8 november Nederland. vrijplaats voor. sekten. Tweede Kamerlid Marianne Besselink (PvdA) filosofeert met Bas Haring pagina 24

hét magazine voor de overheid

P l e i d o o i v o o r m e e r v ro uw en i n d e a m b t e l i jk e t o p Pagina 28

8 november 2007

nr

19

derde jaargang

Nederland vrijplaats voor

sekten

pagina 12

In gesprek:

Tweede Kamerlid Marianne Besselink (PvdA) filosofeert met Bas Haring pagina 24 Succes Arriva bedreiging voor NS pagina 20

Oud-ambtenaar Siepel over crisiscommunicatie pagina 16

Dick Schoof loopt de marathon van New York pagina 33

I.M.

Nationale Ombudsman viert feest pagina 11

inhoud

PM nummer 19 8 november 2007

12 Overheid te laks tegenover sekten

Godsdienstvrijheid speelt religieuze groeperingen in de kaart

16 ‘Kennis delen is cruciaal’

Oud-ambtenaar Siepel over haperende crisiscommunicatie

20 Succes van Arriva bedreigt monopolie NS

16

Groei van de komende jaren maar moeilijk op te vangen

24 ‘Voortbestaan is iets van waarde nalaten’

Kamerlid Marianne Besselink is gesprek met filosoof Bas Haring

39 Laatste zitting van de Derde Kamer

NIEUWS 6 t/m 11

6 Nalatenschap te complex voor Kamer 7 Duo’s maken Randstad urgent 8 Gitta Luiten zet kunst op de wereldkaart 10 Verburg over ‘de schaarste’ 11 De ombudsman is jarig

20

SPELERS 28 t/m 33

8 Meer vrouwen in de top 2 29 Shortlist Overheids­­manager van het Jaar bekend 33 Gebroeders Schoof lopen marathon New York MENINGEN

7 Column Guikje Roethof: Angstcultuur 27 Column Jorrit de Jong: Een belletje SERVICE

37 Kameragenda

39

Omslag: Rob Jongbloed

PM 8/11

3

lopende zaken > Algemene Zaken

Economische Zaken

CDA • Premier Balkenende was deze week zoals we allemaal op

HIGH TECH • Minister Van der Hoeven brengt maandag 12 november

televisie hebben kunnen zien in Rusland. Om evenwicht in het bezoek te brengen, bezocht Balkenende niet alleen premier Poetin maar ook een Nederlands project dat helpt bij het opbouwen van de rechtsstaat. Zaterdag 10 november speelt premier Balkenende de hoofdrol op het CDA-partijcongres in Utrecht.

een werkbezoek aan de High Tech Campus in Eindhoven. Hier werken verschillende bedrijven aan nieuwe, technologische ontwikkelingen. De donderdag erop, 15 november, reist ze naar Slovenië. STUDIE • Als voorbereiding op zijn handelsmissie naar India, eind ­november, kan staatssecretaris Frank Heemskerk het rapport van het Centraal Planbureau vast lezen. Het CPB onderzocht in opdracht van het ministerie de effecten die India als opkomende economie heeft op de Nederlandse koopkracht en werkgelegenheid. De studie wordt woensdag 14 november gepresenteerd. 0900 • Op dezelfde woensdagmiddag wordt Heemskerk in de Tweede Kamer verwacht voor een AO over lange wachttijden bij 0900­nummers. Momenteel wordt onderzocht of de situatie zo erg is dat er iets aan gedaan moet worden of dat ‘noemen en verdoemen’ voorlopig voldoende is.

Buitenlandse Zaken DARFUR • Daags na de begrotingsbehandeling van BZ wordt op vrijdagavond 9 november in Amsterdam een grote manifestatie gehouden om aandacht te vragen voor de situatie in Darfur. Bij de lancering van Radio Darfur in het etablissement Panama zullen minister Verhagen en minister Koenders acte de presence geven. Maandag 12 november vertrekken Verhagen en Koenders samen voor een vierdaagse reis naar Zuid-Soedan. Vrijdag 16 november ontvangt Verhagen de minister van Buitenlandse Zaken van Servië, Vuk Jeremic. NEW YORK • Staatssecretaris Timmermans is donderdag 8 november aanwezig bij de begrotingsbehandeling van zijn departement. Alvorens zondagavond 11 november naar New York te vliegen voor een dienstreis, die vooral in het teken van internationaal cultuurbeleid staat, wipt hij nog even langs op het Vrijthof in Maastricht voor de aftrap van het carnaval. Hij is weer in Nederland voor de installatie van PvdA’er Ferd Crone als burgemeester van Leeuwarden, donderdag 15 november.

Financiën KRISTALNACHT • Minister Bos woont vrijdag 9 november in Gouda de

herdenking van de Kristalnacht bij. De maandag daarop reist hij af naar Brussel voor een bijeenkomst van de Eurogroep, de ministers van ­Financiën van de eurolanden. Op 13 november schuiven ook de overige ministers van Financiën van de Europese Unie en hun collega’s van Economische Zaken aan voor het Ecofin-overleg. Ook staatssecretaris De Jager zal aanwezig zijn. Maar eerst legt De Jager op maandag 12 november zijn Belastingplan voor aan de Tweede Kamer.

BZK POLITIE • Minister Ter Horst houdt op donderdag 8 november de ope-

ningstoespraak op het Veiligheidscongres van het kersverse Nationaal Adviescentrum Vitale Infrastructuren (NAVI). De daaropvolgende week lost ze staatssecretaris Bijleveld af op de Nederlandse Antillen en Aruba, waar zij tot 16 november blijft. Op 19 november is ze met de minister van Justitie in de Kamer voor een wetgevingsoverleg over de politie, onder andere over het politieonderwijs. WERKBEZOEK • Het tiendaagse werkbezoek van staatssecretaris Bijleveld aan Aruba en de Antillen eindigt op 12 november. Het bezoek staat vooral in het teken van sociaaleconomische ontwikkelingen en de nieuwe staatkundige verhoudingen. Op 15 november geeft Bijleveld in het kader van de Dag van Respect een gastles over de respectvolle ­omgang tussen burgers op een school in haar woonplaats Goor. Op 21 november, tenslotte, spreekt de staatssecretaris op het wethouders­ congres van de landelijke Wethoudersvereniging.

Defensie feest • Het radioprogramma Argos van de VPRO en de Vara bestaat vijftien jaar. De feestelijke bijeenkomst ter gelegenheid hiervan wordt vrijdag 9 november geopend door minister Van Middelkoop. Het programma staat bekend om onthullende onderzoeksjournalistiek, onder meer naar de gebeurtenissen in Srebrenica. Momenteel onderzoekt ­Argos de inzet van Nederlandse militairen in Irak en Afghanistan.

4

PM 8/11

ARCHIEF • Dinsdag 20 november opent minister Bos bij het Nationaal Archief in Den Haag het privé-archief van oud-premier Drees.

Justitie BEGROTING • De komende week zijn minister Hirsch Ballin en staatssecretaris Albayrak veelvuldig te vinden in de Tweede Kamer, waar de begroting van Justitie wordt behandeld. Met ingang van het nieuwe jaar dienen alle buitengewoon opsporingsambtenaren, zoals conducteurs, parkeerwachters en milieuinspecteurs, een insigne te dragen. De eerste insignes reikte minister Hirsch Ballin deze week uit in de Koninklijke Schouwburg in Den Haag. Nederland kent zo’n 25.000 buitengewoon opsporingsambtenaren, verdeeld over 1.100 organisaties.

LNV MARITIEM • Minister Verburg opent dinsdagochtend 13 november de

tiende editie van de internationale conferentie voor shellfish restoration in Vlissingen. De conferentie, die dit jaar voor de derde maal in Europa wordt gehouden, staat volledig in het teken van innovatieve en duurzame ontwikkelingen in de schelp- en schaaldiersector. Later op de dag zal de minister de fresh and cash export award uitreiken in de haaienzaal van Diergaarde Blijdorp. Deze prijs is, hoewel de locatie anders doet vermoeden, in het leven geroepen om het belang van de Duitse afzetmarkt voor de Nederlandse land- en tuinbouwsector te benadrukken.

lopende zaken < GLB • Op 14 november is minister Verburg de hele dag in Parijs. Naast een besloten werklunch met haar Franse collega, zal ze daar spreken over de toekomst van het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB) en over actuele ontwikkelingen in Nederland. Na een AO op donderdag 15 november over biotechnologie in de Tweede Kamer, vertrekt de minister opnieuw naar het buitenland. Op 19 en 20 november zal ze aanwezig zijn bij de 34e editie van de algemene conferentie van de voedselen landbouworganisatie (FAO) van de Verenigde Naties. Op de agenda staat onder andere een voorstel om het nijpende geldgebrek van de ­organisatie terug te dringen.

Verkeer en Waterstaat BINNENVAART • Staatssecretaris Huizinga geeft op donderdag 8 novem-

ber het startschot tot een zuiniger en schonere binnenvaart. Tijdens de beurs Europoort Maritime in Rotterdam zal een intentieverklaring worden getekend door het Platform Voortvarend Besparen. In vier jaar tijd moet er door de sector 5 procent brandstof bespaard worden. Ook 12 november staat voor haar in het teken van de binnenvaart. Zij woont dan de jaarvergadering bij van werkgevers- en ondernemersorganisatie CBRB, het Centraal Bureau voor de Rijn- en Binnenvaart.

OCW BEGROTING • Donderdagavond 8 november opent minister Plasterk in Amsterdam het Ateliergebouw, onderdeel van het vernieuwde Rijksmuseum. Op 12 november is hij aanwezig bij een debat van de Taalunie in Brussel. 15 November reikt hij de Prix de la Mode uit, eveneens in het Rijksmuseum in Amsterdam. Op 21 november staat het begrotingsonderzoek op de agenda van het wetgevingsoverleg in de Tweede Kamer. JAPAN • Staatssecretaris Van Bijsterveldt zal daar niet bij zijn, want zij vertrekt 19 november naar Japan voor de World Skills, een wereldwijde beroepenwedstrijd voor MBO-leerlingen. Ook Nederland zal met een team vaklieden in opleiding aanwezig zijn. Eerder in de week is Van Bijsterveldt nog bij de startbijeenkomst Samen leven kun je leren, over maatschappelijke stages, waar ook de premier zijn gezicht zal laten zien. PO • Staatssecretaris Dijksma woont zaterdag 10 november een bijeenkomst bij van de Stichting Kleurrijke School. Op 15 november opent ze in Groningen een conferentie van Ondernemende Kinderopvang (OKO) en 19 november organiseert het departement een conferentie over de kwaliteitsagenda van het primair onderwijs in Utrecht, waar zij met vijftig mensen uit het veld onder meer over taal en rekenen zal spreken.

Vrom HERFSTMANIFESTATIE • Minister Vogelaar woont op 8 november in ­ lmere een ‘herfstmanifestatie’ bij voor particulier opdrachtgeverschap A in de woningbouw. Op 14 november gaat ze naar Rotterdam, om zich over de problemen in de uitvoering van de Wet inburgering te buigen. Vrijdag 16 november vertrekt ze naar New York voor de International women leaders global security summit, waar vanuit het vrouwelijk ­perspectief naar veiligheidsproblemen in de wereld gekeken wordt. Voor woensdag 21 november staat een wetgevingsoverleg over haar begroting in de agenda. AARDGASTANKSTATION • Minister Cramer heeft donderdag 8 november een AO over de commissie-Elverding (de oud-topman van DSM Peter Elverding adviseert over de vertraging bij groot-infrastructurele projecten). Op 14 november opent zij een aardgastankstation in Nijmegen. Verder heeft ze dinsdag 20 november een AO over geluidsoverlast van de Nederlandse Awacsvliegtuigen in de buurt van de Navo-vliegbasis Geilenkirchen en woensdag 15 november een AO over klimaatverandering.

VWS

SZW PARTICIPATIE • Minister Donner en staatssecretaris Aboutaleb zijn maandag beiden in Terneuzen voor een regiobijeenkomst van regionale werkgevers, werknemers en andere partners op het gebied van werk. Onder de noemer ‘Iedereen doet mee’ zullen de bewindslieden ­gesprekken in diverse regio’s voeren. Ze hopen partijen te stimuleren om meer mensen aan het werk te helpen. Op 15 november neemt ­Donner de resultaten van de monitor Discriminatie op de arbeidsmarkt in ontvangst. De monitor wordt door het SCP en het CBS uitgevoerd, in opdracht van SZW. Op 19 november houdt Donner voor de BrabantsZeeuwse Werkgeversvereniging (BZW) een rede over arbeidsparticipatie op haar jaarcongres in Kaatsheuvel. DIVERSITEIT • Staatssecretaris Aboutaleb gaat op 8 november naar de Utrechtse Brug, een samenwerkingsverband van de Universiteit Utrecht, Hogeschool Utrecht en ROC Midden-Nederland. ‘s Middags zal hij op het jubileumcongres van de Nederlandse Vereniging voor Volkskrediet (NVVK) over schuldhulpverlening spreken.

JAARDOCUMENT • Minister Klink heeft op 8 november een AO over farmaceutische zorg en het zogenoemde Transitieakkoord, dat moet zorgen dat de markt voor farmaceutische zorg beter functioneert. Ook bezoekt hij de komende weken een aantal ziekenhuizen. Zo is hij 12 november in het Haga Ziekenhuis in Den Haag en 19 november het ­Canisisus Ziekenhuis in Nijmegen. Woensdag 21 november is hij in in de Meervaart te Amsterdam bij de Conferentie Jaardocument maatschappelijke verantwoording. Het jaardocument vervangt, met het oog op verlichting van administratieve lasten, de dertig vragenlijsten die zorginstellingen voorheen moesten invullen om zich maatschappelijk te verantwoorden. ALCOHOL • Minister Rouvoet opent het congres Jeugd en alcohol in Utrecht op 8 november. Op dinsdag 13 november heeft hij een AO over de evaluatie van de Wet op de jeugdzorg, met name de bekostiging van de zorg voor lichtgehandicapten, en over het interdepartementale rapport Het kind en de rekening, over de financiering van de jeugdzorg. Staatssecretaris Bussemaker heeft op 8 november een wetgevingsoverleg over het begrotingsonderzoek 2008. Op 13 november spreekt ze op een congres van de Nederlandse Vereniging van Maatschappelijk ­Werkers over beroepsontwikkeling.

PM 8/11

5

nieuws >

nalatenschap te complex voor tweede kamer

Het huidige stelsel van de gemeenschap van goederen voldoet niet meer aan de eisen van vandaag de dag. Maar een stelselwijziging laat al jaren op zich wachten. De Tweede Kamer klaagt over de complexe juridische materie en stelde onlangs de behandeling van het voorstel tot wetswijziging opnieuw uit. JUSTITIE • ‘De praktijk vraagt heel duidelijk om wijziging van het systeem

goederen ontstaat. Hiervan worden slechts erfenissen en schenkingen

van de gemeenschap van goederen, ons basishuwelijksgoederenstelsel dat

uitgezonderd. De schulden vallen evenwel in de gemeenschap.

ontstaat als echtgenoten voor de huwelijkssluiting geen huwelijkse voor-

Recentelijk verzocht de ChristenUnie de behandeling van het wetsvoor-

waarden hebben gemaakt,’ zegt Leon Verstappen, hoogleraar notarieel

stel uit te stellen. Dat verzoek werd van harte gesteund door de andere

recht aan de Rijksuniversiteit Groningen (RUG). De huidige wet is volgens

fracties, op het CDA na. ‘Het is een wetsvoorstel dat de Kamer in den brede

hem niet in overeenstemming met de realiteit anno 2007. Zo leert de

een beetje in verlegenheid brengt,’ zegt Ed Anker, fractiewoordvoerder van de ChristenUnie. ‘Juridisch gezien

­ervaring in het notariaat dat ouders niet willen dat de partners van hun kinderen, in tegenstelling tot waar de

‘We zitten er een beetje mee in onze maag’

wet vanuit gaat, bij een scheiding

gen. Het wetsvoorstel regelt dat de nalatenschap automatisch alleen aan

meedelen in de erfenis. Willen ze dat voorkomen, dan moeten de ouders

de kinderen toekomt. Maar ik vind dat die verantwoordelijkheid ligt bij de

of de kinderen naar een notaris. Dat gebeurt dan ook massaal. ‘Het centrale

ouder die nalaat,’ zegt Anker. Daarnaast is de materie volgens hem ‘uiter-

testamentenregister telt jaarlijks zo’n 325.000 ingrepen,’ zegt Verstappen.

mate complex’. ‘Op dit moment weten we dan ook niet of we moeten

‘Heel veel mensen zouden geen notariskosten hoeven te maken wanneer

doorgaan met amenderen, een tweede consultatieronde moeten starten of

de wet dit automatisch regelt.’

er gewoon helemaal vanaf moeten zien. We zitten er een beetje mee in

‘De wetgever heeft de plicht te voorkomen dat een grote groep mensen

onze maag,’ aldus Anker.

gedwongen wordt zaken anders te regelen,’ zegt Kyra Pijls, voorzitter van

Daarbij komt dat lang niet alle Kamerleden het traject van begin af aan

de Vereniging van Familierecht Advocaten Scheidingsbemiddelaars (VFAS).

hebben meegemaakt. Commissievoorzitter Marleen de Pater (CDA) vindt

‘Wij lopen voortdurend tegen situaties aan, waarin mensen het als zeer

evenwel dat de Kamer haast moet maken met de behandeling. ‘Ik kan me

onredelijk ervaren dat bij een scheiding ook de voorhuwelijkse schulden,

voorstellen dat de nieuwe Kamerleden tijd nodig hebben om zich te kunnen

zoals veelal een studieschuld, en erfenissen dienen te worden gedeeld,’

verdiepen in de ingewikkelde materie. Maar het wetsvoorstel ligt er al

aldus Pijls.

geruime tijd, dus dan maar even de tanden erin,’ zegt De Pater.

Al sinds eind jaren negentig wordt er gezocht naar aan een nieuwe

‘Het onderwerp is al door zoveel kabinetten doorgeschoven,’ zegt Pijls.

vormgeving van het stelsel. In de eerste versie van het wetsvoorstel uit

‘Op een gegeven moment moet je als regering zeggen: dit is het wetsvoor-

2002 zou de omvang van de algehele gemeenschap van goederen flink

stel ter stemming.’ Ook Verstappen heeft voor het getreuzel geen goed

worden beperkt: niet alleen erfenissen en schenkingen blijven in dat

woord over: ‘Het wetsvoorstel ligt al sinds 2005 klaar. Er is ongelofelijk veel

voorstel privé, maar ook het vermogen dat echtelieden in het huwelijk

voorbereidend werk verricht. We zijn bepaald niet over één nacht ijs gegaan.

meenemen. Hierop ontstond veel kritiek, omdat er dan verschillende ver-

Het geeft geen pas de behandeling almaar uit te stellen. De materie vergt

mogens met bijbehorende administraties zouden ontstaan. Daarom kwam

inderdaad bestudering, maar dat moeten de Kamerleden dan ook maar eens

er in het najaar van 2005 een minder rigoureus wetsvoorstel op tafel, waarin

doen.’ < [Jan Sanders]

evenals onder het huidige recht door het huwelijk een gemeenschap van

6

gaat het om belangrijke ombuigin-

PM 8/11

nieuws >

Randstad Urgent-Duo’s gaan ‘knopen doorhakken’

Angstcultuur

haven van Rotterdam en het versterken van de (glas)tuin­bouw, gaan trekken en zijn samen verantwoordelijk voor de voortgang. Van tevoren zijn afspraken gemaakt over de overlegstructuur en het mandaat van de bestuurders van het project, zo staat te lezen in het Urgentieprogramma VenW • Op 29 oktober zetten bijna veertig Randstad: naar een duurzame en concurrerende ­bestuurders hun handtekening onder ruim dertig topregio. Ook wordt vastgelegd hoe met eventuele bestuurlijke weerstand moet worden omgebestuurlijk afspraken in het kader van het gaan. ­programma Randstad Urgent. Voor elk project is een bestuurlijk duo van een minister of staatsDe Rotterdamse wethouder van Verkeer en secretaris en een regionale vertegenwoordiger Vervoer Jeannette Baljeu heeft alle vertrouwen verantwoordelijk, wat de besluitvorming moet in de nieuwe bestuursconstructie. Zij zette als vergemakkelijken en de ‘bestuurlijke drukte’ vertegenwoordiger van haar stadsregio haar moet terugdringen, zo hoopt coördinerend handtekening onder drie overeenkomsten om de ­minister Eurlings van stad beter bereikbaar ‘We gaan bestuurders die te maken. Vooral de Verkeer en Waterstaat. hun afspraken niet nakomen lijnen tussen regio en ‘De besluitvorming in achter de broek zitten’ Nederland heeft last van rijksoverheid zijn in de bestuurlijk drukte,’ connieuwe opzet korter, cludeert het persbericht over de Randstad Urzegt zij. ‘Het is onze taak zoveel mogelijk draaggent-conferentie, waar de overeenkomsten wervlak in de regio te creëren. Omdat deze projecten den getekend. De bestuurlijke cultuur moet de status “urgent” hebben gekregen, kunnen wij daarom anders, of, zoals Eurlings zelf zei: ‘We bij wijze van spreken dagelijks bij de minister gaan samenwerken dwars door alle portefeuilles aankloppen in plaats van lange procedures te en bestuurslagen heen. We gaan eindelijk knomoeten volgen.’ pen doorhakken over problemen die al veel te Randstad Urgent kent bovendien ambassalang op een oplossing wachten. We gaan deurs: vertegenwoordigers uit bedrijfsleven of ­bestuurders die hun afspraken niet nakomen maatschappelijk organisaties, die de bestuurachter de broek zitten en degenen die wél resulders scherp moeten houden. Toch reageerde taat boeken in het zonnetje zetten.’ Bernard Wientjes, ambassadeur namens werkDe bestuurlijk duo’s moeten de projecten, geversorganisatie VNO-NCW, nog niet echt op­variërend van de weguitbreiding Schipholgelucht: ‘Ik wil eerst feiten zien, en machines die ­Amsterdam-Almere tot het ontsluiten van de echt aan het werk gaan.’ < [Imre de Roo]

Yvonne Kroese

Bestuurlijke duo’s moeten een eind maken aan vertraging en achterstand die de Randstad en zijn economische positie bedreigen. Veertig bestuurders tekenden voor samenwerking ‘door alle portefeuilles heen’.

Is het vertrouwen tussen voorlichters en journalisten geschaad door de inkijkoperatie in de GPD-systemen? In deze column, een read alone document, mijn persoonlijke visie. Veel vertrouwen tussen de twee beroepsgroepen is er nooit geweest. Wel waren er toen ik in 1989 als parlementair journalist begon, veel minder voorlichters. Er was ook een discussie gaande tussen de ‘rekkelijken’ die vonden dat het beleid best verkocht mocht worden en de ‘preciezen’ die alleen neutrale feiten wilden doorgeven. Menig persvoorlichter zat in het laatste kamp. Tegenwoordig is elke persvoorlichter de godganse dag bezig mogelijke beren op de weg van de minister naar de berm te manoeuvreren. Je snapt wel dat een kijkje in het computer­ systeem van een landelijke persdienst daarbij behulpzaam kan zijn. Hoe komen we aan die rare escalatie van wederzijds wantrouwen? Voorlichters en journalisten zijn slechts intermediair. Als zij in een confrontatie terechtkomen, betekent dit dat de overheid en de samenleving op gespannen voet zijn geraakt. De overheid is steeds minder open, maar wil wel dat de burger ziet hoeveel goed werk er wordt verricht. Die twee doelstellingen zijn in strijd met elkaar. Niet de politicus maar de ambtenaar zit tegenwoordig met het spreekwoordelijke meel in de mond. Heeft u het interview met SG Kuijken nog gezien, zondag in Buitenhof? Clairy Polak die alle negatieve kanten naar voren probeerde te halen en Kuijken die riep: ‘Ik ben enthousiast. Het is geweldig werken voor de overheid!’ Kuijken bevestigde met zijn televisieoptreden het beeld dat het niet leuk is om bij de overheid te werken. De politiek is de baas en er passen maar heel weinig mensen in het Torentje. Ongezegd presenteerde hij de rijksdienst als een legioen van zwijgzame kuddedieren. Een gemiste kans. Juist nu de politici radicaliseren op de flanken van het spectrum, is het belangrijk dat ambtenaren in staat zijn hun enthousiasme voor de publieke zaak op anderen over te brengen. Helaas, de angst om iets verkeerds te zeggen werkt kennelijk dermate verlammend op het spraakorgaan dat journalisten op nietambtelijke bronnen zijn aangewezen. Daar schrijven ze dan stukken over en die zijn soms read only of niet te bekijken achter gestolen wachtwoorden. Dat het in je opkomt mee te lezen met de GPD zegt veel over de doorgeslagen angstcultuur bij de overheid. Guikje Roethof [email protected]

PM 8/11

7

nieuws > Directeur Mondriaan Stichting Gitta Luiten:

‘We gooien op de luiken

Yinka Shonibare (Nigeria) How to blow up two heads at once, 2006

Cultuur is meer dan musea en theaters. Het Nederlandse cultuurbeleid kan ook op andere ­terreinen invloed uitoefenen, vindt Gitta ­Luiten, directeur van de Mondriaan ­Stichting. Luiten pleit voor een ‘wisselwerking tussen internationaal cultuurbeleid en ontwikkelingsbeleid’.

Hoe definieert u het begrip cultuur? ‘Daar beginnen we niet aan. Je kunt dat begrip zo breed en zo smal maken als je zelf wilt. Wij verstaan er kunst en erfgoed onder. Tegenwoordig worden populaire hedendaagse culturele uitingen daar ook nog wel eens onder ­geschaard.’

je intellectuele impulsen. Het zijn twee ­g escheiden beleidsterreinen terwijl het ­ontwikkelingsbeleid iets kan hebben aan ­culturele ontwikkelingen en vice versa. Het ligt heel dicht bij elkaar.’

Wat is precies uw punt? ‘Er is op dit moment weinig cultuur in het beleid van Ontwikkelingssamenwerking en andersom. In het ontwikkelingsbeleid wordt alleen gekeken naar economische motieven, daardoor mis

Wat heeft Nederland aan die koppeling? ‘Voor Nederland is globalisering noodzakelijk. Wij kunnen niet alleen ontwikkelingslanden ­helpen, maar zij ons ook. Voor economische zaken moet je in China of Europa zijn, maar je kunt die landen ook op culturele prestaties aanspreken. Creativiteit en innovatie zijn ­immers ook hard nodig. Aan de andere kant zou ons cultuurbeleid zich niet alleen moeten richten op westerse landen. Nu is het aanbod bij ­culturele instellingen vooral gericht op het ­tonen van kunstenaars uit Europa en Noord-

Tentoonstelling over landbouw

Beloning zbo’s vastgesteld

Rapport NMP verfilmd

LNV • Ter ere van het 50-jarig bestaan van

UITVOERING • Directieleden van zbo’s als De

VROM • Het rapport ­Nederland later dat al

het Europese landbouwbeleid, opent minister Verburg op 9 november samen met haar Vlaamse collega Peeters, die ­tevens ­minister-president is, de tentoonstelling Supermarkt Europa, 50 jaar landbouw en voeding. In het Haags Stadhuis worden in een fictieve ­supermarkt vijftig producten uitgestald, die een beeld geven van de ­evolutie van landbouw en voeding in de afgelopen vijftig jaar. Vijftig foto’s en persdocumenten bieden inzicht in het Europese landbouwbeleid sinds ­het Verdrag van Rome in 1957. Tot in januari is de interactieve tentoonstelling te bewonderen in Den Haag, daarna verhuist hij naar Brussel.

Nederlandsche Bank en het Centraal Bureau Rijvaardigheidsbewijzen (CBR) mogen niet meer verdienen dan 130 procent van een ministerssalaris. Hiermee volgt de ministerraad het advies op van de commissie-­Dijkstal. De regeling geldt alleen voor privaatrechtelijke zelfstandige bestuursorganen die zich voltijd bezighouden met het uitvoeren van bestuurlijke taken. Organisaties zoals postbedrijven en garages die APK’s uitvoeren, voeren slechts af en toe dergelijke taken uit en ­vallen daardoor niet onder deze regel. Als een organisatie van de regel wil afwijken en de directie tóch meer wil betalen, moet dat worden voorgelegd aan het kabinet.

in juni werd gepresenteerd, ­is verfilmd. ‘We realiseerden ons dat in zo’n dik rapport erg veel letters stonden,’ zegt Anneke Oosterhuis van het Milieu- en Natuurplanbureau (NMP). Acteur Mimoun Ouaissa fietst in de film door het Nederlandse landschap, terwijl hij zich afvraagt of de plannen voor ruimtelijke ­ordening wel voldoende op elkaar worden afgestemd. De bedoeling is dat het filmpje onder meer op symposia aan beleidsmakers wordt getoond. Maar het MNP heeft ­grotere plannen. De doelgroep is het publiek van het NOS Journaal. Oosterhuis: ‘Wat zij ­begrijpen, snappen de beleidsmakers ook.’

OCW/OS • Minister Bert Koenders nam zich ­ fgelopen zomer tijdens het evenement op a Schokland voor om de cultuursector meer te betrekken bij ontwikkelingsprogramma’s. Hij tekende daartoe een akkoord, vertelt Luiten. ‘Maar in zijn beleidsnota, die deze week in de Kamer wordt behandeld, zien we daar niets van terug.’ Luiten weet zich gesteund door het Hivos Cultuurfonds, het Prins Clausfonds en veertien andere organisaties. De kunstsector

8

vraagt nu eens niet meer geld, maar vooral meer aandacht voor de globaliserende cultuursector. ‘Ons cultuurbeleid zou zich niet alleen moeten richten op westerse landen,’ vindt Luiten.

PM 8/11

nieuws >

veel terreinen dicht’ Amerika. Wij pleiten ervoor dat het aanbod divers wordt en een gevarieerd beeld geeft van de ontwikkelingen in kunst en cultuur in de héle wereld.’ Dus Nederland is teveel op zichzelf ­gericht? ‘Ja, we gooien op veel terreinen de luiken dicht. Ter illustratie: voor een klein land als Nederland zijn er relatief veel kunstenaars met een internationale carrière. Er zijn ook vrij veel buitenlandse kunstenaars die in Nederland werken en wonen. Maar dat zie je nauwelijks terug op tentoonstellingen. Kunstenaars die daar ­exposeren komen meestal uit dezelfde delen van de wereld.’

curator of kunstcriticus, zijn buitenlandse ­kunstenaars in Nederland nauwelijks vertegenwoordigd. Die keuze ligt inderdaad bij de ­musea, maar wij kunnen het op zijn minst ­constateren en hen in een andere richting ­stimuleren. Er is wat dit betreft een groot ­verschil met de landen om ons heen. Daar speelt kunst een grotere rol in het publieke ­leven, in reflectie, kritiek en verbeelding. Daar zijn curatoren en critici zichtbaarder in het ­publieke debat. Hun waarden beïnvloeden op die manier ook andere facetten van het beleid. Het is jammer dat dit in Nederland zo weinig gebeurt.’

Gitta Luiten

Dus jullie pleiten dit keer niet voor meer geld maar voor een debat rondom de ­globalisering van de cultuursector? ‘We vinden niet dat er geld bij moet. Plasterk heeft voor de kunsten 100 miljoen euro extra toegezegd. We weten nog niet waar dat geld terecht komt, daar gaat de minister over. Ik hoop wel dat we mogen meepraten. We vragen ­aandacht voor de kracht van cultuur in onze ontwikkeling. We zouden graag zien dat ­Nederland wat nieuwsgieriger is naar wat ­elders in de wereld gebeurt en beseft dat ­cultuur van een groter belang is voor de samenleving dan we denken.’< [Eefje Rammeloo]

Gitta Luiten (1968) behaalde in 1994 haar doctoraal communicatiewetenschap aan de UvA. De functie van voorlichter bij het Rijksmuseum sloot goed aan bij haar specialisatie ­mediastudies. In 1996 maakte ze de overstap naar de Raad van Cultuur. Als politiek assistent van OCW-staatssecretaris Rick van der Ploeg bekwaamde ze zich tussen 1999 en 2001 in de politieke kant van het cultuurbeleid. Sinds 2001 is ze d ­ irecteur van de Mondriaan Stichting, het stimuleringsfonds voor de ­beeldende kunst, vormgeving en ­cultureel e ­ rfgoed.

Parlementen reageren niet

Bezuinigen, ook bij de top

Staatsgeheimen per telefoon

EUROPA • De Europes Commissie stuurt,

FINANCIEN • Ook de ambtelijke top van het

BZK • Ministers, staatssecretarissen en de

vooruitlopend op het in werking treden van het Hervormingsverdrag, ieder conceptvoorstel naar de nationale volksvertegenwoordigers, met de expliciete uitnodiging daarop te reageren. Maar de nationale parlementen reageren zelden, meldt EU Observer. ­Nederland zette tijdens de ­onderhandelingen hoog in op een grotere rol voor nationale parlementen, maar ­reageerde sinds september 2006 maar vier keer. De commissie is verplicht een voorstel te heroverwegen als de helft van de nationale parlementen daarom vraagt. Maar de drempel om voorstellen te herzien werd, met in totaal 142 reacties, in de verste verte niet gehaald.

ministerie van Financiën moet aan de taakstelling geloven. Laura van Geest (45) volgt per 1 januari André de Jong, de vertrekkende DG Rijksbegroting, op. Daarmee komt de functie van thesaurier-generaal vrij, maar die wordt niet opnieuw vervuld. De taken van de TG worden toegevoegd aan het takenpakket van SG Ronald Gerritse. Directeur Voorlichting Jeroen Sprenger: ‘Een bestuursraad van zes mensen op een ­departement met 1.200 medewerkers is wel heel zwaar. Het ­terugdringen van het ­aantal ambtenaren moet ook in de top zichtbaar zijn.’ De ­bestuursraad zal haar taken de ­komende tijd opnieuw verdelen.

ambtelijke top krijgen binnenkort speciale apparaatjes waarmee hun telefoongesprekken worden versleuteld, zodat zij onderling kunnen spreken zonder afgeluisterd te ­worden, aldus een woordvoerder van ­Binnenlandse Zaken. Deze crypto-apparaatjes worden vooralsnog in de vaste telefoons van bewindslieden en topambtenaren geïnstalleerd. Of ook ­mobiele telefoons beveiligd worden, hangt van de wetgever en de ­provider af. Per ministerie zal worden ­bekeken wie ervoor in aanmerking komt. Wellicht komen ook ­functionarissen van de AIVD en bepaalde ­Defensie-onderdelen in aanmerking.

Die bredere blik op het cultuurbeleid ligt toch vooral bij de instellingen zelf. Wat heeft de politiek daarmee te maken? ‘We lopen tegen grote problemen aan wanneer we een curator uit Nigeria of Dakar willen uitnodigen. Als je niet oppast wordt die gezien als een economische vluchteling. Dat ligt aan de visapolitiek en dat is iets wat we niet zelf ­k unnen veranderen. We zijn daarover op ­ambtelijk niveau in overleg.’ Is dat voldoende? ‘Op institutioneel niveau, dus bijvoorbeeld als

PM 8/11

9

nieuws >

Verburg plaatst landbouw centraal in ontwikkelingsbeleid Bij een lezing aan de Amsterdamse VU legde de minister van Landbouw verband tussen voedselschaarste, energietekort en de teloorgang van de biodiversiteit. Het dilemma ligt op tafel, maar tot harde conclusies kwam ze niet.

LNV • Het mag in de Nederworden dat de eigen landse politiek vaak over hypes boeren beschermt tegen de en over details gaan, op uitnodiging import van duurzame biobrandstoffen uit van Society for International Development ontwikkelingslanden.’ Het was een mooi uit(SID) hield minister Verburg vorige week een gangspunt dat de minister hier schetste, maar tot lezing over het grote verband. Onder de titel ­Nieuwe 2013 zit het Gemeenschappelijk Europees Landbouwbeleid vast en beschermt het wel degelijk de Europese boeren schaarste bracht zij de mondiale voedselvoorziening tegen de potentiële concurrentie uit arme landen. Overigens zal in verband met de dreigende schaarste aan water en olie de prijs voor agrarische producten, of het nu voedsel of biobrandstof en de bedreigde biodiversiteit. Jos van Gennip, oud-CDAbetreft, niet erg stijgen in de toekomst. De Wereldlandbouw Organisenator en organisator van de lezingenreeks, schetste het probleem in a nutshell: ‘Een vat olie kost vandaag de dag satie (FAO) en de Organisatie voor Economische Samenwerking en 93 dollar. Grondstoffen worden schaarser en duurder. In Ontwikkeling (OESO) hebben intussen ­onderzoek gedaan naar de sommige regio’s zijn landen al bezig een militaire straimpact van biobrandstoffen op de markt voor landbouwproducten. tegie rond de watervoorziening te bedenken.’ Er is De prijzen zullen op de lange termijn een lichte stijging kortom sprake van nieuwe soorten armoede en nieuwe laten zien. Toename van de productie wordt niet zozeer afhankelijkheden. Van Gennip liet daarbij niet na op te bepaald door de prijs, maar door de algehele economische merken dat de opbrengsten op de energiemarkt grotenontwikkeling. deels ten goede kwamen aan regimes die totalitaire of Toch noemt Verburg de vraag naar biomassa en biobrandstof autoritaire trekken vertonen. een ‘kans’ voor ontwikkelingslanden. Ook om hun eigen land op Energie zit in de portefeuille van de minister van EZ, maar orde te krijgen, suggereert Verburg. ‘Want 38 van de 47 armste landen zijn netto-importeur van olie. Velen besteden zes maal verder heeft de minister van LNV de meeste raakvlakken met het ‘schaarsteprobleem’. In eigen land probeert Verburg zoveel aan het invoeren van energie dan aan zorg.’ De eerste dagelijks de balans te generatie biobrandstoffen vinden tussen landbouw ‘Door intensief gebruik van ons ecosysteem, brengt ook te veel nadelen met zich mee. De ontwiken natuurbeheer. Mondistaat de biodiversiteit onder zware druk’ kelingslanden ­zullen met aal gezien gaan de ­voedselvoorziening, de name gestimuleerd moebiobrandstoffen en het milieu ten koste van elkaar. ‘Meer dan ten worden in de tweede generatie te investeren. 800 miljoen mensen hebben niet altijd te eten, 60 procent Wat Verburg direct brengt op het derde onderwerp dat zij daarvan leeft in Zuid-Oost Azië en sub-Sahara Afrika,’ begon ter sprake wil brengen: biodiversiteit. Als het gaat om het bewaren van tropisch regenwoud, dan zijn het niet de rijkVerburg. Volgens haar had de ‘groene revolutie’, waarbij betere zaden en kunstmest ten goede kwam aan steeds meer ste landen die daarvoor kunnen zorgen. ‘Door intensief boeren, ervoor gezorgd dat de bevolkingstoename in het gebruik van ons ecosysteem, staat de biodiversiteit onder recente verleden redelijk is opgevangen. ‘Maar de situatie zware druk,’ stelt de minister. ‘Dat komt omdat de kosten in sub-Sahara Afrika is er toch niet beter op geworden,’ voor het verlies van biodiversiteit nog nooit in kaart zijn stelde ze vast. ‘Het aantal mensen dat niet van voedsel vergebracht.’ Wat Verburg brengt tot de vrij algemene conclusie dat het tijd is voor een policy change. zekerd is, steeg daar van 125 miljoen in 1980 tot 200 miljoen in 2005.’ Nu wordt het poot- en zaaigoed duurder en de Wie benieuwd is geraakt hoe zo’n politieke ommezwaai hoeveelheid water die nodig is voor irrigatie schaars. ‘Of wij eruit zou kunnen zien, kan op dinsdagavond 13 november in 2050 de voorziene 9 miljoen mensen kunnen voeden, is terecht in de Balie in Amsterdam. Daar is de Indiase wetende vraag.’ schapster en activiste Vandana Shiva te gast, bekend door haar kritiek op de Groene Revolutie. Zij schreef onder meer: ‘Ik heb berekeningen gemaakt waaruit blijkt dat iedere dollar winst in Fort Volgens Verburg moet daarom de landbouw een centrale de internationale handel leidt tot 10 dollar verlies van ecologische plaats krijgen in de ontwikkelingssamenwerking. Maar wat en economische aard in een lokaal ecosysteem. Wij zijn letterlijk te doen als de productie van biobrandstoffen ten koste van voedsel aan het stelen van mensen die dat het meeste nodig de voedselproductie gaat? Ook die vraag probeerde Verburg hebben.’ Tot zulke verstrekkende conclusies kwam Verburg niet. te beantwoorden. ‘Wij vinden dat Europa geen fort moet < [Guikje Roethof]

10

PM 8/11

nieuws <

Brenninkmeijer wil Ombudsman voor kinderen

veel beter dan de rijksoverheid als het bijvoorbeeld gaat om de afstand tot de burger. ‘Deels is dat onontkoombaar. Gemeenten kunnen soms pragmatischer zijn, bijvoorbeeld door het instellen van een algemeen telefoonnummer waar burgers ook terecht kunnen met klachten.’ De flinke stijging van het aantal klachten over de rijksoverheid is vooral Ombudsman • ‘Bestuursorganen hebben een beetje een haat-liefde toe te rekenen aan de Belastingdienst en het UWV. In de afgelopen verhouding met de Nationale Ombudsman,’ zegt Alex Brenninkmeijer 25 jaar kreeg de ombudsman 150.000 duizend officiële klachten van op 1 november in de Oude Zaal van de Tweede Kamer, voorafgaand burgers over de overheid en schreef het instituut meer dan 16.000 aan de viering van het 25-jarig bestaan van de Nationale Ombudsman. rapporten. De komende jaren is de belangrijkste ambitie van Brenninkmeijer Intussen stromen de prominente bestuurders langzaam de naastgelegen koffiezaal binnen. ´Bestuursorganen vinden dat de ­ombudsman met het realiseren van een ‘Ombudsman voor kinderen’. ‘De laatste tijd zijn zinvolle aanbevelingen komt waar je ook er behoorlijk ernstige incidenten met kinde­rekening mee moet houden. Maar zodra de ren,’ zegt hij, mede met verwijzing naar de ‘De burger wil als persoon ombudsman daadwerkelijk opkomt voor de zaak-Savannah. ‘Iedereen weet dat het behandeld worden’ werkveld rondom het kind heel erg verdeeld burger en kritisch is, kan de boodschap wel eens zijn: kan dat niet wat minder?’ is, met veel verschillende instellingen waar ‘Een paar keer per jaar krijg ik zelfs de boodschap “dimmen”. Dan denk de ­samenwerking tekortschiet. Daarom zou ik in Nederland graag een ik: blijkbaar ben ik op de goede weg. Als alle bestuursorganen echt heel aparte ombudsvoorziening voor kinderen zien. Het probleem is vaak tevreden over me zouden zijn, zou ik mijn onpartijdige rol kwijtraken. Ik dat instanties onvoldoende informatie uitwisselen. Vanuit ombudspermag niet ingekapseld raken in het Haagse gebeuren,’ zegt Brennink­ spectief kan je goed uitzoeken wat daar mis gaat.’ < [Maurice Swirc] meijer, die sinds 2005 de functie van ombudsman bekleedt. advertentie Overheden zijn teveel op zichzelf gericht en dreigen het belang van de burger te verwaarlozen, houdt Brenninkmeijer even later zijn hooggeplaatste gehoor voor. ‘De burger wil als persoon behandeld worden.’ Vervolgens reikt hij de koningin het eerste exemplaar van de jubileumbundel Werken aan behoorlijkheid uit, waarin het instituut van de ombudsman wordt belicht vanuit verschillende wetenschappelijke disciplines. President van de Algemene Rekenkamer Saskia Stuiveling en voorzitter van de Sociaal-Economische Raad Alexander Rinnooy Kan spreken over de meerwaarde van het instituut Nationale Ombudsman en vertellen over de verhouding van hun eigen instituut tot dit Hoge College van Staat. De koningin en de fine fleur van bestuurlijk Nederland waren present op het verjaardagsfeestje van de Nationale Ombudsman. Maar ombudsman Alex Brenninkmeijer wil ‘niet ingekapseld raken in het Haagse gebeuren’.

Tirade Herman Tjeenk Willink, vicepresident van de Raad van State, tapt uit een ander vaatje. Hij spreekt nauwelijks over de ombudsman, maar weidt vooral uit over de 475 jaar oude geschiedenis van de eminente Raad van State. Als hoogste bestuursrechter moet dat Hoge College van Staat ook waken over het gedrag van overheden. Tjeenk Willink hamert erop dat iedereen die denkt dat de rechtsprekende en adviserende taak van de Raad van State ‘straffeloos uit elkaar gehaald kunnen worden’ het ­helemaal mis heeft, onder andere door het ‘miskennen’ van de historische dimensie van de twee taken. ‘Zuinig op zijn, zou ik dus ­denken,’ waarschuwt Tjeenk Willink. Het relaas lijkt bedoeld als een dreigende tik op de vingers van Brenninkmeijer, die als hoogleraar staats- en bestuursrecht eerder openlijk zijn zorgen uitte over belangenverstrengeling door de dubbelfunctie van de Raad van State. Gezeten naast de koningin, voorzitter van de Raad van State, blijft de ombudsman vriendelijk glimlachen tijdens de tirade van de vicevoorzitter. Eerder die dag stelde Brenninkmeijer tevreden vast dat uit onderzoek blijkt dat het werk van de ombudsman door de burger met een 8 wordt gewaardeerd. ‘Intussen staat het vertrouwen van de burger in de overheid op nog geen 3,5. Dat is echt heel erg laag.’ Verder scoren ­gemeenten

coverstory > Godsdienstvrijheid speelt ‘nieuwe religieuze groeperingen’ in de kaart

Nederland vrijplaats voor sekten De Nederlandse overheid vindt het, in tegenstelling tot andere Europese landen, al decennia onnodig een beleid te ontwikkelen gericht op de problematiek rondom sekten. Volgens Fokko Oldenhuis, hoogleraar religie en recht in Groningen, moet daar ­verandering in komen. Hij zet vraagtekens bij de Nederlandse wet die het onmogelijk maakt om ‘kerkgenootschappen’ te verbieden. Tekst maurice swirc

Als een kerkgenootschap een bedreiging vormt voor de openbare orde, moet dat, net als andere organisaties, gewoon verboden kunnen worden. Door de uitzonderingspositie van kerkgenootschappen in het Burgerlijk Wetboek is dat nu onmogelijk in Nederland. Het is de vraag of die uitzonderingspositie nog houdbaar is, stelt Fokko Oldenhuis in het onlangs verschenen onderzoeksrapport Schurende relaties tussen recht en religie. Daarmee stelt Oldenhuis, samen met an-

Verdwenen In de eerste plaats wordt in het rapport gekeken naar de gevolgen van de opkomst van de islam in Nederland voor onze rechtsstaat. Door de aardschok van ‘11 september’, discussies over hoofddoekjes en een imam die weigerde minister Verdonk een hand te geven is, volgens de onderzoekers, een hernieuwde discussie over de verhouding tussen kerk en staat noodzakelijk. Maar het rapport is ook direct relevant voor

‘sinds begin jaren tachtig is het onderwerp sekten van de nederlandse politieke agenda verdwenen’ dere onderzoekers, een gevoelig onderdeel van de godsdienstvrijheid in Nederland ter discussie. Oldenhuis en de zijnen zetten hun stelling extra kracht bij door te verwijzen naar een in 2004 weggestemd wetsvoorstel van Geert Wilders, dat het verbieden van kerkgenootschappen mogelijk moest ­maken. Het rapport is vervaardigd in ­opdracht en met financiële steun van het ministerie van BZK en dient, aldus een woordvoerder, ‘als input voor beleid’. Minister Ter Horst ­lanceerde het rapport op 4 oktober tijdens een congres van het Nederlands Genootschap van Burgemeesters en gaf alle burgervaders een exemplaar van het rapport mee naar huis.

12

PM 8/11

de positie van andere religieuze bewegingen in onze samenleving, licht Oldenhuis toe. Met het ter discussie stellen van de speelruimte voor kerkgenootschappen dringt zich ook de vraag op wat dit betekent voor de benadering van sekten, door veel deskundigen ook wel ‘nieuwe religieuze bewegingen’ genoemd. ‘Sinds het begin van de jaren tachtig is het onderwerp van de sekten verdwenen van de Nederlandse politieke agenda,’ constateert Oldenhuis. ‘Het zou goed zijn om eventuele knelpunten in verband met het functioneren van sekten in Nederland weer eens in kaart te brengen. Als een sekte bijvoorbeeld zeer vergaande controle heeft over

het dagelijks leven van volgelingen, is er wel degelijk een probleem. Het is wel zaak heel voorzichtig te zijn bij het trekken van dergelijke conclusies. Daarom moet er een degelijk feitelijk onderzoek naar dit onderwerp komen. Mede op grond daarvan kun je dan eventueel een afweging maken of nadere wetgeving noodzakelijk is.’ De laatste keer dat de positie van de overheid tegenover nieuwe religieuze bewegingen werkelijk op de Haagse politieke agenda stond, was toen rechtswetenschapper Tobias Witteveen in 1984 in opdracht van de Tweede Kamer onderzoek deed naar sekten in Nederland. Aanleiding voor het onderzoek was de collectieve zelfmoord in 1978 van bijna duizend leden van de Jim Jones sekte in het Zuid-Amerikaanse Guyana. Wereldwijd rees de vraag of dit elders ook kon gebeuren. In die dagen stond het sekte-verschijnsel in Nederland mede in de belangstelling door de opkomst van bewegingen als Bhagwan, Hare Krisjna en Scientology. Waar liggen de grenzen voor de Nederlandse overheid als zij beleid wil voeren op dit terrein, was de centrale vraag van het onderzoeksrapport Overheid en nieuwe religieuze bewegingen. Witteveen concludeerde dat er voor de overheid op dit gebied geen taak is weggelegd. Wel zijn er algemene

wetten die de grenzen van de godsdienstvrijheid bepalen. Zo is seksueel misbruik ook in het kader van een religieuze activiteit verboden. Iemand die een schenking aan een sekte doet onder grote psychische druk, kan dat bedrag bij de rechter terugvorderen en op minderjarigen zijn de regels van de kinderbescherming van toepassing. Maar speciaal beleid of wetgeving op het gebied van sekten is niet noodzakelijk, zo ­concludeerde de Tweede Kamer in navolging van het onderzoeksrapport. Het officiële overheidsstandpunt wordt anno 2007 nog altijd bepaald door die conclusie.

een sekte worden verboden op grond van bijvoorbeeld misleidende publiciteit, omdat de sekteleider zich schuldig maakt aan fysiek geweld of vanwege illegaal gebruik van medicijnen. Een Duitse parlementaire sekte-commissie stelde in 1997 vast dat in Duitsland religieuze organisaties zoals de Scientologykerk zich schuldig maakten aan psychische manipulatie en financiële uitbuiting en zelfs de democra-

Misdrijf Intussen waren sekten de afgelopen decennia in andere Europese landen zoals België, Frankrijk en Duitsland wel onderwerp van politiek debat, compleet met speciaal op sekten gericht beleid en speciale wetgeving. Frankrijk gaat het meest ver in haar strijd tegen sekten. Sinds 2001 geldt daar een wet die ‘mentale manipulatie’ aanmerkt als misdrijf, waarvoor je vijf jaar de gevangenis in kunt. Van mentale manipulatie is sprake als iemand onder herhaalde, zware druk anders gaat oordelen ‘waardoor deze zichzelf in zijn daden of zijn afzien van handelen ernstige schade toebrengt’. In Frankrijk kan

tische rechtsorde in gevaar brachten. Daarom houdt de Duitse geheime dienst Scientology extra streng in de gaten. De Duitse rechter ontzegde Scientology enkele jaren geleden ook de status van non-profit organisatie, met alle fiscale gevolgen van dien. Verder zijn leden van de omstreden beweging bij grote politieke ­partijen als CDU en SPD al jaren uitgesloten van partijlidmaatschap. In augustus 2007 maakte de minister van Binnenlandse Zaken van de deelstaat Hamburg bekend dat de Duitse regering de mogelijkheid onderzoekt om Scientology zelfs volledig te verbieden. Justitie in België gaat Scientology strafechte-

lijk vervolgen, omdat het een criminele ­organisatie zou zijn, die zich op grote schaal schuldig maakt aan afpersing, oplichting en onwettige uitoefening van de geneeskunde. Het gerechtelijk onderzoek naar de Belgische activiteiten van de wereldwijde Scientology-beweging startte al in 1999. De Belgische justitie wil niet alleen de Belgische afdeling, maar ook het Europese hoofdkantoor in Brussel aanpakken. In 1997 verscheen in België een parlementair

de duitse deelstaat hamburg onderzoekt de mogelijkheid om scientology volledig te verbieden onderzoeksrapport met een lange lijst van ­sektarische organisaties waarop, naast Scientology en Hare Krisjna, ook veel evangelische– en pinkstergemeenten stonden. In 2006 verscheen een actualisering van dat parlementaire onderzoek. Een wetsvoorstel van de Belgische minister van Justitie, Laurette Obelinx, dat ‘mentale destabilisatie door sekten’ strafbaar stelt, haalde uiteindelijk niet de eindstreep in het parlement. Het parlementaire onderzoek zorgde wel voor de oprichting van het Informatie- en Adviescentrum inzake Schadelijke Sektarische Organisaties (IACSSO). Volledig gefinancierd door de overheid verschaft deze dienst sinds PM 8/11

13

Monty Python’s ‘Life of Brian’ 1998 informatie over ‘schadelijke sektarische organisaties’ aan burgers. Het centrum werkt ook samen met justitie en politie. Gebedsgenezing Daarnaast overlegt het IACSSO met sekten om interne misstanden vrijwillig op te lossen. Zo zorgde Hare Krisjna voor verbetering van de werkomstandigheden toen klachten binnenkwamen dat leden van Hare Krisjna te veel uren achter elkaar moesten werken, vertelt Vivienne Geuffen, vice-voorzitter van IACSSO. ‘Wij voorzien duidelijk in een behoefte,’ zegt

Dekkers is een van de weinigen in Nederland die zich met het probleem bezighoudt. In de ­jaren tachtig en negentig kwamen verschillende ­instellingen voor sektehulpverlening op, die ook weer snel ten onder gingen door meningsverschillen over de behandelmethode, gebrek aan belangstelling, financiële malversaties en andere interne misstanden. Het enige adres waarnaar Stichting Korrelatie jarenlang bleef doorverwijzen bij psychische schade door sektelidmaatschap was de Lievegoedkliniek waaraan Dekkers verbonden was, die werkt vanuit de antroposofische filosofe van Rudolf Steiner.

‘moeders komen niet op voor de rechten van hun kinderen, maar voor de rechten van de goeroe’ Geuffen met verwijzing naar de 1.672 vragen die IACSSO in 2005 en 2006 bereikten, vooral van individuele burgers die zich bijvoorbeeld zorgen maakten over een familielid dat het licht zag. ‘Problematisch blijken bijvoorbeeld ­diverse evangelische groeperingen die doen aan ­gebedsgenezing en behandeling in de reguliere geneeskunde afraden. Door de psychische dwang die daar wordt uitgeoefend, kan de ­gezondheid van leden van die groeperingen, ook van kinderen, daadwerkelijk in gevaar komen,’ aldus Geuffen. ‘Het lijkt me onwaarschijnlijk dat, als bepaalde religieuze bewegingen actief zijn in Europa, dat probleem in Nederland helemaal niet speelt.’ ‘Natuurlijk richten sekten ook in Nederland schade aan,’ zegt Ad Dekkers. Jarenlang behandelde hij als pyschotherapeut ex-sekteleden in de pyschiatrische Lievegoedkliniek in Bilthoven. Sinds 2003 heeft hij een privé-praktijk. ‘Ik heb de slachtoffers van die sekten zelf gezien. Uit eigen waarnemening weet ik wat voor schade er wordt aangericht. Mensen worden echt kapot gemaakt. Of die mensen aanvankelijk vrijwillig voor die sekte hebben gekozen, doet er niet toe.’

14

PM 8 / 11

Dat het Belgische parlement de antroposofie in 1997 ook op de lijst van sektarische groepen zette, vindt Dekkers ‘onterecht’. ‘Ik zal iemand die uit een sekte komt bijvoorbeeld nooit de antroposofie aanraden. Wij laten iedereen vrij in zijn of haar denken.’ Dwang Wetenschappers en onderzoekers die actief zijn op dit terrein spreken liever niet over ‘sekten’ omdat die lastig te definiëren zijn en vanwege het morele oordeel dat kleeft aan die term. Liever gebruiken deze theologen, sociologen en antropologen de neutrale term ‘nieuwe religieuze bewegingen’. ‘Daar doe ik niet aan mee,’ zegt Dekkers. ‘Die wetenschappers hebben vermoedelijk niet genoeg slachtoffers gesproken. Als je die spreekt, weet je precies wat een sekte is. Veel van mijn patiënten kwamen met depressieve klachten binnen, die uiteindelijk bleken samen te hangen met hun ervaringen in een sekte.’ Volgens Dekkers wijken sekten op essentiële punten af van andere religies. Afwijkende meningen of gedrag worden met dwang, sociale groepsdruk, indoctrinatie en straffen bestreden. Ook hebben

sekten vaak een sterke neiging tot isolationisme. Er is de kwade buitenwereld en er is de sekte, waar alles klopt.’ Je hebt in Nederland steeds meer kleine, lastig te definiëren spirituele groepjes. Alles draait daar meestal om een mannelijke goeroe met goddelijke inspiratie die bijvoorbeeld gebruik maakt van wat oosterse ideeën, ­gecombineerd met wat “genezing” en groeps­ gesprekken. In de media lees je er weinig over. Ze ontstaan vooral door mond-tot-mondreclame. Seksueel misbruik, vooral ook door de goeroe in kwestie, tref je binnen dergelijke groepjes vrijwel als regel aan,’ vertelt Dekkers, die erop wijst dat ook ‘de extreme randen van het protestantisme’ soms sektarische trekken vertonen. ‘In mijn praktijk heb ik vaak gezien hoe bij fysiek en geestelijk geweld tegen kinderen in een sekte, de moeder niet opkomt voor de ­rechten van haar kinderen, maar voor de rechten van de goeroe. Dat zijn situaties waar de kinderbescherming nauwelijks weet van heeft en ook helemaal niet op is toegerust, ­simpelweg doordat de kennis en vaardigheden daarvoor ontbreken. In Duitsland is dat bijvoorbeeld veel beter geregeld met speciaal door de overheid bekostigde opvanginstellingen,’ aldus Dekkers. ‘In de loop der jaren heb ik honderden slachtoffers gezien. Ik ben ervan overtuigd dat het hier alleen om het topje van de ijsberg gaat,’ aldus Dekkers. ‘Wat mij betreft komt er in Nederland een meldpunt voor misstanden binnen sekten, waar slachtoffers behalve voor informatie ook terecht kunnen voor juridische en psychische ondersteuning.’ Daarnaast vindt Dekkers dat, naar Frans model, bepaalde ­vormen van ‘psychische dwang’ ook strafbaar moeten worden in Nederland. ‘Het is die psychische dwang die leidt tot seksueel misbruik en tot lichamelijk en psychisch geweld.’ Klonen De religieuze leider van de zogenoemde Raëli-

coverstory <

‘You are all individuals!’ ‘Yes, we are all individuals.’ ‘You are all different!’ ‘Yes, we are all differrent!’ aanse beweging ontvluchtte Frankrijk enkele jaren geleden met een flinke belastingschuld. Naar eigen zeggen vertrok hij om de vijandige houding van de Franse overheid en media ­tegenover sekten. In Frankrijk verschenen eerder berichten over onder andere seksueel ­misbruik van kinderen binnen de beweging, die in 1973 werd gestart door de voormalige Franse journalist Claude Vorilhon (1946). Hij noemt zichzelf Raël en woont tegenwoordig in Franstalig ­Canada. Zijn volgelingen geloven dat buitenaardse wezens 25.000 jaar geleden op aarde landden en het menselijk ras schiepen door te klonen. Die informatie kreeg Raël van deze buitenaardse wezens, die hem hebben uitverkoren als profeet en hem meenamen op ­informatieve ruimtereizen. Volgens Raëlianen vormt klonen de sleutel tot eeuwig leven. In 2003 haalde de beweging het nieuws toen ­Clonaid, een aan de beweging gelieerd bedrijf, aankondigde zelf mensen te gaan klonen en later zelfs berichtte dat in Nederland een lesbisch echtpaar op het punt stond een gekloond kind ter wereld te brengen. Bewijs dat het kind daadwerkelijk is geboren kwam nooit, maar de beweging drong wel door tot het wereldnieuws. Contract Raël liet weten te streven naar een perfect menselijk ras. Voor gehandicapten is daarbij echter geen plaats. ‘Mist een kind een arm, dan moet het worden geaborteerd,’ zo schrijft Raël in een van zijn boeken. De beweging, die volgens ­eigen vermelding wereldwijd in 84 landen 55.000 aanhangers heeft, is ook in Nederland vertegenwoordigd met een afdeling van naar eigen zeggen enkele tientallen aanhangers en nog een groep van geinteresseerden daaromheen. Een verzoek van PM voor een interview met een Nederlandse vertegenwoordiger van Raël over de plannen van de beweging in ­Nederland heeft een onverwachte afloop. Het

hoofdkwartier van de Raëlanen in Genève verwijst aanvankelijk naar Bart Overvliet, een Nederlands lid van de beweging, die tenslotte argwanend toestemt in een interview ergens in het centrum van Den Haag. Enkele uren na die telefonische toezegging laat Overvliet echter weten dat het vraaggesprek toch niet door gaat. Eerst moet contact worden opgenomen met een zekere Peter Broeders, die gaat over de perscontacten van de beweging in Nederland. De laatste laat weten dat een eventueel interview alleen mogelijk is na ­ondertekening van een contract van de

veranderd sinds begin jaren tachtig, onder andere door de opkomst van veel kleine religieuze groeperingen. Maar, zo benadrukt de Groningse hoogleraar, hoe lastig de praktijk van de godsdienstvrijheid soms ook is, als grondrecht is en blijft het een zeer belangrijk goed. ‘De gelijke behandeling van godsdiensten is een verworvenheid die je niet moet willen opgeven. Dat houdt in elk geval in dat de overheid alle godsdiensten en levensovertuigingen gelijk behandelt.’ Uit de Nederlandse wet vloeit voort dat, zodra een groep met gemeenschappelijke godsdienstige opvattingen zich als gestructureerde

‘mist een kind een arm dan moet het worden geaborteerd,’ zo schrijft Raël in een van zijn boeken ­Raëliaanse beweging. ‘Er zal geen enkel ­a rrogant, onbeleefd en beledigend gedrag getolereerd worden van niemand, voor, tijdens en na het interview,’ zo luidt een van de vele artikelen in het contract. En: ‘De journalist verplicht zich om passages te verwijderen die geen respect tonen voor de Raëliaanse beweging of Raëliaanse woordvoerder’. Als PM weigert te tekenen gaat het interview inderdaad niet door. Het is de eerste keer dat een Nederlandse journalist weigert akkoord te gaan met deze voorwaarden, laat Broeders nog wel weten. Verworvenheid De contacten van PM met Raël tonen een glimp van de passief-aggresieve sfeer waarmee de beweging zich manifesteert. Dat ze weinig moeten hebben van een vrij opererende pers, is in ieder geval duidelijk. Het is een klein voorbeeld van hoe in de praktijk bij bewegingen als deze de godsdiensvrijheid kan botsen met andere grondrechten. Ook professor Oldenhuis stelt vast dat het Nederlandse religieuze landschap ingrijpend is

groep presenteert, sprake is van een kerkgenootschap. Als zodanig geniet de groep dan de speciale wettelijke bescherming door de uitzonderingspositie in het Burgerlijk Wetboek. ‘Dat uitgangspunt komt wel onder druk te staan. Als bij een gemeenschap bijvoorbeeld misdrijven de overhand hebben, is het geen kerkgenootschap meer en vervalt de facto die speciale bescherming. Maar het is aan de rechter om daar telkens over te beslissen.’ De optie om in navolging van Frankrijk ‘mentale manipulatie’ strafbaar te stellen, sluit Oldenhuis niet uit. ‘Maar eerst moet er in Nederland een degelijke inventarisatie van religieuze bewegingen komen en eventuele knelpunten in kaart worden gebracht. Als dan blijkt dat nieuwe wetgeving noodzakelijk is, kun je overwegen daartoe over te gaan. Zo bestaat ook het recht om van je geloof af te vallen. Maar naar dat onderwerp moet je op een zorgvuldige, goed onderbouwde wijze ­k ijken. Wat de een dwang noemt, vindt de ­ander heel gewoon. Als iemand die we in de volksmond ‘een trouw kerkganger’ noemen zijn kinderen op zondag vraagt om ook mee te gaan, is dan ook sprake van onaanvaardbare dwang? Dat lijkt me niet.’ <

PM 8 / 11

15

interview >

16

PM 8/11

Pr-strateeg Hans Siepel neemt falende crisiscommunicatie op de korrel

‘Kennis delen is cruciaal’ Er schort veel aan de communicatie van de overheid bij crisissituaties, meent adviseur Hans Siepel. Te veel wordt gedacht aan het imago van bewindslieden, te weinig aan de informatiebehoefte van de burger. Het crisismanagement na de Schipholbrand was een schoolvoorbeeld van hoe het niet moet. ‘Media, bestuur en politiek houden elkaar gevangen op de Haagse vierkante meter.’ TEKST chris van de wetering FOTO’S welmer keesmaat

Vier jaar geleden schreef Hans Siepel, toen is, snel het eigen straatje schoon te vegen. ­werkelijkheid is daardoor ook een heel ­andere nog ambtenaar, al een kritisch rapport over geworden dan die van de samenleving.’ de crisiscommunicatie van de overheid. De Wat viel u op in de cultuur die u aantrof op overheid zou te regentesk, te arrogant en te De burger is ook minder goedgelovig BZK toen u daar in 1997 in dienst kwam? paternalistisch met zijn burgers communice‘In de processen stond de vraag wat de minis­geworden, schrijft u. ren, concludeerde hij. De toenmalige ministers ter van een kwestie vond centraal. De oriën‘Ja. Vroeger vond de burger bijna automatisch hadden bijvoorbeeld eerlijker en minder tatie op de politieke leiding vond ik heel groot. wat de autoriteiten vonden. Maar de burger ­terughoudend kunnen communiceren over de Overheidscommunicatie stond in dienst van heeft zich intussen ontworsteld aan instituties. voorbereiding van vaccinaties tegen de het profileren van de minister en de staatsHij heeft de overheid ook minder nodig, want ­meningokokkenbacterie en in de MKZ-crisis. secretaris. Dat gebeurde natuurlijk vanuit de voor zijn informatievoorziening heeft hij nu Siepel verloor de interne strijd voor een opegedachte dat een goed profiel van bewindsinternet tot zijn beschikking. De macht van de ner communicatiebeleid waarin burgers serilieden ook het vertrouwen in de overheids­ overheid was lange tijd gebaseerd op twee euzer worden genomen. Zijn pleidooi voor organisatie ten goede komt. Gaandeweg kwam monopolies, die de staat beide verloren heeft. meer transparantie rondom de Nederlandse ik echter tot de ontdekking dat het vertrouwen De staat had het geweldsmonopolie en een steun aan de oorlog in Irak werd hem niet in in de politiek alleen maar afnam. Zorgen dat informatiemonopolie. Na 11 september 2001 dank afgenomen. Bij de weten we hoe eenvoudig ‘Zorgen dat je elke dag in het nieuws bent, eerst volgende reorganide machtigste staat ter leidt niet tot meer vertrouwen’ satie sneuvelde hij. wereld kan worden ­Inmiddels heeft hij zich gestort op het trainen je elke dag in het nieuws bent, leidt niet nood­aangevallen. Internet ondergroef het informaen adviseren van professionals in de risicozakelijkerwijs tot meer vertrouwen, was mijn tiemonopolie. Burgers regelen nu zelf hun en crisiscommunicatie. Onlangs schreef hij vliegtickets, ze vergelijken verzekeringsmaatconclusie.’ samen met collega Frank Regtvoort een boek schappijen en zoeken via het web zelf een waarin hij zijn ideeën op overtuigende wijze In uw boek spreekt u van een egocentrialternatieve arts. Ze zijn ook machtig geworsche bestuurscultuur. In hoeverre kom je den. Via internet is immers in 24 uur zo een uiteenzet. In Risico- en crisiscommunicatie betoogt Sieactiegroep opgericht. Die verschuiving van dat ook tegen in de communicatie? pel dat de overheid zich in haar communicatie macht zorgt ervoor dat burgers niet meer ‘Ach, je kent het wel: voorlichters die de inforte druk maakt om haar reputatie. Het gaat in ­zonder meer aannemen wat het gezag te ­berde matie niet geven, omdat het even niet uitkomt. overheidscommunicatie vooral om imago en Of omdat er Kamervragen van komen die de brengt. Ze beoordelen politici op hoe ze over‘positionering’ van bewindslieden en departeminister in een netelige positie brengen. Het komen, of ze geloofwaardig en te vertrouwen menten die als ‘producten’ en ‘merken’ in de gaat erom dat het geïnstitutionaliseerde eigenzijn. Niet op basis van positie of reputatie, maar markt worden gezet. Deze reputatiebenadering belang ook in de communicatie voorop staat. in Den Haag is dat nog niet doorgedrongen. van communicatie, zoals Siepel de overheids-pr De huidige, door de media aangewakkerde De evaluatiecommissie van de VVD oornoemt, schiet tekort bij maatschappelijke crises, afrekencultuur bevordert die defensieve houdeelde recent nog dat Rutte te weinig tijd waar het toch vooral gaat om de belangen van ­gehad zou hebben om zich als “merk” te proding nog eens. De druk is groot. Ambtenaren anderen en schadebeperking voor de samenzijn bezig met de positie van de minister, de fileren. Maar misschien zijn politici wel geen leving en niet om de eigen belangen van de positionering ten opzichte van de Kamer, met merken en is de aanpak helemaal verkeerd, overheid of die van een bewindspersoon. succesverhalen ook. Mensen die een tegen­ denk ik dan. Is Wilders een merk? Hij verSiepel pleit in zijn boek voor communicatie geluid laten horen, vinden moeilijk hun plek. woordt het sentiment onder een deel van de die zich meer richt op relatiemanagement met Het is tot een cultuur verworden, die Pechtold bevolking. De burger is politici waarschijnlijk de burger. Communicatie is niet te managen, is “vunzig” noemde. Hij maakte een fout door het gewoon als mensen blijven zien. Zelf ben ik daarbij het uitgangspunt. De moderne burger persoonlijk te maken, want het zijn niet de tot de overtuiging gekomen dat het uiteindelijk denkt immers graag het zijne van wat is voor­individuen, het is het systeem dat maakt zoals gaat om professionaliteit, niet om reputatie. Je het gaat. Je zou kunnen zeggen dat media, moet zorgen dat je geloofwaardig en betrouwgevallen. De taak van de overheid bij een ramp bestuur en politiek elkaar gevangen houden baar bent, naar beste kunnen je werk doen en is dan ook vooral om samen met de burger het gebeurde te duiden. En niet, zoals vaak de reflex op de Haagse vierkante meter. De Haagse niet te bang zijn later te worden afgerekend. PM 8/11

17

interview < Als de politiek daar geen genoegen mee neemt, treed je gewoon af.’ Wat zou de rol van de overheid moeten zijn nu ze, zoals u zegt, haar monopolies en daarmee haar macht heeft verloren? ‘De overheid moet zich veel meer richten op het geven van betekenis. Ze moet gebeurtenissen duiden vanuit de samenleving en veel minder menen zelf overal verantwoordelijk voor te zijn. De nationale overheid zou verantwoordelijkheden lager moeten neerleggen, ruimte moeten laten voor professionals en voornamelijk faciliterend zijn. Ga een volwassen relatie met burgers en samenleving aan.’ Tijdens een ramp of crisis valt een bewindspersoon die vanuit reputatiemanagement denkt door de mand, schrijft u. Waarom is dat juist bij een crisis het geval? ‘Bij een crisis moet het altijd over de belangen van anderen gaan. Je kunt niet volstaan met een reactie die enkel uitgaat van wat de ramp voor jou als bewindspersoon betekent. Helaas is dat wel vaak de eerste reflex. Je zag het bij de Schipholbrand. Toenmalig minister Verdonk zei meteen dat er adequaat was opgetreden. Geen toevallige woordkeuze. Ze zei dat vanuit het idee dat ze haar eigen mensen moest ­beschermen. Het gevolg was dat de discussie vervolgens vooral ging over woordkeuze. Er kwamen spandoeken, een rechtszaak. Inadequate reacties keren zich uiteindelijk tegen de eigen institutie. Verdonk had zich bescheidener moeten opstellen. Ze had kunnen zeggen dat ze het gebeurde ook vreselijk vond en dat haar mensen hun uiterste best hadden gedaan. Dan krijg je een heel andere reactie. Bij een crisis is communicatie ook het enige beleidsinstrument dat je hebt. De ramp laat zich niet meer terugdraaien. De operationele diensten gaan aan het werk. Burgers zijn binnen enkele minuten ter plekke en maken zelf de eerste beelden. De overheid mag dan niet ontbreken. Het is heel belangrijk om op zo’n moment de gebeurtenissen een betekenis te geven, die het belang van slachtoffers en ­samenleving op de eerste plaats zet. Daar komt bij dat burgers nu ook zelf onderwerpen agenderen. Dat zag je bijvoorbeeld met de UMTSmasten. Slaag je erin te overtuigen als overheid? Dat is waar het dan om gaat. In communicatie-oude-stijl zeg je: u heeft het niet begrepen, zie de wetenschappelijke rapporten. Moderne communicatie erkent de emotie van de burger, je laat hem bijvoorbeeld meebepalen waar de masten moeten komen. Neem hem serieus, daar gaat het om.’ De kritiek op de crisisorganisatie luidt dat

18

PM 8/11

de complexe structuur te veel gericht is op coördineren en te weinig op beslissen. In het rapport Nationale Veiligheid, de zelfevaluatie van rijksambtenaren, werd dit onlangs nog eens gesteld. Was dat nieuw voor u? ‘Het rapport bevestigde wat ik dacht. De structuur is zo complex dat er veel tijd gaat zitten in de afstemming. Als je je tijdens een crisis vooral bezighoudt met eigen competenties, of met het markeren van je positie, is dat een enorme handicap. Het gaat op zo´n moment om snelheid, je moet doorpakken.’ Wat vond u van de reactie op de steek­partij in Slotervaart? ‘Dat de persofficier bewust informatie over de dader naar buiten heeft gebracht vond ik goed. Kennis delen is bij een crisis cruciaal. Een voorbeeld. Zes jaar geleden werden bij Ikea bompakketten gevonden. Het Openbaar Mi-

‘stel bij een crisis de belangen van de samenleving voorop’ nisterie wist dat het om afpersing ging, maar deelde deze kennis niet met media en samenleving. Vervolgens is in de media ­gesuggereerd dat het ging om een terreuraanslag. Het OM wilde dat beeld niet rechtzetten. Het was te veel bezig met eigen b ­ elangen, namelijk met het opsporen van de dader. Met mijn boek hoop ik te bewerkstelligen dat er straks be-

wust een afweging wordt gemaakt tussen eigen belang en het belang van de samenleving. In dit geval ging het om een kleine afpersingszaak van 200.000 euro. Het belang van de samenleving had derhalve voorop moeten staan. Ook bij terrorismeverdachte Samir A. zag je dat het delen van kennis een probleem was. Pas na lang aandringen lichtte het Openbaar Ministerie BZK in, zodat het negen dagen duurde voor een terrorismealarm werd afgekondigd. In Slotervaart is met het oog op de reactie in de samenleving snel naar buiten gebracht dat het om een schizofrene jongen ging. ­Precies zoals het moet. Je moet bij een crisis de ­belangen van de samenleving voorop stellen.’ Bevestigen de ontwikkelingen in Irak het advies dat u destijds gaf? ‘Bij Irak ging het feitelijk om risicocommu­ nicatie. Ik heb destijds gezegd dat we niet zo maar konden voorbijgaan aan de betekenis die de samenleving zou geven aan steun aan de Irak-inval. 70 Procent van de bevolking ­geloofde niet dat Saddam Hoessein over massavernietigingswapens beschikte en was tegen een ­inval. Ik pleitte voor transparantie in de ­politieke afwegingen. Achteraf kun je zeggen dat die 70 procent een stuk wijzer was in zijn oordeel dan de regering. Ze hebben ­gelijk gekregen. Dat er geen onderzoek komt om de besluitvorming hierover inzichtelijk te maken doet de geloofwaardigheid en het vertrouwen in de overheid geen goed.’ <

Hans Siepel Politicoloog Hans Siepel (1958) was voorlichter en politiek coördinator bij de ­Kamerfracties van PPR en GroenLinks. Van 1992 tot 1997 was hij coördinator public affairs en hoofd persvoorlichting van de NS. Daarna werd hij woordvoerder voor Rogier van Boxtel, toen minister Grote­ stedenbeleid. Als hoofd van het Nationaal Voorlichtingscentrum en plaatsvervangend directeur voorlichting op het departement van Binnenlandse Zaken (tot 2003) was hij verantwoordelijk voor communicatie rond de millenniumwisseling en het EK voetbal in 2000. Hij zette het Expertisecentrum Risico- en Crisiscommunicatie op, het informatiepunt voor overheden bij (dreigende) rampen en terroristische aanslagen. Begin 2003 was hij betrokken bij het opstellen van een communicatieplan voor het kabinet in de aanloop naar de Irak-oorlog. Sinds januari 2006 is Siepel uit de ambtelijke dienst.

achtergrond >

Succes van Arriva bedreiging voor monopolie NS Waar de NS faalde, slaagde Arriva. De kleine vervoerder wist het noordelijke spoorwegnet rendabel te maken. Een mooi bewijs dat marktwerking op het spoor kan werken. Maar helaas loopt de concessie van de NS op het hoofdrailnetwerk nog tot 2015. ‘De reiziger hoeft voor de komende tien jaar geen verbeteringen te verwachten.’ Tekst karsten van loon

Vanaf 2005 heeft de van oorsprong Britse ­v ervoerder Arriva de concessie om het ­treinverkeer te verzorgen in Noord-Nederland. Met succes. In 2006 scoorde Arriva een ­toename van 11,4 procent reizigerskilometers. In 2007 zal er naar verwachting nog een ruime 5 ­procent bijkomen. Concurrent NS realiseerde in 2006 maar 4,6 procent meer groei in reizigerskilometers.

20

ces noemt De Vries dat Arriva zich kon richten op slechts een paar lokale lijnen. De suggestie dat Arriva, die in het noorden zowel de trein als een groot aantal buslijnen exploiteert, een ­betere aansluiting aan reizigers kan bieden, verwerpt De Vries: ‘Busmaatschappijen in het hele land stemmen hun ­dienstregeling af op die van treinvervoerders. Wij zijn zeker niet het enige bedrijf dat dit doet.’

ARRIVA: ‘op zich is groei prachtig, maar we willen wel graag tevreden reizigers´

die ten koste ging van aandacht voor de kleinere nevenlijnen. De NS heeft nooit echt de focus gelegd op nevenlijnen.’ Arriva ziet wél brood in trajecten die niet tot de kern van het spoornet behoren. Bijvoorbeeld in de eventuele toekomstige lijn HeerenveenGroningen. Als de overheid ­besluit tot aanleg van dit traject, wat heel goed mogelijk is nu de Zuiderzeelijn waarschijnlijk niet doorgaat, wil Arriva wel risicodragend in de nieuwe lijn (kosten ongeveer 600 miljoen euro) participeren, zo heeft de vervoerder al aangeboden.

Arriva heeft ambitieuze berekeningen ­gemaakt waarin de reizigersgroei over vijftien jaar naar schatting met 56 procent zou zijn gegroeid, vertelt Liesbeth de Vries, woordvoerster van Arriva. ‘Nu blijken sommige lijnen in twee jaar tijd al een groei van 40 procent te moeten verwerken,Dat heeft niemand kunnen verwachten.’ De reden van dit enorme succes is volgens haar moeilijk te achterhalen. De nieuwe treinen en de stijging van het aantal ­vervoersbewegingen in het noorden trekken wellicht nieuwe ­reizigers aan, maar als voornaamste reden voor het suc-

‘Onrendabele lijnen’ Arriva is niet de enige vervoerder die succes boekt op wat vroeger onrendabele lijnen ­waren. Syntus, Connexxion en Veolia, actief in respectievelijk de Achterhoek, Ede en ­Limburg, melden alle groei. Marktwerking loont ­blijkbaar, maar het succes kent ook zijn ­schaduwzijde: de treinen zitten nu vaak te vol. ‘Op zich is groei prachtig. Maar we willen wel graag tevreden reizigers,’ zegt De Vries. Treinen bijbestellen is voor Arriva vooralsnog geen optie. ‘Voordat alle beveiliging is ingebouwd en alles getest, ben je zes tot twaalf maanden verder. En dan

PM 8/11

Groei op het noordelijke spoor is ­des te opmerkelijker, omdat sommige lijnen in het ­verleden te boek stonden als onrendabele lijnen. De NS wilde er dolgraag vanaf. De marketinginspanningen van Arriva zouden er weleens voor gezorgd kunnen hebben dat de lijnen nu weer rendabel zijn, oppert De Vries. ‘Wij steken veel meer effort in samenwerking met diverse partijen en we kijken goed naar de regionale klant,’ zegt De Vries. De NS richt haar aandacht volgens haar op het complexe kernnet. ‘Dit vergt natuurlijk ook veel aandacht

heb je nog infrastructurele bezwaren. Perrons die te kort zijn. En grote stukken enkel spoor.’ In de spits moeten de reizigers tussen ­L eeuwarden en Groningen geregeld staan, omdat er geen zitplaats is. Dit is gemakkelijk te voorkomen door een kwartierdienst te laten rijden. Maar dan is een dubbelspoor ­noodzakelijk en dat is er niet. Zoals vaker wordt de groei van de vervoerder tegengehouden door een te lage capaciteit van het spoor. Spoorexploitant ProRail zegt geen geld te hebben voor dit soort uitbreidingen. ProRail vroeg minister ­Eurlings van Verkeer en Waterstaat daarom meer te investeren in het spoorwegnet. ‘Onzin,’ vindt verkeerskundige Berend Schotanus. ‘Dat er te weinig wordt ­geïnvesteerd in de spoorwegen is een grote leugen. Er is de afgelopen jaren door de overheid enorm veel geld uitgegeven aan ­projecten als de HSL, de Betuwelijn en de RandstadRail. Alleen de laatste is na grote vertraging in ­gebruik genomen. De andere spoorlijnen hadden al lang klaar ­moeten zijn, maar zijn nog steeds niet volledig af. Laat eerst maar eens zien dat die grote investeringen hun geld waard zijn, voordat er

weer om meer wordt gevraagd.’ Schotanus denkt dat veranderingen in de positie van ProRail tot betere resultaten ­kunnen leiden. ‘Het kan een goed idee zijn om ProRail meer concurrentie te geven en minder subsidie. Dan heb je meteen ook een vergelijkingsmaatstaf. De overheid kan bij slechte prestaties kiezen over te stappen naar een andere aanbieder.’

vooruit en zullen 20.000 personen extra hinder ondervinden van de wijzigingen. Een winst van 60.000, aldus de NS. Veel partijen zijn echter niet blij met deze manier van ­rekenen. Zonneveld hoopt dan ook dat de overheid de touwtjes weer in handen neemt zodat er beter naar de belangen van de reizigers wordt ­gekeken. Volgens De Vries bewijst Arriva het succes

VERKEERSKUNDIGE SCHOTANUS: ‘Dat er te weinig geïnvesteerd wordt in de spoorwegen is een grote leugen’ Niet iedereen is enthousiast over ­privatisering. Voorzitter van NV Reizigers Jeroen Zonneveld is juist groot voorstander van het ongedaan maken daarvan. Privatisering heeft er volgens hem voor gezorgd dat de ­k waliteit van het vervoer over de rails alleen maar achteruit ging. De verzelfstandigde ­bedrijven zouden exclusief bezig zijn met winst maken. Reizigers worden tegen elkaar weggestreept en lijken soms meer cijfertjes dan mens. Zo gaan er ­volgens de NS volgend jaar met de nieuwe dienstregeling ongeveer 80.000 reizigers op

van marktwerking op het spoor. Meer reizigers dan ooit tevoren stappen in de trein en de kosten van het reizen over het spoor zullen door de marktwerking vast gaan dalen, verwacht Arriva. De verzelfstandiging terugdraaien gaat misschien wat ver, vindt ook Schotanus. ­ Zoals het er nu naar uit ziet zal het nog wel even duren voordat de markt op het spoor ­verder openbreekt. De huidige vervoersconcessies houden dat tegen. De concessies geven de beheerders van het vervoer over bepaalde lijnen het alleenrecht van exploitatie voor een

PM 8/11

21

achtergrond <

bepaalde periode. Sinds 1996, toen de NS zelfstandig werd, is het voor andere bedrijven mogelijk om de concurrentie aan te gaan. Vervoersbedrijf Lovers probeerde dat toen ook meteen, maar slaagde er niet in het lijntje naar IJmuiden rendabel te exploiteren. Volgens toenmalig voorzitter Peter Sul lukte dat mede niet door tegenwerking van de NS. Na deze mislukking besloot de overheid de NS een vervoersconcessie voor het hoofdrailnetwerk te verlenen tot 2015. En na de vervaldatum zullen er opnieuw afspraken worden gemaakt over welke bedrijven een vervoersconcessie ­krijgen. Het hoofdrailnet zal dan ook opnieuw worden vergeven. De overheid kan ervoor kiezen een concurrent van de NS een deel aan te bieden. Of dit zal gebeuren lijkt voornamelijk af te hangen van de vraag hoe vers het avontuur van Lovers in het geheugen gegrift staat. Destijds was de regering bang dat het ­railnetwerk aan kwaliteit zou verliezen als de exploitatie in handen kwam van kleinere ­bedrijven. Nu blijkt dat een bedrijf als Arriva wel degelijk een betrouwbare dienst kan ­aanbieden, staat de regering opnieuw voor een moeilijke keuze. Het vervoersbedrijf is van zijn kant in ieder geval niet bang zich te mengen in de strijd om de vervoersconcessies en ziet mogelijk­heden tot verbeteringen en vooral tot kostenbesparing. Arriva voelt zich gesterkt door de toename van

NS: ‘De groei in de komende jaren zal moeilijk op te vangen zijn’ 40 procent aan reizigers op sommige ­trajecten. De NS, vervoerder op het hoofdrailnetwerk van Nederland, heeft al moeite een veel kleinere groei te verwerken, laat NS-woordvoerder John Krijgsman weten. ‘Er is maar een ­beperkt aantal treinen. In 2007 zijn we gaan schuiven zodat elke stoel optimaal benut werd, maar de groei in de komende jaren zal moeilijk op te vangen zijn.’ Toch zal de grootste reizigersvervoerder op het Nederlandse spoor als enige vervoerder blijven rijden op het kernnetwerk tot tenminste 2015. De NS zal in die peeriode ook niet afgerekend worden op slechte resultaten. Dit alles heeft consequenties voor de ­reiziger, denkt Schotanus: ‘De maatschappij verandert veel sneller dan de NS. Als de regering wil dat het treinverkeer het tempo van de maatschappij bijhoudt dan kan dat door de markt op het spoor écht open te breken. Ik verwacht niet dat de NS zal veranderen door meer marktwerking, wel dat marktwerking het mogelijk maakt de NS te vervangen door andere bedrijven.’ <

In de Tweede Kamer De spoorwegen zijn een populair gespreks­ onderwerp in de Tweede Kamer. Het ­laatste overleg was in september en ging over de ­capaciteitsproblemen op het spoor. Minister Eurlings (CDA) van Verkeer en Waterstaat sprak met de Kamer over de gewenste output­- sturing die hij wil. Eurlings wil de de vervoerders ­sturen op basis van de prestaties die ze leveren. Welke standpunten nemen de fractiewoordvoerders in? Jan Mastwijk (CDA) Pleit voor afrekenbare indicatoren voor zowel NS als ProRail. Reizigers en goederenvervoerders mogen niet het slachtoffer ­worden van een verwacht capaciteitsverlies bij ProRail door strenge ­A rboregels. Desnoods moeten minister Eurlings en minister Donner van Sociale Zaken, samen met de bonden en ProRail om de tafel gaan zitten om de problemen op te lossen. Diederik Samsom (PvdA) Om het capaciteitsprobleem van het spoor op te lossen moeten er meer schouwtreinen ­worden ingezet die sneller en automatisch het spoor kunnen bekijken. Ook ’s nachts werken kan een uitkomst bieden. De PvdA wil niet dat er aan de Arboregels wordt getornd. Ernst Cramer (ChristenUnie) Alle indicatoren die de NS op dit moment ­hanteert om de kwaliteit te meten dienen intact

te blijven. Daarnaast moet het vervoersbedrijf kunnen worden afgerekend op het aantal reizigerskilometers. Cramer vraagt zich af of ProRail voldoende middelen heeft om ­mogelijk noodzakelijke uitbreiding te ­verwezenlijken. Paul de Krom (VVD) De NS en ProRail zouden om hun kwaliteit te meten moeten worden vergeleken met andere spoorwegmaatschappijen. Op die manier kan de kwaliteit in een duidelijk perspectief worden gezet. De politiek moet oppassen dat het via output-sturing niet op de plek van het ­bestuur gaat zitten, want ­politici zijn veel minder gespecialiseerd dan vervoerders. Emile Roemer (SP) Twee indicatoren moeten bij het beoordelen van de prestaties op het spoor centraal staan: de klanttevredenheid en de reizigersgroei. Een goede beoordeling kan dan als keurmerk dienen voor de bedrijven. Wijnand Duyvendak (GroenLinks) Op 1 januari 2008 moet direct begonnen worden met een onafhankelijk onderzoek naar de werkzaamheden van ProRail. In de nieuwe situatie moet een onafhankelijk bureau de klanttevredenheid van reizigers gaan meten in plaats van dat de NS dit zelf doet.

PM 8/11

23

in gesprek >

Filosoof Bas Haring over de (on)zin van het bestaan

24

PM 8/11

PM draait de rollen om. In de serie ´In gesprek´ verplaatst een politicus of ­bestuurder zich in de rol van interviewer. Dit keer ondervraagt PvdA-Kamerlid Marianne Besselink filosoof Bas Haring over de (on)zin van het bestaan. Het werd een diepgaand gesprek over wezenlijke vraagstukken als de filosofische leegte van de politiek. ‘Ik ben ooit wel lid geworden van de PvdA, maar ben toen afgeschrikt,’ bekent Haring.

TEKST henri van hasselt Foto’s bob bronshoff

Filosoof Bas Haring:

‘Fundamentele vragen krijgen geen ruimte in de politiek’ In een luie fauteuil, onder het rijk versierde neogotische plafond van grand café Eerste Klas, de voormalige wachtkamer van trein­s tation ­Amsterdam Centraal, zetten Marianne Besselink en Bas Haring zich onder het genot van dampende koffie aan een beschouwend gesprek over wezenlijke vragen die naar de mening van de filosoof Haring ten onrechte niet aan bod komen in de politiek. Buiten razen de eerste herfstige windvlagen.

metafoor om onderscheid te maken tussen ­verschillende belangen. Je hebt gedrag dat goed is voor het voortbestaan van het eendje en gedrag dat goed is voor het eendje zelf. Die belangen kunnen heel tegenstrijdig zijn. Mijn eendje eet bijvoorbeeld niet als het zit te ­broeden, dat is goed voor de eieren, maar slecht voor mijn eendje. Voortbestaan is iets van waarde nalaten en dat kan, als je voorbij de eendjes kijkt, uiteenlopen van het krijgen van kinderen tot het oprichten van een bedrijf. ­Hoewel ik er zelf aan meedoe, door boeken te schrijven, bepleit ik dat we veel minder moeten toegeven aan die drang om niet vergeten te worden. Niemand kijkt vreemd op van de boodschapper die succes aanprijst. De boodschapper die schrijft dat niets de herinnering aan jou hoeft te overleven, heeft iets paradoxaals. Een tijdje geleden verscheen er in de Volkskrant een ingezonden stuk van PvdA-Kamerlid Diederik Samsom die betoogde dat we het in Nederland best wat rustiger aan zouden mogen doen. Dat was nadenken! Hier had ­iemand een wezenlijk nieuw idee te pakken, en ik vind het zonde dat hij is teruggefloten. Het is kwalijk te noemen dat dit soort ­f undamentele vragen geen ruimte krijgen in de politiek.’

­ ehalve dat het een prachtig woord is, B ­gebruik jij het om uit te dragen dat het verstandiger is om te vragen dan om te weten. Maar als je dat vertaalt naar mijn vak, lijkt het een slecht advies. Als politica moet je op een gegeven moment ook iets weten, en daar iets van vinden.’ Haring: ‘Het vragenschap is alleen maar een tegenhanger voor het vele weten. Juist in de politiek wordt verschrikkelijk vaak gedaan alsof er iets wordt geweten. Dat vind ik een slechte zaak. Er worden talloze rapporten ­geschreven, en enorme hoeveelheden kennis gegenereerd, maar de koppeling met fundamentele vragen wordt bijna nooit gelegd. Wat willen we hiermee bereiken? Wat is het ­verhaal van de PvdA? Waarom bestaat die partij?’

Marianne Besselink: ‘Een tijdje geleden kreeg ik van iemand het boekje Voor een echt succesvol leven, geschreven door Bas Haring. Ik moet eerlijk opbiechten dat ik voor die tijd nog nooit van Bas Haring had gehoord. Ik vond het in ieder geval een leuk boekje en had er graag wat meer in gelezen, maar daar komt op zo’n moment Besselink: ‘Wordt die vraag juist niet te toch niets van terecht. Een week later werd veel gesteld?’ ik gebeld met het verzoek of ik Bas Haring Haring: ‘Nee, er wordt niet goed nagedacht wilde interviewen! Ik heb het boekje over de aard van de materie. Het socialisme is ­uitgelezen, nog wat onderzoek gedaan en een politieke stroming die aan het begin van ik raakte bijzonder geïntrigeerd. Misschien de twintigste-eeuw met een heel duidelijk nog wel het meest door de manier waarop verhaal kwam. Alle standpunten en wensen van het ­socialisme konden worden herleid naar je over je eendjes schrijft. Zijn ze ook echt een kernachtige boodschap. Het succes van van jou, die eendjes?’ mensen als Rita VerBas Haring: ‘Ja! Ik heb donk en Pim Fortuyn twee witte, je kunt ze ‘ we moeten veel minder toegeven aan zelfs een beetje zien kun je ook verklaren de drang om niet vergeten te worden’ als kindjes van me. Dat vanuit het feit dat ze wil zeggen dat ik bij het minste of geringste een boodschap ­hebben waar alle standpunten geluid al wakker word. Twee nachten geleden Besselink: ‘Denk je dat we meer filosofen ­logisch uit volgen. Die kern, dat is het antwoord nog, ik zat om drie uur ‘s nachts recht overeind in de politiek nodig hebben?’ op de vraag naar het bestaansrecht, mis ik bij in mijn bed, want mijn eend stond honderd Haring: ‘Ik denk dat het goed zou zijn als we de PvdA. Ik weet niet meer waar die partij voor meter verderop en deed “kwak”! Ik kom ook in Nederland een traditie zouden ontwikkelen staat tegenwoordig.’ wel te laat op afspraken omdat mijn eenden waarin meer waarde wordt gehecht aan het gevoerd moeten worden. Dat kan wel een nadenken over de kern van zaken. Verbanden Besselink: ‘Ik weet het gelukkig wel. Het kwartier duren omdat je moet voorkomen dat leggen en teruggaan naar de essentie is iets streven naar een gelijke verdeling van dat hier niet voldoende gebeurt. Terwijl de ­kennis, macht en inkomen staat voor mij de wilde eenden het eten wegkapen.’ essentie van het verhaal zelden moeilijk is.’ nog altijd aan de basis van het socialisme. Besselink: ‘In een echt succesvol leven zijn Met de tijd zijn ook de antwoorden op de de eendjes het belangrijkst?’ Besselink: ‘Ik heb ook vernomen dat jij het problemen veranderd, maar de centrale Haring: ‘De eendjes gebruik ik als centrale “vragenschap” hebt geïntroduceerd. gedachte is een constante.’

PM 8/11

25

in gesprek < baS haring

Haring: ‘Bedoel je niet “gelijkere”? Wat de PvdA nu voorstaat is natuurlijk niet gelijk...’

Bas Haring (1968) is filosoof, tv­p resentator en schrijver van succesvolle boeken als Kaas en de evolutietheorie en Voor een echt succesvol leven. In 2002 studeerde hij af in kunstmatige intelligentie aan de ­faculteit wijsbegeerte van de ­Universiteit Utrecht. Voor de RVU presenteerde hij het tv-programma Haring en tegenwoordig is hij ­c olumnist van onder meer de Volkskrant. Sinds 1 oktober bekleedt ­Haring namens het Leids ­Universitair Fonds de leerstoel ­publiek begrip van wetenschap.

Besselink: ‘Ik bedoel te zeggen dat ieder mens een gelijke kans moet hebben. Voor mij zijn wij de beweging die de emancipatie van groepen voorstaat die wel de capaciteit hebben, maar niet de mogelijkheid.’ Haring: ‘Maar als je het hebt over gelijke kansen bieden, sta je dan bijvoorbeeld ook voor dat iedereen een gelijke kans moet hebben op het heffen van honderd kilogram? Het is onrealistisch om dat te verlangen. Dat geldt net zo goed voor het bereiken van verschillende ­posities in de samenleving. Niet iedereen kan advocaat worden, hoe graag je dat ook zou willen.’ Besselink: ‘Het heeft natuurlijk ook te ­maken met je eigen ambitie. Iedereen moet de kans krijgen om dat te doen wat hij kan en wil.’ Haring: ‘Dat is dan toch een gelijke kans op ontplooiïng van het individu?’

je wilt, en houd dat beeld voor ogen bij het oplossen van iedere kwestie.’

­ roblematiek op een wijkbijeenkomst. Of ik me p op landelijk niveau meer thuis had gevoeld weet ik niet. Ik denk niet dat ik in het keurslijf van de partijpolitiek had gepast. Ik wil mijn ‘Beeld jezelf in wat voor samenleving je wilt, en houd mening kunnen dat voor ogen bij het oplossen van iedere kwestie’ Besselink: ‘Klopt, ­vormen en uiten over maar dat heeft z’n wortels in de ­gelijke Besselink: ‘In het geval van de PvdA dus alles wat mij interesseert. Bovendien zou ik verdeling van kennis, macht en inko- dat het groepsbelang voorop komt. Dat gefrustreerd raken door de aandacht die van hebben we nu inderdaad helder kunnen politiek partijen uitgaat naar de uitvoering en men.’ Haring: ‘Voor mij is de PvdA veel meer verbon- formuleren. Waarom ben jij eigenlijk nooit praktische details, terwijl het fundament van den met het woord solidariteit. In plaats van de politiek in gegaan?’ wat ze zijn uit het oog wordt verloren. De rol voor het individuele belang te gaan moet je Haring: ‘In de eerste plaats is het mij te veel die ik nu heb bevalt me juist erg goed, ik kan elkaar helpen en je inzetten voor het groeps- haantjesgedrag. Het is een vak met status. De als het ware een beetje pesten. Door het schrijbelang. Maar dat vertaalt zich voor mij niet mensen met een wil om gehoord te worden, ven van boeken kan ik mensen aan het denken duidelijk genoeg in wat de mensen van de krijgen natuurlijk een plek in de politiek. Aan zetten.’ PvdA zeggen in het openbaar, in de media en de andere kant zie je wel dat zo’n kerel als in het debat. Ik mis het verschil met een partij Rouvoet het ook goed doet, en dat alleen Besselink: ‘En als je mensen dan aan het als de SP, maar ook met andere politieke ­bereikt op basis van inhoud. Ik ben ooit wel lid denken hebt?’ ­stromingen, terwijl dat in wezen heel helder geworden van de PvdA, maar ben toen afge- Haring: ‘Dat fundamentele denken moet je kan zijn. Beeld jezelf in wat voor samenleving schrikt door de kleinschaligheid van de weer kunnen vertalen naar oplossingen voor kleinere problemen. Bovendien moet je je, als je een probleem aanpakt, afvragen of je het kunt oplossen, en of je het wil oplossen. Op Marianne Besselink een of andere manier is het in onze samen­ leving geslopen dat we steeds meer moeten Marianne Besselink (1972) trad een gaan werken en dat we het maximale uit onsjaar geleden toe tot de fractie van de zelf moeten halen. Politici roepen dat dat moet PvdA in de Tweede Kamer. In 1991 om de vergrijzing tegen te gaan en omdat we moeten concurreren met China en India. Het is werd zij op achttienjarige leeftijd in alsof we een oorlog voeren met lagelonenlan­Drenthe gekozen tot jongste lid van den terwijl niemand stilstaat bij het nut van de Provinciale Staten in Nederland. die strijd. Er is te weinig aandacht voor de Deze functie combineerde ze met vraag of we het niet wat rustiger aan kunnen een studie groene bestuurskunde doen, of we niet wat meer kunnen letten op aan de heao. Besselink oefende wat goed is voor ons zelf. Ik wil niet beweren ­verschillende functies uit bij de dat ik het antwoord op die vragen heb, maar ­g emeente Groningen en was lid van dat doet niet af aan het feit dat ze de moeite het landelijk partijbestuur van de van het stellen waard zijn.’ < PvdA. ­­

26

PM 8/11

Colofon PM is een uitgave van Politieke Pers BV Korte Poten 9 2511 EB Den Haag tel 070 - 31 22 777 fax 070 - 34 56 925 www.pm.nl [email protected] [email protected]

een belletje

Net als in Nederland zijn ook in Calgary ­fietsers zonder bel geen grote vrienden van de politie. Zij spelen het spel van intimidatie en ­ontwijking als Tom en Jerry op de Canadese ­rotondes. Handhaving en ongehoorzaamheid drijven elkaar in een negatieve spiraal. Met als gevolg stijgende kosten van handhaving en ­dalend vertrouwen in de politie. En de ­verkeersveiligheid verbetert niet. De boete voor fietsen zonder bel bedraagt 87 Canadese dollar. De uitvoeringskosten van de hand­having ­gemiddeld 120 Canadese dollar per ­incident. Maar toen kwam Bill Bruce, een ambtenaar met een ­missie, met een lumineus plan. Hij kocht voor een paar honderd dollar fietsbellen en schroevendraaiers en stuurde daarmee de politieagenten op pad. Als zij een fietser ­zonder bel tegenkwamen, werd deze berispt, maar tegelijk gefeliciteerd. De fietser kreeg ter plekke gratis een nieuwe fietsbel aan­ geschroefd. De verkeersveiligheid verbeterde ­direct door de interventie, en wel tegen veel lagere uitvoeringskosten. Minstens zo belangrijk was dat de ‘bekeurde’ fietsers een ­positieve ervaring met de politie hadden. De vraag is natuurlijk: worden politieagenten niet gedegradeerd van gezaghebbende dienders tot kosteloze rijwielherstellers? Is het de taak van de politie om het verzuim van de burger goed te maken? Leidt deze aanpak niet tot gemakzuchtige, onverantwoordelijke en respectloze burgers? Dat zou inderdaad kunnen, als de innovatie zo simpel was als hij lijkt. Bill Bruce had echter een filosofie die ­verder ging dan het niveau van het gratis fietsbelletje. Zijn idee is dat handhaving alleen werkt als de regel die wordt gehandhaafd ­begrijpelijk is, geaccepteerd, door een overgrote meerderheid van de bevolking nageleefd wordt en simpel is uit te voeren door handhavers. Als aan die basisprincipes is voldaan, kun je je gaan concentreren op het kleine ­percentage overtreders. Die wijken qua gedrag of overtuiging kennelijk

af van de meerderheid. En dus is het verstandig te kijken hoe bij deze groep het gedrag het beste gewijzigd kan worden. Dat zou best wel eens op een andere manier kunnen werken dan bij die grote groep gezagsgetrouwe ­burgers. En dus is het ook niet erg om een ­andere interventiemethode te hanteren. ­Immers, de grote groep die de regel wel ­naleeft, doet dat niet vanwege de wijze van handhaving, maar vanwege acceptatie van de regel. Worden overtreders dan niet beloond in plaats van gestraft voor hun gedrag? Ja en nee. Als je ervan uitgaat dat verkeersveiligheid een ­individuele kwestie is, dan is het gratis ­gemonteerd krijgen van een fietsbel inderdaad een freeby. Als je daarentegen redeneert dat verkeersveiligheid een goed is dat de gehele samenleving, of in ieder geval alle weggebruikers toekomt, is het juist die samenleving die profiteert van de gratis bellen voor de ongehoorzamen. Immers, tegen marginale kosten neemt haar kans om gewaarschuwd te worden door een fietsbel toe. De Amsterdamse politie weigert de strengere regels voor verlichting op fietsen uit te voeren. De flikkerende lichtjes op batterijen die aan kleding of rugtassen bevestigd kunnen ­worden, voldoen volgens Den Haag niet aan de verkeersveiligheideisen. De Amsterdamse politie vindt dat onzin, en terecht. Het is een regel die moeilijk te begrijpen is, door een grote meerderheid niet geaccepteerd en nageleefd zal worden en mede daarom erg kostbaar zal zijn in de uitvoering. Niet alleen in termen van mankracht, maar in termen van draagvlak, ­reputatie en gezag van de politie. Laten we ­hopen dat door deze verstandige beslissing van de Amsterdammers in Den Haag een ­belletje gaat rinkelen.

Hoofdredactie Guikje Roethof, Cindy Castricum (adjunct) Redactie Eefje Rammeloo, Imre de Roo, Jan Sanders, Maurice Swirc, Chris van de Wetering, Rianne Waterval (projecten), Henri van Hasselt (stagiair) en Karsten van Loon (stagiair) Eindredactie Johan Jansen, Nicoline Maarschalk Meijer en René Zwaap Medewerkers aan dit nummer Bob Bronshoff en Yvonne Kroese Vormgeving Rob Jongbloed (artdirector), Welmer Keesmaat en Francisca Rosner Uitgever Heleen Hupkens Directeur Willem Sijthoff Bladmanager Asha Narain Drukkerij Hollandia Printing, Heerhugowaard Advertenties Asha Narain, 070 - 31 22 770, [email protected] Verschijning PM komt 22 maal per jaar uit in een oplage van ruim 13.500 exemplaren Abonnementen, opzeggingen en adreswijzigingen Uitsluitend via [email protected] Een jaarabonnement op PM kost € 135,- excl. 6% btw. Abonnementen kunnen uitsluitend schriftelijk tot uiterlijk drie maanden voor het einde van de abonnementsperiode worden opgezegd. Na deze datum wordt het abonnement stilzwijgend verlengd. Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen in welke vorm dan ook zonder schriftelijke toestemming van de uitgever. De uitgever kan op generlei wijze aansprakelijk worden gesteld voor eventueel geleden schade door foutieve vermelding in het blad. © 2007, Politieke Pers BV

Jorrit de Jong is fellow aan de Kennedy School of Government van Harvard University

PM 8/11

27

spelers >

‘Reken topambtenaar af op diversiteitsbeleid’ Ondertekening van het convenant. Links Marieke Bax

Het overlegplatform Topbrainstorm doet ‘praktische voorstellen’ om het aantal vrouwen aan de top van bedrijfsleven en overheid structureel omhoog te krijgen. Marieke Bax, initiatiefnemer van het platform, vertelt wat de rijksoverheid alvast concreet zou kunnen doen. OCW/BZK/EZ • Topambtenaren zouden financieel aangemoedigd VNO-NCW en FNV, waarin ze zich vastleggen zich te zullen inspanmoeten worden om zich in te spannen meer vrouwen in de top van nen om binnen vijf jaar voor een doorbraak te zorgen. Ook OCW en EZ ondertekenden de verklaring. In het voorjaar van 2008 hoopt de rijksdienst te krijgen. Dat zegt Marieke Bax, initiatiefnemer van Topbrainstorm. Dit platform is door Ser-voorzitter Rinnooy Kan Topbrainstorm met een eerste uitwerking te komen van de voorstel­gevraagd een aantal concrete maatregelen te formuleren, waarmee len van het netwerk. de weg naar de top voor vrouwen in bedrijfsleven en overheid ­moeten vergemakkelijken. Cultuurverandering ‘Om meer vrouwen aan de top te krijgen, moet je een cultuurverandeBax is blij met de concrete doelstelling van minister Plasterk van OCW in de recente Emancipatienota. Plasterk wil dat in 2011 een ring teweeg brengen,’ zegt Bax die onder meer directeur was bij de kwart van alle topambtenaren vrouw is. Het gaat dan met name om Britse financiële toezichthouder FSA. De carrière die Bax in Engeland ABD-functies. Maar het formuleren van harde doelstellingen is niet en Amerika maakte had ze naar eigen zeggen nooit in Nederland kungenoeg, vindt Bax. ‘Zo´n organisatiedoelstelling moet je ook kopnen maken. De Nederlandse bedrijfscultuur moet worden aangepakt pelen aan persoonlijke targets van leidinggevenden, die vervolgens op verschillende fronten, vindt ze. Naast het convenant, dat werkgevers beloond moeten worden.’ Voor het op basis van vrijwilligheid kunnen bedrijfsleven denkt ze daarbij aan ‘carrière maken is voor vrouwen nu vaak ondertekenen, moet er een blauwdruk een bonus van zo´n 20 procent, maar komen van best practices die organistikken of slikken’ ook bij de rijksoverheid zou flexisaties kunnen raadplegen. Bax wil bele beloning voor prestaties op het gebied van diversiteitsbeleid ook dat er een portal komt voor werkende moeders, waar functies als van DG´s, SG´s of bijvoorbeeld de directeur van het bureau ABD goed search, mentoring en netwerken in worden ondergebracht. Betere kunnen werken, verwacht ze. Een extra schaal of promotiekansen kennis en training van leidinggevenden is nodig en personeelsbeleid voor leidinggevenden tot in het derde echelon zouden ook passende zou een veel prominentere plaats in de organisatie moeten innemen. Bax: ‘HRM zou onder directe verantwoordelijkheid van de CEO of de beloningen kunnen zijn. Topbrainstorm zette mannen en vrouwen die topposities bekleden ambtelijke top moeten vallen, zodat hij of zij er ook direct op kan ­worden in bedrijfsleven en samenleving aan het werk om plannen te maken. afgerekend.’ Volgens Bax is het belangrijk dat de aanpak integraal en organisaCommunicatie is hierbij heel belangrijk. Sire-spotjes met werkende mamma´s die ook heel lief zijn, zouden kunnen helpen. Ook ziet Bax tiebreed is, maar ook dat hij praktisch is. Op initiatief van Topbrainstorm werd vorige week al een convenant ondertekend door kabinet, een mooie rol weggelegd voor mannen en vrouwen die de top wel hebben gehaald. ‘Ze moeten veel meer gaan uitdragen dat het belangrijk is dat organisaties vrouwen in de top hebben. Als mentor kunnen advertentie ze ook veel voor aankomend talent betekenen.’ Topbrainstorm wil vooral aandacht voor meer flexibiliteit van werkgevers voor werknemers en voor een andere manier van carrière maken. ‘Waarom zou een advocaat die vier dagen werkt geen partner kunnen worden en waarom moet dat per se binnen tien jaar? Het kan ook best binnen vijftien jaar,’ denkt Bax. Een ambtenaar of arts zou volgens haar evengoed van negen tot drie kunnen werken zolang hij of zij kleine kinderen heeft. Nu haken vrouwen vaak af als ze 35 of 40 jaar zijn, omdat de logistieke stress rond de kinderen hen te veel wordt in ­combinatie met een veeleisende baan. ‘Voor veel vrouwen betekent carrière maken binnen een organisatie in Nederland nu nog te vaak slikken of stikken,’ aldus Bax. ‘Dat moet snel anders worden.’ < [Chris van de Wetering]

28

PM 8/11

spelers >

­

Beste overheidsmanager 2007 niet in rijksdienst Award • Voor de tiende keer zal op 27 ­november de award voor beste overheids­ manager van het jaar worden uitgereikt. De stichting Over- 1 heidsmanager van het Jaar is onder leiding van Robin ­L inschoten, Kroonlid van de Ser, ook in 2007 op zoek ­gegaan naar kandidaten die van onschatbare waarde ­waren voor het door hen aan- 3 gestuurde onderdeel van de overheid. Uiteindelijk moet de jury onder leiding van Hans Dijkstal uit de overgebleven vier genomineerden de overheidsmanager van het jaar 2007 kiezen. Geert Blijham (1), voorzitter van de raad van bestuur van het Universitair Medisch Centrum Utrecht is een van de genomineerden. Zijn vermogen grote

vakkennis – hij is hoogleraar oncologie – te combineren met het besturen van een 10.000 man tellende organisatie 2 wordt in het bijzonder geroemd. De tweede genomineerde is Marc ­Veldhoven (4). De voorzitter van het college van bestuur van ROC De Leijgraaf te Veghel heeft het opleidingscentrum op de kaart weten te zetten. 4 Vooral zijn gedrevenheid oogst lof. Succes De t wee mannelijke ­managers zullen het moeten opnemen tegen twee sterke vrouwen. Maureen Sarucco (2) is ­d irecteur Openbare Orde en Veiligheid van de gemeente Amsterdam en heeft een ­‘kwalitatief hoogwaardige dienst weten neer

te zetten’, zo vindt de jury. De vierde genomineerde is Dorine ­Burmanje (3). In haar functie als voorzitter van de raad van bestuur van het Kadaster heeft ze deze zbo ‘tot een internationaal opererende organisatie weten om te vormen’. Opvallend is dat geen enkele rijksambtenaar is genomineerd, in tegenstelling tot

het succes van martin van rijn is in het bedrijfsleven niet onopgemerkt gebleven ­ or ig jaa r toen d i rec teu r- generaa l v ­Gezondheidszorg ­Martin van Rijn de prijs in de wacht sleepte. Bij het bedrijfsleven is zijn succes niet onopgemerkt gebleven: met ingang van januari 2008 zal hij bij ­pensioenfonds PGGM aan de slag gaan. Het streven van de stichting om het imago van de overheidsmanager te versterken, lijkt in ieder geval zijn vruchten af te werpen.< [Karsten van Loon]

advertentie

PM 8/11

29

advertentie

spelers <

­

Bestuurlijke broers lopen New York City Marathon BZK • De broers Schoof beloofden elkaar ooit dat ze de New York City Marathon zouden ­lopen als ze 50 en 60 jaar oud waren. De jongste, Dick, is directeur-generaal Veiligheid bij BZK, de oudere, Nico, is burgemeester van Alphen aan den Rijn. ­A fgelopen zondag 4 ­november was het zover en liepen de broers de 42 kilometer in the Big Apple. ‘Het viel me zwaarder dan ik gedacht had,’ zegt Dick Schoof de ochtend na de ­marathon. ‘Er zijn hier zoveel stukken vals plat, dat brak me na 20 kilometer echt op.’ Desondanks liep hij een zeer verdienstelijke tijd van 3 uur, 55 minuten en 35 seconden. Zijn tien jaar ­oudere broer stelde zich ten doel om in 4,5 uur ­gefinisht te zijn. Met een goed opgebouwde race redde hij zijn streeftijd net. ‘We zijn met een groepje van tien mensen naar New York gevlogen en hebben allemaal gelopen voor het IVN, een vereniging voor natuur- en milieueducatie in Alphen aan den

’als dg heb je het druk, dan valt het zwaar om vier of vijf keer per week te trainen’

Rijn,’ aldus Dick. Het doel is een bedrag van 10.000 euro in te zamelen. Met de reeds ­binnengehaalde 6.000 zijn de heren al hard op weg. Als enige niet-Alphenaar van de tien trainde Dick niet samen met de rest. ‘Als DG heb je het behoorlijk druk. Na de zomer ben ik een paar keer met de minister mee naar het buitenland geweest, dan valt het zwaar om nog vier tot vijf keer in de week te trainen. En twee jonge kinderen thuis helpt ook niet echt.’ Ondanks de lichtelijk tegenvallende tijd heeft Dick het zeer naar zijn zin gehad. ‘Ik heb er geen kater aan overgehouden. Volgend jaar wil ik zeker weer een marathon gaan lopen, alleen wel iets dichter bij huis.’ Nu is het vooral zaak goed te herstellen. ‘Dat zal mij gemakkelijker afgaan dan mijn broer,’ lacht Dick Schoof. ‘Maar hij is dan ook wel een paar jaartjes ouder.’ < [Karsten van Loon]

advertentie

PM 8/11

33

advertentie

[advertorial]

service Kameragenda

8 t/m 21 november

Plenaire vergaderingen

18.30-21.00



De komende twee weken behandelt de Kamer vier begrotingen. In week 46 komen VWS en Justitie aan bod, een week later is de beurt aan Defensie en Jeugd en Gezin. Het ­Belastingplan 2008 wordt in dezelfde week plenair afgerond. Commissievergaderingen

8 november 10.30-13.00 13.30-15.30 13.00-16.00 15.30-17.30 16.00- 18.00 18.00- 20.00

Financiën, Algemeen Overleg Overname ABN Amro EZ, Algemeen Overleg Mededingingsbeleid VWS, Wetgevingsoverleg Begrotingsonderzoek VenW, Algemeen Overleg Onderzoeksraad voor Veiligheid EZ, Algemeen Overleg Aanbestedingsbeleid MKB VenW en Vrom, Algemeen Overleg Commissies Elverding en Ruding

12 november 10.15-16.00 11.15-22.00

Defensie, Wetgevingsoverleg Materieel Financiën, Wetgevingsoverleg Belastingplan 2008

13 november 16.00-20.00 18.00-19.30

Jeugd en Gezin, Algemeen Overleg Evaluatie Wet jeugdzorg EZ, Algemeen Overleg Uitgangspunten heffingssystematiek KvK

VenW, Algemeen Overleg OV-chipkaart

14 november 9.30-11.30 10.00-12.00 11.30-13.30 12.00- 15.00 13.30-15.30 14.00-16.00 15.00-17.00 15.00-18.00

Financiën en VenW, Algemeen Overleg Besluitvorming privatisering Schiphol OCW en VWS, Algemeen Overleg Dyslexie VenW en Vrom, Algemeen Overleg Schiphol OCW, Algemeen Overleg Onderwijstijd VO en MBO Financiën, Algemeen Overleg Financiële diensten voor consumenten EZ, Algemeen Overleg Onderzoek telemarketing EU, BZ en Defensie, Algemeen Overleg Razeb OCW, EZ en Financiën, Algemeen Overleg Filmbeleid

15 november 10.00- 13.00 11.00- 13.00 14.00-15.30 15.00-18.00

SZW en Financien, Algemeen Overleg Voorkoming overkreditering en schuld VenW, Algemeen Overleg A4 en A74 Financiën en EU, Algemeen Overleg Begrotingsraad Vrom, LNV en VWS, Algemeen Overleg Biotechnologie

evenementen

19 november 10.00-12.00 11.00-16.30 17.00- 23.00

BZK, Wetgevingsoverleg Begrotingsstaten Gemeenteen Provinciefonds VWS, Wetgevingsoverleg Sport BZK en Justitie, Wetgevingsoverleg Politie

20 november 16.00-18.00 16.30- 18.30

VWS, Algemeen Overleg Eerstelijnszorg Vrom en Defensie, Algemeen Overleg Awacs en Navo-vliegbasis Geilenkirchen

21 november 11.00-13.00 13.30-15.30 13.30- 15.30 14,00- 15.00 15.00-18.00 16.00-19.00 17.00- 19.00

LNV, BZ en Vrom, Algemeen Overleg Sojateelt BZK, Jeugd en Justitie, Algemeen Overleg Kanaleneiland WWI, Wetgevingsoverleg Begroting 2008 EZ en OCW, Algemeen Overleg Europaoverleg Raad Concurrentievermogen OCW en Financiën, Wetgevingsoverleg Begrotingsonderzoek Justitie, Algemeen Overleg Modernisering van de rechterlijke organisatie Vrom, Algemeen Overleg Klimaatverandering

15 november

19 november

22 november

22 november

Symposium Parels in de stad Eurecom Westergasfabriek, Amsterdam www.eurecom.nl

Conferentie Over de grens: migratie en sociale zekerheid SVB Pakhuis de Zwijger, Amsterdam www.svb.nl

IK-S Secretaressecongres Taskforce secretaressen Rijk World Forum Convention Center, Den Haag www.ik-scongres.nl

Congres Duurzame Overheid Eurecom Jaarbeurs, Utrecht www.eurecom.nl

20 november

22 november

Nationaal Sustainability Congres 2007 CKC en DHV WTC, Rotterdam www.sustainibility-congres.nl

Congres Overheidsjuristen Leeuwendaal Le Fabrique, Utrecht www.overheidsjuristen.nl

Informatieavond Nyenrode Public Sector MBA Nyenrode Nyenrode, Breukelen www.nyenrode.nl/psmba

16 november Najaarsdag Andere overheid is de elektronische overheid Cascadis Provinciehuis van Brabant, Den Bosch www.cacsadis.nl

29 november

PM 8/11

37

beau monde Het zittingsjaar van de Derde Kamer is feestelijk ­afgesloten. Van de 22 voorstellen over ontwikkelings­ samenwerking, konden er 14 op instemming rekenen.

Afscheid van de Derde Kamer Wat: Laatste vergaderdag van de Derde Kamer voor het reces Waar: De Oude Zaal van het Tweede Kamergebouw, Den Haag Wanneer: Vrijdag 2 november 12.30 -18.00 uur

Jacco Vroegop (student politieke wetenschappen, Leiden) en Nathalie van Wingerden (student genderstudies, Utrecht) hebben het erg gezellig. Vroegop, die eerst afstudeerde als arts, diende een voorstel in over het onethisch testen van geneesmiddelen in ontwikkelingslanden. ‘Er is wel een mondiale code, maar die is niet bindend,’ aldus Vroegop, die overigens ook politiek actief is als VVD-raadslid.

Herma José Blauwgeers (plaatsvervangend hoofd van de financiële afdeling van Defensie) en Miesse Samafu (leraar Frans en voorzitter van de Congolese gemeenschap in Nederland) leren Congolese kinderen vaardigheden voor de landbouw. Samafu: ‘Wij combineren de acht thema’s van de Derde Kamer.’

Marjon van der Veen werkt nog niet zo lang voor de NCDO. Ze verzorgde het programma voor de Derde Kamerleden uit het zuiden die vandaag als ‘klankbord’ fungeerden. Haar groep ging ook langs bij Tweede Kamerleden. ‘Die zien niet dagelijks een groep mensen uit Afrika, Azië en de Balkan die ook nog eens verstand van zaken én een mening hebben.’

Vincent Harris is helpdesk medewerker bij KPN, Andries van de Meer, Peter van Wees en Johan Feitsma (vlnr) zijn gepensioneerd. De laatste was landbouwer en voelt een sterke band met beroepsgenoten in ontwikkelingslanden: ‘Er gaat zoveel mis wat dat betreft.’ Van Wees was gemeenteambtenaar in Leeuwarden. ‘Ik ben op zoek naar vrijwilligerswerk, misschien dat de Derde Kamer me daarbij helpt.’

CDA-Kamerlid Kathleen Ferrier is dolenthousiast. ‘Laat die creativiteit zien die we ook in Tweede Kamer zo hard nodig hebben.’ Terwijl in de zaal ernaast de drankjes en hapjes staan te wachten, prijst ze de samenwerking tussen ‘het noorden en het zuiden’ en de initiatieven van de Derde Kamerleden, die per slot van rekening maar gewone burgers zijn. Ze sluit de lange dag van de Derde Kamerleden af: ‘Houd de passie vast!’

Nina Janssen-Federoff is kunstenares van Russische afkomst en zet zich in voor Ethiopiërs. Het voorstel van André Blank (werkzaam bij een ngo) is niet aangenomen: ‘Ik wil alle Nederlanders via hun gemeente betrekken bij de Millenniumdoelen.’ Hij heeft zich al opgegeven voor nog een jaar in de Derde Kamer.

De Waalwijkse PvdA’er Ernst Kaya en Geja Roosjen kletsen nog even na. Roosjen is antropoloog. Ze werkte aan het voorstel over eerlijke visserij in Senegal en heeft de resultaten van haar project met eigen ogen gezien. ‘Ik ga een aantal keer per jaar naar Senegal.’ Farah Karimi is dagvoorzitter van de Derde Kamer. ‘Er is veel te weinig aandacht voor ontwikkelingssamenwerking. Dit is daar een goed platform voor.’ Een puntje van kritiek op de schaduwKamerleden heeft Karimi ook: ‘Ze kunnen nog niet zo goed lobbyen.’

Vlnr. Sunny Liu (sinoloog en freelance tolk/vertaler), Josephine van Meer (psycholoog bij TNO), Heleen Boosman (student neuropsychologie) en Marije Secers (student internationale ontwikkelingsstudies): ‘Wij willen ambtenaren meer betrekken bij duurzame inkoop.’

Joost ten Damme (l) werkt bij Bureau KLB waar hij ministeries adviseert bij het maken van beleid. Samen met Rinus van Andel maakt hij zich op om te stemmen over de voorstellen van hun collega-Derde Kamerleden. Van Andel: ‘Als vutter heb je hier tijd voor.’

PM 8/11

39

dvertent