Jaarstukken 2015
3.3.1 Wat hebben we bereikt?
3.3.2 Wat hebben we ervoor gedaan?
De Goudse doelstellingen voor het sociaal domein zijn programmaoverstijgend. De Participatienota 2015-2018 geeft hierbinnen een nadere invulling aan het beleid voor de bestaande en nieuwe doelgroepen van de Participatiewet. Binnen het programma Werk en Inkomen is gewerkt aan de doelstelling van een inclusieve samenleving. Een samenleving waarin iedereen die kan werken, werkt naar vermogen of actief is voor de samenleving. Voor wie dat nodig heeft, is een veilig vangnet beschikbaar. Speerpunten uit het coalitieakkoord, die onder programma Werk en Inkomen vallen, zijn: ■ De nadere invulling van een Kinderfonds: Via het Kinderfonds worden vooral particuliere middelen aangetrokken om kinderen, die in moeilijke financiële omstandigheden opgroeien, in staat te stellen mee te doen aan maatschappelijke, sociale en culturele activiteiten, en hen daartoe de nodige middelen/goederen te verschaffen. ■ Een gezonde toekomst voor Promen: Gouda zette in 2015 daarom in op een vergroting van de zelfvoorzienendheid van deze organisatie. Keuzes hiervoor worden in gezamenlijkheid binnen de Gemeenschappelijke Regeling (GR) voorbereid. Iedereen die kan werken, werkt naar vermogen of is actief voor de samenleving Ontwikkeling van het werkprogramma Gouda aan de Slag Het werkprogramma ‘Gouda aan de Slag’ zorgt dat iedereen die kan werken en die geen arbeidsbeperking heeft, voorbereid is op de arbeidsmarkt en ondertussen actief is voor de samenleving. Doel is bemiddeling en begeleiding naar werk, zodat een beroep op inkomensondersteuning niet langer noodzakelijk is. Het werkprogramma is flexibel vormgegeven om goed te kunnen inspelen op actuele ontwikkelingen. Het berust op drie peilers: het Werk- en Ontwikkelcentrum, Bemiddeling op Maat en Maatschappelijk Actief. De werkwijze is gericht op activeren, motiveren en stimuleren van uitkeringsgerechtigden om zelf in actie te komen. Inwoners die een gemeentelijke uitkering aanvragen en die wel kunnen werken maar niet direct aan de slag kunnen, stromen door naar het Werk- en Ontwikkelcentrum (WOC). Het WOC zorgt ervoor dat zij in de eerste weken na aanvraag van de bijstandsuitkering intensief worden begeleid, met als doel hen voor te bereiden op de arbeidsmarkt. Het programma is nog volop in ontwikkeling. In 2015 bood het Werk- en Ontwikkelcentrum alleen trainingen. Begin 2016 is het huidige programma uitgebreid met werk. Leefstijl en budgettering starten zo spoedig mogelijk. Ook is in 2015 geïnvesteerd in het in beeld brengen van mogelijkheden om in Gouda als gemeente van het eerste uur te experimenten binnen de Participatiewet zo gauw de minister van SZW dat met een Algemene Maatregel van Bestuur (Amvb) mogelijk maakt. Doel is het geven van extra ruimte en mogelijkheden voor eigen initiatief en ondernemerschap van de bijstandsgerechtigde zelf. Wie na het WOC nog geen werk gevonden heeft, wordt op basis van een persoonlijk plan van aanpak individueel verder begeleid door een werkcoach van de gemeente (Bemiddeling op Maat). Prioriteit ligt bij de werkzoekenden van wie wordt verwacht dat zij binnen een jaar weer aan het werk kunnen gaan en bij degenen voor wie het jaar van ‘werken aan werk’ bijna om is. Dienstverlening aan 45-Plussers Inwoners van 45-plus kunnen ook deelnemen aan het programma van het Werk- en Ontwikkelcentrum, op maat bemiddeld worden of worden begeleid naar vrijwilligerswerk. Als het niet lukt om de 45-plussers zelf naar werk te helpen, zetten we waar mogelijk hun kennis en ervaring in voor coachingsdoeleinden.
30
Jaarstukken 2015
Voor mensen met een grotere afstand tot de arbeidsmarkt, die naar inschatting van de gemeente niet binnen 1 jaar klaar zijn om aan het werk te gaan zijn, is de aanpak Maatschappelijk Actief (o.a. vrijwilligerswerk, tegenprestatie en empowerment) vormgegeven. In 2015 heeft de gemeente geen verplichte tegenprestaties hoeven opleggen. Men is er immers telkens in geslaagd zelf een geschikte plek als vrijwilliger te vinden of men verricht al mantelzorg. Bieden van ondersteuning aan arbeidsbeperkten en begeleiden bij hun arbeidsinschakeling Binnen de arbeidsmarktregio zijn door het regionale Werkbedrijf diverse instrumenten ontwikkeld en ingezet voor de ondersteuning van arbeidsbeperkten, zoals loonkostensubsidie, werkplekaanpassingen en gerichte opleidingen en trajecten. Het convenant met afspraken met werkgevers, werknemersvertegenwoordigers en bestuurders voor het realiseren van garantiebanen is getekend. Via het werkgeversservicepunt werden werkgevers persoonlijk benaderd voor werkplekken voor arbeidsbeperkten. Gouda Onderneemt! doet hier actief in mee. De gemeente werkt samen met het UWV en de scholen voor speciaal onderwijs (Praktijkonderwijs en Voortgezet Speciaal Onderwijs). Het bestaande netwerk van het UWV met de scholen is overgenomen. Met elke school vond in 2015 twee keer overleg plaats over de leerlingen die van school gaan. Daarnaast is er twee keer een netwerkoverleg geweest over stagebegeleiding, algemene trends en tendensen. Daarmee was een deel van de nieuwe instroom al aan de voorkant bij de gemeente bekend door goede tussentijdse afstemming met de scholen. Er was ook casusoverleg met het UWV. Als blijkt dat iemand die een uitkering aanvraagt een arbeidsbeperking heeft, wordt deze direct aangemeld bij het in 2015 gestarte team arbeidsbeperkten voor verdere ondersteuning. De specifieke aanpak wordt vormgegeven door een werkcoach voor jongeren, een werkcoach voor oudere arbeidsbeperkten, een accountmanager garantiebanen (voor de werkgeverscontacten op operationeel niveau), een arbeidsdeskundige en een kwartiermaker Werkbedrijf (voor de werkgeverscontacten op directieniveau). Het team arbeidsbeperkten werkt hiervoor samen met het Werkgeversservicepunt (WSP) Midden-Holland (voor de werkgeversbenadering), het UWV, de scholen voor speciaal en praktijkonderwijs in de regio, Promen, de Sociaal teams en het Regionale Werkbedrijf. De dienstverlening werd geboden aan alle inliggende gemeenten van de arbeidsmarktregio Midden-Holland. Samenwerking met sociaal teams In 2015 zijn beleidsafspraken gemaakt over de samenwerking tussen de sociale teams en ‘werk en inkomen’, zoals over de werkwijze bij zorgmijders, bij zeer kwetsbare mensen met multiproblematiek of over het begeleiden bij aanvraagprocedures. Veel van de vragen die bij het sociaal team worden gesteld hebben een relatie met financiën en of schulden. Ook hierover zijn samenwerkingsafspraken gemaakt. De basis is dat bij financiële problematiek in een vroeg stadium contact is en gezamenlijk wordt aangepakt in relatie tot andere aanwezige problematiek. De rol van de sociaal teams in het armoedebeleid zal in het kader van de herijking van het armoedebeleid mee worden afgewogen. En er zal verder worden gewerkt aan de verdere integratie van de taken van ‘werk en inkomen’ in de sociaal teams.
Bieden van ondersteuning aan jongeren met en zonder arbeidsbeperking bij hun arbeidsinschakeling Voor werkzoekende jongeren is in Gouda in 2015 14 keer de voucherregeling ingezet. Dit is een tijdelijke loonkostensubsidie voor de regio Midden-Holland die werkgevers stimuleert om jongeren in dienst te nemen (met en zonder uitkering). Jongeren die worstelen met diverse vormen van problematiek (schuldenproblematiek, daklozen, psychische problemen, jongeren met een justitieel verleden) worden begeleid richting werk/school door een gespecialiseerde jongerencoach, met inzet van diverse vormen van dagbesteding. Verder zijn arbeidsfittrainingen georganiseerd en zijn in een samenwerkingsverband met uitzendbureaus jongeren toegeleid naar werk. Ook zijn trajecten voor alleenstaande ouders ingezet en konden jongeren bij het leerwerkloket informatie krijgen over scholing en testen doen zoals een competentietest. Verder is ‘de Broekriem’ gestart. Dit is een netwerk van relatief hoger opgeleiden (van minimaal MBO-3 en hoger), waar jongeren samen onder begeleiding actief aan de slag gaan om elkaar te ondersteunen richting werk.
Jaarstukken 2015
31
In het kader van preventie van jeugdwerkloosheid zijn jongeren van het Voorbereidend Middelbaar Beroeps Onderwijs (VMBO) gestimuleerd om een opleiding te kiezen met arbeidsmarktperspectief. Tot slot is de aansluiting onderwijsarbeidsmarkt versterkt in nauwe samenwerking met werkgevers in Gouda en de regio en het onderwijs. Hiertoe is onder andere op in september een werkconferentie ‘aansluiting onderwijs en arbeidsmarkt’ georganiseerd. In 2015 is een knelpuntenanalyse opgesteld waarmee de hiaten in de aanpak jeugdwerkloosheid in beeld zijn gebracht., zie ook programma 1. Zorgen voor gezonde toekomst voor Promen In het voorjaar van 2015 heeft de raad kaders gesteld voor de uitvoering van de Participatiewet, onder andere in relatie tot de toekomst van Promen. In vervolg hierop is in september gestart met een verkenning naar de toekomst van Promen, rekening houdend met de wettelijke stop op de instroom in de Sociale werkvoorziening en de invoering van de Participatiewet. In opdracht van het bestuur van Promen is door een extern adviseur onderzocht in hoeverre splitsing van de Gemeenschappelijke Regeling Promen (GR Promen) een oplossing biedt en of het modulair model, zoals ontwikkeld door Promen, toekomstbestendig is. Het modulaire model gaat uit van een (financiële) scheiding tussen de Sociale werkvoorziening (oud) en de Participatiewet (nieuw). Gemeenten hebben via de GR collectieve afspraken gemaakt over instroom vanuit de Participatiewet in 2015 en 2016 om de tekorten bij Promen zoveel mogelijk te reduceren. Afgesproken is om begin 2016 het traject rondom de langetermijnstrategie op te pakken. Eind 2015 hebben de betrokken gemeenteraden ingestemd met een (technische) wijziging van de Gemeenschappelijk Regeling Promen, als gevolg van de wijziging van de Wet gemeenschappelijke regelingen. Daarnaast hebben de raden in 2015 positief geadviseerd over het bedrijfsplan Promen voor 2016. Voor wie dat nodig heeft is een vangnet beschikbaar In 2015 heeft het college voor de duur van drie jaar subsidie toegekend voor het vormen van een Kinderfonds aan de Stichting Meedoen Gouda. Het Kinderfonds is bedoeld voor het bieden van directe hulp en ondersteuning aan kinderen die opgroeien in huishoudens met een laag inkomen. De Stichting Meedoen is een vrijwilligersorganisatie die de bijdrage van de gemeente Gouda vermeerdert met private fondsenwerving. In 2015 is de Stichting erin geslaagd om meer dan de helft van haar inkomsten uit private fondsenwerving te realiseren en heeft de Stichting 209 kinderen geholpen met een computer, fiets, deelname aan een culturele activiteit, sportabonnement of -kleding of een vergoeding voor (“buitengewone”) schoolkosten verstrekt. Bijzondere Bijstand Als Goudse inwoners bijzondere kosten moeten maken die ze op grond van hun inkomen niet kunnen betalen, kunnen ze onder voorwaarden in aanmerking komen voor vergoeding via de bijzondere bijstand. In 2015 gold daarvoor dat het netto inkomen niet meer mag bedragen dan 120% van de bijstandsnorm en gelden aanvullende voorwaarden met betrekking tot de soort kosten en het vermogen dat betrokkene heeft. In 2015 zijn de uitgaven via de bijzondere bijstand gestegen. Deels is dit verklaarbaar door de afschaffing van het drempelbedrag van € 128,-. Een ander deel is te verklaren uit toegenomen aanvragen op het gebied van inrichtingskosten, rechtsbijstand, bewindvoering en voor zelfstandigen om verzoeken voor bedrijfskredieten. Met name de vergoedingen voor bewindvoering zijn enorm gestegen in een jaar tijd. De uitgaven voor die post zijn meer dan verdubbeld. Dit is een ontwikkeling die zich in heel Nederland voordoet. Bijzondere bijstand Incidenteel Periodiek inkomenstoeslag Totaal
2014 € 343.571 € 205.931 € 217.763 € 767.265
2015 € 632.286 € 298.504 € 229.786 € 1.160.576
De individuele studietoeslag (IST) is een financiële ondersteuning voor jonggehandicapten die studeren of scholing volgen met studiefinanciering of tegemoetkoming Wet tegemoetkoming onderwijsbijdrage en schoolkosten (WTOS). Een studieregeling stimuleert jongeren met een arbeidsbeperking om toch de stap te zetten om naar school te gaan of een studie te gaan volgen. In 2015 is deze regeling slechts voor één student toegepast. Gouda heeft een ruimhartige regeling voor studietoeslagen maar daarvan wordt tot nu toe nog weinig gebruik gemaakt. Dit is conform het landelijke beeld en wordt vermoedelijk veroorzaakt door onbekendheid van de regeling. Gelet op de korte duur dat de verordening van kracht is is het nog te vroeg om hieraan conclusies te verbinden. Deze regeling zal het komende jaar nadrukkelijker bekend gemaakt worden bij het maatschappelijke veld en op scholen voor het voortgezet onderwijs om aankomende studenten met een arbeidsbeperking te informeren over het bestaan van de regeling en te stimuleren een vervolgopleiding te doen.
32
Jaarstukken 2015
De Geld Terug Regeling (GTR) is een regeling voor sociale participatie: Ouderen, chronisch zieken en gehandicapten en kinderen tot 18 jaar in een huishouden met een laag inkomen kunnen hiermee een tegemoetkoming krijgen voor de kosten van sociale, culturele of sportieve activiteiten. Voor kinderen is dit een sport of culturele activiteit die volledig wordt vergoed of een vergoeding in de kosten peuterspeelzaal. Voor alle rechthebbenden van de regeling geldt een bedrag van € 100 per jaar als bijdrage in de kosten van sporten of sportbenodigdheden, culturele activiteiten of sociale activiteiten. Medio 2015 heeft het college besloten om de inkomensgrenzen voor gebruik van de Geld Terug Regeling te verhogen van 110% naar 120% van de bijstandsnorm en de doelgroep arbeidsbeperkten uit de Participatiewet onderdeel te laten zijn van de doelgroep chronisch zieken en gehandicapten. Dit heeft niet merkbaar geleid tot een groter bereik onder Gouwenaars, wat waarschijnlijk te maken heeft met onbekendheid van de wijzigingen en ook in lijn is met voorgaande jaren dat voornamelijk mensen die al de weg weten naar de minimavoorzieningen hier een beroep op doen. Een kwart van alle uitgaven wordt gedaan voor deelname van kinderen aan sportverenigingen. 9% van alle uitgaven wordt gedaan voor het vergoeden van zwemlessen en 4% aan tegemoetkoming voor peuterspeelzalen en het basisbedrag van de GTR van € 100 voor sociale participatie is goed voor 41% van alle uitgaven. Bij de herijking van het armoedebeleid wordt nader bezien welke aanvullende maatregelen noodzakelijk zijn om meer inwoners van Gouda met een minimuminkomen te ondersteunen bij sociale participatie en zal stevig worden ingezet op de bekendmaking van die regelingen om het bereik onder de doelgroep te optimaliseren. 2014 2015
Uitgaven € 244.949,00 € 313.414,00
Aantal kinderen 898 888
Aantal overigen 413 417
Gerichte ondersteuning van de doelgroep met maatwerkvoorzieningen In 2015 heeft de gemeente Gouda de collectieve zorgverzekering voor mensen met een laag inkomen gewijzigd. Bij wijze van compensatie voor de afgeschafte Rijksregelingen Wtcg en CER is de gemeentelijke zorgverzekering uitgebreid met een tweede aanvullende verzekering waarbij mensen het verplichte eigen risico kunnen meeverzekeren. De gemeente Gouda draagt bij in de premie van die aanvullende zorgverzekeringen. Uit onderzoek is gebleken dat de meest voorkomende zorgkosten via deze aanvullende verzekeringen gedekt zijn en met de premietegemoetkoming worden mensen gestimuleerd om zich goed te verzekeren. Deze maatregelen hebben geleid tot een stijging van het aantal verzekerden. Waar landelijk gemiddeld 6% van de mensen overstapt naar een nieuwe verzekering, is het totaal aantal verzekerden in de Goudse collectieve zorgverzekering bijna 18% gestegen. Verwacht wordt dat de komende jaren het aantal verzekerden verder zal groeien door grotere bekendheid en doordat ook de dekking in de pakketten verder is verbeterd. In 2015 is besloten om per 2016 de pakketten te verruimen en ook een tegemoetkoming voor de eigen bijdrage van maatwerkvoorzieningen Wmo op te nemen. Ook is besloten om de tegemoetkoming in de premie van de aanvullende verzekeringen te verhogen zodat ook het herverzekeren van het verplichte eigen risico in de zorg aantrekkelijker wordt. Vroegsignalering en preventie Tussen Werk en Inkomen en Sociaal teams volwassenen zijn afspraken gemaakt en schriftelijk vastgelegd over het begeleiden van huishoudens met problemen op het gebied van inkomen en schulden, ieder vanuit zijn eigen rol en expertise. De bevoegdheid tot toekenning van minimaregelingen of uitkeringen voor levensonderhoud ligt bij de gemeente, maar het sociaal team kan de cliënt ondersteunen om te komen tot een goede aanvraag voor een uitkering of minimaregeling: bijvoorbeeld door hulp bij aanleveren van alle gevraagde informatie of formulieren, dan wel het vooraf coachen van de cliënt zodat deze zelfstandig de aanvraag kan doen. Afgesproken is dat medewerkers van Werk en Inkomen ook contact opnemen met het Sociaal team wanneer zij merken dat iemand niet in staat is om de procedures op eigen kracht te volgen. Bij zorgmijdende cliënten of mensen met beperkingen die vragen om een specifieke benadering, informeert het Sociaal team de medewerkers van Werk en Inkomen tijdig zodat zij rekening kunnen houden met de bijzondere omstandigheden van de cliënt en de benadering van de cliënt op maat kan worden gemaakt. Indien gewenst is de sociaal werker aanwezig bij de gesprekken. Er zijn afspraken gemaakt over zorgmijders en zeer kwetsbare mensen zowel door het tijdig informeren van Werk en Inkomen of het begeleiden van een cliënt bij aanvraagprocedures. Ook meldt Werk en Inkomen zorgen over een cliënt en verwijst door ingeval van schulden die niet hebben geleid tot een aanmelding bij Westerbeek. Ook bij andere zorgen rondom een cliënt kan een melding naar het Sociaal team worden gedaan. In deze afspraken staat helder vermeld wat ieders rol is en hoe op effectieve wijze met elkaar kan worden gecommuniceerd in geval van complexe cases. Verder is in november een stadsconferentie rondom armoede gehouden. In het kader van preventie en ter voorbereiding op de herijking van het armoedebeleid van de raad is er periodiek overleg tussen Sociaal Teams, maatschappelijke organisaties, schuldhulpverlening en de gemeente Gouda. Dit overleg wordt in 2016 voortgezet.
Jaarstukken 2015
33
Zorg over tekort op het Buigbudget in 2015 Al sinds 2011 is het door het Rijk toegekende budget onvoldoende om de uitkeringen van alle bijstandsgerechtigden te kunnen betalen. Toekenningen van de Incidentele Aanvullende Uitkeringen in 2011 en 2014 zijn een bevestiging dat de gemeente er binnen de mogelijkheden alles aan doet om het tekort op het BUIG budget zo beperkt mogelijk te maken. Met de toekenningen is de minister van SZW “van oordeel dat gesproken kan worden van een uitzonderlijke situatie op de arbeidsmarkt voor de gemeente Gouda en dat het beleid en de uitvoering adequaat zijn”. Ook in 2015 was het BUIG budget weer ontoereikend. Ook in 2015 zijn daarom weer extra maatregelen genomen en bestaande maatregelen geïntensiveerd om het aan het begin van het jaar al voorziene tekort zoveel mogelijk te beperken. Deze werkwijze - zoals door de Inspectie SZW positief wordt beoordeeld - van continu inspelen op de ontwikkelingen en nieuwe mogelijkheden of werkwijzen in samenwerking met partners om de instroom te beperken en de uitstroom te bevorderen zet het college onverkort voort. Daarnaast heeft het college in 2015 bij de staatssecretaris onder de aandacht gebracht dat ondanks dat de Inspectie Sociale Zaken en Werkgelegenheid over 2011 en 2014 oordeelt dat het budgettekort niet is veroorzaakt door beleidskeuzen op het gebied van beleid en uitvoering dan wel het handelen van de gemeente, gemeente Gouda sinds 2011 toch een structureel tekort kent op het BUIG. De gemeente heeft de afgelopen jaren al miljoenen eigen geld gestopt in het aanvullen van het BUIG budget ten koste van het weerstandsvermogen en ten koste van allerlei andere gemeentelijke taken waar minder geld voor is. Voor 2015 zal het college een beroep doen op de vangnetregeling 2015. Ook de komende jaren is het de verwachting dat het BUIG budget ontoereikend zal zijn. Indicatoren sociaal domein Om de effecten van het beleid te kunnen meten, is in 2015 in samenspraak met de gemeenteraad de beleidsmonitor sociaal domein ontwikkeld. Deze beleidsmonitor wordt opgeleverd bij de vaste P&C momenten. Daarnaast is er in 2015 ook een gebruiksmonitor sociaal domein ontwikkeld die het college in staat stelt tijdig zicht te krijgen op de ontwikkelingen in het gebruik en de uitputting van de budgetten. Deze monitor wordt per kwartaal ter informatie aan de gemeenteraad gezonden.
3.3.3 Wat heeft het gekost? 3.3.3.1 Overzicht exploitatie Exploitatie (bedragen * € 1.000)
Begroting 2015 Begroting 2015 na e 2 wijziging
Rekening 2015 Verschil rekening t.o.v. begroting na wijziging
Lasten PG Inkomen PG Minimabeleid PG Werk (en activering) Totaal lasten
22.429 4.324 17.651 44.404
24.806 4.141 19.131 48.078
25.840 4.204 18.261 48.306
-1.034 -63 869 -227
Baten PG Inkomen PG Minimabeleid PG Werk (en activering) Totaal baten
-20.269 -110 -242 -20.621
-21.157 -110 -635 -21.902
-23.022 -284 -812 -24.117
1.865 174 177 2.215
23.783 0 0 23.783
26.176 250 -837 25.589
24.188 250 -837 23.601
1.988 0 0 1.988
Saldo van baten en lasten Toevoegingen aan reserves (lasten) Onttrekkingen aan reserves (baten) Gerealiseerd resultaat
3.3.3.2 Verschillenverklaring exploitatie
Omschrijving (bedragen * € 1) Inkomen Bijstandsverlening: de lasten zijn hoger dan begroot doordat de aantallen uitkeringsgerechtigden verder zijn gestegen. De baten zijn met name hoger doordat de rijkssubsidie naar boven is bijgesteld en de Vangnetregeling 2015 is verwerkt. Ook is er een voordeel ontstaan op de waardering bijstandsvorderingen. Per saldo is er op de baten en lasten een voordeel van ca €100.000 ten opzichte van de raming. Bijstandsverlening: De IAU-aanvraag over 2014 is gehonoreerd en dit geeft een voordeel van € 507.000. Omdat het op voorhand niet zeker was of de IAU toegekend zou worden valt het voordeel pas in 2015.
34
Jaarstukken 2015
Lasten V/N 1.034.000 N
888.000
N
I/S
I
Baten V/N 1.865.000 V
I/S
989.000
V
I
507.000
V
I
