2012 Broer & zusspecial onder hoofdredactie van Aaf en Jelle Brandt Corstius

FoliaMagazine weekblad voor HvA en UvA

nr.14/15 14/12/2012

Broer & zusspecial

onder hoofdredactie van Aaf en Jelle Brandt Corstius

(advertentie)

(advertenties)

Menu Routier “Eerste & Tweede Kerstdag” HUISGEROOKTE H ERTENHAM SALADE BOUILLON VA N BOSPADDENSTOELEN G EVULDE KWARTEL F ROMAGE P ETIT -G RA ND DESSERT voor maar s 44,-

slechts betaal t de €15 me an de as v sprintp ouwburg h c s s stad l ssba.n

de RUSSeN! van tom lanoye naar anton tsjechov regie ivo van hove

A Bientôt! Reserveer via www.lavallade.nl of bel 020 665 20 25 Ringdijk 23 • 1097 AB Amsterdam

5 t/m 13 jan | stadsschouwburg amsterdam | tga.nl

Folia2012okt_2:Opmaak 1 01-11-12 09:15 Pagina 1 e-mail: [email protected] internet: www.lecoin.nl

Nieuwe Doelenstraat 5 1012 CP Amsterdam 020 - 5246800

Hotel Résidence Le Coin Het hotel, al jaren een pleisterplaats voor haar Universitaire gasten, ligt in het oude centrum van Amsterdam en op een steenworp afstand van nagenoeg alle universitaire afdelingen. Ook is het een uitstekend vertrekpunt voor het ontdekken van alles wat de stad te bieden heeft, van het bijwonen van een theatervoorstelling tot een rondvaart in een van de vele monumentale grachten. Gasten van de UNIVERSITEIT VAN AMSTERDAM en de HOGESCHOOL VAN AMSTERDAM kunnen rekenen op een gereduceerd tarief en ontvangen bij een eerste overnachting, met verwijzing naar deze advertentie, een leuke attentie. Aan onze vaste gasten wordt natuurlijk ook gedacht.

Bezoek onze website of bel voor nadere informatie.

Gastvrijheid in een karakteristieke sfeer

redactioneel Stomvervelend lief

Het belangrijkste was dat er weinig redactievergaderingen zouden zijn. Hoe meer vergaderen, hoe meer kans op ruzie. Je moet ons niet langer dan twee uur in een ruimte zetten. Wel als we apathisch tv mogen kijken, natuurlijk. Niet als we originele, sprankelende beslissingen moeten nemen. We wilden een stuk over tweelingen. Omdat we eigenlijk wel blij zijn dat we geen tweeling zijn, meer een wijdverspreide drieling (Aaf uit ’75, Merel uit ’76, Jelle uit ’78). We wilden een stuk over een broertje dat een zusje wil worden. Omdat Aaf en Merel hun broertje Jelle vroeger altijd hun nachtjaponnetjes aantrokken en lippenstift opsmeerden, totdat hij daar rond zijn dertiende ineens heel flauw bezwaar tegen begon te maken. We wilden een column van onze eigen zus, en columns van collega’s die heel goed kunnen schrijven, over hun broers en zussen. En we wilden een reportage, met een echt oproepje, over een broer (Jelle) die een vrouw zoekt, en een zus (Aaf) die hem daarbij wil helpen. Of eigenlijk over een zus die een vrouw voor haar broer zoekt en een broer die dat onder zwaar protest en veel psychologische druk uiteindelijk maar accepteert. Zoals je alles van je broers en zussen alleen onder zwaar protest en veel psychologische druk accepteert, omdat je ze zo stomvervelend vindt, en zo veel van ze houdt. Aaf & Jelle Brandt Corstius

4

FoliaMagazine

inhoud

Daten voor gevorderden 6

Aaf koos Lotte uit om met haar broer op date te gaan. Jelle nam haar mee naar de Hortus.

Over tweelingen 10

Het zijn de meest intrigerende broers en zussen: eeneiige tweelingen. Maar is hun band nou echt zo speciaal?

De columnisten 16

De vier columnisten van Folia Magazine voor één keer allemaal bij elkaar.

De tweede leg 18

Hoe is het als een van je ouders een nieuw gezin begint?

Valentijn & Floris 22

De broer van Floris de Hingh werd zijn zus. Maar eigenlijk was Valentijn dat altijd al.

Aaf en Jelle

87

rstius in 19

Brandt Co

Een huis vol liefde 26

Rob en Barbara vonden elkaar. Nu wonen ze in één huis, met zijn zoons en haar dochters.

Alles is familie 30

Incest, dood, rivaliteit, maar vooral, liefde; boeken over broers en zussen gaan over de kern van het bestaan.

Wie het eerst komt… 34

Hoe groot is het belang van de plek van kinderen in het gezin? Hoe ouder, hoe braver?

Aan het Hazenpad 42

Thomas van Aalten schreef een tragikomisch verhaal over het verjaardagsfeest van een treurige tweeling.

Kamers vol verleden 46

De tijd staat stil in Arnhem. Daar vinden Niek en Madelein hun kamers zo terug als ze ze achterlieten.

en verder

Broers en zussen op de foto 15, 33, 37, 41, 49 Prijsvraag 38 Columns van: Halina Reijn 9 Marcel van Roosmalen 25 Paulien Cornelisse 32 Jim Jansen 36 Merel Brandt Corstius 51

FoliaMagazine

5

Broer zoekt vrouw Jelle Brandt Corstius bedacht het ooit zelf als parodie op Boer zoekt vrouw: een programma waarin zijn zus Aaf een date voor hem uitzoekt. Voor Folia Magazine werd Broer zoekt vrouw werkelijkheid. Dames stuurden brieven met foto en Aaf koos de leukste uit, die met Jelle op date mocht. ‘Jelle denkt: o jee, waar ben ik aan begonnen?’ tekst Gijs van der Sanden / foto’s Bram Belloni

‘E

ens even zien,’ zegt Aaf. In de ene hand een kop thee, in de andere een brief. Als ze begint te lezen verschijnt er een frons in haar gezicht. ‘Deze brievenschrijver wil Jelle dolgraag ontmoeten, maar haar naam wil ze niet geven. En ze stuurt ook al geen foto. Nee, zo werkt het dus niet.’ Aaf schuift de brief opzij en pakt een volgende van de stapel. ‘Ik bedoel: Jelle staat ook in de kijker. Is het nou écht zo eng?’ Eisenpakket In een bruin café ergens in de Plantagebuurt werkt Aaf zich door de 25 brieven die haar de afgelopen weken bereikten. Broer zoekt vrouw, zo heet de publieke zoekactie naar de ideale partner voor haar broer Jelle. Er werd een oproep de wereld in gestuurd waarin vrouwen werden uitgenodigd een brief te schrijven aan Aaf. Daarin moesten ze uitleggen waarom juist zíj haar ideale schoonzus zouden zijn. En vooruit: Jelle mocht ook een eisenpakket samenstellen waar zijn toekomstige vrouw wel, en niet, aan moest voldoen. Zo moest zijn droomvrouw uit een dysfunctioneel gezin komen – maar niet

6

FoliaMagazine

té – en van nature naar kokos ruiken. Liever gebruikte ze niet het woord ‘proactief ’ in de dagelijkse omgang. Uggs? Uit den boze. Het begon allemaal als een woordgrapje, vertelt Aaf. ‘Mijn broer had dit ooit – bij wijze van grap – bedacht als parodiërend VPRO-programma. Dat hebben ze daar uiteraard nooit in overweging genomen, maar voor een broer-en-zussenspecial is het natuurlijk hartstikke leuk.’ Ze gniffelt. ‘Jelle denkt: o jee, waar ben ik aan be-

‘Jelle is heel lief’ gonnen? Maar ja, het was zijn idee. Bovendien: het zou toch leuk zijn als het tot iets bestendigs zou leiden?’ Waar let Aaf op bij de selectie? ‘In de eerste plaats moet de brief leuk geschreven zijn. Sommige brieven zijn heel rommelig, dan zal de schrijver ook niet echt een coherent persoon zijn.’ Ook belangrijk voor Aaf: de aspirant-partner moet Jelles eisen niet al te slaafs opvolgen. Eigen inbreng tonen wordt dus gewaardeerd. Vanzelfsprekend is de gedroomde kandidaat

avontuurlijk ingesteld, en deinst ze niet terug voor reizen naar landen dicht bij de evenaar. ‘En verder – ja, dat klinkt misschien oppervlakkig – moet ze er ook een beetje leuk uitzien.’ Volgens Aaf valt haar broer op ‘meisjesachtige’ types. Lang haar, schattig, maar ook weer niet te soft. ‘Jelle is heel lief, hij houdt van koken en plannen maken, maar tegelijkertijd heeft hij best een pittig karakter. En hij kan een enorm ochtendhumeur hebben. Ze moet dus wel sterk in haar schoenen staan.’ Geen gemakkelijke opgave Dat zijn nogal wat kwaliteiten. Het was dan ook niet bepaald een makkelijke opgave om een keuze te maken uit alle inzendingen. Maar toch was er één brief die met kop en schouders boven de andere uitstak, zegt Aaf, als ze de hele stapel heeft doorgenomen. Ze pakt de brief erbij. ‘Wat ik zo leuk vond aan deze inzending,’ zegt ze, ‘is dat ze vrij nuchter overkomt. Het is duidelijk dat ze het allemaal niet te serieus neemt. Ze werkt bij een ontwerpbureau voor tentoonstellingen en bij een filmfestival. En ze gaat over een paar maanden voor een tijd naar

Buenos Aires om filmcursussen te volgen. Ze doet veel dingen waarvan ik denk: dat zou Jelle ook leuk vinden.’ Ja, en verder ziet ze er gewoon goed uit, zegt Aaf. Meisjesachtig, precies Jelles type. ‘En die bril vind ik leuk.’ Lotte Niks heet ze. Een 32-jarige Amsterdamse die ooit filosofie studeerde aan de UvA. Nee, geen gegil aan de andere kant van de lijn als ze te horen krijgt dat ze met Jelle op date mag. Maar wel: ‘Wat leuk, dat had ik helemaal niet verwacht. Ik heb er zin in!’ Aaf besluit Jelle ook niet langer in spanning te houden, en laat de brief later op de dag aan haar broer lezen. Jelle: ‘Goeie naam, Lotte Niks. Ik heb haar maar meteen even door de Facebookfilter gehaald, natuurlijk, en we hebben een gemeenschappelijke vriend; de jongen die het geluid voor mijn

Ruslandserie heeft gemixt.’ Aaf: ‘Ze leek me al iemand die mensen kende die wij kenden.’ Jelle: ‘Ze heeft wel humor geloof ik, en ze heeft

‘Hij kan een enorm ochtendhumeur hebben’ het goed opgeschreven. Sommige mensen vinden het té fijn om over zichzelf te praten, maar zij blijft heel bescheiden. Ik lees dat ze naar This American Life [een radioprogramma, red.] luistert, dat is een goed teken. Geeft toch wel aan dat je hersenen hebt. Bij Pluk de Nacht was ik zelf deze zomer, en ik vond het heel jammer dat ik er maar één film had gezien.’ Aaf: ‘Vind je het bezwaarlijk dat ze binnenkort voor een jaar naar de andere kant van de

wereld vertrekt?’ Jelle: ‘Nee, no big deal, als je elkaar echt leuk vindt, kan de een ook op de Noordpool wonen.’ Aaf: ‘Wat gaan jullie doen?’ Jelle: ‘Naar de Hortus. En erna misschien nog een drankje.’ En zo geschiedde. Een week later, terwijl de eerste sneeuw van deze winter uit de lucht valt, ontmoeten Jelle en Lotte elkaar voor de ingang van de afgesproken plek. ‘Hoi, ik ben Jelle.’ ‘Hoi Jelle, Lotte, maar dat wist je al.’ Glimlachend schudden ze elkaar de hand. Van zenuwen geen spoor, ondanks de verslaggever en fotograaf die erbij aanwezig zijn, om het allemaal nét wat ongemakkelijker te maken. Snel even een foto – dat moet nu eenmaal gebeuren – en dan hup, met zijn tweeën de Hortus in. ‘Op goed geluk,’ zou Carry Tefsen zeggen.

FoliaMagazine

7

En hoe was de date? Lotte ‘Of ik zenuwachtig was? Nee, niet echt. Ik vond het vooral een leuk initiatief. Het had iets schattigs vond ik: Aaf die op zoek gaat naar een vrouw voor haar broer. En ik vond het zo’n leuke verwijzing naar Boer zoekt vrouw. Een vriendin zei: “Je moet reageren.” Dat heb ik in een opwelling maar gewoon gedaan. Eigenlijk kende ik Jelle helemaal niet zo goed. Ik heb geen tv, dus zijn programma’s heb ik maar een of twee keer gezien. Maar ik was wel nieuwsgierig naar hem. Hij leek me een heel grappig en oprecht persoon. We ontmoetten elkaar voor de Hortus. Daarna ging alles eigenlijk vanzelf. Ja, het begin was een beetje ongemakkelijk. Jelle kocht de kaartjes – hij is echt heel galant – maar daarna moesten we meteen op de foto. Liepen we daar door de binnentuin, over een heel nauw paadje, net te doen alsof we diep met elkaar in gesprek waren.

Nou ja, het brak wel het ijs. We konden er om lachen. We gingen eerst theedrinken in het café. Ik was aanvankelijk bang dat Jelle misschien verlegen zou zijn, maar het tegendeel was waar. We hadden het meteen over persoonlijke

‘Goeie naam, Lotte Niks’ onderwerpen. Over onze vaders, waar we allebei niet zo’n heel goede band mee hebben en die we – zo bleek – allebei niet altijd begrepen. Jelle heeft een heel subtiel en droog gevoel voor humor. Dat vond ik zo leuk aan hem. In de kas gingen we op een bankje zitten. Het was net alsof we in de tropen waren: broeierig warm. Daar hadden we het over mijn reis naar Argentinië, waar ik eind januari voor een jaar naartoe ga. Niet echt een goed moment om met iemand te daten nee,

maar we spraken in ieder geval af om nog wat te gaan drinken. Telefoonnummers hoefden we niet meer uit te wisselen, die hadden we al van Folia gekregen. Geen idee waar het naartoe gaat, maar ik kijk uit naar de tweede date. En nee, we hebben niet gezoend.’ Jelle ‘Ja, dat fotomoment was nogal ongemakkelijk. Ik ben wel gewend aan die geënsceneerde foto’s, maar Lotte reageerde er ook heel kalm op: ze was helemaal niet zenuwachtig of in verlegenheid gebracht. Dat vond ik aantrekkelijk. Dat ze heel nuchter was over de kunstmatigheid van de situatie. Ik had Lotte natuurlijk al op de foto gezien, en ik snapte wel dat Aaf haar had uitgekozen. Ze ziet er goed uit. Wat moet ik erover zeggen? Het was een heel leuke date. Veel gepraat. Geen ongemakkelijke stiltes. Lotte heeft veel

De top 5 van Aaf 1

8

2

3

4

5

Lotte

Merel

Olga

Sophie en Jorijn

Tess

Leeftijd 32 Beroep Communicatiedeskundige bij ontwerpbureau Waarom koos Aaf Lotte? ‘De onbetwiste winnaar’

Leeftijd 35 Beroep Docent Engels Waarom koos Aaf Merel? ‘Deze brievenschrijver vond mij heel leuk, zei ze. Tja, daar ben ik natuurlijk gevoelig voor.’

Leeftijd 30 Beroep Tandarts Waarom koos Aaf Olga? ‘Olga werd aangedragen door haar zus, die een heel enthousiaste brief over haar schreef. Dan kom je uit een leuke familie.’

Leeftijd 21 en 26 Beroep onbekend Waarom koos Aaf Sophie en Jorijn? ‘Dit tweetal maakte een tekening! Maar mijn broer met twee meisjes op date sturen leek mij wat veel.’

Leeftijd 25 Beroep Masterstudent dramaturgie Waarom koos Aaf Tess? ‘Omdat ze het woord “geraken” in haar brief gebruikt, en omdat ze zo’n lief hoofd heeft.’

FoliaMagazine

Halina

Tristan

humor. We hebben gelachen om typische familiedingen, die heel herkenbaar waren. Lotte heeft twee zussen, net als ik, en ook een wat afwijkende vader. Ik vond het ook leuk dat ze eigenlijk helemaal niet zo veel van mij wist. Ze had bewust geen interviews over mij gelezen. Ze vond het oneerlijk als zij meer over mij zou weten dan ik over haar. Sympathiek vond ik dat. In de kas liepen we een tijdje rond. Daarna zijn we op een bankje gaan zitten. Het was heel lekker, die warmte. Lotte vond dat gelukkig ook. We waren echt in de tropen: er

was een waterval, en vanaf een boom sloeg een of andere exotische vogel die vreemde geluiden maakte ons gade. Dat ze naar Argentinië gaat lijkt me geen probleem. Zover wil ik niet op de zaken vooruitlopen. Bovendien: ik ben zelf ook een nomade. Na twee uurtjes moest ik weg naar een volgende afspraak, anders waren we zeker nog even de kroeg in gedoken. We hebben afgesproken dat we dat drankje nog een andere keer gaan drinken.’ yyy

Urenlang kon ik als kind fantaseren over een grote, sterke, oudere broer die mij zou beschermen tegen al het kwaad. Mijn zussen – met wie ik meer vocht dan speelde – vond ik vermakelijk of grappig, maar vielen in het niet bij mijn imaginaire broer. Hij was knap, slim, geestig, lief, stoer en sportief. Mijn broer zou het voor mij opnemen als ik weer eens ruzie had met mijn oudere zus die mij pestte tot ik huilend en bibberend naar mijn ouders rende om te klikken. Mijn fantasiebroer vergezelde mij overal. Hij had grote handen en brede schouders. Alles wat ik deed vond hij machtig interessant. Zijn huid was bruin, zijn ogen levendig en zijn grappen brutaal. In stilte was hij natuurlijk ook nog eens verliefd op mij, ondanks onze bloedband. Helaas kon ik zijn liefde niet beantwoorden, maar ik verstopte me wel achter zijn gespierde lichaam als mijn zussen weer eens een val voor mij gezet hadden in de achtertuin. Op een dag vertelde ik mijn oudste zus over mijn broer en dat hij Tristan heette. Ze luisterde aandachtig en vroeg toen waar hij was. Trefzeker wees ik naar de stoel in de hoek van onze kamer. ‘Als het jouw broer is, is-ie ook van mij,’ zei ze en pakte hem bij zijn imaginaire keel. Angstig keek ik naar haar woeste bewegingen in het luchtledige. ‘Broedermoord,’ zei ze triomfantelijk en keelde hem totdat hij stierf. ‘Zo, nu zijn we weer onder ons,’ zuchtte ze tevreden. Sindsdien moet ik het zonder Tristan stellen. Maar nog altijd denk ik aan hem als ik iets engs moet doen. Aan zijn moedige inborst en brutale blik en aan zijn grote, warme, droge handen waarin de mijne konden verdwijnen. yyy tekst Halina Reijn / foto Janey van Ierland

Bekijk hoe Aaf Lotte gekozen heeft op Foliaweb. nl/videos/aaf

FoliaMagazine

9

Twee delen, één geheel Eeneiige tweelingen zien er hetzelfde uit, groeien op als twee-eenheid, en hebben een sterkere band dan ‘normale’ broers en zussen. Maar hoe is het om als tweeling op te groeien, en lijken ze nou echt zo veel op elkaar? ‘De ander voelt een beetje als jezelf.’ tekst Marieke Buijs / foto’s Jan van Breda

E

en paar dagen na de bevruchting. In de baarmoeder hebben de samengesmolten ei- en zaadcel zich een aantal keer gedeeld tot een hoopje stamcellen. Dan slaat het toeval toe en scheurt het klompje uiteen. Einde verhaal? Nee. De cellen in de twee clusters gaan onafgebroken verder met delen en het materiaal dat zou uitgroeien tot één mens, vormt er twee. Twee hartjes, vier handjes, vier voetjes, twee navels en vier hersenhelften. Samen in de baarmoeder, spelend met elkaars navelstreng of sabbelend op elkaars duim. Uit die prille ontstaansgeschiedenis blijkt al dat eeneiige tweelingen niet zomaar broers of zussen zijn. Ze zijn genetisch identiek, beginnen hun band al in de baarmoeder en groeien als leeftijdsgenootjes binnen een gezin ook nog eens grotendeels in dezelfde omgeving op. Wat betekent het om zo verstrengeld te zijn? Merken ze iets van hun gedeelde oorsprong? Lijken ze op elkaar?

Heftige band Tweelingschap is een heftiger variant van de broers- of zussenrelatie, meent Frits Boer, emeritus hoogleraar kinderpsychiatrie aan het AMC: ‘Wanneer je als tweeling opgroeit, dan voelt de ander een beetje als jezelf.’ Kinderen ontdekken in

10

FoliaMagazine

de loop van hun ontwikkeling dat zij een individu zijn, fysiek gescheiden van de rest van de wereld. Dat werkt als volgt. Een baby’tje steekt zijn duim in zijn mond en voelt de warme aanraking zowel in zijn duim als in zijn mond. Wanneer hij melk drinkt bij zijn moeder aan de borst, dan voelt hij dat contact, en die warme melk, alleen in zijn mond. Zo leert hij dat die duim bij hem hoort en die tepel niet en beseft hij langzaam dat er een scheiding is tussen hemzelf en de buitenwereld. Boer: ‘Tweelingen echter kunnen net zo bezig zijn met het ontdekken van het lichaam van de ander

‘Je kunt je samen heel sterk voelen’ als dat van zichzelf. Wanneer ze bij elkaar in de wieg liggen, zuigen ze bijvoorbeeld weleens op elkaars duim. Ze zijn zo dicht bij elkaar dat ze bij wijze van spreken het gevoel kunnen krijgen dat de duim van de ander ook van de een is.’ Volgens Boer is de totstandkoming van het individu niet alleen een kwestie van het leren van fysieke grenzen, maar speelt gedrag daarbij ook een rol. Hij schetst het scenario van een spelende

tweeling, die wordt opgeschrikt door een voorbijrijdende ambulance. Terwijl de een verschrikt opkijkt, neemt hij bij zijn evenbeeld dezelfde reactie waar. Boer: ‘Het lijkt alsof je samen reageert.’ Niet alleen die fysieke nabijheid en gelijkenis belemmeren de identiteitsontwikkeling bij tweelingen, ook het feit dat ze door de buitenwereld vaak als paar worden benaderd helpt niet mee. Ouders hebben hun handen vol aan het kinderduo dat tegelijk zijn intrede doet in het gezin. Vaak benaderen ze de tweeling noodgedwongen als stel. Ze roepen de kinderen tegelijk binnen, spreken ze als duo aan en sturen ze naar dezelfde vriendjes uit spelen. Ook buitenstaanders hebben de neiging een tweeling als duo te behandelen, zeker als het lastig is de een van de ander te onderscheiden. Bij sommige tweelingen leidt dat ertoe dat ze het bijvoorbeeld hebben over ‘mij’ wanneer ze hun tweelingbroer- of zus bedoelen. De band tussen tweelingen is heftig, zo veel is duidelijk. Toch is het lastig op wetenschappelijk verantwoorde wijze precies te achterhalen wat het tweelingschap inhoudt. Daarvoor zou je namelijk een randomized control trial moeten opzetten, waarin je proefpersonen willekeurig indeelt in de categorieën ‘tweeling’ en ‘con-

Sven (l) en Pelle (8) zitten in groep vier van de basisschool

trole’ – waarbij die laatste groep in dit geval uit eenlingbroers en -zussen zou bestaan – maar dat zit er bij echte kinderen niet in: die zijn nu eenmaal het een of het ander. En het tweelingschap is voor de duo’s in kwestie zo vanzelfsprekend dat ze je niet zouden kunnen vertellen wat het betekent om hun band te hebben. Boer: ‘Niemand kan zijn uitgangspositie vergelijken met het alternatief, dus er zal altijd een element zijn aan het tweelingschap dat je niet te pakken krijgt. Toch merk ik bij het observeren van en praten met tweelingen, en dat lees je ook in de literatuur, dat een kind uit een tweeling de ander beschouwt als onderdeel van zichzelf.’ Geheimtaal Die sterke verbintenis blijkt bijvoorbeeld uit het feit dat sommige tweelingen een geheimtaal ontwikkelen. De tweeling kan daar prima in communiceren, maar voor de buitenwereld, ouders incluis, is het vaak volstrekt onbegrijpelijk. Een extreem voorbeeld daarvan zijn de zogenoemde

silent twins. De eeneiige tweeling June en Jennifer werd in Barbados geboren en groeide op in Wales. Daar werden ze gepest op school en raakten ze geïsoleerd. Ze spraken geen woord met de buitenwereld, maar ontwikkelden onderling een taal die klonk als het gekwetter van vogels. Niemand verstond het, tot een spraakexpert het

‘Tweelingen klampen zich vast aan onderlinge verschillen’ getjilp stiekem opnam en vertraagd afspeelde. Het bleek om doodgewoon Engels te gaan, alleen in razende vaart uitgesproken. De silent twins zijn een extreem voorbeeld van verstoord functioneren door een sterke zusterband. Na een problematische jeugd gaan de zussen samen het slechte pad op. Ze steken onder meer gebouwen in brand. Ze worden opgenomen in een gesloten kliniek, waar ze ieder in een

andere afdeling belanden. Toch komen ze niet los van elkaar. Ze mijmeren dat een van de twee zal moeten sterven, om de ander tot bloei te laten komen. Toeval of niet, de jongste sterft nog geen kwartier na hun vrijlating aan een ontsteking in de hartspier. Wat die ontsteking heeft veroorzaakt blijft tot op de dag van vandaag een mysterie. Kinderpsychiater Boer beaamt dat de sterke band tussen tweelingbroers en -zussen belemmerend of negatief kan werken. ‘Die verbondenheid brengt een risico op een kwetsbaar zelfbeeld met zich mee, dat je de ander nodig hebt om je compleet te voelen. En het is heel moeilijk als die behoefte niet wederkerig is. Dat zie je bijvoorbeeld wanneer de ene broer of zus een relatie krijgt, terwijl de ander daar nog niet aan toe is. Dat kan heel pijnlijk zijn voor de broer of zus die “achterblijft”.’ Aan de andere kant benadrukt Boer dat die verbintenis juist ook mooi en positief kan zijn. ‘Je kunt je samen heel sterk voelen en hebt veel aan elkaar.

FoliaMagazine

11

Esther (l) studeert literatuurwetenschap en Anne (20) studeert Griekse en Latijnse taal en cultuur

Bovendien zie je vaak dat die zoektocht naar de eigen identiteit een inspiratiebron vormt: veel tweelingen putten creatieve rijkdom uit hun persoonlijke geschiedenis.’ Hersenen Eeneiige tweelingen zijn dus op een bijzondere manier met elkaar verbonden. Ze delen hun genen en de baarmoeder en staan grotendeels bloot aan dezelfde omgevingsinvloeden, vooral in hun vroege ontwikkeling. Dick Swaab, emeritus hoogleraar neurobiologie, zette in zijn boek Wij zijn ons brein (2010) uiteen dat het menselijk karakter vastligt in het brein. Hoe dat brein zich ontwikkelt ligt volgens Swaab al heel vroeg vast. Een mengeling van genen, hormonale omstandigheden in de baarmoeder en ervaringen in de vroege jeugd bepalen de persoonlijkheidskenmerken van een mens. Betekent dat dan dat de karakters van eeneiige tweelingen identiek zijn, of in ieder geval sterk op elkaar lijken? Nee, stelt Swaab: ‘Ieder mens is uniek.’

12

FoliaMagazine

Duits hersenscanonderzoek uit 1994 wijst uit dat de hersenen van eeneiige tweelingen zelfs niet identiek zijn in de grote lijnen. Het walnootachtige patroon van windingen en groeven aan de oppervlakte van het brein verschilt. Swaab legt uit dat die structuur zich vormt voordat een baby is geboren, in de laatste drie maanden van

‘Ieder mens is uniek’ de zwangerschap. Hij noemt het toeval als belangrijkste oorzaak van die verschillen. Tijdens de ontwikkeling van de hersenen worden naar schatting vijf keer meer hersencellen gevormd dan de grofweg honderd miljard die uiteindelijk overblijven. Al die neuronen krijgen de genetische opdracht mee onderlinge contacten aan te maken. Dat doen ze overvloedig, min of meer op goed geluk. Sommige van die contacten blijken goed te functioneren en worden versterkt. Andere verbindingen blijven ongebruikt. Cellen

die geen zinvolle verbindingen maken sterven af. Survival of the fittest in het brein. Swaab: ‘Bij de vorming van zo’n complex netwerk moet het toeval wel tot individuele verschillen leiden.’ Omdat de hersenen zich in interactie met de omgeving in de loop van de jeugd verder ontwikkelen, kunnen verschillen die aanvankelijk gering zijn, verder uitvergroot worden. Kinderpsychiater Frits Boer vergelijkt het met een zeiltocht. ‘Als je van Marken naar Amsterdam vaart, dan kom je, als je aanvankelijk slechts een halve graad van koers raakt, uiteindelijk uit in Muiden, of in Durgerdam. Zo gaat dat ook in de ontwikkeling van het brein. Door een piepklein verschilletje kan de koers van de ontwikkeling uit elkaar lopen en dat resulteert in zeer verschillende individuen.’ Wat daar verder aan bijdraagt, is het feit dat iedereen uniek wil zijn. Niemand wil een kloon van een ander zijn. Boer: ‘Tweelingen klampen zich vast aan onderlinge verschillen. Wie de

Tim (l) en Wart (35) treden samen op als cabaretduo Kamps & Kamps

oudste is bijvoorbeeld. Dat vinden tweelingen vaak heel belangrijk. Terwijl, waar hebben we het over? Dat gaat om een halfuur leeftijdsverschil.’ Niet alleen de tweeling zelf, ook ouders zien hun kinderen niet graag als identieke wezens. Boer: ‘Ouders behandelen een tweeling vooral de eerste jaren als paar, om de dubbele invasie in het gezin te kunnen bolwerken, maar als het gaat om het beoordelen van uiterlijke kenmerken en karaktereigenschappen van hun kinderen zijn ze juist geneigd de verschillen uit te vergroten. Stel, ouders vullen voor een onderzoek vragenlijsten in over hun tweeling Ineke en Tineke, dan lijken het totaal verschillende karakters. Terwijl leraren de twee vrij gelijk beoordelen in diezelfde vragenlijsten.’ In een gezin vormt zich op basis van kleine verschillen een verhaal, bijvoorbeeld dat Tineke de wildebras is, terwijl Ineke altijd voorzichtig doet. Boer: ‘En kinderen hebben de neiging zich ook daarnaar te gedragen. Zo werkt het verhaal binnen een gezin als een selffulfilling prophecy.’ yyy

Nederlands Tweelingen Register De verschillen tussen genetisch identieke tweelingbroers en -zussen bieden onderzoekers een unieke kans om zich over het klassieke nature/nurture-vraagstuk te buigen. Met die gedachte in het achterhoofd richtte hoogleraar fysiologische psychologie Ko Orlebeke (VU) vijfentwintig jaar geleden het Nederlands Tweelingen Register (NTR) op. Inmiddels staan daar ruim zevenentachtigduizend mensen ingeschreven die deel uitmaken van een tweeling. Doel van het tweelingregister is inzicht te krijgen in de oorsprong van verschillen tussen mensen. Het gaat daarbij niet om eigenschappen die eenvoudig overerven, zoals bloedgroep, maar juist om eigenschappen die ‘normaal verdeeld’ zijn in de populatie, zoals lichaamslengte of intelligentie, waar een heel spectrum van bestaat. Met veel mensen die gemiddeld scoren en relatief weinig mensen aan de uitersten, die extreem kort of hyperintelligent zijn. Door uit te pluizen

hoezeer twee-eiige tweelingen meer verschillen in zo’n eigenschap dan eeneiige tweelingen, kun je doorgronden in hoeverre verschillen veroorzaakt worden door genen en in hoeverre door omgevingsfactoren. Stel bijvoorbeeld dat de eeneiige tweelingen gemiddeld ongeveer even slim zijn, terwijl tussen twee-eiige tweelingen – die net als ‘normale’ broers en zussen vijftig procent van hun genen delen – veel meer verschil in intelligentie bestaat. Op basis daarvan kun je concluderen dat genetische verschillen de voornaamste oorzaak zijn van verschillen in intelligentie. Dit principe wordt in tweelingonderzoek niet alleen toegepast op persoonlijkheidskenmerken als intelligentie, maar ook op risico’s voor stoornissen als depressie of schizofrenie en voor risico’s op aandoeningen als Alzheimer en hart- en vaatziekten. Zo zijn tweelingen cruciaal in het doorgronden van tal van menselijke eigenschappen.

FoliaMagazine

13

(advertenties)

HOOR JIJ ALS TRAINEE THUIS IN EUROPA? START JE TRAINEESHIP MET EEN

Nieuwsbrief Wekelijks verstuurt Folia een nieuwsbrief met onder andere de belangrijkste nieuwsberichten, de laatste blogs, columns en video’s op FoliaWeb.nl en een prijsvraag.

Schrijf je in op foliaweb.nl/nieuwsbrief

MEET & GREET IN DEN HAAG

Volg Folia ook op

@FoliaWeb

Een traineeship bij de EU is goed voor vijf maanden boeiende werkervaring bij een Europese instelling. Hoe boeiend? Kom op woensdagmiddag 9 januari 2013 naar de Meet & Greet bij het Ministerie van Buitenlandse Zaken in Den Haag en vraag het (oud) EU-trainees zelf. Zij delen graag hun ervaringen met je.

FoliaWeb. en.Magazine

Ga voor het programma en je aanmelding naar www.traineebijdeEU.nl.

U_adv_100x128V1 3.indd 1

FoliaTV

het platform voor hoger opgeleid Amsterdam

folia_ad_nieuwsbrief_100x1275.indd 1 16-11-12 16:42

Business models Bekijk onze herencollectie eens op Zwartjes.nl. Je vindt hier vele gerenommeerde kwaliteitsmerken waaronder Magnanni, Floris van Bommel, Crockett & Jones en Santoni. Grote keuze in modellen en maatvoering voor zowel werk als studie. Loop eens binnen bij een van onze winkels.

UTRECHTSESTRAAT 123 TEL 020 - 623 37 01 GELDERLANDPLEIN 219 TEL 020 - 644 14 71 AMSTERDAM

www.zwartjes.nl

12/6/12 4:26 PM

broers & zus Staan maandelijks in een café te gieren van de lach Faisa (23, student rechten, UvA), Nassir (rechts, 21, oud-student rechten, UvA) en Ahmed Abbas (22, oudstudent geschiedenis, UvA). Faisa: ‘We hadden vroeger een hekel aan elkaar.’ Ahmed: ‘We waren allemaal erg op onszelf. De hechte band is pas veel later gekomen.’ Nassir: ‘Mijn oudste broer was het lievelingetje van oma. Ik zei dat ik hem haatte. Dan verzon hij dat ik iets stouts had gedaan en kreeg ik een klap met haar wandelstok.’ Ahmed: ‘Als ik mijn broer vroeg om hulp bij wiskunde was zijn reactie: “Ben je dom of zo?”’ Nassir: ‘Het litteken op mijn wang komt door

een stoeipartij met mijn broer. Maar ik vertel meestal een verhaal over drie hyena’s.’ Ahmed: ‘Nassir maakt er een heel spectaculair verhaal van. “Ik heb gevochten met een beer toen ik drie was.” Ik lach me kapot.’ Faisa: ‘Ik zeg er wel altijd bij dat we broer en zus zijn. Soms zitten we samen te lunchen en vraagt iemand achteraf. “Was je aan het daten?”.’ Ahmed: ‘Uiterlijk lijken we niet veel op elkaar, maar we zijn wel allemaal dromers.’ Nassir: ‘We fantaseren samen over revoluti-

onaire plannen waarmee we de wereld beter maken. En we kunnen uren praten, over Afrika bijvoorbeeld. ’ Ahmed: ‘Misschien komt het door het oorlogsverleden van onze ouders.’ Faisa: ‘Maar we hebben het ook over kleine dingen, de liefde of zo.’ Nassir: ‘Ik bel Faisa regelmatig als ik vrouwenadvies nodig heb.’ Ahmed: ‘Pff, noem de liefde maar klein.’ yyy tekst Vera Lentjes / foto Fred van Diem

FoliaMagazine

15

(ingezonden mededeling)

Hadjar

16

Emma

Voor mijn broertjes

50 procent banaan

Jullie zijn 9 en 11, vol levenslust en heel nieuwsgierig. Alles willen jullie weten. En op veel van die vragen krijgen jullie hetzelfde antwoord als ik vroeger kreeg: ‘Daar kom je wel achter als je groot bent.’ Heel frustrerend vond ik dat altijd. En later nog veel meer, want als je eenmaal groot bent blijkt het toch wel handig om van bepaalde dingen op de hoogte te zijn. Om jullie dit te besparen, wil ik jullie alvast vertellen waar jullie achter gaan komen als jullie groot zijn. Ik zal het bewaren, zodat deze knowhow paraat is zodra jullie het nodig hebben. En dat zal niet zo lang meer duren… Je wordt sneller groot dan je denkt. En als dat gebeurd is, wil je terug naar je kindertijd. Echt. Haal zo veel mogelijk kattenkwaad uit, nu het nog kan. Na je twaalfde moet je naar bureau Halt. Spruitjes zijn lekker. Roken is vies. Maar meisjes zijn leuk. En jongens ook! Meisjes plagen werkt nu nog… Maar later niet meer! Meisjes kunnen namelijk heel goed terugplagen. En als ze ouder worden, krijgen ze lange nagels. Maar waar meisjes niet tegen kunnen, is negeren. Doe dat dus bij het meisje dat je leuk vindt. Dit zal verwarrend zijn, maar dat is de grote mensenwereld wel vaker. Meer slecht nieuws: huiswerk maken moet nog minstens tot je 25e. Dus jullie kunnen er nu maar beter vast heel goed in worden. Heb je later tijd voor andere dingen. Alles wat jullie nu bewaren is over twintig jaar hipster. Wat dat betekent? Eigenlijk niks. Geniet van je woensdagmiddag vrij. Die krijg je nooit meer terug. En geniet van je jeugd. Ook die krijg je niet meer terug... Verveel je je? Als je groot bent, zul je je niet meer herinneren wat dat is. Dus profiteer er nog even van. En als laatste, grote mensen doen ook maar wat. Dus trek je niks van die betweters… jullie zus inbegrepen. yyy Hadjar Benmiloud

Ik heb een broer (bankier) in Zuid-Korea en een zus (ergotherapeute) in Noord. Gevoelsmatig is de afstand vanaf mijn huis hetzelfde. Praktisch ligt het anders: we zijn zelden samen. Jammer, ik reken ze tot mijn vrienden. Soms hoor je iemand zeggen: ‘Ik kies mijn eigen familie, hier in de ashram.’ Zo iemand is dan geen vrienden met zijn broer of zus. Joh, je doet jezelf tekort! Je zus of broer bevrienden is immers ook altijd voor de helft jezelf complimenteren. Elk mens deelt 99,9 procent DNA met elk ander mens. En ook vijftig procent met de banaan en de spitskool. Enfin, je ouders zijn dus 99,9 procent dezelfde, nog meer als ze uit Volendam komen. Die 0,1 procent verschil tussen mijn ouders is wat ik ben geworden. Ik heb exact de helft van mij aan een van hen te danken. Maar mijn twee ouders droegen toen ze ons gezinnetje samenstelden niet telkens dezelfde helft bij: een mens heeft 23 chromosomenparen en wanneer het zaadje of eitje wordt gemaakt, wordt door toeval bepaald welke helft er doorgegeven wordt. 50 procent kans dus op de klutsknieën van moeder of het chagrijn van vader. Voor ongeveer 25.000 genen in 6 biljoen basen is ruimte voor 3 miljoen verschillen tussen broer en zus. Een baby is dus een gokje waarvan het toeval maar moet bepalen of het wat worden wil. Biochemisch gezien ben ik 99,95 procent mijn broer en zus. Maar broer en zus hebben niet hetzelfde 0,05 procent verschil geërfd. Daardoor zijn we maar voor de helft hetzelfde uitgepakt. Die toevalligheid is het leuke van het broer- en zusterschap. Hoe zou een schooier als ik anders een bankier kennen en een ergotherapeute? Geboorte is een gokhal. Sommige gokjes pakken gunstig uit. Sommige een beetje banaan. En het mooie is: je weet niet welke 50 procent overeenkomen. Ik kan mezelf dus met ongeveer 50 procent accuratesse de goeie eigenschappen van de bankier en de ergotherapeute toedichten – voor de rest hou ik mijn ouders verantwoordelijk. yyy Emma Curvers (op de foto met haar oudere broer

FoliaMagazine

Wieger en haar jongere zus Anna)

Asis

Eenpersoonsuniversum

Broer noch zus

Als enig kind groeide ik op op een onbewoond eiland – in mijn hoofd althans. Zo een als in klassieke cartoons: een bergje zand, een palmboom en een haai die er rondjes omheen zwemt. Geen kans te ontsnappen. Als enige inwoner van dit eilandje ga je dan bijzondere vragen stellen. Waarom zie je eruit zoals je eruitziet? Waarom denk je zoals je denkt? Wat is de reden voor jouw bestaan? Hoe ben je precies het product van je ouders en omgeving geworden? Als ouder van drie kinderen zie ik dat dit allemaal onzinnige vragen zijn. Ik observeer iedere dag weer hoe verschillend onze kinderen zijn. Op de vraag ‘Hoe gaat het met de kinderen?’ heb ik dan ook altijd drie verschillende antwoorden. Tussen die antwoorden zit maar weinig verband, ook al is het gedrag per kind behoorlijk consistent. Zoals de fysicus Steven Weinberg opmerkte: de natuurwetenschap brengt ons meestal kennis over de natuur, maar soms over de wetenschap zelf. Op het moment dat sterrenkundigen zich realiseerden dat de aarde niet de enige planeet in het universum was, maar dat er ontelbare mogelijke werelden zijn – een gezichtspunt dat Giordano Bruno op de brandstapel deed belanden – verdwenen alle existentiële vragen over het speciale karakter van onze aarde in de prullenmand. We zijn ‘gewoon’ een middenklasseplaneet bij een modale ster, en als die je niet bevalt, dan pak je een raket en zoek je een betere. Op dezelfde manier deed de evolutietheorie alle vragen over de speciale rol van de mens in de natuur wegsmelten. We zijn ‘gewoon’ een bovengemiddeld intelligente aap, en als deze levensvorm je niet bevalt dan zijn er nog een paar miljoen andere soorten. Een enig kind is dus een beetje als een middeleeuwse kosmoloog. Zoals iemand de schrijver Harry Mulisch beschreef: een bewoner van een eenpersoonsuniversum. yyy Robbert Dijkgraaf

Mijn moeder heeft negen kinderen gebaard. Ons gezin heeft lang uit elf mensen bestaan. En dit in journalistieke stukken of columns uitventen voelt als een vulgaire bezigheid. Natuurlijk, vaak proberen familieanekdotes zich via mijn tien vingertoppen een weg naar buiten te banen. Want het resultaat van veel broers en zussen is verhalen in overvloed. Toch dient het gewicht van elke druppel inkt die gespendeerd wordt aan het directe bloedverwantschap met het cijfer miljoen vermenigvuldigd te worden. De enige reden die ik kan bedenken mijn broers en zussen door het schrift aan de buitenwereld over te leveren is mijn zelfzuchtige ik, maar thuis zijn we met wij. Verder is het makkelijk schrijven. Te makkelijk. Het enige wat de auteur hoeft te doen, is de opgediende soep oplepelen. Maar de echte graat in de keel is de lubriciteit die gleuven van voordeuren omhoog wipt. Hoe vaak heb ik niet van mediamensen gehoord: ‘Wow, heb jij acht broers en zussen? Daar moeten we iets mee doen.’ Onze familie heeft dan ook vaak verzoeken ontvangen. De een wil een non-fictieboek schrijven, de ander ziet een documentaire in de gebroeders en gezusters Aynan en de radioreportage doet het ook altijd goed. De familiale achtergrond in literatuur gieten is daarentegen een ander verhaal, omdat ouders, broers en zussen universele vleugels krijgen en symbool kunnen staan voor abstracte begrippen en ongrijpbare zaken. Mohammed Choukri heeft dit in Hongerjaren op prachtige wijze gedaan. Dichter bij huis en toepasselijk tijdens deze donkere dagen is het kerstverhaal ‘Het doodgeboren kerstkind’ van Boudewijn Büch, waarin het hoofdpersonage en zijn broers een cordon sanitaire om de vaderfiguur leggen. De vader heeft aan de oorlog de dwazenziekte overgehouden. Hij smijt en treitert, maar komt er niet doorheen. De broeders verraden elkaar niet. Mijn moeder heeft negen kinderen gebaard, maar voor de media heb ik broer noch zus. Ammenooitniet. yyy Asis Aynan

FoliaMagazine

foto’s Danny Schwarz

Robbert

17

Suikerooms en tweede moeders

Gescheiden ouders krijgen vaak een nieuwe partner, met wie ze soms ook opnieuw kinderen krijgen. Voor de ‘eerste kinderen’ is het vanwege het grote leeftijdsverschil soms even wennen, maar meestal pakt zo’n klein halfbroertje of -zusje eigenlijk heel leuk uit. tekst Anouk Kemper en Clara van de Wiel / foto’s Bob Bronshoff

E

18

en veel jonger broertje of zusje: dat moet er eentje zijn uit de ‘tweede leg’. Nadat gescheiden ouders met een nieuwe partner een stiefgezin vormen, wordt in ongeveer een derde van de gevallen na verloop van tijd een nieuw kind geboren. Soms pas na vele jaren, waardoor het leeftijdsverschil tussen de nakomelingen flink op kan lopen. Door beroemdheden als Picasso en Mick Jagger is dat een bekend verschijnsel geworden. Bij die laatste is het leeftijdsverschil tussen het eerste en laatste kind zelfs 29 jaar. Toen haar jongste halfbroertje geboren werd, had grote zus Jade Jagger zelf al twee dochters van zeven en drie.

leg starten zijn jong getrouwd en na de geboorte van het eerste kind al snel van hun partner gescheiden. Voor hun gevoel hebben ze het gezin nog niet voltooid. Door met een tweede partner opnieuw kinderen te krijgen, maken ze hun familie compleet.’ Zo zijn er zelfs vrouwen die op hun dertigste al aan een tweede leg toe zijn. Het leeftijdsverschil tussen kinderen uit eerste en tweede leg is gemiddeld ook slechts acht jaar.

Het vooroordeel over de tweede leg is dan ook dat het bovenal om oudere mannen gaat die, na ervandoor te zijn gegaan met een jong ding, een nieuw gezin stichten. Maar volgens demograaf Gijs Beets, verbonden aan het Nederlands Interdisciplinair Demografisch Instituut (Nidi) in Den Haag, klopt dat niet. Van de 270.000 Nederlanders die kinderen bij meerdere partners hebben zijn er 142.000 vrouw, tegen 128.000 mannen. Ook hun leeftijd ligt vaak lager dan gedacht. Beets: ‘De meeste vrouwen die een tweede

In zo’n tachtig procent van de gevallen blijven kinderen na een scheiding bij hun moeder wonen. Dat heeft een belangrijke invloed op de gevolgen die een nieuwe lichting nageslacht kan hebben. Volgens Beets moeten we om die reden onderscheid maken tussen een ‘tweede leg’ en een ‘tweede nest’. Wanneer de vrouw met een nieuwe partner kinderen krijgt, wonen al haar kinderen van beide partners veelal samen in één huis. Gescheiden mannen leven echter in de meeste gevallen ook geschei-

FoliaMagazine

‘Er bestaat onderscheid tussen tweede leg en tweede nest’

den van hun eerste leg. Wanneer zij met een nieuwe partner kinderen krijgen, stichten ze als het ware een ‘tweede nest’, waarvan de kinderen vaak maar weinig contact hebben met vaders eerste lichting. Dat is volgens Beets ook de reden dat kinderen uit de eerste leg vaak een betere band hebben met hun biologische moeder dan met hun vader. ‘Vrouwen maken het onderscheid tussen kinderen van hun verschillende partners nauwelijks. Maar mannen zien de kinderen van hun eerste vrouw vaak een stuk minder dan hun nieuwe kinderen. Dat heeft gevolgen voor de band die hij met hen opbouwt.’ Met de band tussen halfbroers en -zussen in een gezin komt het, na aanvankelijke jaloezie, in de meeste gevallen overigens helemaal in orde. Het krijgen van een nieuw broertje of zusje heeft immers ook tal van voordelen. Opnieuw cadeautjes met Sinterklaas, bijvoorbeeld. Of een perfect subject om de eigen opvoedkunsten op te oefenen. Over halfbroertjes en -zusjes spreken deze studenten dan ook zelden. Eerste en tweede leg voelen zich in de meeste gevallen volop verbonden.

Naam Josefien van Poppel (21) Studie Geschiedenis Broertje (van moeders kant) en zusjes (van vaders kant): Ben (14), Jet (7), Julie (5) ‘Toen mijn ouders uit elkaar gingen was ik een jaar of twee. Ze zijn altijd goed met elkaar blijven omgaan en ik heb de scheiding nooit als een probleem ervaren. Ik was zeven toen mijn moeder Ben kreeg. Ik weet daar weinig meer van, maar ik schijn soms best jaloers te zijn geweest. Maar als ik rust wilde, ging ik gewoon naar mijn vaders huis. In het begin vond ik het daarom ook raar toen er daar ook opeens jonge kinderen kwamen. Ik zat in de puberteit, vond al die drukte best heftig. Voor mijn broertje ben ik altijd een soort tweede moeder geweest. Hij is nu flink aan het puberen en als hij zit te klieren spreek ik hem daar wel op aan. Dat pikt hij alleen soms. Hij is inmiddels een stuk groter dan ik. Maar

sinds kort kijkt hij ook wel tegen me op. Eerst luisterde hij vooral naar dubstep, maar nu wil hij opeens met mij mee naar concerten. Ook mijn kledingstijl en mijn vrienden zijn opeens cool. In zijn karakter lijkt hij wel op mij. Hij is ontzettend eigenwijs en heeft betweterige trekjes, maar zijn hart zit op de goede plek. Voor mijn zusjes ben ik meer een heel nabije tante. Een keer per week ga ik bij mijn vader eten. Dan leg ik ze vaak in bed en zing ik liedjes voor ze. Mijn vader en moeder zien elkaar nog best vaak, met al hun kinderen erbij. Ze vieren bijvoorbeeld oud en nieuw samen. En mijn broertje past ook wel eens op bij mijn zusjes.’

FoliaMagazine

19

Naam Fleur van der Woude (23) Studie Kunstgeschiedenis Zusje (van moeders kant): Amina (15) ‘Mijn ouders gingen scheiden toen ik anderhalf was, ik kan ze me niet eens samen voorstellen. Op mijn achtste werd mijn zusje geboren. Ik weet nog dat ik hoopte een grote broer te krijgen. Maar dat zat er niet in. Als grote zus voelde ik me wel heel trots. Natuurlijk was ik wel eens jaloers op alle aandacht die ze kreeg. Een gevleugelde uitspraak bij ons thuis is ‘duizend foto’s van haar en nul van mij’. Een baby krijgt nu eenmaal meer aandacht, dat lijkt me normaal. Mijn moeder gaf altijd nog genoeg aandacht aan mij. Ik kan me herinneren dat we zelfs samen naar Parijs zijn gegaan, mijn zusje was toen een paar maanden oud. Halfzusje klinkt niet fijn. Dat klinkt zo ‘half ’, terwijl ze voelt als een volle

zus. We hebben jarenlang in hetzelfde huis gewoond. We hebben niet dezelfde vader, maar daar hebben we het eigenlijk nooit over. Als kind dacht ik ook nooit: wij zijn anders dan andere zussen. Nu zie ik wel dat vrienden een andere band met hun broer of zus hebben, omdat ze qua leeftijd dichter bij elkaar zitten. Dan maak je samen dezelfde periode in je leven door. Ik ben echt de grote zus. We hebben nog altijd goed contact, al zien we elkaar minder sinds ik niet meer thuis woon. Wel help ik haar graag met haar huiswerk. Ze zit in 4 VWO. Nu ze ouder wordt, hebben we meer volwassen gesprekken.’

Naam Klaas Zevenhek (28) Studie Archeologie Broertje (van vaders kant): Ilja (8) ‘Het idee van een halfbroertje vond ik hartstikke leuk, meteen al. Ik was vooral heel blij voor mijn vader: hij kreeg na de scheiding een kans iets nieuws te beginnen, een nieuw leven. Nu zie ik Ilja één keer per week, of één keer in de twee weken, als ik bij mijn vader ga eten. Aan de ene kant is dat heel oppervlakkig, ik vind dat ik hem veel te weinig zie. Aan de andere kant is er juist die sterke band van genegenheid. Ik heb ook een volle broer, die is twee jaar jonger dan ik. Met hem heb ik een heel andere band. Gewoon, omdat we samen zijn opgegroeid en qua leeftijd dicht bij elkaar zitten. Voor mijn halfbroertje ben ik meer een soort suikeroom, een halve vader bijna. Verder krijg ik niet veel mee van de opvoeding. Dat is ook niet mijn taak,

maar ik probeer Ilja wel te stimuleren. Zelf studeer ik archeologie, dus ik probeer hem ook die fascinatie bij te brengen. Opgravingen vind hij heel leuk. Ik zie dat mijn vader geleerd heeft van onze opvoeding, haha. Hij houdt erg van de natuur en van lange wandelingen maken. Op een bepaalde manier kon hij daar rigide in zijn. Wat dat betreft is hij nu zachter. Wel speelt muziek nog steeds een belangrijke rol. Mijn vader speelt altviool, piano, blokfluit en contrabas. Ilja speelt piano en ik heb lang cello gespeeld. Jaloers ben ik nooit geweest, daarvoor is het leeftijdsverschil te groot. Het is juist leuk om te zien hoe hij zich ontwikkelt. Dat gaat heel snel, terwijl je als kind denkt dat je oceanen van tijd hebt.’ yyy

FoliaMagazine

21

‘Valentijn was gewoon Valentijn’ Floris en Valentijn. Ooit waren zij – in ieder geval voor de buitenwereld – broers. Nu is Valentijn model, dj, columnschrijver, én vrouw. Toch is het voor Floris nooit anders geweest. ‘Het was altijd: Valentijn is een meisje. Ik wist niet beter.’ tekst Gijs van der Sanden / foto’s Martijn van de Griendt

‘O

nee, it’s out there.’ Met een theatrale beweging verschuilt Valentijn haar gezicht achter haar handen. Halverwege het gesprek vertelt haar broer Floris hoe Valentijns naam in het verleden heel even was veranderd in Carolijn. Hij grinnikt. ‘Het spijt me voor alle mensen die Carolijn heten, maar dat is gewoon een domme naam.’ Valentijn knikt. ‘Ver-schrikkelijk.’ Het was een voorstel van de psycholoog. Valentijn wist als genderdysforisch kind al vroeg dat ze geen jongetje wilde zijn. Vanaf haar vijfde

22

FoliaMagazine

bezocht ze daarom de zogenaamde genderpoli, destijds gevestigd in het UMC, waar kinderen met geslachtsidentiteitsstoornissen worden gediagnosticeerd en behandeld. Om het eens

‘Binnen ons gezin was het geen big deal’ te proberen zou ze als achtjarige op vakantie in Spanje, ver weg van alle mensen die wel beter wisten, een paar weken als volwaardig meisje door het leven gaan. Bij dat experiment hoorde een meisjesnaam, en zo kwamen haar ouders

met Carolijn. Vergelijkbaar met Valentijn, in ieder geval qua klank, zo was het idee. Toen vond Valentijn dat prima. Maar nu heeft het iets gênants, vindt ze. Carolijn, die naam paste haar helemaal niet. ‘En het stomme is,’ vertelt Valentijn geanimeerd, ‘dat het maar een dag heeft gewerkt. Ik was op het strand aan het spelen toen mijn broertje aan kwam rennen. “Valentijn, Valentijn,” riep hij. Net toen ik aan mijn nieuwe vriendjes had verteld dat ik Carolijn heette.’ Floris zegt lachend: ‘Die snapten er helemaal niks meer van.’

Floris de Hingh (l) en zijn zus Valentijn

Valentijn: ‘Maar daardoor wist ik wel meteen dat het voor mij niet werkte om me een nieuwe naam aan te meten. Natuurlijk, Valentijn is een jongensnaam, maar als iemand die naam een vleugje vrouwelijkheid kan geven dan ben ik het wel.’ Floris kijkt naar zijn zus en knikt. Floris (21) en Valentijn (22) de Hingh. Hij studeert Urban Design aan de Hogeschool voor de Kunsten in Utrecht, zij literatuurwetenschappen aan de UvA. Hij werkt als bijbaantje in een Utrechts café, zij is internationaal model, schrijft voor Elle en jongerenwebsite Spunk en treedt als

dj en performer op in het Amsterdamse nachtleven met het collectief Knuckle Duster Agency. Valentijn: ‘Vind je Floris niet knap? Ik zit hem altijd aan te prijzen bij mijn vriendinnetjes.’

‘Mijn wiskundeleraar bleef me altijd “hij” noemen’ Broer en zus. Ze zitten naast elkaar alsof het nooit anders is geweest. En zo is het ook, zegt Floris. Als een broer heeft hij Valentijn nooit gezien. Ook niet in de tijd voor haar geslachtsveranderende operatie, die ze op haar negentiende

onderging. Floris: ‘Het was altijd: Valentijn is een meisje. Ik wist niet beter.’ Toch, in de documentaire Valentijn van Hetty Nietsch uit 2007 – waarin we zien hoe Valentijn vanaf haar achtste levensjaar negen jaar lang gevolgd wordt op haar weg naar vrouwelijkheid – refereert Floris eerst nog aan Valentijn als ‘zijn broertje’. Gaandeweg in het proces is er kennelijk iets veranderd. Was er een specifiek moment waarop besloten werd: nu is Valentijn geen broer meer, maar een zus?

FoliaMagazine

23

Floris denkt na. ‘Ik was twaalf, geloof ik. Eigenlijk kon je Valentijn toen niet meer als jongen zien. Ze had lang haar, droeg meisjeskleren en een bh met opvulling. Toch was het voor ons niet vreemd dat ik haar nog steeds “mijn broer” noemde. Dat etiket maakte thuis niet zo veel uit. Valentijn was gewoon Valentijn. Het was meer de buitenwereld die vroeg: is Valentijn nu een jongen of een meisje? De eerste twee jaar heeft mijn zus zich bij gym bijvoorbeeld nog bij de jongens omgekleed, terwijl ze daar eigenlijk niet thuishoorde. We zijn toen rond de tafel gaan zitten en vroegen of ze het fijn zou vinden als we haar voortaan als meisje gingen benaderen.’ Valentijn: ‘Voor mij was dat een grote beslissing. Binnen ons gezin was het inderdaad geen big deal, maar ik vond het wel eng om aan mijn vriendinnen te vertellen. Ik wist niet of mijn omgeving het wel zou begrijpen. Ik weet nog dat ik het ze vertelde via MSN. Het was wennen voor de mensen om me heen, maar toch is het uiteindelijk heel natuurlijk verlopen. Mijn wis-

24

FoliaMagazine

kundeleraar bleef me altijd een “hij” noemen, maar eigenlijk was hij de enige. In restaurants vroegen obers altijd aan mijn ouders: wilt uw dochter nog wat drinken? Ik was er al min of meer aan gewend geraakt dat mensen mij als meisje zagen.’ Valentijn noemt de beslissing om als meisje benaderd te worden de belangrijkste in het transitieproces. Die keuze maakte haar naar

‘Ik dacht niet ineens: nu heb ik een zus’ eigen zeggen meer vrouw dan haar operatie, die ze jaren later onderging, en haar de vrouwelijke geslachtskenmerken gaf. Valentijn: ‘Ik heb er lang over getwijfeld. Ik vroeg me af: wat verandert er nou aan mij als persoon als dat ding eraf gaat? Ben ik dan ineens meer vrouw?’ Uiteindelijk besloot ze voor het gemak te kiezen. Want de maatschappij wil nu eenmaal een label:

man of vrouw. Ze sprak er onlangs over tijdens TEDx Amsterdam. Floris: ‘Voor mij was het een logische opvolging van gebeurtenissen. Maar toen de operatie achter de rug was, dacht ik niet ineens: en nu heb ik een zus. Die had ik al veel langer.’ Nee, Floris kan zich niet herinneren dat hij zich ooit schaamde voor zijn zus. Of dat hij het proces waar ze doorheen ging op een andere manier als een last ervoer. Als mensen op een afkeurende toon vragen aan hem stelden – Zeg, die broer van jou, die wil toch een meisje zijn? – dan legde hij het rustig uit. Floris: ‘Dan zei ik heel laconiek: “Ja, klopt, en wat dan nog?” Vaak was de sensatie dan wel weg.’ De situatie leidde nooit tot spanningen tussen jullie? Floris kijkt even voor zich uit. Dan: ‘Nee, eigenlijk niet. Ik kan me wel momenten herinneren dat Valentijn inzat over haar vriendinnen. Dat ze haar buitensloten op het moment dat het

Marcel over jongens ging, omdat ze dachten dat ze dat toch niet zou begrijpen. Dan dacht ik: wat een kutwijven. Zoek gewoon andere vrienden.’ Valentijn: ‘Een tijd lang was er een rare dynamiek bij ons thuis, omdat ik begon met puberteitsremmers [die de puberteitsontwikkeling onderdrukken, red.]. Ik was echt nog een spring-in-het-veld en hechtte heel erg aan mijn ouders, terwijl Floris – mijn jongere broertje – wél ging puberen en zich steeds meer begon af te zetten. Als Floris dan weer eens kortaf deed en meteen naar boven liep zodra hij thuiskwam, dacht ik: jeetje Floris, is het nou zo moeilijk om éven aardig te zijn? Maar verder kan ik me niet herinneren dat we ooit over wereldschokkende dingen ruzie hebben gemaakt.’ Floris: ‘Over de afstandsbediening!’ Valentijn: ‘Ja, dan konden er weleens rake klappen vallen.’ Ze lacht. Kreeg Valentijn niet erg veel aandacht? Floris: ‘Dat vragen mensen vaker. Die documentaire wekt misschien de indruk dat het in ons gezin altijd alleen maar om Valentijn ging. Dat mijn ouders alles op alles hebben moeten zetten om mijn zus de wereld in te sturen. Natuurlijk, Valentijn had speciale aandacht nodig. Maar ik heb nooit ervaren dat ik daardoor aandacht tekort kwam. Ik was juist blij dat ik niet altijd naar die psychologen moest. Dan moest ze weer ’s ochtends vroeg de trein in richting het ziekenhuis. Mijn ouders vroegen weleens of ik mee wilde, maar dan draaide ik me liever nog een keer om.’ Valentijn : ‘Aan mij werd ook weleens gevraagd of mijn broertje eigenlijk wel aandacht kreeg. Ik wist nooit zo goed wat ik daarop moest antwoorden, omdat ik me er natuurlijk bewust van was dat ik het gevalletje “she needs special care” van het gezin

was. Maar in mijn beleving hebben onze ouders de aandacht altijd goed verdeeld. Er was evenveel aandacht voor mijlpalen, voor verjaardagen. Ze hebben het probleem nooit groter gemaakt dan het was.’ Maar dat wil niet zeggen dat het nooit moeilijk was. Op de verjaardag van haar tante wilde Valentijn – ze was acht – graag een jurkje aan. Roze, met een bloemenmotief. Haar tante had gezegd: prima, maar dan wil ik niet dat Valentijn buiten speelt met haar neefjes en nichtjes. In een angstige bui dacht ze aan de kinderen in de buurt, die er niks

‘Floris had zijn Action Man en ik natuurlijk mijn barbie’ van zouden begrijpen. Valentijn: ‘Begrijp me niet verkeerd: het was een heel lieve tante, die me ook enorm heeft gesteund. Maar het geeft aan met wat voor situaties mijn ouders werden geconfronteerd. Op weg ernaartoe zaten Floris en ik op de achterbank. M’n ouders hadden ruzie. De strekking weet ik niet meer precies, maar het ging over wat nou slim was om te doen. Hoe weet je dat ook, als ouders? Hoe pak je zoiets aan? Nu realiseer ik me wat ze altijd voor mij over hebben gehad.’ Floris: ‘Ik snapte het nooit als mensen er problemen mee hadden. Ik denk dat ik, juist door Valentijns transitieproces, heb geleerd om tolerant te zijn.’ Valentijn knikt. ‘Als kinderen waren we al heel creatief in het verenigen van onze interesses. Floris had zijn Action Man en ik natuurlijk mijn barbie, maar we bedachten allerlei spannende scenario’s om toch samen te kunnen spelen.’ Floris: ‘Dan maakten we van Valentijns barbie een internationale spionne.’ Valentijn: ‘Ja, she kicked ass.’ yyy

Uit dezelfde fabriek Mijn familie houdt er niet van om door mij beschreven te worden. Dat is een understatement. Een voorbeeld: toen mijn vader in een Tilburgs ziekenhuis lag schreef ik dat hij het toetje – pudding – er niet lekker vond. Hij vond dit heel vervelend voor het verplegend personeel en vroeg dringend maar beslist om geen ‘onzin’ meer te schrijven. Mijn moeder voegde daar aan toe dat ik niet meer mag schrijven dat ze graag naar The Bold & The Beautiful kijkt. Het laatste incident deed zich voor rondom de begrafenis van mijn vader. Ik had toen in een column geschreven dat we na overleg hadden gekozen voor een kist van spaanplaat. Over dit onbenullige detail kreeg ik een hoogoplopende ruzie met mijn zus, die ik beslechtte met het woord ‘moedertje’. De naam van mijn zus geef ik vanwege het bovenstaande niet prijs. ‘Ingrid’ was een naam geweest die bij haar paste. ‘Karin’ ook. Over ‘Dinie’ twijfel ik. Als we elkaar zien wisselen we oppervlakkigheden uit. ‘Ik hoorde dat jullie een nieuwe voordeur hebben’, dat werk. Ik vraag hoe het met de kinderen gaat en zij informeert braaf naar mijn werk. Als het ergens over gaat zegt zij: ‘Dat is misschien in Amsterdam zo.’ Andersom zeg ik: ‘Dat is misschien in Molenhoek zo.’ Er is geen kwade opzet in het spel. We doen alle twee ontroerend ons best om vooral geen ruzie te maken. Over het gedeelde verleden zijn we uitgepraat. Je kunt niet aan de gang blijven over volleybalvereniging Savicto. De enige gemeenschappelijke factor is dat we alletwee onhandig zijn. Als zij een appelflap is, ben ik een brievenbus. Of andersom. Twee totaal verschillende producten die je wel samen kunt brengen, maar het voegt niets toe. Je kunt je er hooguit over verbazen dat ze in dezelfde fabriek gemaakt zijn. yyy Marcel van Roosmalen

FoliaMagazine

25

26

FoliaMagazine

objectief Samengesteld geluk ‘Zíj kregen er ineens een heel vrouwenhuishouden bij, wíj moesten plots een badkamer met vier mannen delen.’ Een samengesteld gezin soepel draaiend krijgen is nog geen sinecure, blijkt uit de woorden van Denise Broxterman (22, UvA, master nieuwste geschiedenis). Na jaren met z’n drietjes gezellig voor de buis Grey’s Anatomy en Sex and the City kijken, moest er opeens op zondag voetbal gevolgd worden. ‘Dan zaten wij aan tafel te eten, en schoven zij vieren met het bord op schoot voor de tv voor Studio Sport.’ Niet alleen werd er geruzied om de afstandsbediening – een strijd die moeder Barbara nog altijd wint – maar ook werd het de dames duidelijk dat de douche voortaan ’s ochtends met zeven personen gedeeld moest worden. ‘Dan kom je erachter dat je allemaal tegelijk opstaat.’ Sinds 2006 vormen moeder Barbara, stiefvader Rob (Uvaalumnus Engelse taal & cultuur) en zijn drie zonen Kaj (Alo, HvA, afgestudeerd), Nils (Alo, HvA) en Lars (Alo, HvA), samen met de zussen Denise en Flavié een gezin. De drie dames trokken in dat jaar in bij de vier mannen in Schagen. Denise: ‘Vooral in het begin botsten we over bijna alles, de kleinste dingetjes. Zo lustte die dat niet, en weer een ander wilde dat niet op tafel. Het kwam voor dat er twee gerechten werden gekookt. Wij vonden de jongens vooral heel druk, echte Alo’ers: van die halve acrobaten. Liepen ze te jongleren met mandarijnen en zo. Zij hadden waarschijnlijk het gevoel dat wij hún huis kwamen overnemen. Dat was ook wel een beetje zo. Mijn moeder heeft haar gezag op interieurgebied wel laten gelden. Het was eerst een donker mannenhok. Echt alles heeft ze een make-over gegeven, alles moest licht en fris. Op 12-12-12 zijn mama en Rob getrouwd, hier in Schagen in een mooi hotel-restaurant. Niks groots hoor, geen bruidsjurk en alleen naaste familie. Maar dat was uiteindelijk met alle aanhang nog best een gezelschap. Het heeft wat betreft gevoel niets veranderd: alle drie voelen ze echt als broertjes ondertussen.’ yyy tekst Annemarie Vissers / foto Roger Cremers

Denise Broxterman [rechts op foto] en haar: Stiefvader Rob van Wunnik Moeder Barbara Feikes de Groot Stiefbroer Kaj van Wunnik [linksboven, achter vader Rob] Stiefbroer Nils van Wunnik [met krukken naast zich] Stiefbroer Lars van Wunnik [met zwart shirt achter moeder] Zus Flavié (Feé) Broxterman [links op foto]

FoliaMagazine

27

(advertenties)

Publistat zoekt nieuwsgierige studenten voor een bijbaan tussen 07.00 en 11.00 uur.

Folia maakt kennis...

Meer info op www.publistat.nl. CV en motivatiebrief stuur je naar [email protected]

Gunning

Nieuwsjunks gezocht!

folia-publistat 121120.indd 1

...met Louise 06-12-12 11:34

Een stijlvol literair grachtenhotel in het centrum van Amsterdam met een uitgebreide collectie moderne kunst zoekt per direct representatieve kandidaten voor de functie van

N A C H T R E C E P T I O N I S T 5 à 6 nachten per maand (werktijden tussen 23.30 en 7.00 u)

Wij zoeken vriendelijke, accurate personen met gevoel voor service en kwaliteit, die naast Nederlands goed Engels spreken. Wij bieden een zelfstandige en verantwoordelijke functie met leuke collega’s in een aangename werkomgeving. Tot de taken behoren: het te woord staan van gasten, verschillende administratieve werkzaamheden, roomservice maaltijden en drankjes bereiden en serveren, assisteren met de bagage van gasten, waken over de veiligheid van het hotel en haar gasten.

voorzitter College van Bestuur UvA en HvA

Woensdag 19 december tussen 16.00 en 17.00 uur in de OBA (Oosterdokskade 143) Live te beluisteren op AmsterdamFM (106.8 in de ether en 103.3 op de kabel)

Vanaf 20 december terug te luisteren op

www.foliaweb.nl

9 januari • Ineke van der Linden (voorzitter Domein Economie & Management HvA)

Graag ontvangen wij een schriftelijke reactie voorzien van curriculum vitae. Ambassade Hotel t.a.v. Barry Bakermans Herengracht 341, 1016 AZ Amsterdam [email protected] • www.ambassade-hotel.nl • 020 555 0 222

Folia het platform voor hoger opgeleid Amsterdam Amsterdam FM.nl de stem van de hoofdstad

elke dag 50% korting concerten, dans en theater lastminuteticketshop.nl adv Folia dec 2012.indd 1

Powered by:

04-12-12 16:07

(advertenties)

DE SER SCRIPTIESERVICE HELPT JE OP WEG !

SCRIPTIE SERVICE

Studeer je aan de universiteit, of aan het hbo ? Gaat je scriptie over een sociaal-economisch onderwerp ? Kijk dan voor handige literatuurlijsten en schrijftips op de SER-site.

WWW.SER.N L

De AMSTERDAMSE ACADEMISCHE CLUB

Mede mogelijk gemaakt door het UAF Al bijna 65 jaar begeleidt het UAF hoger opgeleide vluchtelingen in Nederland bij hun studie. Mede daardoor konden duizenden artsen, ingenieurs, economen en juristen hun talent ontplooien.

•

Reserveer LUNCH of DINER op 020 - 59 538 78 / 79

Oudezijds Achterburgwal 235 1012 DL Amsterdam 020-5953878 / 79

Geef méér gevluchte studenten die kans. Sms UAF naar 4333 (€ 1,50 per sms)

Folia-Kerst_100x128mm-3.indd 1

FLOOR AGENDA

KOHNSTAMMHUIS, WIBAUTSTRAAT 2-4 | VR 14 DEcEMBER- WO 26 DEcEMBER CeDLa NaLaCS CoNfereNTie 14 december, 9.00 -18.00 uur, Arena Conferentie over rijkdom en regionale transformaties in Latijns-Amerika en het Caribisch gebied. Keynote spreker prof. dr. Antanas Mockus. Kijk voor het hele programma op www.cedla.uva.nl eiNDpreSeNTaTie THeaTerworkSHopS 18 december, 19.30 -21.00 uur, Arena Studenten die de theaterworkshops volgden spelen scènes uit het toneelstuk Hondsdagen. ‘DragoNS DeN’ preSeNTaTieS HoNourSprograMMa MCi 19 december, 18.30 -21.00 uur, Arena Studenten aan het honours programma van domein Media, Creatie & Informatie tonen hun werk.

cREATING TOMORROW

HTML (How To Make Love) januari-maart 2013 Een co-productie met theatergroep Jura. Voor HMTL zoekt Floor verhalenvertellers over liefde en vriendschap. Durf jij je verhaal te vertellen? Mail naar [email protected]. In 2013 weer een vol programma bij leercentrum Floor. We zetten de nieuwe website online en presenteren een ware tablet tafel in de Broedplaats. Tot in 2013 bij Floor! Floor is het leercentrum van de HvA. Floor is voor studenten, docenten en de rest van de wereld. Je kunt er activiteiten bijwonen maar ook organiseren. Mail je idee naar [email protected]. Facebook www.facebook.com/floorHvA Twitter @floorHvA

www.uaf.nl Studie en werk voor hoger opgeleide vluchtelingen

29-11-12 14:29

Tot elkaar

Broers en zussen vormen in de literatuur een onuitputtelijke bron

of de ergste vijanden, soms slechts een vage herinn

Mijn broer bijvoorbeeld Uwe Timm Romans over de dode broer; ze zijn op één hand tellen. Literatuur over de dode zus: er zijn er twee gesignaleerd. Is schrijven over een dode broer of zus taboe? Of valt er voor een schrijver gewoon weinig lol aan te beleven? Of kun je alleen over een dode broer of zus schrijven, wanneer je het als schrijver zelf hebt meegemaakt? Opvallend is namelijk dat de boeken die over een overleden broer gaan, bijna allemaal zijn geschreven door auteurs die er zelf een hebt verloren. Neem de Duitse schrijver Uwe Timm. Op driejarige leeftijd verloor hij zijn zestien jaar oudere broer Karl-Heinz, die SS-soldaat was in de Tweede Wereldoorlog. Timm heeft slechts vage herinneringen aan zijn broer. Meer dan een beeld van een pluk blond haar en een gevoel dat hij door hem opgetild wordt, kan hij niet terughalen. In Mijn broer bijvoorbeeld probeert Timm de laatste maanden van Karl-Heinz’ leven te achterhalen. Naast de reconstructie van het leven van een jonge SS-soldaat en de daarmee gepaard gaande grote vragen over schuld en medeplichtigheid van het Duitse volk, geeft Mijn broer bijvoorbeeld de invloed weer van het sterven van een kind op het gezin. Hoe gaat een familie na zo’n dreun verder? En op welke manier leeft de dode voort? Timm herkent zijn broer in zijn moeders verdriet en bij zijn vader in diens drinken. Bij zichzelf ontdekt Timm zijn broer in zijn zoektocht naar zichzelf. Want zoals Ted van Lieshout, ook een schrijver die een broer heeft verloren, treffend verwoordt in zijn boek Gebr. ‘Wie ben je nog als je broer dood is? […] Kun je nog wel iemands broer zijn als die iemand niet meer bestaat?’ Andere boeken in dit genre: Jan Wolkers – Terug naar Oegstgeest, Ted van Lieshout – Gebr., Bert Natter – Hoe staat het met de liefde?

30

FoliaMagazine

Incest

Genre

Gemis

De eeuwige jachtvelden Nanne Tepper

Een eigen taal, innige blikken, samen slapen en elkaar soms zelfs strelen en kussen: de verhouding tussen Victor en zijn zusje Lisa in De eeuwige jachtvelden van de onlangs overleden schrijver Nanne Boek titel Tepper valt misschien wel het best te begrijpen als een dans op een Naam schrijver zijden koord. Wanneer broer en zus de dans op het touw beheersen, Het boek het leven van Kurt als Jood in Duitsland tijdens zijn zij als beschrijft engelen boven de aarde verheven. Vanaf de grond kijken de eerste tweede vol wereldoorlog, enen demet worsteling die Kurt maakt familie enen vrienden bewondering een zweem van jaloezie om te gezwier. nemen met betrekking toten dezus film. naareen hunbesluit intieme Maar zodra broer hun danspassen Kurt groeiten ophun metdans weliswaar Joodse ouders, maar zijn vaderkraakt moet versnellen een hartstochtelijke vorm aanneemt, niks hebben van de “Judden”. In WO l gaat Kurt in dienst en komt het touw gevaarlijk. De jachtvelden beschrijft de zenuwslopende van daareeuwige in aanraking met de harde werkelijkheid, tijdenskoorddans het interbelVictor en Lisa. Op het platteland Groningen broer lum beleeft hij een mooie periodevan waarin hij een brengen gevierd en be- en zus hunzanger jeugd en door. Op hete zomerdagen spelen ze llindiaantje roemd filmregisseur wordt, maar in WO blijft ooken hem ’s avonds kruipen bij elkaar in bed. Hoe lang zal hun dans voorten zijn vrouw geenzeenkele vernedering gespaard. duren? opdat eenminder ochtendJoods met bloed haar dijen Gerson Wanneer (Gerron, Lisa omdat klinkt)tussen is via Westerbork wakker wordt,naar stuurt de vader zijn een zoon(voor meteen de kamer uit. Maar gedeporteerd Theresienstadt, velen) doorgangskamp de avond valt en Auschwitz. Lisa klimt met weer onbeschaamd bij naar eindstation Kurtbroekje woontaan er samen met zijn vrouw haar in hij bed.onafscheidelijk Laat de eerste is. echte zoenhij heteen koord dan breken? Olga broer van wie Omdat beroemdheid is De kustijd, voeltkrijgen zacht en smaakt naar meer. Maar welke broer zou in zijn Kurt en Olga een voorkeursbehandeling: eende lippen vanvoor zijntwee zusjeen niet liefkozen, nadatnog hij altijd ze perveel ongeluk kapot kamertje meer eten, ‘maar te weinig’ . heeft geslagen? Het koord blijkt sterk. Kurt wordt bij commandant Rahm geroepen, deze vraagt hem een Toch ontwikkelttede dans over van Victor en Lisa in eenweet destructief propagandafilm maken Theresienstadt. Kurt heel goed ballet, waarbij broer zus elkaar bijna het is, koord afduwen. dat hij in die film moeten“laten zien wat er niet en moet verzwijgen Ondertussen tuurt het publiek boven, met stofwat er wel is”, anders komt achterongerust zijn naamnaar :”Terugkeer ongewenst” fer en blik in de hand. Want dat de koorddansers gaan vallen, is onvermijdelijk. conclusie om een besluit t Gerson (Gerron, omdat dat minder Joods klinkt) is via Westerbork gedeporteerd naar Theresienstadt, Andere boeken in dit genre: Willem Schoorstra – Zwarte engelen, een (voor velen) doorgangskamp Jean Cocteau – Les enfants terriblese nemen gaat als een rode draad.

veroordeeld

n van inspiratie. Ze zijn gelijken of concurrenten, de beste vrienden

nering, en soms minnaars. Harmen van der Meulen en Rosa van Toledo

Moord & Doodslag Doeschka & Geerten Meijsing

Genre

Rivaliteit

‘Schrijvers kunnen geen vrienden zijn,’ schrijft Geerten Meijsing in zijn deel van de dubbelroman Moord & Doodslag, die hij schreef met zijn zus Doeschka. Het is zijn ultieme vonnis over hun Boek titel relatie, dat geveld wordt nadat zij maanden samen doorgebracht Naam schrijver hebben in Syracuse, de stad op Sicilië waar Geerten woont. DoeschHetkomt boekhem beschrijft het leven Kurt als Jooden indoorbreekt Duitsland tijdens ka opzoeken en eenvan hoed brengen, zo zijn de eerste en tweede wereldoorlog, envan de worsteling maakt zelfverkozen isolement ‘aan de rand de wereld’. die ‘HetKurt schiereiland om een besluit te mij, nemen betrekking de film. superego’s,’ zo was te klein voor laatmet staan voor tweetot botsende Kurt groeitGeerten op metde weliswaar ouders, maar zijn vader moet beschrijft ontstaneJoodse situatie. niks hebben van zijn de “Judden”. WO lzus gaatenKurt in dienst komt Want superego’s het, dezeIn oudere jongere broer,endie daar innauwelijks aanrakinghet metliteraire de harde werkelijkheid, tijdens het interbelelkaar licht in de ogen gunnen. Doeschka lum beleeft hij een mooie periode hij een Zij gevierd en voor be- de verkoopt beter, maar Geerten wonwaarin meer prijzen. werkte roemdterwijl zangerhij enkoos filmregisseur maar in WO .llEen blijftkeuze ook hem krant, voor ‘het wordt, pure schrijverschap’ die en zijn geenmet enkele vernedering hij moetvrouw bekopen de schande somsgespaard. geld van haar te moeten GersonZij (Gerron, omdat dat maar minder Joods elkaar klinkt)ook is via lenen. bevechten elkaar, houden in Westerbork stand. Als gedeporteerd naar Theresienstadt, een (voor velen) doorgangskamp Doeschka Geerten bezoekt zit ze tegen een depressie aan, haar vernaarbij eindstation blijf hem doetAuschwitz. haar goed. Kurt woont er samen met zijn vrouw Olga van er wieom hijeen onafscheidelijk is. Omdat hij een beroemdheid Zij komt boek te schrijven, en maakt hem daarmee hetis in zijn tijd,onmogelijk. krijgen Kurt en Olga eenzevoorkeursbehandeling: eenhij: schrijven Precies zoals altijd heeft gewild, denkt kamertje twee enhad meer eten, ‘maar nog altijd veel te weinig’ ‘Voor spekvoor en bonen ik meegedaan, en wat haar betreft zou .dat Kurt wordt’ Allebei bij commandant Rahm dezedeel vraagt hemhun een zo blijven. belichten zij hun geroepen, relatie in hun vanuit propagandafilm maken over Kurtkomt weet van heelGeergoed eigen perspectief,tewaardoor eenTheresienstadt. beeld tevoorschijn dat hij diemiskend film moet “laten zien Doeschka wat er niethem is, enserieus moet verzwijgen ten diein zich voelt, terwijl neemt, wat erzich wel wel is”, anders komt achter naamwoede :”Terugkeer maar superieur acht. Zijnzijn jeugdige tegen ongewenst” haar ervaring en vertrouwen, nooit kunnen zij van rol wisselen. En altijd conclusie om een besluit t Gerson–(Gerron, omdat dat minder strijd, om wie de beste schrijver of de beste Meijsing – is. Joods klinkt) is via Westerbork gedeporteerd naar Theresienstadt, een (voor Andere boeken in dit genre: Herman Koch – Het diner, velen) doorgangskamp e Eden, nemenJan gaat als een –rode draad. John Steinbeck – East of Siebelink Engelen van het duister

Grote broer The Catcher in the Rye J.D. Salinger Zaterdagnacht in New York. De zestienjarige Holden Caulfield is van school getrapt, heeft geld op zak, en weet waar hij moet zijn om zonder problemen alcohol te krijgen. Toch zou hij het liefst naar huis gaan, om met zijn tienjarige zusje Phoebe te kletsen. Maar naar huis gaan is geen optie voor de hoofdpersoon van The Catcher in the Rye, het wereldberoemde romandebuut van J.D. Salinger uit 1951. Holdens tijd op Pencey Prep, een elitaire prep school, zit er noodgedwongen op; na de kerstvakantie mag hij niet terugkomen omdat hij voor alle vakken behalve Engels gezakt is. Maar hij heeft grotere problemen: het leven zelf, en hoe hij zich omringd voelt door mensen die zich beter voordoen dan ze zijn. Met een haarscherp oog beziet Holden deze ‘phonies’ en hoe zij in de wereld de overgrote meerderheid vormen. Het enige wat hem op de been houdt zijn de gedachten aan zijn kleine zusje Phoebe. Zij is voor hem de uitzondering op de regel, de pure goedheid die gekoesterd en beschermd moet worden. Zeker omdat hun broertje Allie er niet meer is. Holden is de typische grote broer, op het moment dat hij denkt aan het museum dat hij vroeger met school bezocht, zoals Phoebe dat nu doet, en hoe daar nooit iets verandert. ‘I thought how she’d see the same stuff I used to see, and how she’d be different every time she saw it. It didn’t exactly depress me to think about it, but it didn’t make me feel gay as hell, either. Certain things should stay the way they are.’ Maar kleine zusjes worden groot, en hun broers kunnen niets anders doen dan accepteren dat zij ze niet eeuwig zullen kunnen blijven beschermen. Ook Holden Caulfield niet. Andere boeken in dit genre: J.D. Salinger – Franny and Zooey, David Foster Wallace - Infinite Jest, Dave Eggers – A Heartbreaking Work of Staggering Genius

FoliaMagazine

31

Paulien

Rebel

Zussen Pride and Prejudice Jane Austen Op geen enkele plaats en in geen enkele periode in de wereldgeschiedenis moet het zo heerlijk zijn geweest om zussen te hebben als in Engeland tijdens de negentiende eeuw. Een plek en tijd waar zusjes eindeloos elkaars haren vlechten, geheimzinnig giechelen om grapjes die alleen zij begrijpen, hand in hand over de lommerrijke velden rennen en ongegeneerd dagdromen over rijke mannen op witte paarden. Kortom, een plek en periode waar zussen als prinsesjes leefden. Dit is in ieder geval het beeld dat Jane Austen van zusterschap in Pride and Prejudice schept. In dit verhaal vullen de vijf zusjes Bennet hun dagen met niets anders dan aan elkaar frunniken en wild fantaseren over potentiële aanstaanden. Wat direct ook de keerzijde van dit ogenschijnlijk koninklijk zusterschap aangeeft. Want op geen enkele plaats en in geen enkele periode moet het ook zo irritant zijn geweest om zussen te hebben als in het Engeland in de negentiende eeuw. Want zussen waren heel de dag aan het friemelen en smachten, omdat ze niets anders konden. Het leven van de vrouw bestond uit wachten. Wachten totdat de juiste man met de juiste bruidsschat je ten huwelijk vroeg. En die bloedeigen zussen konden je daarbij flink in de weg zitten. Een huwelijk hing in die tijd niet alleen af van een stevige verliefdheid, maar vooral van de reputatie van de familie. En is er in elke familie niet eentje die het voor de rest moet verstieren? Bij de zusjes Bennet is het Lydia, de jongste van het stel. Met haar ordinaire gedrag – ze gaat er op een dag vandoor met een gespierde soldaat, verkloot ze het bijna voor de rest. Gelukkig bestaan er in de negentiende eeuw blijkbaar ook echt mannen op witte paarden. Die best met je willen trouwen, ook al heb je een hoerig zusje. En die daarbij niet alleen jouw bruiloft betalen, maar ook die van haar. yyy Andere boeken in dit genre: Jeffrey Eugenides – The Virgin Suicides, Jane Austen – Sense and Sensibility, Louis May Alcott – Little Women

32

FoliaMagazine

Mijn broer en ik schelen maar twee jaar. Toch is hij oneindig veel ouder en wijzer dan ik. Als je twee en vier bent, is deze generatiekloof begrijpelijk. Ben je 36 en 38, dan slaat het nergens meer op, maar toch is het zo. Ik heb vrienden die ouder zijn dan mijn broer. Toch is mijn broer in mijn ogen volwassener dan deze vrienden (die soms de veertig al ruim gepasseerd zijn!). Toen ik vijf was raakte ik geïnteresseerd in lezen. Ik kon het alleen niet. Wel zong ik graag het alfabet. Mijn broer bedacht toen, heel casual en alsof het niets was, het volgende: hij schreef het hele alfabet voor me op. Toen zei hij: ‘Wijs maar mee met je vinger terwijl je het alfabet zingt. Dan weet je hoe je elke letter schrijft.’ Ook adviseerde hij mij om het papier mee naar school te nemen, als referentiewerk. Dit kwam mij voor als een subversief plan. Ik had namelijk begrepen dat kleuters nog helemaal niet móchten leren lezen. (Tegenwoordig begrijpt elke kleuter dat er voor elke speciale behoefte een apart ‘traject’ is en dat je daar ook recht op hebt, maar toen was het nivelleren wat de klok sloeg.) Ik moest dus beslissen: ga ik mee in het welhaast stalinistische schoolsysteem, of doe ik wat mijn broer zegt en riskeer ik de woede van de juf? Ik koos voor het laatste. Stiekem nam ik mijn alfabet mee naar school, en ging daar onder een tafel zitten om woorden te ontcijferen. Onder een tafel, ja. Want dan viel het niet zo op dat ik illegaal met een alfabet aan de slag was. Het was eng, maar ik had het ervoor over. De juf heeft er nooit iets van gezegd. Mijn broer is het vergeten. En ik ben een rebel geweest, zonder dat iemand het doorhad. yyy Paulien Cornelisse

broer & zus Wonen samen in een anti-kraakpand Esther (22, geschiedenis en Italiaans, UvA) en David Crabbendam (20, sociale geografie en planologie, UvA) Esther: ‘We hebben het meestal allebei erg druk, aangezien we beiden heel actief zijn binnen UvA-organisaties. Maar we maken wel tijd om vaak samen te koken.’ David: ‘Ja, Italiaans.’ Esther: ‘Zuid-Italiaans, eigenlijk.’ David: ‘We hebben allebei een passie voor Italië. Esther is deze zomer in Rome geweest, ik zat in Milaan. Ik ben daarna naar haar toe gereisd. We houden van de Italiaanse levensstijl.’ Esther: ‘Het eten vooral. En de ontspanning.’

David: ‘Het late opstaan ’s ochtends, dat is gewoon heel chill.’ Esther: ‘We hebben laatst een pakket op internet besteld, met allerlei eten uit Italië. Daar kunnen we lekker mee gaan koken. Goede olijfolie, balsamico.’ David: ‘We maken een heerlijke pasta pesto. Als we allebei bij onze ouders zijn, koken we voor ze. Dan gaan we sowieso altijd uitgebreid tafelen, met lekkere hapjes erbij.’ Esther: ‘Maar samen koken gaat ook makkelijk,

als je toch samenwoont. We hebben een zestienjarig zusje, dat laatst een paar dagen kwam logeren. Dat was gezellig. Als zij in Amsterdam zou gaan studeren zou ze er zo bij mogen komen wonen.’ David: ‘Ik kan me goed voorstellen dat we met z’n drieën zouden wonen, mocht dat handig zijn. Ik woon net zo lief met vrienden als met m’n zussen. Eigenlijk zíjn we ook vrienden van elkaar, niet alleen broer en zus.’ yyy tekst Fien Veldman / foto Fred van Diem

FoliaMagazine

33

De waarheid over de kinderrij Oudste kinderen zijn verantwoordelijk en slim, jongste kinderen uitbundig en onbezorgd. Over de plaats van kinderen in het gezin bestaan veel ideeën, maar slaan ze ook ergens op? ‘Je kan op zo veel verschillende manieren oudste of jongste kind zijn.’ tekst Eva Rooijers / illustraties Pepijn Barnard

H

et merendeel van de Amerikaanse presidenten was oudste of enig kind. Van alle Amerikaanse presidenten waren er slechts vier de jongste thuis. Van de eerste 23 Amerikaanse astronauten waren er maar liefst 21 de oudste of enig kind. Het zijn voorbeelden die tot de verbeelding spreken. Ze worden vaak aangehaald om een betoog te ondersteunen waarin specifieke karaktereigenschappen worden toebedeeld aan het oudste, middelste of jongste kind van het gezin, oftewel de plek in de kinderrij. Zo zouden oudste kinderen goede leiders zijn met een sterk verantwoordelijkheidsgevoel. De middelste kinderen zijn creatief, sociaal en kunnen goed onderhandelen en bemiddelen. En de benjamin van de familie durft te experimenteren, is extravert en vaak wat rebelser. In talloze boeken en tijdschriftartikelen worden dit soort karakterblauwdrukken breed uitgemeten. Het klinkt ook zo aannemelijk. Goede kans dat je jezelf en jouw broers en zussen in deze typeringen herkent. Veel complexer ‘Daarom zijn dit soort stereotyperingen ook zo hardnekkig en tegelijkertijd zo verraderlijk,’ zegt emeritus hoogleraar kinderpsychiatrie Frits Boer. ‘Het is net als met horoscopen: zo vaag geformuleerd dat iedereen er wel wat van zijn gading

34

FoliaMagazine

in vindt. Als je zo’n persoonsomschrijving met een paar karaktereigenschappen leest, kun je heel snel het gevoel krijgen dat het over jou gaat. Bovendien zijn de karakteromschrijvingen vaak vleiend. Er staat bijvoorbeeld dat je gevoelig bent. Daar zullen veel meer mensen zich in herkennen dan als er zou staan dat je een botte hark bent. Maar niet iedereen is even gevoelig.’ Volgens Boer houden dit soort blauwdrukken van iemands persoonlijkheid geen stand binnen gedegen wetenschappelijk onderzoek. ‘Als je

‘Broers en zusters zijn het merg van je bot’ dergelijk onderzoek objectiveert door veel mensen te laten kiezen uit veel verschillende kaarten met persoonsomschrijvingen dan blijft er van die stereotiepe karaktertrekken van een oudste of jongste kind niets over.’ Heel veel onderzoek over de gevolgen van de plek in kinderrij is sinds de jaren zeventig onderuitgehaald, volgens Boer. Frank Sulloway schreef in 1996 nog een populair boek, Born to Rebel, waarin hij de theorie verdedigt dat oudste kinderen conservatief zijn en jongere kinderen juist non-conformistisch. Want wat bleek uit zijn onderzoek? ‘Wetenschappers die meer openstonden voor baanbrekende nieuwe theorieën als de evo-

lutieleer en de relativiteitstheorie waren vaak latergeborenen, terwijl de wetenschappers die zich tegen deze theorieën hadden verzet vaak de eerstgeborene waren,’ zegt Boer. ‘Andere wetenschappers konden deze bevindingen echter niet reproduceren. Het bleek dat Sulloway zijn data bewust of onbewust had gemasseerd richting een gewenste uitkomst van zijn onderzoek. Hij was niet zo erg als Diederik Stapel, maar zijn theorie hield in ieder geval geen stand. Net zoals heel veel vergelijkbaar onderzoek. Er zijn simpelweg te veel factoren van invloed op de persoonlijkheid van een volwassene om aan één aspect heel veel waarde toe te dichten. Het is zo veel complexer.’ Geen standaardsjablonen Verschillen die zich wel voordoen tussen oudere en jongere broers of zussen hebben vaak geen psychologische oorzaak. Boer illustreert dit aan de hand van een oud onderzoek. ‘In de negentiende eeuw ontdekte Francis Galton, een neefje van Darwin, dat onder vooraanstaande wetenschappers en kunstenaars eerstgeborenen oververtegenwoordigd waren. Maar hij gaf daar direct een heel plausibele verklaring voor. Oudste kinderen kregen in die tijd namelijk veel vaker de kans om door te leren. Daarna was het geld op. Dat zie je nog steeds in ontwikkelingslanden.’ Dit zou volgens Boer ook een goede verklaring

kunnen zijn voor de 2,3 IQ-punten die oudste kinderen gemiddeld hoger scoren dan het jongere broertje of zusje. ‘Een hogere opleiding beïnvloedt het IQ.’ Een andere verklaring kan volgens Boer zijn dat hoogopgeleide ouders gemiddeld minder kinderen krijgen. ‘Bij een steekproef uit de hele bevolking zijn eerstgeborenen daardoor verhoudingsgewijs vaker afkomstig uit gezinnen van hoogopgeleide ouders. Dan is de intellectuele voorsprong dus niet het gevolg van hun plaats in de rij maar van hun gezinsachtergrond.’ Eén opvallende bevinding hield in de loop der

jaren wel stand. Hoe meer oudere broers een jongen heeft, hoe groter de kans dat hij homoseksueel is. Maar ook hier is de oorzaak niet psychologisch, zegt Boer. ‘Waarschijnlijk is de oorzaak biologisch. De moeder zou een immuunreactie op bepaalde mannelijke kenmerken kunnen krijgen die is ontwikkeld tijdens eerdere zwangerschappen, wat de hersenontwikkeling van later geboren jongens kan beïnvloeden.’ Doet de plek in de kinderrij er afgezien van deze bevinding dan helemaal niet toe? ‘Zeker wel,’ zegt Boer. ‘Op individueel niveau is de verhouding tot jouw broers of zussen heel belangrijk. Maar

je kan op zo veel verschillende manieren oudste of jongste kind zijn, dat vertaalt zich niet in standaardsjablonen. Dat is een persoonlijk verhaal.’ De langste relatie En van dat persoonlijke verhaal weet oud-HvAdocente Else-Marie Van den Eerenbeemt alles af. Al dertig jaar lang is ze familietherapeut. In haar Amsterdamse praktijk aan huis, met uitzicht op een prachtig binnenhofje, ontvangt ze mensen die haar hulp zoeken in de relatie met bijvoorbeeld broer of zus. Daarnaast schrijft ze boeken over de dynamiek van familiever-

FoliaMagazine

35

Jim houdingen, geeft ze lezingen, colleges en trainingen over familiebanden door heel het land en in Vlaanderen en was ze tien jaar adviseur van de Nederlandse gezinsraad. Tijdens die lezingen haalt Van den Eerenbeemt vaak een Surinaams gezegde aan. ‘Broers en zusters zijn het merg van je bot. Deze uitdrukking geeft mooi aan hoe belangrijk die relatie is. Broers en zussen zijn onvervangbaar. Bovendien is het doorgaans de langste relatie die je hebt in het leven. Mensen kunnen er kapot van zijn als ze hun broer of zus jaren niet zien, bijvoorbeeld omdat de schoonfamilie dat blokkeert. Wanhopig zitten ze hier dan aan tafel.’ Ze wijst erop dat ouders hun kinderen heel verschillend opvoeden. ‘Het oudste kind

‘Het oudste kind maakt de ouders tot ouders’ maakt de ouders tot ouders. Alles is nieuw voor hen. Een moeder vertelde me dat ze doodsbang was tijdens de opvoeding van de eerste. Bij ieder kuchje sprong ze op, nachten zat ze aan de wieg. Bij haar jongste dacht ze: ach, dat komt wel goed. En iedereen kent het voorbeeld van de oudste die stapels met foto-albums uit de jeugd heeft, bij ieder jonger kind slinkt die stapel een beetje. Als de vierde gaat lopen, voelt dat toch iets minder bijzonder.’ Dat beïnvloedt volgens Van den Eerenbeemt de band die een kind met de ouders heeft. Oudste kinderen staan vaak dichter bij hun ouders en voelen zich meer verantwoordelijk voor het gezin. Middelste kinderen richten zich meer op mensen buiten het gezin. Ze gaan vaak als eerste het huis uit of hebben als eerste een vriendje of een vriendinnetje.’ Van den Eerenbeemt is het met Boer eens 36

FoliaMagazine

dat de plek in de kinderrij niet resulteert in een standaardpersoonsbeschrijving. Daarvoor hebben het lot, de levensloop en aanleg volgens haar te veel invloed. ‘Zo ken ik het verhaal van een oudste zus die door een ernstig ongeval maanden in het ziekenhuis lag. Het jongste zusje nam de rol van die oudste feilloos over en nam veel verantwoordelijkheid op zich, bijvoorbeeld in het huishouden. Dat had het oudste zusje nooit verwacht. Want daarvoor was ze zo’n speels ding dat nooit wat in huis deed.’ Ook in haar praktijk komen conflicten aan de orde die verweven zijn met de positie die iemand inneemt in de kinderrij. ‘Er kwam hier een vrouw, de oudste van twee zusjes. Haar ouders waren op jonge leeftijd gescheiden. Zij had voor haar moeder en voor haar jongere zusje gezorgd. Hierdoor vond ze dat ze al heel jong volwassen was geworden. Nu is haar moeder oud en is zij weer degene die voor moeder moet zorgen. “Waarom doet mijn zusje nooit iets?” vroeg ze me haast wanhopig.’ Van den Eerenbeemt nodigde ook het zusje uit. ‘Het verhaal van het zusje scheen een heel ander licht op de situatie. “Mijn moeder en mijn oudste zus waren altijd twee handen op een buik. Ik heb me daar altijd zo alleen en rot door gevoeld.” Zoek het dan ook maar uit met zijn tweetjes, was de gedachte van het zusje. Zo zie je dat iedereen zijn eigen waarheid heeft over de unieke plaats die hij inneemt in de kinderrij en de familiegeschiedenis.’ yyy Meer lezen? Frits Boer, Broers en zussen van speciale en gewone kinderen. Invloed op ontwikkeling en gedrag LannooCampus, 240 blz., € 29,99 Else-Marie Van den Eerenbeemt, Wie krijgt de gouden armband van moeder? Iedere familie heeft een erfenisverhaal Bert Bakker, 160 blz., € 14,95

Leiden ‘Kom je morgen mee naar Leiden?’ Broer Dolf belde naar de landlijn van mijn ouderlijk huis en met ‘Leiden’ bedoelde hij de finale van het Leids Cabaret Festival. We schrijven 1989, de tijd dat cabaret nog niet dagelijks op tv was te aanschouwen en vooral werd gemaakt door linksgeoriënteerde, studentikoze types. Dolf studeerde niet meer, maar deed iets onbenulligs bij de Belastingdienst en voldeed verder aan de omschrijving van een cabaretier anno 1989. Hij was net begonnen om de lolbroek uit te hangen en de twee keer dat hij had opgetreden – bij de lokale atletiekvereniging en in het plaatselijk wereldberoemde theater De Klus, vlakbij de plek waar nu de Amstel Campus wordt gebouwd – was ik erbij. Hij vertelde grappen en grollen over alles wat rechts was – Lubbers, Amerika, de Tros, De Telegraaf – en ik en de vijf andere aanwezigen hadden erg veel lol. Tot die avond in Leiden. In de statige, plaatselijke schouwburg die tot de laatste plaats was uitverkocht. De openeningsscène was even verrassend als legendarisch. Terwijl de presentator Lebbis & Jansen aankondigde en vertelde over een onstuitbaar en energiek duo, ging in een fractie van een seconde het gordijn – schijnbaar per ongeluk – open. ‘Waar halen ze de energie vandaan,’ vroeg de presentator zich hardop af en net voordat het gordijn zich sloot zag je broer Dolf en maatje Lebbis met hun neus in de coke. Met die grap wonnen ze de publieksprijs, later het festival en het was het begin van een glansrijke carrière. Leiden is voor mij synoniem met de avond dat mijn broer beroemd werd. Anno 2012 staat hij in de krant, is hij met zijn kop op tv en speelt op Lowlands. Met bijna dezelfde grappen als in De Klus. En ik zit nog steeds in het publiek, maar nu met zevenhonderd mensen in plaats van vijf. yyy Jim Jansen

broer & broer Zijn elkaars beste vrienden Marcel (links, 44, coördinator minor management van creativiteit en innovatie, HvA) en Jeroen Jongsma (39, teamleider evenemententeam, HvA) Marcel: ‘We schelen vijf jaar, dus eigenlijk leerden we elkaar pas kennen toen hij vijftien, zestien was.’ Jeroen: ‘Ja, dat heeft wel even geduurd.’ Marcel: ‘Met dat leeftijdsverschil was hij natuurlijk echt mijn kleine broertje, dus dat boterde niet.’ Jeroen: ‘Er was gewoon niks tussen ons, toen.’ Marcel: ‘We delen nu alles, we zijn elkaars beste vrienden. Een blik is voldoende om een

halfuur te kunnen lachen. Dat begon toen Jeroen wat ouder werd.’ Jeroen: ‘Ik ging op mijn vijftiende voor het eerst uit in Zeist, in de dorpsstraat.’ Marcel: ‘Toen was ik al lid van het corps in Utrecht, en hij ging voor het eerst op stap. Zo ver zaten we toen van elkaar af.’ Jeroen: ‘Ik dronk die avond voor het eerst bier, en zonder dat ik het wist heeft Marcel me toen de hele avond gevolgd. Op een bepaald

moment, toen ik met een peuk in m’n ene, en een biertje in mijn andere hand stond, kwam hij opeens tevoorschijn met een vriend. Ik heb nog geprobeerd te ontkennen dat ik aan het roken was, maar toen bleek dat hij me al vier uur aan het volgen was geweest.’ Marcel: ‘Ik ging gewoon een avondje m’n broertje spotten. Ik wou hem niet per se in de gaten houden. Ik vond het gewoon lachen.’ yyy tekst Fien Veldman / foto Fred van Diem

FoliaMagazine

37

38

A

B

C

D

G

H

I

J

1

2

3

4

7

8

9

10

FoliaMagazine

E

F

Broer-zusK

L

prijsvraag Als twee druppels water...? 19

5

6

Speciaal voor de vrije feestdagen: een heuse broer-en-zusprijsvraag. We hebben 24 broers en zussen van de HvA en UvA gefotografeerd. Zoek de juiste koppels bij elkaar (broer-zus, zus-zus of broer-broer; alle combinaties zijn mogelijk) en vul het formulier in op de website: www.foliaweb.nl/ broerzusprijsvraag. Het is geen gemakkelijke opgave,

27

11

12

20

28

er liggen dan ook prachtige prijzen klaar voor de winnaars, zoals boeken van Aaf Brandt Corstius en Jelle Brandt Corstius, dinerbonnen en sportarrangementen. Check de volgende pagina voor alle prijzen. Iedereen mag meedoen, inzenden kan tot 15 januari 2013. Over de uitslag wordt niet gecorrespondeerd. yyy productie en foto’s Rosa van Toledo

Met dank aan: Hadassa en Simon Terpstra, Nina en Tessa Hemrika, Rosalie en Mijke Joosten, Floortje en Rutger Vermeer, Anke en Beelke Koopmann, Francisca en Tobias Wals, Jonas en Riki Kooyman, Julie en Jochem Boodt, Keje en Freek Boersma, Sophie en Esther Villerius, Liselotte en Jeroen de Zoete, Vera en Jetty Guldemeester

FoliaMagazine

39

Wat kun je allemaal winnen

10X

5X

Jelle Brandt Corstius’ Universele Reisgids voor Moeilijke Landen. Daarmee kan je elk land aan. www.uitgeverijprometheus.nl

Aaf Brandt Corstius’ encyclopedie van het hedendaagse bestaan ABC van het moderne leven www.uitgeverijpodium.nl

5X

Een diner voor twee en een fles wijn bij restaurant La Vallade www.lavallade.nl

Een taartbon van ‘Wens een taart’ ter waarde van € 100,www.wenseentaart.nl

Een spamoment voor twee personen bij ‘Prive Spa Savana’ ter waarde van € 80,www.privespasavana.nl

Twee vrijkaartjes voor de voorstelling FUNZONE van theatergroep mugmetdegoudentand in Bellevue op 1 of 2 maart 2013 www.mugmetdegoudentand.nl

2X

Een exclusieve nieuwjaarsknipbeurt bij Sjenkels op de Van Baerlestraat. Dan zie je er ook in 2013 strak uit. www.sjenkels.nl

Een heerlijke brunch op zondagmiddag tussen 12.00-16.00 uur voor twee personen bij Amsterdam Roest. Onbeperkt eten! www.amsterdamroest.nl

Twee vrijkaartjes voor een film naar keuze, twee drankjes en een Kriteriontas bij Filmtheater/Café Kriterion www.kriterion.nl

Een Goedkoop Cabaret arrangement for life voor twee personen bij Crea. Inclusief 1 x koffie & appeltaart en een Meet & Greet met de cabaretiers! www.crea.uva.nl

Een setje van 3 limited edition chocoladerepen van Tony’s Chocolonely! Wit met framboos en knettersuiker, melk met karamel en een korreltje zeezout en puur met paranoot. www.tonyschocolonely.com

Een lunch voor twee bij de creatieve, dynamische en tijdelijke restaurant-bar Baut Amsterdam www.bautamsterdam.nl

Een cadeaubon bij Gewoon Kaas ter waarde van € 15,-. Keuze uit het gehele assortiment broodjes, kaas en vleeswaren www.gewoonkaas.nl

Een sportief maandpassepartout voor twee personen bij het USC. Probeer samen 15 sporten in één maand. www.usc.uva.nl

4X

Twee vrijkaartjes voor een film naar keuze bij bioscoop café-restaurant club Studio/K www.studio-k.nu

2X

Een vrijmibo bij Café Marie voor vier personen. Voor alle vier een Paulaner Mass (een literpul Paulanerbier), een verse pretzel en een bradwurst. www.cafemarie.nl

Bij Eurest Campus twee prijzen: 50 consumpties + een schaal bitterballen voor jou en je vrienden, te besteden bij Café de Krater of café Atrium. 50 euro aan waardebonnen in één keer te besteden in de dinerlocaties van Eurest Campus. www.facebook.com/CAMPUS.UvA. HvA#!/CAMPUS.UvA.HvA

10X

Micaffè Latte knipkaart, voor 11 gratis consumpties (latte, cappuccino of macchiato) www.micaffe.nl

zus & zus Eten één keer per week samen cupcakes Emma (links, 22, pedagogiek, UvA) en Laura van Balen (21, politicologie, UvA) Emma: ‘We konden ons dagenlang samen vermaken. Ruzie hadden we bijna nooit. Alleen toen ik Laura’s knuffelnijlpaard Beest in de speelgoedoven had verstopt.’ Laura: ‘Ja, je stopt Beest toch niet in de oven. Ik heb de hele avond gehuild!’ Emma: ‘Bijna iedere dag speelde we schooltje. Thuis hadden we dezelfde houten tafels en stoeltjes als op school, beplakt met smurfenstickers. Als ik uit school kwam ging ik Laura en Diede [jongste zusje, red.] exact leren wat

de juf mij die dag had geleerd. Bijvoorbeeld hoe je “boom” schrijft.’ Laura: ‘Ik heb altijd gezegd dat ik daarom een klas heb overgeslagen.’ Emma: ‘O, wat we ook echt uren konden doen was knutselen. Vooral gips gieten. We hadden een mal van een grote zebra. Daar moest je zeker een dag op wachten voordat die droog was.’ Laura: ‘Ik maakte hem altijd te vroeg open. Een beetje ongeduldig. Al het gips sijpelde eruit.’ Emma: ‘En strijkkralen! Die mochten we nooit

strijken, want dan moest m’n moeder nieuwe kralen kopen. We hadden veel fantasie. We zaten met z’n drieën in een wasmand op het bed van onze ouders.’ Laura: ‘O ja! En dan keihard wippen alsof het een boot was. Echt ontzettend grappig.’ Emma: ‘En rupsend de trap op. Dan pakten we elkaars middel vast en gingen we als een slang naar boven. Geen idee waarom, maar het was prachtig.’ yyy tekst Vera Lentjes / foto Fred van Diem

FoliaMagazine

41

Arne en Lobke Beringa Een verhaal voor bij het haardvuur, van HvA-docent en schrijver Thomas van Aalten tekst Thomas van Aalten / illustraties Pascal Tieman

W

anneer Arne en zijn tweelingzus Lobke hun verjaardag vierden en de uitnodigingen uitdeelden, zegden veel kinderen uit onze klas steevast af. Niet eens omdat Arne en Lobke impopulaire klasgenoten waren, maar omdat hun verjaardag tussen kerst en oud en nieuw viel. Sommige kinderen meldden niet eens aan hun ouders dat er een feestje zou zijn, en lieten de uitnodiging in de vochtige broekzak, waar die onherkenbaar als verpulverd papier na behandeling van de droogtrommel zou uitkomen. Arne en Lobke Beringa woonden op het Hazenpad in onze wijk De Goudhof in de gemeente Dreefsebrug. Hun huis was net als het onze opgebouwd uit roodbruine bakstenen en had een keukenraam dat uitzicht bood op het autoluwe woonerf. In de winter droeg Arne een maillot onder zijn kleren, iets wat wij als kinderen uit groep 6 alleen nog maar associeerden met de kleutertijd. Arne en Lobke waren onafscheidelijk; eigenlijk was het één mens met twee lichamen. Zij dachten over alles hetzelfde, zeiden dezelfde dingen tegelijkertijd en hadden dezelfde moeizame stoelgang, al kon dat ook komen omdat zij op gezette tijden peuzelden van buitenaards ogende stukken zemelenbrood en roggekoeken. Op het Althuus, onze school, mochten Arne en Lobke graag samen een stukje voor de weekafsluiting verzorgen. Juf Els sloeg dan op een tamboerijn, terwijl zij met de handen in de zij en het hoofd bewegend op de maat vol hartstocht een lied zongen. De kerstviering van 1987 werd door de tweeling muzikaal omlijst met een lied van Kinderen voor Kinderen: ‘Ver van hier zijn er soldaten / Nu gestopt met hun granaten /

42

FoliaMagazine

Was het elke dag maar Kerstmis…’ Aan het begin van de kerstvakantie werd ik overmand door een gevoel van rouw en melancholie, alsof ik heimelijk al zachtjes treurde dat familieleden die bij ons over de vloer kwamen op een dag niet meer zouden bestaan. Ik vroeg eens als vijfjarige, gezeten op de knie van mijn grootvader: ‘Opa, wanneer gaat u dood?’ De parkeerhavens in onze straat stonden eerste kerstdag vol met auto’s. Het huis was versierd en mijn vader had een grote terrine met beenham bereid. Vooraf was er een garnalencocktail met whiskysaus en een sinaasappelschijfje, een traktatie die de volwassenen met dierlijke gretigheid verorberden maar waar de kinderen geen raad mee wisten. Mijn nichten en neven aten daarom maar extra veel brood om de maag te stutten. Onder de boom stond een opengevouwen hoes van een kerst-elpee, zodat een driedimensionaal tafereel van een papieren Jezus en zijn entourage zichtbaar was. Mijn ouders hebben de elpee overigens nooit gedraaid. ’s Avonds, toen ik in bed lag en naar het tikken van de radiator luisterde, rook ik de sigaretten die twee verdiepingen lager werden aangestoken. Arne en Lobke Beringa vierden hun verjaardag ook in de kerstvakantie. Omdat mijn moeder haar talent voor bekommering en barmhartigheid aan mij heeft doorgegeven, voelde ik mij verplicht om naar dat feestje ter ere van hun negende jaar te gaan. Ik wist dat Ruud en Tessa niet zouden gaan, en wist eigenlijk niet of Bart en Anjet gingen. Ik had op zaterdag bij de Vroom & Dreesmann aan het Johnny van Doornplein in Dreefwijk (de wat grotere provinciestad die tegen het suburbia van Dreefsebrug lag) een cadeau gekocht: twee

verschillende boeken van de avonturen van Lotje, van Jaap ter Haar. Op een van de covers stond de blonde Lotje met een chimpansee in haar hand. Volgens mijn moeder was de Lotje-reeks bedoeld voor jongere kinderen, maar de zeer realistisch getekende chimpansee trok mijn aandacht. Voor zes gulden per boek (uit de uitzoekbak) moesten Arne en Lobke ook niet zeuren, vond ik. Arne en Lobke hadden ook een oudere broer, Jorre, die zat op de lokale lts. Hij verzamelde beenderen van dieren en bewaarde salamanders in een terrarium op zijn kamer. Jorres kleren roken vagelijk naar dierenspeciaalzaken en hij had constant een bedrukte blik, alsof hij ieder moment vreselijk in de maling werd genomen, wat ook wel een beetje zo was (maar nooit door mij). De Beringa’s hadden plavuizen op de vloer, en een karrenwiel met nepkaarsen aan het plafond. In de hoek van de kamer stond een bruinlederen stoel, waarin vader Beringa vaak De Gelderlander las. In de hal hingen merkwaardige Ministeck-werkjes van klederdracht uit Drachten. Aan de grof gestuukte muur in de woonkamer hingen een verdord boeket en een mahoniehouten klok. Op de zeshoekige tafel lagen viltjes van koeienleer, voor onder de glazen. Johan Beringa, een tanige lange man met een voorkeur voor wielrennen en watersport, werkte als ambtenaar bij de gemeente Dreefsebrug. Hij droeg spencers en had een kale kruin, hoewel hij niet veel ouder dan veertig kon zijn. Af en toe kwam hij op het Althuus vertellen over werken bij de gemeente, en wat een burgemeester en wethouders allemaal doen. Johan Beringa had tijdens de schoolbezoekjes een bijzonder gevoel voor humor dat niet elk kind

deelde, met uitzondering van Arne en Lobke. Zij giechelden, maar wij begrepen niet waarom. Die woensdagmiddag, de dag van de verjaardagsfuif, belde ik om twee uur ’s middags aan. Mijn moeder was meegelopen en sprak duidelijk af met Anneke Beringa hoe laat ze me weer zou komen halen. ‘Hij blijft ook pannenkoeken eten, toch?’ vroeg Anneke hoopvol. Mijn moeder antwoordde: ‘Natuurlijk, Jonas vindt dat heel leuk,’ maar ik dacht het tegenovergestelde. Ik betrad de hal. Anneke sloot de deur achter mij. ‘Zo, Jonas, je bent de eerste. Loop maar door. Arne en Lobke zitten er al helemaal klaar voor.’

In de woonkamer rook het naar kruidkoek en ui. Johan Beringa zat op zijn knieën voor de stereo-installatie. Hij probeerde een plaat van J.J. Cale op te zetten. Het is mede te danken aan Johan Beringa dat ik tekens van minachting en weerzin vertoon wanneer ik J.J. Cale hoor. ‘Dag Jonas, onze eregast!’ riep hij en schudde me ruw de hand. Ik legde de ingepakte boeken van Lotje op de zeshoekige salontafel. ‘Kun je even komen,’ fluisterde Anneke vanuit de kamer in de richting van Johan. Ze hadden geheim overleg in de keuken. Aan de ogen van Anneke zag ik dat het iets weinig vrolijks kon betekenen.

‘Arne, Lobke, mama vertelt dat Beatrijs’ moeder heeft afgebeld. Beatrijs is ziek.’ De tweeling keek beteuterd. Eerst zongen wij en aten wij diepvriesgebak. Ik gaf hun de cadeaus. Ik denk niet dat ze de boekjes ooit hebben gelezen. Daarna was er een spelletjesparcours geïmproviseerd in de woonkamer. Bij het sjoelen kwam Jorre ook even beneden, die kennelijk de hele tijd op zijn kamer had gebivakkeerd. Met een hese, droge stem sprak hij met zijn moeder. Wat zij bespraken, begreep ik niet. Ik was niet goed in sjoelen. Arne en Lobke speelden dit bijna elke dag, dus ik stond achter. Jorre deed ook mee en schoof

FoliaMagazine

43

(advertenties)

Rijbewijs 15% korting

www. 2RR .nl Actiecode: FUAR48

Luister naar Radio AmsterdamFM:

SPAANS en

NEDERLANDS folia-2RR 121207.indd 1

07-12-12 09:56

in Amsterdam bij Animo Snel en leuk Spaans leren. Nederlands voor Spaanstaligen. www.spaans-bij-animo.nl www.cursosdeholandes.nl 06-23546698

folia-animo 120822.indd 1

03-09-2012 11:12:21

LOVE IT...

De stem van de hoofdstad!

Van 07:00 tot 19:00 uur op 103.3 op de kabel, 106.8 in de ether. En 24 per dag op www.amsterdamfm.nl Als het in Amsterdam gebeurt, hoor je het hier!

Radio AmsterdamFM: De stem van de hoofdstad!

is de publieke radio van Amsterdam. Nieuws, kunst en cultuur en politiek: als het in Amsterdam gebeurt hoor je het op AmsterdamFM.

MET AL JE VRIENDEN IN ACTIE KOMEN

Kijk voor meer informatie op www.amsterdamfm.nl

KOM OOK IN ACTIE CHECK FIGHTCANCER.NL

Kijk voor meer informatie op www.amsterdamfm.nl

VAKBOND VOOR DE WETENSCHAP

De beste verdediger van uw rechtspositie De VAWO is al (bijna) 50 jaar de vakvereniging van wetenschappers. Met een bestuur bestaand uit wetenschappers. Ze verdedigt uw belangen aan de cao-tafel, in de ondernemingsraden en het Lokaal Overleg. De VAWO heeft eigen, gespecialiseerde juristen in dienst die u adviseren en bijstaan bij grote en kleine problemen op het werk. Ga naar www.vawo.nl.

gen a d t s fee Fijne n en ee ig oed p s r o vo 2013 folia-studijob 121205.indd 1

06-12-12 11:34

Cultureel Studenten Centrum

CREA RoeterSeiland Adres: Nieuwe Achtergracht 170 Bereikbaar via de Sarphatistraat en de Plantage Muidergracht

cabaret vr 14 en za 15 | 20.30 uur

Goedkoop Cabaret Winterdepressie? Goedkoop Cabaret is jouw licht in donkere dagen. Het nummer 1 try-out podium van Nederland. Met onder andere: Ronald Goedemondt (winnaar Cameretten, Neerlands Hoop, Edison Comedy, nominatie Poelifinario 2011), Thijs van Domburg (winnaar Groninger Studenten Cabaret Festival, nominatie Neerlands Hoop) en Marjolein van Kooten (zilver op Amsterdams Kleinkunstfestival). Goedkope CREActie: maak kans op GRATIS kaarten en stuur een e-mail naar [email protected] (op = op).. CREA Theater | Studenten/ stadspas E 6,-, anderen E 9,- | Reserveren: 020 525 1400

film de ene na de andere houten schijf met ferme, haast agressieve bewegingen in de gleuf met de meeste punten. Arne en Lobke wilden het dropveterspel overslaan, omdat wij met zijn drieën waren want Jorre wilde sowieso niet meedoen. Gelukkig, want het idee dat ik de donshaartjes op Jorres bovenlip van nabij moest zien, maakte mij misselijk. Na het sjoelen verdween vader Johan even en kwam verkleed terug. Hij had een lange pandjas aan en droeg een grote zwarte bril met een nepneus. ‘Is hier toevallig de fuif van Arne en Lobke? Want ik moet wel controleren of alles volgens de feestregels gaat.’ Johan opende zijn attachékoffer en haalde er een stapeltje papier uit. ‘Hahaha, ja!’ riep de tweeling synchroon. ‘Eens zien, kijk… een feestfluit!’ Hij stak een plastic panfluit in zijn mond en blies zo hard hij kon. Arne en Lobke lachten weer. Na dit intermezzo keken wij halfverveeld naar een aflevering van Daktari, een onnavolgbare Amerikaanse kinderserie over een dierenartsenteam in Afrika. Anneke Beringa zette een stapel pannenkoeken op tafel. Johan vroeg of ik een gezichtje of

mijn naam op de pannenkoek wilde. Ik vond zijn vraag verwarrend, omdat mijn eigen vader die vraag al minstens vier jaar niet gesteld had. ‘Mag ik een hartje, pap?’ vroeg Jorre met zijn hese stem. ‘Doe mij maar mijn eerste letter. De J,’ zei ik. ‘De mooiste letter van het alfabet,’ zei Johan. Zwijgzaam aten wij de pannenkoeken. Buiten joeg een koude winterwind rond het huis. Ik hoorde het loeien in de hal naast de keuken. Toen het toetje werd geserveerd (Saroma zuivelpudding met Smarties), stond Johan weer op en verliet ons. Ik keek naar de klok aan de muur. Nog een halfuur. Dan haalde mijn moeder me weer op. Plotseling hoorde ik een geluid in mijn rechteroor, snerpend en vals als het krassen van een getergde kraai. Ik greep naar mijn oorschelp en draaide me om. Daar stond Johan, met de plastic panfluit in zijn hand. Hij lachte hinnikend, het gezicht vuurrood. Ook Arne en Lobke stikten bijna van het lachen. Ik had een fluitende toon in mijn rechteroor. Ik voelde mijn tranen wellen. Drie weken later was mijn opa dood. Ik heb nog altijd een zeer gebrekkig gehoor. yyy

ma 17 | 20.00 uur

Dutch Film for Beginners: Alles is liefde Every month CREA and ISN show a Dutch film with English subtitles. This month we will be screening Alles is Liefde (Joram Lürsen, 2007), a Dutch version of Love Actually. This romantic comedy plays around the Dutch December tradition Sinterklaas, and is starring famous Dutch actress Carice van Houten. An introduction to the movie will be given by Sinterklaas-expert John Helsloot (researcher Feast and Ritual, Meertens Instituut). In cooperation with ISN. CREA Theater | Studenten/ AUV pas gratis, anderen E 5,- | Reserveren niet mogelijk

film di 18 | 20.00 uur

Screening Politics: El Norte In what remains for many the definitive film about the dark side of global migration, El Norte (Gregory Nava, 1983) portrays the personal and political drama of two Guatemalan refugees. Their story begins with the economic exploitation, civil war, political resistance and murder that force them to flee their native country. It continues with their journey, both hilarious and harrowing, to the ‘promised land’ of The North. The film is not only gripping entertainment, but also an extraordinary study of the politics of human globalization. Introduction: Prof. Brian Burgoon (Political Science, UvA). CREA Theater | Students/ AUV pass free, others E 5,- | No reservations

WWW.CREA.UVA.NL FoliaMagazine

45

Het beste van twee werelden Wanneer de kinderen het huis uitgaan staan ouders voor de vraag: wat doen we met de kamers? Eindelijk plek voor die langgehoopte hobbykamer, of dat kantoor aan huis. Maar sommige ouders laten de kinderkamers liever zoals ze zijn. Zodat de kinderen weten dat ze altijd terug kunnen komen. tekst Vera Lentjes / foto’s Fred van Diem

‘W

e maakten altijd ruzie over de afstandsbediening. We schreeuwden, krijsten en jankten de hele boel bij elkaar. Mijn moeder werd bij het eten vandaan gesleept om onze ruzies te sussen. Nu vindt Niek het irritant als ik de afstandsbediening heb. Hij vindt dat ik niet kan zappen, maar hij wil altijd South Park kijken, en dat vind ik dan weer stom.’ Er is niet veel veranderd sinds Niek (24, HBO-Rechten, HvA) en Madelijn Sluiter (20, Human Resource Management, HvA) hun ouderlijk huis in Arnhem hebben verlaten. Samen met hun nichtje en Nieks beste vriend wonen ze nu in een appartement in Amsterdam-Oost. Madelijn: ‘Mijn ouders waren klaar met de horrorverhalen over de hospita’s waar mijn zus bij woonde. Ze besloten een huis te kopen. Sindsdien hebben er zo’n twintig verschillende mensen in dit huis gewoond.’

Altijd een bende Niek: ‘Vrienden vragen regelmatig of ik het niet vervelend vind om met mijn zusje in één huis te wonen, maar we zijn maatjes en kunnen heel goed met elkaar lachen.’ Madelijn: ‘Schoonmaken, en dan vooral niet schoonmaken, zorgt voor de meeste irritaties. Soms blijft

46

FoliaMagazine

de afwas dagen staan. Niek maakt gewoon nooit schoon. Zijn kamer is altijd een bende. Ik wilde zijn kamer gebruiken voor mijn feestje, want het paste nooit in de keuken. Mijn zus en ik zijn de hele dag bezig geweest met opruimen. We hebben zes wassen gedraaid. Niek gebruikt zijn kast niet. Er hangen vier hangers in. Hij gooit zijn schone kleren op de bank. En hij heeft zo ziek veel overhemden. Het lijkt net alsof-ie nieuwe koopt, omdat hij geen zin heeft om te wassen.’ Niek: ‘Voor de foto ben

‘Niek maakt gewoon nooit schoon’ ik ook een uur bezig geweest met opruimen. Vroeger maakte ik mijn kamer optisch schoon. Ik verstopte alles, gooide kleren onder mijn bed en propte alle papieren in de kast. Mijn vuile was lag tijdens het maken van de foto achter de deur verstopt.’ Broer en zus besteden veel tijd op de bank, voor de televisie, etend. Madelijn: ‘In het weekend liggen we brak op de bank en halen we KFC of kebab. Doordeweeks eten we vaak met z’n allen. Dan hangen we een beetje voor de tv en kijken we mannen­ series. Zij krijgen altijd de afstandsbediening

te pakken. Ik kijk wel mee, maar bij voetbal ga ik naar boven.’ Blote vrouwen Minimaal één keer per maand pakken broer en zus de trein naar hun ouders voor een familiediner, ‘een fd’tje’. Madelijn: ‘Onze ouders willen graag dat we nog steeds een eigen kamer hebben in Arnhem, omdat ze het leuk vinden als we langskomen.’ Aan hun puberkamers is niet veel veranderd. De posters van Jim, Orlando Bloom en blote vrouwen hangen nog aan de muur en vergeten knuffels liggen in de hoek. Niek: ‘Mijn kamer stond vroeger helemaal vol met Action Man-figuren, Playmobil en Lego. Later werden het posters van blote vrouwen. Ik heb er verontrustend veel van familieleden gekregen, voor verjaardagen en Sinterklaas. Mijn ouders vonden het geloof ik wel gezond. Als ik nu naar mijn ouders ga, probeer ik het zo te plannen dat mijn vrienden er ook zijn. Dan verdwaalt er nog wel eens een bierflesje in mijn kast.’ Madelijn: ‘Mijn kamer ligt vol met rommel die ik heb verzameld en niet meer gebruik. De drankflessen van de avonden dat ik met vriendinnetjes veel te zoete shit dronk staan nog in de kast. Toch ben ik blij dat mijn kamer er nog is en niet is veranderd in een kerstspullenkast of iets dergelijks.’ yyy

[Madelijn in haar studentenkamer in Amsterdam:] ‘Ik heb de hele inboedel van deze kamer overgenomen van mijn zus. Wel zo makkelijk.’ [Madelijn in haar tienerkamer in Arnhem:] ‘Ik vind Jim nog steeds hot, dus ik laat de poster lekker hangen.’

FoliaMagazine

47

[Niek in zijn studeerkamer in Amsterdam:] ‘Volgens mij heb ik die halter nog nooit zo lang vast gehouden als voor deze foto.’ [Niek in zijn tienerkamer in Arnhem:] ‘Mijn moeder heeft de oude familiefoto’s tijdelijk in mijn kamer gestald.’

48

FoliaMagazine

Whatsappen elkaar iedere dag

broer & zussen

Odilia (links, 24, student geschiedenis, UvA), Edzard (25, student premaster Business Studies, UvA) en Sophia Evenhuis (23, student geschiedenis en rechten UvA). Sophia: ‘We hadden regelmatig ruzie en gooiden van alles naar elkaars hoofd.’ Edzard: ‘Ik heb mijn goede oog-handcoördinatie te danken aan het gooien en ontwijken van pennen, potloden en knuffelberen.’ Odilia: ‘En knikkers, van die grote bonken.’ Sophia: ‘Odilia heeft een keer met een schaar gegooid. We waren vaak echt keihard tegen elkaar aan het schreeuwen. Ed probeerde dan tussen ons in te komen.’ Sophia: ‘Maar dan werden wij een nieuw front

tegen hem en kreeg hij de schuld.’ Odilia: ‘Maar Ed en ik hebben jou ook wel gepest. Toen Sophia bij ons op school kwam hebben we één meisje wijsgemaakt dat zij geadopteerd was.’ Edzard: ‘Een uit de hand gelopen grapje.’ Sophia: ‘Dat was zo bot. Mijn moeder had ook geen babyfoto’s van mij ingeplakt. Dus ik geloofde het echt!’ Edzard: ‘Wat vroeger leidde tot een ruzie, wordt nu een mooie discussie.’

Odilia: ‘Nu hebben we eigenlijk nooit meer ruzie. Behalve laatst over soep. Ik had alles al geregeld voor de tomatensoep en dan kom jij op het allerlaatste moment nog weer aan met champignonsoep.’ Sophia: ‘Uiteindelijk nam wel iedereen mijn champignonsoep. Ha!’ Odilia: ‘Al sinds we een jaar of tien zijn zeggen we bij afscheid altijd “LOB” tegen elkaar, dat betekent Levend Ongedeerd Beloofd.’ yyy tekst Vera Lentjes / foto Fred van Diem

FoliaMagazine

49

CONFERENTIE STUDIESUCCES SPECIAL EDITION Het is zover: vier jaar na de start van het HvA-programma “Sturen op Studiesucces - SoS” zijn vele onderwijsprojecten succesvol afgerond. DAT GAAN WE VIEREN. Op 7 MAART 2013 vindt de CONFERENTIE STUDIESUCCES SPECIAL EDITION plaats: een inspirerende dag vol workshops en presentaties over studiesucces en diversiteit.

SAVE THE DATE: 7 MAART 2013 WIJ NODIGEN U – MEDEWERKERS, STUDENTEN EN GEÏNTERESSEERDEN – VAN HARTE UIT OM MEE TE PRATEN EN TE VIEREN op donderdag 7 maart 2013 van 13.30 tot 18.00 uur in Leercentrum Floor, Wibautstraat 4, Amsterdam. PROGRAMMA De middag zal worden geopend door keynote speaker prof. dr. Maurice Crul. Maurice Crul bekleedt de bijzondere leerstoel Diversiteit en hoger onderwijs aan de Vrije Universiteit Amsterdam. Verder kunt u rekenen op meer interessante sprekers, uitdagende workshops, en leerzame gesprekken over studiesucces-interventies. Uiteraard sluiten we af met een feestelijke borrel en muziek. Bovendien verloten we onder de deelnemers een workshop voor een heel team!

CONFERENTIE STUDIESUCCES SPECIAL EDITION MET O.A. DE VOLGENDE ONDERWERPEN STUDENTMENTORATEN – STUDIESUCCES & DIVERSITEIT – BESCHERMJASSEN - GESPREKKEN VOOR DE POORT – STUDIEVERTRAGING – PROFESSIONALISERING – DOORSTROOM MBO NAAR HBO - DIVERSITEITSDILEMMA’S Houd de HvA-agenda in de gaten voor meer informatie: www.hva.nl/over-de-hva/nieuws- en-agenda. Wij hopen dat u erbij bent! Ria Jacobi en Nancy Tuhuteru Projectmanagement Sturen op Studiesucces [email protected] / [email protected]

CREATING TOMORROW

FoliaMagaz ine weekblad

cover Bram Belloni

voor HvA

en UvA

nr.14/15

Merel

14/12/201 2

Broer &

zusspecial onder Aaf en Jel hoofdredactie van le Brandt Corstius

colofon Weekblad voor de HvA en UvA Folia Magazine is in 2011 voortgekomen uit Folia (1948) en Havana (1996).

meer Folia foliaweb.nl twitter.com/foliaweb facebook.com/FoliaWeb.en.Magazine

Redactieadres Prins Hendrikkade 189b, 1011 TD Amsterdam, telefoon 020-5253981, e-mail: redactie@ folia.nl Gasthoofdredacteuren Aaf Brandt Corstius, Jelle Brandt Corstius Hoofdredacteur Jim Jansen Chef redactie Mirna van Dijk Art director Pascal Tieman Redactie (print/web) Marieke Buijs, Luuk Heezen, Marith Iedema, Wim

Deze en volgende week op Folia Web

Koud Pils Op een beetje Nationaal Koud Pils Dag gaat er in sociëteit De Lax drieduizend liter bier doorheen. Halen de studenten van de ASVL ook dit jaar een record – en zonder kleerscheuren?

de Jong, Vera Lentjes, Jeff Pinkster, Eva Rooijers, Gijs van der Sanden, Danny Schwarz, Rosa van Toledo, Fien Veldman, Annemarie Vissers, Dirk Wolthekker Aan dit nummer werkten mee Thomas van Aalten, Asis Aynan, Pepijn Barnard, Bram Belloni, Hadjar Benmiloud, Jan van Breda, Bob Bronshoff, Merel Brandt Corstius, Paulien Cornelisse, Roger Cremers, Emma Curvers, Fred van Diem,

Net niet ontslagen Docenten klassieke talen David Rijser en Piet Gebrandy dreigden dit jaar dankzij de samenwerking met de VU hun baan kwijt te raken. Hoe gaat het nu met ze?

Robbert Dijkgraaf, Martijn van de Griendt, Jan-Maarten Hupkes, Anouk Kemper, Halina Reijn, Marcel van Roosmalen, Clara van de Wiel Eindredactie Harmen van der Meulen Correctie Martien Bos Opmaak Hannah Weis, Carl Zevenboom

Voorspellers Folia TV ging vlak voor de formatie langs een aantal UvA-politicologen: hoe lang zou deze gaan duren? Tijd om terug te gaan naar de voorspellers: hadden ze gelijk?

Uitgever Stichting Folia Civitatis Redactieraad Wouter Breebaart, Simon Dikker Hupkes, Ilse Duijn, Jurriaan Gorter, Jaap Kooijman, Ronald Ockhuysen (voorzitter), Jean Tillie, Sebas Veeke Secretariaat Stephanie Gude (projectbegeleider) Zakelijke leiding Paul van de Water Drukker Roto Smeets, Deventer Advertenties Bureau van Vliet, Zandvoort, 023-5714745, [email protected]

SIS Volgens de UvA gaat het nu heel erg goed met het miljoenen kostende SIS. Volgens studenten rammelt het systeem nog steeds behoorlijk. Hun klachten op een rij.

987

orstius in 1

lle Brandt C

en Je Aaf, Merel

Gezellig De lange vlucht en slapeloze nacht kunnen de pret niet drukken. Als ik straks mijn koffer door de douane trek, zullen daar mijn broer en zus me op staan wachten. Aafs kinderen kunnen inmiddels al lopen en Jelle is tegenwoordig een van de begeerlijkste vrijgezellen van Nederland. Gadverdamme. Er kan veel gebeuren in een jaar. ‘Hoi hoi hoi!’ roepen we, terwijl we springend knuffelen. Dat talent hebben we van onze vader geërfd. Bij Aaf staat een feestontbijt klaar, want zo hoort dat in onze familie. We eten warme ovenbroodjes en drinken potten thee en kletsen zo hard door elkaar heen dat niemand te verstaan is. ‘Gezellig!’ roepen we af en toe uit volle borst. Het plan is om bij Aaf te logeren totdat we ruzie krijgen, en dan naar Jelle te verhuizen. Want hoe gezellig het ook is, realistisch zijn we alle drie. Vier dagen later (op zich best een record) is het zover. Aaf wordt helemaal gek van mijn gezeur over een ex-vriendje, met wie het godverdomme al een jaar uit is inmiddels, en ik trek het niet meer met die poezenharen en zieke kinderen. Tijd om te verkassen. Jelle en ik fietsen naar het IJ-strand waar hij een sarong in het zand drapeert alwaarop we een puntzak patat en een glas wijn nuttigen. ‘Ik ga Aaf op Facebook ontvrienden,’ vertrouwt hij me toe. Als ik daar heel hard om lach, kijkt hij me boos aan. Het is maar goed dat ik straks weer naar huis vlieg. yyy Merel Brandt Corstius

FoliaMagazine

51

(advertentie)

Apples for Peanuts Leapp heeft een breed assortiment iMac computers, al vanaf:

699,Leapp.nl verleent op al haar apparatuur 12 maanden garantie en gratis thuisbezorging!

Contactgegevens: Tel. 088-1005120 Email: [email protected] www.leapp.nl Leapp Store: Joop Geesinkweg 201 1096 AV Amsterdam

Leapp.nl is aanbieder van ex-demo en refurbished Apple apparatuur, met de service en garantie van nieuw. U bent ook van harte welkom in de Leapp store in Amsterdam. Wij leveren Mac computers met garantie en volledige service voor de laagste prijs.