2012 Werkprogramma voor België Europees Jaar van. Actief Ouder Worden en Solidariteit tussen de Generaties

2012

Werkprogramma voor België

Europees Jaar van

Actief Ouder Worden en Solidariteit tussen de Generaties

2012

Werkprogramma voor België

Europees Jaar van

Actief Ouder Worden en Solidariteit tussen de Generaties

Woord vooraf 4 1. Inleiding 5 2. Actief ouder worden en solidariteit tussen de generaties: waarom het belangrijk is voor België 6 3. Hoe de verschillende regeringen in België actief ouder worden en solidariteit tussen de generaties ondersteunen 9 4. Mobilisering van de stakeholders

10

4.1. Betrokkenheid en ondersteuning van de stakeholders 10 4.2. Inbreng van de stakeholders 15

5. Overzicht van de geplande activiteiten en verbintenissen 5.1. Lijst van de geplande activiteiten

35

38

5.2. Lijst van de verbintenissen 52

6. Bij wijze van conclusie 55

Bijlagen 56

Bijlagen (afzonderlijk document): Beleidsmaatregelen op het vlak van actief ouder worden en solidariteit tussen de generaties van de regeringen op het federaal niveau en op het niveau van de Gemeenschappen en Gewesten in België.

Woord vooraf

4.1 Comment les stakeholders sont impliqués et soutenus De vergrijzing wordt vaak gezien als een bedreiging en als een last voor de begroting van de lidstaten van de Europese Unie. Toch kan ze ook beschouwd worden als een kracht die verdient gevaloriseerd te worden. Hoe kunnen wij – politici, administraties, verenigingen en burgers – allemaal samen het enorme potentieel van de vergrijzing voor de 21e eeuw beklemtonen en benutten en de ontwikkeling in de hand werken van een samenleving die echt voor alle leeftijdsgroepen open staat, die solidair en constructief is? Het thema “Europees Jaar van Actief Ouder Worden en Solidariteit tussen de Generaties” geeft ons de kans om de politieke besluitvormers en de burgers in het algemeen warm te maken voor deze kwesties. Het thema is zeer ruim en impliceert dat alle betrokken actoren zich engageren. Dit Europees Jaar kan overigens maar als een succes worden bestempeld als er een dynamiek tot stand komt, een dynamiek waar alle actoren actief bij worden betrokken. In die zin organiseren we dit “Jaar” in samenwerking met een groot aantal politieke besluitvormers, vertegenwoordigers uit het werkveld, ouderen- en jongerenverenigingen. Hun steun is kostbaar. De verwachtingen voor dit Europees Jaar zijn immers groot. Het Europees Jaar moet de publieke opinie sensibiliseren voor twee thema’s: de bijdrage van ouderen aan de samenleving en het belang van solidariteit tussen de generaties. Het wordt de gelegenheid om in dit verband goede praktijken te identificeren en te verspreiden. Maar vooral de politieke verantwoordelijken en alle stakeholders moeten naar aanleiding van dit Jaar doelstellingen bepalen en de nodige maatregelen nemen om deze te verwezenlijken. Het Europees Jaar 2012 moet de omstandigheden verbeteren waardoor de minder jongeren een zo stimulerend mogelijk leven kunnen leiden, in goede gezondheid kunnen leven, in de samenleving een actieve rol kunnen spelen, hun ervaring kunnen delen, onder meer door werk. Daarvoor moet een solidariteitskader worden gecreëerd dat de harmonie tussen de generaties kan bevorderen. De uitdaging voor elk beleidsniveau, voor de sociale partners en het maatschappelijk middenveld is de volgende: maatregelen nemen in sectoren als werkgelegenheid, gezondheidszorg, sociale diensten, volwassenenonderwijs, vrijwilligerswerk, huisvesting, informaticahulpmiddelen of transport, waar de idee “actief ouder worden” concrete vormen aanneemt. U mag erop rekenen dat wij alles in het werk zullen stellen om van dit Europees Jaar een succes te maken, in nauwe samenwerking tussen België en de Europese Unie.

Gilbert De Swert en Michel Jadot 1

1 Twee actieve ouderen en Voorzitters van de stuurgroep voor het Europees Jaar 2012 van actief ouder worden en solidariteit tussen de generaties.

4

Europees Jaar van Actief Ouder Worden en Solidariteit tussen de Generaties

1. Inleiding 4.1 Comment les stakeholders sont impliqués et soutenus Dit document is het Belgische werkprogramma voor het Europees Jaar 2012 van Actief Ouder Worden en Solidariteit tussen de Generaties. Het werd opgesteld ingevolge het Besluit van het Europees Parlement en de Raad betreffende het Europees Jaar (art.4)2. De structuur van het programma is gebaseerd op de outline die door de Europese Commissie werd voorgesteld tijdens de vergaderingen met de nationale coördinatoren van het Jaar. Een gemeenschappelijke structuur van de werkprogramma’s van de deelnemende landen kan internationale uitwisseling vergemakkelijken. In deel 2 wordt eerst kort ingegaan op de relevantie van de thematiek van het Jaar voor België. Deel 3 gaat over het in België gevoerde overheidsbeleid met betrekking tot het thema van het Jaar. België is een federaal land en de relevante bevoegdheden situeren zich zowel op federaal als op gemeenschaps- en gewestelijk niveau. Dit deel is in feite slechts een korte doorverwijzing naar een aantal bijlagen, die in een afzonderlijk document werden gebundeld. Deel 4 is het meest uitgebreide deel van dit werkprogramma. Het betreft de mobilisatie van stakeholders in functie van het Jaar. Omdat het Jaar enkel succesvol kan zijn indien een groot aantal actoren, zowel in de overheid als in het maatschappelijk middenveld, er actief aan deelnemen is geopteerd voor een participatieve aanpak. In een eerste sectie van dit deel wordt het proces ter voorbereiding van het Jaar en de betrokkenheid van stakeholders in dat kader beschreven. In een tweede sectie komen de standpunten en ideeën van de stakeholders op twee manieren aan bod. Eerst is er een synthese van de antwoorden van stakeholders op een vragenlijst die met het oog op de voorbereiding van het Jaar werd ontwikkeld. Daarna komen de stakeholders rechtstreeks aan het woord. Ze werden uitgenodigd een korte kernboodschap te formuleren bestemd voor opname in dit werkprogramma. Deel 5 geeft een overzicht van een selectie van geplande activiteiten en engagementen zoals die op 9 december 2011 bekend waren bij de coördinatie van het Europees Jaar in België. Dit overzicht vormt niet meer dan een startpunt. Dit programma moet een ‘levend’ document zijn dat voortdurend geactualiseerd zal moeten worden. Het programma zal open staan voor organisaties die in de loop van 2012 de partners van het Jaar vervoegen en activiteiten ontwikkelen. Voor vele geplande acties moet de exacte timing nog ingevuld worden en is de beschrijving nog vaag. De partners hebben zich ertoe geëngageerd om de informatie in het werkprogramma te actualiseren van zodra meer informatie ter beschikking is. Een geactualiseerd overzicht van de activiteiten zal beschikbaar zijn op de Belgische website van het Europees Jaar die in maart 2012 online gezet zal worden naar aanleiding van het startevenement van het Europees Jaar in België. Deel 6 bevat een korte conclusie.

2 Besluit nr. 940/2011/EU van het Europees Parlement en de Raad van 14 september 2011 betreffende het Europees Jaar van Actief Ouder Worden en Solidariteit tussen de Generaties.


5

2. Actief ouder worden en solidariteit tussen de generaties: waarom het belangrijk is voor België 4.1 Comment les stakeholders sont impliqués et soutenus In België vergrijst de bevolking, net zoals bij onze Europese buren. Deze vergrijzing is het gevolg van twee demografische tendensen: de levensverwachting neemt toe en het geboortecijfer daalt. Bovendien stijgt in België ook het aandeel van de ouderen in de bevolking, door de veroudering van de babyboomgeneratie3. Deze snelle evolutie van de demografische piramide heeft gevolgen voor onze sociale modellen, die we moeten analyseren en beheren. Vergrijzing wordt vaak gezien als een probleem, in het bijzonder voor de arbeidsmarkt en voor de financiering van de sociale zekerheid (gezondheidszorg, financiering van het pensioen gebaseerd op repartitie). Toch bieden de hogere levensverwachting en de hogere levensverwachting in goede gezondheid4, de verbetering van het opleidingsniveau en van de levensomstandigheden kansen voor actief ouder worden: de mogelijkheid om te werken en actief aan het sociale en gezinsleven deel te nemen. Dat blijkt ook uit de bewoordingen van het Besluit betreffende het Europees Jaar: “Actief ouder worden stelt mensen in staat om hun lichamelijke, maatschappelijke en geestelijke welzijn gedurende hun hele leven te verwezenlijken en aan de samenleving deel te nemen, mét garanties inzake bescherming en veiligheid en zo nodig zorgverlening. In dat opzicht veronderstelt het bevorderen van actief ouder worden een multidimensionale aanpak en moeten alle generaties hieraan hun steun verlenen op lange termijn5. De inzet van het Europees jaar van Actief Ouder Worden en Solidariteit tussen de Generaties 2012 is voor België de volgende: het in de praktijk omzetten van een multidimensionele definitie van actief ouder worden die steunt op de werkzaamheid van oudere werknemers en op diverse andere domeinen. Daarbij moet er voor gezorgd worden dat er transversale verbanden gelegd worden tussen de verschillende dimensies (holistische benadering). Actief ouder worden in tewerkstelling is zeer belangrijk. België kent immers een flinke achterstand wat tewerkstelling van oudere werknemers betreft. In 2010 bedroeg de werkgelegenheidsgraad voor 55- tot 64-jarigen slechts 37,3%, daar waar het gemiddelde voor de Europese Unie 46% bedroeg (Eurostat, 2010). De uittredingen uit de arbeidsmarkt worden niet helemaal gecompenseerd door de toestroom van jonge werknemers, er is voor sommige beroepen of kwalificaties een tekort aan arbeidskrachten en dat tekort zou nog kunnen toenemen; bovendien zou de financiële grondslag van de sociale zekerheid, die door de sociale bijdragen wordt gefinancierd, in het gedrang kunnen komen. Dat alles maakt dat langere loopbanen een noodzaak zijn. Het volstaat niet zich te concentreren op de stelsels voor vervroegde uittreding. Een competentiebeleid dat met de leeftijd rekening houdt, ondersteuning van permanente opleiding, vernieuwing in de werk¬organisatie, aanpassing van de werkomstandigheden zijn stuk voor stuk concrete thema’s die ertoe kunnen bijdragen dat deze doelstelling wordt bereikt. Het gaat niet alleen om “langere loopbanen”, maar ook om “het aanpassen van de loopbanen”. Actief ouder worden in tewerkstelling heeft met andere woorden niet alleen betrekking op de ouderen, het gaat om een beleid voor alle leeftijdsgroepen. 3 De vaststellingen zijn gekend: zie de jaarrapporten van de Studiecommissie voor vergrijzing (SCvV). Het recentste rapport werd in juni

2011 gepubliceerd: http://www.plan.be/publications/Publication_det.php?lang=nl&TM=30&IS=63&KeyPub=1057 4 Op 65 jaar bedraagt de levensverwachting in België 15,5 jaar voor de mannen en 19,5 jaar voor de vrouwen. Op dezelfde leeftijd bedraagt de levensverwachting in goede gezondheid 11,5 jaar voor de mannen en 12,6 jaar voor de vrouwen. 5 Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie, vermeld in considerans van Besluit nr. 940/2011/EU van het Europees Parlement en de Raad van 14 september 2011 betreffende het Europees Jaar van actief ouder worden en solidariteit tussen de generaties (2012).

6


Buiten de arbeidsmarkt slaat actief ouder worden op diverse concrete aspecten van het leven van ouder wordende mensen: hun actieve participatie aan de samenleving, hun levenskwaliteit, hun sociale bescherming, ... Actief ouder worden is ook gericht op alle ouderen, met respect voor hun diversiteit. Actieve participatie van ouderen in de samenleving betekent dat ouderen betrokken worden bij beslissingen die hen aangaan. Er zijn in België heel wat adviesorganen op verschillende beleidsniveaus. Het Europees Jaar biedt de mogelijkheid om deze te versterken. Tal van actoren steunen de participatie van ouderen aan het verenigings-, cultuur- en sociale leven, ... Het Europees Jaar kan hen in de kijker plaatsen en tussen de actoren van de verschillende sectoren (verenigingssector, publieke sector, overheden) samenwerkingsverbanden tot stand brengen. De levenskwaliteit van de ouderen, hun gezondheid, hun welzijn zijn eveneens aspecten van actief ouder worden. Ouderen moeten kunnen genieten van een goede levenskwaliteit, en liefst zo lang mogelijk in hun vertrouwde omgeving. Dat betekent dat een preventiebeleid ze zelfredzaam moet houden (voeding, lichaamsoefening, ...), maar ook dat ze zorgen en diensten krijgen die op de fysieke, geestelijke en sociale behoeften van de ouderen inspelen. Actief ouder worden betekent ook dat de oudere die zorg nodig heeft, de “regie” van zijn leven in eigen handen moet kunnen houden, mee beslissingen moet kunnen nemen en keuzes moet kunnen maken die op hem betrekking hebben. De verschillende beleidsinitiatieven inzake sociale aangelegenheden en gezondheid in België gaan in die richting en streven naar een globale aanpak, met inbegrip van omgeving, preventie en medisch-sociaal aanbod. Enkele van deze bevoegdheden zijn momenteel verdeeld over de federale staat en de Gemeenschappen en Gewesten. Na de staatshervorming die in België zal worden doorgevoerd, worden alle bevoegdheden inzake ouderenzorg aan de Gemeenschappen overgedragen. Deze kans moet worden aangegrepen om een beter geïntegreerd zorgbeleid te ontwikkelen. Actief ouder worden slaat ook op ons sociaal beschermingssysteem en ons beleid inzake armoedebestrijding. Om zo actief en zelfredzaam mogelijk ouder te worden, moeten ouderen over voldoende middelen beschikken. Verschillende mechanismen verhogen de laagste pensioenen om een minimuminkomen of de zorgverlening voor iedereen te garanderen. De uitdaging bestaat erin om dit grondrecht van ouderen te vrijwaren door ons pensioenstelsel en onze sociale bescherming te hervormen. Actief ouder worden heeft niet alleen betrekking op de verschillende aspecten van het leven van ouder wordende mensen, het betreft ook alle personen, hoe divers ze ook zijn. De ouderen vormen geen homogene groep; wat sociale en culturele aspecten, inkomsten, gezondheidstoestand, ... betreft, zijn ze allemaal verschillend. Beleid inzake actief ouder worden moet dan ook gebaseerd zijn op een gediversifieerde benadering. Daarom is het Europees Jaar de gelegenheid om, samen met het maatschappelijk middenveld, na te denken over wat actief ouder worden betekent voor bijvoorbeeld personen met een handicap, immigranten of mensen in een precaire toestand, … Doordat de levensverwachting groot is, leven vier of zelfs vijf generaties tegelijkertijd en die hebben soms andere waarden, sociale normen, voorstellingen, ... De uitdaging om solidariteit tussen de generaties te bewerkstelligen, ligt hierin dat sociale cohesie in de hand moet worden gewerkt door tussen de verschillende generaties concrete banden aan te halen. Het kan gaan over solidariteit binnen de familie of de samenleving, spontane of georganiseerde solidariteit. De maatschappelijke basis versterken is eveneens een uitdaging: ervoor zorgen dat de bevolking zich kan vinden in onze sociale stelsels, die steunen op solidariteit, solidariteit tussen de generaties, maar ook solidariteit binnen eenzelfde generatie.


7

Deze verschillende aspecten van actief ouder worden mogen niet afzonderlijk worden aangepakt: ze zijn met elkaar vervlochten. Goede maatschappelijke integratie leidt tot een betere subjectieve gezondheidstoestand en een betere perceptie van de levenskwaliteit. Oudere werknemers met een goede gezondheid kunnen ook langer actief blijven op de arbeidsmarkt. De uitdaging waarvoor het Europees Jaar staat, is dan ook de volgende: komen tot een geïntegreerde politieke visie van actief ouder worden en solidariteit tussen de generaties. Een cruciaal punt van dit geïntegreerde beleid situeert zich op lokaal niveau. In België werden in die zin al tal van initiatieven genomen, maar deze zijn onvoldoende gekend of worden niet genoeg gesteund. Het Europees Jaar wordt de gelegenheid om deze initiatieven zichtbaarder te maken en beter te ondersteunen en zo de verschillende Belgische overheidsniveaus in staat te stellen om elkaars acties beter te leren kennen. In het kader van het Europees Jaar kan ook over de grenzen heen informatie worden uitgewisseld, komt er een proces tot stand waarbij de lidstaten en de stakeholders op alle niveaus van elkaar leren, om de beleidsinitiatieven inzake actief ouder worden en solidariteit tussen de generaties te promoten, goede praktijken te definiëren en te verspreiden en samenwerking en synergie in de hand te werken.

8


3. Hoe de verschillende regeringen in België actief ouder worden en solidariteit 4.1 tussen Commentde les generaties stakeholders sont impliqués et soutenus ondersteunen Voor de beschrijving van de beleidsstrategie inzake actief ouder worden en solidariteit tussen de generaties wordt verwezen naar het tweede verslag dat België eind 2011 heeft ingediend in het kader van de followup van de strategie voor de regionale implementatie van het Internationaal actieplan (Verenigde Naties) van Madrid inzake de vergrijzing (Madrid International Plan of Action on Ageing – MIPAA) 6 (bijlage 1). Alle beleidsniveaus (federaal, Gewesten en Gemeenschappen) werden bij het opstellen van dit verslag betrokken. Het verslag is gestructureerd op basis van tien verbintenissen: - “Mainstreaming” (in elk beleid wordt met de vergrijzing rekening gehouden); - Participatie; - Economische groei; - Sociale beschermingssystemen; - Arbeidsmarkten; - Voortgezette vorming; - Levenskwaliteit, gezondheid en welzijn; - Gelijkheid man-vrouw; - Solidariteit tussen de generaties; - Regionale samenwerking. Sommige Gemeenschappen en Gewesten hebben over hun beleid inzake actief ouder worden en solidariteit tussen de generaties overigens bijkomende documenten bezorgd. Deze zijn opgenomen in de bijlagen 2 tot 5.

6 Over de follow-up van de implementatie, zie http://www.monitoringris.org. Europees Jaar van Actief Ouder Worden en Solidariteit tussen de Generaties

9

4. Mobilisering van de stakeholders

4.1 Betrokkenheid en ondersteuning van de stakeholders 4.1.1 Coördinatieproces voor het Europees Jaar 2012 in België Voor België gebeurt de coördinatie van het proces van het Europees Jaar 2012, op nationaal niveau, door de federale Minister voor Pensioenen, in opvolging van werkgroep 3 van de Nationale Pensioenconferentie7 gewijd aan ‘De ouderen en de samenleving’. Tussen 2008 en 2010 werd er een Nationale Pensioenconferentie georganiseerd om de pensioensystemen te hervormen en te versterken. Binnen deze Conferentie werd een werkgroep opgericht die zich gebogen heeft over de plaats van de ouderen in onze samenleving. Deze werkgroep was samengesteld uit verscheidene actoren van het administratieve en het politieke niveau, de sociale partners en de ouderenverenigingen. De Federale Overheidsdienst Sociale Zekerheid verzekert de administratieve coördinatie. De rol van de FOD is als volgt: - - - - -

Contact met de Europese coördinatie van het Jaar; Coördinatie op nationaal vlak; Wetenschappelijke ondersteuning door de lancering van een wetenschappelijk onderzoek in functie van het Europees Jaar in België; Coördinatie van de communicatie rond het Europees Jaar; Planning / organisatie van enkele sleutelevenementen.

De thema’s “Actief ouder worden” en “Solidariteit tussen de generaties” zijn zeer ruim en multidimensioneel. De omkaderende maatregelen die genomen moeten worden om de actieve participatie van ouderen te bevorderen hebben betrekking op het arbeidsmarktbeleid, het vrijwilligerswerk, de gezondheidszorg, de sociale diensten, het volwassenenonderwijs, de huisvesting, de mobiliteit, enz… Diverse politieke verantwoordelijken en administraties zijn hier bij betrokken, op verschillende niveaus. Dit geldt ook voor een groot aantal organisaties en sociale groepen, in het bijzonder voor de sociale partners. Daarom is er in België gekozen voor een participatief proces, bottom-up, om input te krijgen van de verschillende actoren en partners. Om de samenwerking met de partners vorm te geven werd een stuurgroep opgericht. Gilbert De Swert et Michel Jadot werden aangesteld als co-voorzitters van de groep. Er werd een dubbel proces opgestart om de “stakeholders” (belanghebbende partijen) te betrekken : - Enerzijds op het niveau van de administraties, de sociale partners en het maatschappelijk middenveld; - Anderzijds op het politieke niveau (federaal en op niveau van de gemeenschappen en gewesten). Een interuniversitair consortium zal wetenschappelijke ondersteuning bieden. Het resultaat van dit proces is het werkprogramma van het Europees Jaar 2012 in België dat werd opgesteld tijdens een werkseminarie op 25 november 2011 en dat vervolgens gevalideerd werd door een interkabinetten werkgroep.

7 http://www.pensioenconferentie.be/

10


4.1.2 Betrokkenheid van de administraties, de sociale partners en het maatschappelijk middenveld Informatievergadering Om de samenwerking tussen de verschillende actoren te stimuleren, heeft op 7 september 2011 een startvergadering plaats gevonden tussen administraties, sociale partners en organisaties uit het maatschappelijk middenveld. Volgende actoren waren uitgenodigd: - de federale administraties, gemeenschappen en gewesten, op basis van hun respectievelijke bevoegdheden: - - -

Sociale zaken, gezondheid, hulp aan personen Werk en werkloosheid, pensioenen Levenslang leren

- de sociale partners; - de organisaties uit het maatschappelijk middenveld: adviesorganen, verenigingen van ouderen en vrijwilligers; - de ziekenfondsen. In totaal werden meer dan zestig administraties, instellingen of organisaties uitgenodigd. Tachtig personen hebben zich ingeschreven en/of hebben deelgenomen, wat neerkomt op meer dan de helft van de uitgenodigde instellingen. Tijdens de informatievergadering werden de stakeholders geïnformeerd over het Europees Jaar: de Europese context en de aanpak in België. De deelnemers kregen de kans opmerkingen en vragen te formuleren. Raadpleging van de stakeholders via een vragenlijst De deelnemers aan de informatievergadering van 7 september 2011 werden uitgenodigd opmerkingen te formuleren bij een ontwerp van vragenlijst dat hen voor de vergadering was toegestuurd. De vragenlijst was bedoeld om de basisinformatie te verzamelen nodig voor het opstellen van het werkprogramma van het Jaar. Volgende vragen kwamen aan bod: - - - - - - - -

Op welke domeinen (thema’s van het Jaar) bent u actief? Wat zijn de prioritaire uitdagingen? Welk soort acties zijn nodig? Welke activiteiten hebt u zelf gepland? Hebben we in België goede praktijken? Zijn er in andere EU landen goede praktijken die we tijdens dit Europees Jaar 2012 kunnen onderzoeken? Wilt u verbintenissen opnemen? Hoe definieert u “actief ouder worden” en “intergenerationele solidariteit”?

Naar aanleiding van enkele opmerkingen werd de vragenlijst licht gewijzigd. Na de vergadering werd de definitieve versie naar de deelnemers gezonden voor beantwoording tegen 26 september 2011. De FOD Sociale Zekerheid heeft éénenveertig antwoorden op de vragenlijst ontvangen. De helft van de instellingen die op de informatievergadering van 7 september waren uitgenodigd, hebben de vragenlijst ingevuld. 8 http://www.conferencepensions.be Europees Jaar van Actief Ouder Worden en Solidariteit tussen de Generaties

11

Respondenten

aantal

Administraties

20

Federale administraties Federale Overheidsdienst Sociale Zekerheid – DG Sociaal beleid Federale Overheidsdienst Volksgezondheid Federale Overheidsdienst Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg Programmatorische Overheidsdienst Maatschappelijke Integratie Rijksinstituut voor Ziekte- en Invaliditeitsverzekering Rijksdienst voor Pensioenen

6

Administraties Gemeenschappen en Gewesten Brussels Hoofdstedelijk Gewest Gemeenschappelijke Gemeenschapscommissie Bijstand aan Personen Franse Gemeenschapscommissie - Dienst van de Sociale Zaken Franse Gemeenschap Algemeen secretariaat: Service de la Prospective Démographique Directie-Generaal Cultuur, Dienst Permanente Opvoeding Vlaanderen Studiedienst Vlaamse Regering Departement Werkgelegenheid en Sociale economie Departement Cultuur, Jeugd, Sport en Media, cluster Sportbeleid VDAB SYNTRA Duitstalige Gemeenschap Afdeling onderwijs, opleiding en werkgelegenheid en afdeling culturele en sociale aangelegenheden, dienst permanente vorming Departement Gezin, Gezondheid, Ouderen Waals Gewest FOREM

13

“Andere” administraties Informatiebureau van het Europees Parlement in België

1

Sociale partners

4

Vakbonden ACV - CSC ABVV – FGTB

2

Werkgeversorganisaties Union des Classes Moyennes UNIZO

2

Maatschappelijk middenveld

14

Ouderen Coordination des Associations de Seniors (CAS) (Coördinatie van ouderenorganisaties) Vlaamse Ouderenraad Raadgevend comité Pensioenen Espace Seniors FEDOS OKRA Groen Plus S-Plus UCP

9

Vrijwilligerswerk Hoge Raad voor Vrijwilligers Plateforme francophone du Volontariat (Franstalig platform voor vrijwilligerswerk) Vlaams Steunpunt Vrijwilligerswerk

3

Andere ZEWOPA JOETZ

2

Andere

totaal

3

Centrum voor Gelijkheid van Kansen en Racismebestrijding Koning Boudewijnstichting Neutrale Ziekenfondsen TOTAAL

12


41

Dit hoge antwoordpercentage samen met de grote precisie en het groot engagement dat blijkt uit vele antwoorden op de vragenlijst tonen aan dat er veel belangstelling bestaat voor het Jaar. In eerste instantie werden de vragenlijsten geanalyseerd door de FOD Sociale Zekerheid. Verschillende documenten konden worden geproduceerd: een ruwe inhoudelijk synthese van gesuggereerde prioriteiten, een oplijsting van alle geplande activiteiten en engagementen voor het Jaar. De resultaten van de bevraging zullen verder grondig geanalyseerd worden door een studieteam. De ontwerplijst van de activiteiten werd op 17 november 2011 naar de respondenten gezonden, zodat ze de kans kregen om te verifiëren of hun bijdragen correct werden geïntegreerd en ze eventueel aanvullingen en preciseringen konden aanbrengen. Na het werkseminarie van 25 november 2011 werd deze lijst voor nazicht naar de beperkte stuurgroep gestuurd. Bilaterale ontmoetingen tussen de FOD Sociale Zekerheid en de kernadministraties In oktober en november 2011 werden bilaterale ontmoetingen georganiseerd tussen de FOD Sociale Zekerheid en bepaalde administraties, zoals de FOD Werkgelegenheid, de Programmatorische Overheids¬dienst (POD) Maatschappelijke integratie, de FOD Volksgezondheid en het RIZIV (Rijksinstituut voor Ziekte- en Invaliditeitsverzekering), het Centrum voor Gelijkheid van Kansen en Racismebestrijding en het Instituut voor de Gelijkheid van Vrouwen en Mannen; verder ook de vertegenwoordiging van de Europese Commissie in België en het Informatiebureau van het Europees Parlement in België. De bedoeling was om mogelijke samenwerkingsverbanden te identificeren en hun projecten in verband met dit thema te leren kennen.

4.1.3. Betrokkenheid van het politieke niveau Tegelijkertijd werd het Jaar ook op politiek niveau voorbereid. Op 24 oktober 2011 had een werkvergadering plaats met de kabinetten van het federaal niveau en van de gefedereerde entiteiten. Hier werden het Jaar, de werkwijze en de verdere planning uiteengezet. De verschillende niveaus kregen tevens de gelegenheid om hun plannen voor het Europees Jaar 2012 kenbaar te maken.

4.1.4. Werkseminarie om het werkprogramma voor het Europees Jaar op te stellen Ingevolge al deze contacten, kon een werkseminarie georganiseerd worden op 25 november 2011 om het werkprogramma voor het Europees Jaar op te stellen. Basis van de werkzaamheden was een analyse van de antwoorden op de vragenlijst over het Europees Jaar en de resultaten van de consultatie van de leden van de interkabinetten werkgroep. Aan dit werkseminarie hebben strategische partners die een sleutelrol willen spelen in de organisatie van het Europees Jaar in België deelgenomen. De groep is bewust beperkt van omvang gehouden om efficiënte besluitvorming in de hand te werken. Deze werkgroep vormt de beperkte stuurgroep voor het Europees Jaar 2012 in België. Na het werkseminarie is het ontwerp werkprogramma van het Europees Jaar 2012 gevalideerd door de interkabinetten werkgroep.


13

4.1.5. Betrokkenheid van de stakeholders tijdens het Europees Jaar 2012 Tijdens het werkseminarie werd een werkwijze afgesproken waardoor stakeholders in de loop van het Europees Jaar het werkprogramma permanent zullen kunnen actualiseren door het aanbrengen van nieuwe activiteiten. De samenwerking met de partners wordt voortgezet in het kader van de beperkte en de uitgebreide stuurgroep. Een beperkte stuurgroep werd samengesteld om het werkprogramma op te stellen; deze bestaat uit leden van de administraties, van het maatschappelijk middenveld, van de sociale partners, geselecteerd op basis van twee criteria: bevoegdheid in de materie en een bijzonder engagement in de voorbereiding van het Jaar. Om enerzijds zo efficiënt mogelijk te kunnen werken en anderzijds een zo breed mogelijke participatie te hebben van alle partners, is er voor gekozen om met koepelorganisaties te werken. Hierdoor zijn bepaalde organisaties slechts vertegenwoordigd door één afgevaardigde. Een uitgebreide stuurgroep bestaande uit alle actoren die zich – op een of andere manier – willen engageren zal op regelmatige tijdstippen geïnformeerd worden. Elkeen zal voorstellen of suggesties kunnen doen of de eigen activiteiten in verband met het Europees Jaar 2012 kenbaar kunnen maken. Deze groep zal een rol spelen in de voorbereiding van de sleutelevenementen van het Jaar. De interkabinetten werkgroep zal in de loop van het Jaar vergaderen om de activiteiten op politiek niveau te coördineren en om op de hoogte te blijven van de werkzaamheden van de stuurgroep. De bevoegde ministeriële kabinetten, zowel federaal als op het niveau van de gemeenschappen en gewesten, zijn hierbij aanwezig.

14


4.2 Inbreng van de stakeholders 4.2.1. Inleiding Zoals eerder reeds werd aangehaald, hebben de stakeholders in het voorbereidingsproces van het Europees Jaar 2012 in België de gelegenheid gekregen zich uit te drukken, onder meer via een vragenlijst. De antwoorden hierop zijn rijk en gevarieerd. Deel 4.2.2 is een samenvatting van de inhoud van de vragenlijsten per analysedomein. Het gaat dus om een analyse en synthese. Deel 4.2.3 laat de stakeholders rechtstreeks aan het woord door hen de mogelijkheid te geven hun kernboodschap voor het Europees Jaar 2012 uit te drukken.

4.2.2. Synthese van de antwoorden van de stakeholders op de vragenlijst in verband met het Jaar De stakeholders zijn zich ervan bewust dat de demografische veranderingen een paradigma shift noodzaken, een wijziging van de mentaliteit t.a.v. “ouderdom”. Men moet de verjonging van de vergrijzing erkennen: men leeft langer in goede gezondheid en men blijft langer in staat om actief deel te nemen aan de maatschappij. De verlenging van de loopbaan is een belangrijk thema voor het Europees Jaar, want België heeft de ambitie om in het kader van de doelstelling “Europa 2020” de werkzaamheidsgraad van oudere werknemers op 50% te brengen. Om dat doel te bereiken, moet de uitstapleeftijd worden verhoogd. Maar actief ouder worden beperkt zich niet tot tewerkstelling alleen. Het gaat er niet alleen om langer te werken, maar ook om andere mogelijkheden (dan via arbeid) van bijdragen aan de maatschappij te zoeken. De stakeholders vragen de organisatie van de samenleving – die nog te sterk gericht is op arbeid - te herbekijken en andere mogelijkheden van ouderen tot deelname aan de maatschappij, aan het verenigingsleven en aan de familiesfeer te bevorderen. De zorg om actief ouder worden mag niet alleen “geruste en gezonde” ouderen raken. Ook ouderen die het meeste beperkt zijn in hun mogelijkheden kunnen op verschillende niveaus actief ouder worden. Verschillende verenigingen vragen dat bij de ontwikkeling van het concept actief ouder worden speciale aandacht besteed zou worden aan de zwakkere groepen: oudere vrouwen met een beperkt inkomen, personen met een handicap, … Het gaat erom zich te richten op de levenskwaliteit van alle ouderen. Bij voorrang moet op zoek gegaan worden naar diegenen die aan de zijlijn staan en moet men hen betrekken in de maatschappij en hen begeleiden via gepaste maatregelen en zorgen. Men mag niet enkel diegenen beogen die zonder moeilijkheden de weg naar maatschappelijke participatie vinden. Inhoudelijk zijn de domeinen die in de vragenlijsten naar voor geschoven worden, zeer talrijk. Grosso modo stemmen zij overeen met de vier hoofdthema’s voor het Jaar: werk, participatie in de samenleving, zelfredzaamheid en solidariteit tussen de generaties. Voor het aspect “gezondheid” leek het noodzakelijk om een apart domein te creëren. In al deze domeinen moet een aangepaste begeleiding van mensen die ouder worden ingesteld worden. Zo worden hier vijf analysedomeinen voorgesteld: - Werk; - Participatie van ouderen in de samenleving; - Gezondheid; - Zelfredzaamheid; - Solidariteit tussen de generaties. Europees Jaar van Actief Ouder Worden en Solidariteit tussen de Generaties

15

Er bestaan overlappingen tussen de verschillende domeinen en het was niet altijd gemakkelijk om een beslissing te nemen over wat best waar kon worden behandeld. De solidariteit tussen de generaties doorkruist alle thema’s. Bovendien zijn sommige subthema’s ook transversaal en raken ze aan verschillende domeinen. Zo wordt discriminatie op basis van leeftijd vooral behandeld in het domein werk, maar discriminaties bestaan ook in het aanbod van goederen en diensten aan ouderen (zelfredzaamheid) maar meer fundamenteel verwijzen ze naar het beeld en de rol van oudere mensen in onze samenleving, een thema dat behandeld wordt in het domein van de solidariteit tussen de generaties. Het gaat hier om een eerste analyse, bedoeld om een overzicht te geven van wat zich in de antwoorden op de vragenlijst bevindt. In deze eerste analyse werd gekozen voor een benadering per domein. In de toekomst lijkt een benadering per doelgroep ons ook noodzakelijk: wat betekent actief ouder worden voor personen met een handicap, voor migranten of personen in een moeilijke situatie of voor ouderen die in het dagelijks leven geconfronteerd worden met fysieke of mentale beperkingen?

Algemeen overzicht van de analysedomeinen Werk - Leeftijdsbewust personeelsbeleid; - Sensibilisering rond oudere werknemers; - Bestrijding van discriminatie op basis van leeftijd; - Optrekking van de werkzaamheidsgraad van ouderen; - Overgang beroepsleven – pensioen.

Participatie van ouderen in de maatschappij - Actief deelnemen aan het maatschappelijk leven; - Politiek engagement; - Vrijwilligerswerk; - Mantelzorg.

Gezondheid - Preventie van vermijdbare zorgbehoevendheid; - Organisatie van de gezondheidszorg.

Zelfredzaamheid - Financiële middelen; - Aangepaste huisvesting; - Sociale voorzieningen voor ouderen; - Goederen en diensten.

Solidariteit tussen de generaties - Dialoog tussen de generaties; - Vrijwilligerswerk vanuit het oogpunt van de solidariteit tussen de generaties; - Rechten en non-discriminatie.

Werk Vaststellingen Dat vooral de administraties en de organisaties (vakbonden) die op het domein “werk” actief zijn (hiertoe behoren ook de opleidingen en de arbeidsbemiddeling) het belang van dit thema benadrukken, is geen verrassing. De Federale Overheidsdienst WASO is al lang actief op het terrein van actief ouder worden en heeft voor 2012 al belangrijke campagnes en evenementen gepland. Zo zal er in april een sensibiliseringscampagne rond oudere werknemers van start gaan. Beschrijving Als rode draad doorheen alle antwoorden komt de bezorgdheid naar voor over hoe men ervoor kan zorgen dat ook ouderen aan het werk kunnen blijven, hetzij door de werkzaamheidsgraad van ouderen op te trekken, hetzij door hen volwaardige kansen te geven op de arbeidsmarkt. Dit valt dan uiteen in volgende aandachtspunten: - - - -

voeren van een leeftijdsbewust personeelsbeleid: levenslang leren, goede en gezonde werkomstandigheden en werkomgeving, goede combinatie arbeid en gezin, aanpassing van het werk in functie van de leeftijd, aangepast werk voor ouderen, gebruik maken en valoriseren van de ervaring en de competenties van ouderen, preventie van arbeidsongevallen en arbeidsongeschiktheid, tegengaan van vooroordelen; tegengaan van discriminaties gebaseerd op leeftijd; nagaan hoe men de werkzaamheidsgraad van ouderen kan optrekken; voeren van sensibiliseringscampagnes rond de tewerkstelling van oudere werknemers.

Verder wordt aandacht gevraagd voor de overgang van het professionele leven naar het pensioen. Subthema’s Vijf subthema’s kunnen geïdentificeerd worden: - - - - -

Leeftijdsbewust personeelsbeleid; Sensibilisering rond oudere werknemers; Bestrijding van discriminatie op basis van leeftijd; Optrekking van de werkzaamheidsgraad van ouderen; Overgang beroepsleven – pensioen.

Leeftijdsbewust personeelsbeleid Dit is een zeer belangrijk thema dat door vele actoren naar voor geschoven wordt. Er wordt ook al heel wat rond ondernomen, zowel wat betreft maatregelen als op gebied van activiteiten. Het gaat om alle maatregelen die genomen worden om ervoor te zorgen dat ook ouderen aan de slag kunnen blijven, op een respectvolle en zinvolle manier. Dit houdt in dat er rekening gehouden wordt met zowel de positieve elementen die hun leeftijd met zich meebrengt (ervaring, kennis, competenties) als met de eventuele negatieve elementen te wijten aan hun leeftijd (nood aan aangepast werk bijvoorbeeld). Belangrijk is ook dat het gaat om een beleid dat gevoerd wordt gedurende gans de beroepsloopbaan en dat dus niet enkel toegespitst is op oudere werknemers. Daarmee onderscheidt dit thema zich van het subthema “optrekking van de werkzaamheidsgraad van ouderen”, omdat de maatregelen die daarin aan bod komen, voornamelijk gericht zijn op oudere werknemers. Volgende thema’s komen in dit deel aan bod: levenslang leren, goede en gezonde werkomstandigheden en werkomgeving, goede combinatie arbeid en gezin, aanpassing van het werk in functie van de leeftijd (aangepast werk voor ouderen), gebruik maken van de ervaring en de competenties van ouderen.


17

Sensibilisering rond oudere werknemers België wordt geconfronteerd met een lage werkzaamheidsgraad van oudere werknemers. Hoewel het generatiepact aan de basis ligt van een hele reeks maatregelen die als doel hebben deze werkzaamheidsgraad te verhogen en daarin ook voor een stuk is geslaagd, ligt de werkzaamheidsgraad van oudere werknemers in België nog steeds onder het Europees gemiddelde. Sensibiliseringscampagnes kunnen helpen om aan de bevolking, en aan de werkgevers en werknemers in het bijzonder, de noodzaak van langer werken aan te tonen en een mentaliteitswijziging ten aanzien van oudere werknemers te bewerkstelligen. Oudere werknemers zijn geen minderwaardige werknemers en beschikken over heel nuttige bekwaamheden. Ze hebben een toegevoegde waarde voor een onderneming en hun activiteit op de arbeidsmarkt is nodig, willen we onze sociale zekerheid in stand houden. Strijd tegen discriminatie op basis van leeftijd Hier gaat het om maatregelen en acties die betrekking hebben op het in kaart brengen van en het tegengaan van discriminaties op basis van leeftijd. Het zijn voornamelijk het Centrum voor Gelijkheid van Kansen en Racismebestrijding en de vakbonden die hierrond actief zijn. Een interessante actie is de monitoring van collectieve arbeidsovereenkomsten (CAO). Optrekking van de werkzaamheidsgraad van ouderen Dit is een element dat ook vele actoren belangrijk vinden, naast het voeren van een leeftijdsbewust beleid. Het gaat om acties die langer werken aanmoedigen (op het niveau van de arbeidsorganisatie, op het niveau van de sociale zekerheid en op het niveau van fiscaliteit en financiën). Opvallend is dat er veel rond gebeurt en dat er ook veel literatuur over is. Verschillende goede praktijken uit binnen- en buitenland worden vermeld. Overgang van beroepsleven naar pensioen Dit is een thema dat wel door een aantal actoren naar voor geschoven wordt maar waar blijkbaar nog weinig onderzoek naar gedaan is, en evenmin concrete maatregelen rond genomen zijn. In Vlaanderen en Wallonië zijn er wel een aantal organisaties die een cursus “Voorbereiding op pensioen” organiseren. Belangrijkste in dat verband is wellicht de mogelijkheid om een pensioenberekening te kunnen maken, zodat men de gevolgen van bepaalde carrièrekeuzen kan inschatten. In het algemeen zijn er in dit domein veel interessante ideeën rond “leeftijdsbewust personeelsbeleid” en een aantal interessante activiteiten over het wegwerken van vooroordelen, stereotypen, …

18


Participatie van ouderen in de samenleving Vaststellingen Vele actoren, vooral uit het verenigingsleven, zien de betrokkenheid van de ouderen in de samenleving als een prioriteit. Beschrijving

Dit domein omvat alles wat betrekking heeft op de omstandigheden waarin oudere vrouwen en mannen aan de samenleving kunnen bijdragen door hun engagement op cultureel, politiek, sociaal en/of familiaal vlak of als vrijwilliger. De bedoeling is om de sociale participatie van ouderen te verhogen en eenzaamheid tegen te gaan. Subthema’s Voor het thema “participatie aan de samenleving” kunnen globaal vier subthema’s onderscheiden worden - Actief deelnemen aan het maatschappelijke leven; - Politiek engagement; - Vrijwilligerswerk; - Mantelzorg. Actief deelnemen aan het maatschappelijke leven Op het vlak van “Actief deelnemen aan het maatschappelijke leven” kan een grote diversiteit vastgesteld worden in de manier waarop de respondenten van de vragenlijst betrokken zijn. Het gaat om administraties, organisaties van het maatschappelijk middenveld en een politiek georiënteerde groep. Het thema komt neer op het actieve engagement van ouderen in het maatschappelijke leven en onderscheidt zich van het vrijwilligerswerk, de informele zorgverlening (mantelzorg) of de politieke participatie, aspecten die in de volgende subthema’s aan bod komen. De belangrijkste prioriteiten en lopende studies hebben betrekking op het psychosociale aspect bij ouderen. In deze context wordt ernaar gestreefd het isolement van ouderen in de samenleving te doorbreken en actieve participatie aan te moedigen (bijvoorbeeld door betere vervoermiddelen, ...). Bij de activiteiten voor 2012 valt vooral het project van het “Plateforme pour le volontoriat” (Vrijwilligersplatform) op: het plant een uitgebreide studie over maatschappelijk engagement en vrijwilligerswerk, die tot een praktisch werkinstrument moet leiden. Verder voert de Koning Boudewijnstichting een onderzoek naar sociaal isolement bij ouderen, met de bedoeling om aan de alarmbel te trekken. Politiek engagement Bij politieke participatie wordt de klemtoon gelegd op een groter aantal mogelijkheden voor ouderen om rechtstreeks en onrechtstreeks een steentje bij te dragen8. In België bestaan er tal van ouderen¬adviescomités en -adviesraden op verschillende bestuursniveaus. Op federaal niveau is er bijvoorbeeld het Raadgevend Comité voor de Pensioensector en de Federale Adviesraad voor Ouderen9. In de Franse Gemeenschap is de Confédération des associations des séniors (CAS – Verbond van seniorenverenigingen) de spreekbuis van de ouderen. In Vlaanderen moet de Vlaamse Ouderenraad, met de steun van de overheid, aan de beleidsorganen advies verstrekken over elke ouderenkwestie, op eigen initiatief of op verzoek van de Vlaamse Regering. Ook op lokaal vlak is er in heel wat gemeentes een gemeentelijke ouderenadviesraad10. 8 Voorbeelden van rechtstreekse politieke participatie: oudere politici; onrechtstreekse politieke participatie van ouderen door middel van ouderenadviesraden, inspraakorganen, enz. 9 Opgericht door de wet van 8 maart 2007 tot oprichting van een Federale Adviesraad voor Ouderen, maar deze is nog niet functioneel. 10 De benaming van deze raden kan variëren. Bij wijze van voorbeeld: +/- 270 Vlaamse gemeenten hebben een lokale ouderenadviesraad.


19

Vrijwilligerswerk Bij het subthema “vrijwilligerswerk” wordt de klemtoon gelegd op de bevordering van vrijwilligerswerk dankzij opleiding, bijstand in termen van organisatie, financiële tegemoetkomingen, informatie over dit engagement en de opwaardering ervan in de samenleving. Voor 2012 onderzoekt de Hoge Raad voor Vrijwilligers de mogelijkheid om een evenement te organiseren in verband met de overgang van het Europees Jaar 2011 van vrijwilligerswerk naar het Europees Jaar 2012 van actief ouder worden en solidariteit tussen de generaties. Mantelzorg Inzake mantelzorg wordt als een prioriteit gezien: ondersteuning van mantelzorgers en de uitwerking van een speciaal statuut dat hen op het gebied van werkgelegenheid en sociale zekerheid beschermt. Over het statuut van de mantelzorger werd een juridische studie gerealiseerd11. Bij wijze van conclusie: vooral de belangengroepen en in mindere mate de administraties leggen de klemtoon op deze vier thema’s inzake participatie van ouderen. Ouderenorganisaties geven blijk van een duidelijke wil tot medewerking; ze organiseren voortdurend sensibiliseringscampagnes en steunen studies.

Gezondheid Vaststellingen Voor de analyse van het domein in de vragenlijst “gezondheid” bij actief ouder worden, moeten voorafgaand twee opmerkingen worden geformuleerd. - Enerzijds dekken de ontvangen vragenlijsten niet alle actoren die op het domein van de gezondheid van ouderen actief zijn, vooral dan wat het aspect preventie betreft12. Bovendien zijn de antwoorden op de vragenlijsten relatief beknopt. - Anderzijds ligt dit domein vaak op de grenslijn met punten die elders geheel of gedeeltelijk worden geanalyseerd. Dat is duidelijk het geval voor de mantelzorg, die in overeenstemming met het besluit aangaande het Europees Jaar 2012 in het domein “maatschappelijke participatie” aan bod komt. Andere punten liggen op de grenslijn met de domeinen “(preventieve) gezondheidszorg” en “zelfredzaamheid”, zoals preventie door lichaamsbeweging (hier geanalyseerd) of de kwestie huisvesting en alternatieven voor rusthuizen (geanalyseerd onder “zelfredzaamheid”). Beschrijving Het aspect gezondheid bij actief ouder worden omvat twee luiken: - Het eerste betreft de preventie van vermijdbare zorgbehoevendheid en van bepaalde ziekten, door een gezonde levenswijze en een beleid voor gezondheidsbevordering. - In geval van ziekte of zorgbehoevendheid is het belangrijk dat bij de organisatie van de zorgverlening aan ouderen rekening wordt gehouden met hun eigenheden, dat ze hun gezondheid zoveel mogelijk in eigen handen houden (empowerment) en dat ze zoveel mogelijk zelfredzaam blijven. Subthema’s - Preventie van zorgbehoevendheid; - Organisatie van de gezondheidszorg.

11 http://www.aidants-proches.be/fr/etudes 12 Voorbeelden: gemeenschappen, ziekenfondsen

20


Preventie van vermijdbare zorgbehoevendheid De acties en activiteiten die door de respondenten van de vragenlijst werden ontwikkeld, kunnen in verschillende groepen worden ondergebracht: - - - -

preventieve gezondheidszorg: inentingen, preventiemodule in het globaal medisch dossier (GMD); behoud van zelfredzaamheid, vooral door nieuwe technologieën en vernieuwende thuishulpdiensten; bevordering van lichaamsbeweging en sport en voorkomen van vallen; acties in verband met voeding en preventie van ondervoeding.

Vanuit de bekommernis van het welzijn van een verouderende bevolking, moeten er meer maatregelen komen om te sensibiliseren rond het belang van een preventieve en periodieke medische opvolging. Dat ouderenverenigingen bijzonder actief zijn wat de promotie van lichaamsbeweging en aangepaste voeding betreft, is geen verrassing. Bovendien steunt Vlaanderen wetenschappelijk onderzoek voor de uitwerking van een strategisch plan “Seniorensport”. Veel van de goede praktijken die worden gemeld, houden verband met lichaamsbeweging en het voorkomen van vallen (9 van de 12 goede praktijken). Voor het aspect preventie bij actief ouder worden, moet een link worden gelegd met de domeinen gezondheid en werk. Actief ouder worden in tewerkstelling omvat eveneens een bestanddeel “gezondheid”: hoe arbeidsongevallen en periodes van arbeidsongeschiktheid en invaliditeit voorkomen? Hoe kunnen personen die om gezondheidsredenen een tijd inactief waren, hun werk behouden of weer aan werk geraken? Organisatie van de gezondheidszorg De federale instellingen moeten gezondheidszorg voor ouderen op een specifieke manier aanpakken: een geïntegreerde aanpak hebben, een “cultuur van geriatrische verzorging” verspreiden buiten de ziekenhuismuren en de medisch-sociale situatie van ouderen gestructureerd beoordelen. Een nieuwe groep van ouderen vraagt voortaan ook aandacht, nl. de “kwetsbare” ouderen. Het gaat om oudere of zelfs zeer oude mensen die een stabiele gezondheidstoestand hebben, maar door de kleinste gebeurtenis zorgbehoevend kunnen worden. Chronische ziekten, die frequenter worden naarmate de leeftijd stijgt, worden eveneens op een geïntegreerde manier benaderd, met een gecoördineerd preventiebeleid. De Onafhankelijke Ziekenfondsen stellen een project voor om ouderen met diabetes te begeleiden door middel van nieuwe technologieën. Het Centrum voor Gelijkheid van Kansen en Racismebestrijding vestigt de aandacht op de gezondheidstoestand van de kwetsbaarste ouderen. Financiële toegankelijkheid van de gezondheidszorg en residentiële voorzieningen komen slechts eenmaal voor. Informele zorgverlening is wel belangrijk in het kader van langdurige zorg voor ouderen, maar de mantelzorgproblematiek wordt geanalyseerd in het hoofdstuk over “participatie van ouderen in de samenleving”. Tot slot hechten drie formulieren belang aan personen met dementie.


21

Zelfredzaamheid Vaststelling Dit thema interesseert een groot aantal gesprekspartners. Na maatschappelijke participatie is dit het thema dat het meeste aandacht krijgt bij de respondenten en dan in het bijzonder (wat ook niet verwonderlijk is) bij de ouderenverenigingen. Dit is een kernthema maar toch is de inhoud maar matig ontwikkeld en moet het thema uitdrukkelijker worden behandeld. Beschrijving Zelfredzaamheid betekent voor veel ouderen dat ze de middelen hebben om zo zelfstandig mogelijk te leven, zelfs als ze al met enkele beperkingen kampen. Het gaat hier dan om financiële middelen, maar ze moeten ook over aangepaste en toegankelijke goederen en diensten kunnen beschikken. Subthema’s - - - -

Financiële middelen; Aangepaste huisvesting; Sociale voorzieningen voor ouderen; Goederen en diensten.

Financiële middelen Het eerste aspect van dit thema zijn de financiële middelen van ouderen en het wordt vanuit twee oogpunten aangepakt: pensioen (en een sterke eerste pijler) en (de strijd tegen) armoede bij ouderen. De financiering van de zorgbehoevendheid is voor één seniorenvereniging een prioriteit. Op het vlak van pensioenen werden voor België verschillende goede praktijken gemeld. Huisvesting Als het over huisvesting gaat, worden alternatieve vormen van huisvesting te berde gebracht, zoals gemeenschappelijke en intergenerationele woningen. Eén respondent wees op de kwestie van de financiële toegankelijkheid van huisvesting. Sociale voorzieningen Wat de sociale voorzieningen voor ouderen betreft, hebben de respondenten het voornamelijk over residentiële voorzieningen, rusthuizen en respijtstructuren. Ook het belang van diversiteit in de sector wordt benadrukt: diversiteit op het niveau van ouderen die er gehuisvest zijn, maar ook diversiteit op het vlak van de verzorgenden. Sommige respondenten beklemtonen de spanning die er bij de dienstverlening is tussen de rol van de overheid en die van het gezin. Goederen en diensten Bij het thema “voor ouderen aangepaste goederen en diensten” springen twee elementen in het oog: mobiliteit en leeftijdsgebonden discriminatie. Toegankelijkheid komt op de volgende plaats (toegankelijkheid van gebouwen, maar ook van cultuur, nieuwe informatietechnologieën, ...). Stedenbouwkunde wordt blijkbaar vaak over het hoofd gezien. Alleen een federale administratie, die op dit vlak geen enkele bevoegdheid heeft, kaart dit aspect aan ... Ook in het kader van goederen en diensten is er discriminatie op basis van leeftijd. “Positieve discriminatie” – zoals openbaar vervoer, musea of cultuurevenementen voor een verlaagde prijs of gratis – komt niet aan bod.

22


Voor dit thema staan de lokale of regionale overheden op de eerste lijn. Een programma als dat van het wereldnetwerk “Age-friendly Cities” van de Wereldgezondheidsorganisatie, wordt als referentie aangehaald. De vragenlijsten suggereren uiteenlopende pistes voor actie en beschouwing.

Solidariteit tussen de generaties Vaststelling Solidariteit tussen (alle) generaties is een gemeenschappelijk element voor alle vragenlijsten en maakt deel uit van de vier hierboven geanalyseerde domeinen. Beschrijving Het concept “solidariteit tussen de generaties” houdt een aantal noties in: wederzijdse en duurzame betrekkingen, wisselwerkingen, uitwisselingen, solidariteit, wederzijdse steun en samenwerking, eerlijke verdeling van de middelen, complementariteit tussen de generaties, engagement, wederzijdse versterking, dialoog, respect, ... Bij dit concept stelt zich de vraag welke plaats de ouderen in de samenleving innemen; het betreft bijgevolg de samenleving als geheel, want de algemene doelstelling bestaat erin, een open samenleving te creëren die ouderen in zich opneemt en zo wordt georganiseerd dat ouderen hier een echte plaats krijgen. Solidariteit tussen de generaties is vaak ook nauw verwant met het imago en de perceptie die mensen van elkaar hebben. Verschillende initiatieven moeten een positief imago van ouderen versterken en de wederzijdse vooroordelen tussen leeftijdscategorieën wegwerken. De lokale overheden en de verenigingswereld zijn onmisbare partners om initiatieven te lanceren, te bevorderen en te verwezenlijken die de solidariteit tussen de generaties intensiveren, vaak door middel van vrijwilligerswerk of buurtsolidariteit. Voor deze gedeeltelijk kwetsbare bevolkingsgroep duiken ook de kwesties grondrechten en non-discriminatie van ouderen op. Sommige respondenten wijzen erop dat het concept, door de vergrijzing, vier en zelfs vijf generaties omvat, en niet langer de drie traditionele generaties. Andere doen opmerken dat er ook intragenerationele solidariteit is. Een voorbeeld daarvan is de solidariteitsbijdrage, die van de hoogste pensioenen wordt afgehouden en de kleine en de grote pensioenen herverdeelt. Eén respondent suggereert om in alle doorgevoerde beleidsinitiatieven over “senioren en intergenerationele solidariteit” na te denken (mainstreaming). Subthema’s Uit de antwoorden op de vragenlijst werden enkele subthema’s afgeleid: - Dialoog tussen de generaties; - Vrijwilligerswerk; - Rechten en non-discriminatie. Twee thema’s – “pensioenen” en “overdracht van competenties” – werden door sommige respondenten wel geklasseerd onder “solidariteit tussen de generaties”, maar in deze synthese worden ze hoofdzakelijk ondergebracht in de domeinen “zelfredzaamheid” en “werk”.


23

Voor wat de pensioenen betreft, wordt erop gewezen dat het Belgische wettelijke repartitie¬pensioenstelsel steunt op het principe van solidariteit tussen de generaties. De overdracht van competenties tussen generaties is een belangrijk element van een leven lang leren. Dialoog tussen de generaties Op verschillende actieterreinen moeten de contacten en uitwisselingen tussen generaties worden uitgebreid opdat mensen elkaar beter leren kennen en elkaar leren te waarderen; bovendien worden de wederzijdse vooroordelen zo tenietgedaan. Heel wat acties, waaronder veel lokale acties, moeten het positieve imago van ouderen versterken, dankzij ontmoetingen tussen jong en oud. Deze ontmoetingen boren clichés in verband met leeftijd, op alle domeinen van het leven, mee de grond in. Sommige initiatieven hebben een uitgesproken lokale draagwijdte, bij andere zijn de lokale verenigingen en de lokale overheid wel betrokken, maar ze dekken ruimere geografische gebieden en ze worden door de lokale overheid gesteund (de actie “Carrefours des Générations13”, op initiatief van de Koning Boudewijnstichting en in 2012 geleid door “Courants d’âges”, of nog de actie “Communes Alzheimer admis”). Deze ontmoetingen tussen generaties kunnen de vorm aannemen van gestructureerde werk- of reflectiegroepen (bijvoorbeeld “Oogpunt 2012”), gezamenlijke activiteiten (soms op cultureel of artistiek vlak), wisselwerkingen en kleine solidariteitsacties, gedeelde leefplekken. Vrijwilligerswerk vanuit het oogpunt van de solidariteit tussen de generaties Vrijwilligerswerk is per definitie de uiting van solidariteit tussen de generaties, de uiting van gestructureerde of informele onderlinge hulpverlening, of het nu gaat om activiteiten in de samenleving of in de familie. De antwoorden op de vragenlijst leren dat heel wat acties de deelname aan vrijwillige activi¬teiten bevorderen of bewerkstelligen. Deze activiteiten kunnen twee richtingen uitgaan: de jongere generaties steunen de oudere die aan zelfredzaamheid moeten inboeten; de ouderen steunen de andere generaties actief, door een aantal activiteiten. Een voorbeeld: mensen lezen in een rusthuis voor ouderen en ouderen lezen in een ziekenhuis voor aan gehospitaliseerde kinderen. Tal van respondenten wensen vrijwilligerswerk door ouderen te bevorderen door onderzoek, sensibilisering, uitwisseling van goede praktijken. Zo komt men weer bij het thema participatie aan de samenleving, waar de oudere als actor beschouwd wordt. Kennisoverdracht is een belangrijk element van vrijwilligerswerk. Maar vrijwilligerswerk slaat op vele domeinen: informele zorgverlening, vrijetijdsbesteding, cultuur, maatschap¬pelijk engagement, … Rechten en non-discriminatie Enkele respondenten besteden extra aandacht aan de strijd tegen discriminatie ten overstaan van ouderen. Discriminatie treft ouderen in verschillende leefmilieus (op het werk – toegang tot werk, clichés – rusthuizen, ...), maar ook wat toegang tot goederen en diensten betreft (verzekeringen, vrijwilligerswerk, ...)14. Behalve het aspect “strijd tegen de discriminatie” is het ook noodzakelijk om de kwestie actief ouder worden en solidariteit tussen de generaties te bekijken op het vlak van migratie: wat kan migratie betekenen in termen van verandering van de Belgische leeftijdspiramide? Hoe zit het met het recht om als gezin samen te wonen (gezinshereniging) of te reizen (overdraagbaarheid van de sociale rechten)? Eén respondent wijst erop dat de groep ouderen zeer uiteenlopend is, en besteedt extra aandacht aan de kwestie “veelvuldige discriminatie”, waarbij niet alleen de leeftijd, maar ook andere factoren – geslacht, herkomst of handicap bijvoorbeeld – meespelen. 13 http://www.carrefourdesgenerations.be 14 Hierbij moet worden opgemerkt dat discriminatie op het vlak van goederen en diensten niet alleen de ouderen, maar ook de jongeren treft (bv. autoverzekering).

24


4.2.3. De stakeholders aan het woord De stakeholders die partner zijn van het Europees Jaar, kregen de mogelijkheid – indien zij dat wensten – om hun standpunt of kernboodschap voor het Europees Jaar in maximum vijftien lijnen rechtstreeks in het werkprogramma in te vullen. Deze kernboodschappen zijn hierna weergegeven, telkens met een korte voorstelling van de organisatie waarvan de boodschap afkomstig is. Federale administraties Federale Overheidsdienst Sociale zekerheid

De Federale Overheidsdienst (FOD) Sociale Zekerheid ondersteunt zijn voogdijministers, in het bijzonder de Minister van Sociale Zaken en de Minister van Pensioenen, bij het ontwikkelen van nieuwe beleidsinitiatieven betreffende thema’s gerelateerd met de sociale zekerheid en de pensioenen. Hij ondersteunt de Belgische standpunten betreffende deze thema’s ook op internationale fora. Op vraag van zijn voogdijministers coördineert de FOD Sociale Zekerheid het Europees Jaar van actief ouder worden en solidariteit tussen de generaties in België. De federale regering heeft zich geëngageerd om ons land te moderniseren om het uit te crisis te loodsen, maar ook om alle inwoners een degelijke levenskwaliteit te garanderen en om de toekomst van de jonge generaties te verzekeren. Het doorvoeren van sociale en economische hervormingen om onder meer aan de vergrijzing het hoofd te bieden, vormt daarbij een belangrijke beleidsas. Het bevorderen van een actieve deelname van de ouderen aan het sociale en economische leven vormt daarbij een belangrijke doelstelling. Gezien de stijgende levensverwachting en in navolging van de Europese aanbevelingen beoogt de regering de loopbanen in regel te verlengen. Zo zal de minimumleeftijd voor het vervoegd pensioen worden verhoogd en zal men de bestaande maatregelen om de loopbanen te verlengen, evalueren. De regering wil het voor ouderen die de wettelijke pensioenleeftijd hebben bereikt, ook makkelijker maken om vrijwillig verder te blijven werken. De regering wil verder ook dat alle werkenden vanaf het begin van hun loopbaan, regelmatig worden geïnformeerd en een raming van hun toekomstige pensioenrechten ontvangen. Federale Overheidsdienst Werkgelegenheid

De FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg waarborgt het evenwicht tussen werknemers en werkgevers in hun arbeidsverhouding. De FOD zorgt voor de bescherming en de bevordering van het welzijn op het werk en werkt actief mee aan de ontwikkeling van de sociale wetgeving, zowel nationaal als internationaal. De opdrachten van de FOD situeren zich op het vlak van de collectieve en individuele arbeidsbetrekkingen, het welzijn op het werk en de humanisering van de arbeid en de werkgelegenheid en de regulering van de arbeidsmarkt, de gelijkheid en sensibilisering. ‘Langer Werken’ is een van de centrale thema’s van het Europees Jaar Actief Ouder Worden. De FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg brengt zijn doelstelling om de werkgelegenheidsgraad bij oudere werknemers te verhogen en langer werken aantrekkelijker te maken dan ook extra onder de aandacht. Daarvoor worden tewerkstellingsmaatregelen toegepast en belemmeringen weggenomen. Daarenboven zijn de verbetering van de kwaliteit van de tewerkstelling en het levenslang leren onontbeerlijk indien men de werknemers de mogelijkheid en de zin wil geven om langer te werken. De FOD wil werkgevers aanmoedigen om een leeftijdsbewust personeelsbeleid te voeren en de werkgelegenheidsmaatregelen gericht op oudere werknemers beter bekend maken.


25

Federale Overheidsdienst Volksgezondheid

Met betrekking tot EY2012, draagt de Federale overheidsdienst volksgezondheid, bij tot de organisatie van de ouderenzorg, chronische en palliatieve zorg in de ziekenhuizen en zorginstellingen, het onderzoek met betrekking tot de geïntegreerde benadering van de geriatrische zorg en de transmurale evaluatie en de uitwisseling van de sociale- en de gezondheids- en functioneringsgegevens bij kwetsbare ouderen. Het geriatrisch zorgprogramma voor de geriatrische patiënt is een model dat tot doel heeft de geriatrische zorgcultuur, intra en extra muros te verspreiden. De onderdelen: het geriatrisch dagziekenhuis, de interne liaison en de externe liaison zijn de dragers die goede verspreiding van dit zorgmodel ondersteunen. De holistische evaluatie van de sociale -en gezondheidssituatie van ouderen sluit aan bij het transmuraal onderzoeksproject BelRAI. Dit project toont aan dat het uitwisselen van gegevens met betrekking tot de gezondheid en het functioneren tussen verschillende zorgsettings positieve gevolgen heeft voor de interdisciplinaire samenwerking en de kwaliteit van het zorgplan. Momenteel beschikken we over weinig data met betrekking tot de sociale- en de gezondheidstoestand van de ouderenpopulatie. Er zullen inspanningen dienen geleverd te worden om via het geïnformatiseerde medischen zorgdossier deze gegevens veilig te verzamelen en uit te wisselen tussen de betrokken zorgsettings en zorgverstrekkers en ze bruikbaar te maken voor het beleid. Via de ontwikkeling van het transmuraal, gestandaardiseerd en geïnformatiseerd model kan de continuïteit van zorg gewaarborgd worden en kan men door de vroegtijdige detectie van probleemgebieden (outcome) preventief optreden en institutionalisering vermijden. Deze vroegtijdige vaststelling van deze potentiële problemen zorgt er mede voor dat ouderen langer actief en gezond blijven en een hogere levenskwaliteit genieten in hun eigen woonomgeving. Rijksinstituut voor ziekte- en invaliditeitsverzekering (RIZIV)

Het Rijksinstituut voor ziekte- en invaliditeitsverzekering (RIZIV) is een federale overheidsinstelling voor sociale zekerheid onder voogdij van de Minister van Sociale Zaken en beheert en controleert de verplichte verzekering inzake gezondheidszorg en vergoedingen. Wat gezondheidszorg betreft, is volgens het RIZIV het voorkomen dat ouderen te vroeg hun thuis moeten verlaten omwille van zware zorgafhankelijkheid en/of vermijdbaar autonomie verlies, een belangrijke uitdaging in het kader van het Europees Jaar van actief ouder worden en solidariteit tussen de generaties 2012. Daarom dient er prioritaire aandacht gegeven te worden aan het ontwikkelen van nieuwe strategieën die de autonomie van de oudere thuis maximaal ondersteunen en zo een vroegtijdige opname in een rusthuis vermijden. Deze andere zorgorganisatie moet ertoe leiden dat de kwetsbare oudere en zijn mantelzorger langer autonoom voor zichzelf kunnen instaan. Dit heeft een impact niet alleen op de patiënt zelf (zelfzorg), maar ook op zijn familie (informele zorg) en de wijze van samenwerken tussen zorgverleners (formele zorg). Wat invaliditeit betreft, is de vergrijzingsproblematiek een uitdaging voor de invaliditeitsverzekering. De stijging van het aantal toetredingen tot de arbeidsmarkt en de vergrijzing van de actieve bevol¬king heeft noemenswaardige gevolgen voor de kwaliteit van de gezondheid van de werknemers. Het aantal invaliditeitsregistraties is de voorbije tien jaar maar blijven toenemen en in het kader van het Europees Jaar van Actief Ouder Worden is het belangrijk dat wordt nagedacht over de gevolgen van de vergrijzing voor ons stelsel van vergoedingen voor arbeidsongeschiktheid. Nu de tewerkstelling van 50-plussers een uitgesproken prioriteit is van de regeringen, zijn de kwesties “terugkeer naar de arbeidsmarkt” en “herscholing van oudere werknemers” stuk voor stuk uitdagingen voor onze socialezekerheidsstelsels.

26


Rijksdienst voor Pensioenen

De Rijksdienst voor Pensioenen (RVP) is verantwoordelijk voor het informeren over de werknemerspensioenen en de Inkomensgarantie voor ouderen (IGO), de berekening en betaling van die uitkeringen alsook de uitbetaling van de zelfstandigenpensioenen (berekend door het RSVZ). De RVP wenst de pensioenmaterie niet enkel vanuit een technische invalshoek te benaderen, maar wil – in het kader van het Europees Jaar van actief ouder worden en de solidariteit tussen de generaties – eveneens een brug slaan met andere beleidsdomeinen die er nauw mee verwant zijn. Centrum voor Gelijkheid van Kansen en voor Racismebestrijding

Als Belgisch gelijkheidsorgaan (“Equality body”) vervult het Centrum voor Gelijkheid van Kansen en voor Racismebestrijding wettelijke opdrachten die in de, onder meer Europese, voorzieningen tegen discriminatie verankerd zijn, maar het is ook actief op het niveau van de migratiebewegingen (naleving van de grondrechten, vermelding van de leeftijdsvoorwaarden in diverse reglementeringen inzake verblijf, studie van de migratiestromen). Door de meldingen die het ontvangt, te verwerken, verankert het Centrum voor Gelijkheid van Kansen en Racismebestrijding zijn deskundigheid inzake “leeftijd” op de verschillende domeinen van het leven van individuen: - - -

tewerkstelling: discriminatie bij de aanwerving van ouderen, studie van baremasystemen, ... goederen en diensten: leeftijdsbeperkingen bij vrijwilligerswerk, toegang tot hospitalisatie¬verzekering, toegang tot krediet (ook klein krediet), enz. leeftijdsgebonden clichés (Progress 2012) en verspreiding van sensibiliseringsinstrumenten.

Deze aanpak gaat gepaard met werk over de migratiestromen: - -

studie over een periode van drie jaar (vanaf 2012) betreffende de demografische analyse van de leeftijdsstructuur van de migrerende bevolkingsgroep en sociaaleconomische analyse van de bijdrage van deze bevolkingsgroep aan de sociale zekerheid http://www.belspo.be/belspo/ta/index_nl.stm; medewerking aan het opstellen van een Europees Groenboek over gezinshereniging, ...

Recht op gezinsleven (gezinshereniging), vrijheid van gaan en staan en van woonplaatskeuze of keuze van socialezekerheidsrecht (overdraagbaarheid van de rechten), op het werk (strijd tegen discriminatie), vrijheid van vereniging (verenigingsleven tegenover verzekerbaarheid), vrijheid om niet onderworpen te zijn aan willekeurige inmenging in het privéleven (leven in gemeenschap in een rusthuis, ...), enz. In de geest van de grondrechten bevestigt het Centrum voor Gelijkheid van Kansen en Racisme¬bestrijding nogmaals hoe belangrijk het is om in het concept “actief ouder worden” ook een implemen¬tatie van de mensenrechten te zien, zowel wat de toepassing van het wettelijk kader inzake antidiscriminatie betreft bijvoorbeeld, als op het vlak van, onder andere, de studie en opleiding van de zorgverleners, en dat op een individueel en collectief niveau. Koning Boudewijnstichting

De Koning Boudewijnstichting is een onafhankelijke en pluralistische stichting die ten dienste staat van de samenleving door te ijveren voor meer rechtvaardigheid, democratie en respect voor diversiteit.


27

De Stichting is van oordeel dat we, om de uitdaging “vergrijzing” goed te begrijpen, ons moeten bevrijden van onze geestelijke keurslijven en de “verjonging van de ouderdom” moeten erkennen: we leven langer in goede gezondheid en we zijn langer in staat om actief aan de samenleving deel te nemen. Dat betekent evenwel niet alleen dat we langer zullen moeten werken, maar ook dat andere manieren waarop senioren naargelang van hun capaciteiten en wensen aan de samenleving kunnen bijdragen, in de hand moeten worden gewerkt. Daarom moeten we nogmaals nadenken over de sociale organisatie in haar geheel (want deze concentreert zich nog te veel op werk) en de voorkeur geven aan manieren waarop ouderen aan de samenleving, het verenigings- of cultuurleven of de gezinssfeer kunnen bijdragen; we kunnen bijvoorbeeld de mantelzorgers ondersteunen. Actief ouder worden betekent ook zo lang mogelijk zelfstandig leven en sociale banden behouden; daarvoor moeten de generaties beter worden geïntegreerd, moet de strijd tegen isolement worden aangegaan, moet iedereen in staat worden gesteld om zo lang mogelijk thuis te wonen of andere woonformules te kiezen, moet de levenskwaliteit in rusthuizen verbeteren, moet extra aandacht gaan naar de kwetsbaarste ouderen (alleenwonenden, migranten, mensen met beperkte middelen, ernstig zieken, enz.). Met het project “Dementievriendelijke gemeenten” bijvoorbeeld wil de Stichting de lokale overheden er attent op maken dat ze met deze ziekte rekening moeten houden. Tot slot betekent actief ouder worden ook dat alle vormen van solidariteit tussen de generaties in de verenigingssector moeten worden aangemoedigd door vrijwilligerswerk of door buurtsolidariteit in de wijk, maar ook met andere initiatieven: “Carrefours des générations” bijvoorbeeld, waar verschillende generaties elkaar kunnen ontmoeten om elkaar beter te leren kennen en te leren waarderen.

28


Administraties van de Gemeenschappen en Gewesten Vlaanderen – Departement Werk en Sociale Economie

Centraal in de werking van het departement Werk en Sociale Economie (WSE) staat de voorbereiding, de handhaving en de evaluatie van het Vlaams werkgelegenheidsbeleid. Daarnaast coördineert het departement organisatiebrede opdrachten, van toepassing op de beleidsdomeinen inzake werk en sociale economie. Met meer mensen langer aan het werk In vergelijking met de EU-15 (48%) is de werkzaamheidsgraad van 55-64 jarige werknemers relatief laag in Vlaanderen (38%) en ligt deze ver beneden de EU 50%-standaard. In 2010 bedroeg de gemiddelde uittredeleeftijd in Vlaanderen 60 jaar. Arbeidstekorten, een verouderde beroepsbevolking en het financieel draagvlak van de sociale zekerheid nopen tot langere loopbanen. Recente ramingen voor Vlaanderen (Steunpunt WSE) geven aan dat er tussen 2010-2015 300.000 vacatures vrijkomen ter vervanging van werknemers die de arbeidsmarkt verlaten door (vervroegde)pensionering. Daartegenover staat dat voor elke 10 uitstromers (55-64 jarigen) er maar 8 instromers (15-24 jarigen) zijn. Er was een tijd dat vervroegde uittrede gebruikt werd als argument om jongeren te kans te geven aan het werk te gaan. Maar vandaag is de arbeidsmarkt substantieel veranderd. Zo heeft Vlaanderen een zeer laag niveau van jeugdwerkloosheid. Gegeven de arbeidskrapte en de vele openstaande vacatures waar de Vlaamse economie mee geconfronteerd wordt, zullen alle talenten, in het bijzonder die van ervaren werknemers, ten volle benut moeten worden. Het voorkomen van vervroegde uitstroom en het activeren van oudere werkzoekenden zullen daarom cruciaal zijn om de ambitieuze Vlaamse doelstelling van een werkzaamheidsgraad van 76% tegen 2020 te bereiken. In antwoord op deze grote uitdagingen richt het Vlaamse werkgelegenheidsbeleid zich dan ook op het versterken van de inzetbaarheid van (oudere) werknemers over de ganse loopbaan en op het ondersteunen van bedrijven om oudere werknemers in dienst te houden en aan te werven. Vlaanderen – Departement Welzijn, Volksgezondheid en Gezin

Dit departement werd op 1 april 2006 opgericht. Het wil, samen met de agentschappen en de partners op het terrein, mee bouwen aan het beleid van de Vlaamse overheid, dat zorg op maat op een doeltreffende manier organiseert. Het Vlaamse ouderenbeleid wil bijdragen tot de participatie, ontplooiing en ontwikkeling van alle ouderen, zowel in individueel als collectief verband. De Vlaamse overheid wil deze ontplooiing vormgeven op een inclusieve, duurzame, gecoördineerde en samenhangende wijze, in alle facetten, geledingen, structuren en niveaus van haar beleidsvoering, in dialoog en overleg met de doelgroep. In het kader van het Europees jaar ‘actief ouder worden en intergenerationele solidariteit’ 2012 willen wij dan ook volgende thema’s naar voor schuiven die de maatschappelijke betrokkenheid van ouderen in Vlaanderen benadrukken. Meer specifiek willen we de aandacht vestigen op: - - - -

De toepassing van het Decreet inclusief Vlaams ouderenbeleid en de participatie van ouderen via het Vlaams ouderenbeleidsplan, de aanstelling van een Vlaamse ouderenraad en het stimuleren van een lokaal ouderenbeleid; De realisatie van integrale nachtzorg in Vlaanderen; Gezond ouder worden via o.a. ‘preventie voeding en beweging’; Projecten die de sociale innovatie in de zorg voeden.

Deze thema’ s zullen in samenwerking met de Vlaamse Ouderenraad en het Vlaams-Europees verbindingsagentschap in de loop van het Europese jaar verder gestalte krijgen in verscheidene voorstellingen van de projectrealisaties, vormingen en congressen.


29

Vlaamse Dienst voor Arbeidsbemiddeling (VDAB)

De Vlaamse Dienst voor Arbeidsbemiddeling en Beroepsopleiding (VDAB) brengt werkgevers, werkzoekenden en werknemers samen in hun zoektocht naar werk en personeel. Dit doen we door begeleiding, opleiding en advies. Solidariteit tussen generaties is ook op de arbeidsmarkt in Vlaanderen meer dan ooit aan de orde. Oudere werknemers verlaten al te vaak nog te vroeg de arbeidsmarkt terwijl loopbanen langer moeten worden om aan de vraag naar arbeidskrachten te voldoen. Daarom is leeftijdsbewust loopbaan- en competentiebeleid absoluut noodzakelijk. Dit werkt alleen als er ook een solidariteit is tussen de generaties, zowel tussen werkenden onderling als tussen wie werkt en niet werkt. Kennis en ervaring -al of niet leeftijdsgebondenworden opgebouwd in verschillende levensdomeinen en zijn naar andere domeinen, ook werk, overdraagbaar. Leren van elkaar moet dus nog intenser over leeftijdsgrenzen heen plaats vinden. De tussenschotten tussen leeftijdsgroepen moeten verdwijnen. Dit maakt niet alleen onze loopbanen kwaliteitsvoller, maar versterkt ons ook in het leven daarbuiten. En het werkt samenwerking en samenhang op de werkvloer in de hand. Tegelijk is leeftijdsbewust competentiebeleid een uitnodiging aan het adres van oudere niet-werkenden om de stap terug naar werk te zetten. En dat is precies wat onze arbeidsmarkt nodig heeft. Ministerie van de Franse Gemeenschap, Algemene Directie voor Cultuur, Dienst Permanente Vorming

De Dienst Permanente Vorming heeft in hoofdzaak de volgende opdrachten: - Vrijwilligersverenigingen en acties op het vlak van permanente vorming steunen om een participerende democratie te bevorderen; - Initiatieven promoten die het werk van deze verenigingen bij een ruim en uiteenlopend publiek zichtbaarder maken; - Culturele acties steunen en stimuleren om burgerparticipatie en democratische participatie aan te moedigen. In de context van culturele democratie vormt het feit dat met de veelheid van doelgroepen binnen de bevolking van Wallonië en Brussel rekening wordt gehouden, een leidraad voor het cultuurbeleid. De steun aan culturele en burgeracties voor en door mensen van de derde en vierde leeftijd is een bijzonder grote uitdaging voor de ontwikkeling van het belang van permanente vorming. Ouderen zijn vaak een kwetsbaar publiek, worden vaak van het culturele leven uitgesloten of op afstand gehouden, maar vaak zijn zij ook effectieve en betrokken culturele actoren. De Dienst Permanente Vorming bevordert de verenigingsdynamiek, vooral als die wordt gedragen door mensen van de derde leeftijd, met de bedoeling om het actieve burgerschap van ouderen te ontwikkelen op domeinen uit het dagelijks leven en op het vlak van de culturele participatie; maar het is ook de bedoeling om de maar al te vaak geziene stereotiepe beelden van ouderen en vergrijzing in het algemeen, te “destigmatiseren”. Onlangs werd nog maar eens duidelijk hoe belangrijk betrekkingen tussen de generaties zijn om isolement en teruggetrokkenheid tegen te gaan, om uitwisseling en diversiteit te bevorderen en om meer waarde toe te kennen aan de actieve bijdrage van oudere generaties aan de maatschappelijke dynamiek en het lokale leven.

30


Ministerie van de Franse Gemeenschap, Secretariaat-Generaal Actief ouder worden impliceert respect voor het economische, sociale en culturele potentieel van 60-plussers, onder meer door hun kennis te erkennen en te valoriseren. Senioren moeten zo lang mogelijk zelfstandig kunnen leven, waardig ouder kunnen worden. Door actief ouder worden te promoten, kunnen wij met name de arbeidsomstandigheden en de volwassenenvorming verbeteren en leeftijdsgebonden stereotypen doorbreken. Speciale aandacht moet uitgaan naar zorgbehoevende vrouwen met een bescheiden inkomen die hun oude dag steeds langer alleen doorbrengen. Solidariteit tussen generaties betekent nu, voor vier generaties, langer samen leven in wederzijds respect. Onderlinge steun en samenwerking tussen verschillende leeftijdsgroepen in een maatschappij waarin mensen van alle leeftijden volgens hun behoeften en capaciteiten een bijdrage kunnen leveren en profijt kunnen trekken van de economische en sociale vooruitgang van hun samenleving. Het werkprogramma van het Ministerie zal focussen op onze specifieke bevoegdheden: cultuur, gezondheid, sport, volwassenenvorming en levenslang leren, preventieve geneeskunde, menselijk welzijn, solidariteit tussen de generaties (sociale relaties waarbij iedere generatie gebaat is), gelijke kansen en nog vele andere domeinen, in het bijzonder het beeld van de senioren in de media. Zo zal er bijvoorbeeld een seniorenraad en een werkgroep worden opgericht. Deze laatste zal worden samengesteld door leden van de verschillende betrokken administraties. Er zal op een transversale manier gewerkt worden zodat er duurzame voorstellen kunnen worden geformuleerd. De Gemeenschappelijke Gemeenschapscommissie van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest

De Gemeenschappelijke Gemeenschapscommissie (GGC) reglementeert en beheert in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest de gemeenschappelijke communautaire bevoegdheden van beide gemeenschappen. De GGC houdt zich meer bepaald bezig met zogenaamde “bipersonaliseerbare” materies. Het gaat over het algemeen om sociale kwesties en gezondheid, zoals hulp aan mensen (ouderen, gezinsbeleid, sociaal beleid, personen met een handicap, maatschappelijke dienstverlening aan gedetineerden, enz.) en gezondheidsbeleid (zorgverlening in en buiten de zorginstellingen, gezondheidsopvoeding, preventieve geneeskunde, enz.). Ouderen in staat stellen om, ongeacht hun leeftijd of mate van zorgbehoevendheid, burgers te blijven, deel te nemen aan het sociale leven, maar ook zelf de beslissingen te nemen die hun aangaan. Op die basis worden verschillende doelstellingen nagestreefd: - Burgerschap door ontmoetingen met ouderen en jongeren (maar ook door de gezamenlijke ontwikkeling van projecten door deze twee bevolkingsgroepen); - De idee van “overdracht van ervaringen”: ouderen zijn professioneel of als vrijwilliger actief; - Steun aan de mantelzorgers: zowel voor de oudere als voor de mantelzorger; - Ontwikkeling van het begrip “goede behandeling”, zowel thuis als in een rusthuis. - Inaanmerkingneming van de culturele en filosofische diversiteit in de thuishulpdiensten en in de rusthuizen.


31

De Duitstalige Gemeenschap

De Duitstalige Gemeenschap beheert een aantal bevoegdheden met betrekking tot personen die op haar grondgebied wonen, in het bijzonder wat aangelegenheden als gezin, gezondheid en sociale zaken betreft. De Duitstalige Gemeenschap wil het Europees jaar van actief ouder worden en solidariteit tussen de generaties 2012 promoten. Over het algemeen houdt actief ouder worden een blijvende participatie aan het gezinsleven en de samenleving in. In dat verband is gezonde voeding een noodzaak, net zoals sportbeoefening, actieve deelname aan het intergenerationele samenleven en het vrijwilligerswerk. Volgens ons impliceert solidariteit tussen de generaties ook dat we ons er bewust van moeten zijn dat iedereen zijn plaats heeft in het gezin en in de samenleving. Daarvoor is permanente uitwisseling en wederzijdse steun tussen de generaties noodzakelijk. Lokale administraties Vlaamse Vereniging voor Steden en Gemeenten (VVSG)

De Vlaamse Vereniging voor Steden en Gemeenten is een organisatie zonder winstoogmerk waarin alle Vlaamse steden en gemeenten en openbare centra voor maatschappelijk welzijn verenigd zijn. Als representatieve gesprekspartner verdedigt ze de belangen van de lokale overheden ten overstaan van de andere overheden en van derden. Burgers willen alleen deelnemen aan het lokale beleid onder een aantal basisvoorwaarden waaronder werk, een behoorlijke huisvesting en toegang tot de gezondheidszorg en vrije tijd (cultuur, sport…). Het is bij uitstek de taak van een lokaal bestuur om deze voorwaarden voor alle ouderen te waarborgen. Wanneer ouderen deze basisrechten genieten, kunnen ze doorgroeien tot actieve burgers. De Vereniging voor Vlaamse Steden en Gemeenten pleit, als belangenorganisatie van de lokale besturen, om het actief burgerschap van ouderen te herkennen, te stimuleren en te versterken zonder dat daarbij het lokaal bestuur het initiatief uit handen neemt. Het lokaal bestuur kan daarbij verschillende rollen aannemen: regisseur, facilitator, uitdager, inspirator, stimulator… Dit met het doel een dynamische gemeenschap te creëren met een sterke samenhang tussen alle inwoners, het middenveld en het lokale bestuur. Autres Administrations Informatiekantoor van het Europees Parlement in België

Het Informatiebureau van het Europees Parlement in België vormt de link tussen het Europees Parlement en zijn parlementsleden en de Belgische publieke opinies. Dit kunnen zijn de burger, verenigingen en organisaties in ons land; media; onderwijsinstellingen, de verschillende overheden (van federaal over regionaal niveau en gemeenschappen tot op het provinciale en lokale niveau). Het Informatiebureau in België geeft een zo ruim mogelijke bekendheid aan de activiteiten van het Parlement zelf en zijn parlementsleden en stimuleert de betrokkenheid van burgers en organisaties bij de Europese besluitvorming. In het kader van het Europees jaar voor Actief Ouder Worden en Solidariteit tussen de Generaties 2012, werkt het Informatiebureau mee aan het organiseren van contacten tussen Europarlementsleden en het middenveld (briefing van Europarlementsleden door de verenigingen, Open deurdag van het Europees Parlement, bezoeken aan lokale projecten.) www.europarl.be - [email protected]

32


Sociale partners: werkgevers en werknemers Het Verbond van Belgische Ondernemingen (VBO)

Het Verbond van Belgische Ondernemingen (VBO) is de enige interprofessionele werkgeversorganisatie die de ondernemingen uit de drie gewesten van ons land vertegenwoordigt. Het VBO telt 35 sectorale bedrijfsfederaties (effectieve leden). Daarbij komen nog de toetredende leden. Samen vertegenwoordigen zij meer dan 48.000 ondernemingen, waarvan 41.000 kmo’s. Qua werkgelegenheid is het VBO representatief voor ruim 75% van de tewerkstelling in de privésector. Een actieve arbeidsmarkt, ook voor 50-plussers. Het Generatiepact van 2005 bevatte meer dan 50 maatregelen om ervaren werknemers langer aan de slag te houden en meer kansen te geven bij aanwerving (hertewerkstellingscellen, werkhervattingstoeslag…). Tegelijk moeten we vaststellen dat ook in 2011 het sluitstuk op deze toegenomen activering nog steeds ontbreekt: 50-plussers zijn nog steeds vrijgesteld van de DISPO-maatregel tot opvolging van het zoekgedrag van werklozen. Hoe kunnen 50-plussers efficiënt opgenomen worden in het algemene activeringsbeleid? Welke knelpunten en hinderpalen voor de aanwerving van 50-plussers moeten dringend aangepakt worden? Langere loopbanen evident maken. Heel wat factoren zorgen ervoor dat de Belgische populatie veroudert: de babyboomgeneratie, een laag geboortecijfer, een hogere levensverwachting… We stellen vast dat de Belgische werkzaamheidgraad van 55-plussers in 2010 slechts 37% bedroeg, tegenover 68% voor de totale bevolking van 20 tot 64 jaar. Een gevolg hiervan is dat momenteel van elke 100 werkenden 138 mensen afhankelijk zijn. Die wanverhouding en de krapte op de arbeidsmarkt maken dat werkgevers in de toekomst hun werknemers langer aan de slag moeten houden. Het dichten van de kloof tussen de wettelijke en de feitelijke pensioenleeftijd vormt een van de sleutels daartoe. Union des Classes Moyennes (Middenstandsunie)

Als werkgeversorganisatie die bij het Belgische sociale overleg op topniveau betrokken is, stimuleert de UCM de vrijheid van onderneming en verdedigt ze de belangen van de zelfstandigen en de ondernemingen. Met het Europees Jaar van actief ouder worden wordt er onder meer naar gestreefd om de Belgische actieve bevolking er duidelijk van bewust te maken dat we ons aan de demografische ontwikkelingen van onze samenleving moeten aanpassen. Een mentaliteitsverandering is een absolute noodzaak: enerzijds moet de leeftijd waarop een individu niet langer in staat is om te werken, worden verlaat en anderzijds moet de aandacht worden gevestigd op de meerwaarde die ouderen bieden aan de onderneming waar ze werken, aan de economie en aan de samenleving in het algemeen. Deze nieuwe cultuur is noodzakelijk opdat onze samenleving en onze economie kaderen in een structureel haalbaar model dat op lange termijn vruchten afwerpt; ze moet worden ontwikkeld bij de werknemers, de werkgevers, de ondernemers, de werkzoekenden en onze politieke leiders. De UCM benadrukt hoezeer het noodzakelijk is dat we een anti-clichébeleid aanhangen dat beleidsinitiatieven beloont die in dit nieuwe model passen. Algemeen Christelijk Vakverbond van België (ACV)

Het ACV is een christelijk geïnspireerd verbond en tevens de grootste vakbond van België. Actief ouder worden moet worden ingebed in een breed loopbaanbeleid, voor alle generaties, zeker ook voor de jongere generaties. Al zal de werkzaamheid van ouderen – gemiddeld genomen – verder omhoog moeten. Met het Generatiepact hebben de werknemers daartoe ruim hun deel gedaan. Het wordt tijd dat ook de werkgevers hun deel doen: geen leeftijdsdiscriminatie, aangepast werk voor ouderen, recht op landingsbanen, extra verlofdagen voor oudere werknemers, inschakeling van ouderen in coachting van jongeren, kansen op opleiding,…


33

Dit alles is in te bedden in een leeftijdsbewust personeelsbeleid, om voor alle werknemers tot werkbaar werk te komen: een betere kwaliteit van de arbeid, een vermindering van de werkdruk, betere combinatie van arbeid en gezin, recht op permanente vorming en kansen op herinschakeling voor werknemers met verminderde arbeidsgeschiktheid. De Algemene Centrale der Liberale Vakbonden van België (ACLVB)

De Algemene Centrale der Liberale Vakbonden (ACLVB) stelt zich onder meer tot doel de organisatie en ontwikkeling van de liberale vakbeweging en de behartiging van de materiële en immateriële belangen van de werknemers. ACLVB streef naar een vrijere en meer rechtvaardige maatschappij, gevestigd op de sociaalliberale grondslagen. Velen hameren er op dat we langer moeten werken om ons pensioensysteem betaalbaar te houden. Actief ouderen worden is voor ACLVB meer dan dat. We vragen ook aandacht voor de arbeidsomstandigheden, het werk moet werkbaar zijn en blijven. De investeringen in vorming en opleiding, zeker voor oudere werknemers, zijn ondermaats terwijl dit cruciaal is voor een gezonde arbeidsmarkt. Ouderen moeten volwaardig kunnen deelnemen aan alle facetten van onze maatschappij. ACLVB pleit voor een leefbaar pensioen en de garantie op maximale autonomie opdat ouderen niet zouden worden uitgesloten in onze maatschappij. Dit streven gaat samen met solidariteit, zowel generationele als intergenerationele solidariteit. Dit is fundamenteel voor een vrijere en rechtvaardigere samenleving. Maatschappelijk middenveld: ouderen Raadgevend Comité voor de Pensioensector

Het Raadgevend Comité voor de Pensioensector, dat krachtens het koninklijk besluit van 5 oktober 1994 werd opgericht en waarvan de leden door een ministerieel besluit worden benoemd, moet op eigen initiatief of op verzoek van de minister die de pensioenen in zijn portefeuille heeft, advies verstrekken. De prioriteit voor het Raadgevend Comité voor de Pensioensector is de uitbreiding en het voortbestaan van de eerste pensioenpijler, met repartitie. Het repartitiepensioen (1e pijler) is per definitie intergenerationeel: de actieve werknemer draagt bij om het pensioen van de gepensioneerden van nu te betalen. De geschiedenis en de huidige gebeurtenissen leren ons dat het kapitalisatiestelsel op termijn geen pensioen kan garanderen waarmee we waardig kunnen leven zonder een beroep hoeven te doen op onze familie (Burgerlijk Wetboek) of op de vrijgevigheid van de bevolking (OCMW). Daarom willen we de komende weken een colloquium organiseren om aan te tonen dat er inzake financiering van het wettelijk repartitiepensioen (1e pijler) een alternatief is.

34


Vlaamse Ouderenraad

De Vlaamse Ouderenraad heeft tot doel op eigen initiatief of op verzoek van de Vlaamse Regering, het Vlaamse Parlement of een strategische adviesraad advies uit te brengen omtrent alle aangelegenheden die ouderen aangaan. De Vlaamse Ouderenraad benadert het thema ‘Actief ouder worden en de solidariteit tussen de generaties’ vanuit twee invalshoeken. Enerzijds kan het bevorderen van actief ouder worden gezien worden als een politiek antwoord op de maatschappelijke problemen die voortvloeien uit de vergrijzing van onze samenleving. Daarbij wordt veelal gedacht aan de betaalbaarheid en sociale houdbaarheid van pensioenstelsels en gezondheidzorg die langer werken noodzakelijk maken. De Vlaamse Ouderenraad pleit voor een bredere opvatting van ‘actief ouder worden’ waarbij aandacht wordt besteed aan de plaats en bijdrage van ouderen in de samenleving o.a. de rol van ouderen als mantelzorger, de vele uren vrijwilligerswerk, hun potentieel als consumenten en aan hun politieke rol. Anderzijds is ‘actief ouder worden’ voor de Vlaamse Ouderenraad ook een antwoord op de vraag: ‘wat is goed ouder worden gezien de langere levensverwachting?’. Uit gerontologische studies blijkt dat ‘goed’ ouder worden te maken heeft met: zelfzorg, betaald of vrijwillig werken, levenslang leren, sociale contacten met familie en vrienden, in verenigingsleven of via facebook en twitter, fysiek bewegen en sport en gezonde voeding. De Vlaamse Ouderenraad onderschrijft dat ‘actief ouder worden’ gekaderd moet worden in de solidariteit tussen de generaties waarbij ook aandacht is voor kwetsbare en arme ouderen. S-Plus vzw

S-Plusvzw is de socio-culturele ouderenvereniging van het Nationaal Verbond van Socialistische Mutualiteiten. Actief ouder worden en solidariteit tussen generaties is voor S-Plus een kans die benut moet worden. Als ouderenvereniging stimuleert S-Plus enthousiast de maatschappelijke participatie van ouderen (in werk werk, cultuur, politiek en vrijetijdsbesteding). Want S-Plus is een wervelende en dynamische vereniging die ernaar streeft om vooruit te gaan, vooruit te denken en nieuwe generaties senioren aan te spreken. Solidariteit, ook tussen de generaties, vormt de drijfveer. De rijke levenservaring van zijn leden is de bouwsteen van de vereniging. En biedt een meerwaarde voor de samenleving in zijn geheel. Senioren samen in de weer, voor zichzelf en voor elkaar, daar gaan we voor. C.A.S. Coordination des Associations de Séniors asbl (Coördinatie van seniorenverenigingen vzw)

De CAS werd op 26 oktober 2004 opgericht als vzw. In de Franse Gemeenschap verenigt deze de belangrijkste ouderenverenigingen en ze telt een groot aantal leden. Als pluralistische vereniging sluit haar actie aan bij een sterke wil om intergenerationele betrekkingen, solidariteit en sociale rechtvaardigheid te promoten. Voor het Europees Jaar van actief ouder worden en solidariteit tussen de generaties 2012 hopen we dat de ouderen de actoren worden van het beleid dat op elk machtsniveau wordt gevoerd, door toedoen van participatiemomenten waar hun hoge kwalificaties en ervaringen worden gebruikt om een voor hen gunstig beleid te ontwikkelen. Daarom zouden er, daar waar ze nog niet bestaan, ouderenadviesraden moeten komen. Op een relatief korte termijn zou er voor de steden en gemeenten die een handvest naleven (een bestek) en waar het “voor ouderen goed leven” zou zijn, een label worden gecreëerd. Dit label zou moeten worden beheerd en toegekend door een stuurgroep, met daarin de vertegenwoordigers van de ministeries die de steden en gemeenten, de sociale actie van ouderen, de organisatie van de coördinatie van seniorenverenigingen, ... onder hun bevoegdheden hebben.


35

Espace Séniors (Seniorenruimte)

Espace Séniors (ES) – ruimte voor informatieverstrekking en opleiding, participatie en engagement, begeleiding en verdediging van de rechten van ouderen – is een vzw die door de Franse Gemeenschap werd erkend als vereniging voor permanente vorming, die als ouderenvakbond fungeert. De vzw streeft verschillende doelstellingen na, onder meer: - actief burgerschap van senioren en hun maatschappelijke integratie ontwikkelen; - het welzijn, de ontplooiing en de gezondheid van senioren in de hand werken (door gepaste informatieverstrekking en advies, door vereenzaming tegen te gaan en aangepaste activiteiten te ontwikkelen). De doelstellingen van ES worden geconcretiseerd door het realiseren van acties rond drie hoofdlijnen: promotie van de gezondheid, rechten van de senioren en actieve vrijetijdsbesteding. De acties die ES heeft verwezenlijkt: sensibiliserings- en informatiecampagnes, opleiding van vrijwilligers, eerste kennismaking met nieuwe technologieën, voordrachten, praatgroepen, enz. De vzw geeft regelmatig publicaties uit voor de senioren en hun omgeving. Espace Séniors verwacht van het Europees Jaar van actief ouder worden, dat de ouderen de kern vormen van alle debatten over hen en dat alle problemen inzake vergrijzing worden aangekaart (de mantelzorgproblematiek bijvoorbeeld). Door acties te verwezenlijken wil Espace Séniors de rechten van de ouderen verdedigen en ijveren voor een rechtvaardigere en meer solidaire samenleving waar de bevoegdheden en kennis van de senioren naar waarde worden geschat en waar zij veranderingsactoren zijn. Maatschappelijk middenveld: andere Onafhankelijke Ziekenfondsen

De Onafhankelijke Ziekenfondsen staan garant voor een kwaliteitsvolle dienstverlening in het kader van de verplichte en aanvullende verzekering, aangepast aan de eisen en noden van de huidige maatschappij. Zij groeperen 7 ziekenfondsen (OZ, Euromut, Securex Onafhankelijk Ziekenfonds, Partena Ziekenfonds, Omnimut, Partenamut, Freie Krankenkasse) en vertegenwoordigen meer dan 2.000.000 leden. Meer info: www.mloz.be Ook in de gezondheidszorg blijft de vergrijzing niet zonder gevolgen. De uitgaven van ziekteverzekering nemen toe, er is meer en meer een tekort aan verzorgend personeel, er is een tekort aan rust- en verzorgingstehuizen waarbij de kostprijs voor velen onbetaalbaar wordt. Dit Europese jaar is de uitgelezen kans om de uitdagingen in gezondheidszorg onder de aandacht te brengen. De Onafhankelijke Ziekenfondsen zien alvast volgende 4 prioriteiten voor het Europese Jaar 2012: - Het organiseren van sensibiliseringscampagnes ten aanzien van het grote publiek over de problematiek van de vergrijzing en de uitdagingen die het met zich meebrengt, om te komen tot een grotere bewustwording van de nood aan solidariteit tussen generaties, iets wat vandaag onvoldoende leeft. - Het herzien van het zorgmodel waarbij naar aanleiding van de vergrijzing en de opkomst van chronische aandoeningen er een zeer grote nood is aan meer inspanningen inzake preventie (zeker bij jong gepensioneerden) en het begeleiden van de verzekerden met coachingsprogramma’s en in zorgtrajecten. - Het geven van een bijzondere aandacht aan de mentale gezondheid van ouderen, met een klemtoon op de verdere uitvoering van het plan dementie. - Het creëren van een interessant juridisch kader voor de mantelzorgers met een verbetering van hun juridisch statuut (behoud van recht in de sociale zekerheid en het goed verzekeren van de activiteiten van de mantelzorger), alsook het kunnen voorzien van rustmomenten voor de mantelzorgers zelf. 36


5. Overzicht van de geplande activiteiten en verbintenissen (09/12/2011) In dit gedeelte zijn activiteiten opgenomen die de partners van het Europees Jaar van actief ouder worden en solidariteit tussen de generaties in België hebben gepland. Een afzonderlijke lijst bevat een overzicht van de aangegane verbintenissen. Het gaat hier om een eerste versie van de lijsten. Sommige verbintenissen en activiteiten moeten nog verder worden uitgewerkt en in sommige gevallen staat de timing nog niet vast. De bedoeling is dat de lijst voortdurend wordt geüpdatet, naarmate we gedetailleerdere informatie ontvangen. Later zal op de Belgische website van het Europees Jaar een langere activiteitenlijst (ook op lokaal niveau) ter beschikking worden gesteld. Dit werkprogramma heeft een open karakter. Organisaties die nog niet bij de voorbereiding van het Jaar betrokken zijn of nog geen activiteiten hebben voorzien, kunnen later nog “op de trein stappen” en hun activiteiten in het werkprogramma laten opnemen. De bedoeling is om deze activiteiten zichtbaarheid te geven door middel van een voorlichtings¬campagne en vooral via een website, zodat het grote publiek op de hoogte is en de partners concrete activiteiten overeen kunnen komen (synergie). De partners kunnen het logo van het Europees Jaar gebruiken. In België wordt het Europees Jaar georganiseerd op basis van een bottom-upmethode. De hierna vermelde activiteiten zijn zeer uiteenlopend op het vlak van betrokken organisatoren, thema’s, types van activiteiten en beleidsniveaus. De activiteiten werden volgens thema gegroepeerd. De coördinatie van het Europees Jaar plant twee evenementen om het Jaar kracht bij te zetten: - Een startevenement (kick-off) in maart; - Een slotconferentie op het einde van het jaar; hier worden de lessen getrokken uit de activiteiten die in de loop van het jaar werden georganiseerd.

Startevenement Er wordt een startevenement georganiseerd om het Europees Jaar symbolisch in te zetten. Bij deze gelegenheid komen de partners die zich voor het Europees Jaar inzetten, samen en wordt het grote publiek gesensibiliseerd. De website van het Europees Jaar gaat bij die gelegenheid ook online. Tijdens dit evenement kunnen de partners hun projecten voorstellen.

Slotconferentie Het is belangrijk dat tegen het einde van het Europees Jaar een evenement wordt georganiseerd waar de resultaten van de tijdens het jaar georganiseerde activiteiten kunnen worden besproken en lessen kunnen worden getrokken. Op die manier is de kans optimaal dat het Jaar ook op lange termijn een impact heeft. Welke thema’s als prioriteit aan bod komen, zal worden overeengekomen op basis van een studie die aan de gang is en waarmee een balans kan worden opgemaakt van de problematiek van actief ouder worden en solidariteit tussen de generaties. Een of meer werkgroepen kunnen worden samengesteld die dan voor elk van de thema’s de resultaten van de activiteiten en de vorderingen van het wetenschappelijk onderzoek analyseren. Zij kunnen ook de discussie van de slotconferentie voorbereiden.


37

5.1 Lijst van de geplande activiteiten Thema

Type van actie

Algemeen

Geïntegreerde actie

Organisator Union Chrétienne des Pensionnés (UCP)

Beschrijving activiteit

Timing

Project rond het thema “actief ouder Eerste worden”, gebaseerd op de burgerlijke trimester betrokkenheid van ouderen: 2012

Bestuursniveau

Franse Gemeenschap

- politieke actie gericht op de partijen - sensibiliseringscampagne voor het grote publiek - een sociologische studie - studiedag over het onderwerp en - activiteiten rond permanente opleiding. Algemeen


Vlaamse Ouderenraad

De Vlaamse Ouderenraad lanceert ter gelegenheid van de “Seniorenweek” een sensibiliseringscampagne, die aan “actief ouder worden” is gewijd. De campagne krijgt ook een website, een themabrochure en een folder. De brochure wordt niet alleen bij de ouderenorganisaties uitgedeeld (ouderenverenigingen, lokale dienstencentra, lokale en provinciale ouderenadviesraden), maar ook bij de politieke verantwoordelijken en de andere betrokken actoren. Lancering van het thema ter gelegenheid van de Europese Dag van solidariteit tussen de generaties, op 27 april 2012. De Vlaamse Ouderenraad zal in een tekst haar visie over actief ouder worden uiteenzetten. Tijdens de themadag op 28 september worden de campagne en het boek over actief ouder worden aan het Vlaams Parlement voorgesteld. Tegelijkertijd wordt de methode uiteengezet die wordt gebruikt om de lokale ouderenadviesraden aan te sporen. De ouderenweek Meer informatie op de websites www.vlaamse-ouderenraad.be en www.ouderenweek.be.

38


Vlaanderen

27/04/2012

28/09/2012

19-25/11/2012

Thema

Type van actie

Algemeen

Sensibilisering

Organisator Association Alternative Culture


Timing

« Alternative Culture » lanceert de Campagne “J’ai un peu d’avance. Le grand batelage des séniors” in het kader van het Europees Jaar van Actief Ouder Worden en solidariteit tussen de generaties.

29/04/2012: start van de campagne

Rivierschip Zéralda vaart de Waalse en Brusselse wateren af tussen 1 oktober 2011 en 1 oktober 2012 = een origineel permanent animatie- en onderwijsproject dat het grote publiek moet sensibiliseren voor het thema “actief en waardig ouder worden”, gemeenschappelijke acties in de hand wil werken en de banden tussen de generaties meer dynamiek wil geven.

01/10/2012: afsluiting van de campagne (Internationale Ouderendag)

Bestuursniveau

Franse Gemeenschap

Meer info op www.jaiunpeudavance.be. Algemeen

Sensibilisering

Duitstalige Gemeenschap, Ministerie van Gezin, Gezondheid en Ouderen

Aurea beurs: Exposanten, en 06/2012 tussen hen ook organisaties en vzw’s uit de regio, die hun aanbod zullen presenteren aan 50-plussers en hun families. Er zullen ook talrijke activiteiten, workshops en demonstraties worden georganiseerd, waarop iedereen zal worden uitgenodigd om deel te nemen (via een publiekprivate samenwerking).

Duitstalige Gemeenschap

Algemeen

Sensibilisering

Informatiekantoor van het Europees Parlement in België

Open dagen in het Europees Parlement: op 12 mei 2012 komt het Europees Jaar aan bod tijdens activiteiten die op de Esplanade zullen plaatsvinden.

12/05/2012

Europa

Algemeen

Sensibilisering


Sensibilisering op lokaal niveau, met de leden van het Europees Parlement (2 of 3 activiteiten).

2012

Lokaal

Algemeen

Sensibilisering


Briefing aan de leden van het Europees Parlement over de activiteiten van het Europees Jaar in België.

02/02/2012

Europa

Algemeen

Sensibilisering

Vlaamse Vereniging van Steden en Gemeenten

De vergrijzing is een belangrijk thema in het kader van de komende gemeenteraadsverkiezingen (oktober 2012). De VVSG (Vlaamse Vereniging van Steden en Gemeenten) informeert en sensibiliseert de lokale administraties met het oog op de volgende legislatuur.

09/2012

Lokaal


39

Type van actie

Thema

Organisator


Timing

Bestuursniveau

Algemeen

Conferentie / seminarie

Franse Gemeenschaps¬ commissie (FGC) – Gemeenschappelijke Gemeenschaps¬ commissie (GGC)

Colloquium over participatie van de oudste bevolkingsgroep en zorgbehoevenden aan het sociale leven en over hun uitoefening van individuele rechten en beslissingsmogelijkheden (15 juni = dag tegen ouderenmishandeling).

15/06/2012

Brussels Hoofdstedelijk Gewest

Algemeen


Duitstalige Gemeenschap Ministerie van Gezin, Gezondheid en Ouderen

Seminarie ter inleiding van het Jaar: kernboodschappen, acties, goede praktijken; met een prominente figuur als peter of meter.

02/2012


Algemeen


Instituut voor de Gelijkheid van Mannen en Vrouwen

Studiedag over actief ouder worden (halve dag), voorgesteld aan de Federale Raad voor Gelijke Kansen.

2012

Federaal

Algemeen


Vlaams-Europees Verbindings¬ agentschap (VLEVA)

2012 Het Vlaams-Europees Verbindingsagentschap (VLEVA) is lid van de Social Inclusion Regional Group (SIRG), een netwerk van Europese regio’s. In 2012 biedt de SIRG aan de regionale en lokale overheden en actoren de mogelijkheid om actief deel te nemen aan de discussies die in het kader van het Europees Jaar van actief ouder worden en solidariteit tussen de generaties zullen worden gehouden en betrekking hebben op de maatregelen die noodzakelijk zijn om de ouderen beter in de samenleving op te nemen, als actieve en gezonde burgers.

Europa

De SIRG organiseert in 2012 vijf conferenties over tal van onderwerpen in verband met: - actieve participatie in de samenleving en sociale inclusie - sociale vernieuwing in de gezondheidszorg - zelfstandig wonen - gezondheid en preventie - solidariteit tussen de generaties. Meer informatie op de website www.vleva.eu/sirg Algemeen

Wetenschappelijk onderzoek

Federale Overheidsdienst Sociale zekerheid

Algemene balans van actief ouder worden in België (state of the art).

04/2012

Federaal

Algemeen

Publicatie / website

Centrum voor Gelijkheid van Kansen en voor Racismebestrijding

Lijst van aan het Centrum voor Gelijkheid van Kansen en Racismebestrijding gemelde vormen van discriminatie op basis van de leeftijd.

2012

Federaal

40


Thema Werk

Type van actie Geïntegreerde actie

Organisator


Timing

Bestuursniveau

Syntra-netwerk (= SYNTRA Vlaanderen en SYNTRA)

Als ESF-leidsman (Europees Sociaal Fonds) lanceert SYNTRA Vlaanderen projectoproepen, meer bepaald voor acties gericht op 50-plussers, in het kader van de opleiding van ondernemers. De eerste oproep (2008 – 2010) betreft een project voor 50-plussers en werd gelanceerd door SYNTRA Limburg. Centraal hierin staan sensibilisering (creatie van een positief beeld van de ondernemer ouder dan 50), competentieontwikkeling, gepaste opleidingstrajecten, informatieverstrekking, coaching en netwerkleren. Een ander project werd gerealiseerd door SYNTRA West. Voor dit project dienden geïnteresseerden in ondernemerschap hun kandidatuur in en zij kregen een opleiding op maat; het project loopt in partnership met outplacementbureaus.

2008-2013

Vlaanderen

2012

Federaal

Van 2011 tot 2013 loopt een nieuw project in het kader van een nieuwe projectoproep. De SYNTRA’s scharen zich samen achter dit project, opdat de doelgroep een opleiding en een individuele en collectieve begeleiding krijgt. In het nieuwe project kan de doelgroep niet alleen de gewone opleiding volgen, maar ook begeleidingssessies in verband met thema’s waarover de doelgroep zich echt zorgen maakt, zoals de vraag wat er met hun pensioen gebeurt als ze voor het statuut van zelfstandige kiezen. Werk

Sensibilisering


Als de PROGRESS-aanvraag (studie/ onderzoek naar de vooroordelen inzake leeftijd en werk) wordt goedgekeurd, worden de resultaten gebruikt voor een sensibiliseringscampagne bij verschillende doelgroepen.


41

Thema Werk

Type van actie

Organisator

Sensibilisering

Departement ‘Werk en Sociale Economie’ + sociale partners


In juni 2011 werd voor de 50-plussers een sensibiliseringscampagne gelanceerd, via www.dejuistestoel.be en die wordt in 2012 voortgezet. Twee luiken:

Timing

Bestuursniveau

2011 2012

Vlaanderen

2012

Franse Gemeenschap

04/2012 – eind 2013.

Federaal

1) Een “toolbox 50+” met instrumenten (specifiek voor de arbeidsmarkt) en werkmiddelen voor werkgevers en werknemers. Deze “toolbox 50+” verwijst tevens naar de toolboxen van www.competentiebeleid.be en de toolbox “Evenredige arbeidsdeelname” www. werk.be/online diensten/toolbox-ead. 2) Een tweede luik bestaat uit een voorlichtingscampagne voor 50-plussers, met affiches, folders, banners en andere elektronische downloads. Er komt ook een project voor een opleiding in het gebruik van de “toolbox 50+”. Het loopt in 2012 en streeft naar een optimaal gebruik (in het bijzonder door toedoen van tussenpersonen), zodat een zo groot mogelijk “olievlekeffect” teweeg wordt gebracht. Werk

Sensibilisering

Union des Classes Moyennes (UCM)

Project om zelfstandigen en kmo-leiders bewust te maken voor de problematiek inzake actief ouder worden. Met het oog hierop wordt in het tweemaandelijkse “Union & Actions” (oplage van 55.000 exemplaren) een speciaal dossier gepubliceerd – “Gestion des ressources humaines liée à l’âge au sein des PME” (Leeftijdsgebonden personeelsbeheer in kmo’s) – dat gaat over de demografische vaststellingen, de risico’s en uitdagingen voor kmo’s, voorbeelden van moeilijkheden en goede praktijken inzake HR, oplossingen op het vlak van management, voortgezette vorming, aanpassing van de werkomstandigheden, ... Dit dossier wordt samengesteld in overleg met de deskundigen van de Studiedienst van de UCM en met deelnemers uit de wetenschappelijke wereld. Het zal door het Sociaal Secretariaat van UCM en de website ucm.be actief worden gevolgd. Behalve dit dossier komen ook de evenementen voor het Jaar 2012 (kickoff, slotevenement, ...) aan bod in het tweemaandelijkse tijdschrift Union & Actions en op de website www.ucm.be

Werk

42

Sensibilisering


Federale Overheidsdienst Werkgelegenheid

Een sensibiliseringscampagne in verband met de tewerkstelling van oudere werknemers die gedeeltelijk wordt gefinancierd met de middelen van het ESF, wordt begin 2012 (april) gelanceerd en loopt door tot eind 2013.

Thema

Type van actie

Organisator


Timing

Bestuursniveau

Werk



Seminarie waar een stand van zaken wordt opgemaakt in verband met de Europese jurisprudentie op het vlak van het loopbaaneinde (zelfstandigen, ambtenaren, ...) en over de impact daarvan op het verwante nationale en lokale beleid.

2012

Federaal

Werk



Seminarie voor multiplicatoren, bestemd voor de werkgevers en gewijd aan thema’s als demografische verandering en kennisoverdracht in ondernemingen.

Eerste semester 2012


Werk


FOREM – Service public wallon de l’emploi et de la formation (Waalse tegenhanger van de VDAB; overheidsdienst voor tewerkstelling en opleiding)

In het kader van het Europees project (ESF) “Générations +” organiseert de Forem in december 2011 mee een conferentie met als thema: “Leeftijdsmanagement anders bekeken” (partnership tussen het project Génération + (EGID en CGC – HEC – Ulg, Forem, ESF) en het consortium Diversité Wallonie.

12/2011 (het Europees project loopt tot eind 2013).

Waals Gewest

Werk


VBO (Verbond van Belgische Ondernemingen)

Als voortzetting van het VBO-forum Voorjaar “Experience is our capital”, dat in september 2012 2011 werd gehouden, organiseert het VBO in het voorjaar van 2012 een followupseminarie bedoeld voor directeurs van ondernemingen en human resources. Na het VBO-forum, dat politieker was en meer gericht was op de aanpassing van de regelgeving, is het de bedoeling van dit follow-upseminarie om de ondernemers concrete werkmiddelen aan te bieden voor een leeftijdsbewust personeelsbeleid dat past in het huidige regelgevende kader. Specialisten zullen het hebben over een leeftijdsgebonden loonbeleid en over diversiteit, loopbaancoaching, outplacement in de praktijk, enz. Het VBO wenst op die manier tegelijkertijd te investeren in een verandering van het regelgevend kader, omdat de modaliteiten op het terrein maar grondig zullen veranderen als bijvoorbeeld de mogelijkheden om vervroegd uit te treden, sterk beperkt worden. Het wil ook de sectorale federaties die lid zijn en de ondernemingen die erbij zijn aangesloten, sensibiliseren opdat zij in het huidige regelgevende kader hun verantwoordelijkheden inzake een leeftijdsbewust personeels- en retentiebeleid opnemen.

Federaal

Werk



PROGRESS-project om de leeftijdsgebonden clichés (jongeren of ouderen) te doorbreken op verschillende domeinen (werk, vrijwilligerswerk, gezin, ...). Daarna volgen doelgerichte ad-hoccampagnes: uitzendsector, horeca, …

Federaal

2012


43

Thema

Type van actie

Organisator


Timing

Bestuursniveau

Werk


Departement Werk en Sociale Economie (Vlaanderen)

Haalbaarheidsstudie betreffende 2012 de invoering van een Vlaams werkbaarheidsinstrument naar het voorbeeld van de Finse “Work Ability Index” (WAI) en de Nederlandse Duurzaamheidsindex (DIX). Project voorgelegd aan het ESF. Het departement “Werk en Sociale Economie (WSE) onderzoekt in het kader van dit project of we een afgeleide Vlaamse variant van de WAI kunnen invoeren waarin de werkcapaciteit (aansluiting werkcapaciteiten en beroepsvereisten) van werknemers wordt gedefinieerd. Dit project wil de ondernemingen steunen op het vlak van de haalbaarheid van het werk.

Vlaanderen

Werk



Studie over de “senioreneconomie”, uitgevoerd door de Economische en Sociale Raad.

Begin 2012


Werk



Onderzoek naar werkhervatting na langdurige afwezigheid (2011-2012)

2012

Federaal

Werk



Uitleg over de maatregelen van de sectorale cao’s ten gunste van oudere werknemers.

2012

Federaal

Werk


FOREM – Service public wallon de l’emploi et de la formation (Waalse tegenhanger van de VDAB; overheidsdienst voor tewerkstelling en opleiding)

In 2012 wordt in samenwerking met het departement Internationale Betrekkingen van de FOREM een Europese benchmarking gerealiseerd over de analyse van projecten en goede praktijken van de verschillende Europese openbare diensten voor arbeidsbemiddeling.

2012

Europa

Werk



Onderzoek naar een leeftijdsbewust beleid (2010-2012)

2012

Federaal

Werk


Steunpunt Werk en Sociale Economie/ Werk. be Departement WSE/ Onderzoeks¬ programma VIONA.

Wetenschappelijk onderzoek, monitoring 2012 en en sensibilisering voor de cijfers: later

Vlaanderen

http://www.steunpuntwse.be http://www.werk.be/cijfers (interactieve website) http://www.werk.be/onderzoek

Werk



Handboek voor opleidingen bestemd voor ervaren werknemers

Begin 2012

Federaal

Werk


ESF

ESF Age Network http://esfage.isfol.it. Uitwisseling van ervaringen en goede praktijken.

2012

Vlaanderen

44


Thema

Type van actie

Gezondheid


Organisator Espace Seniors


Voedingsproject: ervoor zorgen dat iedereen toegang heeft tot kwaliteitsvoeding om de senioren gezonder te maken en te houden, door

Timing

Bestuursniveau

2012

Franse Gemeenschap

10/2011

Franse Gemeenschap

- een sensibiliseringscampagne voor het grote publiek - conferenties - acties in het kader van permanente vorming - politieke actie Gezondheid


Espace Seniors

Project “Lieux de vie”: informeren over en sensibiliseren voor woningen en diensten die ouderen met gezondheidsproblemen in staat stellen om zo veel mogelijk zelfstandig te leven, door - sensibiliseringscampagne voor het grote publiek; - conferenties; - een colloquium; - acties in het kader van permanente vorming; - politieke actie.

Gezondheid


Zewopa (zelfstandig wonen voor personen met een handicap)

Meewerken aan levensloopbestendige wijken en dit via een dienst die ADLzorg (ADL staat voor Activiteiten Dagelijks Leven) aanbiedt en ernaar streeft dat de doelgroepen langer een kwaliteitsvol leven kunnen leiden in hun thuissituatie en op een actieve en inclusieve wijze deel kunnen nemen aan het maatschappelijke leven. Over de bereikte doelstellingen wordt verslag uitgebracht en er worden vier informatiebrieven gepubliceerd, waarvan er twee specifiek voor de doelgroep – de ouderen – bestemd zijn.

2012

Lokaal – Antwerpen

Gezondheid


Gemeenschappelijke Gemeenschaps¬ commissie (GGC)

Conferentie over mantelzorg: hoe steun verlenen aan de mantelzorgers en de personen die, hoewel ze nog werken, zich toch met ouderen en/of kleine kinderen bezighouden – in termen van hulp en begeleiding.

Eind 2012


Gezondheid



Conferentie: geestelijke gezondheid – ouderen: maatschappelijke dienstverlening

2/06/2012


Gezondheid



Dag van de strijd tegen ouderenmishandeling

15/06/2012



45

Thema

Type van actie

Organisator


Timing

Bestuursniveau

Gezondheid


Rijksinstituut voor ziekte- en invaliditeitsverzekering (RIZIV)

Studiedag ter gelegenheid van de start van de tweede projectoproep “zorgvernieuwing voor kwetsbare ouderen bij hun thuis”, om de sector op de hoogte te houden. Deze projecten moeten alternatieven vinden voor de institutionalisering en de oudere helpen om langer in goede omstandigheden thuis te blijven wonen.

Moet nog worden bevestigd

Federaal

Gezondheid


Departement Cultuur, Jeugd, Sport en Media van de Vlaamse Gemeenschap

Onderzoek door de Vrije Universiteit Brussel en de Katholieke Universiteit Leuven om een vernieuwende visie rond lichaamsbeweging en sport bij ouderen te ontwikkelen.

2011

Vlaanderen

Gezondheid


Koning Boudewijnstichting (KBS)

Verdere deelname aan het ALCOVE-project (“Alzheimer Cooperation Valuation in Europe”). De KBS vertegenwoordigt België en is verantwoordelijk voor het luik “Rechten, zelfredzaamheid en waardigheid bij personen die aan alzheimer lijden”.

2012

Europa

Gezondheid


Espace Seniors

Brochure over voeding

06/2012

Franse Gemeenschap

Gezondheid


Koning Boudewijnstichting (KBS)

Verspreiding van de praktische gids: “Zo lang mogelijk zelfstandig thuis blijven wonen, hoe doet u dat?” (vanaf september 2011). http://www.kbs-frb.be/publication. aspx?id=285878&LangType=2067

2011-2012

Federaal

Gezondheid


Onafhankelijke Ziekenfondsen

Speciaal dossier over het Europees Jaar voor Health Forum, het driemaandelijks tijdschrift van de Onafhankelijke Ziekenfondsen

2012

Federaal

Integratie in de samenleving


OKRA (Vlaamse ouderenbeweging)

Opstellen van een zilverboek (memorandum) per gemeente, met daarin de voorstellen in verband met een gemeentelijk beleid dat zich om de ouderen bekommert, en dit naar aanleiding van de gemeenteraadsverkiezingen van 2012. In elke gemeente wordt hiervoor een team van vrijwilligers samengesteld. Als ondersteuningsmateriaal werd een routekaart uitgewerkt.

Start in Vlaanderen het najaar van 2011 – het zilverboek moet begin 2012 klaar zijn

Vanaf het Gemeentelijke ouderenadviesraad: hulp bij de aanwerving, opleiding en begin van begeleiding van de vertegenwoordigers 2013 van OKRA.

46


Thema Integratie in de samenleving

Type van actie Conferentie / seminarie

Organisator Vlaamse Vereniging van Steden en Gemeenten


Timing

Trefdag voor iedereen die zich op lokaal 29/03/2012 niveau inzet in de samenleving. Het gaat hier in de allereerste plaats om de lokale politici en de ambtenaren van de gemeenten en OCMW’s, de intercommunales, de politie en de hulpdiensten. De leiders en medewerkers van de provinciale, Vlaamse, federale en Europese overheden zijn eveneens welkom, net zo goed als de ondernemingen en privéinstellingen die aan de lokale administratie dienst verlenen.

Bestuursniveau

Lokaal

Tijdens deze dag worden verschillende thema’s aangekaart, waaronder actief ouder worden en solidariteit tussen de generaties. Integratie in de samenleving


Centrum voor Gelijkheid van Kansen en voor Racismebestrijding en Koning Boudewijnstichting

Met de steun van het Federaal Wetenschapsbeleid en in het kader van het programma “Samenleving en toekomst” lanceert het Centrum voor Gelijkheid van Kansen en voor Racismebestrijding een onderzoeksproject op lange termijn (ten minste twee onderzoekers, drieëneenhalf jaar onderzoek, budget van ongeveer 475.000 euro) over de vergrijzing van de migrerende bevolking in de Belgische samenleving. Verder moet worden nagedacht over een demografische analyse van de leeftijdsstructuur van de migrerende bevolking en over een sociaaleconomische analyse van de bijdrage van deze bevolking aan de sociale zekerheid. Ook de omstandigheden waarin deze bevolking veroudert, en de manier waarop deze levensfase wordt ervaren door de migranten zelf, moeten onder de loep worden genomen. De volledige projectoproep kan worden geraadpleegd op http://www.belspo.be/belspo/ta/index_ nl.stm.

2012

Federaal



Koning Boudewijnstichting

Situatie van en onderzoek naar sociaal isolement van ouderen


Federaal




In het tweejaarlijks verslag 2010-11 van het Steunpunt tot bestrijding van armoede, bestaansonzekerheid en sociale uitsluiting, dat half december wordt gepubliceerd, is één hoofdstuk gewijd aan solidaire of intergenerationele woonvormen die ten goede kunnen komen aan de verlangens van (arme) ouderen.

Half december 2011

Federaal



Espace Seniors

Brochure “Participation démocratique dans les établissements d’accueil et d’hébergement des personnes âgées” (Democratische participatie in huisvestingsinstellingen voor ouderen)

November 2012

Franse Gemeenschap


47

Thema

Type van actie

Organisator


Timing

Bestuursniveau



Franse Gemeenschap / Permanente vorming

Een webpagina gewijd aan het Europees Jaar, waar de culturele wereld en de verenigingen hun bijdragen kunnen achterlaten. Eind 2011 wordt een eerste sensibiliseringsactie georganiseerd.

2012, het hele jaar door

Franse Gemeenschap




Afwerking van de publicatie “Allochtone ouderen, senioren van bij ons”, lessen uit de praktijk.

2011

Federaal

Pensioenen


Ouderenadviescomité

Een colloquium over een alternatieve benadering van de financiering van het repartitiepensioen.


Europa

Pensioenen


RVP (Rijksdienst voor Pensioenen) – European Social Insurance Platform (ESIP)

De Rijksdienst voor Pensioenen wil – in 23/05/2012 samenwerking met het European Social Insurance Platform (ESIP) – in de lente van 2012 een colloquium organiseren waar het wettelijk pensioen in een ruimere sociale context wordt geplaatst. Nationale en internationale stakeholders en deskundigen geven vanuit verschillende disciplines hun mening te kennen.

Federaal

Vrijwilligers¬ werk


Plateforme volontariat (Platform Vrijwilligerswerk)

Praktisch werkmiddel voor de integratie van senioren in het maatschappelijk engagement op lokaal niveau. Organisatie van seminaries met een rondetafelgesprek over het onderwerp: “geen pensioen zonder maatschappelijk engagement”, beschouwingen over de plaats die senioren in de vrijwilligersactiviteiten innemen.

2012 (seminarie in juni en december 2012)

Franse Gemeenschap



Franse Gemeenschap / Permanente vorming

Er wordt een link gelegd tussen 14 en het Europees Jaar 2011 van het 16/12/2011 vrijwilligerswerk en het Jaar 2012, tijdens een seminarie dat wij op het einde van dit jaar organiseren.

Franse Gemeenschap



Hoge Raad voor Vrijwilligers

Feestelijke overgang van het Europees Jaar van het vrijwilligerswerk naar het Europees Jaar 2012

2011 – 2012

Federaal



Vlaams steunpunt vrijwilligerswerk

Studiedag tijdens de Week van het vrijwilligerswerk. Tijdens de Week van het vrijwilligerswerk 2012 (eerste week van maart 2012) maken wij de balans op van het voorbije EY2011 om op basis daarvan de link te leggen tussen de geformuleerde beleidsaanbevelingen en de essentiële behoeften en kwesties in verband met het Europees Jaar van actief ouder worden en solidariteit tussen de generaties. Op basis van de studiedag worden beleidsaanbevelingen geformuleerd en met name meegedeeld aan de stuurgroep EY 2012 en de Hoge Raad voor Vrijwilligers. Meer informatie vanaf februari 2012 via www.vrijwilligersweb.be

311/03/2012

Vlaanderen

48


Thema

Type van actie

Organisator




In 2012 geeft het VSVw een publicatie uit met daarin de pluspunten van de oudere vrijwilligers. Deze publicatie wordt gebaseerd op een interview / enquête bij oudere vrijwilligers en vrijwilligersorganisaties en geeft ook het woord aan deskundigen. Het bijzondere van deze publicatie is het belang dat wordt gehecht aan de begeleiding van ouderen die met vrijwilligerswerk stoppen. Wat gebeurt er met ouderen die hun vrijwilligerstaken niet langer wensen uit te voeren? Welke aangepaste verbintenissen/nieuwe taken? Wat wordt bedoeld met “pertinente begeleiding” van deze personen? ...

2012

Vlaanderen




Vrijwilligers vóór ouderen, tegen sociale onrechtvaardigheid. Met dit project wordt kennis ingezameld en worden problemen opgespoord. De bedoeling is om een didactisch werkmodel te ontwikkelen dat is aangepast aan de band tussen vrijwilligerswerk en ouderen die met sociale onrechtvaardigheid kampen, en dat alle initiatieven inzake armoedebestrijding bij ouderen en inzake vrijwilligerswerk nog beter wil harmoniseren. Dit project loopt over twee jaar en de eerste resultaten zullen eind 2012 bekend zijn. Tijdens dit verkennend wetenschappelijk onderzoek wordt vrijwilligerswerk omschreven in vergelijking met ouderenzorg en -participatie. Het onderzoek moet hindernissen/problemen op het vlak van vrijwilligersbeleid aan het licht brengen. Ook de behoeften van de organisaties en vrijwilligers komen aan bod. Het jaar daarna wordt op basis van de ingezamelde informatie een werkmodel ontwikkeld en verspreid. De organisaties die van de doelgroep deel uitmaken, kunnen dit model gebruiken om te komen tot een vruchtbaar beleid/beheer van het vrijwilligerswerk.

2012-2013

Vlaanderen



Vlaams steunpunt vrijwilligerswerk (VsVw)

De online bibliotheek en gegevensbank met “praktijken” van het VSVw is sinds september 2011 ook voor het publiek toegankelijk. De groep ouderen heeft een eigen rubriek, in het menu “doelgroepen”. In 2012 lanceert het VSVw een aantal oproepen, want het wil goede praktijken ontvangen en zijn gegevensbank uitbreiden met inspirerende verhalen over (actief) ouder worden en over het engagement van ouderen. Meer informatie op de website www.succesvolvrijwilligen.be

2012

Vlaanderen


Timing

Bestuursniveau


49

Thema Solidariteit tussen de generaties

Type van actie

Organisator



S-Plus & Joetz

“Oogpunt 2012” Gestart op 29 september 2010. Jongeren en ouderen denken na over “solidariteit tussen de generaties” en werken een heel jaar lang rond dit thema. Uit deze samenwerking moet een concreet intergenerationeel project ontstaan.

Timing

Bestuursniveau

Vlaanderen

Joetz en S-Plus wensen dat solidariteit tussen de generaties een plaats krijgt op de politieke agenda van de lokale overheden. - Artikel in Kras (ledentijdschrift) - Promotie op de website van S-Plus - Promotie op het AGE-platform - Gebruik van http://ec.europa.eu - Intergenerationele actie op 29 april 2012, door Joetz en S-Plus - Presentatie van het memorandum “OOGPUNT 2012” eind mei/begin juni 2012, in de Vlaamse provincies - Presentatie van het memorandum “OOGPUNT 2102” op 15 juni 2012 - Informatiesessie van S-Plus over de gemeenteraadsverkiezingen - Persconferentie “OOGPUNT 2012” in oktober 2012 Solidariteit tussen de generaties


Union Chrétienne des Pensionnés (UCP)

Themaproject rond intergenerationele betrekkingen: - politieke actie gericht op de partijen - sensibiliseringscampagne voor het grote publiek - sociologische studie - studiedag over het onderwerp en - activiteiten rond permanente opleiding.

29/04/2012 05-06/2012 15/06/2012

10/2012 Tweede semester 2012

Franse Gemeenschap

Solidariteit tussen de generaties


Espace Seniors

“Papys&Mamys conteurs de rêves” (Opa’s en oma’s vertellen dromen): opleiding en begeleiding van ouderen die kinderen in het ziekenhuis of kinderen met moeilijkheden bezoeken om met hen enkele aangename leesmomenten door te brengen.

2011-2012

Franse Gemeenschap



Espace Seniors

Troubadours: opleiding en begeleiding 2011-2012 van ouderen die elke week naar een rusthuis trekken om er voor ouderen voor te lezen.

Franse Gemeenschap



Espace Seniors

Mantelzorg: hulp en professionele opleiding voor mensen die zich om een zorgbehoevende naaste bekommeren.

Franse Gemeenschap

50


2011-2012

Thema

Type van actie

Organisator


Timing

Bestuursniveau


Sensibilisering

Courants d’âges Project op initiatief van de Koning Boudewijnstichting

Actie “Carrefour des générations”: voor het vierde opeenvolgende jaar organiseren de Waalse en Brusselse gemeenten tijdens het weekend van 28 en 29 april 2012 een gezellig, participatief en feestelijk programma om mensen te sensibiliseren voor en te informeren over de betrekkingen tussen verschillende generaties, en dat in het kader van de Europese Dag van de solidariteit tussen de generaties (ongeveer 60 gemeenten nemen hieraan deel) http://www. carrefoursdesgenerations.be

2829/04/2012

Franse Gemeenschap


Sensibilisering

Duitstalige Gemeenschap Ministerie van Culturele en Sociale Zaken

Regionaal Ontwikkelingsconcept (REK) vrijwilligerswerk: Sensibiliseringsactie voor jongeren.




Sensibilisering

Duitstalige Gemeenschap / Mediacentrum van de Duitstalige Gemeenschap

Leespeters en -meters – jong en oud Acties in samenwerking met ouderen- en jongerenorganisaties en de kindergroepen van het Medienzentrum.





Studiecentrum van de Vlaamse Regering

Studie over inter- en intragenerationele solidariteit, waarbij het concept generaties in een familieverband wordt bekeken. Verschillende aspecten komen aan bod: financiële transfers, zorgverlening en ondersteuning, hulp bij persoonlijke verzorging en huishoudelijke taken, opvang van kleinkinderen. Bovendien wordt ook aandacht besteed aan een subjectief element: opinies.

2012

Vlaanderen


51

5.2 Lijst van de verbintenissen Thema

Actor


Timing

Bestuursniveau

Algemeen


Bedrag dat door de Regering ter beschikking wordt gesteld op basis van een bestek voor projecten die door organisaties uit alle mogelijke sectoren van de Gemeenschap werden ingediend en betrekking hebben op het thema. De ingediende projecten uit alle sectoren met een relevant thema, kunnen deelnemen. Voorstelling aan het grote publiek, eventueel met uitreiking van prijzen voor de beste ideeën.

02/2012


Algemeen

Duitstalige Gemeenschap Ministerie van Gezin, Gezondheid en Ouderen

Regionaal Ontwikkelingsconcept (REK) ouderenbeleid: de actiedomeinen van het ouderenbeleid worden gedefinieerd en ontwikkeld, de deelname van de bevolking aan dit proces is verzekerd.



Algemeen

Studiecentrum van de Vlaamse Regering

Vlaams Ouderenbeleidsplan 2010-2014 (tweede plan na het plan voor de periode 2006-2009). Informatieverstrekking, participatie en solidariteit spelen een hoofdrol. 8 algemene doelstellingen, 198 doelstellingen en 257 acties.

2010-2014

Vlaanderen

Werk

Algemeen Christelijk Vakverbond (ACV-CSC)

Verbintenissen van de sociale partners met verschillende interprofessionele akkoorden, aangevuld met cao’s van de Nationale Arbeidsraad en sectorale cao’s, meer bepaald:

2012

Federaal

- Bevordering van de deelname aan opleidingen en van investeringen inzake opleidingen - 0,10% voor risicogroepen - Bevordering van de diversiteit in het kader van het interprofessioneel akkoord voor 2007-2008. Werk

Departement Werk en Sociale Economie Vlaamse Gemeenschap

Sinds maart 2009, specifieke begeleiding voor nieuwe werkzoekenden van 50 tot 52 jaar oud. Op 1 april wordt de begeleiding uitgebreid voor de 53- tot 55-jarigen. Op het einde van dit jaar, afhankelijk van de beoordeling: mogelijk uitbreiding tot de 56- en 57-jarigen.

Eind 2011: Vlaanderen beoordeling “systematische aanpak” van de 50- tot 55-jarigen. 2012: uitbreiding tot 56- en 57-jarigen?

Werk

Departement Werk en Sociale Economie Vlaamse Gemeenschap + sociale partners

Sectorale akkoorden betreffende de aansluiting tussen onderwijs en arbeidsmarkt, het beleid inzake competentiebeheer en diversiteit. Leeftijdsbewust personeelsbeleid is in deze sectorale akkoorden een belangrijk aandachtspunt.

2012-2014 duur nieuwe akkoorden: 2013-2014

52


Vlaanderen

Thema Werk

Actor Departement Werk en Sociale Economie + sociale partners


Stimuleren en ondersteunen van een duurzaam loopbaanbeleid en leeftijdsbewust HR beleid in bedrijven organisaties en overheidsinstellingen.

Timing

Bestuursniveau

2011 en 2012/12/2011

Vlaanderen

• Via het stimuleren en ondersteunen van een duurzaam en leeftijdsbewust HR beleid in de vorm van diversiteitplannen (750 op jaarbasis) • Via het stimuleren van de aanwerving van mensen uit kansengroepen(waaronder oudere werknemers) via Jobkanaal+ bedrijfsondersteuning op dit vlak • Via het creëren van draagvlak voor diversiteit en generatiesolidariteit op de werkvloer via de inzet van diversiteitsconsulenten bij de vakbonden • Via regionale ervaringsuitwisseling van bedrijven en organisaties rond aansluiting onderwijs arbeidmarkt, diversiteit, leeftijdsmanagement en competentiemanagement ikv uitvoering van strategische acties van de regionale streekpacten

Werk


Optimalisering van de plaatsingsstrategie voor werkzoekende 50-plussers (conceptualisering in 2012, realisatie in 2013).

2012: conceptualisering 2013: realisatie


Werk

Vlaamse Vereniging van Steden en Gemeenten

De VVSG steunt en bevordert een leeftijdsbewust personeelsbeleid, in samenwerking met haar partner Diverscity.

2012

Lokaal

Gezondheid

Departement Cultuur, Jeugd, Sport en Media

Strategisch plan op het vlak van sport voor ouderen

Eind 2011, begin 2012

Vlaanderen

Gezondheid


Derde oproep Dementievriendelijke gemeenten die in België werden erkend (campagne in partnership met de VVSG, de UVCW (Unie van Waalse Steden en Gemeenten) en de AVCB (Vereniging van de Brusselse gemeenten).

2012

Federaal

Gezondheid


Voortzetting van het project “Vroeger nadenken over later” in 2012, na 2010/2011. Taboes doorbreken, met respect voor de individuele keuzes ijveren voor meer en langer durende zelfredzaamheid, waarbij rekening wordt gehouden met factoren als omgeving en gezin, financiële, fysieke en geestelijke beperkingen.

2012

Federaal


53

Thema

Actor


Timing

Bestuursniveau

Gezondheid

Rijksinstituut voor ziekte- en invaliditeitsverzekering (RIZIV)

Op basis van wetenschappelijke beoordelingen van de resultaten van de vernieuwende projecten inzake ouderenzorg en de tussentijdse beoordeling: een beslissing nemen inzake de structurele verandering in de federale/regionale reglementering (bijvoorbeeld: normen, programmering, financiering) van de projecten die ouderen effectief in staat stellen om langer en in goede omstandigheden thuis te blijven wonen.

2014

Federaal


FGC (Franse Gemeenschapscommissie)

Een project over creatief ouder worden is gepland. De bedoeling is om artistieke creaties van ouderen in de kijker te plaatsen, met name in het kader van creatieve workshops georganiseerd door de FGC.

2012




Een werkgroep met de naam “Recht op huisvesting” van de Interministeriële Conferentie SociaalGezondheid moet de positieve omstandigheden voor de ontwikkeling van samenwerkingsverbanden tussen regionale en communautaire operatoren identificeren en creëren, om het recht op huisvesting te concretiseren voor bepaalde kwetsbare doelgroepen, waaronder ook de ouderen. In dat kader zal de werkgroep de intergenerationele huisvestingsprojecten voor ouderen onderzoeken.

2012



GGC (Gemeenschappelijke Gemeenschapscommissie)

Ondersteuning van intergenerationele projecten: lancering van een projectoproep voor alle Brusselse gemeenten, met een budget dat door een intergenerationele groep wordt beheerd om een specifieke doelstelling te verwezenlijking, zoals: inrichting van een park, een rommelmarkt, een reis, enz. Lancering van de projectoproep begin 2012 De eerste projecten worden verwacht tegen april 2012.

04/2012


54


6. Bij wijze van conclusie De thema’s “actief ouder worden” en “solidariteit tussen de generaties” kunnen een antwoord bieden op een van de grootste uitdagingen van onze tijd. Dit werkprogramma – het resultaat van de inspanningen van heel wat actoren die samen het Jaar een stevige impuls kunnen geven – kan ertoe bijdragen dat deze concepten werkelijkheid worden. Centraal in het Belgische programma staan de betrokkenheid van de stakeholders, het zoeken naar samenwerkingsverbanden en de bevordering van een aanpak die niet alleen verschillende dimensies omvat, maar ook geïntegreerd is. Eén jaar is niet lang, maar als we erin slagen om dit veelomvattende en ambitieuze programma te verwezenlijken, zullen tijdens de slotconferentie van het Jaar conclusies kunnen worden getrokken die op lange termijn een duurzame impact zullen hebben.


55

bijlagen

Beleidsmaatregelen op het vlak van actief ouder worden en solidariteit tussen de generaties van de regeringen op het federaal niveau en op het niveau van de Gemeenschappen en Gewesten in België

2012 Werkprogramma voor België Europees Jaar van. Actief Ouder Worden en Solidariteit tussen de Generaties

Recommend Documents