7.L Nederland in z'n eentje?

Waar moet dat heen?

7

Een nieuwe spijkerbroek 1

a b c

Vaak staat dat op een labeltje aan de binnenzijde van de kleding. Anders staat het vermeld op een van de kaartjes die in de winkel aan de kleding bevestigd zit. Productie van kleding is eenvoudig maar arbeidsintensief werk. Daarom vindt de productie vaak plaats in landen waar de lonen laag zijn. Eerlijke kleding wordt steeds bekender. Kuyichi is een van de bekendste en is in heel Nederland te koop. Andere eerlijke kledingmerken: M'Braze, Threestyle Conscious Clothing, Imps & Elfs, enzovoort. Ze zljnte herkennen aan het Made By- label, een keurmerk voor duurzaam geproduceerde kleding. Winkels waar je eerlijke kleding kunt kopen zijn onder andere: Nuhukiva, FAIR2l, Sari.

Andere producten die gemaakt zijn onder fatsoenlijke omstandigheden en tegen een redelijk loon vind je onder andere in de wereldwinkel, maar ook in de supermarkt zoals koffie, chocola, bananen met het Max Havelaarkeurmerk.

7.L

Nederland in z'n eentje?

2

De arbeidskosten in China zljnlaag.

3

a

b c 4

Voedsel en dranken: wijn, bananen. Grondstoffen en minerale brandstoffen: aardolie, ijzererts. Chemische producten: kunstmest, verf. Industriële producten: kleding, gameboy. Machines en transportmiddelen: auto's, drukpers. Voor wijn en bananen is ons klimaat niet zo geschikt. IJzererts zit niet in de Nederlandse bodem, aardolie maar heel beperkt. Kleding en gameboys kunnen we wel maken, maar door de hoge loonkosten in ons land is het goedkoper om ze te importeren. Aardolie en ijzererts zijn voorbeelden van grondstoffen. Auto's, kleding, een drukpers, een gameboy, verf en kunstmest zijn eindproducten.

De belangrijkste handelspartners van Nederland zljn: Duitsland, België, verenigd Koninkrij k, Frankrij k.

Er zijn verschillende redenen voor: Het zijn landen die behoren tot de EU. Zeliggen dichtbij waardoor de transportkosten laagzijn. We importeren uit deze landen omdat de kwaliteit van de producten uit deze landen in het algemeen goed is. We kunnen veel naar deze landen exporteren omdat het welvarende landen zijn.

5B 6

Brj de industriële producten.

@ Wolters-Noordhoff bv

Pincode vmbo kgt 4 Uitwerkingen 7 Waar moet dat heen?

79

7

8

u

€280'8miljard

b

€ 248'6 miljard

a

De oppervlakte van de Verenigde Staten is veel groter dan van Nederland. Hierdoor is er veel meer kans dat daar veel verschillende delfstoffen gevonden worden. Ook heeft het land verschillende klimaatzones, waardoor er meer verschillende landbouwproducten verbouwd kunnen worden. Om dezelfde redenen als bij de VS is ook de Duitse economie minder open dan die

b

x

loooÀ:61.2,,/0

x

100%

€ 459 miljard € 459 miljard

:54.2yo

van Nederland.

9

Een land met een open economie is sterk aÍhankelijk van de import en export. Zonder de import van bijvoorbeeld olie loopt onze industrie vast. Als de export van kippen wordt stopgezet, hebben de kippenboeren veel minder inkomsten.

10 A

De dollars die DSM ontvangt, kan zij omwisselen voor meer euro's dan eerst doordat de dollarkoers gestegen is. B: De dollars die meneer De Groot moet kopen zijn duurder geworden. C: Paradigit moet nu duurdere dollars kopen om de computers te betalen. D: Voor B. Gates maakt het niet uit. Hij laat zijn computers in dollars betalen.

11 a b

Tuinbouw moet in het Nederlandse klimaat voornamelijk in verwarmde kassen plaatsvinden. De energiekosten zijn voor de tuinders erg hoog. Om te kunnen concurreren met andere landen moeten de tuinders hun kosten zo laag mogelijk ziente houden. Dat kan door slimme uitvindingen waardoor de arbeidsproductiviteit stij gt. Daarnaast zorgera de tuinders voor hoge kwaliteit, waardoor andere landen hun producten graag willen kopen.

12 a b c d

Ja,je moet telkens nieuwe producten verzinnen ofje producten van betere kwaliteit maken dan in het buitenland. Ja, door efficiënt te werken en slimme uitvindingen beperk je je kosten zo veel mogelijk. Nee, een bedrijf kan niet zelf bepalen hoeveel de euro waard is. Aan de ene kant niet, want de buitenlandse vraag naaÍ onze producten hangt afvan de welvaart in dat land. Als het slecht gaat met de Duitse economie, zal onze export naar Duitsland afnemen. Aan de andere kant wel, want wij kunnen zorgen voor aantrekkelijke producten tegen zo laag mo gelijke pijzen.

7.2 Wat maakt de EU zo sterk? 13 a b

In 1980.

L4 a b c

buitenland

8O

Er is een handelstekort als er voor minder geld geëxporteerd is dan geimporteerd.

goed goedkoper

pincode vmbo kgt 4 Uitwerkingen 7 Waar moet dat heen?


15

L

b

Contingentering. Kleding uit China wordt vooral gei'mporteerd vanwege de lage prijzen. Als er minder kleding uit China de EU binnenkomt, zal ergens anders vandaan duurdere kleding gei'mporteerd worden.

Volgens het bericht profiteren vooral Oost-Europese landen als Polen en Roemenië eryan. In deze landen wordt ook kleding geproduceerd.Deze landen hebben nu meer kans hun kleding te kunnen verkopen.

16

Onze totale uitvoer Naar EU-landen:

:€215,7 miljard

+ € 65,1

miljard: € 280,8 miljard.

€215,7 miljard x 100% :76,8Yo van alle uifvoer. € 280,8 miljard

Naar niet-EU-landen:

€ 65,1 miljard € 280,8 miljard

x l00Yo:

23,2o/o van alle uitvoer.

Bestemming Nederlandse uitvoer

El EU-landen

tr

1 2

niet-EUlanden

Doordat de EU-landen dichtbij liggen zijnde transportkosten niet zo hoog. Doordat er binnen de EU vrijhandel is kunnen we zonder last te hebben van protectiemaatregelen onze producten ernaartoe exporteren.

Door de export produceren Nederlandse bedrijven meer. Dat levert geld op: winst voor de bedrijven en inkomens voor de werknemers. Meer inkomsten betekent meer welvaart. Een bedrijf dat personeel nodig heeft en dat niet zo gemakkelijk in Nederland kan vinden, kan nu personeel uit andere EU-landen aannemen. Als dat niet mogelijk was,

L7

kon het bedrijf niet meer produceren. De Nederlandse vakbond en zljn bang dat transportbedrijven liever goedkope chauffeurs uit Polen aannemen, zodat Nederlandse chauffeurs kans lopen werkloos te worden.

Philips zal zijn productie alleen naar Slowakije verplaatsen als dat (financiële) voordelen oplevert: goedkopere arbeidskrachten. Ook kan het goedkoper zijn daar een fabriek te laten bouwen of betaalt een ondememing er minder belasting. Daarnaast kan het zijn dat het bedrijf zich aan minder regels op het gebied van arbeidsomstandigheden en milieu moet houden. In Slowakije ontstaat er meer werkgelegenheid en ontvangt de overheid meer belastingopbrengsten.

19

L

b

25 : 4:6,3 keer zo duur (of: ruim 6 keer zo duur). Door hoge invoerrechten wordt geï'mporteerde Braziliaanse suiker duurder. Tegelijk krijgen Nederlandse suikerbietentelers (nu nog) subsidie waardoor zij hun suikerbieten voor een lagere prijs dan de kostprijs kunnen verkopen en Nederlandse bietsuiker goedkoper wordt.



8l

20 a b

Zonder subsidie wordt de Nederlandse suiker duurder en kan niet meer concurreren tegen de Mozambikaanse suiker. Suikerboeren uit arme landen hebben dan meer kans hun suiker aan landen als Nederland te verkopen. Als Nederlandse suikerbietentelers nu al weten dat de subsidie binnen enkele jaren wordt stopgezet, kunnen zehet beste gaan omschakelen naar de teelt van andere landbouwproducten.

2LdDuitslandfFinlandbBelgië i Ierland I Luxemburg i n Nederland o Oostenrijk p g Griekenland f Frankrijk s

Italië Portugal Spanje

22c 23 a

I 2

b c

Het wordt voor Turkse bedrijven makkelijker hun producten naaÍ andere EUlanden te exporteren, want ze hebben dan geen last meer van protectiemaatregelen. Het wordt voor Turken makkelijker een baan te krijgen of te gaan studeren in een ander EU-land.

Landen van de EU moeten zich houden aan bepaalde regels op het gebied van mensenrechten. In de EU-landen mag de doodstraf niet opgelegd worden. Inwoners van andere EU-landen mogen wel vrij in Nederland komen werken, maar ze mogen hier niet zomaar komen wonen als ze geen werk hebben.

7.3 Welvaart wereldwijd? 24

€ 200 per maand is wel héél weinig. Vraag thuis maar eens wat jullie per maand in de supermarkt uitgeven. En tel daar dan nog eens de uitgaven voor kleding bU op. Waarschijnlijk kom je dik boven de € 200 uit!

25 a

China: Faso: Ethiopië:

$ 8.158mld:

l306mln:$8.158.000mln: 1306mln:$6.247

$ 16,9 mld : 13,9 mln: S 16.900 mln : 13,9 mln: $ 1.216 S 59,9 mld:74 mln : $ 59.900 mln:74 mln : $ 809 Ethiopië heeft de laagste welvaart, want daar is het nationaal inkomen per hoofd van de bevolking het laagst. Burkina

b 26 a b 27 a b c

Na Nederland is dat Ethiopië; daar heeft de rijkste l0o/o van de bevolking 1 1,3 keer zoveel te besteden als de armste L0oÀ. In Burkina Faso; daar heeft de rijkste llYo van de bevolkin g 23,4 keer zoveel te besteden als de armste l0%o.

Burkina Faso: de kindersterfte is er het hoogst en de levensverwachting het laagst.

BurkinaFaso: 100% -27%:73oÀ analfabeten. je kijkt naar verdeling van de welvaart, gezondheidszorg en analfebetisme, komt Burkina Faso het minst goed uit de vergelijking. Je kunt dan zeggen dat Burkina Faso nog minder welvaart heeft dan Ethiopië. A1s

2Sabananencveeleimporterengverslechterd b aardolie d exporteren f verbeterd 29D

82



30 a b c d

stijgen dalen

stijgen dalen

31

B

32

Bijvoorbeeld: zonder de Rotterdamse havens zou Nederland niet zo veel kunnen in- en uitvoeren als nu het geval is. Er zou dan minder werkgelegenheid zijn en eÍ zou minder verdiend worden.

a

33

1 weinig sparen

\

2 geen geld om te investeren

4 lage producti eopbrengst

I \ 34 a b 35

3 eenvoudig

.

productiemetnóOes

{í ,/

De ene reden is dat ouders vaak geen geld hebben om de school te betalen. De andere reden is dat kinderen vaak mee moeten werken om het gezinsinkomen te verdienen.

In ontwikkelingslanden gaan nu veel minder meisjes naar school dan jongens.

Door aids overlijden veel mannen en vrouwen op een leeftijd dat ze juist zouden kunnen werken en een inkomen voor hun gezin verdienen. De kinderen blijven onverzorgd achter en hebben geen toegang tot onderwijs. Als zij later groot zijn, kunnen zij ook moeilijk een inkomen verdienen.

7.4

Toekomst voor de ontwikkelingslanden?

36

Eigen antwoord

37

Linkerfoto: Hulp in de vorm van leningen waarÍnee mensen een eigen bedrijf kunnen opstarten, is structurele hulp. Rechterfoto: Opvang van vluchtelingen is een voorbeeld van noodhulp.

38 a b 39 a b

I 2 3

Verenigde Staten ($ 19.705 miljoen) Japan ($ 8.906 miljoen)

Frankrijk (S 8.473 miljoen)

Nee, ze geven geen van drieën 0,7o/o van hun bbp.

Eigenkeuze. Je kunt op de internetsite www.maakhetwaar.nl informatie vinden over de stand van zaken van de millenniumdoelen. Je kunt de millenniumdoelen waarmaken door: Op politieke partijen te stemmen die vóór het geven van ontwikkelingshulp zijn. Organisaties te steunen die mensen in arme landen helpen met bijvoorbeeld het starten van een eigen bedrijfie

ofdoor het verbeteren van de gezondheidszorg.

Door kenbaar te maken dat je de millenniumdoelen belangrijk vindt, bijvoorbeeld door het dragen van een witte polsband. Door fairtradeproducten te kopen.



83

Door politieke partijen te steunen die vóór wijhandel zijn, waardoor de handelsbelemmeringen voor afine landen worden weggenomen.

40

Je kunt aan de regering van zo'n ontwikkelingsland voorwaarden stellen. Bijvoorbeeld: de

schuld (of een deel ervan) wordt kwijtgescholden als de regering ervoor zorgt dat alle kinderen gratis onderwijs krijgen.

4l

a b

42 a b c d 43

Consumenten besparen geld als ze goedkope schoenen uit China kopen. Schoenfabrikanten in de EU zullen hun schoenen moeilijker kunnen verkopen door de concurrentie uit China. arbeidsintensieve hoge

wijwel niet hoge

Geld geven bij een hulpactie is gericht op noodhulp: het helpt op de korte termijn. Het kopen van fairtradeproducten is structurele hulp. Dank zij jouw aankoop kunnen mensen in ontwikkelingslanden zelf geld verdienen en soms zelfs geld reserveren voor investeringen. Op de lange termijn heeft dit een positiever effect dan noodhulp.

44 1 2

Fairhadekatoen is milieuwiendelijk geproduceerd. De katoenboeren ontvangen een gegarandeerde minimumprijs.

Test 1B 2

Bijvoorbeeld: transport (zowel wegtransport als scheepvaart), aanleg van havens, bergingswerk, financiële diensten (door banken en verzekeringsmaatschappijen).

3

a b c

4

Doorvoerhandel of wederuitvoer.

We kunnen zelf geen ananas verbouwen vanwege ons klimaat. Bauxiet zitniet in de bodem van ons land. Lagelonenlanden kunnen goedkoper schoenen produceren dan wij.

5A 6D 7

Invoerrechten heffen.

Contingentering (of: quotering). Exportsubsidies geven.

8A 9D 10

Denemarken, Groot-Brittannië en Zweden.

11

A

84



L2D 13

meer

t4

In de VN is afgesproken dat landen minstens 0,7%ovan hun nationaal inkomen aan ontwikkelingshulp besteden. Nederland zit daar net iets boven: € 3,6 miljard x loooÀ:0,73o/o € 495 miljard

15 a b

WTO : World Trade Organisation (Wereld Handels Organisatie) De WTO wil dat landen hun protectiemaatregelen afschaffen, zodat er over de hele wereld vrijhandel is.

Herhalingsopgaven Paragraaf 7.1

H1 a b

Export België: l7oÀ van€ 1,7 miljard : l1%van € 1.700 miljoen : C 289 miljoen Export naar Duitsland: l6%ovan€ 1,7 miljard : €272 miljoen Import uit Duitsland: LBYovan€ 1,1 miljard: € 198 miljoen Er was een handelsoverschot

H2 a b c H3

van

€

74 miljoen

Als de export toeneemt, gaan bedrijven in ons land meer produceren. Meer productie zorgt voor meer werkgelegenheid. Bedrijven moeten ervoor zotgen dat hun product gewild is in het buitenland, bijvoorbeeld door een aantrekkelijke prijs, door een goede kwaliteit of doordat het product nergens anders te koop is. Door subsidie te geven aan bedrijven die willen exporteren. Deze bedrijven kunnen met de subsidie de verkoopprijs laag houden.

Rianne heeft gelijk. Als de koers van de euro daalt ten opzichte van de dollar worden Nederlandse producten voor inwoners van de Verenigde Staten goedkoper. Zij hoeven minder dollars te betalen om evenveel euro's te kunnen kopen.

H4A H5C Paragraaf 7.2

116 a

b c d

onjuist onjuist

juist onjuist

H7 a4 b2 cl d3



85

H8a

b

H9L

Een land is voor een bedrijf aantrekkelijk om zich er te vestigen als: er voldoende goed geschoold personeel is; de loonkosten er niet te hoog zijn; er een goede infrastructuur is; de overheid aaÍtzo'nbedrijf subsidie geeft; de wetgeving niet belemmerend werkt (bijvoorbeeld op milieugebied). Als de belastingtarieven (ongeveer) gelijk zijn, moeten landen op andere gebieden proberen bedrijven te lokken om zich er te vestigen (zie a).

Inflatie betekent dat de prijzen stijgen. Dat tast de koopkracht van de consumenten aan.

b

Als er inflatie is, krijgt Stalco te maken met hogere kosten (zoals voor grondstof, energie, lonen). Stalco moet dan de prijs van zijn producten verhogen om nog winst te kunnen maken. Maar met hogere prijzen kan Stalco niet goed meer concurreren met buitenlandse staalproducenten.

H1O

à

Als Turkije lid is van de EU kan het makkelijker producten naar andere EU-landen exporteren (vrij verkeer van goederen). Inwoners van Turkije kunnen makkelijker gaan werken of studeren in een ander EU-land (vnj verkeer van personen). Turkse bedrijven kunnen hun diensten ook in andere EU-landen aanbieden (vrij verkeer van diensten). De producten uit Turkije moeten voldoen aan de hoge EU-eisen, bijvoorbeeld op het gebied van milieuwetgeving. Turkse producten kunnen alleen concurreren met producten uit andere EU-landen als ze van minstens dezelfrle kwaliteit zijn.

Paragraaf 7.3

Hl1 I 2 3

In deze cijfers is geen rekening gehouden met de informele productie (bijvoorbeeld zelfuoorziening en zwart werk). Het prijsniveau zal in deze landen niet hetzelfde zijn. Je weet dus niet hoeveel iemand in India kan kopen en hoeveel iemand in Nederland kan kopen vanzijninkomen. Je welvaart wordt ook bepaald door de voorzieningen die er zijnin het land, zoals gezondheids zor g en onderwij s.

4

H12

Het nationaal inkomen per hoofd van de bevolking is een gemiddelde. Als er grote verschillen in inkomens zijn binnen een land, zegt zo'ngemiddelde niet zo veel over wat 'de gewone man' in dat land verdient.

B

H13 D

l

HL4

lase inkomens

a

4 onvoldoende kennis om goede producten te

\

maken

2 kinderen moeten werken om het gezinsinkomen aan te vullen

1

H15 Als rijke

landen een betere prijs voor producten uit ontwikkelingslanden zouden betalen, zouden de mensen daar genoeg verdienen om hun kinderen naar school te laten gaan. Een andere mogelijkheid is dat rijke landen het onderwijs in ontwikkelingslanden betalen.

86

pincode vmbo kgt 4 Uitwerkingen 7 Waar moet dat heen?


H16

13q--3'60 x 100% : 3,60

- 63,90 .De prijs is dus 63,97o gedaald.

Hl7

Landen met een monocultuur hebben te weinig andere producten waaÍmee ze een lagere opbrengst van koffte goed kunnen maken.

H18

B

ParagraaÍ 7.4

H19 a

b c

2,40 dollar

2,40 dollar 2,60 dollar

H2O Structurele hulp, want het zorgt ervoor

dat boeren hun eigen bestaan op kunnen bouwen en

dat heeft dus gevolgen op de lange termijn.

H21

F

H22 A

Examenopgaven El

Er werden 100 000 x 15 000 : I 500 000 000 rozen:1 500 miljoen rozen geteeld. De kostprijs van één roos is dan: € 405 miljoen : 1 500 miljoen : €,0,27 .

E2 I 2 3 4

De loonkosten zijn in Kenia veel lager dan in Nederland. In Kenia heb je niet zulke hoge energiekosten omdat je de rozen niet in verwarmde kassen hoeft te kweken. De grond is in Kenia goedkoper dan in Nederland. In Kenia gelden minder strenge eisen voor het gebruik van bestrijdingsmiddelen.

E3

De werkgelegenheid in Nederland wordt minder.

É4

De rozen die de consument koopt, worden goedkoper.

E5

De ligging en de infrastructuur van Nederland zijn gunstig om handel te drijven.

E6

Elektrotechnische producten. De waarde van de wederuitvoer van deze goederensoort is veel groter dan de waarde van de uitvoer van in Nederland geproduceerde elektrotechnische goederen.

Ét A

Het aandeel van de wederuitvo",

E8 I 2

: e 226,5 miljard. 1, f22'l -h x l00Yo: 40,8o/o

De totale uitvoer is € 134,0 mld + € 92,5 mld

e226,5 mld

Nederland en Duitsland heffen geen invoerrechten op producten die ze aan elkaar verkopen. Nederland en Duitsland passen hetzelfde tarief aan invoerrechten toe op producten uit

Turkije.



87

E9

C

E10

D

E11

C

É12 Als de koers van de euro stijgt, wordt het voor Crystal goedkoper

om grondstoffen uit niet-

eurolanden te kopen.

E13

C

E14

Het kan voor de Europese katoentelers moeilijker zijn om aan de katoenteelt te verdienen doordat ze bijvoorbeeld hogere kosten hebben oflagere opbrengsten.

Els

304 416 000 x $ 0,60

Et6

60-160 x 160

l0O%o:

-

:

$ 182.649.600 62,5Yo.De prijs is dus

met 6l,So/ogedaald.

EL7 Als er een productieoverschot

is, kan het teveel opgeslagen worden in buffervoonaden. Bij tekorten kan die voorraad weer verkocht worden. Hierdoor kan het aanbod op de wereldmarkt in evenwicht gehouden worden met de vraag naar katoen, *aaràoor de prijs ongeveer gelijk zal blijven.

E18

Het gaat de rijke landen niet zozeer om de opbrengst van de invoerrechten. Veel belangrijker voor hen is dat ze hiermee de productie en werkgelegenheid in hun land beschermen tegen concurrentie van buitenaf.

88



7.L Nederland in z'n eentje?

Recommend Documents