4.2 Weerstandsvermogen 4.2.1 Inleiding Deze paragraaf handelt over de hoogte van de algemene reserve en andere weerstandscapaciteit waarover de gemeente Spijkenisse beschikt om calamiteiten en andere tegenvallers op te kunnen vangen. Dit (weerstands-)vermogen is van belang voor het bepalen van de financiële gezondheid van de gemeente. Door de beschikking over voldoende weerstandsvermogen kan worden voorkomen dat elke financiële tegenvaller dwingt tot bezuinigingen. In oktober 2009 is de nota 'Risicomanagement en weerstandsvermogen' vastgesteld. In deze nota is onder andere de methodiek vastgesteld waarmee het weerstandsvermogen wordt bepaald. Voor de vaststelling van het weerstandsvermogen is de werkwijze uit de nota 'Risicomanagement en weerstandsvermogen' gehanteerd. Conform artikel 11 van het Besluit Begroting en Verantwoording (BBV) worden in deze paragraaf de volgende onderwerpen behandeld: -
Een inventarisatie van de risico's;
-
Een inventarisatie van de weerstandscapaciteit;
-
Het beleid omtrent de weerstandscapaciteit en de risico's.
4.2.2 Weerstandscapaciteit De definitie van weerstandscapaciteit volgens het BBV is: De middelen en mogelijkheden waarover de gemeente beschikt of kan beschikken om niet begrote kosten te dekken. Te denken valt hierbij aan: het vrij besteedbare deel van de algemene reserve, onbenutte belastingcapaciteit en stille reserves. Onderscheid kan worden gemaakt in incidentele en structurele weerstandscapaciteit. Met het eerste wordt bedoeld het vermogen om eenmalige tegenvallers op te vangen. Deze capaciteit moet worden gezocht in de vermogenssfeer, meer specifiek: in de reserves. Met structurele weerstandscapaciteit worden die middelen bedoeld die permanent ingezet kunnen worden om tegenvallers in de lopende exploitatie op te vangen, zonder dat dit ten koste gaat van de uitvoering van bestaande taken. Dit moet worden gezocht in de exploitatiesfeer. Het belangrijkst weerstandsvermogen voor de gemeente Spijkenisse wordt gevormd door de algemene reserve. Deze bedraagt € 2,7 miljoen. Om inzicht te verkrijgen in het weerstandsvermogen leggen we een relatie tussen de weerstandscapaciteit en de risico's. 4.2.3 Risicoparagraaf Het is wenselijk om risico's die van invloed zijn op de bedrijfsvoering van de gemeente Spijkenisse beheersbaar te maken. Door inzicht in de risico's wordt de gemeente in staat gesteld om op verantwoorde wijze besluiten te nemen, zodat de risico’s nu en de risico’s gerelateerd aan toekomstige ontwikkelingen in verhouding staan tot de vermogenspositie van Spijkenisse. Om inzicht in de risico’s van de gemeente te kunnen verkrijgen is een uitgebreide risico-inventarisatie uitgevoerd. Hieronder wordt verslag gedaan van de resultaten van de risico-inventarisatie. Op basis van de geïnventariseerde risico’s is tevens het weerstandsvermogen berekend. 4.2.4 Risico`s Om de risico's van gemeente Spijkenisse in kaart te brengen is in samenwerking met de sectoren een risicoprofiel opgesteld. Uit de inventarisatie zijn vanuit de sectoren 153 risico's in beeld gebracht. In het onderstaande overzicht worden echter alleen de vijfentwintig risico's gepresenteerd die de hoogste bijdrage hebben aan de berekening van de benodigde weerstandscapaciteit. Per onderwerp is gewerkt met kansklassen op een schaal 1 t/m 5. Aan de hand hiervan wordt per risico een indicatie gegeven in hoeverre hier vanuit risicobeheersing aandacht voor moet zijn: klasse 1 weinig t/m klasse 5 veel. Programmabegroting 2013 Gemeente Spijkenisse | 117
Belangrijkste financiële risico's Risico / gevolg Planuitwerking van het deelplan De Haven moet uitwijzen of de geraamde opbrengstcapaciteit gehaald kan worden, of dit binnen de planning kan worden gerealiseerd en of de beschikbare budgetten voldoende zijn om realisatie mogelijk te maken. Als gevolg van de marktsituatie wordt de geraamde grondopbrengst van de resterende vier torens van de Dijkzone mogelijk niet gehaald. Wegvallen financiële dekking vast personeel. Als gevolg van de marktsituatie wordt de geraamde grondopbrengst van de woningen in Het Land mogelijk niet gehaald. De geraamde opbrengsten van plan Oude Maas worden mogelijk niet gerealiseerd. De planuitwerking moet uitwijzen of de geraamde opbrengstcapaciteit gehaald kan worden. De geraamde budgetten voor het bouw- en woonrijp maken van de woningbouwlocatie in de Groenzone Zuidoost blijken onvoldoende waardoor het budget wordt overschreden. Door de open eind financiering is het budgetbeheer van zowel de WWB (I-deel) als de bijzondere bijstand niet altijd te sturen. Economische effecten hebben zowel een lokaal effect (achterblijvende uitstroom en verhoogde instroom) als een landelijk effect (herverdeling macrobudget) De economische effecten kunnen ook als resultaat hebben dat er minder ruimte (betalingsmoraal) is om terugvorderingen af te lossen. E.e.a. kan leiden tot een hoger bedrag aan uitkeringen en een tekort op het I-deel. Door het ontstaan van boventallig personeel stijgt de werkdruk en het ziekteverzuim. Maatregelen voor afvloeiing en om ontslag te voorkomen, leiden tot (extra) kosten. De geraamde opbrengsten van plan Blok 45 worden mogelijk niet gerealiseerd. De planuitwerking moet uitwijzen of de geraamde opbrengstcapaciteit gehaald kan worden. Ontslag van ambtenaren kan leiden tot WWverplichtingen, bovenwettelijke uitkeringen of extra kosten. Afgesproken bezuinigingen Begroting 2010 en bezuinigingen 2011-2014 worden niet (tijdig) gerealiseerd. Totale saldo aan nog te realiseren bezuinigingen bedraagt ultimo juni 2012 voor 2014 e.v. € 4,6 miljoen (stand 1e bestuursrapportage 2012). Tekorten op de begroting kunnen ontstaan waardoor er nieuwe bezuinigingen moeten worden doorgevoerd. Constateren van fout tijdens steekproef belastingdienst in kader van claims BCF waarna een deel van de geclaimde BTW wordt teruggevorderd. Bij de uitvoering van het wetsvoorstel basistarieven huishoudelijke hulp kunnen de kosten stijgen. De kans bestaat dat de algemene uitkering uit het gemeentefonds lager uitvalt dan begroot. Hiermee ontstaat een begrotingstekort. Onvoldoende capaciteit van het centrale ICT systeem zoals de ruimte(s), de koeling en elektrisch vermogen kan leiden tot productieverlies omdat de 118 | Programmabegroting 2013 Gemeente Spijkenisse
Kansklasse Max. financieel Invloed gevolg 4 € 23.767.000 38.42%
4
€ 7.720.000 14.49%
4 4
€ 2.000.000 € 1.900.000
4.37% 3.51%
4
€ 1.400.000
2.35%
4
€ 1.000.000
2.32%
4
€ 2.000.000
2.31%
3
€ 2.000.000
2.12%
4
€ 1.200.000
1.94%
3
€ 1.000.000
1.37%
2
€ 2.000.000
1.22%
3
€ 1.000.000
1.04%
5
€ 400.000
0.99%
4
€ 2.500.000
0.96%
5
€ 400.000
0.94%
informatiesystemen niet beschikbaar zijn en door mogelijk verlies van gegevens. Wanneer de huidige data (zowel analoog als digitaal) niet meer bruikbaar blijken te zijn, behoort een boete in verband met het onzorgvuldig uitvoeren van de wettelijke taak data digitaal duurzaam te bewaren. tot de risico’s. Met het niet behalen van het begroot rendement (dividend) op langlopende beleggingen Eneco en Evides ontstaat een tekort in de begroting. Extra onderhoudskosten kunnen ontstaan door het langer aanhouden van het tijdelijk theater en/of uitstel van de oplevering van het nieuwe theater. Langdurige uitval in de gehele organisatie van het ICT systeem > 1 dag. Hierdoor is er geen productie en ontstaat een achterstand in werk dat ingehaald moet worden. Door uitval van "sleutel" medewerkers kan stagnatie in de werkzaamheden ontstaan en verlies van kennis en kunde. Wijziging in de pensioenwetgeving kan een stijging van de werkgeverspremies veroorzaken.
5
€ 400.000
0.76%
3
€ 2.250.000
0.75%
5
€ 400.000
0.67%
2
€ 1.000.000
0.62%
4
€ 400.000
0.59%
4
€ 400.000
0.59%
De overheveling van AWBZ- en zorgverzekeringsproducten naar gemeenten brengt extra kosten met zich mee. De parkeeropbrengsten blijven achter en kunnen een tekort in de begroting veroorzaken. In een vroeg stadium van bouwprocessen kan het gebrek van beheerinput leiden tot hoge exploitatiekosten en claims.
4
€ 400.000
0.59%
5
€ 400.000
0.56%
5
€ 400.000
0.55%
Schade of extra beheerkosten door weersinvloeden waardoor hogere reparatiekosten, vertraging van de werkzaamheden, onwerkbare dagen en vervolgschade.
3
€ 400.000
0.48%
Programmabegroting 2013 Gemeente Spijkenisse | 119
4.2.5 Benodigde weerstandscapaciteit Op basis van de ingevoerde risico's is een risicosimulatie uitgevoerd. De risicosimulatie wordt toegepast omdat het reserveren van het maximale bedrag (€ 84.049.798) ongewenst is. De risico's zullen immers niet allemaal tegelijk en in hun maximale omvang optreden. Onderstaande tabel toont de resultaten van de risicosimulatie. Benodigde weerstandscapaciteit bij verschillende zekerheidspercentages. Percentage 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 70 75 80 85 90 95
Bedrag € 9.629.281 € 11.626.897 € 13.189.534 € 14.448.409 € 15.650.134 € 16.814.327 € 18.140.068 € 19.792.117 € 21.737.115 € 23.531.589 € 25.068.962 € 26.487.006 € 27.767.217 € 29.113.013 € 30.323.056 € 31.556.600 € 32.985.496 € 34.485.080 € 36.461.918
Uit bovenstaande tabel volgt dat 90 procent zeker is dat alle risico's kunnen worden afgedekt met een bedrag van € 34.485.080 (benodigde weerstandscapaciteit). 4.2.6 Beschikbare weerstandscapaciteit De beschikbare weerstandscapaciteit van Spijkenisse bestaat uit het geheel aan middelen dat de organisatie daadwerkelijk beschikbaar heeft om de risico's in financiële zin af te dekken. Het uitgangspunt is dat de risico's afgedekt worden met de algemene reserve. Een aantal bestemmingsreserves kunnen naar hun aard ook als algemene reserve worden beschouwd. Deze reserves zijn daarom meegenomen als dekking. Weerstand Algemene reserve Reserve Economische Recessie WWB Reserve grondexploitatie Reserve Wmo Totale weerstandscapaciteit
Capaciteit € 2.726.285 € 301.376 € 23.249.005 € 1.793.963 € 28.070.629
4.2.7 Relatie benodigde en beschikbare weerstandscapaciteit Om te bepalen of het weerstandsvermogen toereikend is, dient de relatie te worden gelegd tussen de financieel gekwantificeerde risico's en de daarbij gewenste weerstandscapaciteit en de beschikbare weerstandscapaciteit. De relatie tussen beide componenten wordt in volgende figuur weergegeven.
120 | Programmabegroting 2013 Gemeente Spijkenisse
Risico's:
Weerstandscapaciteit :
Bedrijfsproces Financieel Imago / politiek Informatie / strategie Juridisch / aansprakelijkheid Letsel / Veiligheid Materieel Milieu Personeel / arbo Product
Algemene reserve Reserve Economische Recessie WWB Reserve grondexploitatie Reserve WMO
Weerstandvermogen
De benodigde weerstandscapaciteit die uit de risicosimulatie voortvloeit kan worden afgezet tegen de beschikbare weerstandscapaciteit. De uitkomst van die berekening vormt het weerstandsvermogen.
Beschikbare weerstandscapaciteit Ratio weerstandsvermogen = Benodigde weerstandcapaciteit
=
€ 28.070.629 € 34.485.080
= 0.81
De onderstaande normtabel is ontwikkeld in samenwerking met de Universiteit Twente. Het biedt een waardering van het berekende ratio. Waardering A B C D E F
Ratio >2.0 1.4-2.0 1.0-1.4 0.8-1.0 0.6-0.8 <0.6
Betekenis Uitstekend Ruim voldoende Voldoende Matig Onvoldoende Ruim onvoldoende
De gemeente Spijkenisse valt in klasse D. Dit duidt op een matig weerstandsvermogen. 4.2.8 Beleid De gemeente Spijkenisse past het risicomanagement integraal toe. De doelstellingen en de kaders waarbinnen het risicomanagement zich afspeelt zijn duidelijk omschreven in de nota Risicomanagement en Weerstandsvermogen. In deze nota zijn de taken en verantwoordelijkheden binnen de organisatie verdeeld en het risicomanagement proces is opgenomen in de planning & controlcyclus van de gemeente Spijkenisse. Bovendien wordt het risicomanagement proces zowel bij het begrotings- als bij het jaarrekeningproces doorlopen om actueel te blijven. Tenslotte wordt eens in de vier jaar een nota risicomanagement en weerstandsvermogen aan de gemeenteraad aangeboden.
Programmabegroting 2013 Gemeente Spijkenisse | 121
