e/~ ~7L-fotP~~4 R}F~~
~-~
F%) Ruïnes van den ontzettenden brand te Flaamsdonkerveer (N.- Br.), welke in eene boerderij aan de Smitsstraat ontstond (De Jong" . en zich, tengevot~e van den hevigen wind en de rieten daken der huizen, zoodanig ui'breidde, dat 30 woningen, waarin ruim 40 gezinnen gehuisvest waren, een prooI der vlammen werden, ondanks het flinke optreden van brandspuitgasten en Geertruidenberg's garnizoen ; de dakloozen werden voor het meerendeel1iefd~riik opgenomen in het R.-I<. gasthuis. Menschenlevens ziJn er gelukkig niet te betreuren, maar de materieele schade is zeer groot en wordt op ruim f 50 000 geschat. - Op onze foto komt voor de smederil van den heer Onzenoord ( x ), die vo.o r de tweede maal tijdens een felien brand gespaard bleef.
) Z. K. H. Prins Hendrik ( x) op we] van de ruïnes van Raamsdonkerveer naar hel R.-I<. gast- (Va n D elf/ . huis. waar hij opn ieuw de bewijzen toonde van zijn groote edelmoedigheid en zijn medelij dend har I. Een beroep op de milddadigheid van onze landgenooien, ten bE'hoeve van de ongelukkig e slachtoffers van den grooten brand, r.lOge hier eene plaats vinden ; elke bildrage, hoe klein ook, is als een weldaad Ie beschouwen. F%
r-.. d ' (l er tIrna a H. 19IIl I ~era.DCier alhler *' i kuichtiawen le8l' g'4!f · • 'ûIR9J'HOO'.
: ba& ~ algemeao I TeiC1I"CII'VeD ~ bM I die ~ ftIl abQ • I ene. Joe6Em. wt'del'Ola Is __ JIt
~~oo.e!
~
. . JÜ6IIW'
.-eetel
Gemengd nieuws.
-----
I
Bron: Tilburgsche Courant van 10 augustus 1909
~
VAN DEN BRAND TE RAAMSDONKVEER OP ZONDAG 8 AUGUSTUS L.L. EN HET BEZOEK AAN DE GETEISTERDE :-: PLAATS DOOR Z. K. H. PRINS HENDRIK VERLEDEN WEEK VRIJDAG A. Twee panoram a's van de 24 woning-ruïnen, verzw olgen door de vuurzee, welke op eenen blikseanvonk volgde, in het Smidseind. - B. De negen daklooze gezinnen opgenomen in het R. K. Gasthuis en liefderijk verpleegd door de KE. Zusters en dr. Hoyng. - C. 7.. K. H. verlaat het R. K. Gasthuis. De Prins had eerst door rook en gloeiend stof het tooneel der verwoesting bezocht. Toen was het H.. K . Gasthuis aan de benrt. Aan den ingang werd Z. K . H. opgewacht door dokter Hoyng, geneesheer van het gesticht; de Eerwaarde Moeder en de vijf en twintig religieuzen stonden anede in de vestibule gesch,,-ard. In de spreekkamer werd een glas champagne geoffreerd. Onmiddellijk d aarna toog men naar het gebouw in den tuiil van het gesticht, waar de negen gezinnen, samen tellende ongeveer veertig personen, die door den brand daldoos waren geworden verblijf hielden. Al die onfortuinigen stonden vÓÓr hunne tijdelijke woning geschaard, toen de Prins tot hen kwam. Velen hunner hadden de tranen in de oogen en barstten in luid snikken uit, toen Z. K. H . hen aanspra k en belangstellend naar hun toestand informeerde. Het was ook werkelijk een roerend tooneel, 'die mannen, vrouwen en kleine ]Jnderen sober. en ärmoea ig g eR1êë1'r1laa, "'!n-cre=o"mge holl
UITGAVE VAN DE MAATSCHAPPIJ DE KATHOLIEKE ILLUSTRATIE
STOOMDR\,lK VAN LUTI~JE & CRANENBURG 'SBOSCH
- -
Staten van Utrecht- voor het kiè8di8trict Breu· baron ' van - Voorst ~elen, ~oor welkdi8trict hij bij de verjtiezingell : ~e , ~l. der KrooIlOli in, JUOl 1897 ook , oaar de Tweede K&m 8r d e t 3 e Diocesane I Staten-Generaal werd afgevaardigd. - ' , ' ' - f ' Bisdom In ..1901,1905 en ~909 werd bij ~l. Kamer· ' 0 t ' 't d . d lid herkozèn J de laatste maal bijenkelecandi,. m !en e In daat8teJJjng~·. . ' _ ' .Kathohekendag k~ Sedert ,1903 ia bij , lid van het ' eoUegevan ' worden medeg~ Gedeputeérde Staten van Utrecht. , ' .'a Morpns 10·f. , . In UJ02 werd hij .benoemdtotJid Tan .'h et ' den opgedragen . ( Col1~e ,van ~ijstand bed~ld in~rt. 35 de~ schop, in ' deker: W oDlllgwet. , , Park8traat. ' ' In de.Kà~er toond~ bij ~ aJtijd~r Teelbe- ',' ' : M·dd 11/1 , lanK8telhng, , ln Kolomare aanJlelepnbedenen " 8 ,, ~ , agJJ '. in 1905 werd. hij, op voordraebtvan Mini8ter Afdeel1l~genJ4 , nUl Foek. ' beiloemd tot CDrarot der Indische Be6 uurgemeeosc atuuraacademie W 's-GraTenbage. , de ,Twee Steden',
. Prins. Hendrik te Raamldonkveer. • VQOr deelria~~ Z. K.II, , PrinaHendrik heéftgiJteren Il~b , opgev~n bIJ., het door den brand zoo iwaar geteisterde UItvoerend Ooml; Raamsdonkveérbezocht.Het'. Dagblad va" 8traa~ , No:~3 ,te Noord-Bloabaflt · geeft van ~etvor8telijk he- ve~ij~i:~ d~j~oe wek het ~olgende >,verslag~ ' .' .Alge.m~n . " ~mitÉ ~en e~orme Ulen8CbeDm~l?e"oog ~Jcb namen van de led VnJdagmlddag la!ll V~ één_ uur In de Smld8- ' Bij , ondersWndl
Itraat,hetterrem "waar Terleden Zondag de r",Ä .. té "'~' laa''';'] ontzettende brand heeft gewoed. Als een loopend vuPll~Jn p .", WIl vuur!je waa Ot ni~~1J. door RaamadoDkveer Mr. G. A. P. M. " omtr~kgegaan,dat de PriI18 de plaat. de. J. : vanB~ntIte~, _: onheJls zon komen bezoeken. Berkel. ' ScheYOOJngel , Peranto was de Pnn.. 'iI m~gensvaD 't Loo , 'Rijo. P. Bo8,~oO~ , vertrokkenen over 's'IIertogenb08ch en door J . . W.A.B.iJb~ E de langst raat arriveerde , hij te r,Dim een uur ,den Bieaen. Am.teJ , ~ll ' het Raadhuia te Raamsdonk. Daar werd hij Helder. A. UK. ' " ~groet door den 'burgemêester van Raamadonk~ Blee'ker. " Beverwijk, " dén heer Ridder de van der Bcbuere èn na een Bogaert, Am.terdaa kort oponthoud aldaar steêg .de prins vergezeld G. " F. M. van deil ' I . ,aD den bur~emee8ter \\:perin ds:auto, waarop Bo8!D~J Haarlem,] maar Raamsdonkveer, werd , geredefi. : ' " " C. ,Bredius, W.Ezn.; . F~n. grOpte méDscbenmenigtf) ~tond op dea ' ~~erdijk, Ch. Clae. . hoek van bet Smid~eind , en -de Smidutraatde Amsterdam, ' N. H. C "kom~ ' , ~i.n Z. K.II. af ,tewachte9.'OndéT dè Conijn, , Edam. Jac. UDwesigen bemerkten' we, -den ZeerBerW. Pa. ' J'oae-ph , Th. 'J. 'Cuy~ toor V~ BruueJ, van Raamldonkveer, da. Meiske, Dessing, · Goada,' den oud·burgemeester- Mr. Heere, dr. G~ttelinl Haarlem, ,-,J~ Th.Vl en dr. Quirijos, het StatenJid ' Simonia, notari. Mr.Ä.., Dorbee~Al v. d . .Heer, kuaier Lankhaij,en. verschillende VOD Fiaenne, 's,Grav4 rudaleCJen ' en , Jeden der 'KamarTan Koophan- Fiaelmo, Rijswijk, M. 4el en FaJ>rieken, beneveDsde leden del' oom- J. M.Goes, CutriCUJ mi.. Tan enquête ter yerdeeling der ingekom~D F.J. Groenewegen, " lelden aan de noodlijdeildéD.. ' ',., keDI, .Hûrlem. 'l~N~ • , Voorts 'I;aren 'daaf'" DOl aanwem, de leden G." de HeU, KûrIIJ UIl het leineentelijk~mbeetouru4e 'kapitein Wäterinpn, dr.A.; ~er ~arécb.nqée Tho~peon uJtBrecla.d1e 'd e 1~ P. ' ftIÎ 8ehailr; ' : lijding o.p zicb,bad .Iënomen ter h~.YinI Z••adam, JU. L. K der ord~. ' ' , . P. J. 'VaD .Kellel, 111 . ,e
en
'
I
l
ie
~
Bron: Het Centrum van 14 augustus 1909
.' .
.
. .
....
-
.
.
.'
~
-
- -
-
--
---vo-
-
_ww
...
-
.
C«DeHU .W. V~ÄoetI en Mal;a
Noe.~ Pulua N. Ke&eJ..,.. ..
A*1OI)a 0. -.aD êleb.... Broek - (}Uziee 1. B.
.J.cob eB Rearte. a YU Gorp r loham1e11 l. n DfeliMea .. Aana II la all H81Uieu8 la.neeIa en lkJeDa a 1. ftD de Il Bande Peea.. Yall GijJteI ~ GMnnida ~ Sparid.ens - lAdof__ A... Rwel en Maria -
,- 'de Boo6 -
lo1tr Metl
À.
LeaBhoawen Sl'
a ..a
J'n.nrisaa G. H..as - WlWmua 1. ! coh5 en SIbiJ& BeDdEn - CUrvd 8IaJ.. peN en JIJmma lAoa'ft!a - BeN.d :tOet ~ fa Hand_ 1~ ~ . I
;
a.
,11
••
Provinciaal Nieuws.
,
Bron: Tilburgsche Couirant van 14 augustus 1909
s
BN/DESTEM Woensdag 31 december 2008
31
•
..
-foto Veers Erfgoed
De brand in Raamsdonksveer liet een grote ravage achter in het dorp.
Honderd jaar Prins Hendrikstraat . Vee,;s Erfgoed herdenkt Grote Brand in 't Veer, een eeuw geleden. door Ralph van Wolffelaar ralph.vanwolffelaar®bndestem.nl
Maandag 9 au gustus 1909 was een dag die de Ve renaren nog lang wu heugen. Het was de dag van de brand op het Smidseind. Of beter gezegd: De Grote Brand. Als het aan het Veers Erfgoed ligt, wordt in het weekend van 18 en 19 juli 2009 met een groot feest teruggekeken op hon derd jaar Prins Hendrikstraat. Die RAAMSDONKSVEER -
naam kreeg het Smidseind nadat Prins Hendrik poolshoogte was ko men nemen om met eigen ogen te zien wat de desastreuze gevolgend van de brand waren. Die ge augustus 1909 was een broeierige dag, die eindigde met een flink onweer. De bliksem sloeg in in de boerderij van Adriaan de Bruijn, waarna er een korte, maar hevige brand woedde. Na afloop stond er nog maar één huis overeind: het pand van smid Van Onzenoort. Komende zaterdag krijgen de om wonenden van het gebied waar destijds de brand woedde een brief in de bus van het Veers Erf
goed. De stichting nodigt iedereen uit zijn of haar ideeën over het · eeuwfeest kenbaar te maken tij dens een informatieavond in zalen centrum De Witte Leeuw op 15 ja nuari. Veers Erfgoed-voorzitter
Na de brand stond er nog één huis overeind: het pand van smid Van Onzenoort. Bert van de Kieboom: "We heb ben hier nog niet met de gemeen te over gesproken, maar ik hoop dat ze ons initiatief steunen." Het Veers Erfgoed zelf heeft alvast di
verse plannen voor dat weekend. Zo zou de hele Prins Hendrik straat omgetoverd kunnen worden tot een grote expositieruimte, met foto's van de brand en de straat zelf. Daarnaast gaat de straat terug in de tijd en wordt er een feest avond gehouden met straattheater, een koor en oud-Hollandse spelle tjes. Met inzet van de brandweer wordt ook de situatie rond de brand van destijds nagebootst. Ver der wordt er in dat weekend nog een reünie gehouden en een geza menlijk ontbijt op wndagochtend. Het feest zou niet rond 9 augustus moeten plaatsvinden, omdat dat in de zomervakantie valt.
HONDERD JAAR PRINS HENDRIKSTRAAT
'Maar terwijl ze aan het blusschen waren, sloegen plotseling de vlammen aan 't andere eind van de straat uit en tezelfder tijd in het midden. Men wist niet, waar het eerst te beginnen.'
30.000
~rins
Dit aantal patronen lag opgeslagen in de marechausseekazer ne, iets verder gelegen ten opzkhte van de plaats waar de brand aan het Smidseind uitbrak. 'Het gevaarlijk goedje werd intijds door de militaire overheid naar Geertruidenberg ver voerd.'
Hendrik van Mecklenburg-Schwerin (1876) trouwt op 7 februari 1901 met Koningin Wilhelmina. De even sociale als losbandige Hendrik heeft een stroef huwelijk met de plichtsgetrouwe vorstin. • Hendrik overlijdt op 3 juli 1934, slechts 58 jaar oud.
Hendrik
Veer zijn voór altijd,yrîërideri""j 33-jarige Prins der Nederlanden . komt met de auto vanaf paleis Het Loo poolshoogte nemen in het Bra bantse dorpje dat zo zwaar is ge trofIèn. Via Den Bosch en de Langstraat arriveert de prins rond 13·00 uur bij het raadhuis in Raamsdonk, om vandaar vergezeld door burgemeester Ridder de Van der Schueren zich richting de plaats des onheils te bewegen. Het hoge bezoek is als een lopend vuur tje door het dorp gegaan en de prins wordt naast door de lokale notabelen dan ook door een enor door me mensenmassa opgewacht. ~. ~ Ralph van WolfJelaar Omdat het bezoek zo onverwachts
[email protected] komt; is er geen officieel program Verenaren staan op de puinhopen ma. De prins laat zich rondleiden 'Gisteravond omstreeks tien uur trof na de brand in augustus 1909. door de puinhopen aan het Smids een geweldi9 onweer ons dorp', eind, waar de stofwolken dagen na schreef het Dagblad van Noord-Bra van 200 meter 2i grotere en kleine de brand nog uit de uitgebrande bant op maandag 9 augustus 1909. re woningen - extra vatbaar vanwe huizen opstijgen. Aansluitend be 'Bliksem, storm en stortregens, alles ge de rieten daken - in vlammen zoekt Prins Hendrik eveneens het tegelijk. De brand is be90nnen in de op. Of, zoals de krant schrijft: 'Hier gasthuis, waar de dakiozen zijn on schuur van den landbouwer A. de en daar staan n09 enkele muren over dergebracht. De prins maakt in Bruijn, aan het Smidseind en sloe9 eind, geblakerd, maar overigens is de druk met zijn even charmante als binnen twee minuten over op de wo heele straat niet meer dan een treuri bescheiden voorkomen en toont ning van de heer Konings, vlak er ge verzamelin9 verkoolde balken, in zijn betrokkenheid door ook na naast. (...) Het merkwaardige was, een9evallen muren en verbrand huis het ziekenbezoek een kijkje te ne dat de bliksem recht tegen den wind raad.' men in het Theresiagesticht, waar in 9in9.' De schade wordt daags erna ge op dat moment naast de verpleeg "Juist daardoor is groter leed be schat op 500.000 gulden, een ver den ook brandslachtoffers onderge spaard gebleven", zegt Pascal Hen mogen voor die tijd. Dertig gezin bracht zijn. driks van.het Veers Erfgoed. "Als nen die in de arbeiderswoningen Iets voor 15.00 uur stapt de prins de wind de andere kant op had ge huizen, zijn niet of nauwelijks ver in een auto die klaarstaat om het staan, had de uitwerking nog veel zekerd, wat de maatschappelijke si hem terug naar paleis Het Loo te desastreuzer geweest kunnen zijn." tuatie van de straat in een klap ont brengen. Als de prins zich richting Slachtoffers vallen er voor zover na wricht De vrijdag daarna: op 13 au Keizersveer begeeft, wordt hij luid , te gaan, niet te beFreuren, maar de gustus, wordt het dorp verrast keels door de juichende Veerse be hele straat ligt in puin. In een stief door de komst van Hendrik van volking uitgeluid. Na toezegging kwartiertje gaan over een lengte Mecklenburg-Schwerin. De dan van een koninklijke bijdrage van enkele honderden guldens voor de wederopbouw van de straat, ver dwijnt hij uit het zicht. Amper twee uur was voor Hen drik van Mecklenburg-Schwerin voldoende om de interesse van ko ningshuize richting de bevolking van de gemeente Raamsdonk uit te dragen en een onuitwisbare in druk achter te laten bij zowel nota belen als zieken en zwakken. Hendriks: "Het bezoek van de prins aan Raamsdonksveer moet, . hoe kort ook, vooral als een hart onder de riem worden gezien. De massale aandacht, ook van de lan delijke pers, de verwoestende wer king en de aanwezigheid van zo'n Prins Hendrik (links, onder het witte kruisje) laat zich te midden van een voornaam persoon in de dagen er enonne mensenmenigte door burgemeester Ridder de Van der Schueren in na maakten de brand uiteindelijk fonneren over de Veerse brand. foto Jan KommersfVeers Erfgoed zo bijzonder." .
Na de 'Groote brand' op 8 augustus 1909 was een optre den van slechts enkele uren voor Prins Hendrik genoeg om een verpletterende in~ druk achter te laten in Raamsdonksveer.
I" -'
Sfeerimpressie van wat de Prins Hendrikstraat in Raamsdonksveer zaterdag bii. de opening te wachten staat.
Een hele avond tang terug in:de tijd De Prins Hendrikstraat gaat mor gen honderd jaar terug in de tijd. Niet op de historische dag zelf, maar ruim vier weken daarvoor wordt teruggeblikt op de grqte brand en het bezoek dat Prins Hen drik enkele dagen later aan Raams donksveer bracht. "De dag zelf was, onder andere door de vakan tie, niet handig", zegt Bert van den Kieboom, voorzitter van initiatief nemer Veers Erfgoed. Samen met Fijnevent werd een avondvullend programma in elkaar gezet, waar bijna 250 vrijwilligers aan meewer ken. De feestavond begint met een reü nie voor oud-bewoners van de
Prins Hendrikstraat. Tussen 17.00 en 19.45 uur hoopt het Veers Erf goed tussen de 100 en 150 oud bewoners te verwelkomen in zalencentrum De Witte Leeuw. De Prins Hendrikstraat zal de rest van de avond worden omgetoverd tot een plek waar entertainment en ambachten voor één avond hand in hand gaan. De avond moet weer een samensmelting worden van het rijke verenigingsle ven van de gemeente. Onder ande re CV De Faant, het Raamsdonkse schuttersgilde en de Bergsche Bat tery worden betrokken bij het pro gramma, dat zich verder afspeelt op zeven verschillende podia.
Bandjes en koren acteren tussen fi guranten, bakker en pastoor. Voor het raam van de woningen wordt een foto-expositie ingericht met beelden van honderd jaar Prins Hendrikstraat. Geprobeerd wordt de functies die de panden door de jaren heen hadden - bank, smede rij, café - tot leven te wekken door voor de huizen met driedimensio nale decors te werken. Hans van Avendonk van Fijnevent: "Het zou leuk zijn als de bezoekers zelf ook in oud-Hollandse kledij verkleed komen of op klompen." De verwoestende brand van die achtste augustus 1909 vormde de aanleiding tot de oprichting van de
vrijwillige brandweer in het dorp. Reden om de mannen in brand weerpak een centrale rol te geven.
Halverwege de straat komt een tij
delijke kazerne. Handig voor als
rond 22.30 uur de desastreuze
brand van weleer opnieuw Raams
donksveer opschrikt, gevolgd door
een hernieuwde kennismaking
met Prins Hendrik. De avond ein
digt met een 'blusparty' in De Wit
te Leeuw.
Van den Kieboom: "De opstartfase
ging wat moeizaam, maar inmid
dels is iedereen enthousiast. Ik
hoop stiekem op duizend à twee
duizend aanwezigen."
e www.smidseind.nl
,
"'è'lI-d&Sre
H
BNjDESTEM Maandag 20 juli 2009
!" 1 7
Massale herdenking van puinhäufan het Smidsende door Ralph van Wolffelaar
RAAMSDONKSVEER - 'Dus ie" sage,
hé Mien, hast du es gehört? Das gan ze Smidsende steht in der Hens! Ich gehe mal schauen nach die puinhäuJ, want ik zit hier toch maar das heele Jahr im Vorstverlet.' Hilariteit alom als zaterdag aan het einde van de Prins Hendrik-vie ring in Raamsdonksveer de prins zelf'die Faanten und Faantinnen' toespreekt. In dit geval is dat een verklede Andy Marcelissen die nu eens niet vanuit de ton, maar zich vanaf een begin-twintigste-eeuwse kansel richt tot de aanwezigen. De gelegenheidssauwel vormt het sluit stuk van het feest waarmee Raams donksveer het 'bliksembezoek' her denkt dat de prins op 13 augustus 1909 bracht naar aanleiding van de grote brand die het dorp trof en het Smidseind volledig in de as leg de. -..t
Als het dan eenmaal cjroog is, wil je wel eens naar buiten Trio Vis sluit het officiële gedeelte af met speciaal voor de avond ge schreven nummer, maar niet voor dat brandweer en stoommachines de historische brand hebben nage bootst. Want die dramatische ge beurtenis op 8 augustus 1909 vorm de uiteindelijk de aanleiding voor de avond . . Organisator~n Veers Erfgoed en Fij nevent hoopten op een flinke op komst - en ze werden niet teleurge steld. Een paar duizend mensenna men de moeite om zich voor een avondje honderd jaar terug in de tijd te wanen. Nog vrij veel aanwe zigen hadden zich in oude lompen gehuld om ook dè mode van toen na te bootsen. Een vaal shirt, oud Hollandse bretels en een pet op het hoofd doen wonderen. . Bert van den Kieboom was na af-
Met een ouderwetse pomp wordt onder toeziend oog van honderden Verenaren handmàtig water opgepompt voor het blussen van de brand. foto René Schotanusjhet fotoburo
loop een gelukkig man, niet in het minst omdat het ondanks de wat sombere weersvoorspellingen - op een paar verdwaalde druppels na bijna de hele avond droog bleef. De Veers Erfgoed-preses: "Ik zat op Buienradar.nl te kijken, en zag regen om 9.00 uur, om 11.00 uur, om 13.00 uur... Als het dan een maal droog is en de mensen de he le dag binnen hebben gezeten, wil
je wel eens naar buiten." En dat ge en natuurlijk een demonstratie ij beurde dus massaal. Nadat de zersmeden - niet voor niets heette avond met een luid kanonschot en . de straat voor het omdopen Smids veel klaroengeschal was afgetrapt, einde. Het oud-Hollands snoep ver stroomde de straat van de Witte dween als sneeuw voor de zon en Leeuw tot de tijdelijk herrezen door de hele straat waren muzikale oude molen vol met Verenaren, optredens van koren en muziek maar ook met geïnteresseerden groepen uit de hele gemeente. van buiten het dorp. Wat zij zagen Prins Hendrik had in zijn afscheids was een straat vol historische fo speech nog een goede tip voor het to's, stalletjes met oude ambachten dorp. Want hoe kort zijn bezoek
ook, dat pandje aan het School pad zag er toch wel uit alsof het over honderd jaar enorm vervallen zou zijn. En dus trok hij de portemon nee.
'Die paar Hundert goeld'n konnt ihr auch gebruiken voor dat Henricusge bouw. Das musst ihr nicht eerst hon dfrd jaar verpauperen lassen, da,t be findet sich nu al im erbärmlichen Zu stand!'
