project Groote Veen, Eelde-Paterswolde
3D-bouw in hsb Eelde-Paterswolde heeft een primeur in de woningbouw. Na een eerdere proef met een vrijstaande woning is Groote Veen het eerste project waarvoor VDM Woningen grootschalig in zijn fabriek de hal met toiletruimte en meterkast, en de bovenliggende badkamer in 3D prefabriceert. Oftewel: de genoemde ruimten worden kant-en-klaar op de bouw aangeleverd, tot en met de spiegel aan de betegelde badkamerwand. TEKST Albert Schuurman FOTOGRAFIE BDU Uitgevers, VDM Woningen
1
12
| oktober 2012
1 Twee hsb-units op elkaar met de hal – inclusief toiletruimte, meterkast en technische ruimte voor verwarming en ventilatie – en de badkamer. 2 De units in 3D getekend. 3 Een 3D-unit in aanbouw in de VDM-fabriek.
Voor het project Groote Veen in het Drentse duodorp EeldePaterswolde bouwt VDM Woningen 64 woningen, verdeeld in 27 huur- en 37 koopwoningen. De in samenwerking met architectenbureau J2AP architectuur & stedenbouw gewonnen prijsvraag voor dit plan is een opdracht van Stichting Eelder Woningbouw.VDM heeft behalve de bouw ook het onderhoud naar zich toegetrokken.
Twee fasen “Momenteel zijn we aan het bouwen”, vertelt VDM’s technisch directeur Jan Hoekstra. “De huurwoningen worden in twee fasen opgeleverd: achttien en negen woningen.Van de koopwoningen wordt nog niet alles gebouwd, maar inmiddels zijn 25 van de 37 woningen verkocht. We hebben over belangstelling niet te klagen. Het gebied spreekt ook aan.” Groote Veen ligt aan de rand van Eelde en is ruim van opzet. Een waterpartij zorgt voor een natuurlijke afscheiding richting de provinciale weg. Over deze vijver wordt in een later stadium een brug voor fietsers en voetgangers aangelegd. “Bijzonder in dit plan is de rijke verscheidenheid aan landschappelijke woonsferen, elk met een eigen kwaliteit”, aldus architect Jaap Hoekstra van J2AP. “De rijwoningen staan verspreid over het totale plan, onder andere aan de grote vijverpartij en een wadi.” Aan deze regeninfiltratievoorziening verrijzen huizen met een houten veranda als achtertuin. “Deze zullen als vlonders fungeren aan de wadi”, aldus Kees Praamstra, projectleider bij VDM.Verder draagt een variëteit aan erfafscheidingen bij aan de dorpse uitstraling van de wijk.
2
Hsb-units Voor deze woningen levert en plaatst VDM houtskeletbouw elementen. Dat op zich is niet nieuwswaardig, maar dat geldt wél voor het feit dat het bedrijf uit Drogeham een deel van de woning in 3D-bouw aflevert. Jan Hoekstra: “De woning is zo opgezet dat de hal – inclusief toiletruimte, meterkast en technische ruimte voor verwarming en ventilatie – en de badkamer precies boven elkaar passen. Deze twee hsb-units bouwen wij in onze fabriek. Dat houdt in dat de toiletruimte is voorzien van tegelwerk en sanitair, en dat de technische ruimte is uitgerust met het benodigde leidingwerk. Ook de meterkast is voorbereid. Op de eerste verdieping wordt de badkamer compleet afgeleverd, dus met betegelde vloer en wanden, toilet, wastafel met spiegel, een douchehoek en desgewenst een bad.” Praamstra vult aan: “De technische ruimte in de hal is een grote kast, waarin de voorbereidingen zijn getroffen voor de verwarmingsketel, vloerverwarming en aansluiting voor een wasmachine. Op de eerste verdieping kan in een van de slaapkamers via een luikje de vloerverwarming voor die etage worden geregeld. Het is plug and play.”
Torentje
3
De prefab unitbouw scheelt volgens Hoekstra veel tijd op de bouwplaats. “Als het torentje staat, worden de verdere wanden gemonteerd, de vloeren gelegd en de prefab goot aangebracht. Dan rest nog het metselwerk, het dak en de binnenkozijnen”, somt de technisch directeur op. | oktober 2012
13
VDM beschikt over een eigen installatiebedrijf dat voor de 3D-woningdelen in de fabriek zorgdraagt voor het leidingwerk. Tegelzetters worden ingehuurd. “Zij kunnen hun werk doen in onze fabriek”, vertelt Hoekstra. “Dat bespaart tijd: de tegelzetters stappen over van de ene in de andere unit en hoeven dus niet de hele bouw over te banjeren.” Praamstra: “Dat is zeker bij Groote Veen een winstpunt. Daar liggen de bouwkavels vrij ver uit elkaar.” Een tweede belangrijk punt is dat de tegelzetters en andere bouwlieden in de VDM-fabriek onder geconditioneerde omstandigheden werken. “Dus de kwaliteit is volledig onder controle”, stelt Hoekstra. 4 De vloer van de eerste verdieping wordt op I-liggers geplaatst. 5 De badkamer is (bijna) klaar voor gebruik. 6 De beganegrondunit komt op stalen pinnen te staan waarmee de unit kan worden gesteld.
5
4
Gevlinderd De onderste unit wordt geplaatst op de betonnen vloer. “Deze wordt gevlinderd voor een strak resultaat”, vertelt Praamstra. “De beganegrondunit komt op stalen pinnen te staan waarmee de unit kan worden gesteld.” Voor de toiletruimte is in de vloer een sparing aangebracht, waarin de betegelde vloerplaat precies past. “De vloer van de eerste verdieping bestaat uit hsb-elementen die op I-liggers worden geplaatst”, legt Hoekstra uit. “Dat levert een ruimte op van 38 cm hoog, waarin we van tevoren buizen kunnen aanbrengen voor de ventilatie. Als je wilt verbouwen, biedt dit ook een voordeel: het plafond is namelijk vrij gemakkelijk open te maken, zodat waar nodig installaties kunnen worden aangepast.” Op deze vloerelementen wordt een
6
14
| oktober 2012
zwevende dekvloer aangebracht. “Hierdoor behaalt VDM een uitermate hoge score in geluidsisolatie.” Aan de buitenkant van de spouw wordt in het geval van Groote Veen metselwerk toegepast. “De gevelbekleding op de eerste verdieping bestaat bij verscheidene huizenrijen uit dakpannen”, vertelt Praamstra. “Het dak loopt daarin over door op de rand knikpannen te leggen.” De woningen waarvan de gevel deels met dakpannen wordt bekleed, hebben op de eerste verdieping dakramen in plaats van ‘gewone’ kozijnen. “Dat is in combinatie met de pannen veel mooier, een dakraam valt strakker in het patroon.”
7
7 Een aantal gevels wordt deels bekleed met dakpannen. Elke woning krijgt drie pv-panelen. 8D e 3D-units worden met een dieplader naar de bouwplaats getranporteerd.
Pv-panelen Per woning worden drie pv-panelen geplaatst, waarmee de energieprestatiecoëfficiënt op het gewenste niveau wordt gebracht. Kozijnen, dakgoten en boeiboorden worden in kunststof uitgevoerd. “Zo bouwen wij voor de gebruiker een onderhoudsarme woning met aanzienlijk minder onderhoudskosten”, zegt Jan Hoekstra. De met dakpannen beklede gevels roepen volgens Jaap Hoekstra associaties op met de vormentaal van boerderijen in de omtrek. “Karakteristiek voor de omgeving zijn woningen met asymmetrische daken en verspringende nok- en goothoogtes. In de nieuwbouw keren deze kenmerken op een eigentijdse manier terug. Grote, in hoogte verspringende dakvlakken zijn op een asymmetrische wijze over de rijwoningen gedrapeerd. Het asymmetrische beeld wordt versterkt in de kopgevels met een flink overstek en overhoeks doorgetrokken goten.” Ook in de keuze voor de kleur baksteen is rekening gehouden met het landschappelijke karakter van Groote Veen. De muren worden in aardetinten opgemetseld, waarbij de steen voor de koopwoningen wat verschilt van die van de huurwoningen. “De plint volgt de horizontale belijning van de gootlijn”, vertelt Jaap Hoekstra. “Om extra detail toe te voegen is de plint verbijzonderd door om en om per laag een verschillende baksteenkleur toe te passen.”
8
Voldoende ruimte Jaap Hoekstra stelt dat de woningen in een alleszins betaalbare klasse zijn gebouwd, die starters een goede kans bieden. Dit is volgens de architect deels te danken aan de hsb-bouw. “Ik ben uitgegaan van het standaard-casco van VDM; dat bespaart kosten, waardoor ik voldoende ruimte kreeg om in de vormgeving af te wijken van een standaard rijwoning. Het is bijzonder dat het specifieke karakter van het beeldkwaliteitsplan heeft geleid tot een verrassend en zorgvuldig niet-alledaags ontwerp voor huur- en koopwoningen in een laag prijssegment.” Ook het 3D-bouwen gooit geen roet in het eten. “Ik hoorde tijdens de | oktober 2012
15
9
ontwerpprijsvraag voor dit project dat VDM hierop zou overstappen. Dat had geen invloed, ook niet op het ontwerp. We konden blijven werken volgens het gekozen concept.” Het gehele proces – van ontwerp naar bouw – is volgens Jaap Hoekstra in een hoog tempo verlopen. “In december 2011 hebben we het ontwerp ingediend. In september stonden de eerste woningen er al. Dat ging heel snel; binnen een week hadden we het concept rond, ook het ontwerp van het dak. We hebben bij VDM snel gecheckt of alles haalbaar was en 9 De verschillende woningrijtjes staan verspreid over het gehele bouwplan. 10 De units staan, de trap zit er in.
konden vervolgens binnen twee weken na de start het ontwerp presenteren.”
Montageplaats Voor Groote Veen doet VDM waar in de bouw volop over wordt gesproken: een substantieel aandeel van een woning wordt prefab aangeleverd en de bouwplaats fungeert vooral als montageplaats. “De 3D-bouwwijze is een vervolg op hoe wij al jaren gewend zijn te produceren”, zegt Jan Hoekstra. “Het is een vergaande manier van prefab. Tot nu toe bouwden we veelal in 2D. Per werkdag doen we één woning, wind- en waterdicht. Dat doen we al veertig jaar, maar 3D-bouwen is echt een stap verder.” Het bouwbedrijf heeft met de 3D-bouwwijze proefgedraaid voor een vrijstaande woning. “Dat ging perfect, zodat we het nu aandurven voor een groot project”, zegt Hoekstra. “Groote Veen is dus het eerste project waar we het 3D bouwen op grotere schaal toepassen.” VDM heeft zich intussen met zijn 3D-bouw gemengd in een aantal aanbestedingsrondes voor andere projecten. “De prijs-productverhouding moet uitermate scherp zijn en dat lukt ons op deze manier. De engineering is van tevoren volledig klaar. We werken met bim, zodat we zeker weten dat alles goed past. Daardoor worden de faalkosten tot vrijwel nul gereduceerd. Door industrieel te bouwen kan dat percentage enorm dalen.” In Groote Veen wordt het eerste blok van vijf huurwoningen opgeleverd in week 44. De afronding van de totale bouw is afhankelijk van wanneer de twaalf nog niet verkochte woningen aan de man worden gebracht.
PROJECTGEGEVENS Opdrachtgever: Stichting Eelder Woningbouw, Eelde-Paterswolde Ontwerp: J2AP architectuur & stedenbouw, Drachten Aannemer: VDM Woningen 10
16
| oktober 2012
