6/11/2012
Case management en ontslagmanagement in algemene en psychiatrische ziekenhuizen Prof. Dr. Philip Moons Eva Goossens Centrum voor Ziekenhuis- en Verplegingswetenschap KU Leuven
Wat is case management ?
• Management: besturen, managen • Case: een geval, een welbepaalde patiënt met welbepaalde gezondheidsproblemen
Case management • Organisatie van een samenhangend hulppakket • Rond een bepaalde, meestal complexe hulpvraag van een patiënt – complexe of continuïteitsproblematiek
• Coördinatie en afstemming van hulp – bij gelijktijdige hulpverlening van verschillende disciplines of voorzieningen – continuïteit van hulp als die in verschillende periodes plaatsvindt (Van Riet & Wouters, 1996; Goudriaan, 1989)
1
6/11/2012
Ontstaan: USA • Alternatief voor institutionele zorg • toename zorgafhankelijke personen • daling chronische bedden • beperking budgetten
• Inflexibiliteit, gebrek aan coördinatie, fragmentatie, duplicatie van zorg, toegenomen specialisatie • Behoefte aan kwaliteitsgerichte zorg, professionalisering van verpleegkunde, holistische benadering, emancipatie van de patiënt
Case management
Case management in België
2
6/11/2012
Patiënt-gerichte doelen • Behoud of bevordering van gezondheidstoestand • Reductie van niet-ingevulde gezondheidsbehoeften • Vermijden van onnodige hospitalisaties en vroegtijdige institutionalisering • Bevordering van kwaliteit van leven • Aanpassingen aan gewijzigde gezondheidsstatus • Verhoging therapietrouw
Proces-gerichte doelen • Continuïteit van zorgen door efficiënte coördinatie • Verhoging van de kwaliteit van zorg • Verminderde fragmentatie van zorg • Verbinden van ziekenhuiszorg met thuiszorg • Verbetering van thuiszorg na ontslag uit het ziekenhuis
Kosten-gerichte doelen • Bevorderen van efficiënt gebruik van middelen • Substitutie van institutionele zorgverlening door thuisgezondheidszorg
3
6/11/2012
Doelpopulatie • Intensief gebruik van gezondheidsdiensten • Chronisch herhaalde opnames in ziekenhuizen • Socio-economische risicofactoren • Grote patiëntengroepen. Vb: kwetsbare bejaarden, thuislozen, geesteszieken, AIDSpatiënten, transplantatiepatiënten,…..
Principes van case management • Episode-gebaseerde benadering • Continuïteit van zorg • Gebruik van case manager-patiënt relatie • Patiënt-gerichte benadering • Doseren van ondersteuning en structuur • Bevorderen van zelfzorg • Holistische zorgverlening
Systemen van case management • • • • •
Makelaarssysteem Dienstensysteem Managed care systeem Klinisch systeem Rehabilitiesysteem
4
6/11/2012
Proces van case management • • • • •
Screening/identificatie Assessment Planning Uitvoering Evaluatie/monitoring
Wie is case manager? • Afhankelijk van de rollen die de case manager dient te vervullen. • Afhankelijk van de doelen die voorop gesteld worden. • Case manager is een functie en kan niet geclaimd worden door een bepaalde beroepsgroep. – Verpleegkundigen – Maatschappelijk werkers – Advanced Practice Nurses
Case management projecten in België • 1993-1996: Case management bij 104 psycho-geriatrische patiënten (extramuraal) • 1996-1998: Case management in 22 Belgische ziekenhuizen bij 335 hoog-risico bejaarden (transmuraal) • 1996-1997: Case management in de thuiszorg bij 44 hoog-risico bejaarden (extramuraal) • 1998-1999: Ontslagmanagement in 108 Belgische ziekenhuizen (intramuraal) • 1998-2001: Ontslagmanagement in 38 psychiatrische ziekenhuizen (intramuraal)
5
6/11/2012
Wat is ontslagmanagement ?
• Het gebruik van de methodiek van case management in de ontslagvoorbereiding van een patiënt uit het ziekenhuis
Definitie ontslagmanagement Ontslagmanagement omvat de voorbereiding van het ontslag uit het ziekenhuis bij patiënten met een risico op bemoeilijkt ontslag en/of fundamenteel herval na ontslag, met als doel om fundamenteel herval na ontslag te voorkomen. Dit kan gerealiseerd worden door vanaf de opname in het ziekenhuis een kwaliteitsvolle verwijzing naar een aangepast thuis- of thuisvervangend milieu voor te bereiden en de zorgcontinuïteit in het algemeen te bevorderen. Hiervoor dienen interdisciplinaire samenwerkingsprocessen in het ziekenhuis te worden uitgewerkt, alsook tussen het ziekenhuis en de extramurale structuren. Goossens E. et al. (2010) Ontslagmanagement in de psychiatrische ziekenhuizen: Eindrapport 2009.
Ontslagmanagement anno 2012 • Structurele financiering
• Pilootproject (jaarlijkse contracten)
– G-diensten in AZ (KB van 5/4/2002) – Geïsoleerde Gdiensten (KB van 1/7/2005)
– Sp-diensten (>80 bedden) – A-diensten
6
6/11/2012
Effectiviteit van ontslagmanagement
In algemene ziekenhuizen
In psychiatrische ziekenhuizen
Effectiviteit van ontslagmanagement ... in de reductie van heropnames in ziekenhuizen en institutionalisering in rustoorden/RVT’s 356 geriatrische patiënten: ontslagmanagement
469 geriatrische patiënten: standaard ontslagvoorbereiding Acta Hospitalia 1999;39(4):45-56
Effectiviteit van ontslagmanagement p=0.016 80
74
70 62 60 50
OM
SO
40
32
30
22
20
OM
10
SO
0 Huis
ROB/RVT
OM: Ontslagmanagement SO: Standaard ontslagvoorbereiding Acta Hospitalia 1999;39(4):45-56
7
6/11/2012
Effectiviteit van ontslagmanagement: Heropnames 25
NS
p=0.032
23,5
21,6 20
OM
SO
15 10
7
0
SO
3,2
5
OM 15 dagen na ontslag
90 dagen na ontslag
CAVE: verschil is te wijten aan het verschil in aantal hospitalisaties voor de huidige hospitalisatie Acta Hospitalia 1999;39(4):45-56
Effectiviteit van ontslagmanagement: Institutionalisering p=0.001
p<0.0001 37,7
40 34
35
SO
30 25
23,1 21
OM
20 15
SO
OM
10 5 0 15 dagen na ontslag
90 dagen na ontslag Acta Hospitalia 1999;39(4):45-56
Effectiviteit van ontslagmanagement: Ligduur p=0.066 35
29
30 25
OM
28
SO
20 15 10 5 0 Ligduur Acta Hospitalia 1999;39(4):45-56
8
6/11/2012
Gebruik van gezondheidszorgvoorzieningen • Meest markante verschillen meer maatschappelijk werk meer gecoördineerde thuiszorg meer personenalarmsysteem
Acta Hospitalia 1999;39(4):45-56
Systematisch literatuuronderzoek
Systematisch literatuuronderzoek • Effect ontslagvoorbereiding op heropname = onzeker • Effect van ontslagvoorbereiding op institutionalisering is aangetoond • Effect van ontslagvoorbereiding op verblijf thuis na 6 en 12 maanden is aangetoond
9
6/11/2012
Effectiviteit van ontslagmanagement
In algemene ziekenhuizen
In psychiatrische ziekenhuizen
Effectiviteit van ontslagmanagement ... in de reductie van heropnames in eigen ziekenhuis en institutionalisering (bv. BeWo) 749 psychiatrische patiënten: ontslagmanagement (1/1999 - 8/2000)
1560 psychiatrische patiënten: MPG (1/1998 - 9/1998)
Effectiviteit van ontslagmanagement: Heropnames in eigen ziekenhuis 25 20 15
NS 21
OM 12
SO
10 5 0
90 dagen na ontslag
Stemmingsstoornissen 18
16
NS
20 18 16 14 12 10 8 6 4 2 0
18
OM
NS 11
SO
90 dagen na ontslag
Aan een middel gebonden stoornis
16 14 12 10 8
OM
11
SO
6 4 2 0 90 dagen na ontslag
Persoonlijkheidsstoornissen
10
6/11/2012
Effectiviteit van ontslagmanagement: Heropnames in eigen ziekenhuis p=0.006 35
30
30
OM
25 20 15
10
10
SO
5 0
90 dagen na ontslag
Schizofrenie/andere psychotische stoornissen
Effectiviteit van ontslagmanagement: Ligduur P<0.0001 90
82
80
OM
70 60 50 40
34
30
SO
20 10 0
Ligduur in dagen
Totale groep
Effectiviteit van ontslagmanagement: Institutionalisering p=0.001 6
4,9
5 4
OM
3 1,9 2 1
SO
0 90 dagen na ontslag
Totale groep
11
6/11/2012
Literatuur: Meta-analyse
Literatuur: Meta-analyse • Assertive community treatment (ACT) vs standaard zorg (UC) • Clinical case management (CCM) vs UC • ACT vs clinical case management • Aantal opnames: • Ligduur:
ACT < UC CCM > UC ACT < UC CCM < UC
Meerwaarde van ontslagmanagement • Functie van een team waarbij 1 persoon coördinerend optreedt betere teamwerking • Sneller, meer systematisch, grondiger opsporen en kunnen inspelen op de continuïteitsproblemen • Betere kennis van en samenwerking met thuiszorg • Patiëntgerichte zorgverlening: patiënt en centrale verzorger • Bewustzijn dat ziekenhuis slechts een kleine schakel is in de zorg voor een patiënt
12
6/11/2012
Conclusie • Case management is: – – – – –
Geïntegreerd klinisch zorgproces Meer dan alleen ontslag regelen Interdisciplinair Gecoördineerd door case manager In verschillende settings: zowel intra-, extra- als transmuraal
• Ontslagmanagement is: – Gebruik van de methodiek van case management in de voorbereiding van het ontslag van een patiënt
13
