Persdossier
3-jarig bestaan Musée Magritte Museum & « Magritte herontdekt »
Inhoudstafel Magritte herontdekt en onderzoeksprojecten door Michel Draguet........................................................................... 3 Drie jaar Musée Magritte Museum !................................................................................................................................................................................................................................. 6 De cijferbalans na 3 jaar................................................................................................................................................................................................................................................................................... 9 Internationale samenwerkingen van het Musée Magritte Museum 2005 - 2012........... 11 Ciné René, Museum op Maat....................................................................................................................................................................................................................................................... 13 Visiogids Magritte Museum................................................................................................................................................................................................................................................................... 14 Beeldmateriaal voor de pers.......................................................................................................................................................................................................................................................... 15
Pers : Cécile Istace/Géraldine Hubot -
[email protected] - 02 346 90 85 Promotie : Anne Goffart -
[email protected] - 02 508 34 09 Nocturnes & Evenementen : Caroline Haraké -
[email protected] - 02 508 34 12
2
Magritte herontdekt en onderzoeksprojecten « Magritte herontdekt » is eigenlijk niet echt een tentoonstelling, maar eerder een presentatie waarin we enkele werken samenbrengen die werden ontdekt na de publicatie van de beredeneerde catalogus, het monumentale werk van wijlen David Sylvester en van Sarah Whitfield.
De muziekles (1965) Privéverzameling Londen © Charly Herscovici, met zijn vriendelijke toestemming - c/o SABAM-ADAGP, 2012
3
Door deze tot nu toe onbekende werken samen te brengen wil het Magritte Museum het publiek niet alleen de kans geven om telkens weer nieuwe esthetische gewaarwordingen te beleven, maar ook om minder bekende facetten van de kunstenaar te ontdekken. Belangrijke facetten, want ze kunnen onze visie op een ‘te’ bekende Magritte veranderen. Dat geldt bijvoorbeeld voor de reeks tekeningen in een stijl zoals die welke Magritte gebruikte om ‘Les Chants de Maldoror’ van Lautréamont te illustreren. Zoals bij “Madame Edwarda” van George Bataille ontdekken we dit keer een “erotische Magritte”, die we verder zouden moeten onderzoeken met het oog op een tentoonstelling in de toekomst. Deze Magritte lijkt in niets op de zoekende “problematoloog” die naar André Breton schrijft om hem zijn ideeën uit te leggen met twee kleine gouaches in zwart/wit ter illustratie, alsof ze de plaats van de ontbrekende foto’s moesten innemen. Elk voorgesteld werk zal dus zowel de liefhebber als de specialist boeien. Voor elke tekening en elk doek moet je het globale parcours van het werk afleggen. Om het driejarige bestaan van het museum te vieren, vonden we het belangrijk om naar de toekomst te kijken via deze werken uit het zesde opus van de beredeneerde catalogus, dat van het Mercatorfonds de titel ‘Magritte newly discovered’ meekreeg. Deze ontdekkingen stimuleren het onderzoek en zullen, daar ben ik zeker van, onze pedagogische opdracht inhoud geven. Het Magritte Museum, dat een zo ruim mogelijk publiek wil aantrekken, wil eerst en vooral een plaats van uitmuntend onderzoek zijn. Een vraag die de schijnwerpers op het werk van het Magritte Comité richt, dat naast het delicaat probleem van de authentificatie, een beslissende rol speelt in de verrijking van de catalogue raisonné. Wetenschappelijk onderzoek vormt één van de hoofddoelen van het Musée Magritte Museum, en is een voorwaarde van zijn ontwikkeling. De publicatie in 2012 van een eerste bundel brieven die een blik werpen op de relatie die Magritte met Breton verbindt – en die hen scheidt – getuigt, net als de publicatie in 2012 van allé teksten die mijn voorganger Philippe Roberts-Jones aan Magritte heeft gewijd, tussen 1946 en vandaag, van de actualiteit van ons onderzoek. De seminaries die we organiseren met de steun van de Bernheim Stichting zijn aan hun tweede editie toe. In 2013 zullen we samenwerken aan de grote tentoonstelling die de ‘beslissende jaren’ van het parcours van Magritte tussen 1926 en 1938 in beeld zal brengen. Deze tentoonstelling zal naar het MoMA in New York gaan, wordt vervolgens in de Menil Foundation van Houston voorgesteld en in 2014 zal het Art Institute van Chicago enkele werken van ons ontlenen. We vervangen deze werken om onze blik op deze periode, die aan de andere kant van de Atlantische Oceaan in de schijnwerper zal staan, te vernieuwen. Maar ons tentoonstellingsprogramma wil ook een echo zijn van de manifestatie van het MoMA door de situatie van Magritte in de Verenigde Staten te tonen vooraleer onze aandacht uitgaat naar de relatie die de schilder onderhield met Barnet Hodes, een advocaat en kunstverzamelaar uit Chicago. Wetenschappelijk onderzoek, valorisatie van de collecties, presentatie van nieuwe tekeningen of schilderijen die het leven, denken en werk van Magritte vormen. Al deze doelstellingen bepalen de grote lijnen van een Magritte Museum dat voortdurend in beweging is.
4
Drie jaar na de opening van het museum kunnen wij stellen dat er vijf elementen aan de basis liggen van zijn succes: Enerzijds is er de oprichting van het eerste museum ter wereld gewijd aan één van de meest emblematische kunstenaars van de XXste eeuw, dat meteen ook één van de grootste verzamelingen herbergt. Vervolgens is er de dynamiek in het museum die, dankzij de bruiklenen van de grote instellingen en grote verzamelaars, voortdurend verandert. Deze bruiklenen zijn het resultaat van de nauwe samenwerking met de Magritte Stichting en zijn voorzitter Charly Herscovici. Ten derde is er een vernieuwende scenografie met specifiek licht ter bescherming van de werken dat een verhaal op drie niveaus (het leven, de ideeën, het werk) brengt. Dankzij de competenties van de stichtende mecenas GDF-Suez wordt het museumbezoek een totaalervaring voor de bezoeker. Via dit competentiemecenaat, een primeur in België, heeft GDF SUEZ heeft de know-how aangeboden die spitstechnologie, doeltreffende en groene energie verenigt. De filialen van Energie Services hebben alle inrichtingswerken van het museum gerealiseerd en Electrabel heeft voor de aanbreng van “100 % hernieuwbare” energie gezorgd. Dit uitzonderlijke partnerschap werd toegejuicht in 2008 in het kader van de Caïus mecenaatsprijs ‘Cultuur Grote Bedrijven in België’. Op de vierde plaats komt het wetenschappelijk onderzoek dat het tentoonstellingsbeleid, waarover ik reeds sprak, voedt. Tenslotte besteedt het museum een voortdurende aandacht aan de ontwikkeling van pedagogische en publieksbemiddelingstools voor een steeds breder publiek. Via het ervaren programma van Museum op Maat dringen wij door tot in het milieu van de meest kansarmen. De Publieksprijs die wij 48 uur geleden ontvingen getuigt hiervan. Drie jaren MMM betekenen een belangrijke stap in zijn evolutie. Dankzij de stichtende mecenas, GDF-Suez, hebben wij beroep kunnen doen op het geheel van de bekwaamheden van de groep bij de inrichting van het museum. Van Fabricom GTI tot INEO. Zij hebben het museum de weg doen inslaan van de duurzame ontwikkeling en de energetische doeltreffendheid ervan doen verbeteren. En dit door de conservatie- en de veiligheidsmiddelen voor de tentoongestelde werken te verhogen. Deze professionalisering heeft onze ambitie om toegang te verlenen aan iedereen ontmoet zodat GDF SUEZ zich natuurlijkerwijze met het MMM heeft geassocieerd. De steun aan « Museum op Maat » via het Sesam - project CINE René waarover een medewerker van Educateam/Museum op Maat u zal informeren, getuigt van het maatschappelijk engagement van onze stichtende mecenas in België. Michel Draguet Algemeen directeur KMSKB Algemeen directeur ai KMKG
5
Drie jaar Musée Magritte Museum ! Het Musée Magritte Museum Dankzij een buitengewoon competentiemecenaat van GDF SUEZ en een partnerschap met de Stichting René Magritte, de Regie der Gebouwen en het Federaal Wetenschapsbeleid, opende het Musée Magritte Museum op 2 juni 2009 zijn deuren voor het publiek.
Enkele sleutelmomenten Het avontuur van het Musée Magritte Museum begint met de benoeming, op 1 mei 2005, van een nieuwe Algemeen Directeur voor de Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van België, de heer Michel Draguet. In zijn managementplan stelt deze voor het grootste museum ter wereld in te richten, dat aan de beroemdste Belgische surrealistische kunstenaar, René Magritte, zou worden gewijd. Op 29 februari 2008 wordt de overeenkomst tussen de Belgische Staat, de Regie der Gebouwen, GDF SUEZ en de Stichting René Magritte ondertekend. Op 27 mei 2008 gaan de werkzaamheden van start met de inwijding van het decoratieve dekzeil dat geïllustreerd is met “Het rijk der lichten” van René Magritte en ontworpen is door GDF SUEZ. Dit dekzeil bekleedt het museum gedurende de werkzaamheden. Op 20 mei 2009 wordt het Musée Magritte Museum op koninklijke wijze ingewijd in aanwezigheid van HH Majesteiten de Koning en de Koningin der Belgen; een uitzonderlijke gebeurtenis die op 29 mei door de VIP vernissage wordt opgevolgd. Op 30 mei wordt een groot feest op het Koningsplein georganiseerd. Op die dag is het Musée Magritte Museum gratis en verwelkomt het zijn 4.000 eerste bezoekers. Op 2 juni 2009 is het zo ver en wordt het museum officieel voor het publiek geopend. Drie jaar later wordt het succes van het Musée Magritte Museum bevestigd. Om en bij de 1,3 miljoen bezoekers hebben de grootste verzameling werken van René Magritte ter wereld intussen al bewonderd. En het museum oogst nog altijd internationaal succes.
6
Een steeds vernieuwde ophanging In 2010, vóór de aanvang van het wetenschappelijke samenwerkingsprogramma met de Menil Foundation te Houston (USA), dat een buitengewone collectie van kunstwerken en archiefstukken van René Magritte bezit, stelde het Musée Magritte Museum twee schitterende werken uit deze verzameling gedurende de periode van één jaar tentoon: De luisterkamer (1952) en De verrekijker (1963). Beide werken worden voor het eerst in België tentoongesteld. In augustus 2010 stelde het museum twee tijdelijke bruiklenen tentoon: De verklaring (1952) en De schietstand (1926). Deze werken, die afkomstig zijn van privé-verzamelingen, kunnen ook nu nog bezichtigd worden. In september 2010 vervoegde De bedreigde moordenaar uit de collectie van het Museum of Modern Art te New York gedurende vier maanden zijn tegenhanger De geheime speler. Beide werken, uitgevoerd in 1927, behoren zowel door hun onderwerp als door hun ongewone formaat, tot de belangrijkste schilderijen van René Magritte. Sinds oktober 2010 biedt het Musée Magritte Museum onderdak aan de volgende werken die afkomstig zijn van het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten van Antwerpen, namelijk Madame Récamier (1967), Zestien september (1956) en De kaap der stormen (z.d.), en dit tot de heropening van dit museum (naar alle waarschijnlijkheid eind 2014). In januari 2011 ontving het Musée Magritte Museum voor de periode van een jaar de volgende werken uit de Menil Foundation: De memoires van een heilige (1960) en Het lied van de storm (1937). Sinds september 2011 is ook Het sleutelverhaal (1928) uit de Dexia-collectie in het museum te bewonderen. Sinds juni 2011 stellen we ook een aantal werken uit de privécollectie van een Londense verzamelaar tentoon, waaronder: De komische geest (1928), De levensmoeheid (1927), De reiziger (1937), Almayers folie en De muziekles. In maart 2012 zijn daar nog enkele werken bijgekomen: Het museum van één nacht (1927), Oog in oog met het gefluister (1927), Zonder titel (Hemel met biomorfische figuren en woorden) (1928) en De bekoringen van het landschap (1928). Al deze bruiklenen benadrukken het levendige karakter van het museum dat, door de roulatie van de schilderijen, steeds weer nieuwe aspecten van het leven, de denkwijze en het oeuvre van René Magritte onthult. In de loop van 2011 en 2012 heeft het Musée Magritte Museum tal van grote namen uit de hele wereld over de vloer gekregen, zoals de actrices Charlotte Rampling, Eva Mendes en Carole Bouquet, en modeontwerpster Diane von Furstenberg. Daarnaast kregen we ook bezoek van de Braziliaanse minister van Buitenlandse Betrekkingen, de heer Antônio Patriota; de ambassadeur van Brazilië, de heer Ricardo Neiva Tavares; de minister van Cultuur van Zuid-Korea, de heer Choe Kwang-Shik; de echtgenote van de president van Kroatië, mevrouw Tatiana Josipović; prins Joachim en prinses Marie van Denemarken; de minister van Cultuur van Slovenië, mevrouw Linda Heldichova; de gewezen Franse president, de heer Valérie Giscard d’Estaing; de minister van Cultuur van China, de heer Cai Wu; de echtgenote van de ambassadeur van Italië; en mevrouw Ban Soon-taek, echtgenote van de heer Ban Ki-moon, secretaris-generaal van de Verenigde Naties. 7
De Publieksprijs 2012 De MuseumPrijs, een initiatief van het tijdschrift Openbaar Kunstbezit Vlaanderen en het advocatenkantoor Linklaters, bekroont elk jaar één museum in Vlaanderen, één museum in Brussel en één museum in Wallonië met telkens € 10.000. Naast deze prijzen die door een jury worden toegekend, is er ook voor elk van de drie regio’s een publieksprijs. Via de Publieksprijs kan het publiek zijn of haar lievelingsmuseum bekronen. Iedereen kon stemmen tot en met 15 mei 2012. Dat gebeurde via de website www.museumprijs.be of via de officiële stemformulieren die de mediapartners van de MuseumPrijs verspreiden. Dit jaar won het Musée Magritte Museum met glans de Publieksprijs in Brussel.
8
De cijferbalans na 3 jaar Algemene evolutie van de totale bezoekerscijfers van het Musée Magritte Museum Uitgaande van ca. 1.000 bezoekers per dag en van het totaal van 1.243.000 bezoekers voor de periode gaande vanaf de opening op 2 juni 2009 tot 1 mei 2012, zullen op 2 juni 2012, de 3de verjaardag van het museum, hoogstwaarschijnlijk een totaal aantal bezoekers van rondom de 1.270.000 in drie jaar tijd het Musée Magritte Museum hebben bezocht. Een gemiddelde van afgerond 425.000 bezoekers per jaar.
Evolutie van de bezoekers: groepen vs. individuelen Het aandeel groepen ten opzichte van het totaal aantal bezoekers bedraagt 18,4%. In 2011 bedroeg dit percentage 17,8%. De educatieve werking van het museum blijft zijn activiteiten uitbreiden en het effect hiervan blijft merkbaar. Tal van programma’s op maat van de specifieke doelgroepen alsook rondleidingen voor groepen worden wederom met succes georganiseerd. Zo ging in september 2011 het CinéRené project van start en loopt momenteel een samenwerkingsproject met de Munt rondom het thema ´Identiteit´.
Evolutie van het aantal nocturnes Het aandeel van nocturnes (bedrijfsevenementen en andere evenementen rondom het Musée Magritte Museum waarbij nocturnes worden georganiseerd) ten opzichte van het totaal aantal bezoekers blijft stabiel. In tijden van crisis geen onverdienstelijke zaak. Het Musée Magritte Museum en het Museum voor Oude Kunst bieden respectievelijk met de Agora en het Forum twee mooie ruimten waar bedrijfsevenementen kunnen plaatsvinden. Een en ander gebeurt dan ook in combinatie met een rondleiding door het museum waarmee ook het museum én de werken van René Magritte een grotere bekendheid krijgen.
9
Herkomst van de bezoekers Ongeveer de helft van de bezoekers komt uit het buitenland. De buitenlandse bezoekers komen voornamelijk uit Europa (ca 2/3 van de buitenlandse bezoekers). Van de buitenlandse bezoekers komt zo’n 30% uit Frankrijk. De audiogids is er vanaf 1 juni 2012 in 6 talen : Nederlands, Frans, Engels, Duits, Spaans en nu ook in het Italiaans.
10
Internationale samenwerkingen van het Musée Magritte Museum 2005 - 2012 De 20e-eeuwse Belgische kunstenaar René Magritte is de grootste naam uit het Belgische surrealisme en een absolute referentie in de moderne kunst. Zijn oeuvre is ook vandaag nog actueel en wordt overal ter wereld herkend en gewaardeerd.
De Terugkeer, 1940, olie op doek, 50 x 65 cm © Charly Herscovici, met zijn vriendelijke toestemming - c/o SABAM-ADAGP, 2012
11
Al vele jaren lang doen de grote internationale musea een beroep op de expertise van de Koninklijke musea voor Schone Kunsten van België voor de organisatie van tentoonstellingen over René Magritte en zijn œuvre. Zo heeft onze instelling samengewerkt aan de volgende tentoonstellingen, met de niet-aflatende steun van de Stichting Magritte: • René Magritte, Wenen, Kunstforum, 06.04.2005 – 24.07.2005; Basel, Fondation Beyeler, 07.08.2005 – 27.11.2005 • R ené Magritte ‘Tout en papier. Gouaches et collages’, Parijs, Musée Maillol, 08.03.2006 – 19.06.2006 •V oici Magritte. Schilderijen, studies en werken op papier, Rotterdam, Museum Boijmans van Beuningen, 02.09.2006 – 03.12.2006 • Magritte and Contemporary Art: the treachery of Images, Los Angeles County Museum of Art, 19.11.2006 – 04.03.2007 • R ené Magritte, Seoul Museum of Arts, 20.12.2006 – 01.04.2007 • René Magritte exhibition, Peking, NAMOC, 27.04.2007 – 05.07.2007 • Magritte, Mariën, mes complicités / Magritte, Mariën, haar zielsverwanten, Bruxelles / Brussel, Musée BELvue Museum, 25.06.2008 - 14.09.2008 • Magritte: Période Vache, Frankfurt, Schirn Kunsthalle, 30.10.2008 – 04.01.2009 • René Magritte. Il mistero della Natura, Milaan, Palazzo Reale, 21.11.2008 – 29.03.2009 • .E l Mundo invisibilile de René Magritte, Mexico, Museo del Palacio de Bellas Artes, 18.03.2010 – 11.07.2010 • René Magritte: The Pleasure Principle, Liverpool, Tate, 24.06.2011 – 16.10.2011, Wenen, Albertina, 09.11.2011 – 26.02.2012 Bovendien zijn we verheugd u de volgende tentoonstellingen te kunnen aankondigen waaraan het Musée Magritte Museum de komende jaren zal meewerken: • René Magritte 1926 – 1938, New York, Museum of Modern Art, 17.09.2013 – 13.01.2014, Houston, Menil Collection, 13.02.2014 – 01.06.2014, Chicago, Art Institute, 25.06.2014 – 12.10.2014 • René Magritte retrospective, Tokio, National Art Center, 25.03.2015 – 29.06.2015, Kyoto, Municipal Museum of Art, 11.07.2015 – 12.10.2015
12
Ciné rené, Museum op Maat Het Sesam-programma van Educateam, de educatieve en culturele dienst van de Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van België, heeft een jaar lang samengewerkt met twaalf Franstalige jongerenverenigingen uit Brussel en Wallonië. Zo wilden ze de jongeren warm maken voor het werk van de Belgische surrealistische schilder René Magritte. De samenwerking met het netwerk van jongerenverenigingen, die tot stand kon komen dankzij de financiële steun van GDF Suez, krijgt haar apotheose tijdens de vernissage die op 23 mei 2012 plaatsvindt in het Magritte Museum. De verenigingen die aan het project hebben deelgenomen zullen er ook worden voorgesteld. De werken van de jongeren – van film over poëzie en tekeningen tot collages – worden van 23 mei tot 1 juli tentoongesteld in de kelderverdieping van het Magritte Museum. De toegang is gratis. De samenwerking tussen Sesam en vier jeugdhuizen uit Molenbeek en de Brusselse Noordwijk (Foyer de jeunes de Molenbeek, vzw Caléidoscope, Centre de jeunes Locomotiv’ en Centre de jeunes Dolto) is uitgemond in videostages onder begeleiding van de professionele cineasten Nicolas Rincon Gilles, Florian Vallée en Manon Coubia. De deelnemende jongeren hebben het werk van René Magritte en de surrealistische revolutie ontdekt, ze trokken naar Cinematek, schreven scenario’s, tekenden storyboards, schilderden decors, stapten het podium op, bedienden de camera, maakten geluidsdecors en leerden werken met geluidseffecten. Daarmee hebben de jongeren heel wat nieuwe dingen ontdekt en een pak ervaringen opgedaan. Op de vernissage van 23 mei zullen ze die surrealistische belevenissen graag met u en met het publiek van het Magritte Museum delen.
Het Sesam-programma Het Sesam-programma van EDUCATEAM, de educatieve dienst van de Koninklijke musea voor Schone Kunsten van België, wil de deuren van het Museum graag wijd openzetten. Het programma richt zich op sociale en socioculturele verenigingen. Tijdens rondleidingen en creatieve workshops verwelkomt het programma kinderen, jongeren, volwassenen en gezinnen die tot de bezoekers behoren van huistaakklassen, OCMW’s, alfabetiseringsklassen, opvangcentra voor vluchtelingen, sociale restaurants, enz. Dankzij dit CinéRené-project kon het programma jongeren tussen 12 en 18 bereiken. Dit is een doelgroep die het tot nog toe veelal liet afweten. Via buurthuizen, onthaalcentra voor minderjarige niet-begeleide nieuwkomers, de Dienst voor Onthaal en Educatieve Begeleiding en de Dienst Integratiebegeleiding werden deze jongeren bij het project betrokken. Contactpersonen : Anne Querinjean, coördinatrice van het Sesam-programma, en Chloé Despax, cultureel
[email protected] - 02 508 33 55
13
Visiogids Magritte Museum De FFSB werkt momenteel, net als haar partners, de KMSKB en de vzw A & C, aan een visiogidsproject voor doven en slechthorenden, dankzij de steun van de Koning Boudewijnstichting (Elia fonds). Het project omvat de creatie van een visiogids voor het Magritte Museum in 3 gebarentalen: de Belgische Franstalige, de Nederlandstalige en de internationale gebarentaal. De commentaar in gebarentaal wordt vervolledigd met een ondertiteling in het Frans, het Nederlands en het Engels. Met deze visiogids wil men de autonomie van dove en slechthorende personen binnen het museum verbeteren. Het verleent deze doelgroep een grotere toegankelijkheid tot cultuur en informatie, zowel voor kinderen, families en volwassenen als voor buitenlandse toeristen. Voor de eerste keer in België zal er een visiogids beschikbaar zijn in een museum dat de toegankelijkheid voor iedereen als één van zijn hoofddoelstellingen heeft, o.a. via de educatieve programma’s van “ Museum op Maat”. Deze visiogids is niet alleen bestemd voor doven en slechthorenden, maar ook voor mensen met een normaal gehoor. Wie de gebarentaal wenst te leren of minder goed hoort, zal volop kunnen gebruikmaken van de versie gebarentaal – ondertiteling. Met behulp van tabletten van groot formaat wordt het een vernieuwende en originele tool voor een vrij en individueel bezoek. Het zal ook normaal horende personen gevoelig maken voor de gebarentaal, voor de cultuur van doven en voor doofheid. Jérôme Duquesne, Fédération Francophone des Sourds de Belgique -
[email protected] Anne Clossen, Arts et Culture A.S.B.L. -
[email protected] Caroline Van Meerbeek, Coordinatrice Gebarentaal
[email protected] - T + 32 2 508 34 66 - www.extra-edu.be MyriamDom, Chef de service diensthoofd Educateam
[email protected] - T + 32 2 508 33 51 - www.extra-edu.be
14
Beeldmateriaal voor de pers
Bij het einde van een mooie namiddag (1964) - Privécollectie, Zwitserland © Charly Herscovici, met zijn vriendelijke toestemming - c/o SABAM-ADAGP, 2012
15
Beeldmateriaal voor de pers
De muziekles (1965) - Privéverzameling Londen © Charly Herscovici, met zijn vriendelijke toestemming - c/o SABAM-ADAGP, 2012
16
Beeldmateriaal voor de pers
Nacht in Pisa (1953) - Privécollectie - Courtesy of MDG Fine Arts Ltd. © Charly Herscovici, met zijn vriendelijke toestemming - c/o SABAM-ADAGP, 2012
17
Beeldmateriaal voor de pers
De roeping (1964) - Privéverzameling © Charly Herscovici, met zijn vriendelijke toestemming - c/o SABAM-ADAGP, 2012
18
