Achtergrondinformatie: afval Dat een huishouden afval produceert is onvermijdelijk. Denk bijvoorbeeld aan verpakkingen, schillen, restjes en versleten spullen. Dit leidt tot een continue stroom van afval. In Nederland is veel gedaan om deze afvalstroom op een milieuverantwoorde manier te verwerken. Ongeveer de helft van het huishoudelijk afval wordt hergebruikt, het storten van huishoudelijk afval is zo goed als verleden tijd, en afvalverbrandingsovens zijn schoner geworden en leveren nuttige elektriciteit. Uw medewerking aan de afvalscheiding blijft belangrijk. Veel afval bevat waardevolle materialen. Door afval apart in te leveren, blijven deze materialen in gebruik, en zijn er minder nieuwe grondstoffen nodig. Het hergebruik van materialen is over het algemeen beter voor het milieu dan het verbranden met energieterugwinning. Hergebruik is ook financieel aantrekkelijk. Elke kilo afval die niet naar de verbrandingsoven hoeft, bespaart 9 eurocent. Maak het uzelf gemakkelijk en maak handig gebruik van de Afvalscheidingswijzer. U kunt op zoekwoord of trefwoord een advies opvragen, zodat uw afval altijd in de juiste bak belandt. Zo helpt u grondstoffen en energie besparen. Als u bij afval rekening wilt houden met het milieu, heeft u de volgende mogelijkheden: • • •
•
Zorg voor minder afval, bijvoorbeeld door spullen te kopen die lang meegaan. Lever zoveel mogelijk afval gescheiden in; veel mensen doen al aan afvalscheiding, maar kennen nog niet alle mogelijkheden. Zie Afvalscheiding voor informatie over de resultaten van afvalscheiding. Houd u goed aan de scheidingsregels. Zo voorkomt u vervuiling van de gescheiden afvalstromen en zijn deze afvalstromen beter te recyclen. Let er bijvoorbeeld op dat er bij het oud papier geen plastic komt. Als u twijfelt over wat in welke bak hoort, informeer dan bij uw gemeente, lees verder onder Wat moet waar?, of raadpleeg www.Afvalscheidingswijzer.nl Maak, als u een tuin heeft, zelf compost van uw afval..
De milieuvoordelen van hergebruik * Hergebruik bespaart grondstoffen en energie. De winning van grondstoffen en de productie van nieuwe materialen kost meestal veel meer energie dan nodig is wanneer oude materialen hergebruikt worden. Een duidelijk voorbeeld: de productie van nieuw aluminium kost 20 maal zoveel energie als het omsmelten van oud aluminium. En de kwaliteit is meestal gelijk. * Door hergebruik komen veel minder schadelijke stoffen in het milieu terecht, bijvoorbeeld zware metalen uit batterijen of cfk's uit koelkasten. * Door hergebruik wordt er minder afval verbrand. Afvalverbrandingsinstallaties zijn schoner dan vroeger, maar geven nog steeds enige luchtvervuiling en veroorzaken restafval in de vorm van slakken. Wat er met jou afval gebeurt Een populaire fabel is dat afval scheiden geen zin heeft, want alles gaat toch op één hoop. Het feit is dat glas, papier, karton, GFT, klein chemisch afval, textiel en restafval allemaal apart worden
verwerkt. Alleen sterk vervuilde partijen gescheiden afval kunnen noodgedwongen alsnog bij het restafval terecht komen. Zie: Afvalverwerking. Verpakking en milieu Afval bestaat voor een groot deel uit verpakkingen. Verpakkingen hebben dan ook vaak een negatief milieubeeld. Toch leveren verpakkingen milieuvoordelen op. Ze verlengen de houdbaarheid van voedingsmiddelen en bieden bescherming aan producten tijdens transport en opslag. Dat voorkomt verlies door bederf of beschadiging. En dat scheelt niet alleen afval, maar ook energie die nodig is om die producten te maken. Daarnaast worden verpakkingen steeds lichter, en wordt het materiaal veel vaker weer opnieuw gebruikt. Zie voor meer informatie: Verpakkingen. Zwerfafval Als afval ergens belandt waar het niet thuishoort, noemen we dat zwerfafval. Je komt het tegen op straat en in bermen, op openbare plaatsen, in groenperkjes en in de natuur. Behalve de ergernis die deze rommel oplevert, kost het opruimen ervan ook veel geld. Het voorkomen en verwijderen van zwerfafval is een taak van de gemeente. Maar ook andere organisaties organiseren campagnes en projecten om zwerfvuil te voorkomen. In Nederland gooien we elk jaar totaal 100.000 ton aan blikjes, vuilniszakken, papier en andersoortig afval weg. Daarvan slingert 30.000 ton langs snelwegen en op parkeerplaatsen. Omgerekend zijn dat zeven volle vrachtwagens per dag. Ongeveer 30 procent van het totaalgewicht van Nederlands afval bestaat uit verpakkingsmateriaal van etenswaren, zoals blikjes en flesjes, maar ook wikkels en patatbakjes. In volume gemeten, beslaan consumptieverpakkingen in zwerfafval een aandeel dat bijna twee keer zo groot is: 58 procent. Onderzoek in 2001 telde ongeveer 50 miljoen blikjes en flesjes in het zwerfafval. Andere zaken die veelvuldig op straat belanden zijn sigarettenpeuken, kauwgomresten, kranten, folders en tissues. Zwerfafval is niet zozeer een milieuprobleem, als wel een belangrijke invloed op de kwaliteit van onze leefomgeving. Burgers meten de kwaliteit van hun directe leefomgeving mede af aan de hoeveelheid afval op straat. Rommel veroorzaakt niet alleen ergernis, maar trekt ook ongedierte aan. Sommige producten, zoals de plastic binders van frisdrankblikjes (de six-packhouders), kunnen dieren verwonden of zelfs doden. Het meeste zwerfafval vind je op scholen, in wegbermen, en nabij eetgelegenheden zoals fastfoodrestaurants, snackbars en stations. Jongeren, verkeersdeelnemers en recreanten maken daarvan het meeste gebruik en zijn dan ook de grootste vervuilers. De overheid en het bedrijfsleven proberen actief het zwerfafval tegen te gaan, want veel materialen vergaan pas na tientallen (of zelfs honderden!) jaren. Op veel verpakkingen staat ook een logo, dat consumenten erop wijst het materiaal in een afvalbak te gooien.
Als we zwerfafval niet opruimen, duurt het lang voordat het vanzelf verdwenen is. De afbreektijden voor afval zijn: Afval Afbreektijd Papier en Karton Half jaar Sigarettenpeuk met filter 1 tot 5 jaar Bananenschil Max. 3 jaar Metalen blikje 1,5 tot 50 jaar Plastic frisdrankflesje 5 tot 10 jaar Plastic zak 10 tot 20 jaar Aluminium blikje 80 tot 1 miljoen jaar Patatbakje 90 jaar Plastic six packhouder 100 jaar Glazen fles 1 miljoen jaar Gemeenten zijn niet alleen verantwoordelijk voor het verwijderen van zwerfafval maar ook voor het voorkomen ervan. Dat doen zij door het plaatsen van afvalbakken en het geven van voorlichting, vaak in de vorm van campagnes. In de afvalstoffenverordening kan elke gemeente regels opnemen ter preventie van zwerfafval. Zo geldt vaak de regel dat het weggooien op straat van blikjes of papier verboden is. Wie dat toch doet is officieel in overtreding en kan een boete krijgen tot wel € 75. De gemeente stelt handhavers in om die boetes uit te delen. (Wordt de boete niet betaald dan komt de zaak voor de rechter.) Vanaf half oktober 2006 werken het bedrijfsleven, gemeenten en het Rijk aan het Actieprogramma Zwerfafval voor 2007-2009. In het Actieprogramma komen afspraken voor extra geld om zwerfafval te voorkomen, te beboeten en op te ruimen. In het Actieprogramma Zwerfafval staat ook dat het bedrijfsleven gaat meebetalen aan meer zogeheten preventie- en bewustwordingsprojecten. Sommige producten zullen bijvoorbeeld opnieuw worden ontworpen op zo'n manier dat ze minder zwerfafval opleveren. En er wordt gewerkt aan nieuwe opruimmethoden en -apparatuur, maar ook aan nieuwe voorlichtingscampagnes. Tot 2009 draagt het bedrijfsleven totaal 33 miljoen euro bij in de strijd tegen zwerfafval. Nederland Schoon. De onafhankelijke Stichting Nederland Schoon voert een landelijke multimediale campagne tegen zwerfafval en ondersteunt gemeenten bij hun aanpak van zwerfafval. Daarnaast ontwikkelt Nederland Schoon methoden voor de aanpak van zwerfafval, zoals Afrekenen met zwerfafval. Wat moet waar? Blik In de afvalverbrandingsinstallaties wordt het meeste blik uit het afval gehaald waarna het als grondstof naar de hoogovens gaat. Dit bespaart grondstoffen en energie, en er ontstaat minder restafval in de vorm van slakken. Een inzamelstructuur is kostbaar en levert voor metalen nauwelijks meerwaarde op. Lege blikken (ook lege verfblikken) en blikjes kunnen daarom het beste bij het gewone afval. Tips • Vul lege blikken en blikjes niet met ander afval; dat maakt het lastiger om het blik in de afvalverbrandingsinstallatie te scheiden.
• • • •
Lege verfblikken en spuitbussen mogen in de vuilnisbak gegooid worden. Verfafval moet naar het klein chemisch afval. Glas hoort in de glasbak, maar de metalen (stalen) deksels van bijvoorbeeld jampotten kunnen in de vuilnisbak. Sommige kringloopwinkels zamelen aluminium apart in en brengen het naar de oudmetaalhandel. Voor je lunch op op school kunt je beter een boterhamtrommel gebruiken dan aluminiumfolie.
Computers Oude apparaten kun je gratis inleveren bij de gemeente. Oude accu's moet je altijd inleveren bij het Klein Chemisch Afval (KCA). Daarnaast zijn er verschillende bedrijven die oude computers upgraden voor scholen en voor minder draagkrachtige (buitenlandse) organisaties. Ze knappen oude afgeschreven hardware op en verkopen deze goedkoop aan mensen die minder draagkrachtig zijn of aan scholen. Zij komen computers ook ophalen als dat nodig is. Glas Glas kan oneindig hergebruikt worden. Dat bespaart veel grondstoffen en energie. Om na te gaan of iets in de glasbak mag, kun je de volgende vuistregel aanhouden: alle lege eenmalige glasverpakkingen (flessen, potten) waarin dranken, eten, cosmetica en medicijnen hebben gezeten mogen in de glasbak. Dus ook klein glas zoals potjes van babyvoeding, kruidenpotjes, sausflesjes, parfumflesjes en deodorantflesjes. Ander glas dan verpakkingsglas, zoals theeglazen, drinkglazen en ovenschalen zijn niet geschikt voor hergebruik bij de verpakkingsglasindustrie. Vensterglas mag niet in de glasbak, daarvoor is een apart inzamelsysteem omdat dit glas anders moet worden bewerkt om het geschikt te maken voor recycling bij de vlakglasindustrie. Voorkom vervuiling van de glasbak. Gooi er geen kurken en doppen in. Gooi er geen potjes halfvol met etenswaar of medicijnen in, en zeker geen porselein, stenen kruiken of aardewerk en serviesgoed. Welk glas hoort niet in de glasbak Product Omdat… Kristalglas bevat loodoxide dat dan in het nieuwe glas terechtkomt zou komen. gloeilampen Ze bestaan niet alleen uit glas, ze moeten bij het grijze afval Spaarlampen Ze bestaan ook niet alleen uit glas en bevatten chemische bestanddelen waardoor ze bij het KCA moeten Opaal glas bevat fluor. Als er opaal glasscherven in het glasafval zitten, komt bij de productie van nieuw glas fluor terecht in de afvalgassen. Opaal glas moet bij het grijze afval of restafval. Spiegelglas is vensterglas met een opgedampt laagje metaal (vroeger kwik, tegenwoordig aluminium, koper of brons). Metalen mogen niet in het nieuwe glas terecht komen. Spiegelglas moet daarom bij het restafval.
Tl-buizen
moeten bij het KCA, omdat de starter niet van glas is en gevaarlijke stoffen bevat.
Vensterglas
Heeft een ander samenstelling dan verpakkingsglas en moet daarom bij de glashandel ingeleverd worden is anders gehard en heeft een andere samenstelling dan verpakkingsglas. Er komen brokjes, niet-gesmolten vuurvast glas in het gesmolten glas terecht. Vuurvast glas moet bij het grijze afval of restafval.
Vuurvast glas (bijv. ovenschaal)
Groente-, fruit en tuinafval (GFT-afval) Van groente-, fruit- en tuinafval (GFT-afval) kan een goede kwaliteit compost gemaakt worden. Dit wordt als grondverbeteraar gebruikt in land- en tuinbouw, in openbare groenvoorzieningen en bij particulieren. Zelf composteren is het meest milieuvriendelijk omdat het afval dan niet vervoerd hoeft te worden. Tips • Let goed op dat er geen ander afval zoals plastic in de GFT-bak terecht komt. • Probeer een GFT-emmer die binnen staat minimaal één keer per week te legen. Dit om schimmel- en bacterievorming te voorkomen. • In de winter kan GFT-afval vastvriezen. Dit kan worden voorkomen door een krant op de bodem te leggen en vochtig afval eerst te laten drogen. De krant kan meegecomposteerd worden. Wat wel en wat niet bij het GFT? Soort afval Aardappelschillen Asbak/ koolresten Bladeren Bloemen en plantenresten Botjes Brood Dennennaalden Doppen van pinda’s en noten Eierschalen Etensresten (gekookt) GFT-bodemplaten/zakken Gras Haren van mensen en dier Kaaskorsten zonder plastic Kamerplanten Kattenbakkorrels met milieukeur Gewonen kattenbakkorrels Kauwgom Kerstbomen Keukenpapier
Wel/niet Wel Niet Wel Wel wel Wel Wel wel Wel wel Wel wel Niet Wel Wel Wel Niet Niet Niet Wel
Koffiefilter Lucifers Luiers Melk- en sappakken Noten en pitten Onkruid Papier Schelpen Schillen groente en fruit Sinaasappelschillen Sigarettenpeuken Stofzuigerzakken + inhoud Theebladeren en zakjes
Wel Niet Niet Niet Wel Wel Niet niet Wel wel Niet Niet Wel
Grof Afval Grof afval dat te groot is voor de vuilniszak, wordt in de meeste gemeenten op aanvraag opgehaald, of er is een inzamelsysteem waarbij het éénmaal per maand wordt ingezameld. Daarnaast is er in vrijwel elke gemeente een gemeentelijke milieustraat waar het grof afval (gescheiden) kan worden aangeleverd. Het te verbranden grof afval wordt veelal naar de afvalverbrandingsinstallatie gebracht, terwijl de te recyclen afvalstromen aan recyclebedrijven worden aangeboden. Informeer bij uw gemeente welk afval u gescheiden kunt houden. Kleding en schoenen Afgedankte kleding en schoenen zijn vaak nog goed bruikbaar. Het Leger des Heils en Kringloopwinkels verkopen deze tweedehandskleding in hun winkels. Wat in Nederland niet wordt verkocht, is vaak nog wel bruikbaar in ontwikkelingslanden (als kleding of als grondstof). Niet meer te dragen textiel wordt gebruikt in de poetsdoekenindustrie. In de meeste gemeenten wordt enkele malen per jaar door charitatieve instellingen (en/of kringloopwinkels) het afgedankte textiel ingezameld. Ook staan in veel gemeenten textielcontainers waar u kleding, schoenen en huishoudtextiel in kunt leveren. Je moet de kleding wel schoon inleveren. Vodden kunnen ingeleverd worden bij een voddenhandelaar. Wat kan wel in de kledingbak: * Kleding * Schoenen * Gordijnen, vitrage * Lakens, dekens * Handdoeken, theedoeken, tafellakens Klein Chemisch Afval (KCA) Op onderstaande KCA-lijst zie je welke stoffen je moet inleveren bij het KCA-depot. Soms zijn ze herkenbaar aan het KCA-logo op de verpakking (een container met een kruis erdoor). Klein Chemisch Afval (KCA), veroorzaakt milieuproblemen als het op de stortplaats of in de afvalverbranding terecht komt. Daarom wordt het apart verwerkt. KCA bestaat uit allerlei verschillende stoffen, die allemaal op een andere wijze verwerkt moeten worden. Je moet het dus afzonderlijk bewaren en inleveren. Bij de gemeente kun je informeren naar het dichtstbijzijnde KCA-depot. In sommige winkels kun
je batterijen en verf inleveren, terwijl je oude medicijnen bij de apotheker kunt achterlaten. Twijfel je of een product wel of niet bij het KCA hoort, kijk dan op de lijst. Neem bij twijfel het zekere voor het onzekere, en lever het als KCA in. Kunststof Als consument kun je kunststof afval bijna nergens gescheiden inleveren. Kunststof in huishoudelijk afval is te vervuild en te divers. Een mengsel van verschillende soorten kunststoffen is om technische redenen niet geschikt voor recycling. Schoonmaken en sorteren kost teveel geld en wordt daarom niet gedaan. Via het huisvuil komt plastic verpakkingsafval in de afvalverbranding terecht. Daar wordt plastic met lucht uit de afvalberg geblazen. Dit heet na-scheiding. Het wordt vervolgens gebruikt als brandstof in cementovens en elektriciteitscentrales. Is er geen nascheiding, dan werkt kunststof in het afval als brandstof voor de afvalverbrandingsinstallatie zelf. Tips • Voorkom overbodig verpakkingsmateriaal zoals dubbele verpakkingen. • Neem een boodschappentas mee, dan heb je geen plastic tasje nodig. • Vermijdt waar mogelijk verpakkingen van PVC, herkenbaar aan een pijltjesdriehoek met het cijfer 3. Als het plastic niet te herkennen is, kies dan voor andere materialen, bijvoorbeeld blisters van karton. Zacht PVC wordt in Nederland steeds minder vaak in eenmalige verpakkingen gebruikt. Wel kunnen ze uit andere landen geïmporteerd zijn. Oud papier en karton Hergebruik van papier en karton beperkt de hoeveelheid restafval, er hoeven veel minder bomen gekapt te worden, en de productie bespaard flink wat water. Papier en karton kan vele malen opnieuw gebruikt worden. In iedere gemeente kunt u oud papier apart inleveren. Hoe dit georganiseerd is, verschilt van gemeente tot gemeente. Informeer dus bij uw gemeente waar u uw oud papier kwijt kunt. Op sommige papierbakken staat dat er geen karton in mag. Het gaat dan om het dikkere golfkarton. Kartonnen doosjes van bijvoorbeeld rijst, gloeilampen, cosmetica of medicijnen zijn van een betere kwaliteit en kunnen wel bij het oud papier. Lever alleen schoon oud papier en -karton gescheiden in, dus geen vieze taart- en pizzadozen of koffiefilters en drankenkartons. Tips • Verwijder kunststofbinders en omslagen. Nietjes, paperclips en vensters kunnen geen kwaad. • Veel producten van papier kunt u meerdere malen gebruiken, zoals enveloppen, dozen, verpakkingspapier, de lege achterkant van computerpapier, enzovoorts. • Een grote partij oud papier van dezelfde kwaliteit kunt u het beste apart inleveren. Informeer bij uw gemeente. • Heel veel papieren en kartonnen verpakkingen kunnen bij het oud papier. Gebruik een grotere doos, bijvoorbeeld van cornflakes, om kleine verpakkingen in te verzamelen.
Wat wel en wat niet in de papierbak? Wel in de papierbak Cadeaupapier Computeruitdraaien Eierdozen Enveloppen Kartonnen verpakkingen Kranten Papieren verpakkingen Reclamedrukwerk Tijdschriften
Niet in de papierbak Behang Carbonpapier Foto’s Frisdrankverpakkingen Geplastificeerd papier Keukenrollen (vuil) Koffiefilters (vuil) Wc papier (vuil) zuivelverpakkingen
Wit- en bruingoed Onder wit- en bruingoed verstaan we alle elektrische huishoudelijke apparaten. Bij aankoop van een nieuw apparaat kan het oude bij de winkelier worden ingeleverd. Oude apparaten kunnen ook bij een kringloopwinkel of de gemeente worden ingeleverd, bij de milieustraat of het KCAdepot. In deze apparaten zijn vaak stoffen verwerkt die schadelijk zijn voor het milieu als ze verbrand worden. En veel van die materialen kunnen ook heel goed weer hergebruikt worden. Sinds 1999 betaalt u bij aankoop van veel elektrische apparaten een zogenoemde "verwijderingsbijdrage". De opbrengsten worden gebruikt voor materiaalhergebruik en een milieuverantwoorde verwerking van het restafval. IJzer en metaal Grote ijzer- of metaalhoudende voorwerpen kunnen als grof vuil worden ingeleverd. Het metaal is goed te recyclen. Denk daarbij aan oude fietsen, beddenspiralen, tuinmeubilair en dergelijke. Veel gemeentes zamelen grote partijen metaal (ook lood en koper) gescheiden in. Grote hoeveelheden ijzer of andere metalen (aluminium, koper, zink, lood) van minstens een paar kilo kunnen ook naar de oud-metaalhandel worden gebracht. Sommige kringloopwinkels zamelen aluminium apart in en brengen het naar de oud-metaalhandel. Voor kleinere metalen voorwerpen is gescheiden inzameling géén goede optie. In de afvalverbrandingsinstallaties wordt het meeste metaal uit het afval gehaald waarna het als grondstof naar de hoogovens gaat. Een inzamelstructuur is kostbaar en levert voor metalen nauwelijks meerwaarde op.
