4/7/2013
Landhekken Auteurs: Herman de Vries Gerard Dijkstra Johannes de Haan Pieter de Vries Jorn Huisman Jelle Talsma Bernd Bove
Samenvatting De verenging De Noordelijke Fryske Wâlden heeft in samenwerking met de kenniswerkplaats NO Fryslân een vraagstuk voor het ontwerpen van eikenhouten landhekken neergelegd bij de Noordelijke Hogeschool Leeuwarden. Uit voorafgaand duurzaamheids-onderzoek is gebleken dat het eikenhout van gekapte bomen aan het tracé van de Centrale As het beste in de regio terug kan komen als Landhekken. In totaal zijn er 6 ontwerpen gemaakt van landhekken. Deze landhekken zijn allemaal opgenomen in dit rapport. De hekken zijn uitgetekend tot het niveau van werktekeningen. Deze werktekeningen zijn als bijlage toegevoegd.
1
Inhoud
Bijlagen
Samenvatting ...................................................................................... 1 Inhoud ................................................................................................. 2 Bijlagen .............................................................................................. 2
Werktekening Bernd Bove - A2-01 Ontwerp tekening - A2-02 Werktekening prefab - A2-03 Werktekening hek - A2-04 Werktekening hek
1.
Locatie......................................................................................... 3
2.
Historie ........................................................................................ 4
3.
Het hout ....................................................................................... 5
4.
Duimen ........................................................................................ 6
5.
Gehengen .................................................................................... 7
6.
Sluitingen .................................................................................... 8
7.
Loopwiel ..................................................................................... 9
Werktekening Pieter de Vries
8.
Landhekken typering ................................................................ 10
9.
Berekening hekken .................................................................... 12
Werktekening Gerard Dijkstra - 01 Overzichtstekening
Werktekening Johannes de Haan - 01 Algemeen - 02 Detaillering - 03 Zaagblad
10.
Fundering .............................................................................. 13
11.
Ontwerpen ............................................................................. 14
12.
Bernd Bove ............................................................................ 15
13.
Johannes de Haan .................................................................. 17
Werktekening Herman de Vries - 001A Overzichtstekening
14.
Pieter de Vries ....................................................................... 19
Werktekening Jorn Huisman
15.
Gerard Dijkstra ...................................................................... 20
16.
Jelle Talsma ........................................................................... 22
17.
Herman de Vries.................................................................... 23
18.
Jorn Huisman......................................................................... 24
19.
Conclusie ............................................................................... 25
Werktekening Jelle Talsma
2
1. Locatie In dit hoofdstuk wordt de locatie van de nieuwe hekken onderzocht. Het bestuur van de Centrale As heeft zelf de weg die gaat van Dokkum naar Drachten verdeeld in drie streken. Deze streken hebben zij noord, midden en zuid genoemd. De ontwerpen die later in dit rapport worden getoond zullen ook per streek verschillen. Op afbeelding 1 zijn deze streken te zien. De Centrale As verbindt de noordelijkste stad Dokkum met het vrij grote dorp Drachten. De weg gaat langs verschillende grotere dorpen als: Veenwouden, Hurdegaryp en Burgum
Afbeelding 1 – www.bing.com/maps
Afbeelding 2 - www.decentraleas.nl/
3
2. Historie Vroeger werden de landhekken zelf gemaakt door de eigenaar of pachter van het desbetreffende perceel. De afmetingen van deze hekken waren; Landhekken hout gecreosoteerd 450 cm breed, 120 cm hoog geschroefd. Met bovenbalk 50 x 70 mm Planken 100 x 22mm Deze hekken zijn van een licht soort hout gemaakt te denken aan vurenhout. Het ontwerp van deze hekken is als volgt; 2 ronde palen, 4 lange planken, 4 korte planken, 1 bovenbalk. Het hang en sluitwerk is niet aanwezig, de reden hiervoor is dat deze landhekken vroeger zo goedkoop mogelijk gefabriceerd werden. Afbeelding 3 - www.wieringernieuws.nl
Naast de hekken zelf werden er vaak, waar nodig een afrastering geplaatst, dit als onderdeel van het landhek. Dit werd gedaan om de zijden van de dam af te sluiten, De constructie werd bevestigd aan de dampaal, eventueel werd dan langs het talud nog een paal geslagen.
Afbeelding 4 - www.wieringernieuws.nl
4
3. Het hout Eiken (of eikenhout) is één van de bekendste houtsoorten. In het algemeen gesproken is eiken sterk en hard, maar toch redelijk makkelijk te bewerken en af te werken. Eiken tot de duurzaamheidsklasse 2. Deze klasse houd in dat onder de minst gunstige omstandigheden (in de grond) het hout een duurzaamheid heeft van 15 tot 25 jaar. Er zijn vele verduurzamingsmiddelen maar geen van alle heeft effect in weer in wind of in de grond. Bij eikenhoud dient rekening gehouden te worden met het aanwezig looizuur. Dit houd in dat er gewerkt moet worden met roestvaste of zwaar verzinkte ijzerwaren.
5
4. Duimen Er is onderzoek gedaan naar het hang en sluitwerk wat toe kan worden gepast op de landhekken. Op de afbeeldingen hiernaast zijn enkele verschillende duimen te zien. Alle duimen moeten thermisch verzinkt worden, dit is nodig omdat er in het eikenhout een looizuur zit. Er is onderscheidt gemaakt in verschillende duimen, hiernaast staan onder elkaar afgebeeld: -
Afbeelding 5 - www. kleverkamp-landhekken.nl
Verstelbare duim Plaatduim Spijkerduim Schroefduim
Afbeelding 6 - www. toolstation.nl
Afbeelding 7 - www. toolstation.nl
Afbeelding 8 - www. toolstation.nl
6
5. Gehengen Er is onderzoek gedaan naar het hang en sluitwerk wat toe kan worden gepast op de landhekken. Hiernaast staan verschillende hengen afgebeeld. De hengen zullen net zoals de duimen thermisch verzinkt worden, vanwege de looizuren. Op de afbeelding hiernaast is van boven naar beneden te zien: -
Duimheng Dubbele onderheng Dubbele bovenheng Afbeelding 9 - www. duinbouwbeslag.nl
Afbeelding 10 - www. toolstation.nl
Afbeelding 11 - www. toolstation.nl
7
6. Sluitingen Er is onderzoek gedaan naar het hang en sluitwerk wat toe kan worden gepast op de landhekken. Hiernaast staan verschillende sluitingen afgebeeld. De sluitingen zullen net zoals de duimen thermisch verzinkt worden, vanwege de looizuren. Op de afbeeldingen hiernaast staat van onder naar beneden: -
Veersluiting Heksluiting met pen Zelfgrendelende heksluiting Klink met neus
Afbeelding 12 - www. toolstation.nl
Afbeelding 13 - www. kleverkamp-landhekken.nl
Afbeelding 14 - www. Hillhout.nl
8
7. Loopwiel Om de zware hekken (mogelijk uit één deel) toch goed te laten draaien is gezocht naar mogelijkheden voor een ondersteuning van het hek aan de zijde tegenover de scharnieren. De Belgische firma Hermic maakt speciaal voor deze toepassing een loopwiel. Dit loopwiel kan door een veerconstructie een hoogte verschil van 15cm opvangen en kan 60kg dragen.
Afbeelding 15 - www.hermic.be
9
8. Landhekken typering
De onderstaande fotos geven de hekken van Staatsbosbeheer weer.
De hekken van het Fryske Gea zijn te zien op de volgende afbeeldingen.
Afbeelding 18 - ww.ooij2000.nl
Afbeelding 16 - www.basdekker.eu
Afbeelding 19 - www.panoramio.com Afbeelding 17 - www.basdekker.eu
10
Wetterskip Fryslân heeft de W van hun naam in hun hek geplaatst. Op de onderstaande afbeeldingen is dit te zien.
Afbeelding 20 - www.debohout.nl
Afbeelding 21 - www.vandehoeveuithetbos.nl
Op de rechter zijde van deze bladzijde zijn nog allerlei overige hekken te zien. Afbeelding 22 - bo629hr.blogspot.com
11
9. Berekening hekken Tijdens het ontwerp wilden we weten hoeveel de hengscharnieren kunnen dragen. Eerste is er gekeken hoeveel eiken hout weegt per m³. Het hout weegt 710kg/m³. Daarna is er gekeken hoeveel hout er voor een hek nodig is. Zo is er bepaald dat het zwaarste hek 124kg weegt. De hengscharnieren kunnen 200kg per stuk dragen. Deze rekensom toont aan dat haalbaar is. Tabel 1
lengte
gewichten dikte hoogte gewicht hout planken
planken horizontaal
500 cm 3,5 cm 15 cm
0,71 g/cm³
19 kg
planken horizontaal
500 cm 3,5 cm 15 cm
0,71 g/cm³
19 kg
planken horizontaal
500 cm 3,5 cm 15 cm
0,71 g/cm³
19 kg
planken horizontaal
500 cm 3,5 cm 15 cm
0,71 g/cm³
19 kg
planken verticaal
100 cm 3,5 cm 20 cm
0,71 g/cm³
5 kg
planken verticaal
100 cm 3,5 cm 20 cm
0,71 g/cm³
5 kg
planken verticaal
100 cm 3,5 cm 20 cm
0,71 g/cm³
5 kg
planken verticaal
100 cm 3,5 cm 20 cm
0,71 g/cm³
5 kg
planken diagonaal
300 cm 3,5 cm 20 cm
0,71 g/cm³
15 kg
planken diagonaal
300 cm 3,5 cm 20 cm
0,71 g/cm³
15 kg
Totale gewicht
124 kg
12
10.
Fundering
Omdat de stalen landhekken zwaarder zijn dan de houten landhekken is er een zware fundering nodig. Deze fundering bestaat uit een gewapende betonbalk met staanders (zie afbeelding 1).
Afbeelding 23 - DJS HEKWERKEN B.V.
Bij een houten landhek is een betonnen fundering niet nodig. De houten landhekken worden in principe op dezelfde manier gefundeerd alleen wordt er geen beton gebruikt maar hardhouten balken (zie afbeelding2). In dit geval worden de hekpalen verbonden door een Azobé hardhouten badding met aan weerzijden een schoor van dezelfde houtsoort.
Afbeelding 24 - Rijkswaterstaat.
13
11.
Ontwerpen
In de komende hoofdstukken worden alle individuele ontwerpen toegelicht en gepresenteerd.
14
12.
Bernd Bove
In mijn ontwerp heb ik gekozen voor een hek met 2 materialen namelijk hout en beton. Aangezien de lengtes van de planken verschillen heb ik besloten een ontwerp te maken waar alle lengtes van planken in passen. De palen die in de grond moeten zijn van beton, hierdoor gaat het hek langer mee dan wanneer dit hout zou zijn. De het bestaat uit twee delen die afzonderlijk kunnen worden geopend. Het hek bestaat uit een frame werk met daarin allerlei planken. De volgende afbeeldingen geven een impressie van het weer.
Mijn visie is: - Een duidelijke herkenning; - Constructief eenvoudig; - Eenvoudige productie; - Eigen identiteit
15
16
13.
Johannes de Haan
In mijn ontwerp heb ik gekozen voor een hek die geheel bestaat uit eikenhout. De visie die ik gehandhaafd heb is als volgt: 1. Een knipoog naar het verleden. 2. Het praktisch gebruik van het hek. 3. Het hoofddoel is de bomen terug laten komen in het gebied, dus zal er een statig en massief ontwerp worden gecreëerd. 4. Het ‘’kops hout’’ zoveel mogelijk af te dekken om rottigheid te voorkomen. 5. De zijhekken zijn in het verlengde van het hek ontworpen om zo een statig beeld te creëren, ook zal dit handig zijn voor de dammen die haaks zijn afgewerkt. Deze opties heb ik gekozen om een ontwerp te maken die statig in het landschap komt te staan.
17
18
14.
Pieter de Vries
Voor mijn ontwerp heb ik vooral naar de praktische eigenschappen van het hek gekeken. Hierdoor heb ik gekozen voor één groot hek wat draait aan zware hengen en aan het einde op een loopwiel draait. Door alle verticale planken verschillend scheef af te zagen wil ik de ruwe afwerking van vroeger terug laten komen. Ik heb gekozen voor veel verticaal hout, hier blijft minder water op staan en droogt sneller op, dit bevordert de levensduur van het hout. In mijn ontwerp heb ik een (eventueel)loophek getekend zodat het perceel ook snel kan worden betreden zonder het grote hek te hoeven openen.
19
15.
Gerard Dijkstra
In mijn ontwerp is er gekozen voor een knipoog naar het verleden. In de buurt van Dokkum werd een houten hek met een draaipunt op de paal. Hieraan zit een contragewicht zodat het makkelijker te openen is. De opening van 5 meter is een grote daarom heb ik voor gekozen voor twee delen. In het ontwerp is gekozen voor horizontale planken. De boven kanten worden schuin afgezaagd zodat er geen water opblijft staan.
20
21
16.
Jelle Talsma
Het doel van de vormgeving van mijn hek is het weergeven van de betrokken organisaties. Ik heb gekozen voor een vrij standaard hek, hierdoor is het een degelijk en makkelijk te realiseren hekwerk. In de afbeeldingen en tekeningen is goed te zien dat de letters van de Noordelijke Fryske Wâlden naar voren komen. Ik heb gekozen voor een hek uit één deel, ik denk dat dit minder bewerkelijk is en makkelijker in gebruik.
22
17.
Herman de Vries
In mijn ontwerp heb ik gekozen voor een hek met staand en liggend hout. Als referentie heb ik een stalen hek genomen, deze zijn aan de onderkant 'dichter' als de bovenkant. Dit is ook toegepast in dit ontwerp, er is geprobeerd het dichte stuk te creëren door staand hout toe te passen. Verder is er gekozen voor een 'stoere' uitstraling van het hek. Voor de stoere uitstraling zijn er grote en dikke palen aan de zijkanten gekozen. Het hek is bevestigd met slotbouten, net zoals het geheng. Het hek bestaat uit twee delen en zal twee kanten uit kunnen draaien.
23
18.
Jorn Huisman
In mijn ontwerp heb ik gekozen voor 2 openslaande hekken in de stijl van een Engelse landhek. Deze stijl geeft een landelijke sfeer aan het hek. Verder word het hek constructief sterker door de schoor die van linksboven naar rechtsonder bevestigd wordt. Het overige hout wordt voorzien van een ronde afwerking aan de bovenzijde zodat het water er makkelijk af kan lopen en het verrotten voorkomen kan worden.
24
19.
Conclusie
Naar aanleiding van het onderzoek naar de historie kunnen wij concluderen dat er vanuit de historie gezien geen eenheid in de landhekken was. Verschillende type landhekken zijn ontworpen en deze ontwerpen zijn ook goed te combineren. Uit het onderzoek naar hang- en sluitwerk is gebleken dat er vele opties mogelijk zijn. In het rapport zijn een aantal praktisch en degelijke opties voorgesteld. Uit het onderzoek naar de fundering van de landhekken is gebleken dat dit met een houten constructie onder grond goed gefundeerd is.
25
