[Achtergrond] Het energielandschap Bijna acht jaar na de vrijmaking van de elektriciteits- en gasmarkt in Vlaanderen (1 juli 2003) kan er bezwaarlijk van een vrije marktwerking gesproken worden. Van de beloofde lagere energiefactuur voor de consument is er dan ook niet veel van in huis gekomen. Uit het laatste vooruitgangsrapport van de Europese Commissie (2009) inzake de liberalisering van de energiemarkten blijken de elektriciteitsprijzen in België tot de hoogste van Europa1 te behoren. De historische verankering van de ex-monopolist speelt hier uiteraard een primordiale rol. De ex-monopolist Electrabel houdt tot op vandaag, met een marktaandeel van ruim 2/3 van de energiemarkt, de touwtjes stevig in handen. Uit deze dominantie marktpositie, zowel op het vlak van productie als levering, vloeit een prijszettende capaciteit voort. Tezelfdertijd zet dit een rem op de intrede en ontwikkeling van nieuwe spelers. Met de overname van Electrabel door het Franse concern GDF-Suez heeft de nationale overheid een groot deel van zijn greep verloren t.a.v de energiesector in ons land. Het politieke parcours van de afgelopen jaren ten aanzien van de energiereus is dan ook een verhaal van gemiste kansen. Van een gouden aandeel in de energiegigant, die de Belgische regering van een zitje aan de tafel zou verzekeren, is al lang geen sprake meer. De recente beslissing van de federale regering om de voorziene sluiting van de drie oudste kerncentrales in 2015 met tien jaar uit te stellen in functie van de noodlastige begroting, gaat alvast niet de geschiedenisboeken ingaan als een voorbeeld van doortastend politiek optreden. Electrabel boekt woekerwinsten met de verkoop van goedkope stroom uit de in het verleden versneld afgeschreven kerncentrales. De consument merkt hier niets van. Nochtans is het diezelfde consument die in het verleden reeds deze afschrijving gedragen heeft onder de vorm van duurdere facturen. De bijdrage aan de begroting (250 miljoen euro) van de nucleaire producenten (Electrabel, SPE-Luminus) als tegenprestatie voor het langer openhouden van de kerncentrales bedraagt bovendien slechts een peulschil van de werkelijke meeropbrengsten. Naargelang de bron wordt die meeropbrengst geschat op 1,5 à 2 miljard €… per jaar2. Door bovendien in het akkoord tussen de Belgische regering en GDF-Suez deze Pax Electrica te stipuleren dat de Belgische overheid aan GDF-Suez een ‘stabiel normatief en regelgevend kader’ garandeert, kunnen we stellen dat het monopolie van Electrabel het komende decennium gebetonneerd wordt. Het openhouden van de centrales en het behoud van de quasi monopoliepositie van Electrabel, staat de komst en groei van nieuwe spelers met een milieuvriendelijke en veilige energieproductie in de weg. Dit op een moment dat de transitie naar een propere-energie economie overal ter wereld gezien wordt als de manier om uit de crisis te geraken (jobcreatie), en we ons aandeel hernieuwbare energie dringend moeten opkrikken.
1
EC (2009), Verslag over de vooruitgang die is geboekt bij de totstandbrenging van de interne markt voor gas en elektriciteit, p. 9. België wordt hier enkel voorafgaan door Ierland en Cyprus. Doordat België in vergelijking met andere Europese landen minder belastingen heft op energie wordt dit naar de consument toe enigszins gemilderd. 2 Hier komt nog eens bij dat de oplegde heffing afgetrokken kan worden van de belastingen. Het zijn deze en andere vormen van ‘fiscale optimalisatie’ die mogelijk maken dat Electrabel, dochteronderneming van GDFSuez erin slaagde om in 2008 geen vennootschapsbelastingen te betalen.
1
Veranderen van leverancier levert een grote besparing op “Vlaming kan fortuin besparen op energie. Gezinnen betalen 300 miljoen te veel aan elektriciteit en gas.” (DM 29/10/09) “Een gezin met een gemiddeld verbruik kan een besparing doen van 238 euro op de totale factuur.” (VREG)
Sinds de vrijmaking is iedere consument vrij in zijn keuze van elektriciteits- en/of gasleverancier. Onder impuls van toenmalig Minister van Consumentenzaken Freya Van den Bossche zijn er in 2006 afspraken gemaakt met de energieleveranciers. Dit heeft ervoor gezorgd dat het eenvoudiger geworden is om van leverancier te veranderen net zoals de consument een betere bescherming geniet. Vier jaar later blijkt het actief en prijsbewust op zoek gaan naar de goedkoopste leverancier nog niet echt ingeburgerd bij de Vlaming. Toch merken we in 2010 weer een actiever markt met meer bewuste leverancierswissels dan in 2009. In vergelijking met Nederland, waar één op de acht en het VK waar zelfs één op de vijf overstapt, blijft dit in Vlaanderen toch eerder beperkt. En hierbij loopt de Vlaming een fortuin mis, zoals de kop van de krant De Morgen in oktober 2009 terecht besloot. Volgens de Vlaamse energiewaakhond VREG kan een gezin met een gemiddeld verbruik immers een besparing van 238 euro doen door van energieleverancier te veranderen. Het gros van de Vlaamse gezinnen blijft echter de ex-monopolist Electrabel trouw en betaalt zo hun energie te duur. Die beperkte mobiliteit op de energiemarkt bestendigt uiteraard tevens de dominante positie van Electrabel en diens Franse moederbedrijf GDF-Suez. De buitensporige winsten die voortvloeien uit de in het verleden reeds afgeschreven kerncentrales, en de buitengewone marktpositie zorgen ervoor dat we met zijn allen de 25 % goedkopere Franse energiefactuur blijven subsidiëren. Wat de energiegigant namelijk verliest in Frankrijk door de begrensde energieprijs (maximumprijzen), wint ze dubbel en dik terug door ons de gepeperde rekening voor te schotelen. Groene stroom Op enkele hardnekkige klimaatsceptici na, is de wetenschappelijke en maatschappelijke consensus dat het toedoen van de mens een onmiskenbare rol speelt in de opwarming van de aarde. De snelheid en nefaste impact waarmee de klimaatsverandering en global warming zich aan het ontrollen zijn, laten niet toe om te wachten op sluitende afspraken van de wereldleiders. De verantwoordelijkheid om de stap te zetten naar een groene economie ligt bij ons allen. De transitie naar een duurzame toekomstgerichte samenleving is evenwel een verhaal van ecologische én sociale rechtvaardigheid. De keuze voor een duurzame levensstijl kan niet enkel een zaak zijn van de blitse happy few. Deze sociale bekommernis uit zich op twee manieren. Doordat we in groep groene stroom aankopen, ligt de prijs niet hoger dan de zogenaamd grijze stroom. We gaan met andere woorden voor groene stroom zonder ervoor in het rood te gaan. Het verhogen van de energieefficiëntie is één van de belangrijkste pijlers in het terugdringen van CO2-uitstoot. Met onze focus op energiebesparing tijdens de campagne (infoavonden) en het aantonen van enkele eenvoudige (laagdrempelige) huishoudkundige ingrepen om het verbruik te verminderen, komen we eveneens tegemoet aan het criterium van toegankelijkheid.
2
De EU-leiders beslisten in 2007 om tegen 2020 20 procent van het energieverbruik uit hernieuwbare bronnen te halen en de uitstoot van broeikasgassen met 20 procent te verminderen (t.o.v. 1990). In het kader van deze Europese klimaatdoelstellingen moet België tegen 2020 13 procent van zijn energieverbruik uit hernieuwbare energiebronnen halen. In 2007 was 3,3 procent van het energieverbruik ‘groen’. Indien we 6 procent groene stroom willen halen tegen eind 2010 zal een flinke inhaalbeweging neergezet mogen worden.
Bron: VEA (2009), Voortgangsrapport milieuvriendelijke energie.
De groepsaankoop De groepsaankoop gebeurt in samenwerking met het internetbedrijf iChoosr. Tot 31 mei kan men zich vrijblijvend inschrijven voor de groepsaankoop. Daarna (1 juni) vindt er een veiling plaats waarbij alle energieleveranciers een prijsvoorstel kunnen doen voor de gevraagde hoeveelheid gas en elektriciteit. Na de veiling contacteert de winnende leverancier ( laagste prijs) de deelnemers met een gepersonaliseerd overzicht van de beste tarieven en het financiële voordeel. Pas op dat moment dient er beslist te worden al dan niet in te gaan op het contractvoorstel. Ook mensen die nog onder contract liggen bij hun energieleverancier kunnen hun voordeel doen met een deelname. De eventuele opzegboete bij het vroegtijdig opzeggen van het contract, weegt in vele gevallen niet op het tegen het totale prijsvoordeel. Inschrijven kan via www.samenstroom.be, of op één van onze info-avonden. Groepsaankopen hebben de laatste tijd aan populariteit gewonnen en waren in 2010 goed voor zeker 50.000 verschuivingen.
3
Het resultaat mag er zijn. De korting loopt algauw in de honderden euro’s. De gemiddelde besparing bij voorgaande groepsaankopen bedraagt 280 euro. Figuur 1. gemiddelde besparing groepsaankoop (op basis van resultaten groepsaankoop Hasselt); x-as: besparing €, y-as: percentage deelnemers. Bron: iChoosr
Infoavonden Om deze actie bekend te maken worden er over de provincie verspreid 24 infoavonden georganiseerd (zie bijlage). Twee thema’s zullen hier aan bod komen: energiebesparing en de groepsaankoop. In het eerste luik van de avond krijgen de aanwezigen tips om energie te besparen. De goedkoopste en milieuvriendelijkste energie is diegene die men niet gebruikt. In het tweede luik geven we meer informatie over de groepsaankoop en is er ruimte voor vragen uit het publiek.
Noodzaak aan een duurzame oplossing: invoering dubbele maximumprijzen Hoewel de groepsaankoop een aanzienlijke besparing oplevert voor de deelnemende gezinnen en bijdraagt aan de bewustwording onder het bredere publiek van de bestaande prijsverschillen op de energiemarkt, kan dit moeilijk als een structurele oplossing beschouwd worden. Reeds in 2007 dienden Dalila Douifi en Dirk Van der Maelen het voorstel in tot invoering van dubbele maximumprijzen. In afwachting van een daadwerkelijk openbreken van de markt zou er een maximumprijs opgelegd moeten worden aan de producent én leverancier die over een buitensporig marktaandeel beschikt (37 procent). We haalden het reeds aan: de verliezen die er geboekt worden in Frankrijk door het instellen van een maximumprijs, wint GDF-Suez terug via haar dochteronderneming Electrabel en de hoge energiefactuur die we met zijn allen ophoesten. In andere woorden de Belgische consument subsidieert de lagere Franse energiefactuur. Indien we niet langer de melkkoe willen zijn van riant bedeelde aandeelhouders en het Elysée is dringende actie vereist. Ons voorstel werd weggestemd door CD&V en Open VLD. In het land der rustige vastheid zijn de blinden koning.
4
[Bijlage] INFOAVONDEN SAMENSTROOM VLAAMS-BRABANT Tienen: maandag 28 februari om 20u – CC De Kruisboog, Minderbroedersstraat 15 Landen: woensdag 2 maart om 20u – GC Amfi , Stationsstraat 29 Aarschot: woensdag 2 maart om 20u – CC Het Gasthuis, Gasthuisstraat 22 Tielt-Winge: woensdag 9 maart om 20u – ’t Jongensschool, Blerebergstraat 4 Halle: maandag 14 maart om 20u – Raadzaal Stadhuis, Oudstrijdersplein 18 Lubbeek: woensdag 16 maart om 20u – De Leeuwkens, Kerkdreef 7, Linden Meise: woensdag 16 maart om 20u – GC De Muze van Meise, Brusselsesteenweg 69 Steenokkerzeel: donderdag 24 maart om 20u – GC De Corren, Van Frachenlaan 24a Liedekerke: dinsdag 29 maart om 20u – GC De Warande, Opperstraat 31 Rotselaar: dinsdag 29 maart om 20u – Vrijetijdscentrum De Mena, 2de verdiep, Provinciebaan 2 Sint-Pieters-Leeuw: woensdag 30 maart om 20u – Merselborre, Schaliestraat 2, Vlezenbeek Galmaarden: donderdag 31 maart om 20u – CC Het Baljuwhuis, Kammeersweg 2 Asse: vrijdag 1 april om 20u – Zolder CC Oud Gasthuis, Gemeenteplein 26 Haacht: dinsdag 5 april om 20u – Studio 2000, Stationsstraat 9 Londerzeel: dinsdag 5 april om 20u – GC Gerard Walschap, Sint-Jozefstraat 44 Kapelle-op-den-Bos: donderdag 7 april om 20u – zaal Toekomst, Schuttershofstraat 40 Grimbergen: dinsdag 12 april om 20u – Feestzaal Borgt, ingang Van Den Berghestraat Zoutleeuw: vrijdag 15 april om 20u – De Passant, Sint-Truidensesteenweg 1A Leuven: woensdag 27 april om 20u – Provinciehuis, Provincieplein Oud-Heverlee: donderdag 28 april om 20u – Zaal De Roosenberg, Maurits Noëstraat 15 Scherpenheuvel-Zichem: vrijdag 29 april om 20u – Het Laer, Brabantsebaan z/n, Okselaar Herent: maandag 2 mei om 20u30 – zaal Floreal, Café Den Tunnel aan het station Herent Diest: woensdag 4 mei om 19u – Hallezaal, Scholenstraat 5 Vilvoorde: woensdag 11 mei om 20u – CC Het Bolwerk, polyvalente zaal, Bolwerkstraat 17 5
[Figuren en tabellen]
as
Bron 1: voortgangsrapport EC liberalisering energiemarkt (2009)
6
iciteit
7
[samenstroom. Hoe werkt de samenaankoop?] Algemeen Na eerdere groepsaankopen in de provincies Oost- en West-Vlaanderen organiseert sp.a VlaamsBrabant ism curieus, ABVV Vlaams-Brabant en de Socialistische Mutualiteit van Brabant groepsaankoop onder de naam 'Samenstroom'. Het principe van de groepsaankoop is eenvoudig: met zoveel mogelijk gezinnen vragen we verschillende leveranciers van gas en elektriciteit om hun beste prijs. De leverancier met de beste (goedkoopste) offerte maakt kans om duizenden nieuwe klanten in één keer binnen te halen. Deelnemen is immers vrijblijvend: wie intekent, vraagt in eerste instantie enkel een offerte; pas na het krijgen van de offerte moet men beslissen of men er op ingaat of niet. De groepsaankoop verloopt in samenwerking met het internetbedrijf ichoosr, die ook de groepsaankopen organiseerde voor Het Belang van Limburg en van de provincie Antwerpen. Van de vorige groepsaankopen weten we echter dat ongeveer de helft van de oorspronkelijke intekenaars uiteindelijk ook overstapt.
Waarom? Een Vlaming betaalt gemiddeld 238 euro te veel voor zijn gas en elektriciteit! Dat zegt de VREG, de Vlaamse Regulator voor de Elektriciteits- en Gasmarkt1. Uit een studie van Test-Aankoop in 2009 bleek dat elektriciteit bij ons ook duurder is dan in onze buurlanden. De kloof van de totale factuurprijs (elektriciteit en aardgas) tussen Nederland en Vlaanderen is in januari 2010 € 289,47. De oorzaak is duidelijk. Hoewel de energiemarkt officieel geliberaliseerd is, is er een 'duopolie' van de 'grote twee', Electrabel en Luminus: samen hebben ze ongeveer 85 % van de energiemarkt in handen2. De vrije concurrentie speelt dus onvoldoende om de prijzen daadwerkelijk te doen dalen. Nochtans zijn er andere spelers op de markt. Toch veranderen weinig mensen van leverancier. Hoe komt dit? Omdat het ingewikkeld is om... 1. ... een correcte prijsvergelijking te maken; 2. ... de overstapprocedure te kennen en toe te passen. Er blijven dus belangrijke informatiebarrières bij de klanten die nog bij hun standaardleverancier zitten (al dan niet met contract): de moeilijkheid om leveranciers te vergelijken is voor 45% van hen een reden dat ze nog niet overstapten. De VREG biedt nochtans de V-test aan, een berekeningsmodule op www.vreg.be waar alle elektriciteits- en aardgasproducten kunnen vergeleken worden door particuliere energieafnemers. Ook via het gratis telefoonnummer 1700 is deze dienstverlening beschikbaar. Minder belangrijke obstakels zijn de gedachte dat er te veel mis zou kunnen lopen (27%), niet weten hoe een overstap aan te pakken (27%) of niet weten dat ze kunnen kiezen voor een andere elektriciteitsleverancier (6%). Met deze groepsaankoop wil sp.a de (kleine) consument dus de kans bieden om zonder rompslomp goedkopere gas en elektriciteit te kunnen krijgen. En... het is dan nog groene stroom!
__________________________________________________________________________________ 1 Cijfers uit de VREG-marktmonitor 2010. 2 Het marktaandeel van Electrabel bedraagt ca. 65 %, dat van SPE-Luminus ca. 20 %. 8
Wat? Wie komt in aanmerking om mee te doen met de groepsaankoop? - Al wie een particulier contract heeft voor gas en/of elektriciteit, of het nu van bepaalde of onbepaalde duur is. Welke contracten komen niet in aanmerking voor de groepsaankoop? - Particulieren die genieten van sociaal tarief: dat is sowieso het goedkoopste tarief, ongeacht de leverancier. - Bedrijven, verenigingen,... die een professioneel contract hebben voor gas en/of elektriciteit. Voor welk soort contract vragen we een offerte aan? - Voor een jaarcontract met... o ... vaste prijs voor elektriciteit o ... geïndexeerde prijs voor gas
Voordelen? Welke voordelen zijn er verbonden aan een groepsaankoop? 1. In groep rijft u een superscherp tarief binnen en kunt u honderden euro's besparen op uw gasen elektriciteitsfactuur. Op de website van de VREG (www.vreg.be) kunt u simuleren hoeveel u met uw verbruik vandaag moet betalen bij de verschillende leveranciers. Het 'groepstarief' zal daar nog onder gaan... 2. In groep heeft u geen administratieve rompslomp, ichoosr en de nieuwe leverancier zorgen voor een vlotte overstap: u hoeft zelf geen aangetekende opzegbrief te sturen, uw eventuele domiciliering bij de oude leverancier wordt automatisch stopgezet,... 3. U stapt over op groene stroom. Daarmee doet u geen individueel voordeel, maar u werkt wel mee aan de afbouw van de vervuilende energie en de groei van de 'propere energie'. De elektriciteit van Electrabel bijvoorbeeld is voor ruim 55 % afkomstig uit kernenergie en voor meer dan 25 % uit fossiele brandstoffen (vooral gascentrales)... Welke nadelen vreest men? 1. Loop ik gevaar om tijdens de overstap zonder gas en stroom te zitten? Neen, want uw netbeheerder is wettelijk verplicht u te blijven leveren tijdens een overstap. 2. Zal ik geen boete krijgen? ichoosr zorgt ervoor dat zoveel mogelijk mensen aaneensluitend kunnen overstappen, d.w.z. onmiddellijk volgend op de einddatum van het huidige contract. Dan stapt men over zonder boete. Indien uw contract bijvoorbeeld pas op 30 juni 2011 vervalt, zal u pas op l juli 2011 overstappen naar de winnende leverancier van de groepsaankoop... Door dit 'slimme systeem' van 'aaneensluitend overstappen', kunt u voortaan ieder jaar meedoen met een groepsaankoop en telkens opnieuw de beste deal sluiten! Wie tóch vroegtijdig wil overstappen, kan dit zelf beslissen en kiest dan zelf voor een boete van maximaal 75 euro (per contract!). Dit wordt uiteraard slechts aangeraden indien het tarief van de nieuwe leverancier héél veel voordeliger zou zijn t.o.v. het tarief dat men bij de huidige leverancier heeft.
9
Timing? In principe kan elke particulier deelnemen door in te schrijven via www.samenstroom.be. Dat kan tot 31 mei 2011 en is volledig vrijblijvend. Op 1 juni vindt een veiling plaats onder de energieleveranciers. Elke deelnemer aan de groepsaankoop krijgt vervolgens de (beste) offerte van de winnende leverancier. Pas dan moet men beslissen of men wel of niet op dit aanbod ingaat. Daarvoor heeft men tijd tot 31 juli 2011. Wie zowel voor gas als voor elektriciteit overstapt, kan jaarlijks gemiddeld 200 a 300 euro besparen!
Registratieperiode: tot 31 mei 2011 - Online via www.samenstroom.be - Op papier via sp.a (op zitdag of via lokale contactpersonen of antwoordkaart) Veiling: 1 juni 2011 Offerte: - Online: u ontvangt een e-mail met het tarief van de winnende leverancier én met een link om in te gaan op dit aanbod; - Op papier: u ontvangt begin juni 2011 een brief met een identificatiecode Beslissingsperiode om in te gaan op het voorstel: tot 31 juli - Online: klik op de bevestigingslink in de e-mail waarin het tarief van de winnende leverancier meegedeeld werd; - Op papier: bezorg tijdig uw brief met identificatiecode aan sp.a die zorgt voor de bevestiging.
10
