Treating Trauma in Psychosis (T.TIP) is de naam van een onderzoeksproject dat van 2011 tot 2014 heeft gelopen binnen 13 Nederlandse GGZ instellingen. Dit is de laatste nieuwsbrief. Neem gerust contact met ons op, als u nog vragen heeft.
Traumabehandeling bij mensen met een psychose is effectief Achtergrond Veel mensen met psychosen zijn als kind het slachtoffer geweest van mishandeling, verwaarlozing en misbruik. Deze ervaringen vergroten zowel de kans op latere psychosen alsook de kans op een posttraumatische stress stoornis (PTSS).Mensen met psychosen die later in hun leven trauma’s oplopen, kunnen bijkomend een PTSS krijgen. Tot nu toe kregen psychotische mensen geen behandeling voor hun PTSS, in tegenstelling tot eigenlijk alle andere patiëntgroepen in de GGZ. Dit was gewoonte, omdat behandelaren dachten dat het niet effectief en zelfs gevaarlijk zou zijn bij mensen met psychosen.
Onderzoek en resultaat De screening: Bij de GGZ instellingen Parnassia, GGZ Oost Brabant, GGZ Noord-HollandNoord, Pro Persona, Altrecht, Arkin, Bavo-Europoort, GGNet, GGZ Drenthe, GGZ Rivierduinen, GGZ Eindhoven, Lentis en Yulius zijn 2608 mensen met psychotische klachten gescreend op posttraumatische stressklachten. Van hen werden 455 mensen uitgebreid geïnterviewd voor nadere diagnostiek. Uit de resultaten bleek dat er 16% van de mensen met psychosen een bijkomende PTSS heeft. En dat is veel meer dan wat er in de praktijk bekend is: slechts bij 0.5% stond PTSS officieel in het GGZ dossier vermeld.
De behandeling: Na het screeningonderzoek is een behandelonderzoek uitgevoerd bij 155 mensen met een psychotische stoornis en een PTSS. Door het trekken van een lot werd bepaald of de deelnemer 8 sessies cognitief-gedragstherapeutische traumabehandeling (Exposure) of 8 sessies Eye Movement Desensitization and Reprocessing (EMDR) kreeg, of op een wachtlijst kwam (geen behandeling voor PTSS).Bij mensen die behandeling kregen namen PTSS symptomen veel sterker af dan bij mensen op de wachtlijst. Ruim 60% van de behandelde cliënten voldeed zelfs niet langer aan de criteria voor een PTSS. Bovendien bleek het veilig: er traden niet meer ernstige incidenten op tijdens de traumabehandeling dan tijdens de wachtlijstperiode. Er waren geen verschillen tussen de 2 behandelgroepen.
Ernst PTSS klachten
80
Exposure EMDR Wachtlijst
70 60 50 40 30 Voormeting
Nameting
Vervolgmeting
De studie toont aan dat 1) trauma’s en PTSS vaker voorkomen bij mensen met psychosen dan we dachten en 2) dat standaard PTSS behandelingen ook veilig en effectief zijn bij mensen met psychosen. Behandelaren moeten vaker in gesprek over traumatisering, betere diagnostiek naar PTSS uitvoeren en deze bewezen effectieve behandelingen ook aanbieden aan mensen met psychosen.
De belangrijkste uitkomsten van de behandelstudie verschenen in januari in de ‘online first’ versie van het prestigieuze vakblad JAMA Psychiatry, dat over de hele wereld door professionals wordt gelezen. Ook andere kranten en websites pikten dit nieuws op. Een greep uit de vermeldingen:
T.TIP slotbijeenkomst Op 30 januari jl. organiseerden we een slotbijeenkomst voor alle deelnemende cliënten, therapeuten, onderzoeksassistenten, lokale onderzoekers en onafhankelijk specialisten. In een collegezaal van de VU brachten we verslag uit over het onderzoek. Prof. Ad de Jongh opende de namiddag. Iedereen weet dat het verwijderen van een splinter een precies werkje is, dat pijn kan doen. Dat zal niemand beletten toch te proberen een splinter te verwijderen, eenvoudigweg omdat de kans groot is dat de boel gaat ontsteken als er niks gedaan wordt en dit een heel effectieve interventie is. Hoewel bekend is dat traumabehadeling effectief is, durven we in de praktijk vaak niet eens te praten over de narigheid die mensen hebben meegemaakt. T.TIP was de eerste grote studie waarin mensen met psychosen met de gewone protocollen werden behandeld voor hun posttraumatische stress klachten. De resultaten rechtvaardigen een radicale verandering in de gangbare behoedzame werkwijze. Promovendus Paul de Bont presenteerde in vogelvlucht het wat en waarom van de studie. Omdat een PTSS in de praktijk vaak niet herkend wordt, werd een systematische screening uitgevoerd onder mensen met psychotische klachten bij 13 GGZ instellingen. Ruim 2600 mensen vulden een korte vragenlijst in. Meer dan driekwart rapporteerde ernstig getraumatiseerd te zijn. Zestig procent van hen maakte zelfs 3 keer of vaker een ernstig trauma mee. Promovenda Berber van der Vleugel zette de 28 onderzoeksassistenen in het zonnetje. Na een uitgebreide training en onder strenge supervisie van Paul, David, Berber, Marion en Daniëlle verzamelden de assistenten samen ruim 300.000 datapunten in 2.000 uur interviewen. Hun enorme enthousiasme, toewijding en teamspirit hebben er voor gezorgd dat T.TIP een een onderzoek van wereldklasse is geworden.
Professor Agnes van Minnen trainde en superviseerde alle therapeuten samen met Carlijn de Roos en Ad de Jongh. In haar presentatie veel badeendjes en pizza’s, voor een team van dappere en deskundige therapeuten die een enorme kwaliteitsslag toedienden aan de Nederlandse behandelpraktijk voor mensen met psychosen. (Zie ook “Gewoon doen?” verderop in deze nieuwsbrief) Promovendus David van den Berg presenteerde vervolgens de belangrijkste uitkomsten van de behandelstudie (zie de voorpagina van deze nieuwsbrief). Hij wees er ook op dat de resultaten weliswaar zeer positief zijn, maar dat voor veel mensen 8 sessies eigenlijk te weinig was. In de GGZ-praktijk mogen dat er naar behoefte dus echt meer dan 8 zijn. Filmmaker en ervaringsdeskundige Bas Labruyere portretteerde 4 deelnemers in de film “Trauma & Pychose”. Diana, Chester, Marion en Daniël vertellen openhartig over hun ervaringen voor, tijdens en na de T.TIP behandeling. De kijker kan niet anders dan onder de indruk zijn van de moed en de kracht van deze mensen. Zo mogelijk nog duidelijker dan de data pleiten zij voor goede diagnostiek naar en behandeling van PTSS klachten bij mensen met psychosen. Professor Mark van der Gaag, hoofdonderzoeker en bekend om baanbrekende projecten met mensen met psychosen, vatte de resultaten nog eens samen en blikte terug op een bijzonder project, gedragen door dappere en hardwerkende mensen. Hoe het nu verder moet volgens hem? Traumabehandeling zo snel mogelijk zien op te nemen in de behandelrichtlijn en opleiding van professionals, standaard screenen op PTSS in de GGZ, meer en langer behandelen, met ook aandacht voor het functioneren en terugwinnen van sociaal-maatschappelijke rollen. Tenslotte kreeg professor Willem van Tilburg het woord. Hij was aanwezig namens de Stichting tot Steun VCVGZ, wiens subsidie T.TIP mogelijk maakte. Professor van Tilburg onderstreepte het belang van projecten als T.TIP, waarin grenzen worden verlegd om de zorg voor kwetsbare groepen een nieuwe impuls te geven. Gezien de resultaten zal aandacht moeten worden besteed aan de verspreiding van deze kennis. Professionals moeten wat hem betreft niet alleen herbezien of mensen met psychotische klachten wel de best mogelijke behandeling krijgen, maar ook nagaan of deze behandeling niet ook bij andere als kwetsbaar en snel ontregeld beschouwde groepen, bijvoorbeeld mensen met autisme, vaker ingezet moeten worden.
Gewoon doen?! Als je iets moet doen waar je bang voor bent, heb je altijd een verwachting van wat er allemaal mis zou kunnen gaan. Dat is ook zo bij patiënten met een angststoornis zoals posttraumatische stress stoornis. Zij zijn bang dat als ze aan hun trauma’s gaan denken, dat ze dan de controle verliezen bijvoorbeeld, of dat ze gek worden. Om te testen of dat klopt moeten ze hun herinneringen gaan ophalen. Dan blijkt vaak dat het wel angstig is, maar dat er geen grote rampen gebeuren. Je verliest niet de controle, je wordt niet gek. En daardoor zakt de angst. Tijdens de behandelingen van T.TIP hebben we aan patiënten gevraagd in hoeverre ze voor de eerste sessie deze angstige verwachtingen hadden. En na de tweede sessie hebben we ze gevraagd of die verwachtingen waren uitgekomen. En inderdaad; het bleek dat de verwachtingen niet waren uitgekomen, en dat de angst daalde.
Ook de therapeuten vonden het spannend. Zij hadden ook angstige verwachtingen, net als de cliënten. Daarom hebben we ze goed getraind. Alle twintig therapeuten die meededen kregen 4 dagen training in Exposure en 4 dagen training in EMDR. Daarna kregen zij supervisie over de behandelingen van Prof.dr. Ad de Jongh en drs. Carlijn de Roos (EMDR) en van Prof. dr. Agnes van Minnen (Exposure). Met elke patiënt werd in de eerste sessie een behandelplan gemaakt en deze werd goedgekeurd door de supervisor. Bij dat behandelplan werd sterk rekening gehouden met wat de patiënt graag wilde. Elke maand kwamen de therapeuten en de supervisoren bijeen in Utrecht, en bespraken daar de lopende behandelingen. Tussendoor konden de therapeuten ook bellen en mailen. Werden therapeuten ook minder bang? Ja! Het vertrouwen nam toe en de angstige verwachtingen namen af. Angstige verwachtingen namen sign af (p=.03) 3,5 3 2,5 2 1,5 1 0,5 0
Vertrouwen nam sign toe (p=0.00) 9
8
angstige verwachtingen
7
vertrouwen
einde
na supervisie
na oefenen
na theorie
baseline
einde
na supervisie
na oefenen
na theorie
baseline
6
De T.TIP onderzoekers danken: alle deelnemers & therapeuten De research assistenten: Latifa, Leonie, Marieke, Rachel, Evelien, Kathelyn, Talitha, Sophie, Anusheh, Charlotte, Wouter, Simone, Elisa, Remy, Suzanne, Marcus, Hanna, Wieke, Nathalie, Lars, Kirsten, Francisca, Eva, Nienke, Mandy, Jessica, Lisette en Marthe De therapeuten: Annelies, Barbara,Digna, Emmy, Evelien, Fabian,Gitty, Ilona, Ineke, Jan, Janneke, Katarina, Kim, Marieke, Orvio, Roos, Suzanne, Tamara, Tonnie en Widel.
Dit was de laatste T.TIP nieuwsbrief. Maar onze website www.ttip.nl blijft nog bestaan en zal binnenkort zelfs vernieuwd worden. De actieve onderzoeksfase zit er op, maar wij zijn de komende jaren bezig met analyseren en rapporteren van de bevindingen. Want: hoe werkt de behandeling nou precies? Voor wie werkt het en voor wie niet? Wat gebeurt er met de psychotische symptomen? Wordt er geld uitgespaard door deze behandeling? Deze en meer vragen zullen in de komende maanden en jaren beantwoord worden aan de hand van de T.TIP data. Houdt de website dus in de gaten als je op de hoogte wilt blijven van publicaties, scholingen en dergelijke. Daar vind je ook onze emailadressen voor het geval je contact wilt opnemen. Het T.TIP team dankt en groet je hartelijk!
Van links naar rechts: Agnes van Minnen, Paul de Bont, Danielle Tilburgs, Berber van der Vleugel, Mark van der Gaag, Ad de Jongh, David van den Berg. En ook (niet op deze foto): Carlijn de Roos en Marion Bruns
