nemen die de economie schaden. Intussen zijn alle politieke partijen wel van mening dat er een klimaatprobleem is, maar hoe je dat probleem moet aanpakken, daar is geen eensgezindheid over.

22

De Basis

Het immigratiethema Immigratie heeft te maken met mensen die uit het buitenland naar ons land komen. Soms hebben zij een andere godsdienst en andere gebruiken. Verschillende politieke partijen hebben verschillende meningen over hoe we moeten omgaan met immigratie. Het debat gaat onder meer over de vragen: is het mogelijk om te integreren in onze samenleving en hoe kan de overheid daarbij helpen? Of is dat niet mogelijk en moet de overheid ervoor zorgen dat mensen met een andere cultuur in hun eigen samenleving blijven? De meeste partijen zijn het erover eens dat inburgering en kennis van de Nederlandse taal een voorwaarde is om in onze samenleving te kunnen integreren. Maar hoe ver die inburgering kan en moet gaan, daar bestaan tegengestelde visies over.

Verkiezingen 2014

23

W

• 

o u t e r B e ke

CD&V staat voor Christen-Democratisch en Vlaams. CD&V heeft als partijkleur oranje.

CD&V wil werken aan een samenleving waarin mensen respect hebben voor elkaar en de omgeving. CD&V wil een beleid dat goed is voor wie sterk is, en sterk voor wie niet meekan. Wie vooruit wil moet worden gestimuleerd, zonder dat we iemand moeten achterlaten. De partij hecht veel belang aan de relaties tussen mensen en aan de zorg voor elkaar. Mensen ontmoeten elkaar in het gezin, de buurt, in verenigingen, op school, op het werk. CD&V vindt dan ook dat de overheid de gezinnen, het verenigingsleven en de zorgorganisaties in Vlaanderen goed moet ondersteunen. Er moet daarbij aandacht zijn voor mensen die het moeilijk hebben in het leven en daardoor meer kwetsbaar zijn. CD&V wil dat mensen kansen krijgen, maar ook dat mensen die kansen ook grijpen. De Vlaamse christendemocraten willen verder dat Vlaanderen zelf meer kan beslissen over wat de mensen in Vlaanderen echt raakt. Daarvoor moeten meer bevoegdheden van het federale niveau naar Vlaanderen komen. Meer informatie vind je op www.cdenv.be en op www.facebook.com/cdenv.

• 

te r

ie

n

W

ou

Va n B e s

Groen heeft als partijkleur groen.

Groen wil dat we zorg dragen voor onze aarde zodat we in een gezonde wereld kunnen blijven leven. Groen vindt dat werk en economie moeten samengaan met een gezond leven en de zorg voor ons leefmilieu. Daarom hecht deze partij veel belang aan levenskwaliteit voor iedereen. Zowel voor jong als oud, voor mensen die het moeilijk hebben, voor mensen van vreemde afkomst. Met levenskwaliteit bedoelt Groen: meer aandacht voor het milieu en de natuur, minder armoede, meer gezond voedsel, meer tijd voor elkaar … Meer informatie vind je op www.groen.be en op www.facebook.com/groen.be.

24

De Basis

• 

er

-Mar

ck

Je

an

ie Ded

e

LDD heeft als partijkleur blauw en oranje. LDD is de afkorting van ‘Libertair’, ‘Direct’ en ‘Democratisch’.

LDD is ‘libertair’ omdat het streeft naar een overheid die zo weinig mogelijk regelt. Daardoor kunnen mensen zelf meer beslissen. Als de overheid minder regelt, kunnen ook de bedrijven beter werken. Dat is goed voor de economie en de werkgelegenheid. Minder overheid betekent ook minder belastingen, waardoor mensen meer zelf kunnen beslissen wat ze met hun geld doen. Voor LDD is het ook belangrijk dat iedereen steeds vrij zijn mening kan uiten. ‘Direct’ en ‘democratisch’ betekent dat burgers via volksraadplegingen op een directe en democratische manier mee het beleid kunnen bepalen. LDD pleit voor meer vrijheid. Maar wie vrij is, moet ook verantwoordelijkheid opnemen voor zichzelf en zijn omgeving. Het LDD-motto luidt dan ook: ‘vrij én verantwoordelijk’.

• 

de

ie t

Ba

rt

ers

Meer informatie vind je op www.ldd.be.

We ve r© Mi

el

P

N-VA staat voor Nieuw-Vlaamse Alliantie. N-VA heeft als partijkleur geel.

Voor de N-VA wordt België niet goed bestuurd door de vele tegenstellingen tussen Vlamingen en Franstaligen. Het is zoals een dokter die hetzelfde medicijn geeft aan twee patiënten met elk een andere ziekte. Vlaanderen en Wallonië kunnen beter hun eigen oplossingen bedenken voor hun eigen problemen, met hun eigen centen. De N-VA wil een samenleving waarin iedereen belangrijk is en mensen voor elkaar opkomen. Iedereen moet wel zijn verantwoordelijkheid nemen. Wie kan werken, moet dat ook doen. En wie in Vlaanderen komt wonen, moet Nederlands leren. Zo verstaan we mekaar en kunnen we goed samenleven. Maar ook de overheid moet zijn verantwoordelijkheid nemen en spaarzaam zijn. Een overheid die te veel schulden maakt en de mensen te veel belast, speelt met onze toekomst. Meer informatie vind je op www.n-va.be en op www.facebook.com/nieuwvlaamsealliantie.

Verkiezingen 2014

25

• 

en

G

we

ndolyn Rut

t

Open Vld zijn de Vlaamse liberalen en democraten. Open Vld heeft als partijkleur blauw.

Volgens Open Vld moet elke mens zo vrij mogelijk kunnen beslissen over zijn leven. De overheid moet de burgers dus niet te veel regels opleggen of betuttelen. Open Vld gaat voor een open samenleving waarin iedereen evenveel kansen krijgt, maar waarbij iedereen ook gewezen wordt op zijn verantwoordelijkheid om die kansen te grijpen. De partij vindt het ook belangrijk dat bedrijven zo veel mogelijk kansen krijgen, want zij zorgen voor jobs. De overheid moet de burgers en de bedrijven daarom ook zo weinig mogelijk belastingen laten betalen. Meer informatie vind je op www.openvld.be en op www.facebook.com/openvld.

B

ru

• 

n o To b b a c k

Sp.a staat voor Socialistische Partij Anders. Sp.a heeft als partijkleur rood.

Voor sp.a is iedereen gelijk. Waar we ook vandaan komen of hoe we er ook uitzien, we hebben dezelfde rechten en dezelfde plichten. We moeten allemaal kunnen rekenen op goed onderwijs, op goede gezondheidszorgen, op een echte job met een fatsoenlijk loon naar werken, op een dak boven ons hoofd, op een gezond milieu. Al die dingen moeten voor sp.a voor iedereen toegankelijk en betaalbaar zijn. Dat kan alleen maar als we samenwerken, als we de kosten delen, als iedereen zijn steentje bijdraagt. Wie het meeste kan en het meeste heeft wat meer dan wie minder kan of minder heeft. Zo helpen we elkaar vooruit. Meer informatie vind je op www.s-p-a.be en op www.facebook.com/Vlaamse.socialisten.

26

De Basis

• 

olf A e man nn

s

G

er

Vlaams Belang heeft als partijkleur geel en zwart.

Vlaams Belang vindt een onafhankelijk Vlaanderen heel belangrijk. België mag voor de partij meteen worden afgeschaft. Vlaams Belang vindt dat er in Vlaanderen zo weinig mogelijk vreemdelingen mogen bijkomen. De partij vindt dat de islam een probleem vormt voor onze samenleving. Vreemdelingen (mensen die dus niet over onze nationaliteit beschikken) die zich niet willen aanpassen worden geacht het land te verlaten. De partij wil meer aandacht voor veiligheid. Ze pleit voor meer politie en vindt dat misdrijven streng moeten worden bestraft. Het Vlaams Belang hecht veel waarde aan het gezin, dat nog altijd de hoeksteen vormt van onze samenleving. Meer informatie vind je op www.vlaamsbelang.be en op www.facebook.com/vlbelang.

• 

UF staat voor Union des Francophones.

Deze partij verdedigt de belangen van de Franstaligen in Vlaanderen, vooral in Vlaams-Brabant. Meer informatie vind je op www.uniondesfrancophones.be.

Verkiezingen 2014

27

Andere partijen in Vlaanderen Er zijn ook nog andere partijen waar je kunt op stemmen. Op de dag van de verkiezingen zul je alle partijen waar je kunt op stemmen, terugvinden op je stembrief of op de stemcomputer. Bij elke verkiezing zijn er wel nieuwe partijen. Vaak zijn dat themapartijen. Ze komen bijvoorbeeld op voor het behoud van België, voor vrouwenbelangen, voor de belangen van dieren. Veel van deze kleinere partijen halen niet genoeg stemmen voor een zetel in het parlement. Sommigen partijen verdwijnen dan weer. Andere partijen nemen toch weer aan elke verkiezing deel, zoals bijvoorbeeld de Partij van de Arbeid.

• 

pvda staat voor Partij van de Arbeid

De Partij van de Arbeid is een uiterst linkse partij die zich baseert op het marxisme. Ze vindt dat het huidige economische systeem mensen uitbuit en wil naar een andere – socialistische- maatschappij.

28

De Basis

Hoe werken politieke partijen? Iedereen kan een politieke partij oprichten. Dat is heel belangrijk in een democratie. Als ik vandaag beslis om een partij op te richten, dan is ze opgericht. Om met een nieuwe partij aan verkiezingen deel te nemen, zijn er wel enkele voorwaarden. Zo moet je een kandidatenlijst opstellen met evenveel mannen als vrouwen op. Je moet ook voldoende handtekeningen verzamelen van mensen die vinden dat jouw lijst mee moet doen aan de verkiezingen. Een politieke partij is een organisatie met leden. Je kunt er lid van worden. Meestal moet je hiervoor een klein beetje lidgeld betalen. Veel politieke partijen hebben gemeentelijke afdelingen waarbij je kunt aansluiten. De gemeentelijke afdeling zal je betrekken bij de partijwerking in je gemeente. Tijdens verkiezingen hebben partijen meestal handen te kort en helpen de leden bij de campagne.

Partijvoorzitter: een belangrijke functie De partijvoorzitter is het gezicht van een partij. Hij of zij spreekt in naam van de partij en zal in de media vaak het standpunt van de partij uitleggen. Tijdens de regeringsonderhandelingen na verkiezingen zien we hoe belangrijk de partijvoorzitters zijn. Zij voeren de onderhandelingen met de andere partijen. Zij maken de afspraken over het beleid van de regering en zij beslissen wie minister wordt. Iedere partijvoorzitter probeert zoveel mogelijk van de eigen programmapunten in het beleidsplan van de regering te krijgen. De partijvoorzitter moet er nadien ook op toezien dat deze afspraken nageleefd worden.

Waar halen partijen hun geld vandaan? Een politieke partij heeft geld nodig om te kunnen werken. Bij verkiezingen bijvoorbeeld moeten er affiches en brochures worden gedrukt. Partijen krijgen op verschillende manieren geld. Leden betalen lidgeld. Verkozenen staan een deel van hun inkomsten af aan de partij. Maar politieke partijen krijgen vooral geld van de overheid. Dat noemen we dotaties. Politieke partijen mogen volgens de wet niet oneindig veel geld uitgeven aan campagnes. In de wet zijn er maximumbedragen bepaald voor verkiezingscampagnes. Dat moet helpen om elke partij evenveel kansen te geven bij de verkiezingen.

Verkiezingen 2014

29

Op campagne Voor de verkiezingen maken politici reclame voor zichzelf en hun partij. Dat doen ze om onze stem te winnen. Ze stellen zichzelf en hun programma voor en wijzen op de tekorten van andere partijen. De politieke partijen zijn immers concurrenten van elkaar.

Het verkiezingsprogramma In een verkiezingsprogramma van een politieke partij staan alle punten die de partij wil uitvoeren als ze alleen zou kunnen regeren. Dat zijn vaak heel concrete maatregelen om problemen op te lossen of dingen te verbeteren. In de campagne leggen de partijen hun verkiezingsprogramma zo goed mogelijk uit en proberen ze de kiezers te overtuigen van hun gelijk. Maar na de verkiezingen is geen enkele partij sterk genoeg om alleen te regeren. Dus moeten ze met andere partijen afspraken maken en compromissen sluiten. De verschillende partijen die samen willen regeren, zullen allemaal een beetje water bij de wijn moeten doen om tot een overeenkomst te komen. Daardoor kan een partij die in de regering zit maar een deel van haar ideeën realiseren. Voor de kiezers lijkt het alsof partijen hun beloftes uit de campagne niet nakomen. Maar elke partij probeert wel degelijk zoveel mogelijk van haar programmapunten uit te voeren. Hoe meer stemmen een partij krijgt bij de verkiezingen, hoe sterker haar positie in de onderhandelingen met andere partijen.

De kandidaten Elke partij die meedoet aan de verkiezingen moet een kandidatenlijst indienen. Op die lijst staat de naam van de partij, het logo en de namen van alle kandidaten. De partijen krijgen ook een lijstnummer. Naast de naam van de partij, staat dus ook een nummer. Op een kandidatenlijst moeten evenveel mannen als vrouwen staan (of eentje verschil als het totaal een oneven aantal is) en op de eerste en tweede plaats mogen geen twee personen van hetzelfde geslacht staan. Dat is in de wet geregeld. De partijen zullen proberen om een mix van kandidaten op de lijst te zetten, zodat ze alle kiezers aanspreken. Je vindt meestal jonge en oudere kandidaten op een lijst, bekende politici die al lang aan politiek doen en nieuwe kandidaten, mensen met en zonder diploma, kandidaten uit verschillende beroepen en bevolkingsgroepen.

30

De Basis

De lijsttrekker is de kandidaat die op de eerste plaats bovenaan de lijst staat. De lijstduwer is de kandidaat die op de laatste plaats van de lijst staat. Op de lijsten staan ook namen van opvolgers. Een opvolger neemt de plaats in van een volksvertegenwoordiger als die ontslag neemt of overlijdt. Als een volksvertegenwoordiger minister wordt (en dus niet meer in het parlement zit), neemt de opvolger zijn of haar plaats in het parlement in. Tijdens de verkiezingscampagne kom je kandidaten tegen op de markt of op straat. Soms bellen ze aan bij je thuis om zichzelf voor te stellen. Op de websites van de partijen en de kandidaten, vind je informatie over hun programma en ideeën.

Cadeautjes uitdelen mag niet Vroeger reden autokaravanen van politieke partijen door het hele land om hun programma bekend te maken. Ze deelden allerlei gadgets uit zoals petten, potloden, snoep enzovoort. Dit soort van campagnes kom je nu niet meer tegen. De campagnes zijn strikt gereglementeerd. Drie maanden voor de verkiezingen gaat de sperperiode in en vanaf dat moment is het uitdelen van geschenken verboden, net zoals reclamespots op radio of televisie. Individuele kandidaten mogen geen commerciële reclameborden huren om hun affiches op te plakken. Wat wel mag, is het plaatsen van eigen borden, maar die mogen niet groter zijn dan vier vierkante meter. Om ervoor te zorgen dat de ongelijkheid op financieel vlak tussen de verschillende partijen en kandidaten niet te groot is, staat in de wet dat verkiezingsuitgaven beperkt zijn:

•  •  • 

Voor partijen die uitsluitend aan de verkiezingen van het Vlaams Parlement deelnemen, is het maximumbedrag 800.000 euro. Voor partijen die gelijktijdig deelnemen aan de verkiezingen van het Vlaams Parlement en andere verkiezingen (de federale of Europese verkiezingen), is het maximumbedrag 1.000.000 euro. Ook voor individuele kandidaten zijn er beperkingen. Dat hangt onder meer af van hun plaats op de lijst en het aantal kiezers in hun kieskring.

Verkiezingen 2014

31

Kranten, radio en televisie: een en al verkiezingsnieuws ‘Vrije en eerlijke verkiezingen’ wil zeggen dat de verschillende meningen met elkaar in debat kunnen gaan. Dat merken we heel goed tijdens de verkiezingscampagne. Journalisten ondervragen politici over wat zij belangrijk vinden, welke beslissingen ze willen nemen en wat de gevolgen daarvan zijn. Kranten staan vol met nieuws over de verschillende partijen. Radio en televisie organiseren debatten, interviews, peilingen enzovoort. Tijdens de campagne kun je bijna niet om het nieuws over de verkiezingen heen. Hieronder vind je een lijstje met de websites van onze belangrijkste media: •  www.detijd.be •  www.demorgen.be •  www.destandaard.be •  www.gva.be (Gazet van Antwerpen) •  www.hbvl.be (Het Belang van Limburg) •  www.hln.be (Het Laatste Nieuws) •  www.nieuwsblad.be •  www.deredactie.be (de nieuwssite van de VRT) •  www.nieuws.vtm.be

De politieke partijen en de kandidaten hebben hun eigen websites, waar je hun programma kunt lezen. Vele mensen gebruiken ook De Stemtest. De Stemtest kan helpen om een zicht te krijgen op de standpunten van de partijen. Je antwoordt op vragen over verschillende politieke thema’s en op het einde kom je te weten welke partijen het dichtst bij jouw ideeën staan. Dit zijn uiteraard allemaal maar hulpmiddelen. De perfecte partij vinden, die helemaal aansluit bij wat jij denkt, is bijna onmogelijk. Iedereen heeft wel een aantal thema’s waarover hij van mening verschilt. Maar er zullen wel enkele partijen zijn die aansluiten bij jouw ideeën. Uiteindelijk moet jij beslissen welke partij in het stemhokje jouw stem krijgt.

32

De Basis

Stemmen In België is er niet alleen stemrecht, maar ook opkomstplicht. Mensen vanaf 18 jaar hebben dus niet alleen het recht om hun stem uit te brengen. Ze zijn ook verplicht om naar het stembureau te gaan. We spreken van opkomstplicht en niet van stemplicht omdat je niet verplicht bent om te stemmen voor een partij of persoon als je in het stemhokje staat. Je kunt ook blanco of ongeldig stemmen. Voor de Vlaamse en federale verkiezingen

Voor de Europese verkiezingen

Je mag gaan stemmen als je

Alle Belgen en alle EU-burgers die in België verblijven mogen gaan stemmen als ze: •  18 jaar of ouder zijn op de dag van de verkiezingen •  ingeschreven zijn in het bevolkingsregister of het vreemdelingenregister van hun gemeente voor 1 maart 2014; •  ingeschreven zijn op de kiezerslijst van hun gemeente ten laatste op 28 februari 2014; •  niet uitgesloten of geschorst zijn van het stemrecht.

•  •  •  • 



de Belgische nationaliteit hebt; 18 jaar of ouder bent op de dag van de verkiezingen; ingeschreven bent in het bevolkingsregister van je gemeente; niet uitgesloten of geschorst bent van het stemrecht.

Wie mag niet gaan stemmen?

Sommige Belgen die 18 jaar of ouder zijn, mogen niet gaan stemmen omdat ze geschorst of uitgesloten zijn. ‘Geschorst zijn’, wil zeggen dat je tijdelijk geen stemrecht meer hebt. ‘Uitgesloten zijn’, wil zeggen dat je voor altijd geen stemrecht meer hebt. Wanneer mag iemand niet gaan stemmen? •  Iemand die verplicht is opgenomen in een psychiatrische instelling mag niet gaan stemmen. •  Iemand die ‘verlengd minderjarig’ is verklaard: sommige mensen met een verstandelijke beperking worden verlengd minderjarig verklaard. •  De rechter kan iemand die veroordeeld is voor een criminele of correctionele straf schorsen of uitsluiten van het stemrecht. (Mensen die in voorlopige hechtenis zitten, kunnen wel volmacht geven aan een andere kiezer om te stemmen.) Verkiezingen 2014

33

Ziek of weg op verkiezingsdag Sommige kiezers kunnen niet gaan stemmen omdat ze moeten werken, ziek zijn of op reis zijn. In dat geval kun je een andere kiezer in jouw plaats laten stemmen. Je moet die persoon dan een volmacht geven. Een volmacht geef je aan een persoon van je keuze. Iedere kiezer kan echter slechts één volmacht krijgen. Je vraagt daarvoor de juiste documenten aan bij je gemeente. Geef je geen volmacht, dan moet je een bewijs met de reden van je afwezigheid kunnen voorleggen (een ziektebewijs of een bewijs van je werkgever bijvoorbeeld). Als je zonder geldige reden niet komt opdagen in het stembureau, riskeer je een boete.

De stemming is geheim Stemmen is geheim. Daarom moet je alleen het stemhokje binnengaan. Personen met een fysieke beperking (rolstoelgebruikers) of personen met een visuele beperking (blinden en slechtzienden) mogen vragen dat iemand hen helpt. Die helper mag dan mee in het stemhokje. Voor personen met een verstandelijke beperking is dit anders. Als ze hulp wensen, moeten ze dit vragen aan de voorzitter van het stembureau. Die beslist dan of het wel of niet mag. De voorzitter van het stembureau kan bijvoorbeeld iemand van zijn medewerkers vragen om te helpen in het stemhokje.

Wat meenemen? Enkele weken voor de verkiezingen krijg je een oproepingsbrief in de bus. Daarop kun je lezen naar welk stembureau je moet gaan. Vergeet je oproepingsbrief en je identiteitskaart niet mee te nemen. Houd je afgestempelde oproepingsbrief 1 maand bij. Het is het bewijs dat je bent gaan stemmen.

Wanneer stemmen? Wie met potlood stemt, kan gaan stemmen tussen 8 uur en 13 uur. Wie met de computer stemt, kan gaan stemmen tussen 8 uur en 15 uur.

34

De Basis

Geldig stemmen Stemmen met potlood in een Vlaamse gemeente

1 2

In het stemlokaal geef je je identiteitskaart en oproepingsbrief aan de voorzitter.

De voorzitter geeft je drie stembiljetten: een voor de Vlaamse verkiezingen, een voor de federale verkiezingen en een voor de Europese verkiezingen. Je gaat het stemhokje in om te stemmen. A Je kunt een lijststem geven. Wanneer je een lijststem geeft, kleur je het bolletje bovenaan de lijst rood. Een lijststem is een stem voor een partij en niet voor een persoon. Dat wil zeggen dat je akkoord gaat met de volgorde van de kandidaten op de lijst. Je mag maar één lijststem uitbrengen. Breng je meerdere lijststemmen uit, dan stem je ongeldig.

B Je kunt stemmen voor één of meer kandidaten of opvolgers binnen één lijst. Dat heet een voorkeurstem. Je doet dat door het bolletje of de bolletjes bij de naam of namen rood te kleuren. Je mag een voorkeurstem geven aan meerdere personen, maar je moet wel binnen dezelfde lijst blijven.

Verkiezingen 2014

35

C Je mag een lijststem én voorkeurstem(men) uitbrengen. Dan kleur je zowel het bolletje bovenaan de lijst als de bolletjes achter de namen van de personen van je voorkeur rood. Let ook hier op dat je dit op een stembrief steeds binnen dezelfde lijst doet, anders is je stem ongeldig.

D Je kunt ten slotte blanco stemmen: voor geen enkele kandidaat stemmen. Je doet dat als je geen voorkeur hebt voor een partij of voor een kandidaat. Blanco stem je door helemaal niets in te vullen. Als je iets op je stembrief schrijft of tekent, dan is je stem ongeldig. Blanco en ongeldige stemmen tellen niet mee bij de zetelverdeling.

36

3

Als je klaar bent, stop je de stembiljetten in de juiste stembus.

4

Je krijgt je identiteitskaart en oproepingsbrief terug van de voorzitter. Je oproepingsbrief is afgestempeld als bewijs dat je naar het stemlokaal bent gekomen.

De Basis

Stemmen met de computer of elektronisch stemmen

1

In het stemlokaal geef je je oproepingsbrief en je identiteitskaart af aan de voorzitter. Je krijgt een magneetkaart.

2

In het stemhokje steek je de kaart in het toestel met de pijl naar boven en naar het toestel gericht.

Bij elektronisch stemmen moet je eerst voor het Europees Parlement stemmen, daarna voor de Kamer en daarna voor het Vlaams Parlement.

3

Er verschijnt een scherm met de partijen voor de Europese verkiezingen. Kies de partij waarop je wilt stemmen door de naam van de partij aan te raken. Nu verschijnt de lijst met kandidaten van de partij die je hebt geselecteerd. Wie blanco wil stemmen, drukt op het speciale vakje ’blanco’.

Verkiezingen 2014

37

4

Je kunt nu op 3 manieren stemmen:

Je kunt een lijststem geven. Een lijststem is een stem voor een partij en niet voor een persoon. Dat wil zeggen dat je akkoord gaat met de volgorde van de kandidaten op de lijst. Als je een lijststem wilt uitbrengen, raak je het scherm aan bovenaan de lijst van je keuze. Je kunt stemmen voor één of meer kandidaten of opvolgers binnen één lijst. Dat heet een voorkeurstem. Als je een voorkeurstem wilt uitbrengen, toets je de naam of namen van de personen aan voor wie je wilt stemmen. Je mag ook een lijststem én voorkeurstem(men) uitbrengen.

5

6

38

De Basis

Ten slotte moet je op het scherm je keuze bevestigen door “bevestigen” aan te raken. Zolang je je stem niet bevestigd hebt, kun je die nog veranderen.

Nu verschijnt het scherm voor de Kamer en daarna het scherm voor de Vlaamse verkiezingen. Je volgt telkens weer dezelfde stappen als voor de Europese verkiezingen.

7

Na de laatste bevestiging drukt de stemcomputer een klein stembiljet af. Dit moet je scannen aan de stembus en dichtgevouwen in de bus stoppen.

8

Je magneetkaart geef je terug aan de voorzitter. Je krijgt je identiteitskaart en je afgestempelde oproepingsbrief terug.

Verkiezingen 2014

39

Stemmen in Brussel In de 19 gemeenten van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest wordt per computer gestemd. Er zijn 2 verschillende systemen. In Sint-Gillis en in Sint-Pieters-Woluwe ontvang je na de stemming een ontvangstbewijs op papier. In de andere 17 gemeenten is dat niet het geval. Net zoals in Vlaanderen stem je er voor het Europees Parlement en voor de Kamer: je kunt telkens kiezen om voor Nederlandstalige of voor Franstalige kandidaten te stemmen. Daarnaast breng je ook een stem uit voor het Brussels Hoofdstedelijk Parlement. Alleen wanneer je voor een Nederlandstalige lijst stemt, mag je ook 6 kandidaten naar het Vlaams Parlement sturen. Wat moet je doen?

40

1

In het stemlokaal geef je je oproepingsbrief en je identiteitskaart af aan de voorzitter. Je krijgt dan een magneetkaart.

2

In het stemhokje steek je de kaart in het toestel met de pijl naar boven en naar het toestel gericht.

3

Er verschijnt een keuzescherm waarop je de gewenste taal kunt kiezen. Kies je Nederlands, dan gaat alles verder in het Nederlands. Kies je Frans, dan verloopt alles in het Frans.

4

Bevestig je taalkeuze op het nieuwe scherm

5

Er verschijnt eerst een scherm om voor de Europese verkiezingen te stemmen. Je moet een keuze maken tussen het Nederlandse of het Franse kiescollege. Kies je voor het Nederlandse kiescollege dan mag je 12 kandidaten verkiezen van de Nederlandstalige partijen. Kies je voor het Franse kiescollege dan mag je 8 kandidaten kiezen uit de Franstalige partijen. Kies je kiescollege.

6

Er verschijnt een scherm met partijen waarop je kunt stemmen. Kies de partij waarop je wilt stemmen door met de lichtpen loodrecht op de naam van de partij te drukken. Wie blanco wil stemmen, drukt op het speciale vakje ’blanco’. Als je niet blanco stemt, verschijnt de lijst met kandidaten van de partij die je hebt geselecteerd.

De Basis

7

Je kunt nu stemmen: Je geeft een lijststem: een lijststem is een stem voor een partij en niet voor een persoon. Dat wil zeggen dat je akkoord gaat met de volgorde van de kandidaten op de lijst. Als je een lijststem wilt uitbrengen, druk je de pen loodrecht tegen het scherm op het bolletje bovenaan de lijst van je keuze. Of je stemt voor één of meer kandidaten of opvolgers binnen één lijst: dat is een voorkeurstem. Als je een voorkeurstem wilt uitbrengen, druk je de pen tegen het scherm op het bolletje of de bolletjes bij de naam of namen van de personen voor wie je wilt stemmen. Of je geeft zowel een lijststem als (een) voorkeurstem(men).

8

Ten slotte moet je op het scherm je stem bevestigen door met de leespen op “stem bevestigen” te klikken. Zolang je je stem niet bevestigd hebt, kun je die nog veranderen.

9

Nu verschijnt het scherm voor de federale verkiezingen. Zowel de Franstalige als de Nederlandstalige partijen verschijnen op 1 scherm. Kies de partij waarop je wilt stemmen en volg dezelfde stappen als voor de Europese verkiezingen.

10

Het volgende scherm is voor de verkiezingen van het Brussels Hoofdstedelijk Parlement. Hier maak je eerst je keuze tussen de Franse of de Nederlandse taalgroep. Bij de Franse taalgroep kun je 72 kandidaten aanduiden. Voor de Nederlandse taalgroep kun je 17 kandidaten verkiezen. Wanneer je voor de Nederlandse taalgroep hebt gekozen, verschijnt een extra scherm: hier kun je een keuze maken om 6 Brusselaars naar het Vlaams Parlement te sturen.

11

Als je je laatste keuze bevestigd hebt, komt je kaart terug uit het toestel. Je kunt die nu onmiddellijk weer in het toestel stoppen om na te kijken op wie je gestemd hebt. Maar je kunt je stem nu niet meer veranderen.

12

Neem ten slotte je kaart terug en geef ze af aan de voorzitter. Die zal de kaart in de bus steken. Je krijgt je identiteitskaart en je afgestempelde oproepingsbrief terug.

Verkiezingen 2014

41

Wat na de verkiezingen? Stemmen tellen en zetels verdelen Na afloop van de verkiezingen worden de stemmen geteld die elke politieke partij heeft gekregen. Een partij die veel stemmen heeft gehaald, krijgt veel vertegenwoordigers of zetels. Een partij die minder stemmen haalde, krijgt minder vertegenwoordigers of zetels. Hoe meer zetels een politieke partij heeft, hoe sterker die partij is. Hoe sterker een partij is, hoe meer punten van haar programma ze kan verwezenlijken. Per provincie zijn er de volgende zetels te behalen in het Vlaams Parlement: Antwerpen 33 zetels Limburg 16 zetels Oost-Vlaanderen 27 zetels Vlaams-Brabant 20 zetels West-Vlaanderen 22 zetels Totaal voor het Vlaamse Gewest 118 zetels In Brussel zijn er 6 zetels In totaal zijn er voor de Vlaamse Gemeenschap 124 zetels Om vertegenwoordigers te hebben in het parlement, moet een partij minstens 5 procent van de stemmen halen. Dat percentage noemen we de kiesdrempel. Sommige partijen hebben geen vertegenwoordigers in het parlement omdat ze te weinig stemmen hebben gehaald. Ze hebben met andere woorden de kiesdrempel niet gehaald.

42

De Basis

Wie is verkozen? Zodra de stemmen geteld zijn, worden de zetels verdeeld onder de partijen die meer dan 5 procent van de stemmen hebben gehaald. Als laatste stap wordt nagegaan welke kandidaten de zetels mogen innemen. In principe krijgen de kandidaten met de meeste stemmen de zetels. Maar heel wat kiezers geven enkel een lijststem. Op die manier zeggen ze eigenlijk dat ze akkoord gaan met de volgorde van de kandidatenlijst. Die lijststemmen worden uiteraard ook meegerekend om te bepalen wie er echt verkozen werd en wie bijgevolg mag ‘zetelen’. Wanneer een verkozen kandidaat toch beslist om niet te zetelen of ontslag neemt of overlijdt, dan gaat zijn of haar plaats naar een van de opvolgers op de kieslijst.

Wie gaat besturen? Een partij moet niet alleen de verkiezingen winnen, maar ze moet ook de meerderheid van de zetels hebben om te kunnen regeren of aan de macht te zijn. De meerderheid heb je als je minstens één zetel meer hebt dan de helft van alle zetels. In Vlaanderen is er echter geen enkele partij groot genoeg om helemaal alleen de meerderheid van de zetels te behalen. Er zullen dus twee of meer partijen moeten samenwerken om te regeren.

31+22+7 =60

Hoe moet dat dan gebeuren?

Hoe de Vlaamse Regering gevormd moet worden, staat niet in de wet geschreven. Dat gebeurt volgens ongeschreven politieke regels. Eerst informeert een belangrijk politicus van de grootste partij bij de andere partijen wat zij willen. Die politicus noemt men de informateur. Als er voldoende duidelijkheid bestaat over de wensen van de andere partijen, beginnen de onderhandelingen. De partijen die samen de meerderheid van de zetels kunnen hebben, gaan met elkaar praten. Als ze willen samenwerken, moeten ze uiteraard rekening houden met elkaars ideeën. Dat betekent dat ze toegevingen zullen moeten doen aan elkaar. Elke partij zal een deel van haar wensen moeten laten vallen. Zo begrijp je meteen ook dat niet alles wat de politieke partijen beloven voor de verkiezingen, ook echt kan worden uitgevoerd.

31+25+15=71

Verkiezingen 2014

43

Als twee of meer partijen beslissen om samen de meerderheid te vormen, schrijven ze in een document wat ze overeengekomen zijn. Dat document noemen we het regeerakkoord. Hierin staan alle punten waaraan ze samen zullen werken. Hoe sterker een partij is, hoe minder toegevingen ze hoeft te doen aan de andere partijen. Dat betekent dat ze meer punten van haar programma kan realiseren. De partijen die het regeerakkoord ondertekenen, noemen we de meerderheid of de coalitie. De andere partijen noemen we de oppositie. De meerderheidspartijen spreken af wie de ministers worden. De sterkste partij binnen de meerderheid krijgt de meeste ministers. De groep van alle ministers samen noemen we de regering. De meerderheid regeert en beslist wat er gebeurt tot aan de volgende verkiezingen.

44

De Basis

En nu…. wachten tot de volgende verkiezingen? Vrije verkiezingen zijn nodig in een democratie, maar ze zijn niet voldoende. Als we allemaal als toeschouwers kijken naar de politiek en afwachten tot de volgende verkiezingen, dan leeft de democratie niet echt. Als burgers actief worden en zich verenigen, dan kunnen ze ook deelnemen aan de democratie. In Vlaanderen zijn er heel wat verenigingen van mensen die proberen om iets aan de samenleving te veranderen. Ze komen op voor hun belangen, ze strijden voor wat ze belangrijk vinden en ze proberen invloed uit te oefenen op de politiek. Er zijn organisaties van werkgevers en vakbonden, artsengroeperingen en ziekenfondsen, milieugroepen, vrouwenbewegingen, gepensioneerden, consumentenorganisaties enzovoort. Al die organisaties laten van zich horen en proberen via onderhandelingen of overleg met de regering, met volksvertegenwoordigers of via informele contacten hun gelijk te halen. Zo oefenen ze druk uit op het beleid. Die vele verenigingen en organisaties die de individuele burgers organiseren noemen we het middenveld. Tussen de burger en de overheid vormt dat middenveld een soort tussenniveau. De middenveldorganisaties verdedigen en bepleiten de belangen van hun leden en van hun zaak bij de politici. Sommige middenveldorganisaties zijn officieel vertegenwoordigd op vergaderingen met de overheid of geven officiële adviezen, zoals de Vlaamse Onderwijsraad (Vlor), de SociaalEconomische Raad van Vlaanderen (SERV) of de Nationale Arbeidsraad (NAR). Maar middenveldorganisaties zijn zeker zo sterk als drukkingsmiddel wanneer ze veel mensen tot actie kunnen aanzetten, bijvoorbeeld in een betoging. Drukkingsgroepen kunnen veel verschillende actiemiddelen gebruiken, zoals het uitdelen van pamfletten, internetpetities rondsturen, ludieke acties voeren enzovoort. We hoeven dus niet te wachten tot de volgende verkiezingen om onze stem te laten horen.

Verkiezingen 2014

45

Colofon Deze brochure werd gemaakt door De Kracht van je Stem, Puzzel Brussel, Toemeka vzw en Ryckevelde vzw. De Kracht van je Stem is de educatieve dienst van het Vlaams Parlement. De Kracht van je Stem biedt een ruime waaier aan educatief materiaal over democratie en burgerzin. Leraren kunnen bij ons terecht voor lespakketten, spelmateriaal, een vormingsaanbod voor leraren en studenten in de lerarenopleiding en een dagprogramma voor scholen in het Vlaams Parlement. Meer informatie over het educatieve aanbod van De Kracht van je Stem vind je op www.dekrachtvanjestem.be

De Kracht van je Stem Vlaams Parlement Tel 02 552 45 34 • [email protected] De Beweging voor een verstaanbare samenleving - Toemeka vzw ijvert voor meer ‘samen leven’, vooral tussen mensen die hooggeschoold zijn en vele mogelijkheden hebben en zij die minder maatschappelijke kansen hebben of laaggeschoold zijn. De beweging maakt werk van twee essentiële voorwaarden hiertoe: elkaar beter leren verstaan én de ingewikkelde samenleving meer verstaanbaar maken. Dit gebeurt door de organisatie van ontmoeting en dialoog, en door het aanbieden van laagdrempelige maatschappelijke vorming en van verstaanbare basiskennis over de samenleving. Deze brochure kadert in het aanbod van de campagne ‘Kies-Keurig 2014’. Meer informatie over de Beweging voor een verstaanbare samenleving - Toemeka, en over de campagne ‘Kies-Keurig 2014’ vind je op: www.toemeka.be Beweging voor een verstaanbare samenleving - Toemeka vzw Tel 016 40 69 61 • [email protected]

46

De Basis

Puzzel Brussel, Raad van de Vlaamse Gemeenschapscommissie Puzzel Brussel is de dienst informatie en educatie van de Raad van de Vlaamse Gemeenschapscommissie. Puzzel Brussel laat kinderen en jongeren op een speelse manier kennismaken met de werking van een parlement. Puzzel Brussel is er voor alle Nederlandstalige scholen in Brussel, en heeft voor elke leeftijd een fijne formule in de aanbieding. Het volledige overzicht vind je op www.puzzelbrussel.be Raad Vlaamse Gemeenschapscommissie Puzzel Brussel - dienst informatie en educatie Tel 02 213 71 95 • [email protected] Ryckevelde vzw, beweging voor Europees burgerschap Ryckevelde vzw zorgt ervoor dat jong en oud de Europese Unie en bij uitbreiding ‘Europa’ begrijpen. Bovendien zetten ze mensen aan om Europa zelf te ervaren en mee te ontwerpen. Ze doen dit vanuit de overtuiging dat bewuste burgers de basis vormen voor een goede democratie. Deze samenwerking was mogelijk dankzij de steun van het LLP Programma van de Europese Commissie. Meer informatie vind je op www.ryckevelde.be Tel 050 352720 • [email protected]

Redactie: De Kracht van je Stem, Puzzel Brussel, Toemeka vzw en Ryckevelde vzw Eindredactie: Kris Van den Bremt Lay-out en tekeningen: CIBE communicatie Druk: Drukkerij Artoos V.u. Julie Clément, Vlaams Parlement, 1011 Brussel Indien u delen uit deze uitgave overneemt, wees dan correct en vermeld uw bron. De tekst is genderneutraal. Waar we functies beschrijven, bedoelen we steeds zowel mannen als vrouwen. ‘Hij’, ‘hem’ en ‘zijn’ moet dus ook begrepen worden in de vrouwelijke vorm (‘zij’ en ‘haar’).

Verkiezingen 2014

47

De Kracht van je Stem Vlaams Parlement in samenwerking met Puzzel Brussel, Toemeka vzw en Ryckevelde vzw Leuvenseweg 86 • 1000 Brussel • tel 02 552 45 34 • [email protected] • www.dekrachtvanjestem.be