Aankoopbeleidsplan moderne en hedendaagse keramiek 2014 en Keramiekmuseum Princessehof, september 2013

Aankoopbeleidsplan moderne en hedendaagse keramiek 2014 en 2015

Voorzijde: Beate Reinheimer en Ulrike Rehm Schwarm, 2010-2011 Porselein Vereniging van Vrienden van het Princessehof, 2011

Aankoopbeleidsplan moderne en hedendaagse keramiek 2014 en 2015 Keramiekmuseum Princessehof, september 2013

Inhoud

Inleiding  1 Aankoopbeleid 2014-2015 2. Stedelijk Museum ’s-Hertogenbosch 

6 9 16

3 Collectie Nederland  4 Collectie- en Presentatiebeleid

22 26

5 Overzicht van aankopen

29



A ankoopbeleids plan mo derne en hedendaag s e k e ra m i e k 2 0 1 4 e n 2 0 1 5

5

Inleiding

Internationale topcollectie Nederland is een keramiekland bij uitstek. Eeuwenlang was ons land een van de grootste en meest toonaangevende keramiekproducenten van de wereld, met Friesland en Delft als stralende middelpunten. Nederland was tevens lange tijd de belangrijkste import- en handelsnatie in Europa van het felbegeerde Chinese porselein. Door de handel ontstond er een intensieve wisselwerking tussen de Europese en Aziatische keramiektradities. De topcollecties oosterse en westerse keramiek van Keramiekmuseum Princessehof laten beide tradities zien, alsmede de wisselwerking tussen beide cultuurgebieden. Met de collecties moderne en hedendaagse keramiek wordt de lijn van de rijke keramiektraditie doorgetrokken tot nu en geactualiseerd. Eigentijdse keramiek Dit aankoopbeleidsplan gaat over de moderne en hedendaagse keramiek; een van de A-collecties in het museum.�� De oprichter van het museum, Nanne Ottema, kocht al vanaf de jaren twintig stukken van eigentijdse keramisten. Sinds de jaren zeventig verzamelt het museum structureel eigentijdse keramiek en is een toonaangevende collectie opgebouwd. Het aankoopbeleid, zoals dat vanaf 2006 is ingezet, wordt in de periode 2014 en 2015 verder uitgebouwd. Nieuw is de aandacht voor keramische beelden, Nederlandse serviezen en keramiek die de relatie Azië- Europa zichtbaar maakt. Nieuw is ook het geven van opdrachten aan keramisten en kunstenaars. 1

6

Collectiestrategie Princessehof 2011-2015

Eén plan samen met SM-S Dit plan is als een aanvraag samen ingediend met het aankoopbeleidsplan van het Stedelijk Museum ’s-Hertogenbosch (SM-S). Beide musea verzamelen moderne en hedendaagse keramiek vanuit de eigen doelstellingen. In de voorgaande perioden werden aankoopbeleid en aankopen al op elkaar afgestemd en in 2011 zijn er afspraken gemaakt om de samenwerking tussen beide musea te intensiveren. Deze afspraken worden na de verhuizing en heropening van het SM-S in het nieuwe museumgebouw geconcretiseerd. Daartoe tekenen beide musea een letter of intent en gaan gezamenlijk aankopen doen. Om praktische redenen - namelijk de verhuizingen en heropeningen van het SM-S en het Fries Museum, de fusiepartner van Keramiekmuseum Princessehof - was een plan dat is samengevoegd niet haalbaar. Het beleid is echter afgestemd en we staan voor de gezamenlijke uitvoering ervan. Beleidsveranderingen Vanaf 2012 heeft Keramiekmuseum Princessehof een aantal beleidsveranderingen ingezet voor de komende jaren. Deze zijn vastgelegd in het strategisch plan Keramiekmuseum Princessehof 2011-2020, de nieuwe collectiestrategie 2011-2015 en het activiteitenplan voor de Culturele Basisinfrastructuur van het Rijk. Wij hechten er aan om deze kort toe te lichten. Uiteraard zijn de plannen beschikbaar. De (nieuwe) missie van Keramiekmuseum Princessehof is om de verhalen over de keramiek uit Europa en Azië te vertellen aan een brede groep van kunst- en cultuurliefhebbers in een eigentijds en publieksgericht programma, al dan niet in samenwerking met (inter)nationale partners.

Aanko o p b e l e i d s p l a n m o d e rn e e n he d e n daag s e k e ra m i e k 2 0 1 4 e n 2 0 1 5

Hiermee is het eerdere beleid, waarbij het museum zich richtte op keramiek uit alle tijden en culturen, aangepast. De reden hiervoor is dat onze collecties voor het overgrote deel bestaan uit oosterse en westerse keramiek en een inhaalslag op het gebied van Afrikaanse en Latijnse keramiek niet realistisch is. Het museum heeft geen collectie en expertise op deze gebieden. Algemeen uitgangspunt is dat er geen verbreding van de collecties wordt gezocht, maar een kwalitatieve verbetering van de kernverzamelingen van het museum. Daartoe zijn de collecties van nationale en internationale betekenis benoemd, waaronder de verzameling hedendaagse keramiek. En de collecties die een belangrijk deel van de keramiekgeschiedenis vertellen2. Deze collecties zullen in de presentaties naar voren worden gehaald in een complete herinrichting van het museum in 2014. Onze doelgroepen Onze doelgroep is verbreed van de heel specifieke groep keramiek- en kunstliefhebbers naar een bredere groep van cultuurliefhebbers, uiteraard zonder onze vaste achterban uit het oog te verliezen. Uit publieksonderzoek in de afgelopen jaren bleek dat het leeuwendeel van onze bezoekers naar het Princessehof komt vanuit een brede cultuurhistorische belangstelling. Kern en uitgangspunt van ons museum is en blijft keramiek. Meer dan voorheen gaan we de context en de achtergronden van het porselein en aardewerk vertellen en daar waar relevant, plaatsen in de cultuurhistorische context. Met deze manier van werken hebben we de afgelopen jaren in tentoonstellingsprojecten goede ervaringen opgedaan. De tentoonstelling Groen Geluk ging over keramiek en tuinen en trok daarmee een brede bezoekersgroep. In de Ming tentoonstelling vertellen we uitvoerig over de achtergronden van dit beroemde porselein en wordt goed bezocht en gewaardeerd. De ervaringen nemen we mee in de herinrichting van de opstellingen uit 2007. Deze presentaties hebben een klassiek academisch karakter. De keramiek uit een land, periode of 2

Naast deze groepen heeft het museum nog deelcollecties van minder belang en referentiecollecties.

stijl is bij elkaar is geplaatst met een beperkte tekstuele uitleg. In de nieuwe opstelling wordt niet uitgegaan van kennis over keramiek, maar wordt de bezoeker meegenomen in de wereld van de keramiek aan de hand van verhalen, thema’s, esthetische ervaringen, context en zelf dingen doen. De liefhebbers en kenners blijven de hoogtepunten en topstukken tegenkomen en worden door workshops en speciale bijeenkomsten nauwer bij het museum betrokken. Scout moderne en hedendaagse keramiek en design Vanuit de fusie met het Fries Museum heeft een integratie plaatsgevonden tussen Keramiekmuseum Princessehof en het Fries Museum. Momenteel vindt er een reorganisatie plaats. De kennisgebieden van Keramiekmuseum Princessehof; Azië, Europa en moderne en hedendaagse kunst, blijven gehandhaafd op conservatorenniveau. Wel is de scheiding tussen moderne en hedendaagse keramiek verlegd. Omdat de hedendaagse keramiek een andere dynamiek kent dan de moderne collecties wordt er eind 2013/begin 2014 een scout aangesteld op het gebied van de hedendaagse keramiek en design. De scout krijgt als specifieke opgave het signaleren van nieuwe ontwikkelingen, het doen van verwervingsvoorstellen en het organiseren van een aantal spraakmakende tentoonstellingen op het gebied van hedendaagse keramiek. De scout gaat nauw samenwerken met het SM-S om het gezamenlijke beleid uit te voeren. Opbouw aankoopbeleidsplan Het eerste hoofdstuk van dit plan geeft het voorgenomen aankoopbeleid van Keramiekmuseum Princessehof weer met een toelichting. In de navolgende hoofdstukken staan de achtergronden beschreven. Hoofdstuk 2 beschrijft kort de collectie van het SM-S en de afstemming met Keramiekmuseum Princessehof. In hoofdstuk 3 worden de andere museale keramische collecties geduid en hoofdstuk 4 geeft een korte samenvatting van andere beleidsgebieden die relevant zijn voor het aankoopbeleid, zoals het collectie- en presentatiebeleid. Tot slot is er een lijst van aankopen die de collectieontwikkeling laat zien.

A ankoopbeleids plan mo derne en hedendaag s e k e ra m i e k 2 0 1 4 e n 2 0 1 5

7

8

Aanko o p b e l e i d s p l a n m o d e rn e e n he d e n daag s e k e ra m i e k 2 0 1 4 e n 2 0 1 5

1. Aankoopbeleid 2014-2015

Moderne en hedendaagse keramiek De collectie moderne en hedendaagse keramiek van Keramiekmuseum Princessehof bestaat uit ruim 3.000 objecten vanaf de periode 1930 tot nu, waarbij het accent ligt op Nederlandse keramiek3. De verzameling valt uiteen in twee hoofdgroepen: de moderne keramiek en de hedendaagse keramiek. Hoewel wij de labels zelf arbitrair vinden, handhaven wij met het oog op de continuïteit in beleid het onderscheid. Onder moderne keramiek verstaan we de keramiek vanaf het begin van de jaren dertig van de vorige eeuw tot nu waarin de traditionele keramiek zich ontwikkelde tot unieke keramische objecten. Onder hedendaagse keramiek vallen de zelfstandige keramische kunstwerken uit de loop van de tweede helft van de twintigste eeuw en design. Binnen het totaal van het museum zijn er diverse toonaangevende collecties van nationaal en/of internationaal belang en toonaangevende verzamelingen die een belangrijk deel van de keramiekgeschiedenis vertellen. Deze collecties worden in de nieuwe inrichting van het museum letterlijk naar voren geschoven4. De collectie moderne en hedendaagse keramiek valt in die categorie5.

3

Naast het museum zelf zijn er verschillende juridische eigenaren. Tot 2001 was het museum een gemeentelijke organisatie.Van circa 700 stukken moderne keramiek is de gemeente Leeuwarden juridisch eigenaar. Daarnaast is de Stichting Van Achterbergh-Domhof een grote bruikleengever, evenals de Vereniging van Vrienden Keramiekmuseum Princessehof. 4 Daarnaast kent het museum ook B, C en D collecties. 5 De overige collecties zijn: Ming, Kraak, Swatow, Zuidoost Aziatische handelskeramiek, Fries aardewerk, Art Nouveau, keramiek uit het Midden-Oosten en industrieel vervaardigde keramiek van 1750-1900.

Moderne keramiek - collectieopbouw Keramiekmuseum Princessehof laat als enige museum de geschiedenis zien van de moderne keramiek uit Nederland van circa 1930 tot nu, met uitstapjes naar Engeland, Scandinavië, Amerika en Japan. Bijzonder is de spectaculaire ontwikkeling die de keramiek in de twintigste eeuw heeft doorgemaakt. Traditionele vormen als potten en kommen zijn geëvolueerd tot keramisch kunstobject waarin vorm, kleur en functie niet door traditie zijn ingegeven, maar vrij werden opgevat. In de eerste helft van de twintigste eeuw lag het accent op het onderzoek naar de expressieve kwaliteiten van kleuren en glazuren. Na de oorlog werd er volop geëxperimenteerd met vormen. Het unieke karakter van een keramisch object werd steeds belangrijker. De collectie van Keramiekmuseum Princessehof onderscheidt zich met deze moderne containerkeramiek. Dit wat onelegante begrip is een verzamelnaam voor keramiek gebaseerd op functionele vormen als vazen, schalen en dergelijke. Door moderne keramisten zijn de grenzen tussen het functionele en de beeldende kunst geëxploreerd en hebben de moderne containervormen nauwelijks meer een gebruiksfunctie. Ze zijn ontstaan vanuit een vorm-, materiaal-, of esthetisch onderzoek en zijn de drager van een individuele belevingswereld. Twintigste-eeuwse keramisten zijn niet onder één noemer te vangen. Als individualisten verkennen zij de grenzen van de verbeeldingskracht van klei. Niettemin zijn bepaalde lijnen in de geschiedenis van de moderne Nederlandse keramiek te zien, al dan niet door buitenlandse ontwikkelingen beïnvloed.

A ankoopbeleids plan mo derne en hedendaag s e k e ra m i e k 2 0 1 4 e n 2 0 1 5

9

Deze zijn: • Kleuren en structuren Chris Lanooy (1881-1947) en Bert Nienhuis (1873-1960) behoorden omstreeks 1910 tot de eerste pottenbakkers in Nederland die ambacht en kunst met elkaar verenigden. Zij draaiden hun vormen met de hand en bedekten deze met zelf ontwikkelde glazuren. De objecten zijn tijdloos van vorm en sluiten aan bij het heersende Modernisme in de binnenhuisarchitectuur. De aandacht van de kunstenaars ging vooral uit naar de kleuren en structuren van het glazuur. Hun belangrijkste inspiratiebronnen waren de natuur en Chinese en Japanse keramiek. De impressionistische ‘glazurenkeramiek’ was toonaangevend in de periode tussen de twee wereldoorlogen, maar ook tegenwoordig werken nog veel keramisten in deze traditie. Sterk in de collectie vertegenwoordigd is werk van Gerrit de Blanken, Lea Halpern, Bert Nienhuis, Sonja Landweer, Frans Slot, Johannes Andrée, Chris Lanooy, Meindert Zaalberg. • Grafische decoraties Een nieuwe generatie keramisten koos in de jaren vijftig en zestig voor vrijere en meer eigentijdse vormen. Zij maakten bewust gebruik van decoraties, geschilderd, gekerfd of in reliëf. Hun werk vertoont verwantschap met de schilderkunst en grafiek van beeldend kunstenaars als Pablo Picasso, Joan Miró en Paul Klee. Een belangrijk initiatief was de oprichting in 1956 van de Experimentele Afdeling van De Porceleyne Fles te Delft, waar jonge keramisten konden experimenteren met materialen en technieken. Hun persoonlijke ervaringen en emoties verbeeldden zij in poëtische tekeningen op de keramiek. Sterk in de collectie vertegenwoordigd is werk van Lies Cosijn, Hans de Jong, Johnny Rolf, Jan de Rooden, Suzanne Taub, Adriek Westenenk, Jet Sielcken.

10

• Geometrische volumes Vanaf de jaren zestig ontwikkelde Jan van der Vaart (1931-2000) keramische objecten die zijn opgebouwd uit geometrische vormen. Decoratie ontbreekt, het glazuur is meestal monochroom. Functionaliteit, technische perfectie en de mogelijkheid tot industriële vervaardiging zijn eveneens kenmerkend.Vanuit deze opvatting ontstonden ‘multiples’, een serie identieke objecten die door middel van een mal zijn gegoten. Als docent aan de Gerrit Rietveld Academie in Amsterdam heeft Jan van der Vaart veel jonge keramisten geïnspireerd. Deze rationele richting wordt beschouwd als een typisch Nederlandse bijdrage aan de geschiedenis van de moderne keramiek. Sterk in de collectie vertegenwoordigd is werk van Gyb Zaalberg, Anne van der Waerden, Jan van der Vaart, Sasja Scherjon, Esther Stasse, Eduard Hermans, Wim Borst, Beate Reinheimer, Geert Lap, Johan van Loon. • Expressie en dynamiek Veel kunstenaars zochten de grenzen op van het expressieve vermogen van keramiek. Ze kwamen tot verrassende, organische vormen. Door het vouwen en plooien van lappen klei en een toenemend kleurgebruik ontstonden pot- en schaalvormen die eerder sculpturaal dan functioneel zijn. De objecten hebben een flinterdunne of uitgesproken grof opgebouwde wand.Vaak is de potvorm nog wel het uitgangspunt, maar door vervormingen of versnijdingen niet meer als zodanig herkenbaar. De traditionele pot is geëvolueerd tot een autonoom kunstwerk waarin beweging, spontaniteit en theatraliteit tot uitdrukking komen. Sterk in de collectie vertegenwoordigd is werk van Babs Haenen, Henk Wolvers, Barbara Nanning, Wouter Dam, Hilbert Boxem. • Invloeden uit het buitenland De Aziatische opvatting dat een gebruikspot even veel zeggingskracht kan hebben als een schilderij of beeldhouwwerk, vond in Europa

Aanko o p b e l e i d s p l a n m o d e rn e e n he d e n daag s e k e ra m i e k 2 0 1 4 e n 2 0 1 5

weerklank door het werk en de publicaties van de Engelse pottenbakker Bernard Leach (1897-1979). In zijn keramiek verenigde hij elementen uit de oosterse en westerse tradities. Zijn invloed op de naoorlogse generatie van ‘studio-potters’ was groot, maar tegelijkertijd kwam in de jaren vijftig een andere, meer sculpturaal gerichte benadering van de keramiek op.Vooral het monumentale werk van Hans Coper (1920-1981) en Lucie Rie (1902-1995) is van verstrekkende betekenis geweest voor de ontwikkeling van de traditionele potvorm naar een autonoom beeldend object. Hun vormexperimenten leidden tot sculpturale keramiek waarin invloeden van archaïsche beeldhouwkunst (Cycladen) te herkennen zijn. Het kleurgebruik is ingetogen; pigmenten werden rechtstreeks in de vaak ruige, steenachtige huid gewreven. Het museum beschikt over enkele stukken van Bernard Leach en een tiental stukken van Lucie Rie en Hans Coper. Ook is er in de collectie een aantal belangrijke Deense stukken opgenomen van onder anderen Axel Salto en Alev Siesbye. • Keramiek van schilders en beeldhouwers Vanaf het begin van de twintigste eeuw heeft keramiek de belangstelling getrokken van schilders en beeldhouwers. De meeste kunstenaars beperkten zich tot het beschilderen van vazen en schalen die door anderen waren gedraaid. Zij gebruikten de keramiek als drager van hun tekeningen. Pablo Picasso (1881-1973) ging zelf met de klei aan de slag en modelleerde vazen tot vrouw- of dierfiguren. In Nederland hebben Cobra-kunstenaars zich met keramiek bezig gehouden, maar ook al voor de Tweede Wereldoorlog zijn er schilders en beeldhouwers geweest die met klei experimenteerden, onder wie Harm Kamerlingh Onnes (1893-1985) en Bart van der Leck (1876-1958). Het Princessehof beschikt over een tegel van de architect Bart van der Leck en enkele stukken van Cobra kunstenaars, als van Karel Appel (19212006). Deze kunstenaars zijn van grote

invloed zijn geweest op de kleurverrijking binnen de Nederlandse keramische kunst. Er zijn zeven objecten van Lucebert (19241994) in langdurig bruikleen in de collectie van het museum opgenomen en een aantal stukken naar ontwerp van Pablo Picasso. Het betreft hier geen originele stukken maar werken, die in beperkte oplage in Madoura werden vervaardigd. Moderne keramiek - Aankoopbeleid Keramiekmuseum Princessehof kan een goed overzicht geven van de Nederlandse moderne keramiek met kwalitatief goede objecten en streeft niet naar een uitbreiding van de collectie op dit gebied in algemene zin. Op een aantal onderdelen mist Keramiekmuseum Princessehof stukken of heeft de ambitie om de collectie kwalitatief te verbeteren. In algemene zin hanteren wij naast een aantal specifieke uitgangspunten per onderdeel de volgende criteria bij iedere verwerving: -- er is geen soortgelijk werk in de collectie van Keramiekmuseum Princessehof of het SM-S; -- het werk heeft een betekenis in de geschiedenis van de moderne keramiek of is een belangrijk keramische kunstwerk; -- het werk heeft een presentatiewaarde, ofwel het werk zelf of de achtergronden van het werk zijn attractief zijn voor de bezoekers van het museum; -- het stuk is een aanvulling op de Collectie Nederland; -- bij eventuele overlappingen in de Collectie Nederland is een vergelijkbaar werk niet van een ander museum in bruikleen te krijgen en speelt het een belangrijke rol in de presentatie, het programma of het verhaal van Keramiekmuseum Princessehof. Op de volgende onderdelen voert het museum actief verwervingsbeleid: • Kernstukken Binnen het overzicht van de moderne kera-

A ankoopbeleids plan mo derne en hedendaag s e k e ra m i e k 2 0 1 4 e n 2 0 1 5

11



miek wil Keramiekmuseum Princessehof een beeld geven van de meest betekenisvolle en invloedrijke keramisten. Daartoe verwerven en presenteren we kernstukken uit hun oeuvre. Daarnaast blijven er gedreven keramisten die de ontwikkelingen en vernieuwing van technische aspecten hoog in het vaandel hebben staan. Hun werk wordt onverminderd doorverzameld om ook de nieuwste ontwikkelingen te kunnen laten zien. Criteria voor verwerving zijn: -- er wordt alleen nieuw werk verworven als het een unica is; -- het werk een duidelijke vernieuwing in de keramische kunst laat zien; -- het werk een kernstuk is in het oeuvre van de keramist/kunstenaar; Daarbij wordt gedacht aan keramisten als Babs Haenen en Beate Reinheimer.

• Nederlandse serviezen Voor veel van onze bezoekers is de eerste associatie met keramiek een servies of een onderdeel daarvan, waarbij vooral de 20ste-eeuwse serviezen aanspreken. De museumcollectie omvat een aantal industrieel vervaardigde serviezen uit Nederland en Scandinavië, maar kan in de nieuwe opstelling geen goed beeld geven van representatieve serviezen uit de 20ste en 21ste eeuw. Wij zullen voor aanvullingen putten uit de collectie van het SM-S en de komende jaren actief beeldbepalende serviezen werven door schenkingen, langdurige bruiklenen en een sporadische aankoop. In aanvulling daarop bevat de collectie hedendaagse keramiek een aantal unica serviezen of onderdelen daarvan van beeldende kunstenaars. Door de tentoonstelling Lekker Decadent, serviesgoed uit de 20e en 21e eeuw kon een aantal bijzondere serviezen worden aangekocht van (internationale) kunstenaars als Arman, Susan Beiner, Laszlo Fekete, Hella Jongerius, David Regan, Borek Sipek, Piet Stockmans en Joan Takayama-Ogawa. Enkele ontwerpen, zoals van Wieki Somers en Pauline Wiertz werden zelfs speciaal naar

12



aanleiding van het initiatief van het museum geproduceerd. Omdat ook het SM-S kunstenaarsserviezen verzameld, zal Keramiekmuseum Princessehof de collectie kunstenaarsserviezen van beide musea spaarzaam aanvullen waarbij de functionaliteit van het servies onderdeel is van het werk. Met andere woorden: het kunstenaarsservies werpt een nieuwe blik op het servies in het algemeen. Criterium voor verwerving is: het servies kenmerkt zich door een duidelijke vernieuwing in functie, beeldtaal of concept. Een eventuele verwerving wordt gedaan in nauwe afstemming met het SM-S. Hedendaagse keramiek- collectieopbouw

Sinds de tweede helft van de twintigste eeuw ontwikkelt de keramiek zich revolutionair en maken naast keramisten ook beeldend kunstenaars keramisch werk. Zij zien de beeldende kwaliteiten van keramiek. In dit medium komen het intensieve kleurenpalet van de schilderkunst en de plasticiteit van de beeldhouwkunst samen. Sommige kunstenaars experimenteren zelf met keramiek, anderen werken samen met keramisten of maakten gebruik van de kennis en technische mogelijkheden bij expertisecentra in Nederland, zoals het EKWC, Koninklijke Tichelaar Makkum en Structuur ’68. Deze mogelijkheden drogen de komende jaren op. Samen met het SM-S gaan we opdrachten aan kunstenaars verstrekken. Daarmee leveren we een bescheiden bijdrage aan het makersklimaat en de ruimte voor onderzoek naar beeldende mogelijkheden voor keramiek. De collectie van het museum omvat werken van kunstenaars die pionierden op het grensgebied van keramiek en kunst, zoals Karel Appel en Lucebert, maar ook van de daaropvolgende generaties kunstenaars die keramiek als beeldend middel zien, zoals Rob Birza, Hans van Bentem, Heringa/Van Kalsbeek, Anne Wenzel en internationale kunstenaars als James Brown en Betty Woodman. Aan het einde van dit plan is een volledig overzicht opgenomen van de aanwinsten vanaf 2000.

Aanko o p b e l e i d s p l a n m o d e rn e e n he d e n daag s e k e ra m i e k 2 0 1 4 e n 2 0 1 5

Met uitzondering van de multiples die in het verleden veelvuldig zijn gekocht door het museum, beschikt het museum over een zeer bescheiden collectie keramisch design. Hedendaagse keramiek - aankoopbeleid Het museum zet het aankoop- en presentatiebeleid op het gebied van kunstwerken met keramiek als beeldend middel van de afgelopen periode onverminderd voort. Daarin liggen de accenten op experiment & nieuwe ontwikkelingen en op bewezen artistieke kwaliteit. Autonome keramische beelden en de relatie AziëEuropa vormen bijzonder aandachtspunten. Op het gebied van keramische kunstwerken start het museum een opdrachtenbeleid. Daarnaast krijgt design de komende jaren meer aandacht. • Experiment & nieuwe ontwikkelingen Hieronder verstaan we jonge, uitdagende, conceptuele, maar vaak technisch minder perfecte, keramische kunst. In deze categorie hebben we eerder werk gepresenteerd en verzameld van jonge, talentvolle academieverlaters, zoals Caroline Coolen, Esther Jiskoot, Anna Ponce, Anne Wenzel, Bas van Beek e.a. De scout hedendaagse kunst krijgt nadrukkelijk de opdracht om jong talent te spotten en presentatie-, aankoop- en opdrachtvoorstellen te ontwikkelen. • Bewezen artistieke kwaliteit Op nationaal en internationaal niveau presenteert en selecteert het museum alleen topstukken op basis van artistieke inhoudelijke kwaliteit en/of technische kwaliteit van de meer gevorderde professioneel gearriveerde en beroemde kunstenaars, zoals Johan Creten, James Brown, Arnie Zimmerman en Johan Tahon. • Azië-Europa In de nieuwe presentaties van het museum wordt de relatie tussen Europa en Azië een belangrijk thema. Er is een doorlopende uitwisseling en beïnvloeding zichtbaar tus-



sen beide grote keramiektradities, vanaf de vroege keramiekgeschiedenis tot nu. Aangezien nu ook tal van keramisten en kunstenaars zich oriënteren op ontwikkelingen in China, Korea en andere Aziatische landen en vice versa, is het voor het museum relevant om de wisselwerkingen uit het verleden door te trekken tot nu. Dat zal zich vertalen in aparte projecten en presentaties waarin de wisselwerking verder wordt uitgediept maar ook in aankopen die in de vaste presentatie getoond gaan worden. Gedacht wordt aan werk van kunstenaars als Rob Birza, Anne Wenzel en Vroegop/Schoonveld.

• Keramische beelden Momenteel worden er bijzondere beelden van keramiek gemaakt. Deze keramiek is uitermate geschikt om het menselijke en het emotionele te belichten. Deze kant van keramische kunst is in de huidige collectie onvoldoende vertegenwoordigd. De beelden zijn vaak geglazuurd in aantrekkelijke kleuren en getuigen van een grote expressie. De keramische beelden zijn in het presentatiebeleid van het museum zeer welkom, omdat ze naast experiment met vorm, kleur en glazuur ook andere – inhoudelijke – facetten van keramiek laten zien en ze door de impact die ze hebben een bepaald aspect kunnen uitlichten, bijvoorbeeld de wisselwerking met Azië. Gedacht wordt aan kunstenaars als Rob Birza en Hans van Bentem. • Grens keramiek en kunst In een enkel geval gaat het museum samen met het SM-S de collectie aanvullen met een werk van een toonaangevende kunstenaar die op de grens werkt van keramiek en keramisch beeldend werk, zoals de Cobrakunstenaars. Juist dat is zo belangrijk omdat hier de link kan worden gelegd met beeldende kunst waarin keramiek als beeldend middel is ingezet. De laatste jaren is op dit terrein in afstemming met het SM-S actief verzameld, omdat deze schakelstukken ontbraken in de collectie. Onder andere is er werk aangekocht van Lucebert, Karel Appel, A.R. Penck

A ankoopbeleids plan mo derne en hedendaag s e k e ra m i e k 2 0 1 4 e n 2 0 1 5

13



en Armando. Dergelijke stukken zijn de afgelopen jaren enorm in prijs gestegen en voor de musea afzonderlijk veelal onbereikbaar reworded. De nieuwe lijn om ook echt gezamenlijk met het SM-S te gaan verwerven, betekent dat de financiële slagkracht wordt vergroot en bepaalde stukken weer binnen bereik kunnen komen.

• Design Met uitzondering van de multiples beschikt het museum over een zeer beperkte hoeveelheid keramisch design. Het is voor het Princessehof een uitdaging om vernieuwende ontwerpen op dit terrein te verzamelen.Vanuit zijn ambities als ‘nationaal’ Keramiekmuseum is het een logische stap om in afstemming met andere musea, waaronder in de eerste plaats SM-S, de originele ontwerpen van keramische producten van Nederlandse vormgevers te verzamelen. Op het moment zijn er vernieuwende ontwikkelingen gaande op het gebied van de vormgeving. Serviezen worden momenteel bijvoorbeeld weer interessant als design kunstwerken, dankzij Scholten & Baijings e.a. Contacten met vormgevers, die soms incidenteel met keramiek werken, worden aangehaald en uitgebreid. Het museum beschikt nog over een bescheiden collectie van belangrijke Nederlandse vormgevers als Hella Jongerius, Marcel Wanders e.a. en zal daar op doorverzamelen. Bij voorkeur worden van deze ontwerpers alleen prototypen aangekocht, omdat het hier conceptuele, unieke stukken betreft.

• • •

• • • •

presentatief voor een bepaalde stroming of tendens binnen de keramische kunst; technische kwaliteit; referenties en verbindingen met de historische collectie; aansluiting bij het geformuleerde collectiebeleid moderne en hedendaagse keramiek van Keramiekmuseum Princessehof en SM-S; afstemming met de Collectie Nederland; het zichtbaar maken van een nieuwe ontwikkeling; educatieve waarde; presenteerbaarheid, brede opstellingsmogelijkheden zowel inhoudelijk als fysiek.

Nieuw! Opdrachtenbeleid In samenwerking met het SM-S worden de komende jaren opdrachten verstrekt voor keramische werken. Beide musea zijn al eerder actief geweest in het van binnenuit stimuleren van de ontwikkelingen door ontwerpopdrachten te verstrekken aan vormgevers. Dit wordt door het veld zeer gewaardeerd en geniet internationaal een zeer goede reputatie. Beide musea spreken de ambitie uit om hiermee door te gaan. Grote meerwaarde van het opdrachtenbeleid is dat er daardoor werken ontstaan die een relatie hebben met de collecties van beide musea en die een unieke toevoeging zijn aan de collectie Nederland.

Selectiecriteria Voor alle inhoudelijke aandachtsgebieden wordt gestreefd om zo goed mogelijk te verzamelen. Van ieder stuk wordt een aankoopvoorstel geschreven dat door inhoudelijke medewerkers van Keramiekmuseum Princessehof en SM-S kritisch wordt gewogen op de volgende gronden: • inhoudelijke kwaliteit; • het werk dient uniek te zijn en tevens re-

14

Aanko o p b e l e i d s p l a n m o d e rn e e n he d e n daag s e k e ra m i e k 2 0 1 4 e n 2 0 1 5

A ankoopbeleids plan mo derne en hedendaag s e k e ra m i e k 2 0 1 4 e n 2 0 1 5

15

2. Stedelijk Museum ’s-Hertogenbosch Het Stedelijk Museum ’s-Hertogenbosch (SM-S) en Keramiekmuseum Princessehof stemmen sinds 2006 het verwervingsbeleid op het gebied van moderne en hedendaagse keramiek op elkaar af. Hierdoor worden dubbelingen in de Collectie Nederland voorkomen en kunnen de ontwikkelingen op het gebied van de keramiek breder worden gevolgd. Uiteraard wordt bij twijfel over individuele stukken met elkaar overlegd. Om een goed overzicht te kunnen geven is een beschrijving van de collectie en het verwervingsbeleid van het SM-S in dit plan opgenomen6. Naast de afstemming van het verwervingsbeleid hebben beide musea de volgende afspraken gemaakt: • Kennis te delen op het gebied van de beide collecties. • Beide musea kennen elkaars collectie en er is regelmatig inhoudelijk overleg. • Afstemming op het gebied van het presenteren van moderne en hedendaagse keramiek. • We kennen elkaars programma en stemmen dat waar mogelijk op elkaar af. • Samenwerken bij de totstandkoming van tentoonstellingen op het gebied van de hedendaagse keramiek in nationaal en internationaal verband7. • Kunnen putten uit elkaars collecties zonder bruikleenvergoedingen. • Komen tot een gemeenschappelijk aankoop6

Door de heropeningen van beide musea is het in tijd niet gelukt om 1 plan in te dienen. Het beleid is echter volledig op elkaar afgestemd. 7 Door ziekte en het vertrek van de conservator van Keramiekmuseum Princessehof is dat in de praktijk nog niet gelukt. Met de nieuwe scout van het Keramiekmuseum Princessehof wordt dat opgepakt.

16

fonds en/of verwervingen in gedeeld eigenaarschap. Hierover wordt een Letter of Intent getekend. Collectie SM-S Het SM-S is uitdrukkelijk een museum voor hedendaagse kunst en vormgeving en geen ‘keramiek - of sieradenmuseum’, ook al beperkt het zich tot deze twee verzamelgebieden. Actualiteit staat bij het SM-S voorop. Het maakt geen principieel onderscheid tussen de verschillende kunstdisciplines of - uitingen, ondanks de in keramiek en sieraden gespecialiseerde verzamelgebieden. Het museum ontleent zijn profiel aan de presentatie van deze twee verzamelgebieden te midden van alle andere uitingen van beeldende kunst en vormgeving. Achter dit collectiebeleid schuilt de opvatting, dat materiaal noch techniek de kwaliteit van een kunstwerk bepalen. Het zijn op de eerste plaats concept en visie van de kunstenaar of ontwerper die hiervoor verantwoordelijk zijn. De keramiek Wat de keramiek betreft, legt het SM-S zich toe op zowel unica als gebruiksgoed vanaf 1945 met speciale aandacht voor: • Nederland – unica; • Europa – unica; • Verenigde Staten – unica; • kunstenaarskeramiek – unica; • kunstenaarsserviezen - kleine oplagen; • keramiek van Industrieel vormgevers en architecten - kleine oplagen; • collectie Van Haaren – unica;

Aanko o p b e l e i d s p l a n m o d e rn e e n he d e n daag s e k e ra m i e k 2 0 1 4 e n 2 0 1 5

• industrieel gebruiksgoed Nederland; • Amerikaans gebruiksgoed. De indrukwekkende collectie keramiek bestaat uit ongeveer 3.000 kunstvoorwerpen. Op een enkele uitzondering na dateren alle werken van na 1945. Van Haaren collectie Het museum beschikt onder andere over de Van Haaren collectie, die in de periode 19561966 werd opgebouwd door Jan van Haaren, de toenmalige directeur van zowel de Koninklijke Academie voor Kunst en Vormgeving als van de Gemeentelijke tentoonstellingsdienst in ‘s-Hertogenbosch. Zij omvat ruim 300 werken van 84 keramisten en geeft een representatief beeld van de unicakeramiek, welke omstreeks 1960 in verschillende West-Europese landen werd gemaakt. Hoofdbestanddeel van deze collectie bestaat uit unicapotterie. De collectie bevat ook vaasplastieken, van Hans Coper, Giovan Batttista Valentini en Johnny Rolf. Toen er in 1981 opnieuw een budget voor aankopen beschikbaar kwam, werd er in eerste instantie voortgebouwd op de Van Haaren collectie. Ook bleef de vaasplastiek of de containervorm uitgangspunt bij het verder verzamelen van unica. Autonoom De aandacht richtte zich later op twee geheel nieuwe aspecten. Keramiek ontwikkelde zich steeds verder in de richting van autonome kleikunst. De Verenigde Staten liepen hierbij voorop. Daarnaast zijn er steeds vaker nietkeramisten, vooral schilders, beeldhouwers en architecten, die belangstelling tonen voor het medium keramiek. Beide ontwikkelingen hebben geleid tot nieuwe collectieclusters. In het licht van haar collectieambities ziet het SM-S hier dan ook een taak: onderzoek doen naar en bekend geven aan het keramisch oeuvre van de ‘klassieke modernen’, Cobra-leden en van hedendaagse kunstenaars. Met de bijna 100 werken vormt dit collectieonderdeel een uniek stukje kunstgeschiedenis. Het SM-S is het enige museum dat over een dergelijke verzameling beschikt. Het merendeel van de ‘schilderskeramiek’ is beschreven in de publicatie ‘The

unexpected-Artists’ Ceramics from the 20th Century, ‘s-Hertogenbosch, 1998. Amerikaanse keramiek Anders dan bij hun Europese collega’s, zochten Amerikaanse keramisten al in de jaren zestig naar een vrijere uitdrukkingsvorm in klei.Vooral aan de Amerikaanse Westkust. Keramiek evolueerde van kunstambacht tot autonome kunst. In 1983 organiseerde het museum de tentoonstelling ‘Who’s afraid of American pottery’. Met deze expositie startte tevens een nieuw collectie onderdeel: moderne en hedendaagse Amerikaanse keramiek. Sindsdien is dit onderdeel van de verzameling uitgebreid tot de meest uitgebreide in Europa.Vrijwel alle kunstenaars, die in de verenigde Staten voor de ontwikkeling van de keramiek van betekenis zijn, bevinden zich in deze collectie. Industriële keramiek Analoog aan de unicaverzameling kiest het SM-S ook op het gebied van de industriële keramiek voor afgebakende clusters. Eén daarvan is de Nederlandse productie van keramisch gebruiksgoed. Nederland speelt in de jaren vijftig van de vorige eeuw internationaal een belangrijke rol wat de industriële gebruikskeramiek betreft. De tentoonstelling ‘Made in Holland’ heeft de basis gelegd voor een uitgebreide verzameling Nederlands keramisch gebruiksgoed. Deze overzichtstentoonstelling werd voorafgegaan en gevolgd door onderzoeken naar en tentoonstellingen over afzonderlijke, vaak kleinere productiebedrijven, zoals St. Maarten Porselein, (1988), Pottenbakkerij Cor Unum 1953-1993 (1993), Kunstaardewerkfabriek Regina (1994). Ook in samenhang met deze presentaties neemt de verzameling industriële keramiek toe. Keramiek van industrieel ontwerpers en architecten Ook keramiek van industrieel ontwerpers en architecten vormt een speciaal onderdeel van de collectie. Als een ‘trait d’union’ tussen unica en de seriële keramiek verzamelt het SM-S serviezen, die door andere kunstenaars dan keramisten zijn gemaakt of gedecoreerd. Het

A ankoopbeleids plan mo derne en hedendaag s e k e ra m i e k 2 0 1 4 e n 2 0 1 5

17

cluster ‘kunstenaarsserviezen’ bevat werk van beeldend kunstenaars uit de tweede helft van de twintigste eeuw. In 2003 is mede op instigatie van de gemeente ‘s-Hertogenbosch de DBKS (Stichting Den Bosch Keramiekstad) opgericht om deze stedelijke concentratie aan kwaliteiten op het gebied van keramiek (inter)nationaal te benutten in gezamenlijke promotie en activiteiten. Het DBKS beschikt sinds oktober 2005 over een eigen presentatieruimte in het SM-S, waar gezamenlijke presentaties plaatsvinden al dan niet gecombineerd met lezingen en symposia. Afstemming aankoopbeleid SM-S Omdat beide musea sinds 2006 de verwervingsplannen op elkaar afstemmen, is duidelijk waar de collecties en de collectieontwikkelingen elkaar raken. Het gaat daarbij om drie deelcollecties, namelijk de kunstenaarskeramiek, de keramiek door vormgevers en architecten, en de serviezen.

18

Naast een precieze afstemmingen worden door beide musea de volgende uitgangspunten gehanteerd: • De insteek tot de collectievorming heeft bij beide musea een eigen karakter. Het SM-S verzamelt vanuit clusters, kunstenaars/kunstwerken die in aanpak of thema overeenkomsten met elkaar vertonen en als deelverzameling zodanig een eenheid vertonen waarbij het cluster fungeert als een tentoonstelling.Vanuit het cluster beredeneerd, kan een specifiek stuk een must zijn, gemotiveerd door de al aanwezige stukken in deze cluster. Zij bepalen mede het belang van de totale collectie. • Keramiekmuseum Princessehof biedt een overzicht van de gehele Nederlandse keramiek: van oudheid tot nu en is daardoor veel breder van opzet. Het SM-S selecteert meer op grond van (persoonlijke) esthetische- en kwaliteitsoverwegingen waarbij de collectie het resultaat is van een auteurschap door de

Aanko o p b e l e i d s p l a n m o d e rn e e n he d e n daag s e k e ra m i e k 2 0 1 4 e n 2 0 1 5

verantwoordelijke personen die betrokken zijn bij de collectievorming. • Keramiekmuseum Princessehof verzamelt meer vanuit een bredere, historische insteek en streeft in die zin naar een representatie van wat men in Nederland van belang acht(te) in de ontwikkeling van de keramiek. Dit heeft tot gevolg dat binnen een collectie een werk een andere rol kan hebben. • De insteek van het SM-S is internationaal georiënteerd en Nederlanders zijn daarin een vanzelfsprekend onderdeel. Keramiekmuseum Princessehof is nationaal georiënteerd. Hierbij worden overigens wel kwaliteitsnormen gehanteerd die in internationaal verband gelden. Ook worden er wel internationale stukken aangekocht, maar deze stukken vormen altijd een duidelijke context voor de Nederlandse, historische lijn. Uitwerking van de raakvlakken in collectievorming Kunstenaarskeramiek Hieronder worden kunstwerken verstaan die zijn gemaakt door kunstenaars die zich niet primair op keramiek richten, maar waarbij keramiek een aanvulling is op het wijde palet van media en materialen die hij of zij inzet. Vaak heeft dit tot gevolg dat het werk betreft dat minder ‘keramiekspecifiek’ is, dus minder refereert aan de keramiekgeschiedenis en de formele aspecten van de keramiek. • Internationaal Het SM-S heeft in deze deelverzameling een van de grootste en belangrijkste collecties in Europa en zal zich dan ook inzetten om deze collectie verder uit te breiden, zowel met nationale als met internationale namen. Het accent ligt hierbij op schilderskeramiek. Het Princessehof heeft enkele voorbeelden in dit deelgebied die nuttig worden ingezet om het historische verhaal van de keramiek internationaal, als context voor de nationale geschiedenis, tentoon te stellen. • Keramiekmuseum Princessehof heeft niet de ambitie om dit op internationaal vlak verder uit te breiden ten aanzien van de

modernen.Van de hedendaagse kunstenaars zullen zij zich beperken tot die voorbeelden die de noodzakelijke context verschaffen voor het tonen van de ontwikkelingen in de keramische kunst. Het tentoonstellingsbeleid en het initiëren en verwerven van nieuwe kunstwerken zijn in het Princessehof, net als bij het SM-S sinds de jaren tachtig, onlosmakelijk met elkaar verbonden. Hedendaagse keramisten worden uitgenodigd om presentaties te maken, die een duidelijk concept hebben en omgevingsgericht zijn. De nieuwe kunstwerken die hieruit ontstaan, zijn voor het museum zowel vanuit artistiek als financieel oogpunt aantrekkelijk om aan te kopen. • Nationaal Ook werken van Nederlandse kunstenaars maken deel uit van het SM-S cluster kunstenaarskeramiek. Het betreft hier werk van de vroege Cobra beweging (van voor 1954) en werk van Erik Andriesse, Rob Birza, Paul van Dijk, Alphons Freijmuth, Guido Geelen, Mark Manders, Marien Schouten en HW Werther. Het Princessehof daarentegen verzamelt keramiek in de volle breedte en keramiek van schilders en beeldhouwers maakt daar een vanzelfsprekend onderdeel van uit. Dit vereist afstemming: bij vroege Cobra en de acht eerder genoemde kunstenaars worden mogelijke verwervingen zorgvuldig afgestemd. De aanschaf wordt gemotiveerd op basis van afwegingen ten aanzien van beide collecties. Keramiek door vormgevers Beide musea richten zich op deze groep, waardoor ook hier overlap ontstaat waar het Nederlandse vormgevers en architecten betreft. Het SM-S wil een representatieve selectie maken van de ontwikkeling van goed design op het gebied van keramiek, waarbij de vormgever wordt gezien als auteur van een oeuvre. Keramiekmuseum Princessehof verzamelt vanuit de behoefte het verhaal van de ontwikkeling in brede zin in kaart te brengen. Het belang van het praktische/technische aspect is daarbij net zo groot als het esthetische en verhalende element. Bij het SM-S gaat het vooral om de esthetische kwaliteit, al dan niet veroorzaakt door een verrassend concept.

A ankoopbeleids plan mo derne en hedendaag s e k e ra m i e k 2 0 1 4 e n 2 0 1 5

19

Voor vormgevers als Hella Jongerius, Marcel Wanders en Studio Job (SM-S bezit al het complete oeuvre in keramiek en de sieraden van deze makers) lijkt het dan ook onvermijdelijk dat de producten door beide musea worden verzameld. Doorgaans gaat het hier om kleine bedragen die een overlap acceptabel maken. Alleen de producten van Cor Unum Ceramics & Art (gevestigd in ‘s-Hertogenbosch) worden door het SM-S nog steeds zo goed als structureel aangekocht. Het museum ondersteunt op allerlei wijzen dit aardewerkbedrijf met advies, als onderdeel van het samenwerkingsproject DBKS en door het verstrekken van opdrachten. Van Koninklijke Tichelaar Makkum worden enkel die producten verzameld van de vormgevers die hierboven zijn benoemd. Dus daar waar een vormgever als auteur zich met het ontwerp heeft bemoeid, zich ook begeeft op het gebied van sieraadvormgeving en uiteraard past binnen het cluster. Het Princessehof concentreerde zich in haar aankoopbeleid op producten ontstaan bij Koninklijke Tichelaar Makkum (Het museum heeft met Koninklijk Tichelaar Makkum op meerdere gebieden een nauwe samenwerking.) Met het verleggen van de koers bij Koninklijke Tichelaar naar bouwkeramiek zal deze samenwerking minder worden.Van Cor Unum Ceramics & Art worden alleen die stukken verzameld die onontbeerlijk zijn om de geschiedenis van de Nederlandse keramiek te tonen. Serviezen In 1983 besloot het toenmalige Kruithuis te onderzoeken wat andere Nederlandse musea voor beeldende kunst en vormgeving verzamelden. Op grond daarvan werd de keuze gemaakt voor keramiek en sieraden en de clusters zoals aangegeven in het collectieplan. Serviezen van na 1945 maakten daar deel van uit want er was nog geen enkel museum dat zich daartoe genoodzaakt voelde. De collectie van Keramiekmuseum Princessehof was historisch, van vóór de oorlog en de collecties van Gouda en het Bonnefanten waren voornamelijk regionaal bepaald door hun banden met de lokale industrie. Het SM-S stelde zich ten doel onderzoek te

20

doen naar de naoorlogse Nederlandse aardewerkindustrie (gepubliceerd en tentoongesteld in Made in Holland, 1988) en daaropvolgend een overzicht te verzamelen van Nederlands gebruiksgoed dat met oog op, of met veel gevoel voor design was geproduceerd (en als dusdanig als cluster omkaderd). Per belangwekkende fabriek werd er onderzoek verricht dat gepubliceerd is in diverse standaardwerken. Zowel het collectioneren van dit bijzondere Nederlandse serviesdesign als de daarmee samenhangende onderzoeken zijn afgerond. In dit cluster worden geen spectaculaire aankopen meer verwacht, slechts aanvullingen op de series die inmiddels al in bezit zijn. Keramiekmuseum Princessehof kan geen beeld geven van de belangrijkste moderne serviezen. Iets wat vanuit het presentatiebeleid wel gewenst is. Daarom zullen er enkele aanvullingen worden gedaan van kernstukken die niet in één van de beide collecties vertegenwoordigd zijn. Voor het overige zal Keramiekmuseum Princessehof voor de presentatie zoveel mogelijk putten uit de collecties van het SM-S. Kunstenaarsserviezen Speciale aandacht verdienen nog de kunstenaarsserviezen. Het SM-S heeft deze sinds de jaren tachtig structureel verzameld (Pablo Picasso, Marc Chagall, Maurice De Vlaminck, Cindy Sherman en de kunstenaarsserviezen die zijn uitgegeven door Artes Magnus van o.a. Joseph Kosuth, Dan Flavin en Arman) en zou - als er weer aanbod is - die collectie graag uitbreiden. Keramiekmuseum Princessehof heeft uit de tentoonstelling Lekker Decadent, serviesgoed uit de 20e en 21e eeuw een aantal bijzondere serviezen verworven. Om verdere overlap met het SM-S te vermijden is Keramiekmuseum Princessehof heel terughoudend in het verwerven van kunstenaarsserviezen en altijd in afstemming met het SM-S. In de presentaties zullen wel af en toe kunstenaarsserviezen worden getoond, omdat de historische en meer traditionele serviezen deze in een ander perspectief kunnen plaatsen en bezoekers met een frisse blik kunnen laten kijken.

Aanko o p b e l e i d s p l a n m o d e rn e e n he d e n daag s e k e ra m i e k 2 0 1 4 e n 2 0 1 5

A ankoopbeleids plan mo derne en hedendaag s e k e ra m i e k 2 0 1 4 e n 2 0 1 5

21

3. Collectie Nederland

Keramiekmuseum Princessehof positioneert zich als het enige keramiekmuseum in Nederland, omdat het zich uitsluitend, structureel en in de volle breedte wijdt aan keramiek in het programma voor publiek (presentaties, activiteiten, onderwijsprogramma’s) en collecties. Op onderdelen verhoudt het museum zich met andere musea in Nederland die deelcollecties keramiek hebben of een facet van de keramiek belichten. Op het gebied van moderne en hedendaagse keramiek speelt onze partner het SM-S een belangrijke rol in presentatie- en collectiebeleid. Ons beleid is op elkaar afgestemd en nieuwe aankopen worden op objectniveau eveneens afgestemd. We tekenen een letter of intent waarin we de afstemming en de samenwerking bekrachtigen. Andere musea waar met een consistente aanpak aandacht wordt besteed aan hedendaagse keramiek zijn het Stedelijk Museum in Amsterdam, museum Boijmans van Beuningen in Rotterdam en het Gemeente Museum in Den Haag. Bij deze musea valt hedendaagse keramiek onder de afdeling kunstnijverheid of moderne kunst. Dit betekent dat de keramische kunst binnen de museale organisatie en collectievorming minder centraal staat dan in Keramiekmuseum Princessehof en er incidenteel aandacht is voor nieuwe ontwikkelingen op keramisch gebied. Met deze musea worden door ons goede contacten onderhouden en wordt daar waar mogelijk samengewerkt. Keramiekmuseum Princessehof verleent ruimhartig bruiklenen aan de andere musea, zonder bijkomende kosten.

22

Museum Boijmans van Beuningen, Rotterdam Zeer sterke collectie twintigste-eeuwse keramiek. Het museum hanteert twee richtlijnen op het gebied van de keramische kunst: • de ambachtelijke kunst, bestaande uit ongeveer 6000 stukken; • de keramische vormgeving, bestaande uit 1500 stukken. Het grootste gedeelte van de collectie betreft containervormen. Het museum heeft een goed overzicht van een aantal belangrijke Nederlandse keramisten als Babs Haenen, Barbara Nanning en Irene Vonck. Op het gebied van de ambachtelijke keramiek richt de huidige collectieverwerving zich op internationale keramiek uit Scandinavië, Engeland, Duitsland, Japan, en de Verenigde Staten. Er worden op dit brede terrein alleen kernen verworven, opmerkelijke stukken, in het bijzonder in technisch opzicht. Wat betreft design worden voornamelijk de prototypen aangekocht van jonge ontwerpers (Hella Jongerius, Ineke Hans), die samenwerken met de ambachtelijke industrie als Koninklijke Tichelaar. Bij de verwerving van de designcategorie staat eerder het originele, vernieuwende concept centraal dan de materiaalhantering en techniek. Uit het budget 20ste-eeuwse vormgeving wordt jaarlijks ongeveer 1/5 van het budget aan keramische kunst besteed. Stedelijk Museum Amsterdam Goede en ruime collectie Nederlandse unicakeramiek en design uit de twintigste eeuw, die sinds 1923 en vooral vanaf de jaren zestig actief is opgebouwd. Aantal belangrijke kernen uit

Aanko o p b e l e i d s p l a n m o d e rn e e n he d e n daag s e k e ra m i e k 2 0 1 4 e n 2 0 1 5

Engeland, Scandinavië en de Verenigde Staten. Voor de collectie wordt de volgende indeling gehanteerd: • Toegepaste kunst/keramiek (aantal kunstvoorwerpen 980) • Industriële vormgeving/keramiek (aantal 42) • Industriële vormgeving/keramiek/serviezen (475, serviezen als verzamelnummer ingevoerd) In het Stedelijk Museum wordt keramische kunst voornamelijk aangekocht vanuit de actualiteit in de beeldende kunst en niet zozeer vanuit het materiaal en de techniek. Er wordt bovendien retrospectief aangekocht op het gebied van de zogenaamde Rietveldkeramiek, die geproduceerd werd door keramisten verbonden aan de Rietveld Academy als Jan van der Vaart, Babs Haenen, Wouter Dam etc. Het museum beoogt van al deze keramisten een cluster van representatieve stukken te hebben. Ook is er aandacht voor het retrospectief verzamelen van Ettore Sottsass en Birkala. Er bestaat een publicatie met hoogtepunten uit de collectie uit 1998. Frans Halsmuseum, Haarlem Dit museum heeft een belangwekkende collectie moderne en hedendaagse keramiek opgebouwd van 130 (inter-) nationale keramisten en beeldend kunstenaars. Sinds een aantal jaren behoort de keramische kunst niet meer tot het actieve verzamelbeleid van het museum. Het museum hanteert voor de keramiekcollectie de volgende drie categorieën: ·Vrije, functionele en sierkeramiek. De collectie omvat 415 objecten waarvan er 130 in langdurige bruikleen zijn. De grootste bruikleengever is het Instituut Collectie Nederland. De collectie beslaat een groot aantal keramische kunstwerken van belangrijke keramisten en kunstenaars. Er is vooral een aanzienlijke hoeveelheid werk van Harm Hendrick Kamerlingh-Onnes, Babs Haenen,Vilma Henkelman, Michel Kuipers, Geert Lap, Johan van Loon, Lucie Rie, Johnny Rolf, Jan Snoeck, Jan van der Vaart en Irene Vonck en een aantal Japanse keramisten aanwezig.

Museum voor Moderne kunst, Arnhem Dit museum beschikt over een collectie van ca. 500 objecten die tot de vrije keramiek worden gerekend en ca. 300 objecten table-top of gebonden keramiek. Het merendeel is Nederlands of van een Nederlandse ontwerper voor een buitenlandse fabriek. Na 1980 is de vrije keramiek niet actief verzameld, een enkel stuk van Barbara Nanning daargelaten. De table-top objecten zijn voor een groot deel van Arnhemse ontwerpers. Het museum hanteert momenteel een slapend verwervingsbeleid wat betreft de keramische kunst. Gemeentemuseum Den Haag Kleine verzameling naoorlogse studio- en gebruikskeramiek.Voorts hedendaagse keramische kunst van Nederlandse kunstenaars, onder wie Babs Haenen, Guido Geelen, Hella Jongerius, en Geert Lap. Evenals in het Stedelijk Museum in Amsterdam en Museum Boijmans van Beuningen in Rotterdam wordt er geen actief, op keramische kunst toegespitst verwervingsbeleid, gehanteerd. Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) Een sterke collectie Nederlandse keramiek uit de twintigste eeuw is vertegenwoordigd bij de RCE. Anders dan in de meeste musea heeft het Rijk niet van meet af aan met een gericht beleid keramiek verzameld. De collectie is naast aankopen in de periode van 1931 tot 1992 en verwervingen via de BKR-regeling bepaald door schenkingen en legaten. Hierdoor is de RCE collectie heel divers te noemen. Clusters zijn bijvoorbeeld: Keramiek uit de periode 1900-1940. • Via de Beeldende Kunstenaars Regeling (BKR) heeft het Rijk in het kader van de contraprestatieregeling (inkomensvormende regeling) keramiek verworven uit de periode tussen 1949 en 1984, waarbij heel goed de ontwikkeling van traditioneel aardewerk naar vrij aardewerk te zien is. Het betreft

A ankoopbeleids plan mo derne en hedendaag s e k e ra m i e k 2 0 1 4 e n 2 0 1 5

23

hier keramiek variërend van pot-vorm-studies tot sculpturen. • In de bestandscatalogus naoorlogse keramiek zijn 1200 objecten opgenomen, van zo’n 200 kunstenaars, unica. Deze collectie bestaat voor het merendeel uit aankopen (850), één derde is BKR. • Keramiek gerelateerd aan een bepaalde tentoonstelling c.q. aankoop: -- NKS-thematentoonstellingen (1951-1983) zoals ‘Keramiek’ (gebruiksgoed), ‘Klei’ (bredere visie op het medium klei). -- Dubbel Gebakken Voor de tentoonstelling Dubbel Gebakken, die in 1979 georganiseerd werd door de Dienst Verspreide Rijkscollecties (voorganger RCE) zijn diverse aankopen gedaan. In deze tentoonstelling werd voor het eerst de aardewerknijverheid in Nederland van 1876 tot 1940 uitvoerig belicht. In totaal telt de bij behorende catalogus 308 nummers waarvan er 211 uit de collectie van de DVR afkomstig zijn. -- De Porceleyne Fles In 1985 verwierf de RBK (voorganger RCE) een aanzienlijke collectie keramische objecten (650) en ontwerptekeningen (2288) uit de fabriekscollectie van de N.V. Koninklijke Delftsche Aardewerkfabriek De Porceleyne Fles te Delft. Een bijzondere aankoop omdat het een goed beeld geeft van wat er in de periode 1820-1960 zoal geproduceerd is bij de Porceleyne Fles. -- Vice Versa tentoonstelling In 1988 is door twee gastconservatoren voor een reizende (internationale) tentoonstelling moderne keramiek aangekocht (zie catalogus, 70 stuks, meest uit de jaren tachtig). -- Gebruiks- en sierkeramiek In de tijd van de Rijksdienst Beeldende Kunst is het verwervingsbeleid er op gericht geweest om toegepaste Nederlandse keramiek te verzamelen. In 1988 is een uitgebreide verzameling seriematig vervaardigd Nederlands gebruiks- en sierkeramiek uit de jaren vijftig en zestig

24

aangekocht (in samenwerking met Museum het Kruithuis) van P. Doensen. Deze verzameling bestaat uit 571objecten en is deels te zien geweest op de tentoonstelling Made in Holland, gebruikskeramiek 1945-1988. Hierbij is tevens een catalogus verschenen. In de periode 1984-1992 is er een breed aankoopbeleid van kracht geweest (Rijksdienst Beeldende Kunst), waarbij nog steeds gebruiksgoed werd verzameld evenals design en vrije keramiek. De totale RCE collectie is ontsloten in het Collectie Informatie Systeem en grotendeels voorzien van afbeeldingen en digitale opnames. Tevens is de collectie door het CIS- on line en diverse (bestands-) catalogi ontsloten. Het RCE verzamelt niet actief, aangezien het niet beschikt over een aankoopbudget.

Aanko o p b e l e i d s p l a n m o d e rn e e n he d e n daag s e k e ra m i e k 2 0 1 4 e n 2 0 1 5

A ankoopbeleids plan mo derne en hedendaag s e k e ra m i e k 2 0 1 4 e n 2 0 1 5

25

4. Collectie- en presentatiebeleid

Keramiekmuseum Princessehof vertelt de verhalen van de grootste keramiektradities ter wereld, namelijk die van Azië en Europa, voor een brede groep van kunst- en cultuurliefhebbers in een eigentijds en attractief programma in samenwerking met andere (internationale) partners. Ons collectie- en presentatiebeleid dragen bij aan deze missie. Hieronder worden de hoofdpunten aangeduid. Collectiebeleid Collectie, kennis en publiek De topcollecties van Keramiekmuseum Princessehof – waaronder de moderne en hedendaagse keramiek – worden de komende jaren sterker naar voren geschoven en geprofileerd. En we hebben als doelstelling om collectie, kennis en publiek bij elkaar te brengen. Daartoe onderhouden we een netwerk van musea met keramiekcollecties, expertisecentra op het gebied van keramiek, kunstacademies en stichtingen die zich toeleggen op keramiek, zoals de Ottema-Kingma Stichting en de Stichting Van Achterbergh-Domhof. Ook onderhouden wij contacten met keramisten, kunstenaars en verzamelaars. Collectie beschikbaar Keramiekmuseum Princessehof streeft naar een kwalitatieve verbetering van de verzamelingen in zijn algemeen 8en een goede afstemming met 8

26

Dat wil zeggen geen uitbreiding van de collectie in de breedte, maar alleen verwerven van objecten die kwalitatief een verbetering of van of aanvulling op de collectie betekenen. Per deelcollectie staat aangeven of we pro-actief of passief verzamelen.Verder worden de komende periodes de D en delen van de C-collecties afgestoten.

andere museale collecties. De collecties beheren we volgens collectieprocedures op basis van Spectrum. Het museum heeft en houdt de collectieregistratiegraad op peil (98% in 2016) en verbetert de digitaliseringgraad (van 74% naar 95% in 2016). De collecte-informatie is duurzaam beschikbaar voor publiek, onder andere door onze collectie online en deelname aan pilots van DiMCon en Europeana. Verwervingsvoorstellen Van iedere verwerving wordt een verwervingsvoorstel gemaakt, dat uitvoerig wordt besproken binnen de collectieafdeling en met de directie. Soms wordt een extern advies over de verwerving aan een collega elders gevraagd. In de verwervingsvoorstellen wordt ook de Collectie Nederland mee gewogen. Belangrijk onderdeel van het verwervingsvoorstel is of we een object ook daadwerkelijk gaan presenteren. Keramiekmuseum Princessehof verwerft geen stukken die niet in vaste of wisselende presentaties worden getoond. De verwerving in gezamenlijkheid met het SM-S betekent dat we toekomstige verwervingsvoorstellen op het gebied van moderne en hedendaagse keramiek en design ook in gezamenlijkheid gaan maken. Mobiliteit Keramiekmuseum Princessehof is een grote voorstander van collectiemobiliteit en voert, ondanks de kwetsbare collectie, een ruimhartig bruikleenbeleid zonder fee’s. Met diverse partners zijn afspraken gemaakt over het optimaal

Aanko o p b e l e i d s p l a n m o d e rn e e n he d e n daag s e k e ra m i e k 2 0 1 4 e n 2 0 1 5

gebruik van elkaars collecties9. Het museum presenteert de collectie ook op andere plekken dan het eigen museum.Voorbeelden zijn de vier keer per jaar wisselende presentaties in het Medisch Centrum in Leeuwarden en de coproductie met Museum Het Prinsenhof in Delft over Delfts Blauw, die we gaan voortzetten. Presentatiebeleid Nieuwe opstelling De huidige vaste presentaties van Keramiekmuseum Princessehof zijn klassiek academisch. Zij veronderstellen interesse en voorkennis. Het museum trekt daarmee een kleine groep van keramiekliefhebbers. Uit publieksonderzoek blijkt we een groter bezoekerspotentieel hebben onder de cultuurliefhebbers. Wij willen deze groep graag bereiken, overigens zonder de keramiekliefhebbers van ons te vervreemden. We zoeken meer binding met bezoekers en willen de zogenaamde breinpositie van het museum vergroten en meer mensen enthousiast te maken voor keramiek. Onze kwalitatief hoogwaardige en attractieve tentoonstellingen van de afgelopen jaren voldoen hieraan, maar onze vaste presentaties niet. Wij gaan het museum de komende jaren gefaseerd herinrichten. De klassiek academische opstellingen maken plaatst voor gevarieerde en attractieve presentaties waarin de bezoekers kennis maken met keramiek en lezen, horen en ervaren hoe keramiek werd gemaakt en gebruikt. Bezoekers kunnen kijken en genieten, maar ook doen en ervaren. In de nieuwe presentatie wordt de bezoeker meegenomen in de wereld van de keramiek aan de hand van afwisselende presentaties en thema’s. Daarin worden de Europese, Aziatische en eigentijdse collecties veel meer dan nu gemengd. Naast het vaste deel is in de nieuwe opstelling is ruimte voor verdieping en actualiteit. Hierin zal veel ruimte zijn voor de moderne en hedendaagse keramiek met solopresentaties van 9

belangrijke keramisten of de presentatie van een nieuw werk in opdracht door het museum. Tentoonstellingsprogramma In 2009 startten Keramiekmuseum met de programmalijn ‘keramiek en publiek’. Dit zijn jaarlijkse grote en langlopende tentoonstellingen voor een breder publiek dan de keramiekliefhebbers. We gaan door met deze lijn. Naast deze tentoonstellingen organiseren wij elk jaar twee middelgrote presentaties. Net als voorgaande jaren zal dat vaak worden ingevuld door moderne en hedendaagse onderwerpen. Onze nieuw aangestelde scout heeft als eerste opdracht om programmavoorstellen te ontwikkelen. Specialisten anders betrekken Sinds 2011 maken wij geen tentoonstellingen meer voor specialistische doelgroepen. Deze binden we aan ons met speciale netwerkbijeenkomsten en studiemiddagen. Dat is minder arbeidsintensief en levert een grotere betrokkenheid op. Binnen dit programma werken we ook samen met kunstacademies, met wie we onze kennis over keramiek uitwisselen door bezoeken, gastcolleges en samenwerkingsprojecten. Een voorbeeld is het project met de Gerrit Rietveld Academie over Celadon van afgelopen jaar, waarin studenten en docenten hebben gewerkt met het bijzondere groene celadon glazuur en Keramiekmuseum Princessehof de inhoudelijke expertise leverde en ruimte bood voor de presentatie van het werk.

Binnen het samenwerkingsverband Aziatische Keramiek, met het SM-S en met Het Prinsenhof in Delft.

A ankoopbeleids plan mo derne en hedendaag s e k e ra m i e k 2 0 1 4 e n 2 0 1 5

27

28

5. Overzicht van aankopen

Overzicht van aankopen over de periode 2000 - 2013 (augustus). Alleen de verwervingen sinds het laatste Aankoop- en presentatieplan (2012) zijn in onderstaande lijst voorzien van een afbeelding. Pierre Alechinsky Brussel, 1927 z.t., 1982 aardewerk Keramiekmuseum Princessehof, 2005 Cor Alons Groningen, 1892- Den Haag, 1967 schotel van de Duinvoet, 1923-1925 Keramiekmuseum Princessehof, 2011 Karel Appel Amsterdam 1921- Zürich, 2006 Tête, 1978 steengoed Keramiekmuseum Princessehof, 2007 Arman Nice, Frankrijk, 1928 Demie Tasse, 1990 porselein, oplage 103/175 Keramiekmuseum Princessehof, 2005

Armando Amsterdam, 1929 vaas, z.t., nr. 52, 2010 Keramiekmuseum Princessehof, 2010 Armando Amsterdam, 1929 vaas, z.t., nr. 47, 2010 Keramiekmuseum Princessehof, 2010 Arne Äse Gaular, Noorwegen, 1940 z.t., 2003 porselein Keramiekmuseum Princessehof, 2004 Assmann, Gijs Roosendaal, 1966 Vanitas voor Seth, 2001 aardewerk en gips Verworven via Mondriaan Fonds, 2002 Anne Ausloos Schoten, België, 1954 Suspensie (drie objecten), 2002 aardewerk en glas Keramiekmuseum Princessehof, 2002

Simone van Bakel Weert, 1966 Can you feel it (drie bekers met Braille schrift), 1999 porselein Keramiekmuseum Princessehof, 2005 Simone van Bakel Weert, 1966 Red Bowl, 2001 gietklei Keramiekmuseum Princessehof, 2001 Rolf Bartz Australië, 1950 Seashell Study, 2005 porselein Keramiekmuseum Princessehof, 2005 Rolf Bartz Australië, 1950 Seashell Study, 2005 porselein Keramiekmuseum Princessehof, 2005

29

Bas van Beek Nijmegen, 1974 Prequels, Dayglow Green: Teapot-Teapot , Japanese VaseFairy Birdbath, Clock, Haunted House-Cookiejar Cup, White Horse Mold, Jesus-Vase, Santa shoe-Ashtray, Turkey-Mug, Tombstone Lamp, 2007 steengoed en autolak Verworven via Mondriaan Fonds, 2008 Susan Beiner Newark, New Jersey,Verenigde Staten, 1962 Nailed, theepot, 2000 Porselein Keramiekmuseum Princessehof, 2004 Hans van Bentem Den Haag, 1965 Omar’s sister, 2001 aardewerk Keramiekmuseum Princessehof, 2001 Hans van Bentem Den Haag, 1965 E.V.E. (Evil Versus Erotics), 2001 aardewerk Keramiekmuseum Princessehof, 2005 Hans van Bentem Den Haag, 1965 Still Life, 2007 porselein Keramiekmuseum Princessehof, 2007 Rob Birza Geldrop, 1962 Nr. 2 uit de serie: No more Holidays, 2002

30

Rob Birza Geldrop, 1962 It’s all about metamorphoses, it’s all about love, 2011 aardewerk Verworven via Mondriaan Fonds, 2011

James Brown Los Angeles, Californië,Verenigde Staten, 1951 Vases with stopper, 1996 aardewerk Keramiekmuseum Princessehof, 2009

Bram Bogart Delft, 1921 Delfts Blauw, 1998 aardewerk Keramiekmuseum Princessehof, 2007

Caroline de Bruijn Soest, 1978 Arm schaap, 2006 aardewerk Keramiekmuseum Princessehof, 2006

Bram Bogart Delft, 1921 kan, 1996 Keramiekmuseum Princessehof, 2011

Caroline de Bruijn Soest, 1978 Arm schaap II, 2006 aardewerk Keramiekmuseum Princessehof, 2006

Wim Borst Gouda, 1946 Rectangular series, nr. 7, 2005 steengoed Keramiekmuseum Princessehof, 2006 Jan Broekstra Arnhem, 1964 Karaf en beker, 2002 porselein Keramiekmuseum Princessehof, 2007 Jan Broekstra Arnhem, 1964 Kinderservies, 2005 porselein Keramiekmuseum Princessehof, 2005

Caroline de Bruijn Soest, 1978 Geef je over! aardewerk Keramiekmuseum Princessehof, 2006 Mynke Buskens Eindhoven, 1953 Drawing Ceramics, 2002 klei vermengd met grafiet, grafiettekening en video, 2002 Verworven via Mondriaan Fonds, 2002 Noor Camstra Zeist, 1953 z.t., 2004 steengoed Keramiekmuseum Princessehof, 2008

Caroline Coolen St. Truiden, België, 1975 Yellow Bastard, 2007 steengoed en epoxy Keramiekmuseum Princessehof, 2008

Wouter Dam Utrecht, 1957 Bruin-Wit object, 2002 Steengoed Verworven via Mondriaan Fonds, 2002

Johan Creten Hoegaarden, België, 1963 Je serai ton miroir, 2001 steengoed Verworven via Mondriaan Fonds, 2007

Wouter Dam Utrecht, 1957 Oranje object, 2007 steengoed Verworven via Mondriaan Fonds, 2007

Johan Creten Hoegaarden, België, 1963 En attendant les Égyptiens, 2001 steengoed Keramiekmuseum Princessehof, 2008

Jaap Domisse Onbekend, onbekend Wandschotel met ingekerfde decoratie van twee geabstraheerde figuren, 1960-1970 aardewerk Aankoopfonds Keramiekmuseum Princessehof, 2012

Johan Creten Hoegaarden, België, 1963 Odore di Femmina, Spiderweb, 2005-2012 chamotte Aankoopfonds Keramiekmuseum Princessehof, 2012

Marlene Dumas Kaapstad, Zuid-Afrika, 1953 Collective Guilt, serviesset gemaakt door Royal Mosa BV, Maastricht porselein, oplage 250/113, 1988 Keramiekmuseum Princessehof, 2002 Moritz Ebinger Bern, Zwitserland, 1961 Twee klompen, 2006 porselein en steengoed Keramiekmuseum Princessehof, 2008 Piet Hein Eek Purmerend, 1967 servies, 2006 steengoed Verworven via Mondriaan Fonds, 2008 Piet Hein Eek Purmerend, 1967 kan, 2007 steengoed Verworven via Mondriaan Fonds, 2008

Bart Drost Venlo, 1955 Kleine man, 2001 aardewerk Keramiekmuseum Princessehof, 2001 Bart Drost Venlo, 1955 z.t., drie wandobjecten, 2007 porselein, pigment, zand Keramiekmuseum Princessehof, 2008

Piet Hein Eek Purmerend, 1967 schaal, 2007 steengoed Verworven via Mondriaan Fondsm, 2008 Piet Hein Eek Purmerend, 1967 vaas, 2007 steengoed Verworven via Mondriaan Fonds, 2008 Niels van Eijk Someren, 1970 Tableau Vivant, 2007 porselein KeramiekmuseumPrincessehof, 2007

31

Alexandra Engelfriet Leiden, 1959 z.t., nr. 11, 2009 steengoed Keramiekmuseum Princessehof, 2009

Pieter Groeneveldt Batavia, 1889 Dekselpot bekroond met mensfiguurtje, 1940 aardewerk Aankoopfonds Keramiekmuseum Princessehof, 2012

Alexandra Engelfriet Leiden, 1959 z.t., nr.7, 2009 steengoed Keramiekmuseum Princessehof, 2009

Hans van der Ham Rotterdam, 1960 z.t., 2007 steengoed Keramiekmuseum Princessehof, 2007 Jaime Hayon Madrid, 1974 Basel vase 2009, 2009-2009 Aardewerk Verworven via Mondriaan Fonds, 2012

Laszlo Fekete Budapest, Hongarije, 1949 Wild Life Memorial Soup Tureen, 2001 porselein Keramiekmuseum Princessehof, 2005 Alphons Freijmuth Haarlem, 1940 J. Manlijk, 1999 aardewerk Keramiekmuseum Princessehof, 2001 Alphons Freijmuth Haarlem, 1940 King Lear, 1999 aardewerk Keramiekmuseum Princessehof, 2001 Alphons Freijmuth Haarlem, 1940 Hommage aan Max Ernst, 2005 aardewerk Keramiekmuseum Princessehof, 2011 Hanneke Giezen Delft, 1967 Visbonbonnière, 2007 porselein Verworven via Mondriaan Fonds, 2008

32

Christie van der Haak Den Haag, 1950 Avondbord, 2000 aardewerk Keramiekmuseum Princessehof, 2006 Babs Haenen Amsterdam, 1948 Farewell to Hsung-Yang, 2002 porselein Verworven via Mondriaan Fonds, 2002 Babs Haenen Amsterdam, 1948 At the Fall I, piece de milieu, 2001 porselein Verworven via Mondriaan Fonds, 2008 Babs Haenen Amsterdam, 1948 La Tulipe Cardinale, 2011 porselein Verworven via Mondriaan Fonds

Liet Heringa en Maarten van Kalsbeek Den Bosch, 1966 en Oegstgeest, 1962 z.t. porselein Keramiekmuseum Princessehof, 2006 Eduard Hermans Leveroy (NL), 1959 W.O.KRIS2007-1, 2007 porselein Verworven via Mondriaan Fonds, 2007

Eduard Hermans Leveroy (NL), 1959 Porcelain Eyes, 2012 Porselein Vereniging van Vrienden Keramiekmuseum Princessehof, 2012

Dirk Hubers Amersfoort, 1913 Vaas met ingekraste abstracte decoratie, 1950 aardewerk Aankoopfonds Keramiekmuseum Princessehof, 2012

Hella Jongerius De Meern, 1963 Vier Jahreszeiten bestaande uit: Frühling (spiegel), Sommer (theepot), Herbst (wijnkruik), Winter(kaarsenstandaard), 2007 porselein Keramiekmuseum Princessehof, 2007 Hugo Kaagman Haarlem, 1955 Tulpenvaas, 2006 aardewerk Keramiekmuseum Princessehof, 2008

Satoru Hoshino Niigata, Japan, 1945 Spiral with Spring Snow, 11-6 steengoed Keramiekmuseum Princessehof, 2011

Marja Kennis Veghel, 1965 Casting life, Almere, 2010 Keramiekmuseum Princessehof, 2011 Esther Jiskoot Breda, 1963 Sardi, 2008 aardewerk Verworven via Mondriaan Fonds, 2009

Dirk Hubers Amersfoort, 1913 Schaal met ingekerfde abstracte decoratie, 1955-1955 aardewerk Aankoopfonds Keramiekmuseum Princessehof, 2012

Nel Klaassen Arnhem, 1906 Plastiek van geabstraheerde mensfiguur, 1974 aardewerk Aankoopfonds Keramiekmuseum Princessehof, 2012

Dyke Johannsen Tønder, Denemarken, 1933 z.t. (3 beelden), 2002 aardewerk Keramiekmuseum Princessehof, 2003 Hella Jongerius De Meern, 1963 Small embroidered plate, 2000 porselein en katoen KeramiekmuseumPrincessehof, 2004

33

Nel Klaassen Arnhem, 1906 Plastiek van geabstraheerde mensfiguur, 1974 aardewerk Aankoopfonds Keramiekmuseum Princessehof, 2012

David van de Kop Den Haag 1937 - Dreischor 1994 Pantheon, 1994 steengoed Verworven via Mondriaan Fonds, 2009 Bastienne Kramer Baarn, 1961 Bandid Girl, 2001 aardewerk Verworven via Mondriaan Fonds, 2002 Bastienne Kramer Baarn, 1961 CLAN, 2007 porselein Keramiekmuseum Princessehof, 2007

34

Hildo Krop Steenwijk, 1884 Plastiek van een clownsfiguur, 19461946 aardewerk Aankoopfonds Keramiekmuseum Princessehof, 2012

Peter Lane Heliopolis, Egypte, 1932 Gazebo, nr. 1310 porselein Keramiekmuseum Princessehof, 2004 Les Deux Garcons Michel Vanderheyden van Tinteren en Roel Moonen Heerlen, 1965 en ?, 1966 Misfits, 2007 porselein en was Verworven via Mondriaan Fonds, 2009

Les Deux Garçons, Beeld bestaande uit een barokke tafel, voorzien van vijf glazen stolpen met daaronder historische porseleinen beeldjes met vogelkopjes, 2011 hout lak, glas (materiaal), porselein, verf, taxidermie, vilt, papier Verworven via Mondriaan Fonds, 2011

Alexander Lichtveld Amsterdam, 1953 Vier objecten: zw.br. 12, 15,17,19, 1995 steengoed met engobe Verworven via Mondriaan Fonds, 2009 Johan van Loon Rotterdam, 1934 z.t., 1997 porselein Keramiekmuseum Princessehof, 2007 Miriam van der Lubbe Nijmegen, 1972 Public Garden, 2007 porselein Keramiekmuseum Princessehof, 2007 Lucebert Amsterdam1924 - Alkmaar1994 Model voor een beeld bij museum Kranenburgh in Bergen, 1994 aardewerk Verworven via Mondriaan Fonds, 2007

Lucebert Amsterdam1924 - Alkmaar1994 Love for sale, 1993 steengoed Verworven via Mondriaan Fonds, 2008 Lucebert Amsterdam 1924 - Alkmaar 1994 Schwarzkopf, 1991 Aardewerk Verworven via Mondriaan Fonds, 2011

Miriam van der Lubbe Nijmegen, 1972 Niels van Eijk Someren, 1970 Een bord in een houten cassette, 2010-2010 porselein Aankoopfonds Keramiekmuseum Princessehof, 2012

Miriam van der Lubbe Nijmegen, 1972 Niels van Eijk Someren, 1970 3 Proefontwerpen in één houten cassette, 2010-2010 porselein Aankoopfonds Keramiekmuseum Princessehof, 2012 Miriam van der Lubbe Nijmegen, 1972 Public garden, 2007 porselein Keramiekmuseum Princessehof, 2007

Barbara Nanning Amsterdam, 1957 Galaxy, 2005 steengoed, zand en verfpigment Keramiekmuseum Princessehof, 2005 Barbara Nanning Amsterdam, 1957 Groene stip, 2007 aardewerk en acrylverf Keramiekmuseum Princessehof, 2008 Bert Nienhuis Groningen, 1873 Plastiek in de vorm van een toren van gestapelde bladeren, 1948 klei Aankoopfonds Keramiekmuseum Princessehof, 2012

Vika Mitrichenka Minsk, 1972 Three Boxes, 2012-2012 Porselein, steengoed Ontwerpschets voor uit te voeren beeld. Aankoopfonds Keramiekmuseum Princessehof, 2012 Ted Noten Tegelen, 1956 Stapeling 18, 2000 porselein Keramiekmuseum Princessehof, 2009

35

A.R. Penck Berlijn, Duitsland, 1939 z.t., 1997 aardewerk Keramiekmuseum Princessehof, 2007

Pablo Ponce Argentinië, 1974 Las capsulas de la amnesia, 20122012 Chamotte, hout, metaal, karton Vereniging van Vrienden Keramiekmuseum Princessehof, 2012

A.R. Penck Berlijn, Duitsland, 1939 Bodenvase, 1994 aardewerk Keramiekmuseum Princessehof, 2011 Pablo Picasso Malaga, (E.) 1881- Mougins (F.), 1973 Visage de face, 1963 aardewerk, oplage 39/100 stempel: Madoura Plein Feu Empreinte originale de Picasso Keramiekmuseum Princessehof, 2009 Pablo Picasso Malaga, (E.) 1881- Mougins (F.), 1973 Mains au poisson, 1953 Aardewerk Verworven via Mondriaan Fonds, 2011

RaR bestaat uit: Beate Reinheimer, Bad-Kissingen, 1942 Ulrike Rehm, Halle, 1976 Schwarm, 2010-2011 Porselein Vereniging van Vrienden van het Princessehof, 2011

Anamá Ponce Vazquez Huelva, Spanje, 1978 Jamon, 2008 aardewerk Keramiekmuseum Princessehof, 2008 Rem Posthuma Breda, 1975 Zwarte cirkel, 2005 steengoed en grafiet Keramiekmuseum Princessehof, 2007 Rem Posthuma Breda, 1975 Reiger, 2003 porselein Keramiekmuseum Princessehof, 2005

Adriaan Rees Amsterdam, 1957 Ascanius I, 2001 aardewerk Keramiekmuseum Princessehof, 2001 Adriaan Rees Amsterdam, 1957 Golden voice 1, 2005 aardewerk Keramiekmuseum Princessehof, 2006 David Regan Buffalo, New York, 1964 Beasty Fish Tureen, 1994 porselein Keramiekmuseum Princessehof, 2005

36

Beate Reinheimer Bad-Kissingen, Duitsland, 1943 KPBM- decor Schnecke, 2007 porselein Keramiekmuseum Princessehof, 2007 Beate Reinheimer Bad-Kissingen, Duitsland, 1943 KPMB- decor Streublümchen, 2007 porselein Keramiekmuseum Princessehof, 2007 Beate Reinheimer Bad-Kissingen, Duitsland, 1943 Schwarzer Tee, 2008 porselein Keramiekmuseum Princessehof, 2009 Nick Renshaw Driffield,Yorkshire, Engeland, 1967 Candyman, 2001 steengoed Verworven via Mondriaan Fonds, 2002 Jane Reumert Denemarken, 1942 Flame, 2010 porselein Keramiekmuseum Princessehof, 2011 Beatrijs van Rheeden Surabaya, 1965 Kraag, 2011 porselein Keramiekmuseum Princessehof, 2011

Russisch theeservies (Oekraïne) in navolging van de suprematisten uit de vroeg revolutionaire periode, 1930-1940 vermoedelijk volgens een model van K.S. Malevich, handgeschilderd ontwerper onbekend, signatuur: NINITCHENKO RUSSSIA porselein Keramiekmuseum Princessehof, 2009 Janine Schimkat Tegelen, 1970 Ctenophora-roze, 2001 aardewerk en glas Keramiekmuseum Princessehof, 2002 Marien Schouten Andel, 1956 Nepheline 7, 2010 steengoed Verworven via Mondriaan Fonds, 2011 Louise Schouwenberg Belfeld, 1954 Erfenis, 2002 porselein en berkentriplex Verworven via Mondriaan Fonds, 2002 Borek Sipek Praag, Tsjecho-Slowakije, 1949 Todinefor 13 and 14, 2002 porselein Keramiekmuseum Princessehof, 2002

Anne-Marie van Sprang Utrecht, 1960 A Global Girl, 2007 porselein Verworven via Mondriaan Fonds, 2007 Esther Stasse Groningen, 1968 z.t., 2004 gietklei, multiple Keramiekmuseum Princessehof, 2005 Esther Stasse Groningen, 1968 z.t., unicum, 2003 gietklei Keramiekmuseum Princessehof, 2005 Esther Stasse Groningen, 1968 Tulpenvaas, 2005 gietklei Verworven via Mondriaan Fonds, 2007 Esther Stasse Groningen, 1968 Mat zwarte vaas met rechte wanden, nr. 3, 2012 Gietklei Vereniging van Vrienden Keramiekmuseum Princessehof, 2012

Wieki Somers Sprang-Capelle, 1976 High Tea Pot, 2003 porselein en bont (waterrat) Keramiekmuseum Princessehof, 2004

37

Esther Stasse Groningen, 1968 Mat zwarte vaas met rechte wanden, nr. 5, 2012 Gietklei Vereniging van Vrienden Keramiekmuseum Princessehof, 2012

Piet Stockmans Leopoldsburg, België, 1940 Champagne for a Full House (unicum, studiokeramiek), 2009 porselein Keramiekmuseum Princessehof, 2009 Studio Job, Tichelaars Koninklijke Makkumer Aardewerk- en Tegelfabriek N.V. Biscuit Gold 2007 (plates and centerpieces), Candleholder en 9 candles, 2007 Porselein Verworven via Mondriaan Fonds, 2012

38

Studio Job, Tichelaars Koninklijke Makkumer Aardewerk- en Tegelfabriek N.V. Biscuit Gold 2007 (plates and centerpieces), Cake of Peace, 2007 Porselein Verworven via Mondriaan Fonds, 2012

Studio Job, Tichelaars Koninklijke Makkumer Aardewerk- en Tegelfabriek N.V. Biscuit Gold 2007 (plates and centerpieces), Precious Box, 2007 Porselein Verworven via Mondriaan Fonds, 2012

Studio Job, Tichelaars Koninklijke Makkumer Aardewerk- en Tegelfabriek N.V. Biscuit Gold 2007 (plates and centerpieces),Vase of Babel, 2007 Porselein Verworven via Mondriaan Fonds, 2012

Studio Job, Tichelaars Koninklijke Makkumer Aardewerk- en Tegelfabriek N.V. Biscuit Gold 2007 (plates and centerpieces), Lantern, 2007 Porselein Verworven via Mondriaan Fonds, 2012

Studio Job, Tichelaars Koninklijke Makkumer Aardewerk- en Tegelfabriek N.V., Biscuit Gold 2007 (plates and centerpieces), Cells, 2007 Porselein Verworven via Mondriaan Fonds, 2012

Studio Job, Tichelaars Koninklijke Makkumer Aardewerk- en Tegelfabriek N.V. Biscuit Gold 2007 (plates and centerpieces), Innocence, 2007 Porselein Verworven via Mondriaan Fonds, 2012

Studio Job, Tichelaars Koninklijke Makkumer Aardewerk- en Tegelfabriek N.V. Biscuit Gold 2007 (plates and centerpieces), Appearance, 2007 Porselein Verworven via Mondriaan Fonds, 2012

Studio Job, Tichelaars Koninklijke Makkumer Aardewerk- en Tegelfabriek N.V. Biscuit Gold 2007 (plates and centerpieces), Tragicomedy, 2007 Porselein Verworven via Mondriaan Fonds, 2012

Studio Job, Tichelaars Koninklijke Makkumer Aardewerk- en Tegelfabriek N.V. Biscuit Gold 2007 (plates and centerpieces), Lace Undone, 2007 Porselein Verworven via Mondriaan Fonds, 2012

Narita Tadaaki Tokyo , Japan, 1970 Lecture, 2008 aardewerk Keramiekmuseum Princessehof, 2008 Narita Tadaaki Tokyo, Japan, 1970 I regret, 2008 aardewerk Keramiekmuseum Princessehof, 2008 Narita Tadaaki Tokyo, Japan,1970 Rietveld Academie, 2008 aardewerk Keramiekmuseum Princessehof, 2008 Johan Tahon Menen, België, 1965 Wit bloed, 2011 aardewerk Verworven via Mondriaan Fonds, 2011

39

Joan Takayama-Ogawa Pasadena, Californië,Verenigde Staten, 1955 Tortoise Shell Teabag, 2002 aardewerk Keramiekmuseum Princessehof, 2004 Joan Takayama-Ogawa Pasadena, Californië,Verenigde Staten, 1955 Aloha Teabag, 2003 aardewerk Keramiekmuseum Princessehof, 2004 Joan Takayama-Ogawa Pasadena, Californië,Verenigde Staten, 1955 My Doctor’s Medicine Bag, 2002 aardewerk Keramiekmuseumt Princessehof, 2004 Joost van den Toorn Amsterdam, 1954 Zak, 2005 aardewerk Keramiekmuseum Princessehof, 2007

Joost van den Toorn Amsterdam, 1954 Armando, 2010 aardewerk Keramiekmuseum Princessehof, 2010

Jan van der Vaart Den Haag, 1931 Vaas opgebouwd uit cilindrische vormen, 1993-1993 steengoed Aankoopfonds Keramiekmuseum Princessehof, 2012

Norman Trapman Amsterdam, 1951 Boomvaas, multiple, 2001 porselein Keramiekmuseum Princessehof, 2004 Norman Trapman Amsterdam, 1951 Koraalvaas, unicum, 2005 porselein Keramiekmuseum Princessehof, 2008 Jan van der Vaart Den Haag, 1931 Vaas opgebouwd uit cilindrische vormen, 1993 steengoed Aankoopfonds Keramiekmuseum Princessehof, 2012

Wolfgang Vegas Venezuela, 1958 In Extinction 1, 2005 porselein Keramiekmuseum Princessehof, 2006

Joost van den Toorn Amsterdam, 1954 Heilige Blasius, 2006 aardewerk Keramiekmuseum Princessehof, 2007

Mirjam Veldhuis Voorschoten, 1961 Karst, 2005 steengoed Keramiekmuseum Princessehof, 2009

Joost van den Toorn Amsterdam, 1954 Clown, 2006 aardewerk Verworven via Mondriaan Fonds, 2007

Hanneke Verhey Amersfoort, 1948 Vissen, 2004 porselein Keramiekmuseum Princessehof, 2004

40

Claire Verkoyen Willemstad, Curaçao, 1959 z.t., 2000 porselein Keramiekmuseum Princessehof, 2001

Arthur de Vries Amsterdam, 1982 Afghanistan servies, 2007 porselein Keramiekmuseum Princessehof, 2007

Claire Verkoyen Willemstad, Curaçao, 1959 Bucket III, 2007 porselein Keramiekmuseum Princessehof, 2007

Marcel Wanders Boxtel, 1963 One Minute Plates, 2006 aardewerk Keramiekmuseum Princessehof, 2007

Claire Verkoyen Willemstad, Curaçao, 1959 Dessert 1, 2009 porselein Keramiekmuseum Princessehof, 2009

Anne Wenzel Schüttorf, Duitsland, 1972 White forest, crashed nightmare, 2007 porselein Verworven via Mondriaan Fonds, 2007

Claire Verkoyen Willemstad, Curaçao, 1959 Petals & Bulbs, 2005 porselein Keramiekmuseum Princessehof, 2011

Anne Wenzel Schüttorf, Duitsland, 1972 Bright Solitude, (Trophy, 16), 2009 steengoed Verworven via Mondriaan Fonds, 2009

Claire Verkoyen Willemstad, Curaçao, 1959 Oasis, 2003 porselein Keramiekmuseum Princessehof, 2011

Han van Wetering Maastricht, 1948 Louis II, 2000 aardewerk Keramiekmuseum Princessehof, 2002

Claire Verkoyen Willemstad, Curaçao, 1959 flesvaas, 2000 porselein Keramiekmuseum Princessehof

Caroline Whyman London, 1950 z.t., 2005 porselein Keramiekmuseum Princessehof, 2006

Anna Volkova Leningrad, 1974 Het verleden op de vloer, 2001 steengoed Verworven via Mondriaan Fonds, 2002

Caroline Whyman London, 1950 Budvase, 2005 porselein Keramiekmuseum Princessehof, 2006

Pauline Wiertz Amsterdam, 1955 Kippen-, krabben- en kreeftenpootkopjes, 2003 porselein Keramiekmuseum Princessehof, 2005 Pauline Wiertz Amsterdam, 1955 Kip met bananen, 2008 porselein Keramiekmuseum Princessehof, 2008 Pauline Wiertz Amsterdam, 1955 Kip, 2007 porselein Keramiekmuseum Princessehof, 2008 Robin Winters Benicia, Californië,Verenigde Staten, 1950 In Vitro Vivo (8 delen), 1992 porselein en glas Keramiekmuseum Princessehof, 2001 Henk Wolvers Wageningen, 1953 z.t., 2009 porselein Keramiekmuseum Princessehof, 2009 Arnie Zimmerman New York, 1954 Innercity (3 beelden), 2007 steengoed Keramiekmuseum Princessehof, 2007

41

42

Aanko o p b e l e i d s p l a n m o d e rn e e n he d e n daag s e k e ra m i e k 2 0 1 4 e n 2 0 1 5