20 juni 2012

Water: van Bron tot Bek Guillaume Counotte / 20 juni 2012

Water voor Dieren • • • • •

Wat is water? Waar komt het vandaan en hoe krijg ik het in de stal? Wat is nou schoon, smakelijk en niet-schadelijk? Hoe maak ik het schoon en drinkbaar? Doe-het-zelf-test



Wat is water

O

O H

H

H

H O H

H

O H

O H

H

H

Ideaal oplosmiddel • • • •

Daarom geschikt voor alle levende organismen: Als transportmiddel voor zouten, suikers, eiwitten. Zonder zuurstof is wel leven mogelijk, maar: Zonder water geen leven!

• Zonder goed water geen goed leven.

Drinkwater voor dieren (mensen) • Smakelijk • Beschikbaar • Niet schadelijk voor de gezondheid van dieren. • Voor dieren ook: – mag de voedselveiligheid (vlees, ei, melk) niet in gevaar brengen; – oplosmiddel voor antibiotica, vaccins.


Wat is water? Waar komt het vandaan en hoe krijg ik het in de stal? Wat is nou schoon, smakelijk en niet-schadelijk? Hoe maak ik het schoon en drinkbaar? Doe-het-zelf-test.

Herkomst van het water

Water in Nederland

Sourcy-water Leidingwater

Relatie tussen diepte en kwaliteit 2,5

Ammonium (mg/L)

2,0

1,5

1,0

0,5

0,0 < 10

10 - 25

25 - 50

50 - 100

Diepte (m)

100 - 200

> 200

Relatie tussen diepte en kwaliteit 60

50

Nitraat (mg/L)

40

30

20

10

0

< 10

10 - 25

25 - 50

50 - 100

Diepte (m)

100 - 200

> 200

Oppompen van het water

Kritische punten bij het oppompen • Herkomst van het water – Regenwater, oppervlaktewater, leidingwater, eigen bronwater.

• Aanleg van bron (historie). – Boorbeschrijving, spuiten/boren, afwerking met kleikorrels.

• Diepte van bron – Meer dan 25 m diep, goede doorstroming, analyse van bron.

Het water in de stal

Effect van niet-gebruikte leidingen

15 000

27

43

1900 kve/mL

28

Waaruit bestaan leidingen? PTFE

Poly tetra fluoro ethyleen

FEP

Fluor ethyleen propyleen

PFA

Perfluor alkoxy

PVC

Poly vinyl chloride

CPVC

Gechloreerde polyvinyl chloride

PVDF

Polyvinylideen fluoride

ECTFE

Ethyleen chloor trifluor ethyleen

PP

Poly propyleen

PE

Poly ethyleen

HDPE

Hoge dichtheid poly ethyleen

Kritische punten in de stal • Soort leidingsysteem – Materiaal (kunststof, KIWA-keur), aanleg leidingen (recht/bochten), dode leidingen, veel stilstand.

• Druk in leidingsysteem – Vlotterbakken, hoge/lage druk, doseerunits, communicerende vaten.

• Drinksystemen – Open bakken, nippels, kleine bakjes, hoogte, plaatsing.

Vochtbehoefte per diersoort Diersoort

Vochtbehoefte per dag (liter)

Vleesvarken

5 – 15

Zeug met biggen

15 – 30

Droogstaande koe

30 – 60

Melkkoe (10 L/d)

40 – 70

Melkkoe (50 L/d)

100 – 200

Kalf (< 1 jr)

5 – 15

Vleesstier

20 – 60

Jongvee (1 – 2 jr)

15 – 25

Water en hittestress • benodigde vocht: 0,050 L/kg/dag • bij matige stress: + 0,050 L/kg/dag • bij ernstige stress: + 0,10 L/kg/dag • rund 600 kg: • Kalf 50 kg: • Kalf 100 kg:

30 L/dag; melk: per kg 2 L. 2,5 liter vocht 5,0 liter vocht

Water en hittestress

dodelijke stress

45

temperatuur (°C)

40

ernstige stress matig stress

35 lichte stress 30

25 geen stress 20 0

10

20

30

40

50

60

70

relatieve luchtvochtigheid

80

90

100



Smakelijkheid van het water • • • •

ijzer; hardheid (calcium en magnesium); zout, ammonium; diversen;

Schadelijkheid van het water • stikstof (ammonium, nitriet, nitraat); • zwavel (sulfaat, sulfide); • omzettingen door bacteriën;

Schadelijke effecten (1) • ammonium: indicator voor mest; kost energie om onschadelijk te maken; • nitraat: risico op nitrietvorming; • nitriet: nitrietvergiftiging: zuurstoftekort, vruchtbaarheid; • chloride: minder smakelijk, minder voeropname; • natrium (zout): diarree, hersenverschijnselen; • ijzer: diarree, verdringing koper, minder opname; • mangaan: verdringing andere spoorelementen;

Schadelijke effecten (2) • • • •

sulfaat: diarree/weke mest; sulfide: blokkade zenuwgeleiding; hardheid (Ca / Mg): verwarming; smakelijkheid; ontharder: werkt vaak met zout: zeer lage hardheid, verhoogd natrium; • totaal kiemgetal: hygiëne, darmverstoring; • E. coli-getal: ziekmakende bacteriën; • pH (zuurgraad): minder smakelijk, verontreinigd.

Sulfaat schadelijk? Natrium

35

Calcium

186

Magnesium

53

Chloride

59

Sulfaat

444

Bicarbonaat

238

Hardheid

26 + 12 38 °D

Zwavel en sulfaat Voorbeeld:

ammonium: nitraat: nitriet: zwavel (S): sulfaat:

SO4 = 32 + 4*16 dus S uit sulfaat

< 0.13 0.2 < 0.03 33 94

= 96 = 32 * 94/96 = 31,3

Beschikbaar in de stal • ijzer, mangaan; • hardheid; • biofilm;

Dus meten in water • pH

• ijzer (mg/L)

• ammonium (mg/L)

• mangaan (mg/L)

• nitriet (mg/L)

• sulfaat (mg/L)

• nitraat (mg/L)

• hardheid (°D)

• chloride (mg/L)

• E. coli (KVE/mL)

• zout (Na) (mg/L)

• totaal kiemgetal (KVE/mL)

Referentiewaarden kalveren goed

afwijkend

5-8

<4 & >9

<1

>2

nitriet (mg/L)

< 0,1

> 1,0

nitraat (mg/L)

< 100

> 200

chloride (mg/L)

< 200

> 250

zout (Na) (mg/L)

< 150

> 200

ijzer (mg/L)

< 0,1

> 1,0

mangaan (mg/L)

< 0,2

> 1,0

sulfaat (mg/L)

< 100

> 250

hardheid (° D)

< 15

> 20

<1

> 10

< 1.000

> 10.000

parameter pH ammonium (mg/L)

E. coli (KVE/mL) totaal kiemgetal (KVE/mL)

Conclusie geschiktheid water rundvee percentage

80 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

60

40

20

0 goed

matig

beoordeling

slecht



Bier als waterfilter • Pest en cholera in 14e en 15e eeuw. • Water kwam uit vervuilde grachten. • Tijdens het koken van het graan (bierbrouw-proces) werden bijna alle bacteriën in het vervuilde water gedood. • Heilzame werking van bier drinken ten opzichte van water drinken. • Men verving drinkwater door bier (weeshuizen, schepen) (toen, nu niet meer...).

Ontijzeringsinstallaties: werking • maken gebruik van zuurstof om Fe2+ om te zetten naar Fe3+; • veel zuurstof zet ook NH3 om in ; − NO2 • lucht uit stal bevat NH3 en bacteriën;

Ontijzeringsinstallaties in de stal?

Ontijzeringsinstallaties inclusief?

Ontharders Gebruiken zout om hardheid te verwijderen. 80

NEE JA

% tov maximum norm

70 60 50 40 30 20 10 0 hardheid

natrium

Aanslag in leidingen

Biofilm

Biofilm na gebruik antibiotica

Reinigen leidingen • • • •

2 % citroenzuur; PT05: biociden; Biofilm: niet eenvoudig te verwijderen; Laagje slib niet altijd slecht.

2 % citroenzuur doet wonderen

PT05 toegelaten (per 15 mei 2012) Naam middel AOT-Aqua+

Toelatings Expiratie nummer datum 13295 01-02-2020

Werkzame stof(fen)

Bifipro

13292

01-02-2020

in situ gegenereerde hydroxylradicalen Koper, zilver

Care Plus Hadex

12550

09-09-9999

natriumhypochloriet

Excellent koper-zilver 13433 systeem HADEX 9574

01-04-2021

Zilver, koper

09-09-9999

natriumhypochloriet

ICA-systeem

13293

01-02-2020

Koper, zilver

Ion Technix Meg

13432

01-04-2021

Koper, zilver

LiquiTech KoperZilverlegering

13431

01-04-2021

Koper, zilver



GD-zelftest •

kleur: – goed: – matig: – slecht:

•

helderheid: – goed: – matig: – slecht:

•

het water is geheel helder het water is licht troebel (men kan nog door de fles heen kijken) het water is ondoorzichtig.

bezinksel: – goed: – matig: – slecht:

•

het water heeft totaal geen kleur het water vertoont een lichte verkleuring het water heeft een duidelijke kleur (geel, bruin, enz.).

het water bevat geen deeltjes het water bevat enkele deeltjes de bodem van de fles is geheel bedekt met (modder of ijzer)deeltjes.

geur: – goed: – matig: – slecht:

het water heeft totaal geen geur het water heeft een lichte geur het water heeft een sterke geur (het water ruikt naar rotte eieren).

GD-zelftest voorbeeld 1 •kleur: matig, •bezinksel: matig, •helderheid: goed, •ijzerbezinksel: matig

GD-zelftest voorbeeld 2 •kleur: slecht, •bezinksel: matig, •helderheid: matig, •ijzerbezinksel: matig.

GD-zelftest voorbeeld 3 •kleur: matig, •bezinksel: slecht, •helderheid: goed, •ijzerbezinksel: goed.

Relatie GD-zelftest en lab-onderzoek • Alles goed beoordeeld – kans op ongeschikt < 15 %;

• Alles slecht beoordeeld – kans op geschikt = 0 %;

• Enkele matig beoordeeld – kans op ongeschikt 35 – 75 %.

Wat kun je met eigen onderzoek doen? • Kleur, geur, helderheid, bezinksel, ijzer-bezinksel: – goed – matig – slecht.

• • • • •

Kleur: ammonium, ijzer. Geur: bacteriën. Helderheid: ijzer, ammonium, mangaan Bezinksel: E. coli, bacteriën. IJzer-bezinksel: ijzer, mangaan.

Checklist • Herkomst water – leidingwater, gecontroleerde bron, oppervlakte water

• Leidingen – communicerende vaten, contact tussen jongvee en ouder vee.

• Hoe lopen leidingen – door mestkelder, veel bochten, dode stukken.

Behandeladvies • • • • •

Onderhoud installaties. Bij renovatie: let op leidingen. Bij slechte drinkbakken: overweeg vernieuwing. Schoonmaken van drinkbakken: alleen als nodig. Schoonmaken van leidingen: als eigen onderzoek dit uitwijst.

Drinkwater voor dieren • Kijk naar en ruik aan het water; • Vergelijk het water op diverse plaatsen in de stal met leidingwater; • Bij (grote) verschillen: laat (lab)metingen doen in water (bron – drinkplek); • Denk ook aan waterkwaliteit bij (bedrijfs)problemen; • Bij gebruik van antibiotica door het water: denk aan mycotoxinen in water; • Reinig leidingen indien nodig; • Gebruik bij renovatie en nieuwbouw juiste materialen.

20 juni 2012

Recommend Documents