Aanbesteden voor dummies. spreiding ambtenaren in aantocht Pagina 24. José Hilgersom (SZW) begon op 25-jarige leeftijd op EZ pagina 20

hét magazine voor de overheid

spreiding ambtenaren in aantocht Pagina 24

18 april 2008

nr

7

vierde jaargang

Aanbesteden voor dummies INTERVIEW

José Hilgersom (SZW) begon op 25-jarige leeftijd op EZ pagina 20 Molestverzekering militairen via achterdeur pagina 8

De MPA van Frissen en Van Twist pagina 28

Wie wordt de nieuwe baas van Schiphol? pagina 13

Afke van Rijn (BZK) moet meteen flink aan de bak pagina 32

Goudvissen onthouden iets niet langer dan 3 seconden Zij hebben geen weet van het verleden en geen idee van de toekomst. Maar u wel. Met business intelligence en analytische software van SAS.

www.sas.com/nl

inhoud

PM nummer 7 18 april 2008

16 De kunst van het aanbesteden

Tip: neem inkopers aan, niet alleen beleidsambtenaren

20 ‘De uitvoering wordt heel erg onderschat’

DG José Hilgersom (SZW) begon ooit op EZ

24 Kabinet zet in op spreiding ambtenaren

13

Forse verhuispremies en bonussen in vooruitzicht gesteld

39 Het Korps Nationale Reserve jubileert

NIEUWS 8 t/m 15

8 Molestverzekering militairen via achterdeur 9 Kamer wil geen leeftijdsverhoging tabaksverkoop 10 Burger open voor embryo-onderzoek 11 Boerkaverbod bedreigt religieuze vrijheid 13 Wie wordt de nieuwe baas van Schiphol? 14 Race om titel Europese hoofdstad komt op gang 15 AIVD schoot tekort bij moord op Van Gogh SPELERS 28 t/m 34

24

8 De MPA van Frissen en Van Twist 2 31 Dig Istha is terug in Den Haag 32 Afke van Rijn (BZK): ‘Prioriteiten stellen is een kunst’ 34 Frans Princen (Defensie) naar het Kabinet der Koningin MENINGEN

9 Column Guikje Roethof: Burger en staat 27 Column Jorrit de Jong: Het jawoord SERVICE

36 Et cetera: Drama in Nieuwspoort 38 Kameragenda en evenementen

32

Omslag: Rob Jongbloed

PM 18/4



lopende zaken > Algemene Zaken ZOEBKOV • Zaterdag 19 april blijft premier Balkenende letterlijk dicht bij

huis. In zijn woonplaats Capelle aan den IJssel geeft hij het startschot voor de sponsorloop van de zeeverkenners. Donderdag 24 april houdt hij een toespraak op het jaarcongres van de HBO-raad. En op 29 april heeft hij in Nederland een korte ontmoeting met de Russische ministerpresident Voktor Zoebkov, die binnenkort plaats zal maken voor de ­huidige president Poetin. Op 30 april zal de premier ’s ochtends net als anders een televisiepraatje houden ter gelegenheid van de viering van Koninginnedag.

BZK

de JSF Executive Steering Board in de Marine Kazerne in Amsterdam. Op donderdag 24 april zijn zowel de minister als de staatssecretaris ­aanwezig bij de commando-overdracht van de Commandant ­Koninklijke Marechaussee in Apeldoorn. Luitenant-generaal Minze ­Beuving geeft daar het stokje door aan zijn plaatsvervanger Dick van Putten, die bij die gelegenheid wordt bevorderd tot de rang van ­luitenant-generaal. De Vries opent en passant in Eindhoven een Inloophuis voor veteranen. De volgende dag reiken de bewindsmannen – wederom samen – koninklijke onderscheidingen uit in Den Haag. De Vries is dan ook nog aanwezig bij de herdenking van de Commonwealth War Graves Section to the Westduin Cemetery in Den Haag.

Economische Zaken GAS • Energie slaat weer de klok, de komende weken. Zondag 19 april

POLITIE • Maandag 21 april brengt minister Ter Horst een werkbezoek aan de provincie Utrecht. Op de agenda staan onder meer een bezoek aan Amersfoort en in Houten opent ze een arrestantencomplex. ­Donderdag de 24e opent de bewindsvrouwe het nieuwe onderkomen van De Werkmaatschappij, die onder leiding staat van Ab Warffemius. Een bezoek aan het hoofdbureau van het regiokorps Haaglanden staat voor dinsdag 29 april gepland. KWALITEIT • Staatssecretaris Bijleveld houdt op woensdag 23 april een openingsspeech bij de conferentie Kwaliteitshandvesten in De Doelen in Rotterdam. Ze reikt daar tevens de prijs uit voor het beste kwaliteitshandvest van 2008.

Buitenlandse Zaken

vliegt minister Van der Hoeven naar Rome voor het International ­Energy Forum. Tijdens deze ‘majeure’ bijeenkomst, zoals de voorlichter het verwoordt, gaan energieproducerende en energieconsumerende landen met elkaar in dialoog. Zodra de minister terug is in Den Haag brengt ze een bezoek aan het congres Slimmer met gas, woensdag 22 april in Apeldoorn. De dag erna heeft ze een AO over de Nota Ruimte, en spreekt ze ’s middags de afdeling VNO-NCW Midden in Garderen toe over ‘de ondernemer van morgen’.

Financiën KOOPHANDEL • Dinsdagmiddag 22 april woont minister Bos het

l­andelijk jaarcongres van de Kamer van Koophandel bij. Tijdens de ­bijeenkomst in het Kurhaus te Scheveningen staat het thema ‘het nieuwe ondernemen’ centraal. De vicepremier belicht als spreker de visie van het kabinet. Op woensdag en donderdag wachten verplichtingen in de Kamer. Na een AO inzake Corporate Governance volgt de volgende dag een AO ter voorbereiding op de Ecofin.

RAZEB • Minister Verhagen richt zich de komende week op de Razeb-

bijeenkomst in Luxemburg, op dinsdag 29 april. Ter voorbereiding van die bijeenkomst vindt er op 24 april een algemeen overleg in de Kamer plaats. ­Verder woont hij op 23 april in Den Haag de opening van de ­bijeenkomst van het Permanent Hof van Arbitrage van de VN bij, en gaat hij dezelfde dag naar de opening van de Utrecht Conferentie over ­Nederlands-Poolse samenwerking, in Warschau. Op 24 april komt de minister van Buitenlandse Zaken van Qatar, Hamad Bin Jassim Bin Jabr Al-Thani, langs voor een ontmoeting. GHANA • Minister Koenders vertrekt 19 april naar de Ghanese hoofdstad Accra voor de Inctad-vergadering. Hij zal het eerste gedeelte van de ­bijeenkomst bijwonen, van 20 tot en met 23 april. Op 24 april is ­Koenders terug in het land, voor onder meer het AO over de Razeb. Voor hij op de 19e naar Afrika vertrekt, opent hij in de ochtend op de Haagse Hogeschool de Afrikadag van de Evert Vermeer Stichting. MUZIEK • Vrijdagavond 18 april is Frans Timmermans te gast in het maandelijks politiek café van de PvdA Amsterdam in Studio 80. ­Zaterdag is de staatssecretaris ook in de hoofdstad waar hij in het ­Muziekgebouw aan ’t IJ de Nederlandse Muziekprijs uitreikt. Maandag de 21e brengt hij een werkbezoek aan Breda. De dag erna staat in de Eerste Kamer het debat over de Staat van de Unie op het programma. Woensdag 23 april vliegt hij ’s avonds naar Genève waar hij de volgende dag spreekt met sportbonden als de Uefa van Michel Platini. ­Maandag 28 april gaat hij op werkbezoek naar Limburg. Handig, want dan kan hij direct door naar Luxemburg waar dinsdag 29 april de Razeb plaatsvindt.

Defensie COMMANDO • Minister van Middelkoop brengt dinsdag 22 april een

­bezoek aan Slowakije. Op dezelfde dag opent staatssecretaris De Vries



PM 18/4

WESTWAARD • Staatssecretaris De Jager brengt op 21 april een werkbezoek aan woningcorporatie Westwaard Wonen te Papendrecht. Met het bezoek wil De Jager zicht krijgen op de fiscale situatie binnen deze sector. Wanneer op 25 april de lintjes worden uitgereikt in Den Haag, reist de CDA’er af naar het Kanaaleiland Guernsey om een belasting­ verklaring te ondertekenen. Het Britse eiland geniet fiscale autonomie, de ondertekening van het document zal de uitwisseling van fiscale ­gegevens tussen beide landen vergemakkelijken.

Justitie Lik-op-stuk • Op maandag 21 april spreekt minister Hirsch Ballin

t­ijdens de opening van het internationaal copyrightsymposium over de consequenties van digitale ontwikkelingen voor auteurs, uitgeverijen en ­bibliotheken. Het symposium vindt plaats in de nieuwe openbare ­bibliotheek in Amsterdam. Op dinsdagmiddag 22 april is de bewindsman in de Kamer voor het AO inzake de nationale lik-op-stuk-aanpak van jongeren. Twee dagen later zal de minister tijdens het Algemeen Overleg het beleid inzake gelaatsbedekkende kleding toelichten. VEILIGHEIDSHUIZEN • Vanaf 2006 zijn zes veiligheidshuizen geopend in de provincie Limburg. Staatssecretaris Albayrak bracht vorige maand al een werkbezoek aan de huizen in Maastricht en Sittard. Op 28 april zijn Hirsch Ballin en Albayrak samen aanwezig bij de veiligheidshuizen in Venlo en Kerkrade. Deze huizen brengen op regionaal niveau relevante organisaties samen om veelvoorkomende criminaliteit terug te dringen.

lopende zaken < LNV MENS EN DIER • Dinsdag 22 april geeft minister Verburg acte de ­ résence bij het traditionele Limburgse aspergediner van Nieuwspoort. p Woensdag 23 april is ze aanwezig bij de opening leesexpositiezaal Leefruimte voor mens en dier in Den Haag. Donderdag 24 april is ze in de Kamer bij het AO over de Nota Ruimte, en is ze ook van de partij bij de opening van de Rijn-Deltaroute bij Poederoijen. De week daarna heeft de minister verlof.

OCW GIRLS • Vrijdag 18 april is minister Plasterk aanwezig bij het jubileumprogramma van het Stimuleringsfonds Nederlandse Culturele Omroepproducties in De Duif in Amsterdam. Hij zal de slotspeech houden. ­Zaterdag woont hij in Den Bosch het congres Wegens bijzondere ­omstandigheden bij. Maandag brengt een groep meiden hem op het departement een bezoek in het kader van de landelijke Girlsday, een initiatief om meisjes tussen 8 en 15 jaar bekend te maken met ­technische opleidingen en beroepen. Woensdag 23 april opent de PvdA-bewindsman het kunstproject Jip en Janneke in Amsterdam, waarna hij een toespraak houdt bij de manifestatie Amsterdam Wereldboekenstad. Vrijdag de 26e is de minister in het Groninger Museum om de tentoonstelling Go China te openen en maandag 28 april brengt hij een werkbezoek aan de Universiteit Maastricht. Als de tijd het toelaat, wipt hij nog even binnen bij het Bonnefantenmuseum. ROC • Voor staatssecretaris Van Bijsterveldt staat er op maandag 21 april een werkbezoek aan het ROC in Nijmegen op het programma. Daarna verricht ze in Veenendaal de officiële opening van de nieuwbouw van het Ichthus College. Vrijdag de 25e neemt de CDA’er in ’s-Gravenzande het boek Historisch drieluik in ontvangst.

Verkeer en Waterstaat VEILIGHEID • In Utrecht spreekt minister Eurlings op maandag 21 april

de bezoekers van een symposium over de Randstad toe. Hij zal ingaan op de mate waarin de Randstad bereikbaar is en blijft. Op donderdag 24 april is hij aanwezig bij het Nationale Verkeersveiligheidscongres (NVVC) in de Rotterdamse Doelen. De veiligheid in het verkeer wordt steeds beter, maar gekeken wordt naar de doelstellingen voor 2010 en 2020. Saillant detail: bij een paneldiscussie treedt de minister in debat met zijn voorganger Karla Peijs. WATERECONOMIE • Voor staatssecretaris Huizinga staat op dinsdag 22 april een kennisconferentie Leren met water op het programma. Er zijn meer dan tachtig onderzoeksprojecten op het gebied van waterbeheer. De ­resultaten uit verschillende innovatieprogramma’s worden gedeeld met zogenoemde ‘waterprofessionals’, die voor 250 euro kunnen intekenen. Naast een plenair debat vinden ook workshops plaats over het ‘herontdekken van water’ en de ‘watereconomie’.

Vrom WATERWONEN • Minister Cramer gaat maandag 21 april naar het ­ estland voor een werkbezoek. Later op de dag neemt ze samen met W collega Eurlings in Nieuwspoort het langverwachte advies van de ­commissie-Elverding in ontvangst. Oud-DSM-voorzitter Peter Elverding zal aanbevelingen doen om de besluitvorming rond infrastructurele ­projecten te versnellen. Op 22 april wordt aan Cramer op Vrom de klimaatuitgave van National Geographic officieel overhandigd. Op 23 april heeft ze een congres over waterwonen in Rotterdam. Ze gaat daarna op werkbezoek om te kijken naar de sanering van de voormalige fabrieksterreinen in Oudenbosch bij Breda. Op 24 april heeft ze een AO over de uitvoering van de Nota Ruimte. Op 28 en 29 april zit ze in Parijs voor de driejaarlijkse top van het Environmental Policy Committee (Epoc), dat verantwoordelijk is voor het milieudeel van de Oeso-programma’s.

SZW AANDACHTSCENTRUM • Minister Donner gaat op vrijdag 18 april naar

een symposium van de Vereniging Oecumenisch Centrum voor Informatie en Ontmoeting ter gelegenheid van het 25-jarige bestaan van het aandachtscentrum, in de Evangelisch-Lutherse kerk in Den Haag. Op 21 april gaat hij op werkbezoek naar Lichtenvoorde en Dinxperloo in de Achterhoek over het arbeidsmarktbeleid voor oudere gehandicapten. ‘s Avonds spreekt hij tijdens een CDA-avond over de arbeidsmarkt in Sociëteit De Roode Leeuw in Terborg. Op 28 april gaat hij op werkbezoek naar Breda, waar het zal gaan over het wettelijk minimumloon en de Wet Arbeid van Vreemdelingen (WAV).

SCHULDEN • Staatssecretaris Aboutaleb is op 18 april in Utrecht bij een

bijeenkomst van de Commissie Gelijke Behandeling in het kader van het afscheid van voorzitter Alex Geert Castermans. Iedereen heeft recht op gelijke behandeling is de titel daarvan. Op 22 april spreekt hij ­tijdens de ondertekening van de overeenkomst van het Landelijk ­Informatiesysteem Schulden in Nieuwspoort. Op 24 april heeft hij in Gouda een regionale participatietop, onder leiding van wethouder ­Marion Suijker.

WIJKEN • Minister Vogelaar gaat maandag 21 april op wijkenbezoek in

Eindhoven. Over de wijk Bennekel gaat het dit keer. Dinsdag heeft ze een AO over energiebesparing en woensdag 23 april over de wijken.

VWS INNOVATIE • Minister Klink gaat op 21 april op werkbezoek in Den Haag

bij de Haagse instelling in de geestelijke gezondheidszorg Parnassia. Op woensdag 23 april heeft hij in Den Haag een startbijeenkomst van het Zorginnovatieplatform in Den Haag, waarin het over innovaties in de zorg moet gaan. KINDERMISHANDELING • Minister Rouvoet gaat maandag 21 april naar de bijeenkomst Raak! in Utrecht, waar de Commissie-Opstelten de plannen voor de aanpak van kindermishandeling zal presenteren. Op dinsdag 22 april gaat hij op werkbezoek naar Berlijn dat in het teken van de jeugdzorg zal staan. BEELDBANK • Staatssecretaris Bussemaker gaat zaterdag 19 april naar de finale van de Korfbal League in sportpaleis Ahoi te Rotterdam. Op dinsdag 22 april neemt ze tijdens een symposium over de Olympische spelen in 2028 in het Concordia Theater de plannen van NOC*NSF hiervoor in ontvangst. Donderdag 24 april opent ze in Diligentia de beeldbank van de Tweede Wereldoorlog, waar de foto’s uit de periode 1940-1945 in zijn opgenomen.

PM 18/4



roerende zaken > Inflatiecalculator

Topless vergaderen Topless vergaderen, het is niet wat u denkt. Wat het dan wel is? Laptop, blackberry en andere elektronische ­apparaten zijn bij een aantal bedrijven in Silicon Valley voortaan verboden bij vergaderingen. Hiermee moet de productiviteit worden verhoogd, want gedeelde ­aandacht leidt immers tot betere resultaten, zo hoopt men ­althans. Hoe lang zal het duren eer (lap)topless-­vergaderen de departementen verovert?

Het Centraal Bureau voor de Statistiek publiceert elke maand het inflatiecijfer. Dit cijfer representeert de prijsstijging van een gemiddeld pakket goederen en diensten. Maar wat ­betekent dit cijfer concreet? Iedereen heeft een uniek uitgavenpatroon, waardoor prijsstijgingen niet een op een ­vertaalbaar zijn. Daar heeft het CBS nu een oplossing voor gevonden. Met de persoonlijke inflatiecalculator zie je in een handomdraai hoe de inflatie op jouw consumptiepatroon van toepassing is. Het CBS wil op deze manier ­laten zien dat het gewicht van bepaalde consumptieartikelen (roken, autorijden) een belangrijke rol speelt in het berekenen van de inflatie. Kijk hoe de stijging voor u uitpakt op www.cbs.nl.

“...Quotez...” ‘De private sector trekt aan de best and the brightest, maar het is ook belangrijk dat er goede mensen werken in de gezondheidszorg of bij het ministerie van Financiën.’ DNB-baas Nout Wellink zegt in Het Financieele Dagblad de Balkenende-norm niet geschikt te vinden als spil van het salarisgebouw in de publieke sector.

‘Er zijn geen winnaars.’ Aldus Dick Schoof (DG Veiligheid), die namens minister Ter Horst onderhandelde, in de Volkskrant over de politie-cao die deze maand wordt ondertekend.

‘OCW heeft nu wel even genoeg vrouwen in het MT.’ Schrijft SG Koos van der Steenhoven van OCW op zijn weblog nadat José Lazeroms is benoemd als DG en de m/v-verhouding in het MT op 2-3 staat.

‘Er zijn heel goede redenen om een extern adviseur in te huren. Maar er zijn ook veel redenen om dat niet te doen.’ Minister Guusje ter Horst (BZK) opent de nieuwe vestiging van consultant Twynstra Gudde in Den Haag. Of ze zelf gebruik zal maken van de adviseurs van dit kantoor, is maar zeer de vraag.



PM 18/4

roerende zaken < Eén bestuurder minder op de weg

Socialistisch bladerboek ‘Als kind, nog onwetend, onnozel en niet gehinderd door al te veel kennis, meende ik dat socialisten aardige mensen waren,’ aldus Mei Li Vos, Tweede Kamerlid voor de PvdA in het openingswoord van Het Socialisten Boek. Deze uitgave van het Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis is mooi vormgegeven. Met vooral beeld en een beetje tekst wordt de geschiedenis van het socialisme – in de breedste zin van het woord – geschetst. Van de oprichting van de SDAP op 26 augustus 1894 tot en met de ­verkiezing van de nieuwe PvdA-voorzitter Lilianne Ploumen op 6 oktober 2007 en alles wat ertussenin zit. De politieke affiches zijn prachtig en daarmee is het een bijzonder bladerboekje.

Annemieke Nijhof, de nieuwe DG Water bij Verkeer en Waterstaat, draagt haar steentje bij als het om het oplossen van verkeersopstoppingen gaat. Ze is de eerste topambtenaar zonder auto met chauffeur, schrijft Profiel, het huisblad van VenW. Het is haar eigen keuze, stelt ze: met het openbaar vervoer is de afstand tussen huis en werk prima te overbruggen. Goed voor het milieu én tegen de files. Twee weken geleden berichtte opinieblad HP/De Tijd nog over het aantal topambtenaren in de rijksdienst dat wel beschikt over een auto met chauffeur. Nijhofs departement telt volgens het onderzoekje acht toppers die zich laten rijden: de minister en staatssecretaris, de SG, vier DG’s en de IG. Daarmee is VenW een lage middenmoter: andere ministeries tellen respectievelijk 4 (AZ) tot 32 (Defensie) ­gereden toppers. VenW telt er nu dus eentje minder.

Veronica gaat de politiek in Via sms’jes meepraten in de Kamer. Het idee is al vaker geopperd en weggehoond, maar televisiezender Veronica gaat het doen: een voorstel op de Kameragenda zetten met hulp van de kijker thuis. Rapper en televisie­presentator Lange Frans maakte enige tijd geleden al een lied over ­complottheorieën rondom het Binnenhof, genaamd Kamervragen. Nu maakt hij een televisieprogramma dat moet uitmonden in een heus ­burgerinitiatief. Het experiment met het burgerinitiatief loopt in mei af, en de geëngageerde rapper wil voorkomen dat het een stille dood sterft. Voor een burgerinitiatief zijn 40.000 handtekeningen nodig. Het initiatief werd eerder gebruikt door Milieudefensie in hun strijd tegen ‘fout vlees’ en door Friese moeders die willen dat hun kroost minder laat in de avond op stap gaat. In vijf liveshows worden telkens drie voorstellen aan het publiek gepresenteerd. Samen met betrokkenen, politici, belangenorganisaties en deskundigen zet presentator Lange Frans de voor- en nadelen van het voorstel tegen elkaar af. Eén voorstel uit iedere aflevering gaat door naar de finale in de zesde aflevering. Het ­winnende voorstel geniet tegen die tijd, zo hoopt Veronica, inmiddels zoveel bekendheid, dat die 40.000 handtekeningen best te verzamelen zijn. Lange Frans stelt Kamervragen, vanaf maandag 21 april, 22.30 uur

PM 18/4



nieuws > Luchtkwaliteit lijkt wel gebaat bij limieten

Lagere snelheid vergroot file Het plan om files te bestrijden door zones aan te wijzen waar de snelheid niet hoger mag liggen dan 80 km per uur, is mislukt. Maar kom er nu nog maar eens vanaf. Bovendien komen de 80-kilometerzones de luchtkwaliteit ten goede, aldus de gemeente Leidschendam-­Voorburg. VenW • Op het stuk snelweg waarover menig rijksambtenaar ’s ochtends Den Haag inrijdt mag slechts 80 kilometer per uur worden gereden. Een maatregel die toenmalig minister Peijs nam tegen de lange files die reikten van het Prins Clausplein tot in het Haagse centrum. De snelheidslimiet werd verlaagd in november 2005, tegelijk met snelheids­limieten op andere filegevoelige wegen. Automobilisten worden gecontroleerd aan de hand van trajectcontroles. In april 2006 concludeerde Peijs in een tussentijdse evaluatie dat de 80-kilometerzones niet of nauwelijks helpen. Op drie van de vier trajecten waar de snelheidslimiet was verlaagd naar 80 km per uur was de filedichtheid juist toegenomen. Op de Utrechtsebaan bij Voorburg zelfs met 69 procent. In oktober 2006 liet Peijs weten dat ze de snelheid weer wilde verhogen naar 100 km per uur. Dat is makkelijker gezegd dan gedaan. Eerst moet worden onderzocht of de luchtkwaliteit niet verslechtert wanneer auto’s weer 100 gaan rijden. Daar is men nog niet helemaal over uit: volgens de eerste evaluatie was die verslechterd door de limiet van 80 km, maar de gemeente Leidschendam-Voorburg denkt juist dat instelling van de zone een positief effect heeft gehad op de luchtkwaliteit.

Dan is er nog de geluidsoverlast. Complicerende factor is de Wet geluidhinder die voorschrijft dat wanneer toch wordt gewerkt aan de Utrechtse­ baan, de overlast maar meteen moet worden teruggebracht tot de ‘in het verleden vastgestelde hoogst toelaatbare geluidsbelasting’. Alleen het terugbrengen in de oude situatie is dus niet voldoende. Het ministerie zette al geluidsschermen neer, Leidschendam-Voorburg moet de aansluitende rij schermen neerzetten. Dat kan nog even duren: de subsidie is nog niet binnen. De gemeente heeft de aanvraag meer dan eens moeten indienen omdat de regeling tussentijds werd aangepast. De minister schreef in oktober 2006 nog dat aanpassing van de snelheidslimiet ‘circa twee jaar’ zou duren. ‘De kans dat het dit jaar nog gaat lukken wordt zeer klein geschat door de deskundigen. Het wordt waarschijnlijk 2009 voor we de schermen kunnen plaatsen,’ aldus een gemeentewoordvoerder. Dan is het nog niet zeker dat het weer lekker doorrijden is op de Utrechtsebaan. Eerst moet het verkeersbesluit worden genomen dat nodig is om de snelheidslimiet te verhogen. ‘En dan gaan we de normale procedures in waarbij iedereen bezwaar mag maken,’ aldus de zegsman van ­Leidschendam-Voorburg. De ­gemeente zelf is ook van plan dwars te gaan liggen vanwege het effect op de luchtkwaliteit. Het ministerie van Verkeer en Waterstaat kan op dit moment weinig zeggen over de ervaringen met de 80-kilometerzone. Er wordt hard gewerkt aan een evaluatie die binnenkort naar de Kamer wordt gestuurd. < [Eefje Rammeloo]

Minister Bos gedoogt in afwachting van wetswijziging

Molestverzekering militairen via achterdeur Minister Bos van Financiën overweegt de wet die molestverzekeringen verbiedt ongedaan te maken. Ondertussen vinden verzekeringsmaatschappijen al sluipwegen om militairen in gevaarlijke situaties extra dekking te bezorgen. Verzekeringsmaatschappij De Noordhollandsche van 1816 biedt militairen een ‘Defensie Aanvullingsplan’ dat door de minister wordt gedoogd. DEFENSIE • Een molestverzekering mag niet in Nederland. Wanneer een

crisissituatie zou uitbreken, moeten verzekeraars massaal uitkeren en daar hebben ze de fondsen niet voor. De regel werd ingesteld vlak na de Tweede Wereldoorlog, toen de angst voor oorlogssituaties nog reëel leek. Maar tijden veranderen. De kleine verzekeraar De Noordhollandsche van 1816 is de eerste die een dergelijke verzekering wél aanbiedt. ‘Ho ho,’ wijst directeur Kas Verhagen terecht. ‘Een molestverzekering is een oorlogsverzekering. Dat is deze niet.’ Wat dan wel? ‘Het Defensie Aanvullingsplan is een aanvullende verzekering voor militairen die vinden dat wat ze van de overheid krijgen, te mager is.’ Vakbond Acom vindt dat merkwaardig. ‘Onze verzekeraar Aegon had een soortgelijk plan, maar dat werd verboden door De Nederlandsche Bank,’ zegt woordvoerder Jan Streian. In de clausule die De Noordhollandsche van 1816 bij haar ongevallenverzekering heeft gevoegd worden activiteiten in het kader van ‘operaties’ van internationale organisaties waarvan Nederland deel uitmaakt, niet als molest aangemerkt. Dat heeft te maken met risico­perceptie, vindt Verhagen. ‘Volgens het kabinet is er in Afghanistan nog steeds sprake van een ­vredesmissie. Als we zouden aanvoelen dat alles er kommer en kwel is,



PM 18/4

dan zouden we het niet in de dekking stoppen. Onze jongens zijn veel langer in Nederland waar ze ook risico lopen. De verzekering is ook bedoeld voor het geval ze van het trapje vallen tijdens het ramen wassen.’ Volgens Trivizier, het blad van de vakbond voor jonge militairen (BBTV), heeft inmiddels één zwaargewonde militair een uitkering ontvangen. Drie ­anderen komen in aanmerking. Acom, die de kwestie aan de kaak stelde bij de PvdA, is niet overtuigd. ‘Typisch Nederlands. Zet in de wet dat het niet mag en gebeurt het toch dan gedoog je het,’ verzucht Streian. Hij is het niet eens met de inschatting van De Noordhollandsche. ‘De jongens die worden uitgezonden raken soms levensgevaarlijk gewond en kunnen 100 procent invalide raken. Dan is er wel degelijk sprake van oorlogsgeweld.’ Acom biedt leden een aanvullende verzekering aan bij een buitenlandse maatschappij, die expliciet oorlogsgeweld wel verzekert. Over het zogenoemde Defensie Aanvullingsplan dat concurrent BBTV aanbiedt heeft hij zijn twijfels. ‘Ze zullen uitbetalen zolang het over incidenten gaat, maar als een bus met zestig militairen op een landmijn rijdt dan moeten we nog maar zien.’ Minister Bos van Financiën denkt erover de wet die molestverzekeringen verbiedt, te veranderen, omdat het ‘onnodig beperkend’ zou zijn. Zolang hij met die heroverweging bezig is, gedoogt hij een verzekering zoals die van de Noordhollandsche van 1816. Een toekomstige wetswijziging biedt voor Acom ruimte opnieuw met verzekeraar Aegon om de tafel te gaan. Aegon laat weten het voorstel van de minister af te wachten. Wanneer hij inderdaad besluit om de wet te versoepelen dan wel af te schaffen, zal de verzekeraar zich beraden op een clausule die molest verzekert. < [ER]

nieuws > Tweede Kamer zet rem op zelfregulering

Sigarettenfabrikant pleit voor verhogen leeftijdsgrens

Burger en staat

genomen, voor zoiets landelijk ingevoerd wordt.’ Brancheorganisatie SSI, waarvan Philip Morris Holland geen lid meer is, pleitte in 2006 al voor een verhoging van de leeftijd waarop sigaretten mogen worden gekocht naar achttien jaar. Krijvenaar heeft een simpele reden voor de VWS • Philip Morris Holland, producent van verhogingswens: het verduidelijkt de regel­ ­onder meer Marlboro, loopt naar eigen zeggen geving omtrent tabak. ‘Volgens de wetgever zijn voor de wet uit als het gaat om (zelf)regulering mensen boven de achttien wijs genoeg om zelf in de sector. Dat zegt Michiel Krijvenaar, ­manager beslissingen te maken: ze mogen stemmen, troucorporate affairs van de tabaks­fabrikant in wen en autorijden.’ Verhogen van de leeftijds­Bergen op Zoom. Zo maakte de internationale grens zou ook prima passen in de doelstellingen tak van het concern, Philip ­Morris International, van het kabinet, meent Krijvenaar: ‘Het bestrijden van jeugdroken is een van de speerpunten bekend niet meer de naam ‘Marlboro’ te voeren op Formule 1-wagens van de overheid. Dat streven delen we ook. van Ferrari. In Europa, ‘we richten ons alleen op volwassenen’ waar tabaksreclame Maar zet het even door. aan banden is gelegd, Roken is voor volwasgebeurde dat overigens al niet meer. senen in Nederland, vinden wij.’ De overheid wil Krijvenaar: ‘Een goede samenhang van de verkoop van tabak aan zestienjarigen nog niet ­distributie, marketing en vergunningen draagt verbieden. ‘Dat is merkwaardig. De overheid is zelf pleitbezorger van strengere wetgeving.’ bij aan een effectievere wet- en regelgeving. Dat is ons belang. Er is een heel duidelijk kader, De Tweede Kamer is het niet eens met de maar daarbinnen zien we duidelijk mogelijkhebranche. ‘Wij zijn geen voorstander van het verden tot verbetering. Wij hebben onze veranthogen,’ zegt VVD-Kamerlid Edith Schippers. ‘De woordelijkheid: we waarschuwen voor de overheid heeft allerlei maatregelen genomen ­gevaren van roken. We richten ons alleen op om het roken onder jongeren te verminderen, volwassenen.’ Philip Morris Holland is sterk maar de huidige regels worden helemaal niet voorstander van zelfregulering in de tabaksgehandhaafd.’ GroenLinks-fractievoorzitter branche, zegt Krijvenaar, maar dan moet het wel Femke Halsema is kort in haar antwoord. ‘Eerst werken. Het vaststellen van een leeftijdsgrens maar eens de huidige grens handhaven. Dan is niet aan de sector. ‘Dat is aan de overheid. Er zijn we al een tijdje verder.’ < moet een aantal wetgevingshobbels worden [Rutger van den Dikkenberg]

Yvonne Kroese

Als het aan tabaksfabrikant Philip Morris ­Holland ligt, verschuift de leeftijdsgrens waarop jongeren sigaretten mogen kopen van zestien naar achttien jaar. Maar de Tweede Kamer ziet het niet zitten.

Is het gek dat in de zaak Wilders versus de staat, een derde van de Nederlanders aangeeft Wilders te geloven? Niet als we bij Herman Tjeenk Willink te rade gaan. De vicevoorzitter van de Raad van State constateert een ‘dreigende uitholling van de democratische rechtsstaat van binnenuit’. In zijn beschouwing bij het jaarverslag somt hij een aantal oorzaken op zoals onkunde van politici, bestuurders en journalisten en een verkeerd streven naar efficiency. In diezelfde week kwam ombudsman Brenninkmeijer in aanvaring met de Tweede Kamer over de conclusies in zijn jaarverslag. Prestatie­ contracten die de werkdruk opvoeren en marktwerking in de thuiszorg, leiden tot een ‘hufterige’ overheid, stelde Brenninkmeijer. Ook hij constateerde dat een falende overheid de rechtsstaat onder druk zet. Gelukkig doet Rita Verdonk haar uiterste best de burger weer bij de politiek te betrekken. En wat blijkt? Bij de aanhang van Trots op Nederland leven allerhande politieke ideëen. ‘Ik vind dat de belastingen moeten worden afgeschaft, want het is gewoon niet eerlijk. Ik moet betalen voor de kinderen van de buren, want die krijgen nu gratis school­ boeken,’ schrijft Henk op de website van Ton. Ene ‘wuppiejuppie’ stelt voor ‘alle politici met Haagse ervaring het land uit te jagen. Rita zelf ook, want regels zijn regels, nietwaar?’ Ook over de files is door een Ton-stemmer nagedacht. ‘De auto’s krijgen vleugeltjes zodat ze over de files heen vliegen.’ De Wikipedia-achtige website van Verdonk moest na een paar dagen al tijdelijk gesloten worden vanwege pleidooien voor gratis aambeienzalf, gratis vuurwapens en publiek bezit van nieuwslezeres Sacha de Boer. Sinds de opstand van Fortuyn blijkt een grote groep kiezers nog steeds ver af te staan van de parlementaire zeden. Partijleider Verdonk kan zich daar alles bij voorstellen. In een speech in Ede zette zij zich af tegen Den Haag en sprak zij over ‘lachwekkende debatten’. Verdonk: ‘In de Kamer discussieert men erover of goudvissen wel of niet in een kom verkocht mogen worden, of oma’s en opa’s een cursus moeten volgen om op hun kleinkinderen te passen en of vrouwen langer borstvoeding moeten geven.’ Onder­ werpen waar de gemiddelde Ton-stemmer uitstekend mee uit de voeten kan, zou ik denken. Maar Rita keek haar aanhang recht in de ogen en wreef extra zout in de wonden: ‘Den Haag ziet u als een soort crimineel, ziet u als dom, ziet u als een melkkoe. We moeten uit die spiraal komen.’ Waarvan acte. [email protected] PM 18/4



nieuws > Frans Brom van het Rathenau Instituut ziet taboe bij burger slinken

‘Niet stoppen met denken over embryo-onderzoek’ De burger denkt eigenlijk heel genuanceerd over wetenschappelijk onderzoek met embryo’s, zo is de conclusie van Frans Brom, die voor het Rathenau Instituut onderzoek deed naar de publieke opinie over dit ethische ­dilemma. In september 2007 is besloten het moratorium op het kweken van embryo’s voor wetenschappelijke doeleinden te verlengen, maar de discussie raakt niettemin in een stroomversnelling. VWS • Meer dan status alleen, zo luidt de titel

van een onderzoek van het Rathenau Instituut over wat burgers vinden van embryo-onderzoek. Het gaat dan om wetenschappelijk ­onderzoek met embryo’s die overblijven bij een ivf-behandeling, soms ook slechts een klontje cellen dat nooit zal uitgroeien tot een mens, maar wel voor wetenschappelijke doeleinden gebruikt zou kunnen worden. Burgers vinden de statusvraag (wanneer moeten we precies spreken van beschermwaardig leven?) minder interessant dan concrete en praktische ­overwegingen, is een van de conclusies in het onderzoek, dat geleid werd door de ethicus Frans Brom. Dat is waar de titel naar verwijst. Broms project is het vervolg op een korter onderzoek dat in 2001 werd gedaan door het Rathenau Instituut. Toen bleek dat 52 procent van de Nederlanders vond dat embryonale stamcellen niet zonder meer voor wetenschappelijk onderzoek mogen worden gebruikt. In het eerste Kamerdebat in 2002 over het tijdelijke verbod op het kweken van embryo’s voor onderzoek werd dit aangevoerd als argument voor een verbod. De wet voorziet in een tijdelijk verbod op het kweken van embryo’s voor onderzoek, maar laat wel de mogelijkheid open om dit verbod in de toekomst nog op te heffen. Een wetenschappelijke doorbraak, voortschrijdend inzicht of een grotere acceptatie door burgers zouden gronden hiervoor kunnen zijn. Het kabinet legde in het coalitieakkoord vast het moratorium gedurende zijn zittingsduur niet te willen opheffen. Het moratorium op het kweken van embryo’s voor wetenschappelijk onderzoek werd in september 2007 verlengd en een beetje gewijzigd: in de wet wordt nu geen datum meer genoemd waarop een beslissing over opheffen van het verbod genomen moet zijn. Een van de conclusies die u trekt is dat de burger niet zwart-wit denkt over embryoonderzoek. Verbaasde dat gegeven u?

10

PM 18/4

‘Eerlijk gezegd wel ja. De burger denkt eigenlijk heel genuanceerd over wetenschappelijk ­onderzoek met embryo’s. Als het gaat om de grenzen van wetenschappelijk onderzoek met embryo’s weegt de burger in zijn oordeel ­aspecten mee als: waar komt het embryo ­vandaan, wie heeft de zeggenschap erover, zijn er donoren bij betrokken, wat is het doel van het onderzoek met embryo’s en zijn er alternatieven voor ­handen om tot dezelfde inzichten te komen? Het gaat om het samenspel van deze argumenten die de burger meeweegt in zijn oordeel. Ook over combinaties van menselijk en dierlijk ­materiaal is men niet direct afwijzend. Men is bereid erover na te denken.’

‘wie mag beschikken over het bloed uit de navelstreng?’

In september 2007 is besloten het moratorium op het kweken van embryo’s voor ­wetenschappelijke doeleinden te verlengen. Waarom vond het Rathenau Instituut het nodig nu met dit onderzoek te komen? ‘De discussie over het moratorium is inderdaad voorlopig afgerond, maar er is nog een aantal vragen dat onbeantwoord is gebleven. De ­belangrijkste boodschap van dit rapport moet eigenlijk zijn dat we niet moeten stoppen met denken over embryo-onderzoek nu er een ­moratorium is.’ Welke vragen behoeven nodig een ­antwoord? ‘Er zijn eigenlijk drie problemen waarvoor nog geen oplossing is. Het eerste gaat over de ­z eggenschap van paren over eicellen of ­embryo’s die na een succesvolle ivf-behandeling overblijven. De vraag of ze deze willen afstaan ten behoeve van de wetenschap overvalt hen nu meestal; dat zorgt voor een vermenging van twee totaal verschillende procedures. Mensen zijn op zo’n moment vooral betrokken bij de eigen voorplanting en niet bezig met de wetenschap of iets anders. Hoe moet deze vraag gesteld worden en wanneer, is een vraag die we nog moeten beantwoorden.’ Wat zijn de twee andere problemen? ‘Het tweede probleem is dat de wet niets regelt voor de zeggenschap over ander lichamelijk materiaal dan embryo’s. Wie mag bijvoorbeeld beschikken over het bloed uit de navelstreng?

De wet zegt daar niks over. De derde lacune betreft die van de niet levensvatbare embryo’s – dat zijn embryo’s die niet geheel zijn volgroeid – en de zogeheten cybriden, combinaties van menselijk en dierlijk materiaal. Ook ­daarover zegt de wet niets, terwijl de ontwikkelingen op dit gebied wel doorgaan.’ Aan wat voor ontwikkelingen moeten we dan denken? ‘In het Verenigd Koninkrijk is een wetsvoorstel in voorbereiding dat het gebruik van cybriden moet toestaan. Daar is veel kritiek op. Mensen lopen er tegen te hoop. Dat kunnen wij hier ook krijgen als we de discussie niet voeren.’ Verwacht u dat de Nederlandse bevolking liberaler is geworden als u dit onderzoek over vijf jaar zou herhalen? ‘Dat is een heel interessante vraag om een eventuele volgende keer mee te nemen.’ < [Chris van de Wetering]

Frans Brom (1963) is hoofd Technology Assessment van het Rathenau Instituut in Den Haag. Daarnaast is hij bijzonder hoog­leraar ethiek van de levenswetenschappen in Wageningen. In 1991 werd hij toegevoegd onderzoeker bij het Centrum voor Bio-ethiek en Gezondheidsrecht (CBG) van de Universiteit Utrecht. Vanuit de universiteit werd hij ­gedetacheerd bij het ministerie van LNV, onder meer als adjunct­s ecretaris van de Voorlopige ­Commissie ethische toetsing genetische modificatie van dieren.

nieuws > Motie-Wilders al in 2005 aangenomen

CDA: ‘Boerkaverbod schendt godsdienstvrijheid’ De Tweede Kamer buigt zich volgende week over het kabinetsvoorstel om te beginnen met het ­boerkaverbod voor ambtenaren. BZK • De discussie over het boerkaverbod wordt

er niet simpeler op. Donderdag 24 april spreekt de Tweede Kamer over de brief die het kabinet in februari naar de ­Kamer stuurde. Daarin meldden de betrokken bewindslieden dat er wat hen betreft geen ­algemeen boerkaverbod komt, maar dat ­ gelaatsbedekkende kleding wel wordt ­verboden op scholen en voor ambtenaren in dienst bij de overheid. ‘Het kabinet is van oordeel dat het dragen van gelaatsbedekkende kleding niet verenigbaar is met goed ambtenaarschap,’ staat in de brief. De partijen op de rechtervleugel zijn het niet met het kabinet eens. PVV-Kamerleden Wilders en Fritsma dienden een wetsvoorstel in om boerka’s en nikabs in het openbaar te ­verbieden. VVD’er Henk Kamp wil een verbod op álle ­gelaatsbedekkende kledij. Coalitiepartij CDA schippert tussen de varianten en kiest om praktische redenen voor het ­kabinetsvoorstel. ‘Wij vinden gelaatsbedekkende kleding ter diende Wilders samen met VVD’er Frans pleegt. Er zijn zat voorbeelden in het buitenland ­helemaal niets,’ zegt CDA-Kamerlid Madeleine Weekers een nieuwe motie over het onderwerp die dat onderschrijven: bankovervallen ­gepleegd van Toorenburg. ‘De insteek van Henk Kamp is in, omdat het kabinet nog geen stappen had door mensen in boerka.’ Fritsma meent niet dat een verbod op alleen prima, het gaat om de identificatie. Dat is een ondernomen om de eerste motie uit te voeren. de islamitische kledij in strijd is met de grondheel sympathieke invalshoek, alleen kunnen we Nu dat nog steeds niet gebeurd is, achtte de PVV niet zover gaan, zeggen deskundigen.’ Het ver- het tijd om zelf met een voorstel te komen, zegt wet, zoals Van Toorenburg denkt. In artikel 6 bieden van boerka’s, of het nu is door middel Fritsma. ‘We willen dat het strafbaar wordt om staat de godsdienstvrijheid beschreven. ‘Dat van een wet tegen alle gelaatsbedekkende op openbare plaatsen een nikab of een boerka artikel kent een veel ruimere beperking dan ­kleding of alleen een wet tegen islamitische te dragen.’ Het Kamerlid geeft daar drie redenen iedereen denkt,’ zegt hij. De PVV staat volgens Fritsma ‘negatief’ kleding, komt neer op een schending van de voor, waarvan hij het eerste punt het belanggodsdienstvrijheid, zegt Van Toorenburg. ‘Het is rijkst acht. ‘De boerka is een uiting van afwijzing ­tegenover het wetsvoorstel van Kamp, dat naast juridisch niet ­mogelijk om ­gelaatsbedekkende van westerse kernwaarden en ­-­normen, zoals de boerka alle gelaatsbedekkende kleding wil kleding overal te verbieden, want de gods- de gelijkheid van mannen en vrouwen. Het is verbieden. ‘Plat gezegd vinden we dat de VVD het probleem veralgemedienstvrijheid komt niseert. Er wordt een dan in het geding. ‘De VVD geeft een politiek-correcte draai aan het probleem’ ­p olitiek-correcte draai Praktisch gezien zijn aan het probleem gegewe daarom voor het voorstel van het kabinet. Beperking van de een symbool van vrouwen­onderdrukking. Een ven. Het gaat ons om het boerkaverbod, dat is godsdienstvrijheid is niet goed voor de sociale boerka is ­onverenigbaar met de westerse waar- het meest urgent. We krijgen heel veel mailtjes ­cohesie.’ Over de PVV-variant is de CDA’er kort: den en dus in strijd met de democratische recht- van heel veel mensen die de boerka’s waarne‘We zijn principieel tegen het plan van Wilders, staat. Daarnaast belemmert de boerka de men en zich eraan storen. Wij vinden het proomdat we veel aan godsdienstvrijheid hechten.’ ­emancipatie van vrouwen in de Nederlandse bleem zo groot dat het op z’n plaats is een De VVD zal pleiten voor het eigen wetsvoorstel, samenleving: het staat hun representativiteit in boerka­verbod in te stellen voor de openbare zegt een medewerker van Henk Kamp. de weg en belemmert het krijgen van werk en ruimte. Het ­kabinet zal die mening niet delen en dat ­betreuren wij.’ De partij van Geert Wilders ziet niets in de contact.’ Als derde punt noemt Fritsma de veiligheid. Rechts is dus verdeeld over het verbod op varianten van Kamp en het kabinet, zegt ­PVVKamerlid Sietse Fritsma. Geert Wilders kwam ‘De kleding levert een ongewenst veiligheids- gelaatsbedekkende kledij. Drie partijen met drie als zelfstandig kamerlid in 2005 met een motie risico op,’ zegt hij. ‘Het wordt als bedreigend verschillende visies. En met coalitiepartij CDA om tot een boerkaverbod te komen, die destijds beschouwd. Je bent onherkenbaar. Je kan ook die het regeringsstandpunt steunt, is het nu iedoor de Kamer werd aangenomen. Een jaar la- niet geïdentificeerd worden als je een misdrijf der voor zich. < [Rutger van den ­Dikkenberg]

PM 18/4

11

Het Expertise Centrum

Europa heeft een groeiende impact op nationaal beleid. De gevolgen voor procedures, organisatievormen en informatiesystemen van nationale overheidsorganisaties nemen daardoor ook toe. In samenwerking met Clingendael, de Erasmus Universiteit en TNO, heeft Het Expertise Centrum een tiendaagse leergang opgezet. Het thema van deze leergang is “Europa en de uitvoering van beleid”.

De leergang bestaat uit vier tweedaagse modules, met een ééndaagse start- en slotbijeenkomst. In elke module wordt theoretische en praktijkgerichte kennis aangeboden. Docenten zijn wetenschappers, beleidsmakers, adviseurs en uitvoerders. Een bezoek aan Brussel maakt deel uit van het programma. Speciale aandacht is er voor de ICT gevolgen van Europees beleid.

In 2007 vond de leergang voor de eerste keer plaats en werd door de deelnemers gewaardeerd met een 8. Een kleine greep van uitspraken uit de evaluaties: “Zeer vakkundig, heel leerzaam, en met veel enthousiasme gebracht.” “Veel vakinhoudelijke kennis en praktijkervaringen. Complexe onderwerpen worden op een begrijpelijke manier uitgelegd.”

Leergang:

Europa en de uitvoering van beleid Doelgroep

Wanneer

Deze leergang is bedoeld voor professionals die in hun werk te maken hebben of krijgen met de Europese dimensie van beleidsuitvoering: t
6JUWPFSJOHTPSHBOJTBUJFT
PQ
SJKLTOJWFBV
;#0
BHFOUTDIBQQFO
EJFOTUFO  t
%FDFOUSBMF
PWFSIFEFO
HFNFFOUFO
QSPWJODJFT
XBUFSTDIBQQFO  t
%FQBSUFNFOUFO
EJSFDUJFT
*OUFSOBUJPOBBM
EJSFDUJF
*OGPSNBUJFCFMFJE

FO
EJSFDUJFT
EJF
UF
NBLFO
IFCCFO
NFU
EF
BBOTUVSJOH
WBO
VJUWPFSJOHT
PSHBOJTBUJFT  t
0SHBOJTBUJFT
WPPS
IBOEIBWJOH
FO
UPF[JDIU t
0SHBOJTBUJF
FO
*$5
BEWJTFVST
WPPS
EF
PWFSIFJE

*OUSPEVDUJF
#MPL

#MPL

#MPL

#MPL

4MPU


Kosten

7PPS
NFFS
JOGPSNBUJF
LVOU
V
DPOUBDU
PQOFNFO
NFU
NFWSPVX
EST
,
1GFJGFS
DP¤SEJOBUPS
MFFSHBOH
WJB
FNBJM
MFFSHBOHFVSPQB!IFDOM of via telefoonnummer



%F
LPTUFO
WPPS
EF[F
MFFSHBOH
CFESBHFO
QFS
EFFMOFNFS
æ

FYDM
SFJTLPTUFO
WBO
FO
OBBS
#SVTTFM 
*OTDISJKWJOH
JT
NPHFMJKL
UPU

NFJ
BBOTUBBOEF



NFJ

FO

NFJ

FO

NFJ

FO

KVOJ

FO

KVOJ

KVOJ


-PDBUJF
)&$ -PDBUJF
)&$ -PDBUJF
)&$ -PDBUJF
)&$ -PDBUJF
#SVTTFM -PDBUJF
)&$

Informatie 7PPS
IFU
QSPHSBNNB
FOPG
JOTDISJKWFO
HBBU
V
OBBS
XXXIFDOM


nieuws > GroenLinks prest gemeenten invloed als aandeelhouder te gebruiken

Opvolger Cerfontaine snel bekend Opvallende namen prijken op de verlanglijstjes voor wie de nieuwe president van de Schiphol Group moet worden. Zowel oudcommandant der strijdkrachten Dick Berlijn, NS-president Aad Veenman, TNT-topman ­Peter Bakker als ex-Schiphol-directeur ­Marike van Lier Lels worden getipt als ­opvolger van Gerlach Cerfontaine. Naar ­verwachting maakt Schiphol de naam van de nieuwe president binnen enkele weken bekend.

VenW • Eind dit jaar neemt Gerlach Cerfontaine

Lier Lels. Vooral de laatste naam zal op Schiphol enige wenkbrauwen doen fronsen, want Van Lier Lels vertrok in 2005 uit de leiding van de luchthaven na een aanvaring met Cerfontaine. Ook de naam van oud-Rabotopman Herman Wijffels, nu ­econoom bij de Wereldbank, weerklonk enige tijd in het circuit, maar deze zou inmiddels weer out of the picture zijn. Het Amsterdamse raadslid Marco de Goede vindt dat de gemeente Amsterdam zijn positie als aandeelhouder van Schiphol moet gebruiken om de luchthaven te verzekeren van een ­milieubewustere president dan Cerfontaine zich getoond heeft. Zowel Veenman, Bakker als Van Lier Lels voldoen zijns inziens aan dat profiel. De Goede: ‘Aad Veenman gaat binnenkort weg bij de NS. Dit bedrijf slaagde erin sinds 1990 10 procent minder CO2 uit te stoten bij een ­absolute reizigerswinst van 39 procent. Dat is een goede prestatie’. TNT-topman Peter Bakker staat op het ­verlanglijstje van GroenLinks omdat zijn bedrijf milieuwinst boekte door enkel de allerschoonste vrachtwagens aan te schaffen. De gewezen Schiphol-directeur Marike van Lier Lels wordt geprezen om haar bemoeienis met een advies van de Energieraad, waarin de noodklok werd geluid over de almaar groeiende CO2-uitstoot van de transportsector in het algemeen en de luchtvaartsector in het bijzonder. Haar suggestie om de kosten van milieuvervuiling beter in de prijs van een vliegticket door te rekenen, viel bij de

afscheid als president-directeur van de Schiphol Group en nu al regent het achter de coulissen namen van potentiële opvolgers. De meest opvallende naam die in het circuit wordt genoemd is die van generaal Dick Berlijn, die deze maand afscheid nam als commandant van de Nederlandse strijdkrachten. Diverse ondernemers die direct met Schiphol zaken doen, bevestigen dat GroenLinks is tevens van mening dat de diens naam de laatste maanden voorkomt op ­opvolger van Cerfontaine best wel met een wat lager salaris toe kan dan Cerfontaine. De Goede: lijstjes met gedoodverfde opvolgers van Cerfontaine. ‘In vergelijking met wat Balkenende verdient als Dick Berlijn stamt uit een familie met een premier van het hele land is zeven ton per jaar lange traditie in de (militaire) luchtvaart. Hij staat voor de ­verantwoordelijkheid over alleen maar bekend als een manager met een goed gevoel Schiphol ons inziens erg overbetaald.’ Cerfonvoor pr, een talent dat niet de sterkste kant heet taine ­verdiende bij Schiphol in 2007 365.000 te zijn van de even flamboyante als stuurse Cereuro, plus (het recht op) 333.000 euro aan bonusfontaine, die meteen zijn afscheid van Schiphol sen. aankondigde nadat het kabinet liet weten af te Gevraagd naar zijn toekomstplannen ontkent generaal Berlijn naar Schiphol over te stappen. zien van de voorgenomen privatisering van de luchthaven. ‘Mij zijn deze geruchten ‘Schiphol is gebaat bij een leiding die zich niet De selectie van de inderdaad ter ore gekodoodstaart op blinde megagroei’ opvolger van Cerfonmen, maar sommige taine is in handen van een headhuntersbureau, GroenLinksers in goede aarde. De Goede: ‘Schip- ­geruchten zijn waar en andere zijn loos, en deze dat in de arm is genomen door de raad van hol is gebaat bij een leiding die zich niet dood- zijn loos,’ aldus de generaal dinsdag 15 april in ­c ommissarissen van de Schiphol Group. staart op blinde megagroei, zoals Cerfontaine dat gesprek met PM voorafgaand aan de opening van ­Uitgangspunt is dat er al voor de zomer duidelijk- deed, maar juist rekening houdt met de ecologi- de foto-expositie Schieten met scherp in persheid moet zijn over wie de leiding van de lucht- sche balans. Dat is het ondernemen van de 21e centrum Nieuwspoort, twee dagen voor zijn haven in handen krijgt. Het rijk (75,8 ­procent) eeuw’. ­definitieve afscheid als legercommandant. ‘Ik en de ­gemeenten Amsterdam (21,8) en RotterDe Goede zegt door collega-politici gekapitteld weet nog niet wat ik ga doen, daar ga ik de dam (2,4) zijn als aandeelhouders in de Schiphol te zijn om de bemoeienis van zijn partij met een komende zomer over nadenken.’ Een woordvoerster van de Schiphol Group wil Group wel ­belanghebbenden in de opvolgings- niet-politieke benoeming, maar vindt dat dit wel kwestie, maar hebben daar geen directe stem degelijk legitiem is. De Goede: ‘Schiphol is geluk- niets kwijt over de opvolgingsprocedure, maar in. Dat weerhield GroenLinks er niet van om kig nog steeds in overheidshanden. Samen met bevestigt wel dat de opvolger van Cerfontaine alvast te komen met een eigen kandidatenlijst, de gemeente Rotterdam en het rijk bezit Amster- waarschijnlijk deze of volgende maand bekend ingediend door het Amsterdamse raadslid Mar- dam de aandelen. Die aandeel­houders hebben zal worden, zodat deze waarschijnlijk al in co de Goede, diens Rotterdamse collega Arno uiteraard invloed op de koers van het bedrijf. Niet ­september dit jaar aan de slag gaat. In een ­reactie Bonte en Tweede Kamerlid Wijnand Duyvendak. voor niets is in de statuten bepaald, dat de raad op het gerucht dat Dick Berlijn zou zijn ­aangezocht Zij dringen aan op een ‘groenere directeur’ voor van commissarissen ­verantwoording schuldig is voor de Schiphol-functie laat GroenLinksSchiphol, en noemen daarbij drie namen: die aan de aandeelhouders over het aanstellen van ­Kamerlid Wijnand Duyvendak weten: ‘Berlijn is van NS-president Aad Veenman, TNT-topman een nieuwe president. Bemoeienis met het pro- luchtmachtblauw en niet landmachtgroen. Ik ben Peter Bakker en ex-Schipholdirecteur Marike van fiel is dus wel degelijk mogelijk’. sceptisch.’ [René Zwaap] PM 18/4

13

nieuws > Utrecht en Den Haag grijpen gelegenheid aan om het culturele stadshart te vernieuwen

Race om titel Europese culturele hoofdstad van 2018 volop in gang In 2005 besloot de Europese Commissie dat Malta en Nederland in 2018 aan de beurt zijn om een culturele hoofdstad te leveren. Een mooie uitdaging die diverse gemeenten inmiddels hebben opgepakt. Den Haag, Utrecht, BrabantStad en Maastricht lopen zich warm voor de kandidaatstelling. Het rijk beslist wie er in 2012 boven aan de voordracht prijkt. OCW • Rotterdam was in 2001 culturele hoofddanstheater is toe aan een opknapbeurt en het scheepse uitbreiding van de culturele zone stad en dat legde de havenstad geen windeie- Koninklijk Conservatorium verlangt een meer Vredenburg. ‘Er komt een tweede schouwburg, ren. Niet alleen kwamen dat jaar 2 miljoen centrale ligging. Al jaren hoopt Den Haag op de waarin we onze culturele instellingen kunnen bezoekers – 20 procent meer dan in 2000 –naar bouw van een internationaal dans- en muziek- samenbrengen.’Naast de bouw van een Rotterdam, ook in de jaren daarna bleef de centrum om in één klap een reeks stedenbouw- ­muziekpaleis en een nieuw theater in het ­toeristenstroom aanzienlijk. Het gevolg was een kundige en culturele problemen op te lossen. ­stationsgebied, wil Utrecht ook wat doen in de toename van de werkgelegenheid en een rol Een fikse investering, want de geraamde kosten wijken. Community Art – kunst in de wijk – van betekenis op het draagt bij aan het internationale toneel. woonplezier van de Vanuit de EU wordt slechts zo’n 1,5 miljoen euro per hoofdstad vrijgemaakt burgers. De kosten ­Volgens de toenmalige voor de vernieuwing stichtingsvoorzitter Paul Nouwen is het predikaat erg belangrijk liggen tussen de 115 en 168 miljoen euro. Zij van het culturele centrum lopen in de tientallen geweest voor het imago van Rotterdam. ‘De zien hun kans schoon om de bouw van het miljoenen, nog los van de kosten die Utrecht nominatie maakte voorgoed een einde aan het ­cultuurcomplex te koppelen aan de Europese zou maken als culturele hoofstad. clichébeeld van opgerolde hemdsmouwen,’ zei kandidatuur. Het college heeft hoge verwachhij in de Volkskrant. De benoeming tot cultu- tingen, maar de finale beslissing ligt uiteraard Kosten rele hoofdstad betekent niet alleen internatio- bij de gemeenteraad, die zich er nog voor de Behalve Den Haag en Utrecht, dingen nale erkenning, het biedt tevens de kans om zomervakantie over uitspreekt. ­Brabantstad – een ­conglomeraat van Eindhohet culturele stadshart aan te pakken. Waar ven, Helmond, Tilburg en Den Bosch – en Maas­Rotterdam in 2001 voornamelijk inzette op Utrecht tricht naar de titel culturele hoofdstad van Eu­culturele festiviteiten en evenementen, grijpen Concurrent Utrecht houdt er een andere mening ropa in 2018. Niet dat er veel geld mee te verDen Haag en Utrecht nu de gelegenheid aan op na. In 2013 viert de stad de Vrede van dienen valt. Vanuit de EU wordt slechts zo’n 1,5 om grote infrastructurele projecten van de grond Utrecht, vernoemd naar het Europese verdrag miljoen euro per hoofdstad vrijgemaakt, een te ­krijgen. dat 300 jaar geleden in de stad werd onderte- schijntje vergeleken met de totale begroting. kend. ‘Wij zien dit als de opmaat naar de Uit de benchmark culturele hoofdsteden blijkt Den Haag ­nominatie voor 2018,’ vertelt gemeentewoord- dat Lille – culturele hoofdstad 2004 – een slorVoor het Haagse College van B en W komt het voerder Anita van Wijnbergen. Utrecht heeft dige 73 miljoen euro spendeerde. Bijna een eventuele hoofdstadschap op het juiste ­moment. ambitieuze plannen. Cees van Eijk, wethouder derde kwam voor rekening van de stad zelf. De Dr. Anton Philipszaal is gedateerd, het Lucent Welzijn, Cultuur en Integratie beoogt een groot- Lille besloot ook de omliggende steden bij het ­culturele plan te betrekken. Utrecht neemt de Franse stad als voorbeeld. advertentie Na het bezoek van wethouder Van Eijk en gedeputeerde Anneke Raven in januari van dit jaar, besloten zij Utrecht te nomineren als stad en als provincie. ‘We betrekken plaatsen als Amersfoort, Woerden en Nieuwegein bij ons plan. De provincie geldt als een extra financieringsbron,’ zegt Van Wijnbergen. Eind van de maand start het college van B en W samen met de provincie een ­­ pr-campagne. Ook inter­ nationaal zal de stad zich op dit terrein ­manifesteren. Zo heeft het college onlangs een cultuurconvenant met Malta gesloten. Van w | www.posg.nl t | (073) 503 93 20 ­Wijnbergen: ‘Je kunt elkaar niet vroeg genoeg vinden!’ < [Marloes Vreeburg]

Mobiliteit voor bestuurders en ambtenaren

14

PM 18/4

> nieuws < Commissie van Toezicht Veiligheidsdiensten legt vinger op drie majeure missers

AIVD onder vuur wegens foute inschatting

Drieënhalf jaar na dato houdt de moord op Theo van Gogh de ­gemoederen in Den Haag weer bezig. De Commissie van Toezicht betreffende de ­Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten bracht de ­afwegingsprocessen van de AIVD met betrekking tot Mohammed B. in kaart. ‘We weten dat de AIVD nalatig is geweest, maar we weten niet wat we aan deze nalatigheid kunnen toeschrijven,’ aldus commissievoorzitter Irene Michiels van Kessenich. BZK • Bob de Graaff, hoogleraar terrorisme en

­compartimentering viel Mohammed B. tussen die men na 9/11 kon trekken,’ zegt De Graaff. terrorismebestrijding aan de Universiteit Leiden, twee tafels en werd hij getypeerd als een ‘De AIVD slaagde er in de drie jaar na de aanis vol lof over de Commissie van Toezicht. ‘Het ­persoon die in de periferie van het netwerk slagen niet in om lijnen te trekken tussen zaken is een knap stuk werk, waarin de problemen bij verkeerde,’ aldus De Graaff. Een onjuiste in- en personen. Het spreekt niet voor zich dat dit de AIVD vóór 2004 keurig staan opgesomd. Wel schatting van de AIVD, stelt de CTIVD. ‘Van nu met meer personeel wel gebeurt.’ De hoogis het jammer dat het rapport geen inzicht in de personen die een actieve en ­belangrijke rol leraar wil weten welke afdeling waar veranthuidige AIVD verschaft.’ De Nederlandse spelen in de groep, maar ten aanzien van wie woordelijk voor is. ‘Deze vraag is alleen maar ­intelligence community – de verzamelnaam voor (nog) niet het ernstige ­vermoeden bestaat dat klemmender nu er meer personeel in huis is.’ Ook de politiek is er niet gerust op. ‘Door het alle inlichtingendiensten in Nederland – zet nog deze personen ­betrokken zijn bij de voorbereialtijd haar vraagtekens bij het functioneren van ding van eventuele ­aanslagen, kan naar het oplossen van het personele probleem is de AIVD de AIVD, verklaart De Graaff. Na 2004 is veel oordeel van de ­commissie niet worden gezegd niet per definitie verbeterd,’ zegt SP’er Ronald geld in de AIVD gepompt om de personele dat zij in de periferie van het netwerk van Raak. Tijdens het overleg op 23 april zal ­onderbezetting aan te pakken. ‘Maar extra ­verkeren.’ hij minister Ter Horst verzoeken de AIVD stren­personeel alleen biedt geen oplossing, dit vergt Had een aanslag voorkomen kunnen worden, ger te controleren om de structurele problemen juist meer coördinatie. Zolang de protocollen wanneer Mohammed B. wel nauwlettend was aan te pakken. Naïma Azough (GroenLinks) ziet ongewijzigd blijven, is een herhaling van fouten gevolgd? ‘Nee,’ luidde het antwoord van daar weinig in. Zij wil van Ter Horst weten niet uitgesloten.’ ­minister Ter Horst daags na het uitkomen van ­hoeveel er geleerd is van het verleden om het rapport. Voorzitter Michiels van Kessenich ­fouten in de toekomst uit te sluiten. CDA’er Jan De Commissie van Toezicht (CTIVD) schetst in haar rapport dus een beeld van de AIVD vóór reageerde direct op het persbericht: ‘Die Schinkelshoek sluit zich hierbij aan. ‘De AIVD 2004. Met betrekking tot Mohammed B. komen ­conclusie hebben we niet getrokken. We weten heeft nogal wat lelijke steken laten vallen, ik drie belangrijke bevindingen aan het licht. Ten niet of de moord wel of niet voorkomen had wil zekerheid dat dit niet nogmaals gebeurt.’ eerste wordt het ontbreken Met het evaluatierapport van een persoonsdossier van de commissie is voor ‘de aivd slaagde er niet in lijnen te trekken tussen zaken en personen’ van Mohammed B. opgeAzough de kous niet af. ‘De merkt. Daarnaast ontbrak CTIVD heeft aangegeven een ­goede netwerkanalyse dat zij door het doen van van de Hofstadgroep en tot slot bleek de sa- kunnen worden. De AIVD is nalatig geweest, steekproeven het ­huidige functioneren van de menwerking met de regionale korpsen onder maar we weten niet wat we aan deze nalatig- dienst in kaart wil brengen. Ik juich dit toe. Het de maat. De Graaff: ‘Het meest opmerkelijke feit heid kunnen toeschrijven.’ Het ministerie van is ­belangrijk dat er empirisch onderzoek wordt is wel dat de AIVD geen P-kaart [persoonsdos- BZK heeft het gewraakte persbericht inmiddels gedaan om de dienst anno 2008 te inspectesier, MV] van Mohammed B. heeft aangemaakt.’ aangevuld, maar de boodschap blijft ren.’ Alle ­informatie die druppelsgewijs bij de AIVD ­ongewijzigd. Minister Ter Horst wijt de nalatigDe Graaff is het roerend eens met Azough. ­b innenkwam, is hoofdzakelijk op zich heid aan het capaciteitstekort waar de AIVD ‘Het is jammer dat de CTIVD geen aanbevelin­beoordeeld, zodat een totaalbeeld niet werd voor 2004 mee kampte. De CTIVD onderschrijft gen heeft gedaan. Wie weet welke voorzieninverkregen, stelt de commissie. De Graaff :‘De dit tekort, maar voor de hoogleraar terrorisme gen er nodig blijken?’ Hij heeft geen hooggeAIVD ­beschikte over 150 documenten die ver- is een uitbreiding van de personele krachten spannen verwachtingen: ‘De debatten in de band hielden met Mohammed B., maar de niet voldoende. ‘In plaats van extra mankracht Kamer worden gekenmerkt door een geringe ­aansluiting tussen de verschillende afdelingen zou de dienst het eigen informatiebeleid onder kennis over de inlichtingen- en veiligheidsdienontbrak volledig.’ Zo werden de publicaties De de loep moeten nemen.’ Temeer omdat in de sten. Er is meer expertise nodig bij de leden om ware moslim en To catch a wolf, die B. onder nasleep van 9/11 al werd geconstateerd dat zij het debat met de regering aan te kunnen gaan.’ het pseudoniem Abu Zubair verspreidde, niet haar informatiehuishouding niet op orde had. < [Marloes Vreeburg] met hem in verband gebracht. ‘Door deze ‘Connecting the dots was de belangrijkste les PM 18/4

15

coverstory > De focus zou minder op lage kosten moet liggen en meer op waardecreatie

De kunst van het aanbes Het mislukte administratiesysteem P-Direkt kostte de rijksoverheid 20,8 miljoen. 0ok bij andere ict-aanbestedingen verloor de overheid veel geld. De enig overgebleven kandidaat voor de nieuwbouw van het Rijksmuseum kwam met een begroting die 80 miljoen euro hoger uitviel dan waar OCW op rekende. Vroeg of laat kan elke ambtenaar met een ­aanbesteding te maken krijgen. Hoe vermijd je de grootste valkuilen? PM sprak met de deskundigen en maakte een korte cursus aanbesteden. TEKST chris van de Wetering beeld Lachemann Producties

1 2 3 4

Ambtenaren weten te weinig van inkoop en aanbesteden, waardoor er vaak niet optimaal wordt ingekocht. Volgens een rapport van ­advies- en onderzoeksbureau Significant worden de Europese aanbestedingsregels op de departementen maar voor 70 tot 80 procent nageleefd. Bij gemeenten is dat 20 tot 30 ­procent en bij scholen en musea wordt zelfs minder dan 20 procent van de opdrachten aanbesteed, terwijl dit wel had gemoeten. Volgens Arjan van Weele, hoogleraar inkoopmanagement aan de Technische Universiteit Eind­hoven, zou een gemiddeld bedrijf met professioneel inkoopmanagement 6 tot 8 procent kunnen besparen. Bij de overheid gaat het ­misschien om nog hogere percentages. Ervan uitgaand dat de kosten van de inkoop door de overheid ergens tussen de 50 en 100 miljard euro liggen, betekent dit een besparing van 3 tot 8 miljard, die niet kan worden besteed aan de prioriteiten van dit kabinet. Ter vergelijking: met de vernieuwing rijksdienst wordt 630 ­miljoen bespaard. Siep Eilander van het ­Regiebureau Inkoop Rijksoverheid noemde de inkoop onlangs niet voor niets een ‘kritische succesfactor’ voor het kabinetsbeleid. Aanbestedingen lopen nogal eens mis en moeten dan opnieuw. Of er wordt pas in laatste instantie bedacht dat een opdracht dient te worden aanbesteed, zoals bij de gratis schoolboeken en de manifestatie Het akkoord van Schokland, dat minister Koenders zonder ­aanbesteding gunde aan het bureau BKB van partijgenoten. Het regiebureau probeert de inkoop van het rijk nu te optimaliseren en meer afstemming te ­krijgen tussen de departementen. Het kennisnetwerk PIANOo, eveneens onder de verantwoordelijkheid van EZ, helpt aanbestedende diensten in het publieke ­domein te professionaliseren door kennis te delen. Met behulp van de deskundigen zet PM de grootste valkuilen op een rijtje.

16

PM 18/4

Koketteer niet langer met onkunde op inkoopvlak. Noem inkoop vanaf vandaag ­procurement. De boekhouder ging controller heten toen het boekhoudproces promoveerde naar een centralere plaats in de organisaties. Een inkoopafdeling of aanbestedingsdienst die een vitalere plaats in de ambtelijke organisatie wil, kiest een welsprekende naam. Procurement klinkt al heel wat beter dan bestellen. Zo bezien is het heel verstandig dat Siep Eilander, hoofd van het Regie­bureau Inkoop Rijksoverheid zich laat aanspreken met chief procurement officer. Maar met de instelling van een bureau met een heuse CPO is de rijksoverheid er natuurlijk nog niet. Cruciaal is dat de top van het ambtelijk apparaat en de politiek ook daadwerkelijk uitdraagt dat inkoop en ­aanbesteden een vak is waar wat mee te winnen valt, vindt Ditmar Waterman van PIANOo. ‘De druk vanuit de regelgeving, Kamer en gemeenteraden neemt toe, maar het ontbreekt vaak nog aan bestuurskracht,’ zegt hij. Weet wat je uitgeeft. Dit is de eerste les bij budgetteren, maar voor een grote organisatie als het rijk niet zo eenvoudig. De rijksoverheid weet niet exact wat uitgegeven wordt aan overheidsaanbestedingen. De schattingen daarover lopen uiteen: van 40 miljard (geschat door EZ) tot 100 miljard (volgens de OESO). Minister Van der Hoeven kon, doordat overheidsdiensten allemaal anders administreren, alleen een ‘ruwe schatting’ geven van het bedrag dat met aanbestedingen gemoeid is, gaf ze onlangs toe in de Kamer. Wel benadrukte ze dat de CPO druk bezig was met een ‘spendanalyse’. Volgens hoogleraar Van Weele tekent deze stand van zaken ook de politieke cultuur. ‘Politici vinden het spannend om geld te verdelen, maar wat er daarna gebeurt interesseert ze niets.’

Zorg dat je weet wat je wilt hebben. Lijkt simpel, maar op dit niveau gaat het vaak al fout. Een goed voorbeeld is de thuiszorg. ‘In de thuiszorg is te laag ingeschreven omdat gemeenten niet goed hebben omschreven wat zij ­precies willen,’ zegt projectleider Henk Wijnen van kennisnetwerk PIANOo. Gevolg is dat de opdrachten gegund werden aan degene die met de laagste prijs kwam; kwaliteit speelde een onder­geschikte rol. Dat vooral gegund wordt op laagste prijs is een veelgehoorde klacht rond aanbestedings­ procedures. Door de WMO is inmiddels het Zeeuwse model beroemd geworden. Gemeenten ­besloten hier zelf een prijs te noemen, waardoor aanbieders moesten concurreren op kwaliteit.

De beste aanschaf is de aanschaf die niet gedaan hoeft te worden. Een goede behoefteanalyse is het halve werk, houdt PIANOo de overheden die met aanbestedingsvraagstukken komen altijd voor. ‘De beste aanschaf is nog altijd de aanschaf die je niet doet,’ aldus Waterman van PIANOo. Volgens aanbestedingsconsultant Hein van der Horst van PPS Adviseurs Overheidsopdrachten is de OV-chipkaart daar een goed voorbeeld van. ‘Waarom een nieuwe chipkaart voor het openbaar vervoer ontwikkelelen, terwijl dat in steden als Oslo

teden

5

en Singapore, waar ze er al een hebben, al is gedaan?’ Van der Horst schreef samen met Mary-Ann Schenk het standaardwerk Aanbeste­ den!? Praktisch handboek voor overheden en nutsbedrijven, dat inmiddels is uitverkocht. Na behoeftebepaling volgt je inkoopmarktonderzoek, vervolgt ­Waterman. Als je niet goed weet wat er op de markt is, loop je de kans dat je goede producten mist of een dienst uitsluit waarmee je goed geholpen zou kunnen zijn. Hoe ga ik de markt bevragen, is dan aan de orde. Als je vraagt om een FSC-label terwijl je gewoon duurzaam hout wilt, riskeer je goede, duurzame producten links te laten liggen. Maar je kunt ook telkens om een schoolboek vragen, omdat je niet weet dat er een hele goede lesmethode op cd-rom bestaat. In elke fase kun je fouten maken, waardoor je jezelf tekort doet. Het is allemaal niet ­v reselijk moeilijk, maar toch doen de meeste inkoop- en aan­ bestedingsdiensten van overheden onvoldoende aan inkoopmarkt­ onderzoek en hebben ze vaak geen actief leveranciersmanagement, waardoor ze onvoldoende weten wat er te koop is, zeggen inkoop­ deskundigen. Krijgen wat je hebben wilt wordt dan wel heel ­moeilijk.

Iets meer value for money mag soms best. ‘Door strengere controle op de naleving van Europese aanbestedingsrichtlijnen en de angst voor juridische procedures zijn inkoop en aanbesteden steeds meer zaken geworden waarbij je in elke fase juridisch advies moet inwinnen. Het gevolg daarvan is dat rechtmatigheid (doen we wel alles volgens de regels) en niet doelmatigheid (hebben we zo een goed product of dienst ingekocht) centraal is komen te staan bij de inkoop van goederen en diensten. De meeste overheden hebben geen goede inkooporganisatie, niet de goede inkopers en niet de data(systemen) om efficiënt te kunnen inkopen,’ zegt Van der Horst. Dat komt doordat de naleving van regels voorop staat, en niet de doelmatigheid. Juristen zijn de praktijk van het aanbesteden gaan ­bepalen. Daarbij komt dat de overheid om politieke redenen vaak laag begroot. Vervolgens komen de zogenaamde tegenvallers (die vaak wel al tevoren bekend zijn) en de tussentijdse wijzigingen (de politiek wil bijvoorbeeld een extra tunneltje). Allemaal meerwerk dat extra kost. Een dergelijke manier van werken leidt ertoe dat de kostenbegroting voor de Betuweroute met 52 procent werd overschreden en die van de HSL/Zuid met 76 procent, omdat de politiek tijdens het realisatieproces de uitgangspunten wijzigde. PM 18/4

17

Natuurlijk kan de inkoop van de overheid ook andere doelstellingen hebben dan best value for money alleen. Denk aan de orders die Defensie in het verleden aan DAF gunde, of aan een overheidsorganisatie die optreedt als launching customer. Ook het minderheden- of het milieubeleid kan deel zijn van het inkoopbeleid, maar het moet geen target worden, zeggen Van der Horst en Van Weele. Zij vinden dat de politiek zich soms iets meer zou moeten disciplineren.

6

Ga niet zitten amateuren! Werk samen als je zelf onvoldoende deskundigheid in huis hebt. Inkopen is een vak, wordt tegenwoordig overal beleden. Recente missers rond aanbestedingen illustreren ook dat een kleine fout soms grote gevolgen kan hebben. Het mislukte administratiesysteem P-Direkt kostte de rijksoverheid 20,8 miljoen, ook bij andere ict-aanbestedingen heeft de overheid fors geld verloren. Vooral kleine gemeenten ontberen vaak de deskundigheid om adequaat aan te besteden. Zorg dus dat je goede inkopers en juristen hebt die het proces kunnen begeleiden of werk samen met andere overheden, zodat je deskundigheid kunt ­bundelen. Gemeenten gaan tegenwoordig steeds vaker samenwerkingsverbanden aan voor het inkopen en aanbesteden van bepaalde goederen of diensten. Provincies zijn verenigd in een landelijk inkoopoverleg en ook bij de Unie van Waterschappen loopt een project om de inkoop in gezamenlijkheid te doen. Categoriemanagement is het toverwoord dat hiervoor vanuit het bedrijfsleven naar het regiebureau is komen overwaaien. Het is inmiddels een van de speerpunten van het inkoopbeleid op rijksniveau. Per categorie producten en diensten worden nu inkoopstrategieën ontwikkeld en uitgevoerd, die ervoor moeten zorgen dat het aanbesteden een ‘professionaliseringsslag’ maakt.

7 8

Stop niet te veel in een opdracht. Een goede inkoper weet dat hij niet alles in één opdracht moet stoppen, zegt Waterman. Je kunt voor beveiliging een grote monsteropdracht maken die maar drie bedrijven aankunnen, maar daarmee snijd je jezelf in de vingers. Dat werkt namelijk marktverschraling in de hand. Na drie jaar kun je alleen nog maar met dezelfde partij in zee. Door gebrek aan concurrentie krijg je dan op lange termijn alsnog met prijsverhogingen te maken. Bovendien loop je het risico dat je prijsafspraken tussen partijen uitlokt. Zie daarvoor de bouwfraudezaak.

PM 18/4

9

Neem inkopers aan, niet alleen beleidsambtenaren. Het rijk heeft hele goede juristen, maar ze zijn niet getraind in de ­commerciële praktijk van de inkoop, zeggen aanbestedingsdeskundigen. Ambtenaren vinden beleid sexy, maar de uitvoering interesseert ze minder. Ze zijn ooit bij het rijk gaan werken omdat ze beleid wilden maken. Als je onvoldoende inkopers aanneemt en opleidt, krijg je dat beleidsambtenaren zich gaan bemoeien met uitvoeringstaken waarvoor ze eigenlijk niet geschoold zijn. De vergelijking met voetbal gaat hier op, aldus Van der Horst. Je kunt wel de spelregels leren, maar dat maakt je nog geen goede voetballer. Een goede voetballer is getraind en beschikt over techniek. Elf goede voetballers maken ook nog geen goed elftal. Je hebt een aanvoerder nodig, voor iedere wedstrijd zal de coach de juiste strategie en tactiek moeten uitstippelen, afhankelijk van de tegenstander. Bij de overheid zien we dat de ambtenaren die zich met inkoop en aanbesteding bezighouden de spelregels goed onder de knie hebben, maar ze zijn niet opgeleid tot professioneel inkoper en soms moet het werk ook naast de hoofdtaak gedaan worden. Een goede inkooporganisatie met voldoende ambtelijke leiding is er bij overheden vaak niet. Met als gevolg dat inkoopstrategieën (de verantwoording van een inkoopdirecteur) vaak beperkt blijven. ‘Goede inkopers zijn heel gewild in het bedrijfsleven, daar hangt dus een prijskaartje aan,’ zegt Van der Horst. Bij Defensie zitten volgens hem wel enkele experts en ook onderdelen als Rijkswaterstaat en de Rijksgebouwendienst hebben veel ervaring, maar over het algemeen is de ambtenaar te zeer gericht op het juridisch-administratieve proces en het technisch specificeren van het aanbesteden. Inkoop is een ­bedrijfseconomische activiteit, als je dat in een juridisch jasje probeert te gieten, gaat het knellen. Hij verwacht dat het er ook niet beter op wordt als de de nieuwe aanbestedingswet, die het aanbesteden nog verder juridiseert en formaliseert, van kracht wordt.

10

Maak een planning voor grote infrastructurele projecten. Om geen slachtoffer te worden van krapte op de markt (die zeer duur ­betaald wordt). De aanbesteding van de A4 mislukte doordat er onvoldoende rekening gehouden was met een stijging van de bouwkosten door de huidige krapte op de markt. De enig overgebleven kandidaat voor de nieuwbouw van het Rijksmuseum kwam met een begroting die 80 miljoen euro hoger uitviel dan waar OCW op rekende. ‘Volle orderportefeuilles in een aantrekkende markt, in de bouw maar ook in de ict, zorgen ervoor dat de inschrijving op aanbestedingen vaak tegenvalt,’ zegt Van der Horst. Dat leidt meestal tot hoge kosten, zeker als de kandidaat die als enige is overgebleven weet dat er geen andere kandidaat is. Je moet grote projecten gewoon gaan plannen, vindt Van der Horst, maar dat gebeurt niet, zoals je bijvoorbeeld ziet in Amsterdam, waar drie musea tegelijkertijd op de schop zijn genomen (behalve het Rijksmuseum, ook het Stedelijk en Scheepvaartmuseum). Ook de grote infrastructurele ­projecten, zoals de Betuwelijn, de HSL en de Noord-Zuidlijn moesten zo nodig in een en dezelfde periode plaatsvinden. `Soms is het verstan-

18

diger als de ambtenarij de politiek ook duidelijk zegt: “Sorry, dat moet maar even wachten; dat kan nu niet”, maar dan heb je wel stevige ambtenaren nodig natuurlijk.’

The same for less is niet genoeg, je moet more for less ­bedingen. Kostenreductie door betere inkoop staat bij de meeste overheids­ afdelingen niet voorop. Daar krijg je alleen mensen op directieniveau warm voor, vertelt Van Weele. Door het kasstelsel, dat voorschrijft dat geld dat niet wordt uitgegeven volgend jaar gekort wordt, is er ook geen beloning voor kostenreductie. Besparen op inkoop betekent dan al snel minder budget. ‘Afdelingen in budgetgestuurde organisaties - in het bedrijfsleven geldt dat ook - zijn daarom vaak moeilijk te enthousiasmeren voor inkoopprocedures, die worden ingevoerd om de inkoop te professionaliseren,’ zegt Van Weele. Hij denkt dat de focus van de inkoop bij overheden daarom misschien minder op lage kosten moet liggen en meer op waardecreatie: hoe krijg ik meer voor het budget dat ik beschikbaar heb. ‘Je zorgt er zo voor dat inschrijvers met je mee gaan denken, waardoor je samen creatiever wordt.’ Ook Waterman van ­PIANOo vindt dat vragen om meer maatwerk en een betere kwaliteit soms veel kan opleveren. ‘Vaak wordt nu geprobeerd hetzelfde te ­krijgen tegen een lagere prijs, maar soms is het interessanter de wensen te inventariseren en more for less te bedingen. ‘Bij de aanbesteding van de vervaardiging van een paspoort moet je dan bijvoorbeeld denken aan extra beveiligingsfeatures.’

coverstory <

11

12

Voorkom een vendor lock-in. Maak de aannemer verantwoordelijk voor total costs of ownership. De oplossing voor de krapte op de leveranciersmarkt die nu beleidsmatig wordt gekozen is om de aanbesteding in kleinere paketten te ­verdelen, zodat ook kleinere bedrijven zich kunnen inschrijven. De opdrachtgever moet in dat geval de regie gaan voeren. Maar volgens Van der Horst is die ambtelijke regie niet zo´n goede zet. ‘Aannemers hebben vaak veel meer kennis van zaken,’ zegt hij. Beter zou de overheid kunnen kijken of de opdracht niet aantrekkelijker te maken is. Bijvoorbeeld door de exploitatie van het gebouw (nu vaak apart ­aanbesteed) te koppelen aan de aanbesteding van de bouw. De ­aanbestedingskandidaat is in dat geval zeker van werk, dat hij ook nog eens kan inplannen. Door deze constructie gaat een aannemer beter meedenken en wordt voorkomen dat hij zich inschrijft tegen een lage prijs om het geld later weer terug te verdienen met bijvoorbeeld het onderhoud. Waterman noemt dit de gilette-scheermesjestruc (de ­houder is goedkoop, maar de mesjes zijn duur) of de bekende vendor lock-in, die je in de ict vaak ziet, waarbij de koper afhankelijk gemaakt wordt van de verkoper. Bij aanbestedingen bij gemeenten zie je nogal eens dat Openbare Werken de aanbesteding voor de bouw doet zonder rekening te houden met specificaties voor het onderhoud. De aanbesteding van het onderhoud wordt dan vaak later gedaan door de afdeling Beheer. Maak je nu de aanbesteder verantwoordelijk voor de bouw, het onderhoud en de sloop van het bouwwerk dat hij neerzet, dan zal hij beter naar het ­totale pakket gaan kijken. Rijkswaterstaat probeert dit concept van total costs of ownership, een concept dat de industrie al twintig jaar geleden is gaan toepassen. Een voordeel daarvan is dat je een aannemer ­achteraf ook kunt aanspreken als het fout gaat.

Zorg voor maximale onafhankelijkheid van de inkoopfunctie. In de ons omringende landen is de inkoop vaak ondergebracht bij ­F inanciën, soms bij BZK. In Nederland is EZ verantwoordelijk voor aanbestedingen en het Regiebureau Inkoop Rijk is dan ook bij EZ ­ondergebracht. Nederland liet zich in het verleden vertegenwoordigen door het Rijksinkoopbureau, thans het Nederlands Inkoop Centrum, bij de Wereld Handels Organisatie (WTO) of als ons land naar Brussel moest. Nog geen tien jaar geleden werd die fakkel overgedragen aan EZ, dat via de Economische Controle Dienst al toezicht hield op de naleving van Europese aanbestedingsvoorschriften. Toen EZ ook de uitvoering naar zich toetrok kwam de vermenging van rollen nog duidelijker naar voren. EZ moet immers ook zorgen dat het ­bedrijfsleven wordt bediend. Volgens Van Weele is die vermenging niet bevorderlijk voor de professionaliseringslag, die op het gebied van inkoop en aanbestedingen nog moet plaatsvinden. ‘Een inkoopafdeling moet zo onafhankelijk mogelijk kunnen opereren.’ Voor een verdere op professionalisering van public procurement is het dan ook een goede zaak dat het regiebureau in de loop van dit jaar naar de DG Organisatie en Bedrijfsvoering Rijksoverheid (OBR) van BZK overgaat. <

‘Soms is het verstandiger als de ambtenarij de politiek ook duidelijk zegt: “Sorry, dat moet maar even wachten”’

PM 18/4

19

interview >

20

PM 18/4

DG José Hilgersom (SZW):

‘De uitvoering wordt heel erg onderschat’ Wat deden ambtenaren toen ze 25 jaar waren? DG Arbeidsomstandigheden en Sociale Zekerheid José Hilgersom begon haar ambtelijke carrière in dat jaar bij EZ op de directie Aardolie. Als beleidsmedewerker Milieuzaken kon zij meteen haar tanden zetten in de gevaren van LPG. TEKST cindy castricum FOTO’s welmer keesmaat

Het is hectisch, deze dinsdagmiddag op het de Universiteit van Amsterdam had afgerond, buiten keek, zag ik een hele grote LPG-tank. ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenvond ze een baan bij het ministerie van Grappig, want dat zou me anders nooit zijn heid. Ambtenaren van het directoraat-­generaal ­Economische Zaken. ‘Ik had bij EZ ­gesolliciteerd opgevallen. Als je met een onderwerp bezig Arbeidsomstandigheden en Sociale Zekerheid, op een vacature, maar toen ik op gesprek bent, zie je opeens andere dingen. Ook als je waar José Hilgersom (1954) de baas is, werken kwam bleek deze al vervuld te zijn,’ herinnert bijvoorbeeld de krant leest. Dat heb ik wel hard om de zwangerschapsregeling voor zelfze zich. ‘Ze hadden me toch laten komen ­omdat ­gemerkt.’ standigen op 1 juli in werking te ­kunnen laten er nog andere vacatures waren.’ Wat Hilgersom ook nog in het geheugen treden. Daarnaast wordt in de Tweede Kamer Speciaal voor de gelegenheid leende Hilgergegrift staat, is de strijd die departementen -en ook in het veld- reikhalzend uitgekeken som een jurk van haar zusje – ‘ik had zelf geen destijds voerden. ‘Er was in die jaren op mijn naar de nota van minister Donner over jongjurk in de kast hangen’ – en ging op gesprek. beleidsterrein sprake van een enorme loopgehandicapten. Als er niets wordt ­ondernomen, ‘Ik weet het nog goed. De personeels­ gravenoorlog. Over elke punt en komma werd dan zullen er in 2050 onderhandeld, je moest een half miljoen Wavreselijk goed opletten. ‘over elke punt en komma werd onderhandeld, jongers zijn, jongeren Dat leidde ertoe dat de je moest vreselijk goed opletten’ met een handicap die bewindslieden regel­ een beroep doen op een uitkering omdat ze functionaris keek me aan en zei “jij bent niet matig met elkaar moesten overleggen omdat niet (volledig) kunnen werken, zo becijferde we er op ambtelijk niveau niet uitkwamen. iemand voor BEB [Buitenlandse Economische het UWV onlangs. Hilgersom erkent dat er iets Betrekkingen, CC]”. Terwijl ik vond dat ik er Iedereen was vooral bezig zijn eigen positie te aan de Wajong moet gebeuren. ‘Dat is dan ook juist zo keurig uitzag. Maar goed, hij had nog bevechten. Daar heb ik veel van geleerd.’ een sociale zekerheidsregeling die in de vo­­­rige wel iets anders voor me.’ Dat was een nieuwe kabinetsperiode niet is veranderd,’ aldus de functie op de directie Aardolie als beleids­ Tegenwoordig is er toch nog steeds strijd DG die de afgelopen jaren niet alleen ambtelijk medewerker Milieuzaken, een beleidsterrein tussen departementen? verantwoordelijk was voor de omvorming van in opkomst op dat moment. VVD-minister ‘Natuurlijk benaderen departementen onderde WAO tot de WIA, maar ook voor de wijziging werpen vanuit verschillende invalshoeken, Leendert Ginjaar van Volksgezondheid en van de WW én de Arbeidsomstandighedenwet. ­Milieuhygiëne timmerde aan de weg en kwam maar strijd zou ik het nu zeker niet meer ‘Je ziet dat al die veranderingen hun vruchten met allerlei ­milieuwetgeving. ‘Dat had als ­noemen.’ afwerpen. Alleen het aantal mensen dat een ­gevolg dat ook op andere departementen ­ambtenaren zich met milieu gingen bezig­ Enig idee hoe dat komt? Wajonguitkering aanvraagt stijgt. We zijn nu aan het bekijken hoe dat komt en hoe we kunhouden,’ zegt Hilgersom. ‘Omdat het, zeker op ‘Het roulatiebeleid van de ABD heeft daar in nen voorkomen dat ze hun hele leven in een belangrijke mate toe bijgedragen. Ambtenaren EZ, zo’n nieuw ­onderwerp was, kreeg ik alle die van het ene naar het andere departement uitkering zitten.’ ruimte om er zelf invulling aan te geven.’ Hilgersom heeft het er maar druk mee, de gaan, kunnen zich veel beter verplaatsen in telefoon staat roodgloeiend. Gelukkig houdt ze Loopgravenoorlog andere aspecten en invalshoeken. Dan kom je wel van een dynamische omgeving. Zo typeert In de zomer van 1979 toog ze met haar vriend veel meer tot gezamenlijke belangen.’ ze de publieke sector dan ook als haar wordt (nu nog steeds haar partner) naar de Ardennen Hilgersom heeft in haar carrière meerdere (foto). ‘Ik werkte net een half jaar op EZ en departementen van binnen gezien. Na ruim gevraagd wat haar zo aantrekt in het werken voor de overheid. Hilgersom begon haar ambhield me onder meer bezig met de gevaren van tweeënhalf jaar EZ vertrok ze naar het telijke carrière in 1979, ze was toen 25 jaar LPG. Ik stond in de keuken van ons huisje ­m inisterie van Financiën. ‘Destijds was het oud. Nog voordat ze haar studie economie aan ­ergens hoog in de Ardennen. Toen ik naar regel om in negen jaar tijd drie ­verschillende

PM 18/4

21

Hoort u wel alles?

Met PM blijft u op de hoogte van alle actuele informatie over publieke zaken. PM weet exact wat er speelt in de publieke sector en houdt beleidsmakers, uitvoerders, politici, belangenbehartigers en adviseurs hiervan op de hoogte. PM biedt elke twee weken actuele informatie van hoog niveau over publieke zaken. Dit doen we door de lopende zaken bij de overheid, in de Haagse politiek én in Brussel te volgen. Door de schijnwerper te zetten op ambities en prestaties van de overheid en daarbij de belangrijke spelers te identificeren. En door ons altijd te focussen op de inhoud.

3 maanden gratis proefabonnement!

Antwoordcoupon

Ja,

Organisatie: Naam en voorletters: Functie:

Wilt u op de hoogte blijven van alle ontwikkelingen

Adres:

in de publieke sector? Maak dan nu kennis met PM,

Plaats:

hét magazine voor de overheid, en ontvang PM 3 maanden gratis!

ik maak graag kennis met PM en ontvang een gratis kennismakingsabonnement van 3 maanden!!

E-mail:

Postcode:

Telefoon:

Stuur deze volledig ingevulde antwoordcoupon naar: PM, Antwoordnummer 10818, 2501 WB Den Haag.

www.pm.nl

Meer informatie vindt u op www.pm.nl of bel 070 - 3122770.

interview < functies op ­Economische Zaken te vervullen,’ vertelt Hilgersom terwijl ze een slokje van haar thee neemt. ‘Maar het leek mij veel leuker om bij een ander departement aan de slag te gaan.’ Zo geschiedde en ­H ilgersom kwam ­ terecht bij de ­Inspectie der Rijksfinanciën (IRF). ‘Ineens was ik geen specialist meer, maar ­generalist. Bij de IRF moet je je heel snel in allerlei onderwerpen verdiepen. Als ‘s ochtends blijkt dat er een onderwerp gaat spelen, moet je er ‘s middags al een advies over aan de minister sturen.’ Hilgersom ­herinnert zich nog goed dat ze ­helemaal opnieuw nota’s moest ­ leren schrijven toen ze op Financiën kwam. ‘Bij EZ schreef je een nota over een onderwerp waarbij je schetste wat er speelde en wat de voor- en nadelen waren van de verschillende oplossingen met een ­advies dat de minister dit of dat of dat kon kiezen. Op Financiën was het de bedoeling hele korte nota’s te schrijven. Je moest veel concreter zijn. Ik adviseer dit of dat en niet het zou ook zus of zo kunnen. Dat vond ik in het begin heel erg lastig.’

Helpt het in deze functie dat u weet hoe de uitvoering werkt? ‘Jazeker! Ik begrijp heel goed waar uitvoeringsorganisaties voor staan. Ik zeg ook vaak tegen mijn mensen dat ze zich goed moeten realiseren dat beleid uitvoerbaar moet zijn. Wat betekent het voor de burger, is een vraag die niet altijd door iedereen wordt gesteld. Ik vind het ook belangrijk dat de ambtenaren van Sociale Zaken naar buiten gaan en niet alleen maar achter hun bureau blijven zitten.’ Is er eigenlijk al een opvolger voor Maarten Ruys, de SG die onlangs is vertrokken? ‘Nee.’

was als algemeen directeur verantwoordelijk voor het hele proces van beleidsvoorbereiding tot en met beleidsevaluatie, inclusief de ­uitvoering.’

Heeft u aspiraties in die richting? ‘SG is een mooie functie. Maar ik ben nu vijftien plus vier jaar bezig in de sociale zekerheid. Als je zo’n post aanvaardt, dan moet je je er toch zeven jaar aan verbinden. In een ­volgende functie zou ik wel weer een heel ander onderwerp willen doen.’

Enig idee wat de volgende stap in uw Vervolgens werkte u nog enkele jaren op ­carrière zal zijn? U zag de overstap van rijk naar gemeente Welzijn, ­­Volks­gezondheid en Cultuur. In niet als degradatie? ‘Voor dit soort functies staat vijf tot zeven jaar, korte tijd was u op drie departementen ‘Helemaal niet. Dat vind ik absoluut een onteen ik zit hier pas vier jaar. We zijn druk bezig werkzaam geweest waarna u in 1988 naar rechte gedachte. Het is ander werk en met veel met de reorganisatie van het departement die de gemeente Den Haag vertrok. U had het verschillende taken én meer dan 1.700 medeop 1 januari zijn beslag moet krijgen. We wel gehad met het rijk? werkers ook heel erg ingewikkeld. De uitvoe­moeten het de komende jaren met een gigan‘Nee hoor, zo heb ik het nooit ervaren. Ik had ring in het algemeen wordt overigens heel erg tische hoeveelheid mensen minder doen en met veel genoegen bij de departementen onderschat.’ daarom nemen we ingrijpende maatregelen. ­gewerkt, elk ministerie We gaan van drie naar was weer anders. Maar twee ­beleids-DG’s, ik ‘in een volgende functie wil ik weer een andere overheid word verantwoordelijk een heel ander onderwerp doen’ sprak me ook aan, dus voor het DG ­Participatie solliciteerde ik bij wat toen nog de ­Sociale en Bescherming. Mijn nieuwe collega Maarten Dienst heette. Ik voorzag daar een jaartje of vier Voelde u zich beter thuis bij de gemeente? Camps krijgt DG Werk onder zich. Bovendien te gaan werken, gezien het feit dat ik die jaren ‘Nee, dat kun je zo niet zeggen. De combinatie komt er een DG Uitvoering.’ daarvoor nogal mobiel was geweest. Ook was van beleid, uitvoering én korte afstand tot de ik in de veronderstelling dat ik het beleidmaken politiek vind ik leuke aspecten van het werk U hebt als DG ook de AOW in portefeuille. zou gaan missen. Maar uiteindelijk heb ik vijfdat ik bij de gemeente deed. Toen ik na vijftien Natuurlijk bent u nog lang geen 65, maar jaar op zoek ging naar een andere baan, heb gaat u langer doorwerken, zoals minister tien jaar bij de gemeente Den Haag ­gewerkt.’ ik goed nagedacht wat ik zou willen. Banen Donner bepleit? Wat sprak u aan in deze functie? waar deze drie aspecten aan de orde zijn, zijn ‘Dat is moeilijk te voorspellen. Mensen worden ouder en blijven langer gezond, ik hoop dat ‘Er was in die tijd nogal wat aan de hand bij zeldzaam. Hier op SZW heb ik dat toch weer de sociale diensten. Veel rijkstaken werden gevonden. Als DG Arbeidsomstandigheden en dat op mij ook van toepassing is. Ik heb nog gedecentraliseerd en de dienst groeide uit tot Sociale Zekerheid heb ik een beleidsfunctie, lang niet genoeg van werken, maar er zijn nog een hele brede organisatie voor werk en maar ik zit heel dicht tegen de politiek aan. wel wat plekken in de wereld waar mijn partBovendien heb ik veel met de uitvoering te ner en ik graag willen wonen. Barcelona bij­i nkomen. Bovendien werd de secretarie voorbeeld en New York en Berlijn. Dat zijn we ­a fgeschaf t, waardoor een integ rale maken, we voeren intensief overleg met, bijmanagement­aansturing noodzakelijk was. Ik voorbeeld, het UWV.’ van plan als we beiden met pensioen zijn.’ <

PM 18/4

23

achtergrond >

Sociaal flankerend beleid moet mobiliteit versterken

Kabinet zet premie op spreiding ambtenaren Meer dan de helft van de rijksambtenaren wil niet verhuizen voor het werk, maar toch bereidt het kabinet net als in de jaren ­zeventig een groot ­spreidingsoffensief voor om het ambtenarenapparaat los te weken van de Haagse vierkante kilometer. Minister Ter Horst stelt forse verhuispremies en andere bonussen in het vooruitzicht aan de ­ambtenaar die toch bereid is te kiezen voor de provincie. TEKST eefje rammeloo Beeld welmer keesmaat

Drie jaar lang reisde Hans Goedvolk twee keer per week van zijn woonZaken ontkenden dat er concrete plannen in die richting waren. Het plaats ’s-Gravenzande naar de vestiging van SenterNovem in Utrecht. bij elkaar brengen van diensten die nu nog over het land zijn versnipperd, en aan de andere kant het creëren van vier centrale locaties waar Op maandag en donderdag kostte hem de reis naar Utrecht, met auto, trein en overstap, al gauw twee uur. Goedvolk werkte zeven jaar bij er nu maar een van is - de welbekende Haagse vierkante ­kilometer – Senter toen het bedrijf fuseerde met Novem en een agentschap van past in het plaatje van de vernieuwende rijksdienst. De RijksgebouEconomische Zaken werd. Hij kon kiezen: een functie als teamhoofd, wendienst stelt dat de ‘optimalisering’ van de huisvesting tot gevolg waarvoor hij wekelijks op meerdere locaties moest zijn, of een baan als kan hebben ‘dat er clustering plaatsvindt van ­rijksdiensten’. senior projectadviseur, wat een flinke stap terug betekende. Hij werd De gemiddelde ambtenaar zit niet bepaald te springen om een ­verhuizing naar het oosten. Uit het Arbeidsmarkt GedragsOnderzoek teamhoofd Goederenvervoer. Een dergelijke keuze zou binnenkort voor meer rijksambtenaren (AGO) blijkt dat 51 procent van de rijksambtenaren niet wil verhuizen kunnen spelen. In de Nota Vernieuwing Rijksdienst stelde programmavoor een nieuwe baan. Geen enkele ambtenaar kan worden ­gedwongen SG Roel Bekker dat ‘lang niet alle ambtenaren dicht bij het Binnenhof om een baan in een andere plaats aan te nemen. In dialoog met de hoeven te worden gehuisvest’. Uitvoerende diensten en inspecties vakbonden stelde minister Ter Horst een ‘sociaal flankerend beleid kunnen best ‘op enige afstand’ van de kerndepartementen ­worden 2008-2012’ op waarin de sociale voorzieningen voor rijksambtenaren gevestigd. Hoe groot die afstand is, blijft in het midden. De teksten van worden uitgebreid. Die overeenkomst werd op 19 maart ondertekend Bekker over dit onderwerp worden langzaam maar zeker minder en biedt naast de cao een extra vangnet voor medewerkers die het ­cryptisch. Via een medewerker laat hij weten: ‘Op korte termijn volgt ­slachtoffer worden van veranderingen in de organisatiestructuur. Een ook een portefeuillestrategie per van de nieuwe regels is dat extra regio. De kantoorhuisvesting van de gemiddelde ambtenaar zit niet te springen reistijd voortaan bij de werktijd mag om een verhuizing naar het oosten de rijksdienst wordt, met uitzondeworden gerekend, indien een mering van de specifiek locatiegebondewerker door reorganisatie verder den kantoren, geconcentreerd in een beperkt aantal steden, op een moet reizen naar zijn nieuwe werkplek. beperkt aantal locaties.’ Welke regio’s, steden en locaties Bekker precies bedoelt en over welke kantoren wordt gesproken wil, of kan hij nog Stimuleringspremie niet ­zeggen. De bereidwillige rijksambtenaar die meeverhuist als zijn werkgever Wordt het Zoetermeer of Leidschendam, of zijn er rigoureuzere vertrekt naar een andere stad, kan rekenen op financiële steun. ­verhuizingen nodig om de ingewikkelde puzzel die op het bureau van ­Verhuiskosten worden vergoed, evenals eventuele dubbele woonlasten. Bovendien mag hij zijn nieuwe huis inrichten op kosten van de staat, Bekker ligt, op te lossen? Drie jaar geleden gingen er geruchten dat het kabinet rijksdiensten die over het hele land verspreid waren, wilde dat wil zeggen tot een maximum van 5.445 euro. Ook mag hij zich samenbrengen in Eindhoven, Den Haag, Utrecht en Zwolle. De toenverheugen op een eenmalige beloning van 10.890 euro bruto. Het staat malige ministers van Vrom, BZK en de staatssecretaris van Economische ieder departement vrij om daar nog eens een schepje bovenop te doen.

24

PM 18/4

Valt het de medewerker in kwestie erg zwaar om te verhuizen, dan kan zijn baas eventuele ‘emotionele begeleiding’ betalen. Het departement kan er ook voor kiezen om de kosten te vergoeden die een partner moet maken om in de nieuwe woonomgeving aan de bak te komen.

lid van de ondernemingsraad. Over de reistijden wordt in Sittard niet veel geklaagd, als we Kempen mogen geloven. Wel over het nijpende tekort aan vergaderruimte op de vestiging in Utrecht. Terwijl Kempen er regelmatig op zoek is naar vergaderruimte, ­gebruikt flexwerker Hans Goedvolk de vergaderzaaltjes juist als werkOntslagregeling plek. Het is een tijdelijke situatie, want SenterNovem is op zoek naar uitbreiding op de Utrechtse locatie. De medewerkers in Sittard waren Voor medewerkers voor wie op een nieuwe locatie geen plek meer is, hebben de bonden een uitgebreide ontslagregeling bedongen. Zes al langer gewend aan het reizen, dat deden ze ook al toen ze nog Novem maanden wordt er gezocht naar waren. Ze stuiten echter regelmatig ‘het is toch makkelijker om elkaar tijdens een ‘passende functie’. In het ergop onbegrip van hun Haagse coleen gesprek in de ogen te kijken’ ste geval moet de medewerker een lega’s. ‘Laatst had ik een afspraak functie accepteren die een salarismet iemand in Den Haag en die schaal lager ligt. Als niets lukt kan belde me geschokt op met de conde medewerker zelf ontslag aanvragen en kan het departement hem clusie dat hij wel drie uur in de trein moest zitten om in Sittard te komen,’ een ‘stimuleringspremie’ toekennen die kan oplopen tot een jaar­ vertelt Kempen verontwaardigd. ‘Of we niet in Den Haag konden oversalaris. leggen. Maar ik moet natuurlijk ook drie uur reizen. Toen stelde hij Bij SenterNovem hoort reizen er al jaren bij. Medewerkers reizen Utrecht voor als compromis, maar dat kost mij nog steeds twee uur en wekelijks voor overleg tussen Den Haag, Utrecht, Zwolle en Sittard, hem maar drie kwartier.’ want vaak werken leden van één team op drie verschillende locaties. Lobby ‘Ongeveer twee dagen per week zit ik in de trein naar Utrecht. Het is toch gemakkelijker om iemand tijdens een gesprek in de ogen te kijken,’ Niet alleen de afstand is lastig, ook de cultuurverschillen tussen noord vertelt Henk Kempen, financieel-economisch medewerker in Sittard en en zuid, en oost en west zorgen voor moeilijkheden. Kempen: ‘De PM 18/4

25

achtergrond < ­Hagenees denkt met zijn grote mond iedereen en alles aan te kunnen, andere diensten krijgen het steeds zwaarder. Het CBS heeft moeite om specialistisch personeel te vinden. Tot 2012 heeft het Bureau ruim 450 hij zegt altijd dat-ie alles kan. Limburgers zijn van nature wat terugnieuwe medewerkers nodig. De voormalige rijksdienst ABP heeft houdender. Dat brengt wel eens problemen met zich mee. Mensen uit ­hetzelfde probleem. Actuarissen zijn zeldzaam in de omgeving van Zwolle en Sittard laten zich vaak intimideren door Haagse bluf.’ Goedvolk ziet ook wel voordelen in de spreiding binnen het agentschap. Heerlen. Om het tij te keren werkt het ABP samen met de Universiteit ‘Doordat je meer in de organisatie aanwezig bent, kun je goed dwarsMaastricht aan een opleiding, en krijgt het CBS hulp van Hogeschool Zuyd. verbanden leggen. Bij SenterNovem kun je kennis halen uit verschilVerplaatsing van de CBS-vestiging in Heerlen is voorstelbaar. Immers, lende onderdelen van de organisatie.’ in 1999 besloot toenmalig minister Jorritsma al om het gros van de Spreiding is dus zo slecht nog niet. Als minister Ter Horst op advies van Roel Bekker besluit Haagse diensten te verplaatsen naar ­andere divisies terug te halen naar Voorburg. ‘Vrijwel alle strategische relaties plekken in Nederland, treedt zij in de voetsporen van politici die veervan het CBS, waaronder in elk geval de departementen en de planbutig jaar geleden tot eenzelfde actie overgingen. Rond 1970 werd ­besloten reaus, zijn in Den Haag gevestigd,’ zo verantwoordde ze haar beslissing om diensten die nog zouden groeien, zoals het Centraal Bureau voor de tegenover ambtenaren, die binnen de kortste keren protesterend op het Binnenhof stonden. Alles bij elkaar raakten in de reorganisatie 300 Statistiek (CBS) en het Algemeen Pensioenfonds ABP naar Limburg te verplaatsen, en het hoofdkantoor mensen hun baan kwijt. De van de toenmalige PTT naar ‘Mensen uit Zwolle en Sittard laten zich vaak ­verhuizing vroeg een eenmalige intimideren door Haagse bluf’ ­Groningen. In de eerste plaats geinvestering van 121 miljoen gulden (55 miljoen euro), maar zou beurde dit om de druk op de Rand­structureel 33 ­miljoen gulden (15 miljoen euro) in kas brengen. Liefst stad te verlichten. Maar de provincies konden indertijd een steuntje in de rug goed gebruiken. Het zuiden van Limburg kampte met hoge had Jorritsma het hele CBS naar Voorburg verplaatst, maar Heerlen werkloosheidscijfers vanwege de mijnsluiting. De medewerkers van mocht de divisie Gegevensverzameling, die als enige in zijn geheel in het CBS in Voorburg morden, maar hoefden uiteindelijk niet te vrezen Limburg was gevestigd, houden. voor hun baan. Het ABP nam van de 600 werknemers in Den Haag de Tweede golf helft mee naar Heerlen. Voor de andere helft was er werk genoeg in de In 2011 moet Roel Bekker zijn klus hebben geklaard. Het is nog maar ­Randstad. Het werk dat de rijksdiensten meebrachten heeft de werkgelegenheid de vraag of een tweede golf van verplaatsingen dan is afgerond. Die in Limburg destijds zeker goed gedaan, denkt gedeputeerde Herman eerste golf van begin jaren zeventig duurde zo’n 12 jaar en verliep Vreehen. Een nieuwe ronde van spreiding van diensten ziet hij wel gefaseerd. In totaal werden 16.000 van de 43.000 arbeidsplaatsen bij zitten, maar hij signaleert dat het rijk dit keer letterlijk dichter bij huis het Rijk verspreid over het land. De rijksdienst groeide nog flink rond 1980 en veel werkplekken buiten de Randstad waren nieuw. Vanuit blijft. ‘Het is goed dat de rijksdiensten integreren, maar waarom alleen in het midden en het westen van het land, zoals bijvoorbeeld bij de AID dat perspectief is de tegenwoordige situatie niet vergelijkbaar met toen: gebeurt? Die dienst concentreert zich nu in Wageningen. Als je kijkt Bekker moet nu juist 12.800 werknemers de laan uit sturen. Huisvesting wat wij in Limburg in huis hebben aan techniek en automatisering kan die niet in het nieuwe concept van de rijksoverheid past, moet hij dat werk ook prima hier worden verricht.’ De Groningse gedeputeerde ­afstoten. Dat kunnen vestigingen zijn in het oosten, noorden of zuiden, Hans Gerritsen bereidt een stevige lobby in Den Haag voor. De stad maar ook in de dure Randstad. Kempen voelt geen nattigheid, want Groningen kon dankzij de rijksdienst in het verleden uitgroeien tot ‘qua huisvesting is Sittard voor SenterNovem kostentechnisch de goedict-stad. De werkgelegenheid die de PTT en het agentschap Telecom koopste plek’. meebrachten creëerden kansen voor ondernemers. Inmiddels is het Gezien zijn leeftijd zocht Goedvolk niet naar werk buiten SenterNovem aantal hoogwaardige arbeidsplaatsen bij de rijksdienst en de zbo’s in sinds hij drie jaar geleden noodgedwongen flexwerker werd, maar hij oriënteerde zich wel op functies binnen het agentschap. Dat is gelukkig Groningen teruggebracht tot 1.400. Gerritsen wil een braindrain van niet meer nodig, want per 1 maart is het grootste deel van zijn team in slimme studenten voorkomen: ‘Mensen willen best hier blijven, maar Den Haag geplaatst en heeft hij dus weer een vaste werkplek. ‘Ik ben vooralsnog moeten ze in het westen solliciteren.’ Zolang Jef Pleumeekers, een rasechte Limburger, bij SenterNovem blij voor mijn team. We bereiken nu meer samenhang in ons werk.’ < aan het roer staat, is Henk Kempen niet bang dat de vestiging in Sittard zal verdwijnen naar Eindhoven of erger nog: naar de Randstad. Maar

Hoogopgeleiden minst honkvast Verhuisbereid? (%)

mbo

hbo

wo

totaal

Ja

46

49

56

49

Nee

54

51

44

51

Bron: Arbeidsmarkt GedragsOnderzoek (AGO) van 2006-2007, Intelligence Group

26

PM 18/4

Gelderland meest populair Ik wil verhuizen naar (%): Flevoland Zeeland Friesland Groningen Noord-Holland Limburg Drenthe Zuid-Holland Overijssel Utrecht Noord-Brabant Gelderland

5 8 9 11 12 12 13 13 14 15 15 20

Colofon

Het jawoord

Het is bepaald geen geheim dat kabinetten een dergelijke voorstelling van zaken in waarin PvdA en CDA zitten verstandshuwe­hemelsnaam mogelijk was. Afspraak is toch lijken zijn. Liefde was er al nooit, dus alleen afspraak? Ja is toch ja? Kitango legde rustig zeer nopende omstandigheden vormen de uit dat er in zijn cultuur meerdere soorten ‘ja’ basis van de relatie. Balkenende en Bos zijn. Het eerste ‘ja’ betekent: ‘Ik hoor dat je ­blijven bij elkaar vanwege het land, zoals tegen mij aan het praten bent’. Daar heb je echtgenoten dat doen vanwege de kinderen. dus niet zoveel aan in organisaties. Het Een verstandshuwelijk is een verbintenis tweede ‘ja’ staat voor: ‘Ik hoor dat je praat én vanuit het hoofd, niet vanuit het hart. Een ik begrijp wat je zegt’. Dat is al een stuk band tussen mensen die geen binding met ­beter, maar nog niet genoeg om een project elkaar hebben. Maar als die binding er niet van de grond te krijgen. Het derde ja is is, hoe kan er dan vertrouwen zijn? Hoe weet ­volgens Kitango het beste, maar ook het je dat je de ander op zijn woord kan moeilijkste om van iemand te krijgen. Het ­vertrouwen? Wanneer is ‘ja’ echt ‘ja’? En betekent: ‘Ja, ik hoor je, ik begrijp je en ik ga voor hoelang? ook doen wat je vraagt’. Aan de manier In 1995 werkte ik als vrijwilliger in Kenia waarop hij het vertelde kon je merken dat voor een lokale hulporganisatie. Ik had een een dergelijk jawoord in Kenia uiterst zeldzaam was. team met drie Keniaanse collega’s die erg Ook in Nederland is gemotiveerd aan hun werk begonnen Balkenende en bos blijven bij het jawoord geen elkaar vanwege het land vanzelfsprekendheid. ­waren. Althans dat Dat weet iedereen die was mijn indruk, probeert om ergens commitment’ of ‘draagwant telkens als we het project bespraken vlak’ voor te creëren in het openbaar bewerd er enthousiast ingestemd met plannen stuur. Ja zeggen en nee doen is een veren afspraken. Tot het moment waarop de schijnsel dat zichzelf oproept. Iedereen verplannen moesten worden uitgevoerd en de werpt het immers en iedereen maakt zich er afspraken moesten worden nagekomen. tegelijkertijd schuldig aan. De vraag is hoe Rampzalig! Er was niets gebeurd, niets kom je ermee weg? Hoe kan het dat je jezelf ­ondernomen en zelfs niets geprobeerd. niet binnen de kortste keren ­onmogelijk ­Teleurgesteld riep ik het team bijeen en maakt? Immers, zonder ­vertrouwen komt het ­probeerde opnieuw, dit keer nog helderdere maatschappelijk en ­politiek verkeer toch tot afspraken te maken. Expliciet vroeg ik hen te stilstand? Nou… ja en nee. Dat hangt ervan bevestigen of deze afspraken duidelijk, af hoe je het bekijkt en waar je staat, zouden ­acceptabel en haalbaar waren. Ik hoorde PvdA en CDA zeggen. Ook in Nederland heb duidelijk drie keer ‘ja’ en had weer alle je verschillende ­soorten ja. En in een ver­vertrouwen in mijn team. standshuwelijk als Balkenende IV helemaal. Op de volgende vergadering bleek dat er Een afspraak in het kabinet betekent niet dat ­wederom helemaal niets was gebeurd. Ik je het met elkaar eens bent. Het betekent dat wist niet meer hoe ik het had. Mijn je de bij de andere partij de suggestie van de ­Keniaanse teamgenoten keken mij derde soort ‘ja’ hebt gewekt, terwijl je aan je ­v riendelijk aan, bijna met een soort eigen partij laat doorschemeren dat het feite­medelijden dat ik met hen in een team zat. lijk een jawoord van de eerste soort betreft. Volgens hen was niet het probleem dat zij hun afspraken niet waren nagekomen, maar Jorrit de Jong is fellow aan de Kennedy dat ik gedacht had dat ze dat zouden doen. School of Government van Harvard University Aan mijn huisgenoot Kitango vroeg ik hoe

PM is een uitgave van Politieke Pers BV Korte Poten 9 2511 EB Den Haag tel 070 - 31 22 777 fax 070 - 34 56 925 www.pm.nl [email protected] [email protected] Hoofdredactie Guikje Roethof, Cindy Castricum (adjunct) Redactie Eefje Rammeloo, Chris van de Wetering, Marloes Vreeburg, Rianne Waterval (projecten) en Rutger van den Dikkenberg (stagiair) Eindredactie Dirk de Rover en René Zwaap Medewerkers aan dit nummer Jorrit de Jong en Yvonne Kroese Vormgeving Rob Jongbloed (artdirector), Welmer Keesmaat Uitgever Heleen Hupkens Directeur Willem Sijthoff Bladmanager Asha Narain Drukkerij Hollandia Printing, Heerhugowaard Advertenties Asha Narain, 070 - 31 22 770, [email protected] Verschijning PM komt 22 maal per jaar uit in een oplage van ruim 11.000 exemplaren Abonnementen, opzeggingen en adreswijzigingen Uitsluitend via [email protected] Een jaarabonnement op PM kost € 143,- excl. 6% btw. Abonnementen kunnen uitsluitend schriftelijk tot uiterlijk drie maanden voor het einde van de abonnementsperiode worden opgezegd. Na deze datum wordt het abonnement stilzwijgend verlengd. Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen in welke vorm dan ook zonder schriftelijke toestemming van de uitgever. De uitgever kan op generlei wijze aansprakelijk worden gesteld voor eventueel geleden schade door foutieve vermelding in het blad. © 2008, Politieke Pers BV

PM 18/4

27

28

PM 18/4

spelers > Master of Public Administration (MPA) kijkt over de grenzen

De kracht van het tegendenken Jaarlijks krijgen twintig veelbelovende professionals in de overheidssector de kans een tweejarige MPA te ­volgen, veelal op kosten van de werkgever. De ­opleiding bevat ook een buitenlands verblijf. Zo worden de ogen geopend voor ­culturele ­verschillen en andere manieren van denken. ‘Hoe minder ver men weggaat, des te groter is de cultuurshock.’ TEKST Cindy castricum foto rob jongbloed

OPLEIDING • Een groepje van vijf ambtenaren die de deeltijdopleileerlingkunstenaar onder begeleiding van een ervaren kunstenaar ding Master of Public Administration (MPA) volgen aan de Nederaan iets werkt,’ aldus Frissen. In de zomer verblijven de fellows acht landse School voor Openbaar Bestuur, bezocht vorige week Engeland. weken in het buitenland. Frissen legt uit wat daarvan het doel is: ‘Ik kreeg gisteravond nog een sms,’ zegt Mark van Twist, decaan van ‘A, het krijgen van een cultuurshock. B, zien dat er buiten Nederland de NSOB. ‘Ze waren op bezoek geweest bij politicoloog Benjamin veel interessante en relevante dingen gebeuren en C, de fellows Barber om te kijken hoe de delivery unit ten tijde van Tony Blair ervaring laten opdoen als professional in het buitenland, dat toch werkte.’ De groep studenten, fellows zoals ze bij de NSOB heten, zit heel anders is dan wanneer je er als toerist rondloopt.’ De ambtenain de eindfase van de tweejarige MPA. Roel Bekker, de SG die verren kunnen in het buitenland – ‘Amerika, Australië, Azië, maar ook antwoordelijk is voor de vernieuwing van de rijksdienst, heeft hen Europa’ – een stage lopen of onderzoek doen. Zo volgt een van hen dit jaar de Amerikaanse presidentsverkiezingen door op bezoek te een strategische opdracht gegeven: zoek eens uit hoe een delivery unit functioneert. Van Twist verduidelijkt: ‘Het lijkt heel technisch, gaan bij het campagneteam van Barack Obama. Vorig jaar heeft een maar in dit geval gaat het om een eenheid op het ministerie van van de fellows gesproken met onder meer Ayaan Hirsi Ali, die bij het Algemene Zaken die onderzoekt of de effectiviteit van beleid wel American Enterprise Institute werkt. voldoende wordt gewaarborgd. Dat leidt tot een verschuiving in de Frissen en Van Twist hameren op het belang van een studieverblijf binnen Europa. ‘Onze ervaring is dat hoe minder ver men weggaat, verhouding tussen de bewindslieden. Roel Bekker heeft bij ons de vraag neergelegd op welke wijze dit proces meer kwantitatief des te groter de cultuurshock is.’ Hij vervolgt: ‘Fellows die acht weken ­gestuurd kan worden en hoe de beste resultaten kunnen worden naar België gaan, zien veel meer verschillen dan degenen die in een ­behaald. Dat lijkt een puur organisatorische managementvraag, maar totaal andere cultuur verblijven. Van Twist vult aan: ‘Door onderzoek er komen hele interessante politiek-bestuurlijke vraagstukken achter te doen in België en het gesprek aan te gaan met onze zuiderburen vandaan.’ ervaar je dat de Nederlandse De fellows brachten op eigen ­attitude niet altijd werkt of zelfs ‘Alle zekerheden worden in de eerste fase van de opleiding ondermijnd’ initiatief een bezoek aan Engeniet wordt gewaardeerd.’ Frissen land om onderzoek te doen voor knikt: ‘Ze worden geconfronteerd deze toepassingsopdracht. In juni presenteren zij hun bevindingen met het feit dat Belgen veel meer van ons weten dan wij van hen.’ aan een jury (bestaande uit topambtenaren, onder wie een SG en Na terugkeer in Nederland volgt een periode van reflectie. Tot slot een gemeentesecretaris), waarna ze hun MPA hebben voltooid. moeten de fellows in groepjes van vijf of zes een toepassingsopdracht uitvoeren, zoals die van Roel Bekker waarvoor de groep ambtenaren Investering vorige week in Engeland was. Jaarlijks beginnen twintig professionals, afkomstig van departementen, provincies, gemeenten en uitvoeringsorganisaties, aan de tweeTegendenken jarige MPA. Paul Frissen en Mark van Twist, de NSOB-decanen, De MPA bestaat in 2009 twintig jaar. In 1989 namen Roel in ’t Veld trekken graag een half uurtje uit om erover te vertellen. Wat extra en Uri Rosenthal het initiatief tot een opleiding die was gebaseerd publiciteit kan immers nooit kwaad. Ambtenaren die zich voor de op de Ecole Nationale d’Administration (ENA) in Parijs, waar vrijwel master aanmelden hebben over het algemeen een jaartje of tien alle Franse topbestuurders vandaan komen. De minister van postdoctorale ervaring en zitten midden in hun carrière, in schaal ­Binnenlandse Zaken van destijds, de CDA’er Kees van Dijk, vond het 13, 14 of 15. Door hun leidinggevenden worden ze gezien als high ‘een prachtig plan’, maar had geen geld. In ’t Veld en Rosenthal potential. Omdat het nogal een investering is (de opleiding kost, besloten het maar zelf te doen, zij hadden de universiteiten in inclusief buitenlands verblijf, zo’n 50.000 euro), neemt meestal de ­Rotterdam en Leiden achter zich. Op de vraag of de opleiding in de werkgever de kosten voor zijn rekening. ‘Die moet dan natuurlijk wel loop der tijd is veranderd, antwoordt Frissen ontkennend. ‘De basisde zekerheid hebben dat zijn medewerker de investering waard is,’ opzet is ­ongewijzigd gebleven, hoewel er natuurlijk wel andere zegt Frissen. De master bestaat uit een aantal fasen: in september docenten zijn gekomen.’ Ook het feit dat het rijk aan het flexibiliseren beginnen de studenten met de unfreezingsfase. Frissen: ‘De ­docenten is – waardoor misschien wel andere managers worden gevraagd – is hebben de simpele opdracht om aan alle ideeën, vooroordelen en niet van ­invloed op het curriculum. ‘Wij hebben altijd tegen de tijdgedachten te schuren, zodat alle zekerheden die de fellows hebben geest in gewerkt,’ licht Frissen toe. ‘We hebben niet de neiging om worden ondermijnd.’ Daarna volgt de atelierfase, waarin groepjes een ­instrumentele vertaling te maken van wat er in de wereld van onder leiding van een docent een opdracht uitvoeren. ‘Net zoals een het openbaar bestuur gebeurt. Onze kracht ligt vooral in het Decanen Paul Frissen (l) en Mark van Twist van de NSOB: ‘We hebben altijd tegen de tijdgeest in gewerkt.’

PM 18/4

29

spelers >

RECTIFICATIE

t­egendenken en anders denken. Dat is ook het beste wat je mensen bij het rijk ook wel, maar in het bedrijfsleven is dat de primaire doelstelling. Bovendien is er geen enkele normatieve kwestie in het op strategische posities kunt leren.’ De twee heren zijn ervan overtuigd dat een goede ­overheidsmanager geding als Philips morgen zegt dat ze plastic emmers gaan maken. vrij veel van de wereld moet weten. ‘Het idee dat het sec beschikken Het ministerie van Justitie kan niet besluiten zich vier jaar lang niet over managementcapaciteiten voldoende zou zijn, heeft bij ons nooit met gevangenissen bezig te houden. Bovendien hebben we het op enige sympathie kunnen rekenen,’ zegt Frissen. ‘Als je zegt alles openbaar bestuur voor alles wat ingewikkeld, ambigu, dubbelzinnig en eigenlijk onoplosbaar is.’ Van te kunnen omdat je een koekjesTwist: ‘Dat neemt overigens niet fabriek hebt geleid, dat heb je het een goede overheidsmanager moet vrij veel van de wereld weten niet goed begrepen.’ Is er verschil weg dat we wel zorgen voor een tussen een overheidsmanager en ontmoeting tussen die twee. In de een leidinggevende in het bedrijfsleven? ‘Die twee zijn volstrekt reflectiefase brengen we onze mensen in contact met ondernemers. onvergelijkbaar,’ zegt Frissen. ‘Zonder er met enig dedain over te Gevoel voor rationaliteit en enige empathie voor wat er in het spreken, moet je constateren dat het bedrijfsleven een ­monorationaliteit ­bedrijfsleven gebeurt, is noodzakelijk voor je professionaliteit als is waar op het eind van de dag de cijfers moeten kloppen. Dat moet overheidsmanager.’ <

Hoogleraarschap te koop? Onder deze kop publiceerden wij in PM 5 van 21 maart jongstleden een artikel over topambtenaren met een (bijzondere) leerstoel. Wij betreuren het dat een aantal verschillende gevallen te zeer over een kam werd geschoren. Iets meer precisering had in dit geval geen kwaad gekund. Zo is de leerstoel van SG Roel Bekker niet nieuw. Deze Albeda-leerstoel bestaat al een groot aantal jaren. Financiering

gebeurt door het CAOP, ABP en Loyalis en dus niet rechtstreeks door het ministerie van BZK. Overigens is Bekker ook geen SG van BZK, zoals we per ongeluk vermeldden, waardoor de bewering dat de leerstoel gesubsidieerd is door zijn ‘eigen ministerie’ feitelijk onjuist is. André van der Zande, SG van het ministerie van LNV, bekleedde de Belvedère-leerstoel ook al toen hij nog directeur-generaal was. De leerstoel wordt niet gefinancierd vanuit LNV. Ook in het bijgevoegde lijstje stond

een fout: directeur van het Sociaal en Cultureel Planbureau Paul Schnabel is prof. dr. en geen drs. Schnabel had al een indrukwekkende academische carrière achter de rug voordat hij aan de slag ging in Den Haag. In Utrecht is hij tegenwoordig universiteitshoogleraar, een titel waar slechts enkele eminente wetenschappers, zoals Frits van Oostrom, Herman Philipse en Bram de Swaan (in Amsterdam) op kunnen bogen. Guikje Roethof

advertentie

P&O Services Groep brengt mensen in beweging • Mobiliteitsdienstverband • Interim & Detachering • Assessment- & Developmentcenter • Loopbaancoaching • Payrolling • Voor ambtenaren en bestuurders!

Den Haag Maastricht Meppel Tilburg Wageningen Hedel Correspondentieadres

30

PM 18/4

| Postbus 94, 5320 AB Hedel

Telefoon

| (073) 503 93 20

Internet

| www.posg.nl

spelers > Dig Istha neemt communicatie van Vrom onder handen

‘Ik ga vooral sturen op output’ VROM • Dig Istha is terug in Den Haag. De voormalige woordvoerder van Hans van den Broek, Wim Kok en Winnie ­Sorgdrager is het ­komende halfjaar te vinden aan de zijde van minister ­Jacqueline Cramer van Vrom. Istha, die met voormalig omroepjournalist Charles Huijskens in Amsterdam een communicatiebureau bestiert, is ­a angetrokken als interim-directeur ­Concerncommunicatie bij Vrom, waar een sanering op komst is. Bent u gevraagd omdat Vrom een zwaargewicht nodig had? ‘Dat weet ik niet. Dat moet je hen vragen. Ik ga de directie ­reorganiseren.’ Moet de afdeling communicatie van Vrom gesaneerd worden? ‘Dat verhaal van 20 procent bezuinigen loopt er wel doorheen, maar ik ga vooral sturen op output.’ O, kwaliteitsverbetering? ‘Ik hoop het, ik doe mijn best. Maar ik heb een hekel aan trainers die nog geen voet op het veld gezet hebben en dan al vertellen wat er met het team moet gebeuren.’

advertentie

Wie wordt Overheidsmanager van het Jaar 2008? D

e jury, onder leiding van Hans Dijkstal, roept een ieder op kandidaten voor de verkiezing van de Overheidsmanager van het Jaar aan te melden. Met deze prestigieuze prijs worden de kwaliteiten van de overheidsmanager zichtbaar gemaakt. De breedte van de prijs strekt zich uit over de gehele publieke sector. Het gaat om managers met een grote maatschappelijke betrokkenheid, die een bijzondere prestatie hebben geleverd. De verkiezing vindt plaats op 18 november 2008 in De Ridderzaal te Den Haag.

Kandidaten kunnen tot 1 juni 2008 worden aangemeld via www.overheidsmanager.nl

Heeft u met de twee ministers op Vrom gesproken? ‘Ja, met allebei, maar wat we hebben besproken blijft binnen de muren van het departement. Ze hebben in elk geval duidelijke wensen.’ Bent u gevraagd omdat het PvdA-ministers zijn en u in het ­verleden ook woordvoerder van die partij bent geweest? ‘Dat weet ik niet. Ik ga me voornamelijk met minister Cramer bezighouden. Minister Vogelaar heeft een eigen woordvoerder, Gerda de Lange.’ Uw voorganger, Bas Vereecken, deed concerncommunicatie. Dat staat wel ver af van de woordvoering. ‘Ik ga dat ook doen: concerncommunicatie of corporate communicatie, het is maar hoe je het noemt. Er werken zo’n 100 fte op de afdeling. De woordvoering voor de minister is daar een onderdeel van.’

ZKH de Prins van Oranje overhandigt de award 2007 aan Maureen Sarucco. In het midden presentator Kees Mijnten

Op sommige departementen is dat uit elkaar gehaald. ‘Ja, op Buitenlandse Zaken heb je een directeur DVL en een aparte woordvoerder voor de minister. In mijn tijd, toen Van den Broek ­m inister was, deed ik allebei. Het is tamelijk raar om dat uit elkaar te trekken. Van dat model waarbij de directeur Voorlichting alleen maar manager is, ben ik nooit zo gecharmeerd geweest.’ Hoeveel dagen per week gaat u dit doen? ‘In principe vier, maar ik ken Den Haag intussen goed genoeg om te weten dat het er dan al snel zes worden. Ik blijf uiteraard directeur van mijn bedrijf en ik geef ook college aan de universiteit van Rotterdam, Clingendael en de Defensie Leergangen. Volgende week zal ik een groepje Pakistaanse diplomaten in opleiding vertellen hoe de pers werkt. Dat soort cursussen blijf ik er gewoon bij doen.’ < [GR]

DE VERKIEZING OVERHEIDSMANAGER VAN HET JAAR WORDT MEDE MOGELIJK GEMAAKT DOOR: MINISTERIE VAN BINNENLANDSE ZAKEN EN KONINKRIJKSRELATIES BESTUUR & MANAGEMENT CONSULTANTS (BMC) GRAND HOTEL HUIS TER DUIN HET EXPERTISE CENTRUM PRICEWATERHOUSECOOPERS (PWC) HANDVESTGROEP PUBLIEK VERANTWOORDEN KRING VAN PROVINCIESECRETARISSEN VERENIGING VAN GEMEENTESECRETARISSEN (VGS) BINNENLANDS BESTUUR OVERHEIDSMANAGEMENT PM, HÉT MAGAZINE VOOR DE OVERHEID

spelers >

Eerste baan Promovendus natuurlijke taal­­verwerking, TU Delft

Woont in Boskoop

Met Partner Theo en twee kinderen: Anne (11) en Marije (7)

Leest op dit moment Veel fantasy en spannende verhalen, een grote fan van Harry Potter

32

PM 18/4

spelers > Kersverse directeur Veiligheid en Bestuur (BZK) Afke van Rijn:

‘We moeten zorgen dat die flexibele organisatie er komt’ Als kwartiermaker van de nieuwe directie Veiligheid en Bestuur kan Afke van Rijn meteen flink aan de bak. Een goed verloop van de reeds ingezette reorganisatie heeft voor haar prioriteit. ‘Op 1 juli weet iedereen waar hij aan toe is.’ TEKST rianne waterval foto welmer keesmaat

BZK • Na ruim veertien jaar en vijf verschillende functies heeft Afke van Rijn (44) het ministerie van EZ verlaten. Sinds deze maand geeft de voormalig plaatsvervangend directeur Telecommarkt leiding aan de directie Veiligheid en Bestuur van het ministerie van BZK. Haar EZ-collega’s gaven haar een ballonvaart als afscheidscadeau. Maar ook vanuit haar nieuwe kantoor op de 18 e verdieping van het ­departement heeft ze een prachtig uitzicht over de stad. PM spreekt Van Rijn na haar eerste werkweek: ‘Dit is een logische stap om mijn frisse blik te behouden.’

Reorganisaties maken vaak niet populair. Is dit geen moeilijke klus om mee te beginnen? ‘Ik vind het juist leuk. Het is natuurlijk zo dat ik niet aan de basis heb gestaan van deze reorganisatie. Soms denk ik: waarom hebben ze daarvoor gekozen? Maar ik beschouw deze keuzes wel als uitgangspunt. Je gaat nu niet allerlei discussies opnieuw voeren. Juist omdat flexibiliteit zo belangrijk is, zullen we na een paar maanden kijken of de gekozen werkwijze de beste is. De doelstelling is de flexibiliteit binnen en tussen de directies te verbeteren. Iedereen wordt daarom in dienst van de DG Veiligheid aangenomen en niet meer als ­ medewerker van een bepaalde directie. We zullen regelmatig herijken of de programma’s van vandaag ook nog die van morgen zijn. We ­moeten nu ook echt wel zorgen dat die flexibele organisatie er komt: the proof of the pudding is in the eating.’

Van telecom naar veiligheid. Zijn er overeenkomsten? ‘Het is een nieuw domein waar ik me nu mee bezighoud, maar ik begin niet helemaal van scratch af aan. In mijn vorige functie was ik ook verantwoordelijk voor het gedeelte veiligheid. Telecom is een van de vitale infrastructuren en speelt een belangrijke rol als het gaat om De formatie van uw DG moeten worden teruggebracht van 419 veiligheid. De aftapwetgeving valt bijvoorbeeld onder het ministerie fte naar 311 fte in 2011. Er verandert dus nogal wat... van Economische Zaken en ik was daar ook betrokken bij C2000 [het ‘Inkrimpen moeten we allemaal. Maar ik zie dat niet als een lastige communicatiesysteem dat bij rampen en crises gebruikt wordt door ambulancediensten, brandweer, opgave. Voor een gedeelte is al ‘Ik begin niet helemaal van scratch af aan’ marechaussee en politie, RW]. Het vooruitgelopen op de bezuinigings­ ministerie van BZK is natuurlijk operatie en zijn een berg vacatures leidend op het terrein van veiligniet ingevuld. Prioriteiten stellen heid, maar er bestaan zeker raakvlakken met telecom.’ en keuzes maken, dat is nog wel een kunst. Bij een aantal zaken moet je zeggen: met deze hoeveelheid mensen kunnen we dit niet meer doen. De onrust over gedwongen ontslagen merk ik niet zozeer, maar U gaat leiding geven aan de directie Veiligheid en Bestuur. Wat zijn haar belangrijkste taken? die keuzes moeten nu toch echt wel een keer worden gemaakt. Ik wil geen overwerkte mensen omdat iemand vanuit zijn bevlogenheid alle ‘De directie gaat over alles wat gemeenten aan veiligheid doen, in de zaken nog wil dekken. Dit kan op een gegeven moment niet meer. meest brede zin van het woord. Van het prostitutie- en alcoholbeleid tot de technologische instrumenten die nodig zijn om de veiligheid zo Een van mijn belangrijkste taken is dan ook ervoor te zorgen dat die goed mogelijk te waarborgen.’ keuzes gemaakt worden en dat je als organisatie op de gekozen ­ terreinen resultaten bereikt.’ Deze directie maakt deel uit van het ‘nieuwe’ BZK. Het DG ­Veiligheid is daarin teruggebracht naar drie directies. Maakt Op 1 juli van dit jaar moet de reorganisatie officieel zijn afgedat deze functie extra uitdagend? rond. Is dit realistisch? ‘Ik heb niet voor deze baan gekozen vanwege de reorganisatie. Wel is ‘Op 1 juli weet iedereen waar hij aan toe is en wordt er informeel het zo dat ik het vormgeven van een veranderingsproces erg ­i nteressant gestart met de nieuwe indeling. De daadwerkelijke uitvoering hiervan vind. Het aanbrengen van meer flexibiliteit in de­ organisatie is een van zal, in verband met de logistieke problematiek, na de zomervakantie in werking treden. Het hele digitale systeem moet worden omgebouwd de doelstellingen. Ik vind het ook belangrijk dat het managementteam collegiaal met elkaar werkt. Dit zijn elementen waar we ons bij deze en er zullen verhuizingen moeten plaatsvinden, dit vergt natuurlijk reorganisatie op richten die de functie extra aantrekkelijk maken.’ tijd. Op 8 september zal dit alles worden geformaliseerd.’ <

PM 18/4

33

spelers < Informatie vergaren voor Beatrix

andere bewindslieden. ‘Ik zal met mijn medewerkers de ontwikkelingen op de beleidsterreinen van de verschillende departementen volgen om de ­informatie te verzamelen die de DEFENSIE • Na ruim twintig jaar op het ministerie van Defensie ­koningin kan benutten in haar maakt Frans Princen, hoofd Operationeel Beleid, de oversteek van werk,’ aldus Princen. Dat is een het Plein naar de Korte Vijverberg. Op 13 mei gaat hij aan de slag bij ‘ongelooflijk grote stroom informahet Kabinet der Koningin. Hij volgt Rob Zaagman op als plaats­ tie’ waarvoor hij zijn netwerk, dat vervangend directeur. Zijn overtuiging dat ‘maatschappelijk ­relevante hij in de loop der jaren in Den Haag heeft opgebouwd, actief zal thema’s vanuit hun samenhang moeten worden begrepen’ was een raadplegen. Princen is enthousiast over het brede scala aan onderwerpen van de redenen voor zijn overstap. ‘Het Kabinet der Koningin is een waarmee hij in zijn nieuwe functie te maken zal krijgen. Hij hoopt plaats waar die verschillende invalshoeken samenkomen.’ De koningin heeft hij nog niet ontmoet, maar kort na zijn aantreden dat het denken vanuit overkoepelende thema’s in de komende jaren zal hij bij haar op bezoek gaan voor een kennismakingsgesprek. nog meer de boventoon zal voeren: ‘Ook bij Defensie heb ik gezien Princen is in zijn nieuwe functie dat veiligheid niet een louter princen heeft de koningin nog niet ontmoet ­militaire aangelegenheid is, maar medeverantwoordelijk voor het proces waarmee de vorstin op de vele andere beleidsterreinen ­omvat, wil die veiligheid duurzaam zijn. Maatschappelijke thema’s hoogte wordt gehouden van actuele onderwerpen. Dit is onder meer van belang voor haar ontmoetingen met binnen- en buitenlandse als veiligheid, integratie en milieu zijn voor ieder departement autoriteiten. Zo wordt zij goed geïnformeerd voor de wekelijkse ­relevant. De uitdagingen van onze tijd vergen een brede, veelomvat­gesprekken met de minister-president en afspraken die zij heeft met tende aanpak.’ < [RW] Als de nieuwe plaatsvervangend directeur van het Kabinet der Koningin wordt het de taak van Frans Princen de vorstin op de hoogte te houden van alle mogelijke beleidsterreinen. In zijn huidige baan als hoofd Operationeel Beleid bij Defensie is hij al gewend om grensoverschrijdend te denken.

advertentie

Werken bij een top organisatie!

Werken via P&O Services Groep Voor onze opdrachtgever, een gemotiveerde en ervaren professional (V), zijn wij op zoek naar een

Onderwijsorganisatie

met behoefte aan een innovatieve verbinder tussen bestuur, werkorganisatie en het maatschappelijke netwerk.

Uw vraag: U zoekt een vernieuwende onderwijsadviseur, die gaat voor de ontwikkeling van het inhoudelijke werk en bestuurlijke processen. De ontwikkeling in en rond uw organisatie vraagt om aansturing met doelgerichtheid, maatwerk, interne en externe communicatie en zorg voor de personele aspecten. Het aanbod: Onze professional is een enthousiaste adviseur/trainer, die een weloverwogen vervolgstap in haar loopbaan maakt. Zij heeft ervaring als projectmanager,

acquisiteur, trainer en adviseur op uiteenlopende publieke werkterreinen. Zij kan haar netwerk aanboren om innovatie in gang te zetten en subsidies te genereren. Interesse? Ziet u deze academisch geschoolde professional als uw adviseur, neemt u dan contact op met Mischa van Baaijen, Manager Interim Professionals, op telefoonnummer 06-53424762. Een bericht per e-mail kan ook: [email protected]. P&O Services Groep biedt creatieve mobiliteitsoplossingen voor personeelsvraagstukken. Acquisitie naar aanleiding van deze advertentie wordt zeker op prijs gesteld!

Den Haag Maastricht Meppel Tilburg Wageningen Hedel Correspondentieadres

34

PM 18/4

| Postbus 94, 5320 AB Hedel

Telefoon

| (073) 503 93 20

Internet

| www.posg.nl

Foto: Rob Jongbloed

Princen verruilt Defensie voor Kabinet der Koningin

advertorial

m F A #
' . 2%52)

2%52).'
#AFÏ

2%52).'
Hart voor publiek werk! #AFm Tekst rianne waterval foto’s wiebe kiestra

Beleid of bier? De mens stond centraal tijdens het Reuring!Café van 9 april. Zijn de drijfveren van ambtenaren daadwerkelijk anders dan die van hun collega’s uit het bedrijfsleven? En kun je in een overheidsorganisatie nog werken vanuit je hart? Een discussie over drives, motivatie en hart voor de zaak. ‘Waarom zet je je voor een groot deel van je leven in op de plek waar je zit?’ opent Peter Heij de discussie. De plaatsvervangend secretaris­generaal van het ministerie van VenW is op zoek naar wat mensen raakt: ‘Hoe kunnen we daar meer gebruik van maken?’ Presentator Mark Frequin gaat op onderzoek uit. Zijn eerste gast is geen ambtenaar, maar heeft met zijn 25 dienstjaren bij KPN wel degelijk hart voor de zaak. ‘Een tevreden klant en het behalen van goed resultaat zijn mijn belangrijkste drijfveren,’ stelt KPN-topman Eelco Blok, terwijl hij plaatsneemt op de pluchen bank. Hij benadrukt dat de overheid, net zoals zijn bedrijf, ook een klant heeft die tevreden moet worden gesteld. Blok ziet dan ook geen wezenlijk onderscheid: ‘Zowel bij de overheid als bij de KPN werkt een dwarsdoorsnee van de Nederlandse samenleving. ­Mensen zijn mensen en de drives die ze hebben, verschillen niet zo veel.’ Ruggengraat ‘Mijn hart klopt voor goed bestuur,’ zegt Cees Veerman. Volgens de ­voormalig LNV-minister ontbreekt het hieraan en moeten leiders ‘met meer ruggengraat’ daar verandering in brengen. ‘Besturen is mensen een stap verder brengen dan ze zelf zouden willen. Dat is taai werk, want

mensen zijn van nature conservatief.’ Als voorzitter van de Deltacommissie heeft Veerman ook met zulke personen te maken, maar hij laat zich hierdoor niet uit het veld slaan. Dat dit hem de kwalificatie van bulldozer oplevert, vindt hij prima. Ook vertelt Veerman het publiek over zijn redenen om het minister-

schap te accepteren. Hoewel de CDA’er voordat hij minister werd nog nooit op een partijcongres was geweest – ‘Ik viel van de ene verbazing in de andere’ – kon hij de ministerspost destijds niet weigeren: ‘Er is ook nog zoiets als calvinistisch plichtsbesef.’ Dorine Burmanje, voorzitter van de raad van bestuur van het ­Kadaster, gaat uit van de stimulans: ‘Je bent goed in de dingen die je doet, tot het tegendeel bewezen is.’ Het leggen van verbindingen ziet zij als haar sterke punt. Dit doet Burmanje ‘door aan te sluiten op de kracht die in mensen zit en een vertaling te maken naar hoe dit past binnen de organisatie.’ Flitspaal met pet Maakt het uit of je bier of beleid maakt? Zijn er verschillende drijfveren? Met deze vragen laait de discussie op. Burmanje ziet geen verschil: ‘In de basis verschillen mensen niet zoveel.’ Dit zorgt voor enige commotie in de zaal. De meningen zijn verdeeld. Een oud-ambtenaar van OCW die na 25 jaar is overgestapt naar het bedrijfsleven is het met haar eens: ‘De drive is exact hetzelfde.’ Volgens Veerman gaat de vergelijking tussen het maken van bier en ­ beleid echter niet op. ‘Een goede Nota Ruimte is heel moeilijk te ­kwalificeren als product. Dit in tegenstelling tot een nieuw biermerk,’ stelt de gewezen bewindsman. ‘Er is niet alleen een verschil qua meetbaarheid, ook in gedrevenheid. Het bijdragen aan een betere samenleving is een veel bredere doelstelling dan die van een privéonderneming.’ Niet alleen het verschil tussen publiek en privaat komt aan bod. Ook de kloof tussen managers en professionals komt aan de orde. Peter van der Knaap, directeur bij de Algemene Rekenkamer, draagt een column voor over de publieke zaak en over ‘hoe we met zijn allen hard bezig zijn deze te verkwanselen’. Van der Knaap refereert aan de artikelen in de krant waarin managers worden verguisd en de loftrompet wordt afgestoken voor de professionals. Agenten voelen zich bonnenmachines: ‘Ik ben soms net een flitspaal met een pet.’ Tranentrekkend en tenenkrommend en toch slaat de slinger weer heerlijk door, zo concludeert hij.

PM 29 / 3

35

et cetera >

Drama in perscentrum Nieuwspoort In de Wandelganger II, normaal een plek waar ministers of belangenorganisaties een nieuw plan presenteren, zit een drietal mensen op een podium. Ze kijken gespannen naar de televisie waarop een politiek ­programma te zien is. We horen de stem van André Rouvoet en de stem van Ferry Mingelen als decor voor de politicus waar het vanavond echt over gaat: Micha Groot, gespeeld door Rocco van Loenen. Theatergroep Troost speelt in Nieuwspoort de voorstelling Zuiver, de politicus en de waarheid. In perscentrum Nieuwspoort zijn regelmatig tentoonstellingen te zien, maar een toneelstuk – dat was nog niet eerder vertoond. De avond kwam tot stand door de persoonlijke contacten van poorter Carla van Lomwel, secretaris van de activiteitencommissie van Nieuwspoort, met een van de acteurs uit de voorstelling. Gezien de thematiek, leugen en waarheid in de politiek en het ‘verkopen’ van een politiek leider in een verkiezingscampagne, leek het de groep aardig de voorstelling in het hart van de vaderlandse democratie te spelen. Toch profiteert de groep Troost niet erg van de locatie. Wandelganger II leent zich niet voor toneel. Er is geen coulisse, de zaal kan niet verduisterd worden en de belichting is zeer provisorisch. Maar de acteurs hebben duidelijk plezier in het spel. Ze komen dicht in de buurt van een professionele vertolking, wat knap is onder deze omstandigheden. De tekst van Lidewij Martens speelt met vooroordelen over politici, die maar doen alsof ze meeleven met mensen, en spindoctors die een cynische oppervlakkigheid

advertentie

1-daagse training

Scenario’s & Opties Voorbereid zijn op de toekomst betekent structureel omgaan met onzekerheden en trendbreuken. Scenario’s en opties helpen daarbij. Op veler verzoek organiseert De Ruijter Strategie ook in 2008 weer een open training scenario’s & opties, bedoeld voor ieder­ een die beleid maakt in een complexe en onzekere omgeving. In deze training zullen behalve de theorie over de methode, ook concrete cases behandeld worden uit de praktijk van lokale­ en rijksoverheid. De training voert u van het verkennen van trends langs het maken van scenario’s naar het uitwerken van opties voor een dynamische strategie. datum locatie kosten

20 mei 2008 Amsterdam 495,- exclusief btw, inclusief reader en lunch

Meer informatie of aanmelden? Mail [email protected] of bel (020) 6250214. Of kijk op www.deruijter.net

Vlnr: Rocco van Loenen, Michel Hueber en Marloes Bakema

tentoonspreiden. De bekende clichés kortom, die niet worden doorgeprikt of opgeblazen. Micha Groot (what’s in a name) moet, bijgestaan door campagneleider Eva Klein, de verkiezingen winnen om premier van het land te worden. Vlak voor de verkiezingsdag krijgt hij op het partijkantoor een agressieve gek op bezoek, een leuke rol van Erris van Ginkel, die alles van hem weet en hem urenlang onder schot houdt. Onder die druk moet Groot bekennen dat hij een gewetenloze opportunist is. Halverwege dwalen de gedachten van de toeschouwer onbedoeld af naar gebeurtenissen die in Nieuwspoort hebben plaatsgevonden die wel erg dramatisch waren. Het vertrek van Ayaan Hirsi Ali, het aftreden van Elske ter Veld. Op geen enkel moment slaagt Troost erin de tragiek van de echte politiek te overtreffen. < [GR]

Helpt hulp ? Maakt ontwikkelingshulp de derde wereld afhankelijk van de gulle ­gever? Bij tijd en wijle borrelt die vraag weer op. Zo ook bij de Usva in Groningen. Debatcentrum DwarsDiep organiseert een twistgesprek over het onderwerp. Het nieuwe ontwikkelingshulpbeleid wordt onder de loep genomen. Debaters zijn Kamerlid Arend-Jan Boekestijn (VVD) en universitair docent Lau Schulpen van het Centre for International ­Development Issues Nijmegen (Cidin). Wat Wanneer Waar Toegang Info

Debat Helpt hulp? Vrijdag 25 april, 20.00 – 22.00 uur Usva, Munnekeholm 10, Groningen Gratis www.dwarsdiep.nl

Lezing door Jonathan Stern Wordt Europa niet teveel afhankelijk van olie en gas uit Rusland? Is Europa in staat om in de run op energie voldoende toe te slaan? Op deze en andere vragen geeft de Britse professor Jonathan Stern antwoord tijdens een lezing aan de VU. Stern is een vooraanstaand onderzoeker op zijn vakgebied. Hij werkt bij onder meer het Institute of Energy Economics in Oxford. Wat Lezing European Energy Security and Russia: Are We Focussing on the Correct Issues? Wanneer Maandag 28 april, 18.00 uur Waar Vrije Universiteit, De Boelelaan 1105, Amsterdam Taal Engels Info en reserveren www.sid-nl.org

et cetera < advertentie

Ingezonden brief Over visie en bureaupolitiek PM geeft in het nummer van 21 maart een kritische analyse van het ­Programma Andere Overheid. Gewild of ongewild geven oud-minister De Graaf en programmateamlid Emmeline Bijlsma een vernietigend oordeel. Dat het programma met de komst van Alexander Pechtold als minister in het slop raakte was in hun ogen niet zo gek: ‘Pechtold was vooral een pragmatische doener.’ Blijkbaar was het actiegehalte en het pragmatisme naar hun oordeel niet sterk aanwezig in het programma Andere Overheid. Inderdaad gebiedt de eerlijkheid te zeggen dat de verhouding tussen geproduceerd papier en werkelijk resultaat niet geheel in balans was. Een belangrijk doel van het programma was het verbeteren van de organisatie van het rijk. Daar is weinig van terechtgekomen. Basis voor die heroriëntatie van de rijksdienst had de zogeheten takenanalyse van de verschillende departementen moeten zijn. Voormalig minister De Graaf stelt in PM dat deze takenanalyse eindigde in pure bureaupolitiek van de ministeries: alle departementen concludeerden dat ze alleen maar kerntaken deden. Als penvoerder van de takenanalyse van het ministerie van LNV kan ik dit beamen. Verbazingwekkend is vooral dat De Graaf de indruk wekt dat deze ‘bureaupolitiek’ hem verrast heeft, terwijl bij voortduring vrijwel alle partijen in de Tweede Kamer de minister voor de voeten hebben geworpen dat hij de verkeerde aanpak koos. Door ministeries zelf te belasten met de takenanalyse, liet hij volgens de Kamer ‘de slager zijn eigen vlees keuren’. Een wat beter onderbouwde visie had wellicht kunnen voorkomen dat de takenanalyse in de genoemde bureaupolitiek eindigde. Andere Overheid startte met een uitgebreide kabinetsvisie. In deze visie beschreef het kabinet de noodzaak tot verandering van de overheid en noemde daarin negen hoofdproblemen, waaronder de verkokerde beleidsvorming, de bestuurlijke drukte en de overproductie van adviezen die leidt tot onvoldoende gebruik van deze adviezen. Problemen waar toch bar weinig aan gedaan is. Als centraal te onderzoeken model voor de modernisering van de overheid noemt de kabinetsvisie ‘de invoering en vormgeving van flexibele kerndepartementen’. Startpunt hierbij zou het advies van de CommissieWiegel Naar kerndepartementen, kiezen voor een hoogwaardige en flexi­ bele rijksdienst uit 1993 zijn. Die commissie constateerde dat een herverdeling van bevoegdheden van ministeries moest worden voorafgegaan door ‘een bezinning op kerntaken van de overheid’. En in tegenstelling tot tien jaar eerder besloot het kabinet wel een takenanalyse uit te voeren. Met het bekende resultaat. De resultaten van de takenanalyse hadden volgens de kabinetsvisie ­Andere Overheid de basis moeten vormen voor de heroriëntatie van de rijksdienst. Van die heroriëntatie is dan ook nauwelijks iets terechtgekomen. Thom de Graaf vindt dat Andere Overheid niet gezien moet worden als een succes of nederlaag. ‘Zonder PAO zou Roel Bekker het een stuk moeilijker hebben gehad.’ Helaas verzuimt de redacteur de voor de hand liggende vervolgvragen te stellen: Welke les zou Roel Bekker uit Andere Overheid moeten trekken? Van welk voorwerk profiteert hij dan? Het lijkt erop dat Roel Bekker vooral als les uit Andere Overheid heeft getrokken dat een uitgebreide visie niet nodig is. Al bij een van zijn eerste stappen blijkt dit een misvatting. Bekker heeft, via zijn minister, aan het parlement voorgesteld het adviesstelsel stevig af te slanken. Of eigenlijk neemt Bekker een voorstel van de SG’s in die richting over. Eerste en Tweede Kamer gaan hier echter niet zomaar mee akkoord. Zij willen eerst een heldere visie, weten wat dit nu bijdraagt aan een beter functionerende overheid. Bij het verbeteren van de werkwijze van het rijk komt het aan op concrete acties op basis van een enthousiasmerende en goed onderbouwde visie. Juist aan deze combinatie ontbrak het bij Andere Overheid. Hopelijk doet Bekker dat nu beter.

Gert van der Bijl, senior projectleider Raad voor het Landelijk Gebied

PM hét magazine voor de overheid

I]ZbV 9Z[aZm^WZaZ VbWiZcVVg ™6aaZhdkZgYZVbW^i^ZhkVcYZ iVV`hiZaa^c\ ™:ZghiV[hX]V[[Zc!YVcV[YVc`Zc ™L^ZkZgY^ZciZgVVcYZ kZgc^Zjl^c\kVc]Zig^_`4

>[jj^[cWl[hiY^_`dj_dFC/ef',c[_

L^aijVYkZgiZgZc4 D[[cYedjWYjefc[j7i^WDWhW_d j[b[\eed&-&#)'((--[#cW_bWi^W6fc$db lll#eb#ca

service Kameragenda

21 t/m 24 april

Plenaire vergaderingen In week 17 staat vooralsnog maar weinig op de plenaire agenda. De wijziging in de Gemeenteen Provinciewet wordt geëvalueerd en er vindt een aantal VAO’tjes plaats (over de minst veilige parkeerplaatsen en het instellingsbesluit van Actal bijvoorbeeld). De week erna is het mei­ reces, dat duurt van 25 april tot en met 12 mei. Commissievergaderingen

Maandag 21 april 10.30 – 15.30

Financiën, Notaoverleg Deelnemingenbeleid

Dinsdag 22 april 16.00 – 19.00 16.00 – 19.00 16.00 – 18.00 19.00 – 21.00

OCW, Algemeen Overleg Bibliotheekvernieuwing Justitie, Algemeen Overleg Lik-op-stuk WWI, Algemeen Overleg Energiebesparing gebouwde omgeving WWI en OCW, Algemeen Overleg Inburgeringscursussen

Woensdag 23 april 10.00 – 13.00

SZW, Algemeen Overleg Poortwachtercentra

10.00 – 13.30 10.00 – 14.00 13.00 – 15.00 13.00 – 15.00 13.30 – 16.30 14.00 – 18.00

OCW en LNV, Algemeen Overleg Tweede fase / profielcommissies Financiën, Algemeen Overleg Governance ­­beleggings­­instellingen VenW, EZ, Rijksuitgaven en Vrom, Algemeen Overleg Zuiderzeelijn en OV Saal BZ, Hoorzitting Mensenrechtenbeleid China BZK, Algemeen Overleg CTIVD-rapport moord Van Gogh WWI, Algemeen Overleg Wijkenaanpak

17.15 – 21.15

VenW en EZ, Algemeen Overleg OV Chipkaart

Donderdag 24 april 10.00 – 11.30 10.00 – 13.00 12.00 – 15.00 15.00 – 17.00 15.30 – 16.30 16.00 – 18.00

Financiën, Algemeen Overleg Ecofin Raad Vrom, EZ en LNV, Algemeen Overleg Nota Ruimte BZK, Algemeen Overleg Gelaatsbedekkende kleding SZW, Algemeen Overleg Vazalo VenW, Algemeen Overleg Transportraad Europa en BZ, Algemeen Overleg Razeb

evenementen 21 april

22 april

22 en 23 april

24 april

Politiek Café met Atzo Nicolaï De Haagsche Kluis, Den Haag www.politiekcafe.com

Lezing Over grenzen, over werk IIAS, Asian Studies en De Rode Hoed De Rode Hoed, Amsterdam www.rodehoed.nl

Landelijke Thuiszorgdag Studiecentrum voor Bedrijf en Overheid WTC, Rotterdam www.sbo.nl

22 april

22 april

23 april

Studiemiddag Van duaal duel naar duaal samenspel Congres- en studiecentrum VNG Stadskasteel Oudean, Utrecht www.congresenstudiecentrum.nl

Kennisconferentie Leren met water 2008 Leven met Water, Kennisplatform NBW, STOWA en InnovatieNetwerk ism CURNET Engels, Rotterdam www.kennisconferentiewater.nl

Congres Elektronisch inkopen binnen de publieke sector Euroforum Spant!, Bussum www.euroforum.nl

Nationale conferentie Servicenormen en klantgerichte publieke dienst­ verlening BZK, VNG en Handvestgroep Publiek verantwoorden De Doelen, Rotterdam www.publiekedienstverlening2008.nl

22 april Cursus Kring der rechthebbenden en het Inkomensbesluit IOAW Schulinck Aristozalen, Eindhoven www.schulinck.nl

38

PM 18/4

22 april VSO-presentatiedag: de context van onderzoek VSO Burgers Zoo, Arnhem www.vso-net.nl

23 april Maatschappelijk café: Schoon water: de baten komen later! Schuttelaar & Partners Perscentrum Nieuwspoort, Den Haag www.schuttelaar.nl

9 mei De nacht van Europa Ministerie van Buitenlandse Zaken Felix Meritis, Amsterdam www.nachtvaneuropa.nl

beau monde De viering van de zestigste verjaardag van het Korps Nationale Reserve (Natres) ging van start met een ­symposium waarin de samenwerking tussen de civiele en militaire overheid bij regionale of nationale (crisis)situaties centraal staat. PM liet zich ­onderdompelen in een wereld vol afkortingen.

Op de plaats rust Wat: 60 jaar Korps Nationale Reserve Waar: Officiers Casino, Soesterberg Wanneer: Donderdag 10 april 2008

Karin Penning, stafmedewerker RA, na 8 jaar Natres weer fulltime burger en Lkol Richard van Eijsden, veiligheidscoördinator DAOG: ‘Belangrijk is de inbedding van de Natres in de “normale” maatschappij.’

V.l.n.r. hoofd Sie Opn Lkol Ad Wagemaker, Wilma Blom, Hoofd Bureau CEB, en Kol Ben Hendriksen C-RMC Noord. ‘Er zijn drie Regionaal Militaire Commando’s, Noord, West en Zuid. Wij zijn van RMC Noord en beschikken net als West over twee bataljons Natres, Zuid over een bataljon.

Res Maj Bert Haasjes (l) en Maj Jan Kreuger: ‘Als liason tussen de burgerautoriteiten en Defensie oefen je een aantal keer per jaar.’ In ieder geval hadden ze er vandaag duidelijk zin in. Maj Toon de Bresser, ARA CLAS, Cokie Steeman, managementassistente en Lt Kol Ernst Haitsma C-50 Natres bat en projectofficier 60 jaar Natres: ‘Een van de doelen is de civiel-militaire samenwerking zichtbaar te maken.’

Lkol Gerard van der Thiel, sinds 2006 de zevende Korpscommandant van het Korps Nationale Reserve, zat de dag voor. Het korps heeft vijf regionaal opererende bataljons, waar een kleine drieduizend reservemilitairen werken.

Maj Petra Vissers HOT IRPKL/ P-CLAS tussen de Mariniers Maj Mien Heyman (l), Hoofdbureau Reservisten en Kees Heemskerk. Staff Off Natops CZSK. ‘Wij zijn maar op visite bij de landmacht.’ Maj Hans van der Vecht (l); Off Opn Dnstplg: ‘Er is een grote eensgezindheid. Op trouwpartijen wordt iedereen ook uitgenodigd.’ Wytse Strikwerda, Korps Aoo Natres laat ons een geheimpje zien. Hij gaat over het beheer van de Regimentsstok die in de knop twee ipv één glaasje bevat. ‘Een voor de Commandant en een voor mij.’

Maj Hans Berding, HOT C-KNR, Aoo Jan Bakker medewerker werving en Aoo Joost Danvers: MED COMM, ondersteunen met tien man de korpscommandant en zijn tevreden met het verloop van de dag. ‘En dit is nog maar het begin.’

Maj Rob Landsbergen (l), NATOPS en Aoo Fons Beerden, NATOPS Medewerker Vastlegger: ‘Er is veel veranderd, zo is de beloning nu naar rang op niveau van de beroeps, dus je hoeft er geen geld meer op toe te leggen.’ Uw kennis van de afkortingen wat roestig?

Sgt Iwan Telgt, groepscommandant van negen man en in het burgerleven servicemanager:’ De ervaring van de Natres neem je mee naar je werkgever.’

DAOG Directie Aansturen Operationele Gereedstelling

MED COMM Medewerker Communicatie

HOT C-KNR Hoofdofficier toegevoegd Commandant Korps National Reserve

Off Opn Dnstplg Officier Operatiën Dienstploeg

ARA CLAS Afdeling Reservisten Aangelegenheden Staff Commando Landstrijdkrachten

HOT IRPKL/P-CLAS Hoofdofficier toegevoegd Inspecteur Reserve Personeel Koninklijke Landmacht / Plaatsvervangend Commandant van de Landstrijdkrachten

Sgt Sergeant

C-50 Natres bat Commandant 50e Nationale Reserve bataljon

Kol Kolonel

CEB Communicatie en Externe Betrekkingen

Korps Aoo Natres Korpsadjudant onderofficier Nationale Reserve

Staff Off Natops CZSK Staff Officier Nationale Operaties Commando Zeestrijdkrachten

Aoo Adjudant onderofficier

C-RMC Noord 2bat Natres Commandant Regionaal Militaire Commando Noord 2e Bataljon Nationale Reserve

Lkol Luitenant Kolonel

RA Reservisten Aangelegenheden Sie Opn Sectie Operatiën

STOFF OT&G Staff Officier Opleiding Training en Gereedstelling

Maj Majoor

PM 18/4

39

Wilt u ook

klare taal gebruiken? Klare taal is een grondrecht. Klachten van burgers en instellingen over duister Haags taalgebruik zijn bij mij welkom. Ik zal die signalen verzamelen en de schrijvers aanspreken op wat ze aanrichten. Maar vooral roep ik iedere ‘Haagse ambtenaar’ op om steeds klare taal te gebruiken. Alex Brenninkmeijer, Ombudsman

Ik wil het boek Zullen we zwaluwstaarten, staaltjes van ambtelijke (war)taal bestellen:

108 pagina’s met achtergrondverhalen, taaltips van de notadokter en bijna 1.000 woorden en uitdrukkingen, verzameld voor en door ambtenaren. PM bedankt alle ambtenaren die via www.km2taal.nl een top-10 hebben ingezonden. Inzenden naar [email protected] kan nog steeds; uw bijdrage verwerken wij in de volgende druk.

_______ exemplaren voor € 14,95 per stuk exclusief verzendkosten neem contact met mij op, ik ben geïnteresseerd in het bestellen van meer dan 10 exemplaren tegen een aantrekkelijke korting Organisatie: Afdeling: Naam (m/v): Straat:

Onder redactie van: Gert Riphagen, Henk Riphagen, Frank Willemsen, Pieter van Hofwegen, Leon Klinkers, Bert Kreemers en Guido Rijnja.

Postcode + woonplaats: Telefoonnummer: E-mail:

Zullen we zwaluwstaarten is een uitgave van Politieke Pers BV

Stuur deze volledig ingevulde antwoordcoupon naar: PM, Antwoordnummer 10818, 2501 WB Den Haag. Na betaling van de factuur, sturen wij het aantal bestelde exemplaren per post naar u toe. Meer informatie vindt u op www.pm.nl of bel 070 3122770.