27757 • BORD-BR-2003-03-NE03
licht in de stad
Website: www.schreder.com
bordeaux
DE STAD, HET LICHT
Laten we beginnen met de definitie van een lichtplan. Waarvoor dient het ? Welke toegevoegde waarde heeft het ? Het lichtplan is een actieplan dat voortvloeit uit een richtplan voor verlichtingsinrichting. De voornaamste functie ervan is een stand van zaken op te maken over de huidige verlichtingstoestand van de stad. Vervolgens worden er acties en investeringen gepland om een coherent toekomstbeeld voor ’s avonds en ’s nachts te bepalen. Dankzij het voorafgaande denkproces kan de identiteit van een stad worden bepaald, en ook hoe men het imago van die stad zal overbrengen. Zo wordt een inventaris gemaakt van de kenmerken en troeven van de stad. Aan de hand van die inventaris kunnen we ook stedelijke elementen herontdekken waar nog niemand bij had stilgestaan. Zo kunnen wijken opgewaardeerd worden en de onderlinge banden aangehaald worden. Het lichtplan zorgt ook voor de ontwikkeling van een “lichtcultuur” bij alle betrokkenen, waaronder de verkozenen en de technische diensten. Het gaat om een pedagogische inbreng die zich tot buiten de grenzen van de studie uitstrekt.
Roger NARBONI vertelt ons wat hij vindt van de bijdrage van een lichtplan in het kader van het nachtelijke uitzicht van een stad.
Welke parameters hebt u in aanmerking genomen voor het lichtplan van Bordeaux ? Op basis van het 18de-eeuwse erfgoed van Bordeaux hebben we de richtprincipes voor de openbare verlichting van lanen, pleinen, binnenplaatsen bepaald. We hebben een inventaris gemaakt van de schikking van bouwwerken uit het patrimonium (kerken, torens, poorten, ...) evenals kernplaatsen zowel in het centrum als in de buitenwijken van de stad. We hebben gezorgd voor typologieën van verlichting, lichtkleur van de lampen, kleurenweergave, stijl van te gebruiken stadsmeubilair, enz. Moet de lichtontwerper rekening houden met parameters die verband houden met visueel comfort, zoals problemen van lichtvervuiling of indringend licht ? Zeer zeker. In Bordeaux zat de directeur van het observatorium die lid is van een vereniging van amateur-astronomen in de stuurgroep. Hij kwam met erg interessant advies aangaande het respect voor de nachtelijke hemel en de hinder van slecht beheerde verlichting. Al snel begrepen we wat dat inhield. We vestigden er de aandacht van de ontwerpers op. Hetzelfde geldt voor problemen in verband met energiebesparing en visueel comfort. Het lastenboek van het lichtplan houdt uiteraard rekening met die parameters.
EDEN ®
HESTIA µR
Hestia µR®: 240 ensembles uitgerust met de µR® (micro-reflector). Dit verlichtingstoestel dat geheel uit aluminium en glas is vervaardigd en ontworpen is door E. de Portzamparc heeft de weg geëffend voor de miniaturisatie van optieken. Zijn compact en elegant ontwerp is gebaseerd op de ontwikkeling van de µR® (micro-reflector), een reflector met uitstekende fotometrische eigenschappen. Door de uiterst kleine vorm van deze reflector kan de ontwerper zijn creativiteit de vrije loop laten. Deze reflector werd speciaal ontwikkeld voor metaaljodidelampen met keramische brander (tot 150 W) met een uitstekende kleurenweergave.
SCHRÉDER heeft aan het lichtplan van Bordeaux bijgedragen via de levering van talrijke elementen voor stadsverlichting en andere verlichtingstoepassingen.
Eden: 220 lantaarns ontworpen door JM. Wilmotte verlichten de rue Sainte-Catherine, de belangrijkste voetgangersstraat van Bordeaux. Dit verlichtingstoestel met indirect licht – symmetrisch of asymmetrisch – biedt een optimaal visueel comfort. Het is uitgerust met metaaljodidelampen met keramische brander (tot 150 W) die uitstekend de kleuren weergeven. Het rooster achteraan dat de cilindervormige schaal omhult, verleent een onmiskenbaar reliëf aan dit bijzondere design dat perfect past binnen de stadskern.
CITEA
EQUINOXE
Equinoxe: 850 ensembles (steunen en lichtmasten) uitgerust met Citea verlichtingstoestellen. De Equinoxe ensembles, ontworpen door JM. Wilmotte, worden voorgesteld op masten of gevelsteunen. De cilinder-kegelvormige lichtmasten in thermisch gelakt gegalvaniseerd staal bestaan in lichtpunthoogtes tussen 7 en 9 meter. Citea: 600 verlichtingstoestellen geplaatst op masten van 4 meter hoog. Dit verlichtingstoestel, bedacht door JM. Wilmotte, is verkrijgbaar in 3 modellen (Mini, Midi of Maxi) voor vermogens tot 400 W. Kali: 100 verlichtingstoestellen geplaatst op de pleinen van de stad. Het Kali verlichtingstoestel, bedacht door JM. Wilmotte, verschaft indirecte verlichting. Het is uitgerust met een optiek die ontworpen werd voor metaaljodidelampen met keramische brander (tot 150 W). De cilinder-kegelvormige lichtmast is vervaardigd uit staal of aluminium. De lichtpunthoogte van de lantaarn bedraagt 4 meter. Terra, Corus, Neos en Focal schijnwerpers verlichten bepaalde gevels of monumenten in Bordeaux. Schréder biedt een volledig gamma schijnwerpers aan. Met hun combinatie van doeltreffendheid en mechanische stevigheid maken ze alle soorten lichtverdeling mogelijk.
NEOS 1
NEOS 2
NEOS 3
FOCAL
CORUS
TERRA
EDEN Rue Sainte Catherine
Welke economische gevolgen ondervindt de stad Bordeaux van de investering die voor het lichtplan is gedaan ? U moet weten dat de investering niet heel erg groot was. Ze bedraagt ongeveer € 600 000 per jaar. En voor het imago van de stad is deze investering van het grootste belang. De dienst voor toerisme heeft alvast goed begrepen wat dit lichtplan voor de stad betekent. Al heel gauw publiceerden de toerismeverantwoordelijken een brochure met de voornaamste bezienswaardigheden van “Bordeaux by night”. Er komen vaak studenten en leraren, voornamelijk van architectenscholen. Mensen willen graag weten wat er in Bordeaux allemaal te beleven valt en dat draagt uiteraard bij tot het positieve imago van de stad naar de buitenwereld toe. Wat is het meest positieve aspect van het lichtplan van Bordeaux ? Ik ben ervan overtuigd dat het licht de mensen dichter bij elkaar heeft gebracht. De inwoners hebben hun stad herontdekt. Ze hebben de mooie dingen opnieuw leren kennen. En de schoonheid waarin de stad zich hult dankzij het licht is tegelijk een herwaardering voor de mensen die er wonen. RUE SAINTE CATHERINE EDEN 150 W (elke 9,5 m) Tweezijdig tegenover elkaar
h = 4,7 m
Gem. V = 70 lux 10 m
1,5 m
Wat heeft het lichtplan bijgedragen aan de visie op het stadslandschap van Bordeaux ? Voordien bestond er al een globaal beeld van hoe de stad er moest gaan uitzien wat verlichting betreft. Maar men dacht toen veeleer na over technische aspecten en niet zozeer in stedenbouwkundige termen. Het lichtplan is ontstaan uit een bewustwording bij de gemeenschap die was gebaseerd op stadsplanning en de zichtbaarheid die de stad ’s avonds en ’s nachts nodig had.
Welke prestatiecriteria voor verlichting werden in aanmerking genomen door de technische diensten als antwoord op het lichtplan ? Dankzij het lichtplan kon men komen tot een zekere samenhang op esthetisch vlak, zonder dat daarbij de voorkeur voor materialen van hoogstaande kwaliteit in het gedrang kwam. De technisch verantwoordelijken hechtten veel belang aan fotometrische eigenschappen, rendement van de verlichtingstoestellen en beheer van het onderhoud van het materiaal. Door het gebruik van kwaliteitsmaterialen, met echt waterdichte optieken, moet er zo weinig mogelijk onderhoud gebeuren en wordt de levensduur van de verlichtingstoestellen verlengd. De eerste verlichtingstoestellen voorzien van een Sealsafe® optiek zien er momenteel nog bijna gloednieuw uit. We weten dus dat we van bij het begin de juiste keuze hebben gemaakt en dat we er alle belang bij hebben om vol te houden bij de selectie van dit soort uitrusting.
Ghislain luneau, verantwoordelijke voor Nieuwe Verlichtingswerken van de Technische Dienst van de stad Bordeaux, vertelt ons wat hij vindt van de samenwerking tussen de verschillende betrokkenen.
O R
A G
A L
N
N
E
1,5 m
COURS DE LA SOMME EQUINOXE CITEA MIDI 150 W (elke 33 m) Tweezijdig tegenover elkaar
h=9m
2,65 m
EQUINOXE Cours de la Somme
Gem. V = 38 lux 9,7 m
Heeft het lichtplan gezorgd voor een evolutie in de manier waarop fotometrie en “lichtbeheersing” worden bekeken ? Vandaag de dag, met name omwille van het lichtplan, wil men de lichtstromen zoveel mogelijk beheersen om eventuele problemen van lichtvervuiling of indringend licht te voorkomen. Men tracht ook de ruimte in te richten aan de hand van minder gebruikelijke criteria, die nu meer gericht zijn op het scheppen van een bepaalde sfeer. Wat vinden de technische diensten van de mini-reflectoren van Schréder ? Deze nieuwe technologie is inderdaad in Bordeaux uitgeprobeerd. Onze stad is een van de eerste waar de µR® (micro-reflector) werd gebruikt. We hebben nauw samengewerkt met Schréder om de doeltreffendheid van deze nieuwe reflector te optimaliseren en maximaliseren. De vernieuwing op het vlak van ontwerp van verlichtingstoestellen met deze reflector heeft me het meest verrast. BOULEVARD PRÉSIDENT WILSON EQUINOXE CITEA MAXI 250 W (elke 25 m) Tweezijdig tegenover elkaar
3m
h = 10 m
1m
Gem. V = 50 lux 19 m
EQUINOXE Place Nansouty
HESTIA µR® Avenue Thiers
AVENUE THIERS 2 CITEA 70 W (elke 15 m)
HESTIA 150 W (elke 20 à 25 m)
1,5 m
h=7m h=4m
5m
Gem. V = 60 lux 1,2 m
Gem. V = 35 lux 6,2 m
Hoe is het idee van een lichtplan in Bordeaux ontstaan en waarom werd een beroep gedaan op een lichtontwerper ? Oorspronkelijk was het een idee van de Burgemeester zelf die het vervolgens aan het bestuur van de stad voorlegde. Hij steunde op een team dat een technisch comité de opdracht gaf om samen te zitten met vakmensen en de keuzes te bepalen. Er was een architect bij, een stedenbouwkundige, een lichtontwerper, enz. Ze beslisten om een wedstrijd uit te schrijven op basis van een lastenboek.
Ook mevrouw Josy froment, beleidsmedewerkster voor de toepassing van het Lichtplan in het Stadhuis van Bordeaux, vertelt ons haar visie op het lichtplan.
Heeft Bordeaux een pioniersrol vervuld ten opzichte van andere steden in de streek ? Wat er in Bordeaux is gebeurd, kan inderdaad ook kleine steden of dorpjes op het idee brengen om fonteinen, wasbekkens, monumenten, … te verlichten. Dat is immers zoveel aangenamer! Volgens mij geeft een goed verlichte stad de mensen zin om buiten te komen en hun stad te ontdekken. Heeft het lichtplan een invloed gehad op de veiligheid of het veiligheidsgevoel van de bewoners ? Zeer zeker. De overgrote meerderheid van de inwoners van Bordeaux vindt dat het licht – na de veranderingen op planologisch vlak en de terugkeer van de tram – de belangrijkste verwezenlijking is in hun stad. De veiligheid of het veiligheidsgevoel draagt veel bij tot het algemene gevoel van welbehagen. Men moet ook bedenken dat de ontwerpen voor het lichtplan werden besproken met wijkcomités, met de inwoners zelf dus. De mensen zijn er zich terdege van bewust dat het licht een grotere bewegingsvrijheid mogelijk maakt, dat er minder overvallen gebeuren, ... Ze hebben echt het gevoel dat ze deelnemen aan de heropleving van hun wijk door middel van de verlichting. Het licht heeft gezorgd voor een dynamiek van medewerking en gastvrijheid.
KALI
LICHT IS EEN FANTASTISCH WERKTUIG... LICHT LAAT JE DINGEN HERKENNEN, IS EEN WEGWIJZER, EEN ORIËNTATIEPUNT, HET BENADRUKT, MAAKT IETS DUIDELIJK, ZORGT VOOR INZICHT, AANKLEDING, BEVEILIGING... EN VOOR VERLICHTING.
DE STAD, HET LICHT Sedert enkele jaren is licht een werktuig geworden ten dienste van de vormgeving. En daarin moet de lichtontwerper zijn persoonlijke smaak in toom weten te houden. Het “lichtplan” van een stad is de uitdrukking van die kunst in combinatie met de herinrichtingbehoeften van het stadslandschap, ten dienste van diegenen die de stad gebruiken. Sinds de ontwikkeling van zijn eerste verlichtingstoestellen heeft Schréder een lange weg afgelegd... Nu legt het zijn oor te luisteren bij allen die bezorgd zijn om het gevoel dat een stad moet krijgen en uitstralen. En met die ervaring is Schréder vandaag een echte partner in het verlichten van een stad. Over de hele wereld zijn er steden te vinden waar deze samenwerking reeds tot uiting is gekomen. BARCELONA BRUSSEL KIEV LISSABON LYON MONTRÉAL MOSKOU PALERMO PEKING PRAAG SINT-PETERSBURG TAIPEI
DIT IS EEN MOMENTOPNAME VAN BORDEAUX. BORDEAUX, WAAR EEN LICHTPLAN WERD TOEGEPAST NAAR DE HAND VAN ROGER NARBONI. ONS NIEUWE GAMMA STADSVERLICHTING KWAM ER PERFECT TOT UITING.
