Aanbevelingen van het regionaal overleg WMOraden Alblasserwaard-Vijfheerenlanden Wij hebben de volgende aanbevelingen voor de gemeenten: Algemene opmerkingen Ondanks de snelle deadline van 1 oktober pleiten wij voor een zeer zorgvuldige procesgang in de voorbereiding en de implementatie van de nieuwe taken , waarbij de dialoog met alle betrokkenen mogelijk is en blijft. Beschrijf duidelijker de samenhang met de andere decentralisaties Jeugd en Participatiewet in de uitvoeringsplannen. De cultuuromslag noemt u wel in het uitvoeringsplan, maar die blijft verder onderbelicht. U veronderstelt impliciet dat de cultuuromslag daadwerkelijk lukt, maakt daarvoor een plan in 2015, maar de verbinding met de verschillende uitvoeringstaken –nu- wordt nog onvoldoende gemaakt. Wij pleiten nu al voor de dialoog met alle betrokkenen om de cultuuromslag gestalte te geven en gezamenlijk een transformatie-werkagenda op te stellen. Wij doen hiervoor graag suggesties. Het is onduidelijk welke behoeftepeilingen, ervaringscijfers en kennis liggen onder de uitvoeringsplannen, maak dit expliciet of geef aan wanneer deze informatie beschikbaar komt en wat dit betekent voor de aanpassing van het beleid aan de vraag. Het is onduidelijk vanuit welke basisvoorzieningen of geformuleerde minimale kwaliteitseisen straks afspraken en afwegingen worden gemaakt voor het beschikbaar stellen van voorzieningen in kernen of wijken. Het is belangrijk dat maatwerk lokaal wordt ingevuld. Het uitgangspunt is lokaal wat kan, regionaal wat moet. Maak zichtbaar wat de overwegingen zijn voor lokaal en regionaal beleid, zodat het draagvlak voor beleid groter wordt. Wij hebben zorgen over de continuïteit en haalbaarheid van de serviceorganisatie. Geef aan hoe de continuïteit van zorg en ondersteuning wordt bewaakt, zodat het draagvlak voor beleid groter wordt. In de inleiding wordt de nadrukkelijke vermelding gemist, die er juist uit zou moeten springen, dat naar verwachting 85 tot 90% van alle hulpvragen lokaal, met behulp van eigen netwerk en als dit te kort schiet met hulp van de gemeente, zal worden afgehandeld. Dit voorkomt verderop in het stuk onnodige vragen. Toegang De gemeenten nemen niet alleen de verantwoordelijkheid, maar vooral -ook - de eindverantwoordelijkheid, zeker als de toegang op termijn bepaald wordt door de aanbieder, sociale teams of derden. Wij pleiten voor het vroegtijdig betrekken van de ‘eigenaren’ van de ‘lokale basisvoorzieningen’ zodat duidelijk is wat de reële beschikbare voorzieningen zijn voor wie. Bijzondere aandacht vragen wij voor de positie van de huisarts en het belang van goede contacten met- en ondersteuning voor huisartsen bij deze transitie en transformatie omdat zij hun doorverwijsrecht houden.
1
Men gaat er vanuit dat het ‘toegangsproces’ een eindig proces betreft blz 6 ‘het proces eindigt op het moment waarop passende hulp/ondersteuning wordt gerealiseerd’. Wij pleiten voor een zorgvuldige monitoring en/of nazorg om te voorkomen dat –ook bij afwijzing voorzieningen- problemen ontstaan of verergeren. Hierbij kan mogelijk de onafhankelijk cliëntondersteuner een rol spelen. Schep nu al duidelijkheid over wie de gesprekken gaan doen en hoe de plannen zijn rondom deskundigheidsbevordering, bewaking kwaliteit enz. Vanuit cliëntenorganisaties kan nu nog worden meegedacht. Het is belangrijk dat de aanvrager/burger ook in de toegang keuzevrijheid heeft, en kan kiezen tussen een digitale, telefonische, schriftelijke en fysieke toegang(swijzer).
Eigen kracht en sociaal netwerk De eigen kracht en het sociaal netwerk worden steeds meer betrokken en aangesproken. De cultuuromslag duurt jaren, maar zou eigenlijk – gezien de geformuleerde ambities- nu al gerealiseerd moeten zijn. Mensen moeten vanaf volgend jaar namelijk al meer voor elkaar gaan zorgen. Geef de realiteit en het spanningsveld tussen huidige en gewenste situatie ook duidelijk aan in het plan. We krijgen ook te maken met burgers die niet vragen of niet geholpen willen worden waarbij wel sprake is van ‘nood’. Graag lezen wij terug hoe de toegang voor deze mensen eruit ziet. Men maakt de keuze voor de zelfredzaamheidsmatrix. Dit instrument is ontwikkeld voor de OGGZ doelgroep en multiproblem gezinnen. Om ook integraal zicht te hebben op de eigen kracht van de aanvrager en zijn omgeving en lichtere zorgvragen moet men de matrix aanpassen en combineren met andere instrumenten. Kortdurend verblijf, logeren, invulling dagstructuur en zinvolle dagbesteding worden in het voorliggende stuk niet uitgewerkt, terwijl wij van mening zijn dat dit een integraal onderdeel uitmaakt van de aanpak voor eigen kracht en het versterken van het sociale netwerk. Sociaal team Het sociale team bestaat uit professionals onder aansturing van de gemeente. Het lijkt erop dat het team wordt ingezet voor veel 2e lijns inzet. Het transitiebureau, de Wmowerkplaatsen (recent onderzoek Wmo-werkplaats Utrecht) en KPMG adviseren juist om in te zetten op het versterken van de verbindingen tussen 1e lijn, eventueel 0e lijn en beperkt voor de 2e lijn. De coördinator kan opschalen als dat nodig is. Zij adviseren ook veel meer neer te leggen bij aanbieders als experts en de regie op afstand te organiseren als gemeentelijke taak. Wij adviseren u om deze lijn nu al op te pakken en ook de verbinding te leggen met de lokale sociale netwerken van –onder andere- vrijwilligers en burgerinitiatieven. Een goed functionerend sociaal team heeft een duidelijke opdracht met mandaat en doorzettingsmacht en is 24 uur bereikbaar voor burgers en cliënten, ook in een crisissituatie. Zorg voor een spoedprocedure waarbij in geval van crisis 24 uur per een noodplaatsing mogelijk is. Het sociaal team maakt een objectieve beoordeling van de situatie, de behoefte en mogelijke oplossingen voor ondersteuningsvragen. Dit is niet hetzelfde als ‘onafhankelijk’ in het kader van cliëntondersteuning. Wij vragen aandacht hiervoor. 1 huishouden, 1 plan, 1 regisseur – waarborg dat in geval van afwezigheid van een regisseur, ook bij ziekte, de ondersteuning zonder problemen voortgang kan vinden. 2
Wij vragen extra aandacht voor het sociale weefsel van de kernen en gemeenten en de belangrijke rol die vrijwilligers daarbinnen spelen. Betrek ze nu al bij de planvorming. Wij vinden dat een bijdrage aan de bezuiniging voor het gehele speelveld van toepassing is. Samen met partners en burgers kan de gemeente haar keuzes bepalen. Door de bezuinigingstaakstelling te verbinden aan het sociaal team, zal van het begin af aan niet de samenwerking, innovatie van dienstverlening of het ontwikkelen van eigen kracht en regie centraal staan, maar het bedrag onder aan de streep. In Utrecht is het sociaal team aantoonbaar goedkoper op de langere termijn door een investering aan de ‘voorkant’ in menskracht, begeleiding, scholing en het werven van vrijwilligers. Vul het sociale team op lokaal niveau aan met experts die zicht hebben de lokale situatie en bijvoorbeeld de cliënten met VG of NAH in de gemeente kennen. Bij de uitwerking van het sociale team missen wij een paragraaf over de privacy en gegevensuitwisseling rondom de cliënt. Het is de ambitie om uiteindelijk 1 integraal systeem te hanteren. Het is belangrijk om nu al de uitgangspunten vast te stellen op basis waarvan het sociale team en anderen wel of niet toegang toe hebben.
Algemene voorzieningen en arrangementen Men zoomt alleen in op de ‘producten’ vanuit de AWBZ als het gaat om arrangementen, waarmee de transitie wel beperkt vorm krijgt. Kijk eens naar de producten- en dienstenindeling van andere gemeenten, waar combinaties tussen 0 e, 1e en 2e lijn worden gemaakt, bijvoorbeeld voor een aanpak mantelzorg, keten dementie. Ga met burgers, cliënten en andere belanghebbenden in gesprek over de minimaal benodigde algemene voorzieningen in relatie tot de bezuinigingstaakstelling. Veel gemeenten maken inmiddels samen met hun burgers afwegingen hierin, zoals Nijmegen. Wij vragen aandacht voor het belang van voldoende opvang, respijtzorg en kortdurend verblijf, als onderdeel van arrangementen, waaronder voor de mantelzorgondersteuning Wij juichen lokale inloopvoorzieningen van harte toe, zeker gezien het vervoersprobleem. Wij pleiten er wel voor dat samen met cliënten en professionals zorgvuldig wordt gekeken wat haalbaar is voor alle betrokkenen. Bepaalde (groepen) mensen zijn nu eenmaal niet te combineren in het gebruik van (vervoers)voorzieningen. Wij vinden het belangrijk dat de resultaatverplichting op korte termijn verder wordt uitgewerkt zodat er meer duidelijk is voor cliënten en burgers. We vinden hierbij een evenwicht belangrijk tussen het reguleren van ambtelijke willekeur aan de ene kant, naar zekerheid in vertrouwen aan de andere kant, waarbij er niet teveel juridische of bureaucratische regelingen zijn. Wij vragen aandacht voor cliënten zoals diegenen met een verstandelijke beperking, die levenslange ondersteuning nodig hebben. Kortdurende ondersteuning gericht op verzelfstandiging is vaak niet mogelijk omdat het beoordelingsvermogen van deze groep ontbreekt. Wij vragen om in de uitwerking van het beleid voor deze groepen rekening te houden met het kwaliteitskader VG en Schalock. Inkoop en contracten In de inkoopaanpak is het te waarderen dat de gemeenten willen sturen op resultaten. Dit zou een tussenstap moeten zijn naar sturen op maatschappelijke effecten voor burgers,
3
buurten en kernen. Dit betekent ook wat anders voor de bekostiging, namelijk dat populatiebekostiging hiervoor veel geschikter is, en ruimte biedt, ook aan burgerinitiatieven. Wij pleiten ervoor dat de gemeenten de optie om te blijven subsidiëren serieus onderzoeken. Aanbesteden is niet verplicht, geeft meer administratieve lasten ook in de uitvoering en is niet in alle gevallen de oplossing voor de meeste adequate en goedkope voorzieningen. Wij pleiten voor een duidelijk beleid rondom medezeggenschap, kwaliteit en keuzevrijheid waarbij de gemeenten eisen stellen aan de te contracteren instellingen die verder gaan dan de nieuwe wet straks voorschrijft. Wij doen hier graag een aantal voorstellen voor. Ons advies om een geschillencommissie in te stellen heeft u niet overgenomen. Een dergelijke commissie kan voorkomen dat er in het kader van de Bestuurswet veel beroepsen bezwaarprocedures komen omdat een ombudsfunctie alleen niet toereikend zal zijn. Wij adviseren u nogmaals om een dergelijke commissie in te stellen. Wij pleiten ervoor om het budgetbeheer niet eenzijdig bij de gemeente neer te leggen zodat de continuïteit van dienstverlening makkelijker te realiseren is.
Preventie Besteed aandacht aan preventie bij alle uitvoeringsplannen, conform de nieuwe Wmo en aangenomen amendementen en neem daarin o.a. vroegsignalering en vroeginterventie mee Wij pleiten ervoor om de doelstelling van het arrangement te verbreden zodat er meer proactief wordt ingespeeld op vragen die nog gaan komen, vragen die worden voorkomen, kortom dat preventie integraal onderdeel uitmaakt van aanpak en aanbod Huishoudelijke verzorging Neem een overgangsrecht HH op in de uitvoeringsplannen voor de huidige cliënten die HH onder de huidige Wmo hebben gekregen, rekening houdend met de wettelijke eisen m.b.t. overgangstermijnen. Voer zo snel als mogelijk gesprekken met deze cliënten om na te gaan of zij op basis van de versoberde nieuwe Wmo nog wel een indicatie krijgen voor HH. Wij pleiten voor een zachte landing van de bezuinigingen op de huishoudelijke verzorging, waarbij de resultaatverplichting van de gemeente voorop blijft staan. Gebruikers, cliënt- en burgerperspectief Wij missen het zicht op burger- en cliëntperspectief in het stuk, bijvoorbeeld: blz 4. Arrangementen ‘we organiseren dat deze algemene voorzieningen beter worden afgestemd op maatwerkvoorzieningen’. Deze voorzieningen moeten worden afgestemd op de gebruikers ervan, op basis van de gevoerde dialoog. Graag zien wij dit terug in de uitwerking. Richt de plannen en de uitvoering in op de gebruikers burgers en ga hierover de dialoog aan met burgers, cliënten en gebruikers Operationaliseer ‘kwaliteit’ vanuit gebruikersperspectief, o.a. in het bestek Onafhankelijke cliëntondersteuning Wij pleiten voor de inzet van ervaringsdeskundigen en deskundige vrijwilligers in de verschillende processen bij onafhankelijke cliëntondersteuning Wij vragen een duidelijke expliciete positie van de functie van vertrouwenspersoon, mn. voor de Jeugd en de ombudsfunctie voor de Wmo. Graag zien wij hiervoor een nadere uitwerking waarbij de mogelijkheid voor een geschillencommissie alsnog wordt meegenomen. 4
Vervoer Het vervoer moet integraal onderdeel uitmaken van de kostprijs van dagbesteding. De gebruikers hiervan hebben zelf doorgaans geen overzicht om dit aanvullend te regelen Doelgroepen In de opsomming van doelgroepen missen wij een aantal doelgroepen. Gemist worden o.a. mensen met verslavingsproblematiek, mensen met dubbele diagnose, ernstige dementie enzovoorts. Wij vragen u deze opsomming aan te vullen met alle groepen die straks zijn aangewezen op zorg en ondersteuning door de gemeente. PGB
Wij adviseren om het PGB-beleid ruimhartig in te richten zodat er keuzevrijheid blijft, de bewijslast vanuit de gebruiker mild wordt toegepast en PGB ook mogelijk is als de maatwerkvoorziening vanuit cliëntperspectief niet passend is. Het PGB zou ook gebruikt kunnen worden voor het betalen van informele zorg, naast mantelzorg, als onderdeel van het voorkomen van overbelasting bij mantelzorgers Zorg voor een integraal PGB-beleid, zodat mantelzorgende bewoners of het sociale netwerk niet worden afgestraft door fiscale regelingen resulterend in inkomensderving waardoor het bieden van informele zorg wordt ontmoedigd. In hoeverre is vlotte afhandeling van uitbetaling van geleverde diensten door de SVB gewaarborgd? Vindt uitbetaling altijd plaats rechtstreeks aan de dienstverlener, of mogelijk ook via aanvrager?
5
