5. Epernay stad aan de avenue
‘Epernay is de stad van de champagne, niets meer, niets minder!’, zei Victor Hugo.
Hier, aan de oevers van de Marne, klopt het bruisende hart van de Champagnestreek. Volgens de overlevering zag het godendrankje het levenslicht in Ay, vlak bij Epernay. Langs de avenue de Champagne vind je diverse gerenommeerde champagnehuizen. Hoewel de Eerste Wereldoorlog diepe sporen naliet in de stad, bleef de joie de vivre van de bewoners , de Sparnaciens, overeind.
82
de champagne Onze verblijftips: Ga je voor een perfecte service, dan is La Villa Eugène hét adres als je enkele dagen in Epernay verblijft. Hou je van art nouveau, dompel je dan onder in de authenticiteit van Le Castel Jeanson in Ay. Onze restotips: Wat het aperitief zal worden, ligt in Epernay, de hoofdstad van de Champagne, natuurlijk vast. Wordt het een voor de streek traditioneel restaurant, met de klinkende naam La Cave à Champagne? Of misschien wil je even lonken naar de Franse hoofdstad? In La Table Kobus is Parijs niet ver weg. Onze geniettips: Heerlijk proeven in het hart van de Champagnestreek. Van de champagne van de grote huizen aan de avenue de Champagne, of van die van de kleinere producenten, bijvoorbeeld langs de Route Touristique du Champagne. Onderweg kom je langs de kerk waar Dom Perignon begraven ligt. En in de stad Epernay zijn verschillende gebouwen een bezoek waard. 83
Romantiek aan het park la villa eugène
La Villa Eugène, avenue de Champagne 82-84, 51200 Epernay +33 (0)3 26 32 44 76 www.villa-eugene.com vanaf e 100 per kamer per nacht.
De villa is modern ingericht, maar zodra je binnenstapt, voel je dat stijl en traditie hier overheersen. De veranda is het kloppende hart van La Villa Eugène. Je kijkt er uit op het park en geniet er, badend in het daglicht, ’s ochtends van een heerlijk ontbijt. Er is geen restaurant, maar je kunt lunchen of dineren op wandelafstand in de stad. Op het zonneterras is het heerlijk toeven, van de eerste tot de laatste zonnestralen. En in de zomer nodigt het openluchtzwembad uit tot een verfrissende duik.
Als je het centrum van Epernay langs de avenue de Champagne verlaat, dan kom je langs enkele gerenommeerde champagnehuizen. Daar net voorbij, in een rustig park, ligt het 19de-eeuwse herenhuis La Villa Eugène, waar ooit de champagnefamilie Mercier verbleef. Het gerenoveerde pand heeft een bijzondere uitstraling. De veranda, waar het ontbijt geserveerd wordt, is een verrassende oase van rust.
84
De bijzonder stijlvolle Villa Eugène ligt aan de avenue de Champagne. Het pand behoorde vroeger toe aan de champagnefamilie Mercier. De villa is volledig gerenoveerd met respect voor de stijl en traditie van zowel de architectuur als de decoratie van het familieverblijf.
Het hotel telt vijftien kamers, waaronder enkele suites. De kamers zijn ruim, licht en met veel gevoel voor romantiek ingericht. Je kunt er genieten van alle comfort dat je van een klassehotel mag verwachten: kabeltelevisie, internet, koffiezetapparaat, haardroger en airconditioning. En in de minibar vind je onder meer… champagne. Dankzij een degelijke geluidsisolatie is het opmerkelijk stil in het hotel. Vanaf La Villa Eugène is er een shuttleservice naar het tgv-station in Bezannes of zelfs naar de luchthaven. En de website heeft een Nederlandstalige versie. Het begrip service heeft hier zijn volle betekenis.
Wandelen langs grote namen aan de avenue de Champagne.
85
Glorie van weleer le castel jeanson
Le Castel Jeanson, rue Jeanson 24bis, 51160 Ay +33 (0)3 26 54 21 75 www.casteljeanson.fr vanaf e 110 per nacht.
hotelgasten de sfeer van het kasteeltje opsnuiven. ‘Ze vinden hier een gastvrijheid à la champenoise, in de authenticiteit van een art-nouveauresidentie’, vertelt de beroemde champagnefamilie Goutorbes. Het hotel ademt elegante ruimtelijkheid en raffinement. Twaalf kamers, een familiekamer en vier suites zijn uitgerust met alle moderne comfort: airconditioning, badkamer, apart toilet, telefoon, televisie, minibar, kluis en wifi. De kamers zijn sober maar persoonlijk ingericht, licht en ruim en je geniet er van de rust. Er is een lift en ook voor minder mobiele gasten zijn alle kamers goed toegankelijk.
Rond Ay zijn de wijngaarden van de allerbeste champagne te vinden. Champagnehuizen met ronkende namen, zoals Moët & Chandon en Veuve Clicquot, plukken hier de druiven voor hun befaamde bubbels. Jaren geleden maakte de residentie Castel Jeanson deel uit van het patrimonium van de grote champagnehuizen. Met de drie jaar durende restauratie herwon het kasteeltje in 2004 zijn oude glorie.
86
Hier waren grote champagnedynastieën thuis.
Le Castel Jeanson ligt midden in de bakermat van de champagne. Hier komen niet langer champagnebaronnen, maar tijdelijke
Op de binnenplaats kun je aangenaam verblijven. Een gedeelte ervan is helemaal overkapt met glas, voor als het weer tegenzit. In een ruimte ernaast lonkt een klein verwarmd binnenzwembad, dat uitkijkt op het terras. In de salon van het hoofdgebouw geniet je in alle rust na van de dag of je leest er een boek bij een glaasje champagne. Voor wie liever de benen strekt, is een wandeling in het park van de burggraaf van Bona-Dona een aanrader. De auto kun je veilig én gratis achterlaten op de parkeerplaats.
87
Waar het glas en het bord smakelijk gevuld zijn
Hartje Champagne, en toch waan je je in Parijs la table kobus
Vlak bij de avenue de Champagne staat Bernard Ocio aan het fornuis van La Cave à Champagne. De chef kiest er bewust voor om in zijn seizoengebonden keuken de plaatselijke champagnes te verwerken. En hij heeft een champagnekaart samengesteld die je heel wat leert over verschillende champagnes, de dorpen waar ze geproduceerd worden en de manier waarop dat gebeurt.
Velen kregen de liefde voor het koken mee van moeder of grootmoeder. Zo ook Serge Herscher, die zijn restaurant achter de kerk Notre-Dame naar zijn grootmoeder Catherine Kobus vernoemde. ‘Een vrouw met een passie voor koken, die ze doorgaf aan haar kleinzoon.’ Serge serveert zijn gasten smaakmakers uit een keuken die hij zelf omschrijft als ‘rustico-chic’.
Voor zijn inspanningen om diverse soorten champagne toe te lichten, ontving hij de Grand Prix de la Presse et du Vin, die hij aan zijn indrukwekkende palmares kan toevoegen. Maar chef Bernard blijft bescheiden en pragmatisch. ‘Ik houd van koken met champagne en ik gids mijn gasten graag door het champagnelandschap.’ Hoewel het restaurant heel wat tafels telt, is reserveren wel aanbevolen. —
Het restaurant heeft de stijl van een Parijse brasserie anno 1900, met authentieke marmeren tafeltjes (al ligt er een tafelkleed over) en een mooie houten toog. Opmerkelijk zijn de vele schilderijen aan de muur. De menu’s wisselen met de seizoenen, al goochelt chef Thierry Sidan graag met vaste ingrediënten als artisjokken, oesters, amandelen, dorade en foie gras. —
La Cave à Champagne, rue Gambette 16, 51200 Epernay +33 (0)3 26 55 50 80
88
www.la-cave-a-champagne.com
La Table Kobus, rue du Dr Rousseau 3, 51200 Epernay +33 (0)3 26 51 53 53
www.latablekobus.com
Geopend: van 12 tot 14 en van 19 tot 22 u. Gesloten: dinsdag en woensdag
Geopend: van 12 tot 14 en van 19 tot 21.15 u. Gesloten: zondagavond, maandag en donderdagavond;
Budget: vanaf € 17
telkens de eerste week van januari en van april; in de zomer gedurende drie weken in augustus Budget: vanaf € 24
Epernay
la cave à champagne
89
BV\ZciV G
6CI
9'%&
=6G
:B
9:
?:6
G9J
Z
C
'& '
6K:C J
:8=6
9(
BE6<
(
C:
:E:GC6N
GJ:
GJ:
K:
gc
B6
JG>
8:8
:GK
:6J
)
BWL_bbW;k]d[ M
E>I6A 6J76CBD :I
GJ:9
:AÉ=D
GJ:
6K:CJ : Wgn 8j AZ
AA K6>
=:C
G>B
E6JA8 =
6GI
>C
6C9DC
= A;D8 :8=6
BV
GJ:
/
EaVXZYZaV GZejWa^fjZ
G
+
G9
GJ:<6AA>8:
:B6G
6G9
: D6
:G
EaVXZ =j\jZh EadbW
:9
.
AD9
BW9Wl[}9^WcfW]d[
6K:C J
GJ
DJ ::9
H
GJ
, :;
GJ
GJ:A:<:G7:GI>C
• Office du Tourisme, avenue de Champagne 7, BP 28, 51201 Epernay +33 (0)3 26 53 33 00 +33 (0)3 26 51 95 22 www.ot-epernay.fr Geopend: 16 april-15 oktober van maandag tot zaterdag van 9.30 tot 12.30 en van 13.30 tot 19 u. Zon- en feestdagen van 11 tot 16 u. 16 oktober-15 april van maandag tot zaterdag van 9.30 tot 12.30 en van 13.30 tot 17.30 u. Gesloten: zon- en feestdagen.
GJ
I
6H
GJ:9:A68=6J9:GJ:AA:
I n for m atie
G:>B
-
D:
AJ8
#B
I:
:?
DG
GJ
:E
9DC
GJ :IH
C8
=:G
:
GD8
A K6A
*
9:H
GJ:?#BDJA>C
HI
GJ:
BWJWXb[AeXki
C:
C(
8>:
:H
:G
JG
I:J
?6
:E 6H
6C
GJ
?:
J:
Epernay praktisch
J:
C 6K:
6K: C
J: 9J-B6>&.)* 6K: C
6K: C
J:?
6B:
H:I
<6
7G>
:AA
:8D
BEI
:
9)%
0
200 m
1.000 m
'
Bd
i8]VgYdc
(
9Z8VhiZaaVcZ bZiidgZc
)
BZgX^Zg
*
AZXaZgX7g^Vci
+
@Zg`edgiVVaHV^ci"BVgi^c
,
=j^hkVcAdj^hZYZHVkd^Z
-
@Zg`CdigZ"9VbZ
.
I]ZViZg
/
HiVY]j^h
'&
8]}iZVjEZg^Zg
Langgerekte keldergangen bezoeken waar champagne rust of wijngaarden waar druiven rijpen, het kan allebei in Epernay. Langs de avenue de Champagne vind je befaamde champagnehuizen met namen die tot de verbeelding spreken. En buiten de stad ontdek je charmante dorpjes en het natuurschoon van de Marnevallei. Inclusief kleinere champagneproducenten die enthousiast en overtuigd hun bubbels aanprijzen. ‘Epernay is de stad van de champagne, niets meer, niets minder!’ Met die woorden sloeg de beroemde Franse schrijver Victor Hugo (1802-1885) in 1838 de spijker op de kop. Deze stad aan de oevers van de Marne is zonder meer het hart van de Champagnestreek. Nergens word je dit beter gewaar dan op de avenue de Champagne. In de statige, 19deeeuwse panden langs deze laan produceren befaamde champagnehuizen als Moët & Chandon, Mercier, Pol Roger, Perrier-Jouët en De Castellane hun parelende godendrank. In 1994 werd de avenue geklasseerd als site remarquable du goût. De inwoners van Epernay hanteren weleens de naam Les Champs Elysées sparnaciens (sparnacien betekent ‘van Epernay’).
92
Op zoek naar ondergrondse geheimen
Het echte Epernay leer je vooral kennen onder de grond. Want onder de avenue de Champagne liggen jaarlijks miljoenen flessen champagne te rijpen in talloze gangen. Samen zijn ze meer dan 100 km lang, zorgvuldig door de mens uitgehouwen in de krijtbodem. Zowat alle champagnehuizen geven een stukje van hun geheimen prijs tijdens rondleidingen door hun kelders.
slimme kerel, die dom pérignon
Zonder Dom Pierre Pérignon geen champagne, zo luidt de legende. De benedictijnermonnik (1638-1715) kwam in 1668 in de abdij van Saint-Pierre d’Hautvillers (zie verder onder dorphoppen) terecht waar hij tot zijn dood keldermeester was. In de abdij verdiepte hij zich in de geheimen van de champagneproductie. Volgens de overlevering riep hij ‘Kom vlug, ik proef de sterren!’ toen hij voor het eerst de sprankelende bubbels op zijn tong voelde. Dom Pérignon ligt begraven in de Saint-Sindulphekerk van de abdij in Hautvillers. Je ziet de grafplaat in de vloer voor het altaar. De abdij (niet te bezoeken) en de wijngaarden zijn tegenwoordig eigendom van Moët & Chandon.
—
Voor informatie over bezoektijden, rondleidingen en tarieven kun je het best contact opnemen met het bureau voor toerisme, aan het begin van de avenue de Champagne.
Op nummer 20 aan de avenue de Champagne vind je het luxueuze hoofdkwartier van Moët & Chandon <1>. De wijngaarden van dit champagnehuis beslaan circa 800 ha. Moët & Chandon is een van de oudste champagnehuizen, opgericht in 1743. De gangen onder het gebouw zijn bijna 30 km lang. Moët & Chandon maakte vooral naam met de legendarische prestigecuvée Dom Pérignon, een eerbetoon aan de ‘uitvinder’ van de champagne. Het hoofdkwartier van De Castellane <2>, opgericht in 1895, ligt aan de avenue de Verdun nr. 57. Een toren van 66 m hoog in Italiaanse barokstijl staat op de monumentenlijst en herbergt een klein champagnemuseum met zeldzame affiches, flessen en etiketten. Sportievelingen die de 237 treden naar de top bedwingen, worden beloond met een uitzicht over de stad en de wijngaarden van de Marnevallei.
Op de nummers 68-70 huist champagnemaker Mercier <3>, opgericht in 1858. In de ontvangsthal prijkt een immens oud wijnvat, dat werd gemaakt voor de Wereldtentoonstelling van Parijs in 1889. De bouw ervan begon al in 1871. De champagne van Mercier rijpt in keldergangen met een totale lengte van 18 km. Een treintje dat zichzelf bestuurt via infraroodstraling, loodst je er probleemloos doorheen. Ook elders in de stad van de Sparnaciens speelt champagne een hoofdrol. Het huis Leclerc Briant <4> bijvoorbeeld, opgericht in 1872, vond een vaste stek aan de rue de la Chaude Ruelle nr. 67, op een steenworp afstand van de avenue de Champagne. Soms kun je er via een kabel in de kelders afdalen. Meestal moet je daarvoor bij een groep aansluiten (informatie bij het bureau voor toerisme).
Kuieren door de belle époque
De stad Epernay ontstond in de 5de eeuw tussen de Marne en de heuvels waarop enkele eeuwen later talloze wijngaarden zouden verschijnen. Leerlooiers die het water van de beek Cubry gebruikten om dierenhuiden te bewerken, stichtten de stad. In 1024 grepen de graven van Champagne er de macht. In de tweede helft van de 19de eeuw brak een bloeiperiode aan voor Epernay, die niet toevallig te danken was aan het groeiende succes van champagne en de aanleg van een spoorlijn in 1849. De Franse schrijver-dichter Paul Morand (1888-1976) beschreef het druivenbrouwsel uit Epernay dan ook als ‘een tovermiddel van God’. In de loop der eeuwen werd de stad talloze keren geplunderd en vernield. De ingrijpendste verwoestingen vonden plaats tijdens de Eerste Wereldoorlog. Daarom zijn oude monumenten er op één hand te tellen. Het oudste bouwsel van de stad is het kerkportaal Saint-Martin <5> uit 1540, aan de place Hugues Plomb. Het maakte deel uit van de
Epernay
Stad van ondergrondse rijkdommen
93
kerk oude Notre-Dame, die in 1909 werd verwoest. In 1916 kwam het portaal op zijn huidige plaats terecht. Uit diezelfde periode stamt het nabijgelegen renaissancistische huis van Louise de Savoie <6>, aan de rue du Docteur Verron 7. Haar zoon, koning François I, liet het voor haar bouwen. Een brand in 1544 vernielde bijna het hele pand – alleen de voorgevel bleef overeind. De nieuwe kerk Notre-Dame <7> ligt aan de place Pierre Mendès-France. Ze werd gebouwd tussen 1898 en 1915. Een van de pronkstukken is een beeld van de Heilige Maagd uit de late 12de of vroege 13de eeuw. Volgens de overlevering stond het oorspronkelijk in de kathedraal Notre-Dame in Parijs. In de toren hangt een 15de-eeuwse klok uit de oude kerk Saint-Martin. Enkele glas-inloodramen uit de 16de eeuw zijn de moeite waard, net zoals het Cavaillé-Coll-orgel uit 1869. Restauratiewerken in 1922 maakten de schade ongedaan die de kerk opliep tijdens de Eerste Wereldoorlog. Vlak bij de kerk Notre-Dame staat het Théâtre Gabrielle-Dorziat <8>, dat plaats biedt aan 500 toeschouwers. De eerste steen werd gelegd in 1900, en twee jaar later vonden er al voorstellingen plaats. Bekende Franse schilders en beeldhouwers werkten mee aan dit gebouw in Louis XV-stijl. Tijdens de Tweede Wereldoorlog was de foyer van het theater een ziekenzaal. In 1987 werd het gebouw ge-
proeven 7/7
Aan de rue Gambetta nr. 8, vlak bij het restaurant La Cave à Champagne, kun je elke dag champagne proeven bij C comme Champagne, een vereniging van plaatselijke champagneproducenten. Er staan elke week vijf andere soorten champagne op de proeverijkaart en de medewerkers maken je met genoegen wegwijs in de wondere wereld van champagne. Je kunt alle soorten daar ook ter plekke kopen, of gewoon de kelder bezoeken en in de bar à champagne een flesje kraken. Of boeken of accessoires aanschaffen. Je krijgt ongetwijfeld een prima idee van wat de Route Touristique du Champagne te bieden heeft. (www.c-comme.fr)
noemd naar de plaatselijk bekende actrice Gabrielle Dorziat. De brasserie naast het theater dateert van dezelfde periode. Aan het begin van de avenue de Champagne, in het park naast het bureau voor toerisme, ligt een voormalige residentie van mijnheer Auban-Moët. Het is sedert 1919 als stadhuis <9> eigendom van Epernay. De administratieve diensten zijn in een ander gebouw ondergebracht, maar hier worden onder meer huwelijken voltrokken. De salons en zalen, zoals de trouw- en de raadszaal, zijn luxueus ingericht. Je kunt het pand niet bezoeken maar het park eromheen wel. De oorlogs De residentie van Auban-Moët is als vanouds
Glas-in-loodramen in de kerk Notre-Dame.
luxueus ingericht.
Epernay
Kerkportaal zonder kerk.
95
slachtoffers worden herdacht met een mo- te bezoeken. Kijken en bewonderen door de nument bij het gebouw. hekken aan de straat kan natuurlijk wel. Even verderop aan de avenue de Champagne, op nummer 13, liet Charles Perrier in 1854 het Château-Perrier <10> optrekken. Tijdens de Tweede Wereldoorlog was dit pand in Louis XIII-stijl achtereenvolgens het hoofdkwartier van de Britten en de Duitsers. Na de bevrijding van Epernay door generaal Patton op 28 augustus 1944, namen de Amerikaanse troepen er hun intrek. Vroeger huisde hier de stadsbi- Autotrip met vertrek en aankomst in Epernay bliotheek maar nu is het imposante bouw- Totale lengte: 75 km werk uit veiligheidsoverwegingen niet meer Bij het bureau voor toerisme is een kaart verkrijg-
Dorphoppen van champagne naar champagne
baar met diverse champagneroutes en informatie over bezienswaardigheden erlangs. Ook in het Nederlands beschikbaar.
0
KVcY^gZh , AVB
Z
G:J>A KZciZj^a *
9DGB6CH
B[9Wij[b@[Wdied 7DJ GJ:?
GD
<:G
A:K6
:6CH
HD
C96
G99
DC
JCD
G9
6n
<
:K6G
9&-98=
6GA:
'
9>ON B6G9:J>A
/
C*&
=6JIK>AA:GH
6N
9&
7DJGH6JAI
9'(
GJ:;DCI6>C:
9(-+
C(
D:J>AAN
9&-
(
9&
.
7DJA
in het Château-Perrier.
+
-
9&
Vgc
7.000 m
;A:JGN A6"GK>ÝG:
8]}i^aadc hjgBVgcZ )
GJ:
Britten, Duitsers en Amerikanen bivakkeerden
9'(
9(-%
1.400 m
9:<
AVBVgcZ
6JAA
:
'
=Vjik^aaZgh
(
;aZjgnAV"G^k^gZ
)
KZciZj^a
*
GZj^a
+
8]}i^aadc"hjg"BVgcZ
,
KVcY^gZh
-
9dgbVch
.
DZj^aan
/
7djghVjai
AVB
:E:GC6N
VgcZ
E>:GGN 9&&
9&%
Epernay
Volg je de officiële bewegwijzering van dorp naar dorp, dan vallen je langs de weg geregeld bordjes op met ‘Route Touristique du Champagne’. Neem vooraf contact op met het bureau voor toerisme in Epernay. Daar kom je te weten bij welke champagneboeren je zomaar naar binnen kunt stappen en bij wie je het best vooraf een afspraak maakt. Zonder afspraak maak je het meest kans bij champagneboeren die een bordje accueil hebben uithangen. Sommige dorpen langs de route hebben een eigen bureau voor toerisme (bijvoorbeeld Hautvillers).
6K>O:97
In Hautvillers sieren smeedijzeren uithangborden
de straten.
Het parcours
Vaarnostalgie op de Marne.
Rondbogen? Dit kerkje moet romaans zijn.
Rij verder tot in Vandières <6>, waar je GalloRomeinse resten en een mooie romaanse kerk aantreft. Nog even stoppen in Verneuil en Vincelles, en dan door naar Dormans <7>. In de tuin van een 14de-eeuws kasteel staat een indrukwekkende kapel, ter herinnering aan de Tweede Wereldoorlog. Volg de Marne terug langs Troissy en Mareuil-le-Port tot aan Oeuilly <8>. Daar is een pittoreske romaanse kerk te bewonderen. In La Maison Champenoise leer je alles over de champagneproductie. En wat verder, in Boursault <9>, domineert het kasteel, gebouwd in opdracht van Veuve Clicquot, het gebied. Het 19de-eeuwse bouwwerk in renaissancistische stijl werd opgetrokken op de plaats waar vroeger een
feodaal kasteel stond. Via Vauciennes bereik je de N3, die je terugleidt naar Epernay.
—
Cumières, cruise op de Marne +33 (0)3 26 54 49 51 +33 (0)3 26 51 87 56 Volledig aanbod en prijslijst op www.champagneet-croisiere.com Vertrekpunt: quai de Marne in Cumières Controleer vooraf de vaardagen en vertrektijden.
Epernay
Vanuit Epernay gaat het noordwaarts naar Dizy, en vervolgens naar Hautvillers <1>, dat algemeen beschouwd wordt als de geboorteplaats van de champagne. Hier is de laatste rustplaats van Dom Pérignon, voor velen de uitvinder van het godendrankje. In het pittoreske dorpje verwijzen de talrijke smeedijzeren uithangborden waarin druiven, flessen en wijnranken zijn verwerkt naar de champagne-exploitanten. De abdij waar Dom Pérignon zijn ontdekking deed, is niet te bezoeken. Langs een weggetje in het verlengde van de rue de la Pitance bereik je Cumières. Daar kun je ook inschepen voor een cruise* op de Marne aan boord van de raderboot Champagne Vallée. De weg vervolgt naar Damery en Fleuryla-Rivière <2>. Geniet in Venteuil <3> van het uitzicht over de Marnevallei en het kasteel van Boursault. Vanuit Reuil <4>, een dorpje met een rijk oorlogsverleden, gaat de weg noordwaarts naar Châtillon-sur-Marne <5>. Hier werd Urbanus II geboren, de paus die de eerste kruistochten op poten zette. Er staat een groot standbeeld om hem hulde te brengen. Vraag in het plaatselijke bureau voor toerisme (rue de l’Eglise, nr. 4) de sleutel van de hekken en het standbeeld en klim in de paus een negentigtal treden naar omhoog. Boven kijk je door een opening in de rechteroksel van de paus over de Marnevallei.
99
