(}Oz-~ r~ doe /2 ()
GEMEENTE ROERMOND Telefoon 04750-4041 Giro 1031949
.
Wordt verzocht bIl beantwoordIng datum en nummer aan te halen.
r A a n de heer gemeente-archivaris, Swalmerstraat 12,
ROERMOND.
L
Uw nummer
---l
Uw brief van
29.7. '64 Betreffende
Ons nummer
bS 'te 2-
Datum
14 september '64.
gedenkboek bevrijding.
bijlage
Naar aanleiding van bovenvermeld schrijven delen wij u mede, dat wij het opstel van de heer Tonnaer over de oorlogs- en bezettingstijd als tekst voor een gedenkboekje niet geschikt achten. . Het manuscript van de heer Tonnaer gaat hierbij we~~om retour. Burgemeester en wethouders van Roermad, D~ ,secretaris, De burgemeester, ,I "j
-
• d
t-
r p
o
. ol
........uito
ol· .
ov o
rij
•
t
0
li
oor
1
'1 • '.
r
G
a
rl
.1.
r
r
u
t
0
...
.. u'r 1 r·
11
_....'. _v
e
1 1" ~ic
0
oor-.
,n
"8
ri "1{
1
tot
"1
i
... 0-
•
\.>
...
1
co
•
•
T I
.'
1"
1101
"
Zi
1
"
•
- 3 -
n ....~.......
o
i
V
D
n v i, dage
6-7 -
o r ond _n
o
n
Vl'O
1940
i
v n onrust en spanni
vL. H tIe... L' b
en
ns
voor h t
feder1
d.sche
n in de b, urt d r 0 ninsen t n. Dat n onk are 1 n n naoht n voor het rr derlandsehe 1 r. a r uur 1:011 h t ehtig ,ti tsehe 1 6 r ons 1" . i n nvall n, est und door n st luc ~a.cht. 9 • i, ontsp tin l' ov l' ons 1 d. 1 derlandso' l' l' np- had v Hitl l' het verheu end b r':'ch ontv'.neen, dat ui tse and do n utralit i t van. rll.lld ZO'l aer iedigen. D 1 g _1 dil1t1, gaf nu m l' 00 e1hei a n d ot nd 1 to otan op '). i. D r..tool t n ~ond n nu er rust (; ni t n. liet aohi t n d xplosi # even ove d gr na _ .-0 stig V '1 het \) enend s h 10" 1', V rontr tta ni teer. Ondanks di ustet 11 nde brio t n, 'jn onru~t in da vond van 9 i st ~s toe, oor 1 to n e onde u eha n Joon!" -ilic·sen.8.!i - t ine"uitr .D est slaa o lul'- - ' i , lOf" di.ez 1 d ond OAn 0 d heenko en zo ~~ n ov r d . ac.s. l' TI t e d i' al . 1 n mi n Vl'O st ld ndel n, de rat v n na t gaan, doe in d. 00 ni I:'! !tin ,0 op ta vang n. do J z e t Do t i. 'n v rb.,z ni .. het nde n v' rt 1 uto·o ·1.n e n p l' troepj o bur l' stond n n d n bijh L .• n 010 g n r oh s, r d i no.d d , z j in d l' e t het n te d -on zo d n hior v ..:i1.I..LCJrs a d
tro"~
>.
,t.J'oI..... LP.
,
.ukl~
,j
tja
. lov n o 1t"
n
a
n,
e
"•
, tot d n,
•
i - hun tooh a-
t
d
0
o
i t t n d
nd
n
00
r
van
t verdubb 1 ~, "Hal '"'st "int chti to ctand n ov r etro. en,
o
do r o'daten di d ver 1 ni t • I ar d v 1 a on el. zijn st? hui on jn Vl'O in de ·tbl· jve • Ik vertel e i'n toee d t d m _, m • lot n cU 1 00' ~ .. ~.rt 0 te t n. o 11 t 1 ld t blijven.]) bon.
ndant te
st
- , d ol n v r 1 an r
n
I!
1 I
e,
z
o v:!., n
1
i
0
• d
h t.
"~or,
a
Voo
d i ,d
f• .
b
,
z tte h
d
0
di
e1ui<1
t g va ' nad r
ia 1,
I
st. dll
b
uit d
i
11
e
d ol t n a. d n co oi n g ." zoc ij 0 t
t r
t
n
t
r'7
11
o_iti t d
over lov n 1
10pp n.
t
v .at rs,
vrou T n n d lij' ti, . l'
I
t
nijdi
d~
houd n
riep
t dat. ab 1 1 el j zat1
ooi u11i met er tor, pp n toorder • 1 t 0 'te, UlO: do n r l1é: chtru t d t br ~ n, dat eno h t ~,~'" v rot d huiz .... 0 trui mooat n s r nu l':'cà"ü
h
u d
I
1d
da
i
. school,
van
1,
m±iJlIll I
di
;
. d 11
• t
d
"
ontn10ffil .
0
n.
~,v
1 d
t lde dat d boom
in
v
s ld t n
den laten
11
huizen
nach
t
n d
i
buurt
00
on m
1
~
ov !.
rn
•
torm voor ging, v rol' • .• 11 t , in vo 1 h iz z
e ontr
l1
•
n f1':' '
d stilst
richtinc 1 O'en, d
ij, d t
i'
n
".;0
t:'1t chro
r
-erraste
rug ilmen het 1 onr a
1'-
0
..." •
d nt d, n vin 5""".'" , o. mi n 1 n.
hot
vo
"1U"".~
..a)? 11 rl n, het ... ' o~ 'sten van g
d
i t
6
""«.U,,,",""",
di
l'
n
n
-.
...
Ol1och n door d r toch
di
,
vr
'br r r •
d r 00
a.an
hoo d.
' ~
a 0
t-
,• v rteld n o rmond
t r
v
scheen, had zo'uist
- 5 r v r
r
t
z
zinnen m t
i
le r n. Voorstad 0 t n vluoh o n v d Rij H.
t
z
r;op de
n
d
•
n en zouden ond r : t eno onz ,
..
n
nY'lmAn
handj op 1 ·D. n z tt
o I
d r n
n door t r
ha
r
n. vol d
n h vig
r
uur
h
ontplo ring, d
or
t
n
~e
~,"'Dbr
n al è.
t
1 er i t è en. m~~K·t da nog nk 1 ~ 11 ui tr op, dat 0 ~ 006 nbli' a ':ond n om n g ntapt. verseh nel r ds de e rGt~ l ' n 0
G
e 1 n het elid, d r, zuiver in d P . ." h t o ning gold. dan 00,- vol v d t in e buurt sto n, o
.r
11
zij
n so bren t
v
/
e
uitso rte1d n t zij
de oor v 11en,
ij
. .
1s
,J
a 'i7iru:
r 11 el anders
oor z j
n areh erden. soldat n;
tond o
t Goh rp
zij
t n? oor10
d
t n
in 11 t
begonl1 n en zij
de bun'-ers, hun zware s n9 r op d 1nv 11 ra, .""Q,.... s ov r te t _ , o"h all
-ût .. "
vtl1eg:uen
élnd en v de
e
n
0
z
btU'ucer
d
ro pt f a g 1
en
e ....e
ra. in voll ... P' "'d
n.
n pI tvor at . oht
e r t
r
n
n
op eh
r n d
pest 1d
rst
1
d n 10
..
.~c,
t
n
- 6 -
n int Me besohi ti ma.,- te de und r I zaam maar ze I' onhoud.b • O:lZ soldaten 01 ept n hun mi tr il1eur bui ten de bllnk r en hi ld n daar no eenigen tijd dapper stand. Hulde a.a11 dez fJoed' g d.a.pp r .. derla...."ldo he soldat n. T "1 half al d v rd di i ohter onhoudba en Dil-li hield 00· dez tegensrand op. Tu e rot _~on de 1) . tsohe gem egi n Ij een nood rug te n; vI na st de vernielde br n en het duurde ni t lan of de uitsoh oor10 als too de verder 0110 di rbaar Li~burg • innen. Vli t ' en oir-e1don bov n h t ont; als h rkennin ste.en as op l' UJ. tB h vo rtui n oranj doek espannen, zoodoend ond n a. Dit oh vlie ,tui en akkelij vaatst 11 n, hoe r un t oe n. der land n De i . r 11 binnel erukt n daarovar h richt n oor'" v n. te n n oh r t ld et orlo stuip. door d str ten v Roernond, i v rd verdar v r d hout n br naar d ov ~ nt van de . as. 14 "ai vlo n v rschi 1 nda fo mati -0 uitsahe Bo~~er.merp ra ov r oerno ri, om ir: (l9 . ohtin- ~<..n100rd-3r ant te v rd jn n. Vol n 0 oven radio richt n, 0 ton dat de bommen a pers zi 'n g e ot, di de binn notad van .. ott rdam hadden lat bombardeerde .lt...lor had. oP zoo-n duoht 3"ed r1anQ"'oha to'" nst'lld nooit geI' knd. Zou zijn pl d d or lis1 en? llolland ehe vloot h m ontglipp n ? Koni 11}- ,.a.r.l1. ie en h 'ti 0 (l ? aren r Ge n v.' r (I. re , at i. d Tederlandsch leg rs, dan zou d "'i 1 re ds hij den inval 11i t zoo-n eet1l'l.· lijk pel hebben ot h t rr d 0 nz roapen h a !de te nstond u voohten zij a· 1 au n. , to nstand zou voor lIi J. _ l' oodlottil.Y, :unnen - rd n 0 di st t~ do n indi n nam hi' toevhloh- tot echt satan r-. Is 1 t ad la 1 g r 1i ... 00' nblild:elijk oap:' ·-uleerde, zou mtl r d 0 oh v n a n z jn luch aoht, m 00: Amsterdam n on t l·t nbb, de n.Onz legerleidi wild dez b ei d ma S ool'd op Ul' rb voD:! voorl{OIaen n :lP:' tule rd na vij d trij _ t en g ldiga ov rmach re r noo d one n 0 aoht v n de strijd t sta n. n t d d v e , d e c pitulatie, onz ooldaten in volledig v ld,t 1 , 0 i ,en g 1 nh id, zond r vi and 11j - g loid naar .1 ia zi t r er n op fi 'tö n, otoren of . n auto- • 1 v el I' pect voor de Ir der lands .h sold..'1.a.t, . t1 r had oe unst t V rl nen. h, d' s oor Belgi . r n t r hupl zonden n Ze la. op r ard n, r n n1 t ster h u e , te en de mod rnui tg ruste .!Jui tsohe , voor 1 ontbr h t . ~1~eh 1 r, de dekl n. doo hun 1 I oh+', die 1 to z s. n"""'''rheid d r an oh Goldat n, 0 t wij en voo dit ni t t n t ho den g ld, d z voorui tg sohov n tro p n, ma st n dan 0 - uit ons _and t r tI' y.- en. ar n al dit oorlo ld, a d .'am 11 n8 e or; 1 • b houd n z1 n, n za r g va lijk vluoht m t elal1d t volbron' n. d ov rtooht na' z oorle n l::oopv . dijvloot dez lfd 0 rs. .I. u li s ~ n 11 val in 1 i b vondoll d u i t ch I er zioh r ds n hot !Ca.nnal, voor 0. 9_ dan n mi11io n tro p n,
l
ons d
- 7ten e d t r tooht na h t zuid n afg sneden. H t ng s h 1 ,er z t bij ui ~ r . n in d v 1. n l::a.na b stond nog voor dit leg r om t o.t om n, over ze • lan de dalI t in zijn ~ oht 0, om zijn in Bolgi i sl t n ar in t sch p n n ngelanét te br n"en, d ar dit land nu in d rete frontlini s en te liecen n in ng land ge n Ie r a om zich t verd digen. E t te. en fl ti k loch vol. bleef zijn ho d _oeI d to st hop loos sch en. h'md n, ni tte net ond rli k l a d d ng lsoh vloot rin, d legers in D nk rke-l in·t ach p 1, Z s hun oorlog ateriaal onelen zij no~ ee n, dit b tttd op 29 i, in oh ping en 0'11' rtocht ~.rHU n root uea , t ze r cri v r1i zen had d ohtige vloot d'~ groot stuk opg kna t. Intus ch n oa. it Ie d nddoor d uiteoh rs afg sn d n geallir 1 r. -.,. , t 0.' , t ..:true l ' -\ H 1. sc . 13 0 onn gJ.no 1 9 01-_1 "ro.':J:-en n mar r jk i n 1 kus~, het z . ·st vordedigde d 1 v n 1, rij 0 hun rst do 1. Tot 0'11' rm t van ram v kl ~d It li' op 10 Juni d n oorl aan d ~e 11~ erd n. e vr re n. noot v J.n nkrij vi 1 than dit n in d r t rwi 1 het in n etrijd op 10 en n dood wi ~ Id as g alli
r
01
N
0
m t
~
eri'vij d. ui tachl n It 1i d o n nu . . ankrij t stak n, da eads op 4 Juni P ijs in v 11 n. 0 io ,s noe 1 eht eon '11
g
engelij estrijd andan .. aa gesti \ vnn t jo.• 8 u tu vo~ d n fint l~t~~d; h t ~~. sche leger moest zich t r tr,:... en, op e r. ::Ioin g bi _, cl. iddc1h.n eoh z • 1 9 an oh g r'nn v nticd zi h 11 io Y, d vloot b h1 ld orlogsh ven a di z lfde ze Ui rm e d z tt' van ,st-Burop en fait Ba ord n. u
e on e groote Deze n mt d -:ln 1 d toni n bon enootf'ln U:k vlo
d, op z en i~• e lucht. toe. . trijd op I ven n boven n, ond r
i'S
t
z •
8.6, vi 1
z ~
ff
grond.
d
t d lij
n v
1 nd
kt.
a
1
• r kta
~
harde
0
de lallB n d z 1
Ve
'" la r t vordUl' n, ie up, lscl vol . n.
- 8 In de t d h t v~ i i tst j na r e s m0 amili te zo ~ n. ij di gel nh id ing n Vlij ook do v 00 ti Jen "'0Jl d raa b zioht! n • • n der in oners d n h t vol end r 1; ":11 0 vroege: org n vun lOoi ld nrsohoten n d ,r:r ~ct n f. S, v rstoord.. Ira voor n nacht n an groote spannine, ontstond or i on apenni n de al toostand. c_ 11:1 oor d bur r van, eSGe , a op vroo oo~ 6root, da er to aal geen tr g e oor h v 111' . id. d , . ts h I t n r d d o d b . rs b sohiot 1 n n, lu htt ~ d v1uoh te d i on om te inste i szin ev i ie~ oor10, s'~o .• c.ar on • .... don o. ij . '1nz ')1 ~ ter tota 1 den i va1l n tw1 tt n 'd 1 zij a' oroto b r, 1: van h v er, h :v rtooh v r de • vi b acbi i o n c=ana h n do uru:or on stel 0 d N
,
( ! •. r.) c- rIa , r • do r o.. r OIt ons1<141 t .,.. eht, zor.dar ft 11 d ou la V _ dood r on 1 • oor hun <Md r 1e;.,nd 8 o f rd ~.
, 1,
d" _
1
ij
.
Cl
•
.,.
(
in Duitsch1and,
n zi
D
n.
"
dat o d 110n.
olkine r n rs rondo
u~~......
d di
n
n rai1-
n tU'.
r 0
r
11
je r d n n gr t n tj s hr' ~h
( 0
ohi
1in r
k;r
n.
9 .
-
à. .,
.;
g
n
'tschland.
'T
h t
'l~
0,
na" c..... ""
un d
s."
b
t
1 en Joooph. 'de j.l verblijf
v n d op oioopon. ie voor mij t 1 eren. a. ld n 1n hun 1 . 0 st s 'I ns ov r 0 st 131 ' t te ••0' en nh 1d el lUi . .' e ca. opn m n. , fJyst te
z1ol" "' ...')~ ~a
n
°
1
-1
ece van
.
"'GVO
iGe
1 olui'~ 0 rC'&·~a
n d
(i':
....
,
•
0
- r1
,
1e
11
•
n
2
h
,'"
• \I
hot
n
i n
v
n z1
~
.~
e
a.t..
1
da
r
1 tso rdag
...
t antwoord scheldt no 1 Cl ntal1teit t rm uiterlij aho d 11 oe i .t h \ wilde n zijn i
och ~
m bi i .i 'n
r
d
.
.... voor '~l in in c n die
s,
i}
n' i .
'J.
r
d
• 1
t
b
.
r 1
0,
af •
t r l~on
rd di
in
en, d n
SJll
r
k üu,\.n'
d
t
h
r, zood .......,.._r eno tooht door
~o
1 v rt ou
int· , , b 1 n de i' in
c of
• 11
11'"
0
- 11 t n
en en. onbezet t
n
n e ten,
t
een '\'onrt1
0 l' 1i
r
n rondt en
';'at da.t r er van b roop, Qooh bi, n i n n 11 t bomall r-
r het stat!
,
t v
10tt
de
l'
t
.1
o r• 1.'1 o d n, ~a de-
-
nJo • tl
ûht
- 12 a h
i
1 v n
1
, la te te
ijn vrien _ n
i
+
00
"jn
,
t
n ov r
r
t
h
n g n
t.
n .
or
tlrie'
<>
t
n
o
or rv "
"
•
t
onnen at eda
n; 1, L t t d ro i n he 1 0 ehul!?z , luiat rd i na.
- 13 i
in 071I
0
d 0 zioh ni t voor di rz rde hun, alvor na het v t d ou n da dus t n zij erot h t front ualand, in d dit e trekt
d
0 •... oli
0
~
oud
.........,.....d ni
a, v r mont
n
0
i
d
v r-
ewEleat. a,.,..... h r en t j n zi on zin s
"""''''d, zo
•
ka.Illl"l)en
't'11lr en
-
eere
niet o
.0
zou z •
a.n
,man.r ni nu i .r r
~
st
ds
1
rd
c
d
n
00
1
ten
t, . iat in d n t 0 rd r hoe 1· v r. n dood. •
in 10 d 0 ij uit 1 t n n Or h rvatt
t ni t n
,
r:cza.<
on ad
11
op h t Landbo
rd .n _ +ftT'" oan, h t v rz t t g n d "a
00'
tt r
t
v
do t
1 lO d
•
- 1
-
de
po dil; n t
oht,
S
0
voor tOgb~"""U
a n
1
00 10
h
n
J p n eh 0 lari • eh loot
11
i 0
r
Door
n
e
1-
0
rd.
di~
H ro v,r orlo In 11
n "t rst
p
•
- 15 ui tsohl
door d i
a 1i
rd
luoh
oht
h t d f
Doorlog 1.. intuo oh n voor ons dioht r bij. Voor10 pi na 11 n in d luoht, d roll rr n k rd.~ dwong Duitsohland r en r tot h t d fo i f. 1~ 1 · V n ong l~ l1d on fantasti oh fm ti n n zioh in h t luoh ruim af • • ":'0 ~1l1 d ·s b flchrijv ,di zioh bov n in d 11 oht ape ld 1, danst di d 10 1 nd, rvall de ot r n tEn . brcc n ij naoh n di gkro n in hl el rs. I 0 ui 11 r z. :rm 11 bo r era t h t stond luoht vol 1iohtbund 1 zoe n n r prooi. 1 d,u uij t zoo·n luchtgev oht t k n o n ' vol den h t vlienotuie en uichter .. 1 h ui e lichts""" "'l.dot t nt1::o r dan in en ve oto d v tol urotellin rJ h G' tio , als d b zic krui n(l 1 ohtbun 113. IJ t to t _ ~ZE:1 C in t. do-=:,... nl.t. n n' link dan naar reoh a, s ea ~û 1, doch do t 11c tbund 1 blev n vant 0 d n. , ote all s blo f p":'loot st ds in de richti ; van ui tsoh1 vli f n, no~ r g va t 6 0 t. d mitr il urschoen :nalèl. door do ucht j z n vuur all tj s d st t v ~ hat g vangen vIi t "sn llano ~ 8 n lltûtsoh ja er, die onz 0 tba r buit n d lic t tral n vloog n daardoor 0 tr ft d ","'""d r '1 p nd 1.> e rp r kon ohi Je n. ~ cht 100 t C 11 d.e~ onz chtbar v 04 d . r "·t n t rt n bui in brand. t vu gr p sn 1 h n n dra zakt br d nd o e t zijn u 1 dotoren d de. at zijn o bli _: om nooi . v rE et n; .'a l.l' r ens z 1 het n erstorn1 'i1 z en hoe d nninn d or h t vli tui p, schijn11jk 0:11 t rob r 1 h t v ur t b1usooh n. stad rd _lots l1ng ld vI; n~ nde v art, hl . land '"GI.u,,,,::,d vli d vl nz d huiz n· d nog op tra t v rto v nde enRoh n vluo tten d .. ld ra in. liel lij.-? ik J.e och 11 door de vlamm 11 loop n, d 'Di loot at no in z1~n tu sto 1, ac t r h stond i r chtop • •~_ 0 11· za.een za onvfJrschro .en n mo di almen d st d lk oe nb11. v ohtte, d t h t na t n r zioh. Ta . ba :l 1 lad n vIi tuig tussoh n d at r rk on d Kathedrc;. 1 zou n a S· rt , L h t vI egtuig met n ruk horizontaal ligB n, Z'W n t n r rOr'.hts, vloog ov r ' t .d id oh rd ov r d a n vloo zioh t plett r tag n n dor pijl rs van d o o r : r . ij Bu::;g num. ,11 zw ontp10ffinf va d. ~ dAZ de d luoh, die t d dood voor 00 n n n r d\.onde v r kt, all n d.a ht n m nnoh n1 v n ,hun v rune ach 11 k 1mte n z lf'ap~e.Jd.:T;Q; v rl 0.1 mnt.:, ho dd .. 0 ond voor n croot ra • i z I d n nd, to n t in h luohtru1 v 11 kant n v 1kt n ' j '1 d ~ v_ ..: v n bI' den v i gtui) n I n. Ia 1 v _ dez dr a· hobb n zich nog in ",,-"":0'1'1 a'" ld? 001 lOnd rd n v11 stui en b r i t n v '11 do 1, z1' 1 t n de allea v rni 1 nd ba n v 11 r g 1. n ur r , doo n v rd rf t Z i n. A l .,.....,tri '1 hi r in 10 n v nat r r 1d n van d on p o n d r ba d e r t. fo~ ntie- b 1 n r era n, I,t
i
- 16 -
bov n
dJ
r
n ne r n, 10 n nd oa.d ra z ron1~ n over hoord en ov r d ra.dio h va. v n zoovel hond rd n bo nr11 z n zoovel bo n rp ra n t
c
n. 1 aJlR, 11 r 1jden. I ~ond s ho spel. Ov ral in d luoh a ij 1 t d v r .} luid rte d dr un nde do
9V
•
+,
- 17 ned
o
Van n d rIa
r~Ut5
na
ov rwinni I
tro
~.L""d
n op C 1 b e n ..oh Indi' El
;
o I
/
1 "'-4.1o';z,L Op 19
v
h t t J vnz
1
r~g~L.
•
ass n 0 ig .nü,,-...a, 11 d do. er r n de v rd dOei n half jaar ha d n voltS houd n n en root i t n ,ij d K im .. ~ K t;t j. o ar d _• • J. zij e ra nva1 0 ..,. 1 n Op 1 J rd r • D z 00 D it h indu tri ot d 1000 bor.rnI:Hmro n. ~O'4""l;U. en n oor n voli 1 r 0 n enor a st.n ... n 0 1 Jul d 1 1
~
yo
-
at
in.
d
r
ni u
d
la.
i ~
tooht
• • n? v01be iol t,
r
l!J1d .~~.
g ur voor n tro t g
c
11"
d
v r ohen n. ~
t
n lioht land t g n.
a
1<1 n Churohi11
-
n ROfJolv dat bij ov r •
....... . n "~
do
volg,
TUl"".. .·t#t •
o
0-
da ' e in tali anaoh
•
, o t
I
voor -
n
ro
n 16 t
tr d
1.
z· jn, r dit 1
roo
h
1
d r
o n: zou 6 u
d
-
i
v~~l
•
t
u
t, v r-
0
r
v 1 op b r
•
. 1
•
Clurohill,
\0
v 1
talin
011
18 -
- 19 v 1 op
; s
1 bonnen
19 4
rd h t 1 v ohtt berioht opg en, or and1 i ts ong äv na d pl t on • oorlog loot, z tte de me st modern uit rust .~ 1 g lli erd luohtmaoht, met h t zware t;Jpt:lge c. ut van de oorlogsvloot, d d n een re en van n t 1 0 dit ·t rk d lt v d e l n rkO~len.
oord v
i
1
ui
•
d
ra, zoo 1 voor ri nd ls voor chtsv rtoon zijn ge st, dat g t z hebben; fantastisoh _lAst van d onov rzi nbar hohun nhoud 0 ten 10 s n h d n van e n z r ru z e, onv rz tt lij 1 v d t4èioU d ku t v · 1 1 de loot. luoht t n pracht uU.'Il.u. paohut n
vi 1 0 22 Juni vrij 1 onb soha.~...en. ont n go ni • I.4c:u::,... n, bl ef auco a.a.nhouoverwinn D.de ds voor d
o
23
nit
stro p n, met edehul v d ten, vonden r op 15 ugustu rd landi en plaatB. nu gine in zijn rk. Van Zuid en est 1 gers het oord n. R ds A.U!:l.u.ach tro eri j . nu ldr he 1 .. i j v h t n
. zi r
lijk enel r
i
t n d vooruit tord val van Pari > later, op 4 pn b vrijde t r de op 14 d n
bi
t I
n
d i d nd
en r p. n root gwvdkJl{e1d t n g chut.
-20e g alli rde parachutisten b schikt n all en over liohte tanks n g ohut. Da en lang h1 ld n d ze dapperen stand totdat 1.' v rat rkin zou kam n et zwa d r tria 1. Door onb ri.1pel1j e 0 tandi heden, daagd n er een versterk! n op. strijd rd daardoor hard n do nloo 0 r d h ldhaftige strijders, dooh ondanks d g ldlg verli z n, wisten zij van g en ken. Voordat d in1ee overl nd n zioh zouden over even, zagen zij k over het ater t ontsnapp n, onder en h 1 van r tvuur. D. strijd om Arnh is n d 1.' f 1st en heldha tigst ge s van h 1 de oorlog. H in l.\Xlorde teru c er nd DUitsoh 1 r ontvluohtt i' • De rst troe n en r ds de ederl dsohe gr n tussohen ude en Thorn gepasse rd, op g naar o rmond. ldra tro n wanord lijk op de vluoht g slag 11 1 er over d ~a sbr , door de straten van Ro rmond, om in d riohting v n d Duitsohe grens t v rdwijn n. a n' ldi teg nat 11ing vornden eze versla en, slordig , vuil kled tsoh tro p n t d go dui tg rust sold ten, di in i 1940 ons Lan binnenvi 1 n. De onovernn lijk dm oht, waarin 1 er ord en tuoht h ersohte, oor t haz be nd opg bouwd om 1.' de reld mee t v rov ren,_ nu verslagen n ontredderd van zijn a ooptoohten t rug. n over d rena rd n d ze oorlogamoed soldaten oor S. • tro pen opgevang n. eZ pompt n de soldatJ11 r moed in, door hun voor te G i gel 11, dat d oor 10 nog ni verlor n , int sende 1 doverwinning s z kl.'. Van pit in 'ieenraam kreeG i 0 drac t, om e aphterhal n, ho zwa d sbr t apri stof geladen a ~ op lke ani r d drad n en aa.ng bracht, die in verb ndi atonen met de la41 en dynami t. Dez geva lij onderneming waa tot n go d ind g braoht n wij namen aatreg 1 n, 0 de brug t behouden, t en groot voordeel zou zijn voor de op!'ukk n alti erde 1 g ra. Helaas, 0 C1.0z 1.' b ijdera st ten in B 16i- hun of nsief, issc en g brek aan d enoodiede ateria1en, rvan e aanvo r n lijk tr d ~ had kunnen houden m t de sn 1 opn aoh. a niBe d· n lang, d.a.8 n oht, de vluoh ende Dui toch oldaten door d straten onz r stad n Bokken, i t ~#~~-I~e1"- d burg ra nu met !gevallen en verheUBd ken, tilstand. er stilstand. di t r tr koer ode v rgezelde i n pi tein i nra op n insp oti tooht na 10 n. e hadden d rit r fi ta e t n rd n 1 a n binne B ar hui terug, niet g va 1.' t loopen, dat d vermoeid uitaoh Boldat n onz fi ts n zouden vorder n. Ongelukki geno B vo rd d g nom n land ons ~e oht bij d tsche sr ns n wij en t reoht op de v rlc rr g ~ pt- Ro ond. Tro pjes v 0 id Boldat n 1 in d iland n langs d g n gau eno B dden zij onz f.i t en in d at n, toe na stond n er en pa ker 1 midd n op den . ' n rvan 1 d reot b la op d mijne, •. s ri wi 1 van mijn vro , t !.'Wijl de d 01h t no IU daat na h t ret s v itein i enr sn lde. Plot ng 1 11 n i 1. Op en mani r, di a. st igheid ts te nsohen O'V rli t, ert ld ik hun, dat j naar
\
-
21
-
h t zi
nhuis on blo d t v n voor hun z ar g ond bi j es 1k hun 0 n ins1 n , dat 0 d r rs v mijn j g p ld t; 001.'st 1lende e n hart, door twee dol noor to n. D ze in i en d donors bij de blo -tr di nst ui tgera1 t. Ik r t dat za r ot voor I ro ita rda v st ld hun voor o nbli lij hun 0 t br n, d re v rloran minuut, a dood v t r ~aaxad n on tangevo a hebb t rg ~ Zij bi 1 n ons vl op onz i to n, dat j no en eoond • r zoud n v r11 zen. r d 11 b1nnemve~ z tten ons arl1j iet toohtj voort n ber ikt n zon r v rder t na 0 rmon • Thui e ben wi to n ns t lij 1 oh n ov r h t 1 n van d ze t _. D bevo oertlo s in st8Dm her1 ~ t vooruitzioht t 11 n o e n . 0 d r v r 1er 1 n rden voo d vrijders n . diS ontv Qnva oht n r Dui lnd, di 00 de traten n over o1ngels t d ohe rd 11, in doortooht na h t stilst in 1 • .~~L~ober 0 t n v n on inig oop 0 n Voortz tten et ft nais!. urll.rl~ld r Z8 laoht voor v d g nd u,.u''ES b 1.' n wij v en n h t or je 1.' 0 • In d 1 tro n oor ons v rsi rd tr 151 n m o r n, n d ij nd lijk 1 g 1.'0 t r • To h h t ni 'ti h t 0 OV nn 11 jke 1 g r, t in ei 1940 door onz tad tro, aohtig en mod rn ui tg r et d b ohe nd Luf f bov n hun ~ nd
i
o
.....
o~c
t
(
- 22 -
,,
- i
18
ma 1 b vrijd op een da
•
De ear te
~
16
pt
pt b r 194
br
/
op
Vrij oermond aaIl~ bil et dat 11e m en v 14 ot 60 ja r oud, zich,_ ~~~~~~en om zev n UUl" mo t n meld n op a kt g ohop n oor~ien an bot rhamfuen voor n • eken 1 war n pi t in E. n ik re ds b 11e Gehutst 111ng n, d in a 1 t· ... all n, loop e.v n enz. v 0 .r.a.<;w.·t t rong n. 8s10 t o~ Zaterdag 16 aar • hlav i t in die mi - nog d re a, t ni and van mi jn plann n i ts af ,en 00 h had i ni t op d hoc te gebracht, ho ik mi n 1'1 n n t n ~tvoer zou bre en. jn vro v rt 1d ik, dat ik voor e d en na- fa. l i in /I ss m zou aan. e o die b ste Zaterd or en, dald i re n na de pel, want de 0 rmondsoh brug b b Ie en r en b a~t, g en mann 1ijke personen tu soh n 14 en 6 j moohten do et d zonder p s v r1aten~ GA'!lI1R:pend~ m t n acteta.sch, rin zioh ~1 t au rs evond dan pa i I' n, b trekki h bb nde l' vord 1'i n van pa den ( !Capi tein E., die op hot L ndbouwhuis oha van de a.fdeeU a rd n wa.... , had mij di papi I' n me g 'n) arriveerde i- in d traat ch er het ui gpar, dioh~ ij d oer. aar on oette ik een vrou , ik Vl'O op zi wist e n boot b zat, om mij over Ro r t zetton. i ' es mij on huis a.an, n z er f'amillie R. oonde. 1 dat ik van d vrouw de v rz k ri had la' g n, dat h t 0 i J'ed r~land r e n , b ld ik en h t opg ev n adre 4'evrouw ze1 d d d d Ul" open, ik st 1 mij voor en kwiàl>:\~ m t ijn verzoe voor den dag. erat rd n01 t graat, ir vo 1 1 dat zi 00 eer t , lda t n of i ren v de v rk rde kant wa. , hieramt' nt on i ha B ru tst 11 n. T j1 vro ha jo n b d haa.ld , hi ld ti: een van d oohtere n z 1 0 ; zij vr eB ij of i s d vad I' ~n s. Op jn beve tig nd ant oord hoor ik, t zij 'ooht r 0 nda, zij ar n aam n in e n olub. o di neen p fl1 jo ns, zij zoud n i' ar oh n, a.ls de kano startyla g a kt , t S ooh g hauld st ord n. Na. een et rioht, t j konden v tre n. a r do 0 ger 1 , ma t d en o ten no ev n ~ oht n, a.lv r ns d 0 in t w, tel' t laten, t soldat n, die dt bb lost n vormd n, 11 pen juiGt in onze riohtin J d Z8 moe ~ n er t r oht I' a. en. H t gu-l13tige oog nblik , kano wa vl op h t t 1', mij rd verzooht in t stap} n en n der jongen pa a id d kano na d cv rkant. d overTa t i tapt wa rd d boot h di ter bracht n rd en in h t tr~I~~V soh J t n 11 p v1 no en ten Boh 'd van l'S t n. hoord cl n dij r b ndd pen va tbalv ld.
E.,
- 23 i 0 ohoton en t gel1j ertijd zag ik xit ot 1 "Hatt " itaoh aoldat n ko n, die op mij af'kW'aJJ1en. o n zij enaderd e , l' e d aer t s, t ik d l' t n d, i an oordd kalm, ( t ik p d zooht. Pa d n? e zo t l' nu in zoo·n re n l' p~rd n? Ik at hem te overtuig , ~t i rkeli p rd n zooht. uitaohe ermaoht mo at n paard n leverd rd n u.t:I.>.....-om ging ik in opdraoht v het LandbouWhuia en n. Nu as de ser ant een en 1 vriend lij eid, b ia n v . gez ld n mij naar ae boe derij "Jo nhof". Op mw~ar had i het lla r g speald t de 0 t n aan de oer zioh t l' op j b kommerden, n a h t za , ;nijn g lei l'S er jt t ra en. lij brikten de oerderi van de oht rkartt, e..r o loten. a link t el n werd n de gr ndela Bgohoven en i and d d ur op en ki l' opon. baraoh ui tro p "deur 0 n" van de zer ant, d d d z v r<,i.er opengaan. ~n g'z laohap moeot na het kast " ar zij zoud n direo n. Ik tapt r binn n, toen i1 alle n wa et de bazin, v.rl; lde ik ha vl h t doel van mijn ko st; int sohen iTsm ook d b a de :: uken innen n i verzooht he t n e soldaten t , n, ala die ter t:1. amen, d t ik v trokk n was om ~d l' I berd rijen t azoo en voor pa den. Ik Vl'O 0 b zin ram zi de dur zoo t vi h ge,rendeld' en t d. oorza , uat zij zoo ~lgsti6 toen zij de dur voor ns open( • I ~ eg toen e h 1 al te hoor n, oV l' u n, di ~ voren, et een vij ig te eli de ke en war n binnenn en na, t n ra'8d hadden. -adat d end v 1'tro ;;en s vond zi j ni ta m ar t r van al tot n ba r was, -lW en hadden all s eegano en. Rondom ~ .bo rd ri ld n zij t uit nu de boo n; de t aten dep len 1'0 nien v n h t vld, Plot 1in rkta de boor nader lUie oldate, vl a hij j ort , e n zoontje li p voor d za arh id even m n in d looppas gingen j over e n groote binn np laata , onder én oort door de riohting van do poo iJ • Linne. In het V 1'1 ned van d g na L ro en ussissoh vrou n en maM,an b zig taru all n te 1'1'. n, onder tra e b :van Dui. t oho sol t n. Voor de ov l' stond n vier uit ohe 01t u, e dubbelpost n VOl' n 0; de jongen ing ter d boerderij en i ar h rde l' 0 t op d ol t n ar; zij n J-tan eht1g 'Dl ts om i d o t lat n. J iot wild en droldat n zi n ond 0 n doe , toen i hun laohend ri " Go d morgen" na ht ; zij bromd n ook zoo i t ; ik 'li !> voor ,j zond r om t kij'· n, slo g linka a n volgd h t p la.nes d spoorlijn naar L nne. u s ik 1·d or ord 1 v Ro nd h en, in Bohen a de 1 nu ndan op n het b 100 d n 0 e da€ torden. aan _~ n nat V!.ll 10 pen doOl' he gras, v rvo d 1 mo d [:lijn 3. L n. , h t vld, i tooh . n us i soh v 0 n op zoe naar ri pe tabaksblader n. Voor i h t a tionn tj van Linn eten W. t oh oldaten n d spoorlijn, 0 sloeg 1 reohts a n ehoud n i t'nn au. moen 'k door h t dorp tinne l1deld tro i op het 1 be end n en ...1 ,t nd ei de r n lf he n. I ~ tt mijn nde 1 voort, h t zonne j nu n dan oor d wo........'u,
,
I
\
I' I
,
I
- 24 1 t r kl h 1 h 1 a l o . T en lf uur riv arde ik op het bur u van de vo d lvoorzi n1. t sbr oht. V hi ruit tr ohtt ik h t dbo h 3 t Ro rmond t 1. 0ni oh t er: ,dooh r en verbindi t ij en. I v rzooht d zig ambt naren nu n dan t 11 n pro ren na lui ti m t rmond t kri en n dan jn CO l~om t te melden. n pte ik d bo rderij van d f 111 • binn n, an n bood 0 ~ af te gev n aan e n ond rdui. r. e tafal ond kt voor h t iddagYj~l, d huisvro juiat b zi 11 n ij t tr lenl d b noodi de j joviaal ui· t doen, d doohter z tt re d d borden bij n ik aooepte rde di h t lljke ui tnooè.1 iue; di morg ell d mij n gezond tlu t bezorgd. Da. ik nog n f'liru e afat, nd voor d boeg h d, nt iwild di tot ohinnen doorloopen, n i dir ot n het t oh i v deze vrie lijk n gastvrij m nsohen 11 v rvolgd vroolijk mijn S, verg z ld veen zonnetje. In oh on loette 1 ~ r v le b nd nJ jn vri nd jef 1de ij n rij 1 me g ven, dooh ik b t. voor dat ri .d li: n 0 d hedoe1d a.anbo, nt d uitaoh solda.t n zoud n j niet 1 de fi te la.ten Kahoud n. Op h t vo selbur au te oht, prob rd ik r t 1ef'oni oh v rbindi toermond te krijgen, dooh 11e t ver aefs. e bur uhoud r C. n ij me r zijn onhuia, i maakte ~e s t zijn hui ezin, da trok ik r v rder. e n fl1 ke marsoh b reikt i ust r n n b dde 1 er op h t kantoor van de voeds lvoorzi n1., r zi n het r ds ie u op Z terdag idd, von i dit toor ealoten. ~a kenn1 t d b on t r van h t oonhuia, noodi 'd deze mij uit aan d koff_ ta.f 1, m r da i • n tijd e r 1d v rl1 z n, te ik voor dez 11e burgsohe stvrijh id. Toen r n vl n p flink boterhamm n met ham i116 P t "voor onde g" n g p nd t pt ik v rdraver de ij na· ittar. öOOl gine n ijn daoht n t r na. Roer ónd, a.ar i d reen in panning zou zijn. Hoeveel mannen tu soh n 14 n 60 j ar zou n hoor hobb n g v n aan d opro p tot v rpliohte arbeid ? n ho zou h t huis zijn? mijn vrou z lfs a ni t op d 00 t van t do 1 jn r reis. oord t i n lefonisohe ~~"""luiti t -0 rmond d kunn n kri 'g n, lev n zij Voorloopi in d ni, t i bij f 1i in e se c. it in • di ij opdrao t n eg ven had voor de lsohen o rikan n, 'ot 00 niet ar i va.n plan s n van beide partij n t t fen. e ld rtu s hen tee -end d toren van i tt d zioh 1 l18z am org n herp r voo mijn 00 n. Om l f z Ken in de vro i ijn d line begonn n; to n i Sitt d riv rde h t t n z s uur in d iddag. t nd die i tege G den Heer G. dir oteur d op pl ts n v<> "Landbo 1 " t fa otrioht. b zoo n n Hotel " H t tt p ", ond r h tinken v n n halv 11ters" gi het gesprek over oud k niss n van et L n ba uis, tenslotte beloo de i et d erikanen te zull n ter -omen en i sta.pt er v rd r. :.I
- 25 -
e
n oht uur s ik in G 1 n, ioelde da van uitsoh old t n, artill ri , tanks, rg sohut nz. ui t n Geleen, op h tuispunt bij de "Kluis" stond n troepj m nsohen buiten te praten. Op mijn vraag of z nog n.i t na. b d o t n, k n zij ij aoht rdoohti aan, h t v rwond rd h n d 00, dat n vre d li na aoht u daqr nog rusti rondkui rd • Z d -Liro ur oohe e elland voor mij, bad nd in al n d rond re d zon; h d d zoo vr d ~GU, at geen burg rs in had n 0 t-· ~ t zien n, ik all n me de natuur. He choona van hat 1 dsohap, d stilt, h t ong wone, a mj n blino di e ot mmi N en ik vergat d v rmoei nis n, di a ht r j lag n. o rdct i - het viaduot bij Sp ub k nad. rd , k rdi mi.in UIl:IU"l1.0 t n J"e na.o.r e r li,ikh id n ik zag voor du b lposten staan. d tunn 1 I 1 e r oh op de tunnol af en nsoht de oldat n "go de avond", zij ,. -en mij all vi r a n b etj vond rd n nrt 0 n i nig pao n voorbij s hoord ik d der ro t, heel maal ni t bars, zooalo ik eigenlijk v rohtt • I 1 f in link t po doorlope, 1k 00 nblik va a.ch end n Halt" t hoor n, m all n ijn 19 n vo tstap en onk n over d g. z gevaarlij hindernis s r cht1g nomen. oord t ik Schinn n bar i t , ontrno tt ik no menig troepj uitsohe Boldat n. Gelukkig 11 t n ~~~ aln ij ong hind rd passe r n. Te n ti n uur in dnavond, soharr ld i rond de bo rd rij van de f il1 • I vond alle duren fli ge r ndald. 1 ' g bezat mijn vri nd ~ul 0 ean groot uitsoh dershond n, oor mijn aan az1 heid t k ~ i ~ n 10 b z ten n 1 d b on r na bui ton de d ~·om n. t _ d v r asd ui troep, d ar h j ~ nuit Ro rond, rd ik na binn n eha ld. Spo g z t ik voor 0 lvoorzi n taf 1; i ij ni t her nn r n 00 t zoo smakelijk g soupa rd te h b adat r.t ov r 11 r hat ni u ui t . s 1 dd n, bod v 0 ienis van d lango en otiev011 vo tr i z eh t doen g 0 len n j b slot n danoo , om ma r ga ond de rol t g . D rst dag d i r op zitt doo' e n h r1ij e na ure In de vroege norean b v rg z ld door r n n v rd r d n helen d zo •
ta.
- 26 -
• Zon 17 pte r a het r sohitt r ,zoo 1 j v cht dden. Toen ik teg n n gen uur kk r rd, stond d zon r do hoo an d n h 1 n besch n d h uv ls n 1 n van d ving. On dat er i t drukJ~erlà n tig in de 1uoht bi , o 'c n en blljmo st i • VIi tui en dok n in n 11 v art ar b n d n, huilend teg n zij rop. n vi en, tr 11eurs rat ld n, tro pen Duit oh 01ok n overal op n stten zioh in d riohting van d kon i i , dat nie a v rplioht as d t gaan, bloten lioe n ik na d H. ria t an. straten en e nzaam en v rl ten, de k rk waa zoo go d ala 1 g. In de v rt oord n h t tachiet n van kanonnen; nu en d d.r und h t ebo v h t insla der bo n, v11 gtui e ronkt n r er h n; d ie ter las in zoo ort o 11 n tijd d H. s. o d t r na. ~ huis z ik in een i1a , v66r een bo rd rij e ni e flink zwa.r paarden" 13 isch ras" gr z n. ij had en in d 1 van 0 rmond me m kt, t de Duitsch ra zoo m zond r m er rden uit d i den ha ld n n en. D n h k d t to gang gaf tot het i1and stond en man, zonder jas • In d mening d t het de ig naar of de knecht $, 1i p i. naar h toe en Gaf h d raad die p d n zoo gau mog lijk in d stal te br ng n, da de mof n ze and r 1 zo ld n kumlen nemen. at schrok ik toen hij zeif' d d nuit B i had g braoht, da z toeboord n aan h t Dui tsoh 1 e r . Ik z aan zijn bro k dat t e Du1tsoh aoldaa oeBt zijn. Te1ijkertijd zag ik puitsdhe Boldat n op de binn np1aats d r boerderij, n m in onz riohti • Uu wa h t tijd voor mi om 8 te co en; de colda t zond r jao bl elukld ni t rg sn r ng stoord v rtr kken. Ik t zijn hij 1i t mij tenminst ha ld vI 1io in on 0 n zetten r n flinke pas in. Geluld s bi r langs d g een hooge hee, di ons onttro' aan mogelijk achtervolei • Çiv r de Ui nang 1 gd an Lutterade na luth, Si h ~ hoo dv rk or rioh in~ Duitsohland, hier krioeld het van itoohe tro p n en teriaal, dat me gevoerd rd. Om zoo v1 0"'e1i k v r doz n 0]) n nonbes hermd n h en t ~,"u ~ n, rd n de pa n t alle mogelijk aohtter n tot het uits rst ez t. e1sohe n r i ' Mohe piloten waren aoti f bi deze teru tr ano uvr n zij be too ten de Duitaoh 010 n 00 geduoht et bo en n tra! lleur ur. T n e e n b slot n r huis t a n zat n op d binn npla ts mge Duit eh soldaten hun bot ra.:;wD!len op t t t n. D ze mann war n vri ndeltj n vro en 1 d el n d ortste in D t ohl t en. In de mid trokk n te na groot r n k1 in' tro pj 0 solde.: n voorbij n in d luoht bI v n d vli tui n ot! f. a mijn b sluit ststond 0 de v 1 nde mor en vroeg op 1
,
... ....
- 27 -
atap te gaan,_ t. i e famili voor op tijd naar bed taan, d.a had ni a.nd. t op t gen. t a dan ook at vor de b n ra van Zuid-Limn apann nd dag g burg l t g n dnavond 0 d n r v rachillend branden. en urar h t VOnD t n besloten naar bov n t g un. aar/daar 010 gen plotse11 e herdershonden g ldig . jn vri nd n ik ging n d binn nplaata 0 en n daar een rg ant t eenig soldaten aan, zij n otroo q t sl e voor r tiE hond rd man. d boom rd, di oht r de board rij la. , hadden oldat n ioh verz ld. Vlug erd begonnen t troo den zol _ t hal n. To n Jul 0 n luo! r a nmaa. t rd r onmidd l i i door d oldaten eBchr uwd , Lioht uit" v d z ronkendo vli dnboven onze hoofd n, s dit b v 1 hel ma 1 t reohtva diB n. Bijna n kla t d 1 t ·ar i to n een of oi r v rsch n n het bevel gaf om d troep t rug t aten tr n tot oorbij Schinn n. H t stroo ~s dus ni t m r noodig. Tot onz ve ond ri a do sergeant bevol aan d oold t , het r afe orpen stroo 0 r op t rui en. I d nog nooit y'tsch soldaten gezi n di z10h zoo oorr ot g droegen. sold tntrokken af n j 1 n na binn n h t B toch nog la t eworden. Ik b gaf ij n ook t rstond naar mijn slaapkamer, met d b doeling and r n ags t g n XIJ'l z n uur door h t ent t g .
'" /; !
1
,,
,• •
=0
de d
/
2
d
•
•
n G ohtruat U~~ t , v n oV r 3 S rd 1 gewek • I tr kht ra op n r p oht1g dag b 00 d t ontbijt, ma mij 0 t v rtr kn 11 k n, ,..t 0 zo - r VO'l.tuu:t'lij t g 0 t. Isoh i v d t li j u n oh n, h n ':4~......,... 11 t ij dur d z gen voor ij d. p ob rd n not' al h oe lijk , 0 mi ° v mijn p f te r. en, a h t lukt n1 t oht trok i?. In n 1, oh 11 nn n n aub k, z~ i tot ijn groot vr de o. d n euv l o t e r aub k, ri aoh tan sst- ,z 1 voor h t veoht; d in t ri zag i na~ vo n om n. ooi te 1 end n z10h B f t g n d n donk ren on _~... d forsoh t aoht rond, d zon d d oranj 1:1 urd pI op h t d e t 1 dor t braoht, 1 t van h t acht rat o itt r n 1s oud, dit n nt on voor d g 11ie rde 1i ,8::' a , om. te r.unn n oonst r n, d t a van hun ig 0 p n z oh vond n. r jl ik blijg oed jn 'v rvolgd, obrok ik lotseli • Vlc bij s ~ buIde, ta ~ ot n vuur, r t n vlog n ov r j heen. I doo in n gr pel, ik d • 0 or dro het tot mij oor, t r t vu~'doop d ni t kon b1ijv n g n n i b gon eens lID d rd, op ta n n. Duitsche 1 lati, aarin ik • r t n..lro n h tsohut, di IJ e n h uv 1 aoht r Sohi en ~ n op eatel~f vorm d d 1 n, on d ri aoh t vuwdon. Il b t 0 di , dat de oaiti in i j b vond, IÛ t zoo ongunstig a, wa.nt 1 bevo ik ij op d trot nk r vleug 1 d r rikaan oho t , oht r j de r eht r v I l van h t itsoh g Bohu • 11u <Ma h t v or r.d va. groot b l o , om zoove 1 lij n r hts an t - houd n. ldr b vo ik mi aoht r n n oe u n bl ef daar zoo t n hal t viga uur van uur. To n ik m ~' te at d uitseh r op d v1uoht 10 n, t h t nonvuur nd rd • I hoord d mitro i 11 ure ra1 n, d Duitseh aohterhoed, ie zioh 1 h t dal d g s ld n ratand 0 ,mo st str den 0 den. r - pl.'obe rde v rd r t g an, dooh ik oest 1 t rs e 100 n t h bb n, eonst te r n, t ik d t n1 t zond r g v kon do n. et ti ntall n lot d itr 111 urlo 1 over n langs ij he n. Lig n r d bood ohap de o ning n als ol aat g 1 rd in d vori oorlo n d van p s. VUe tui n vlo n ov r naar d i t eh i ° t 111 n n 11 t n hu 1adi v 11 n, kanong buld r 1n de v r , uit d riohting ; i ttr 111 ur rate d n dioht bij, ontpl0 -ring 1 nni van d luoht, in n woord h t a n oh pot, 1. 00 t zal i dit ur, li mp n ,opat, u ohen z V\D..l:I' u nd rg t n. Tooh voeld i r mij a naar, onz bevrOjd rs ' ........r; t ui 1 v r1
- 29 n opdr oht d t v rvul1 n, zou ,.Ii.lIl:ar • ~'" ... a 1d hebben en had dan oti f oe as i uit d on rohtop 100pe ond n d E de H r a en uit hun ohui d r ,di 0 1 vo h n niA'-nlI!~D VA"I''''ond r n zij mij aan, zij gr p 8e d 11 zoo ge eed r erd kWa~ ioht1 hinnon. I ~ v rte1d h ,dat e _ o.anooh tanks hun dorp kond n binn n "'" ....~,.....11 0 lovig, ar juist.. r n ,"bc~~~d b r 011 n n uit riohti ek do md n h 1 rij op, :wars door tuin n 8n bOOlD8a den h n. YT_.... t v d bevrijding ging la een loop.nd vuur to hui • 11 ten n d in oner , v oid n roa n lau v1 e tj s d r n n ri ansohe t • Ov r 1 u~u d t n n in mind r dan i ij ijn binn ntr d n uit toMen h i 0 la n dan eni t d r d t d nso~ do 1 v 1 vi 1 n; d b1ijdso'p n brut n ov r ldi r tond Am rikan n 1i ten zioh 00. dr' t ndj g v n, si Da i n ree , kon aube k verlat n; dit 1 dan rb binn nst pt , h t at b1nn nkom n in S ub ek. o d ar • T rw1 '1 i hun rijd s n de i on r d v rt 1 e vo 0 ... ot:' d r nd b k nd g zo m v - rd n n n ong loof 1 nel en t .... voors hijn en voor d de ,di onv r et 11 'j z en tanks, an 11n 10 nhanrp plots 1 voor t, n he n; 11 s rd 0 r w~~te an d t n n hu' z n n g bo n i
nit
-
10:'..'" •
; in het dal r oht! 0 d, it oh atrouil1, zi n te so iet n; d ze vloo ~~t olom r o t n h 1. ~PAn ni tv lot, , 1da v t v100 deze - het ooi Z i -L' burgsoh nespor n aoht rlat n ,dooh t den vrij 1 ong oh den t t '" 00 zeer dankb r zijn, n vi r n, zond r al di t n ou ti • , razz • WAD~10 rin mel9InDi.k' •
- 30 00
t 00
zioh 1
za
d
ote
or· r t • en
n in aD uit, en de n, 0 tooh zouid. .&.
?
ij
n
l1jv n
t
,
tVtJ1
un.'1.n ernnlin oo m cv I' t ver1 en naar mijn rei 1
verd n S _ort-
s. 1 d
. . . . n.,
lat
•
en ei-
• or
n vro vri d, t b1au , d str t n, uitgelat n
n zak nvri nd Uit vro , I ' en, d root tuml 1, in do riohti Lino i h t I' j epa rd, ~e1 B n s en de groot I' strioht, g Id nnohoorsteen n uri til, toe 1di i tI' 11 t, on n d d h rinn I' n da.t r in t v rsoholen n. n n vluo tt n d huiz n innen de strat n, 11 • n t vor n B vu1d n mt n n nn la v rl t n. i r d ond t n d huiz n g ukt. 11 .1 in ror t. t n nog flink vnn zioh a ; n I' I' d stilt. D",,'..mnd n n, on i ni t 1 door d stb1jg 1 g n BOl
uur nog vrnn'U!l'A
di
d
on n ~ 0 uur hor n, d1ohtAft.,..", ur ni t v d luoht. poo tunn 1 n z hem onbe ohad1 d • liep er ond r _oor, voled d str t tot 10. r hts f, eenig huiz n v rd I' oonnv 1end. vond rde g zioht n bij
-
1
ioht v r et
• t doel "Iron zoo poedi,
rz tbe, eu.. . . "'C> • ioh t 1 fo li8ttleel t ui, V
.;
.
n
01-
-
- 32 oren
met
oer vij
it
-
.,. (J •
1
vv,·....O,u.•
- 33
-
r
van t, 1111 n
1 n
n.
n •
na
fee t te blijven an 0 no r ua....... mi: e :eaa aar , n kon i o n o r 0 doen. bod e lom artelijk ha v rleen • c·~ l 1s v r io, as n fee t i r n e ni t , je n roo lit lau. n k pon ve leidin et Ot (n t blijv n staan. overzie t; het 110 ra 1 lzon re en zich 0 a r 1 t vo r erp n r et een n nd n omhoo , cl n van de n r even liet z kken, 1 van n r, d door de ni t . t te v rtel n, d t c an slot n ......
.....
- 34 -
d
r
t
oot t
ar
,
, ri
r n, oor oor
trU"Dn
e d
-
5uit'..,."·,,., i
t, in vol e h n on
oor
it-
n,
n.
o t r
,
t
st. oorlijn te i
-
loopen, mocht n v n n eril~
n-
n
,
-
•
n
,
r
~
11
1
n-
-
r D,
i1de,o
n
-
6 -
r
n
n
eon ik n
ij
ij
boo -
"~Orukt.
-
7
, I
,
8
In zi
oh
0
t r
obro. oorzioh i ,
• I
•
t p
d
dl'
v
t
z
j uit.
vij
iet
ld
p
t
lijn
t
t r
""A'O>V,,_
oh r
tna r
roa1llrnrLLcn.
I_ in t
.,r
V{ÄÄK.
er
-
m11rlU1jen
rd door n door-
t
lCODlen.
,
•
it oh r
- 39 ;
, tunnel 0 or
n
1 e
1 n
n • in de
r
i
nd
t
i-
r
ij-
n
•
le en
E
VlD
,
-4 Vi
r •
na
19 • temtle:r. n
i ~...u.
kon zij v...... uu.
rg ou-
v
,LV\JLan n
v
r
D
r
Sit-
• t-
tl
ft
t
d '.
"t
I
,
z1
t
Ut hij
1 t
•
d • n
E •
t d". j i z1 n?tI
•
• 0
MD
emrst
-
n.
n
t
zo
t i
op
kwa~,
h or
ik uit
door en
WOC)nK::am4,r'
d n 1 D
ont lott,
doden n~ __ r v orbij.
z r
t Uj d
UClJiIUJ..g
n ldj je 'talenft.rk:1:
ld.
nt z n1eU'flrB r 1;11-
ldr
t .,\L(;~Qut
vr
jn Roela. ohern18
en zi 'n v 111g n Ro r nd t ... r
E
1
t
•• u
OMD
,
-43t
>4J.<..L.'U
t ..
T-.1ID
-
s
eeht
r 111 H.
ord. Zo
t 1 hallmlen voor
,
etj ov r
1 ho j r. T ort at i in 1 r d
oht
bel,
of d
00
en z tte n bord ~& t n d n 00 n tijd r
(i;
•
• •
n
•
eerBt. av n
•
11D
-45VI B
D
LD
.•
D---
o
R 0
L
944 zo
en
rvu.... aH-CLI....
1'Bllo.8
..d 1
1
D.
hui
zinne , als de avond oht g i nd ,di tot nu to rd n i N rioht 1 n k 1 n, 'V
ast
0
na
n,
n
de vlo r g 1 b
'avonds
n de •
u--on , dooh Sla. onds v r ohen n m tor n ti 's bOlmm~9mrerp.r • Hun ro - n n r
CMU" .....
n.
n,
nd
n d n IC
en.
hui
•
on ...........utoferst
d
d ,
h 1
ra, na d
.
v
d ro~l
ohti heid in d
dr n. ov n d t d. v i1i n e bui ten d te.d
• Gen i •
11 rop n
n. r
to
1 v rlij
a u.r n1
ou.
GNOm30èI 31N33W3:)
-
6n,
0
d
,
• ioh 0
•
:P t p
0
r
i"
11
B
1,
d voo
h
n
•
0
rui
t
n
1
--
n el
n B
d
11
n
-
wtil·gg.tiIvaagu..
-
v n n d
i·
, elde 1 r IJt:,.UIol.'''U
c
t 0
VlD
i de
-
7-
,
vrou d t
r0
, ....
11.
WU,t:\o.L ....
o r he
n
•
ton
48 -
1
n. 1
n ooraen 0
_
•
t
1'I'
oor
nx
., ru l'
pl
t
1 er
~
0j
1
dec
11
OlnfflK-t
n
•
I'
u
- 49 t
-
• i
\':'''''u. ina.rul~;
ei
.
1'00
-
n i
in d >
J r
-;)
o
-
o ot i' mmen
o
oz
t
t d
-
n
-n d
n
n
110
·u. iti
-
1 ze 1
ni d
d
oor
oor
lt rl
d
or t-
zoo oh beur
d
J 'i, \J-t
..
z
-
annen
n, t
orhun
,
zien,
IJ
v
olij·
•
- 51v~
t
-
.' Wt.1.tm,e er
•
-
vlo
n
zoo d d n n
-j r. op po t 11
t
Om
slot
t
'.11
vrou 1 _d, n 0
h t
•
d
Bic' r
• 1 t
-
•
r-
•
o
r t
n
- 5 -
1
•
nd
s n
z
- 80
n
v
J10lsrmo
,
n
t
n
•
CEWEEV1 E J)O
MD
GEMEENTE ROERMOND •
•
•
- 55 i - .....1.:.....
, •
1 j
1 in. d d
n
em:el
r
1
i
n
- 56 -
1
•
I
la ep··
d
tt lui-
.,aelwcr
oh n n
-
7-
e nnu
n
n
h t
1
n
ten00
n1 uen
ld n.
EElIl
E
- 58 .t d.
,
j
n
0
~~l·olen
n
hal.'.
har
&l~en
tOleg.~
Lt
enoYer/.waa;r
~fen
:fttlm ....1"848aJ1
....b'4~ld_n,
""~!I."l.. w..tNn,
e oegane n wij ,ket.. O1w\euw
in
- 59de
, I
I
Booht n n er uit t hun ad1 s, W1U.rdJl)QI' de oonoaad textiel n ànd r cederen st ds edaardoor lder sta de ft andar eld v roher n hun handlange s prortt r n v 'l'ftltn.o'!-··4 11 ldzam tik len. erw1j 1 de aoue et n sen voeten d d e tooht, l)aJ~ Z\,.VI4, door ne en ijs moesten doarsta • Onze r, di in n der gangen soes en, dur:f'd n 4 e r B n, d ar soldat n v 1 a.lles in d tten hadden g gooid. Gel g had ijn ouw er i~....oll:t n onze vorraad n e e n to de oonolu ie, at n s r mou kunnen ebrui n, voor an 1 ind n on g n ter me r besohikba. rd n eel • Voo- h o e n van aard pp len n ..entu 1 voor soep .ll104l1rten van e e t e r ebruik maken, dat tijd na d oht lij to ht n met root ev ar rd erzameld n nur bened n d haald. V dat ter 0 ook e n lte gebrui t d luie s van d bab t ssohen. Dien amen óór een ni puzzle t st ,ooz broodvoorra s b Ol~~. e laatst dag n hadden telkens d Duitenste besc elda kanten ar esneden, nu s h t brood hele 1 esch:1mlneld, en 0 tuurli van e onfrissoh tmo feer .....n.eu.-in _ ons bonden. br d: rmaJl. di op d hoo te . all on igb id in k ld r nr 7 zou ons brood bezor n; lat hoorden wij, dat hij ons onmogelij had kuzmen bereiken daar de old t n d t Bang n te els b 11 n ru war n we aaJrIg."zen op 6 roo d brood, clät s dert het b in va de A"M'\Ariocle s g t n in groot bli en tromm 1 ·.-.n:wI.L-d voor d r 8t nood. Di tijd:wa. nu e en en i "IrO en ons a:f', hoe lang di voorr d stre en zou oor ons g zin van 31 /sper onen, nu d oer van bui n atg 1 t n sohe n. Onze 0 stand rd dan oak met e oh lij er hal e da er g bre d in de allernoodz elij te levensM len, 1 bro d, t r n luoht, kr en h t onll z n n het hard v orden. 11 d t vol ss nen sliepen zoo •• D aohts na.oht sedert onz opsluiti 8 Zond d al '_'h_lr ( 'ro n?) n volden 1 dat d ze toestand Di 1ane eer zouden kunnen volhouden t 8 re de half ti.n n t bl t n t 4s rusti buiten; t ons ve Dd rd , der n&C ten och kwamen doldaten r ds t en oht uur nz 'st "Irstor n. jn "11'0 endJt. dat sa j ind lijk en n rusti naoht zoud n krijg n. a lij had ze deze enit, ot r r OM n 21 oet tappen. di r 8Ir oht onze 1dar oh n te om n. De rustv ratoord ra .ei e ar onz noodui ng en mi j b gonnen zoDd r z10h te b de en, h t 0 ou:f'lag mat ria.a1 g ru en. Vol apanni ,bij ade loos luist rden ,de oe n stra g rioht op het lui ,w: door 1 00 enbl1k ve ohtt n en van di vre 8 lijk ker 18 te z· en v rsohijn n. Op er • n hand 1 s het lui n e n el18 lio t tr 1 an n 21 lant n 1t te door d kelderr i te. n nt ik in jtel ' t e do n, m dad lijk u.t:IoC~.O ik 1m v st b lot t nu te do n stond. kWl:1%!1 nu n dan n diepe mo t ot nik onder de d na van aan. ClAlLOS
E
MD
- 6 op n1
:rtijd d 01-
wa,._
-
I>e]lte~:en,
n, I
i sc
t n
ijn n
-d
'~'Ju. ...-
v
-
n
- 61 D
n
n d TU
zinnen
ur 00
-
2-
t r t
n
an n
n-
kettr-
on-
-
3-
en
1
nemen.
to t n
, n
oh r
, -0
n zio oh.
r
_.._-
,
C WEEY11E gO
OM
- 65 d
ing unat r 1
ar ontep1 in. zo
h
1
0
1· P _ i
~
i tI'
v r tig o
l~ue
, t r •
ekr op v .j
, p
z
n
t
oel<~n, TlI:IJ:~
trou n z
E
1111
Rot
•
- 66 -
n tr - ui
hui. , r-
i r
d n onz
v r t
si .
,
-
rd ldra ui tij n tre •
- 67 o
1 n
1
l.LIUI~o
n z"j 1Ra:J~et
r
n '"
,
1 h
z
-
n
-g n
nz •
CEWEEMIE H"üEINJüVlD
1 u op n t
•
Voor
" "
i
r
, 1
o
vr
o
-n
tui un
n.""",,," u
n
n
noo • ·i
o
5
i br
00
00
t
d z
v rb nde
or n r vr"j. t ui t
•
ho
voor
i
0j
j<:loU'.l.,
d
