1.8 Programma 8 – Cultuur, taal en onderwijs Portefeuillehouder: mevrouw J.A. de Vries
Wat willen we bereiken en wat mag het kosten? Fryslân, “ít bêste lân fan d’ierde”. Dat geldt niet in de laatste plaats voor de beleidsvelden kunst en cultuur, de talen in Fryslân en de kwaliteit van het onderwijs. Met daarbij een goede plaats voor het Fries. Met dit programma richt de provincie zich het komende jaar op het volgende doelen: De uitvoering van de nieuwe integrale beleidsnota voor Cultuur, taal en onderwijs 2013-2016, waarbij de Culturele Hoofdstad 2018 als rode draad dient. Het behoud en versterken van het gebruik van de Friese taal en de regionale en lokale talen in Fryslân. Het behouden en versterken van Friese monumenten, cultuurhistorische en archeologische elementen, patronen en structuren. Een goed bestel van bibliotheken en een duurzaam, toegankelijk archiefbestel. Een goed verspreid en toegankelijk, volledig en samenhangend aanbod van onderwijs dat minimaal het nationaal gemiddelde behaalt. Optimale schoolleerwegen, met daarin een goede vervlechting van het integraal taalbeleid voor de Friese leerlingen. Goed hbo-onderwijs en een doorgaande leerlijn tot een universitaire top. De ontwikkeling van academische masters op het gebied van de Friese kennishotspots door de realisatie van een University Campus Fryslân.
Totaal baten en lasten programma 8: Cultuur, taal en onderwijs Bedragen x € 1.000
Baten 8.1 Cultuur 8.2 Erfgoed 8.3 Taal, Media en Letteren 8.4 Onderwijs en wetenschap Totaal baten Lasten 8.1 Cultuur 8.2 Erfgoed 8.3 Taal, Media en Letteren 8.4 Onderwijs en wetenschap Totaal lasten Baten – lasten
Realisatie Begroting Begroting Begroting 2011 2012 2013 2014
Begroting Begroting 2015 2016
298 9 0 4 310
164 7 0 0 171
166 7 0 0 173
166 7 0 0 173
166 7 0 0 173
166 7 0 0 173
25.913 3.674 5.513 9.017 44.117 -43.807
25.166 4.617 5.887 12.707 48.377 -48.206
25.441 4.307 5.608 10.663 46.018 -45.846
23.319 4.459 5.651 8.694 42.123 -41.951
23.351 3.022 5.477 3.302 35.152 -34.980
21.055 1.926 4.829 2.749 30.559 -30.386
Beleids- en normenkader Kaderstellende beleidsnota’s/relevante wetten en regelingen Wet op de Romtlike Oardering Beliedsbrief Modernisearring Monumintewet Structuurvisie Rijksvisie Ruimte voor karakter Monumintewet Provinsjale feroarderings en nota’s Kultuerfizy “Finsters iepen” 2009 - 2012 Streekplan Fryslân 2007 en Útfieringsaginda Feroardering Romte Fryslân Nota Erfgoed 2010-2013 Subsydzje-oardering Romte Kultuerprogram 2009 - 2012 Taalnota 2007-2010 (mei ien jier ferlingd) Nota Boppeslach Strategy Kulturele Haadstêd Troch DS fêststelde útfieringsregelings en nota’s Streekplan Fryslân 2007 en Útfieringsaginda Feroardering Romte Fryslân Program Kultuerpartisipaasje 2009 - 2012 Útfieringsregeling projektsubsydzjes Romte
Beleidsveld 8.1
Vastgesteld door PS op oktober 2008 15 juni 2010 10 februari 2010 10 februari 2010 oktober 2008 november 2009 november 2006 november 2009 Vastgesteld door GS op 2006/2007 2e helft 2010 juni 2008 12 juli 2011
Cultuur
Wat willen wij bereiken? Wij willen de samenleving versterken door in te zetten op een steviger culturele basisinfrastructuur. Het gaat hier om instellingen die wij als essentieel beschouwen voor Fryslân, zoals Tryater, Oerol, Friesland POP en ‘n Meeuw. Bovendien zetten wij sterk in op een groeiend aantal mensen in Fryslân dat aan cultuur meedoet, zowel actief als passief. Het resultaat moet zijn dat meer Friezen betrokken zijn bij culturele activiteiten en dat de samenleving als geheel sterker wordt. In 2016 willen we dat 38% van de mensen in Fryslân meedoet aan cultuur. Het aantal mensen dat nu meedoet is 34%.
Wat gaan wij doen in 2013? Culturele Hoofdstad 2018 In 2018 mag een Nederlandse stad zich weer een jaar lang Culturele Hoofdstad van Europa noemen. De Culturele Hoofdstad is een prachtig middel om toe te werken naar waar wij met de Friese samenleving naartoe willen. Het is een zoektocht naar culturele, economische en ecologische waarden waarmee we de toekomst in kunnen. Bijkomend effect is dat we meer bezoekers naar Fryslân halen. De gemeente Leeuwarden trekt de kar, maar als provincie steunen wij deze ambitie. Eind 2012 is bekendgemaakt of Leeuwarden één van de steden is die mag doorgaan naar de laatste ronde in de beoordeling. Mocht dat zo zijn, dan moet er een tweede bidbook gemaakt worden dat medio 2013 klaar moet zijn. Eind 2013 wordt dan bekend welke stad zich namens Nederland Culturele Hoofdstad 2018 mag noemen. Wanneer het Leeuwarden lukt om de uiteindelijke nominatie te winnen, is er voor de periode 2014-2019 een provinciale
bijdrage van € 11 mln. nodig. De Culturele Hoofdstad is eveneens opgenomen in de aparte paragraaf 9 Grote projecten. Culturele ontwikkeling In 2013 richten wij ons op het tot stand brengen van een steviger basis voor de Friese culturele basisinfrastructuur. Dat doen wij door een aantal tijdelijke budgetten voor culturele instellingen vanaf 2013 structureel te maken. Het gaat hier om instellingen die wij als essentieel beschouwen voor de Friese culturele infrastructuur. Hiermee krijgen wij een steviger productieklimaat in Fryslân. Onder culturele basisvoorzieningen verstaan wij podiumkunsten zoals Tryater, ‘n Meeuw, Oerol, musea, festivals, filmfestivals, bibliotheken, archieven, filmhuizen en openluchtvoorstellingen. Ook het museumkeurmerk nemen wij op in onze culturele basisvoorziening. Dit conform een motie die door Provinciale Staten is overgenomen. In 2013 wordt dit keurmerk uit de kadernota gefinancierd. Daarna valt het binnen het structurele budget. De provincie kan niet alle zaken structureel maken. Dat hoeft ook niet. Als aanvulling op deze basis willen wij ook de ruimte geven aan andere activiteiten die bijdragen aan de samenleving en die wij met een tijdelijke impuls willen realiseren. Deze initiatieven kunnen nieuwe impulsen geven aan het culturele leven in Fryslân. Wij denken dan aan zaken als innovatief locatietheater, vocale muziek, professionele dans, informele kunstopleidingen, opera en de inzet op museale kwaliteit. Maar ook aan projecten op het gebied van crossovers en internationalisering. Dat alles met het doel de samenleving te versterken en de deelname daaraan te bevorderen. Museumdepot Voor de Friese musea en Tresoar zijn het programma van eisen en de businesscase voor een gezamenlijk depot bekend. In 2013 verwachten we te gaan beginnen met de daadwerkelijke realisatie van de plannen voor het depot. Festivals We zetten in op een cultureel klimaat dat zich qua aard en kwaliteit positief onderscheidt in Europa. Zo leveren we een bijdrage aan de kandidatuur van Leeuwarden als Culturele Hoofdstad. Meedoen Wij richten ons op een laagdrempelig aanbod van cultuuruitingen, cultuureducatie en amateurkunst in Fryslân voor alle leeftijdsgroepen. Het rijk zet de komende vier jaar sterk in op cultuureducatie voor de basisschoolleeftijd. Het rijk heeft de provincie gevraagd hetzelfde bedrag in te zetten en dat doen wij graag. Dat geld willen wij gebruiken om de kwaliteit van cultuureducatie te versterken. De eerste uitwerking van deze regeling begint in 2013. Hiervoor gaan we bij het rijk een aanvraag doen. (Prestatie)indicatoren
Onderwerp
Indicator
Nulmeting
Doelwaarden 2014 2015
2013 Culturele Hoofdstad Culturele ontwikkeling Culturele ontwikkeling Culturele ontwikkeling ondernemerschap
Aantal grootschalige festivals Aantal instellingen in de basisinfrastructuur Diversiteit in aanbod van disciplines % eigen inkomsten
1
2016 1
24
24
24
24
8
8
9
10
11
12
14
16
(Prestatie)indicatoren
Onderwerp
Indicator
Nulmeting
Doelwaarden 2014 2015
2013 Festivals
Cultuureducatie
Aantal festivals, waarvan (inter)nationaal Aantal scholen dat meedoet
Meedoen
Aantal gerealiseerde projecten
Meedoen
Percentage mensen dat aan cultuur meedoet
200
2016
4
4
5
6
2 20%
2 30%
3 50%
4 50%
205
210
210
210
34
35
36
38
Wat mag het kosten? Realisatie 2011
Bedragen x € 1.000
Begroting 2012
Begroting 2013
Begroting 2014
Begroting 2015
Begroting 2016
Baten Bestaand beleid - structureel - tijdelijk - voorzieningen Totaal baten Lasten Bestaand beleid - structureel - tijdelijk
59 140 98 298
67 0 97 164
68 0 97 166
68 0 97 166
68 0 97 166
68 0 97 166
19.964 5.046
19.755 4.202
20.345 4.370
20.303 1.125
20.303 1.138
20.357 0
- voorzieningen
96
100
100
100
100
100
808
1.109
526
590
609
598
0 0 25.913 -25.616
0 0 25.166 -25.002
0 100 25.441 -25.275
1.200 0 23.319 -23.154
1.200 0 23.351 -23.185
0 0 21.055 -20.890
- bedrijfsvoeringskosten Voorstellen kadernota 2013 - Culturele Hoofdstad CH18 (T) - Museumfederatie (T) Totaal lasten Baten – lasten
Toelichting Ten opzichte van de realisatie 2011 en de begroting 2012/13 is er vanaf de jaarschijf 2014 sprake van een daling van de tijdelijke budgetten. Dit houdt verband met de nog in 2012 geraamde middelen voor het fonds cultuurparticipatie en de tijdelijke extra bijdrage aan de Omrop Fryslân in 2012. Daarnaast zijn er voor 2013 ook nog middelen geraamd voor het centraal depot.
Beleidsveld 8.2
Erfgoed
Wat willen wij bereiken? Op basis van de Nota Erfgoed 2010-2013 willen we bereiken dat Friese cultuurhistorie wordt behouden en versterkt. Dat doen we door behoud en ontwikkeling van cultuurhistorische
waarden, bescherming, onderzoek en voorlichting van archeologische waarden en restauratie en hergebruik van karakteristieke gebouwen. Het rijke en gevarieerde cultuurhistorische erfgoed geeft Fryslân karakter, identiteit en ruimtelijke kwaliteit. Wij willen bereiken dat de cultuurhistorische waarden die van provinciaal belang zijn, opgenomen worden in ruimtelijke plannen en gebiedsplannen. Verder willen we bereiken dat de achteruitgang van karakteristieke gebouwen en archeologisch waardevolle terreinen wordt tegengegaan. Het is van belang dat er verbindingen tussen cultuurhistorie en economie worden gelegd. Ook willen we bevorderen dat particulieren, instellingen en bedrijven investeren in het behoud en de ontwikkeling van erfgoed. Om de kansen hiervoor te vergroten, dient het draagvlak en het publieksbereik te worden vergroot.
Wat gaan wij daarvoor doen in 2013? Behoud en ontwikkeling cultuurhistorische waarden Wij zien erop toe dat de cultuurhistorische waarden opgenomen zijn in ruimtelijke plannen en gebiedsplannen. Belangrijk hierin is de doorwerking van onze visie Grutsk op ’e Romte waarin we de waarden van provinciaal belang vastgesteld hebben. Hierover is de dialoog met gemeenten en externe partijen opgestart. De Cultuurhistorische Kaart (CHK), waarvan de Friese Archeologische Monumentenkaart Extra (FAMKE) een onderdeel is, zal op de onderdelen dijken, vaarwegen en nederzettingen worden verdiept. Restauratie en vernieuwend hergebruik karakteristieke gebouwen We stellen een stimuleringsregeling op voor restauratie, herbestemming, onderhoud en bouwhistorische onderzoek. De gedecentraliseerde rijksmiddelen voor restauratie van rijksmonumenten maken hier onderdeel van uit. Cultuurhistorisch waardevolle locaties zijn soms in onbruik raken, staan leeg of verpauperen. Wij nemen een actieve rol om deze locaties aan te pakken en te herontwikkelen. Wij werken samen met de provincies Drenthe en Groningen en het rijk aan het ontwikkelen van een gezamenlijke noordelijke strategie. Extra aandacht krijgen de krimpgebieden omdat de leegstandsproblematiek daar extra prominent aanwezig is. Voor de problematiek van de leegkomende kerken zetten wij het Deltateam en het Deltaplatform Fryske Tsjerken in. In het kader van de Monumentenwet en Omgevingsvergunningen adviseren wij over monumentale waarden voor een aantal specifiek aangewezen categorieën van provinciaal belang. We zullen onderzoeken samen met gemeenten en fondsen of het Cultuurfonds voor Monumenten een nieuwe financiële injectie kan krijgen. Dit fonds is bedoeld voor laagrentende leningen voor de restauratie van niet-rijksmonumenten. Voor het bereiken van onze doelen maken we ook afspraken over het besteden van budgetsubsidie voor de vier monumenteninstellingen. Bescherming, onderzoek en voorlichting archeologische waarden. De FAMKE ontwikkelen we door als advies- en beleidskaart, onder meer door het ondersteunen van gemeentelijke verdiepingsslagen. Door de uitvoering van het Terpenproject zullen bedreigde terpen worden beschermd. Dit richt zich op onderzoek, (vrijwillige) aankoop en beheer van bedreigde, onbebouwde terpen en de voorlichting daarover. We stimuleren archeologisch onderzoek. Dit betreft onder andere steilkanten, terpzolen en vroege veenontginningen. Verder ondersteunen we een bijzonder hoogleraarschap aan de Rijksuniversiteit Groningen. In samenwerking met gemeenten stimuleren we het ontwikkelen van gemeentelijk archeologisch beleid en zoeken we naar Friese oplossingen voor
specifieke archeologische beleidsvragen zoals excessieve kosten en planschade. Voorlichting wordt gegeven via het uitbouwen van het Noordelijk Archeologisch Depot Nuis en het stimuleren van het netwerk van archeologische steunpunten. (Prestatie) indicatoren
Onderwerp
Indicator
Nulmeting 2013
Restauratie, onderhoud en nieuwe functies van karakteristieke gebouwen Leegkomende kerkgebouwen Terpen
Doelwaarden 2015 2016
2014
Aantal restauraties en andere functies
30
30
30
Oplossingen voor leegkomende kerkgebouwen Aantal terpen die aangekocht zijn of waarvoor beheersovereenkomsten voor afgesloten zijn
8
8
8
2
2
Wat mag het kosten? Bedragen x € 1.000
Baten Bestaand beleid - structureel - tijdelijk Totaal baten Lasten Bestaand beleid - structureel - tijdelijk - bedrijfsvoeringkosten Totaal lasten Baten – lasten
Realisatie 2011
Begroting 2012
Begroting 2013
Begroting 2014
Begroting 2015
Begroting 2016
8 1 9
7 0 7
7 0 7
7 0 7
7 0 7
7 0 7
1.138 1.624 912 3.674 -3.665
1.055 2.760 803 4.617 -4.611
1.073 2.514 720 4.307 -4.300
1.073 2.544 842 4.459 -4.452
1.073 1.080 869 3.022 -3.015
1.073 0 852 1.926 -1.919
Toelichting De tijdelijk budgetten zijn bestemd voor de Cultuur Historische Kaart en een aanvulling op het stimuleren van monumentenbehoud, waaronder het Deltaplan Fryske Tsjerken en het stimuleren van archeologisch beleid, waaronder het Terpenproject. Het hogere bedrag aan tijdelijke middelen in 2011 is veroorzaakt door een kasritmeverschuiving voor de subsidieregeling voor monumenten in 2011. Door € 250.000,- uit de begroting van 2012 al in 2011 in te zetten, konden meer restauraties van monumenten worden gesteund. Dit in het verlengde van de motie in PS van 2 november 2011 over het steunen van economische activiteiten. Met dezelfde motivering heeft dezelfde kasritmeverschuiving ook plaatsgevonden van 2013 naar 2012 door een begrotingswijziging. Na de looptijd van de Nota Erfgoed 2010-2013 zijn er op grond van het Uitvoeringsprogramma 2011-2015 minder middelen geraamd dan tijdens de notaperiode.
Beleidsveld 8.3
Taal, media en letteren
Wat willen wij bereiken? Taal is het element dat onze identiteit het sterkst vormt. Het feit dat er in Fryslân twee levende talen worden gebruikt, maakt onze provincie tot een natuurlijk laboratorium voor meertaligheid. Die komt tot uiting in verschillende maatschappelijke domeinen, zoals het onderwijs, het bedrijfsleven, de zorg, de cultuursector en recreatie en toerisme. Naar aanleiding van het advies van de stuurgroep Hoekstra is er een aanpassing van de nationale onderwijswetgeving in aantocht. Daardoor zal de provincie in 2013 meer wettelijke bevoegdheden hebben als het gaat om het Fries in het onderwijs. Een nieuwe commissie Hoekstra zal bekijken op welke manier de positie van het Fries in de media het beste kan worden geborgd. De rol, taken en positie van Omrop Fryslân bij het gebruiken van de Friese taal zal worden vastgelegd in een nieuwe Mediawet. Naar aanleiding van de nieuwe Wet Gebruik Friese taal zal de positie van de Friese taal waarschijnlijk op termijn juridisch gegarandeerd zijn. Dat betekent echter niet dat er aan de maatschappelijke positie van de taal, het gebruiken van het Fries in de praktijk, niets meer hoeft te worden verbeterd. Het taalbeleid is er de komende jaren dan ook op gericht om dat te bevorderen. Op die manier willen we de Friese taal een sterkere plaats te geven in de Friese samenleving, zoals beschreven in het Uitvoeringsprogramma 2011-2015. Wat doen wij in 2013? Taal – Taalbeleid en integrale beleidsnota We geven het onderzoek Taal yn Fryslân 2 (1993) een vervolg, om zo een beter inzicht te krijgen in de actuele taalsociologische situatie in onze provincie. De uitkomsten van dat meerjarige onderzoek kunnen een goede basis vormen voor verstandig en effectief taalbeleid. Alle beleid op het gebied van taal, media en letteren is met ingang van dit jaar samengebracht in één integrale beleidsnota voor programma 8. Het taalbeleid in de nieuwe integrale beleidsnota blijft gericht op het principe ‘fan rjocht nei praktyk’. Taal – Praat mar Frysk/Taaltaske Wij gaan verder met de campagne Praat mar Frysk. Bewustwording van de kwaliteit van het Fries, van meertaligheid en het daarnaar handelen, is immers een zaak van lange adem. Daarom is blijvende inzet nodig, met speciale aandacht voor de doelgroep jongeren. De campagne heeft de afgelopen vijf jaar bijgedragen tot een positievere taalhouding tegenover het Fries, zowel bij Friessprekenden als bij niet-Friessprekenden. Het Fries wordt sinds het begin van de campagne steeds meer gezien als een vanzelfsprekendheid in een twee- of meertalige context. Een factor om rekening mee te houden in het contact met klanten, patiënten en cliënten, als onderdeel van een eigen identiteit. Het verminderen of afbouwen van de campagneactiviteiten of een beperking van het aantal doelgroepen, ligt niet voor de hand. De ontwikkelingen – zeker wat de sociale media betreft – gaan zo vlug, dat beperking van de campagne zal leiden tot een slechtere positie van de Friese taal. Wij gaan ook door met het project Taaltaske, om op die manier jonge ouders te wijzen op de voordelen van meertalige opvoeding.
Taal – Taalwet en Taalorgaan Om een Orgaan voor de Friese Taal (Taalorgaan) te kunnen instellen, is met ingang van 2013 een structurele bijdrage in de provinciale begroting ingeruimd. Dit naar aanleiding van het wetsvoorstel Wet Gebruik Friese Taal (Taalwet). Daarmee wordt (deels) ook het advies van het voormalige Berie foar it Frysk uitgevoerd om een Taalorgaan in te stellen. De Taalwet stelt dat bestuursorganen en onderdelen van de rechterlijke macht met Fryslân als werkterrein regels moeten opstellen voor het gebruik van de Friese taal in schriftelijke stukken en in het mondelinge verkeer. Het Taalorgaan zal verslag uitbrengen aan BZK, Gedeputeerde Staten en andere bestuursorganen/rechterlijke instanties. Het gaat over behoeften en wensen van de Friese taal en cultuur in relatie tot het Europees Handvest voor Regionale Talen en Talen van Minderheden, het Kaderverdrag voor de bescherming van nationale minderheden, de Taalwet en de Bestuursafspraak Friese Taal en Cultuur met het Rijk (BFTC). Het is de bedoeling dat het door BZK gefinancierde Konsultatyf Orgaan Frysk (KOF) in het Taalorgaan zal opgaan. Het Taalorgaan is daarmee een soort combinatie van het KOF en het voormalige Berie foar it Frysk, maar dan mét wettelijke bevoegdheden. Taal – Gemeenten en Fries Het beleid voor gemeenten en Fries concentreert zich de komende jaren op het taalbeleid voor de nieuwe fusiegemeenten. De gemeenten Skarsterlân, Lemsterland en GaasterlânSleat zullen per 1 januari 2014 fuseren, terwijl de gemeente Boarnsterhim zal opgaan in de gemeenten Leeuwarden, Heerenveen, Skarsterlân en Súdwest Fryslân. Het gevolg van deze herindeling en opdeling is dat van apart gemeentelijk (taal)beleid, gemeenschappelijk beleid moet worden gemaakt. De provincie zal de vorming van het nieuwe taalbeleid, in samenwerking met de gemeenten en het ministerie van Binnenlandse Zaken, actief ter hand nemen. Daarbij wordt uitgegaan van de bepalingen voor gemeentelijke fusies, zoals opgenomen in het Europees Handvest voor Regionale Talen en Talen fan Minderheden. Taal – Streektalen Met het ingaan van deze beleidsnota richten wij ons niet meer exclusief op onderdeel II van het Europees Handvest voor Regionale Talen of Talen van Minderheden en de erkende streektalen Stellingwerfs en Bildts. De provincie heeft voortaan in het kader van streektaalbeleid ook aandacht voor andere regionale en lokale talen in Fryslân. Voor alle streektalen geldt echter dat de desbetreffende gemeenten de eerstverantwoordelijke overheden zijn en dat het beleid van de provincie Fryslân in dat opzicht in eerste instantie volgend is en in tweede instantie stimulerend. Taal – Fries in Europa Ook in 2013 is de provincie van plan om aan ten minste drie Europese projecten via het Network for the Promotion of Linguistic Diversity (NPLD) deel te nemen. Het Mercator Kenniscentrum krijgt ook in 2013 steun van de provincie en is in Europa een belangrijk instituut op het gebied van meertaligheid en taalverwerving. Uitgangspunt is het Fries als eigen taal van Fryslân en minderheidstaal in Nederland en Europa. Het NPLD kan niet langer in Wales blijven en is zodoende op zoek naar een nieuw onderkomen. De provincie wil van deze gelegenheid gebruikmaken en het hoofdkantoor van het NPLD naar Fryslân halen. Daarmee laat de provincie zien dat zij voortrekker is op het gebied van meertaligheid en dat we onze verantwoordelijkheid als Europese regio niet uit de weg gaan.
Media – Omrop Fryslân Omrop Fryslân krijgt in 2013 nog eenmaal de tijdelijke provinciale autonome bijdrage voor verdieping en verbreding van de programmering. Deze bijdrage heeft de omvang van een kwart van de oorspronkelijke bijdrage op grond van de bijdrage 2010. De bijdrage wordt ook in 2013 ingezet voor het streven naar de realisatie van een volledige en brede Friestalige programmering. Zo krijgt de Omrop de mogelijkheid om bijvoorbeeld een eigen Friestalige dramaserie, evenementen als de PC en het skûtsjesilen, een talkshow en een kunstprogramma uit te zenden. Media – Mediafonds Traditionele en nieuwe media kunnen een beroep doen op het onafhankelijk geborgd mediafonds. Journalisten en redacties kunnen bij het Mediafonds een projectvoorstel indienen. Met het oog daarop is er een aparte subsidieregeling voor het fonds in het leven geroepen. Het Mediafonds is ingericht omdat de positie van de pluriforme Friese media onder druk staat; er komen immers steeds meer gratis nieuwsverspreiders. Een Fries mediafonds kan een aantal gedegen journalistieke producties mede mogelijk maken. Producties met aandacht voor Friese economische speerpunten, de Friese taal en cultuur en voor jongeren. Innovatie en cofinanciering komen daarbij op de eerste plaats. Letteren De uitvoering van het letterenbeleid aan Tresoar uitbesteed. Logisch, want de voormalige Stifting It Fryske Boek is definitief in Tresoar opgegaan, waarmee het literaire profiel van Tresoar verder verstevigd is. Tresoar tekent daarom ook in 2013 voor de organisatie en uitvoering van het Friese Boekenbal, de Maand van het Friese Boek en de organisatie en uitreiking van de provinciale literaire prijzen, zoals de Gysbert Japicxprijs 2013. Om de Friese literatuur een podium te bieden dat verder reikt dan het publiek in deze provincie, starten wij in 2013 in samenwerking met het Nederlands Letterenfonds en Tresoar met ‘Books from Fryslân’. Dit naar het voorbeeld van ‘Ten Books from Holland and Flanders (10 Books)’ van het Letterenfonds. Books from Fryslân voorziet in de samenstelling van een gelijknamige brochure met onder andere fragmentvertalingen van Friese romans. De uitgave van die brochure is gericht op de internationale promotie van de Friese literatuur, bijvoorbeeld op de Frankfurter Buchmesse. In dat kader wordt er ook een zogenoemde intendant benoemd die op dergelijke internationale beurzen de boer op zal gaan met ‘Books from Fryslân’. Er is behoefte aan Friestalige jeugdliteratuur. Voor de taaloverdracht is het van belang dat er voor deze doelgroep ook aanbod komt. Daarom willen wij met schrijversbeurzen gaan werken, specifiek gericht op Friestalige jeugdliteratuur. Wij denken voor dit jaar aan een vijftal schrijversbeurzen. Met ingang van dit jaar maakt de provincie de bijdrage voor het culturele tijdschrift De Moanne en het literaire tijdschrift Ensafh volledig structureel te maken. Dat was in het verleden slechts ten dele het geval. Wij wijken daarmee af van het rijksbeleid. Vanwege bezuinigingen van OCW kan het Nederlands Letterenfonds de beide tijdschriften niet langer steunen; Ensafh en De Moanne zullen dan ook op zoek moeten naar andere bronnen van financiering en in hun uitingsvormen meer van het internet gebruik moeten maken. (Prestatie)indicatoren Onderwerp Campagne Praat mar Frysk
Indicator Aantal bezoekers sociale media Aantal leden Praat
Nulmeting 125.000 10.000
Doelwaarden 2013 2014 125.000 125.0001 10.000
10.0002
2015
2016
(Prestatie)indicatoren Onderwerp
Indicator
Nulmeting
Doelwaarden 2013 2014
2015
2016
mar Frysk
Toelichting 1 Dit is moeilijk te meten. Maar gezien het grote aantal leden van de Praat mar Frysk Hyves kan men stellen dat dit aantal bezoekers in een jaar tijd gemakkelijk wordt gehaald. 2 Het gaat hierbij om de sociale media in brede zin, dus Hyves, Twitter en Facebook.
Wat mag het kosten? Realisatie 2011
Bedragen x € 1.000
Baten Bestaand beleid - structureel Totaal baten Lasten Bestaand beleid - structureel - tijdelijk - bedrijfsvoeringkosten Voorstellen kadernota 2013 - Taal yn Fryslan 4 (T) Totaal lasten Baten – lasten
Begroting 2012
Begroting 2013
Begroting 2014
Begroting 2015
Begroting 2016
0 0
0 0
0 0
0 0
0 0
0 0
4.196 901
4.138 975
4.362 828
4.362 828
4.362 640
4.362 0
417
774
368
412
425
417
0 5.513 -5.513
0 5.887 -5.887
50 5.608 -5.608
50 5.651 -5.651
50 5.477 -5.477
50 4.829 -4.829
Toelichting Vanaf 2015 lopen de tijdelijke budgetten aan de lastenkant af, omdat de integrale taalnota ook een duur kent tot en met 2015. Daarnaast is de bijdrage aan het Mercator kenniscentrum in 2014 voor het laatst.
Beleidsveld 8.4
Onderwijs en wetenschappen
Wat willen wij bereiken? In 2015 behoort de onderwijskundige kwaliteit van de Friese basisscholen tot de top drie van ons land. Daarom gaan wij in 2013 verder met het realiseren van een professionele en op prestaties gerichte onderwijscultuur. Deze draagt bij aan een brede cognitieve en sociaalemotionele ontwikkeling en optimale prestaties van de leerlingen in het Friese basisonderwijs. Wij willen tegelijkertijd inzetten op goed integraal taalbeleid. Met aandacht voor de talen als vak en als instructietaal en voor de relatie tussen de verschillende talen, zoals Nederlands, Fries en Engels. We gaan de positie van het Fries in de opvoeding en in het onderwijs verder verstevigen en meertaligheid bevorderen. Dit doen we door in te zetten op een doorgaande leerlijn van peuterspeelzaal tot en met academisch onderwijs. Het betreft hier tweetalige peuterspeelzalen, drietalige basisscholen, meertalig voortgezet onderwijs, de leerstoel Fries
aan de RuG en de bijzondere leerstoelen Fries aan de universiteiten van Leiden en Amsterdam. Voor een effectieve investering in het onderwijsspreidingsplan streven wij naar een goed gespreid, toegankelijk, volledig en samenhangend aanbod van onderwijs. Bovendien stimuleren wij een goed aanbod van hoger onderwijs en de realisatie van de University Campus Fryslân (UCF).
Wat doen wij in 2013? Onderwijskundige kwaliteit We dragen de kwaliteitsverbetering van het primair onderwijs in het kader van het project Boppeslach verder over aan de schoolbesturen. Daarvoor gaan wij tijdens het schooljaar 2013-2014 verder met het betrekken van de schoolbesturen bij de beoordeling van de projectplannen voor Boppeslach. Wij hebben de voorwaarden aangescherpt in overleg met de vertegenwoordigers van de koepels primair onderwijs. In overleg met de schoolbesturen primair en voortgezet onderwijs zijn wij bezig met het opstellen van plannen van aanpak voor bevolkingskrimp in relatie tot onderwijs. Doorgaande leerlijn We willen de doorgaande leerlijn in zoveel mogelijk steden en dorpen ook feitelijk op één plaats tot stand brengen. In 2015 heeft Fryslân 200 tweetalige peuterspeelzalen, is 25% van alle basisscholen in Fryslân drietalig en zijn er 10 locaties voor voortgezet onderwijs met een meertalige stroom. Voor de gewenste materiaalontwikkeling voor de verschillende onderwijsniveaus (VVE, PO, VO, enz.) zorgen vooral het Sintrum Frysktalige Berne-opfang (SFBO), de Afûk en het Taalsintrum Frysk van CedinDe vraag naar al dan niet digitale Friestalige methoden en Friestalig lesmateriaal komt mede door de toename van het aantal scholen met een twee- of meertalig beleid. Wat doen we nog meer? Promotie van de voordelen van een meertalige opvoeding en van meertalig onderwijs via verschillende materialen. Blijvend investeren in de groei van het aantal twee- en Friestalige peuterspeelzalen en kinderdagverblijven. Blijvend investeren in het aantal drietalige basisscholen. De Cito-toets ‘Begripend Lêze Frysk’ is gereed en wordt in 2013 verder bij de scholen uitgevoerd. Bovendien wordt er nog een aantal nieuwe toetsen ontwikkeld. Met het project Meertalig voortgezet onderwijs zetten we flink in op scholen met een meertalige stroom. Het betreft hier de talen Fries, Nederlands en Engels. Met het project wordt aangesloten op het drietalig basisonderwijs en de twee- en Friestalige peuterspeelzalen en kinderdagverblijven. Beide pabo’s bieden een volledig programma voor bijscholing in het kader van de bevoegdheid Fries. We investeren blijvend in de drietalige stroom van de pabo’s van de NHL en Stenden. We investeren blijvend in de eerste- en tweedegraads lerarenopleiding Fries van de NHL. De Fryske Akademy zal zich verder ontwikkelen in de richting van een flexibele, hoogwaardige kennisinstelling op het gebied van de Friese taal, cultuur en geschiedenis. De academische profilering van Fryslân zal verder versterken door het operationaliseren van de businesscase University Campus Fryslân. De uitwerking van de University Campus Fryslân is opgenomen in de aparte, nieuwe paragraaf Grote projecten.
(Prestatie)indicatoren Onderwerp Indicator Fries in voorschoolse periode Fries in het primair onderwijs Fries in het voortgezet onderwijs Onderwijskwaliteit primair onderwijs
Nulmeting
Aantal kindercentra waar Fries wordt gebruikt
100 in 2010
Aantal scholen waar de eindtoets Fries wordt gebruikt
0% in 2010
Aantal drietalige scholen Aantal meertalige scholen
Aantal zeer zwakke scholen Aantal zwakke scholen
Doelwaarden 2013 2014 150 175
2015 200
2016 200
50%
70%
80%
80%
20 in 2011 3 in 2011
50 6
60 8
80 10
100 10
26 in 2008 70 in 2008
<6 < 20
0 0
0 0
0 0
Wat mag het kosten? Bedragen x € 1.000
Baten Bestaand beleid - voorzieningen Totaal baten Lasten Bestaand beleid - structureel - tijdelijk - voorzieningen - bedrijfsvoeringskosten Totaal lasten Baten – lasten
Realisatie 2011
Begroting 2012
Begroting 2013
Begroting 2014
Begroting 2015
Begroting 2016
4 4
0 0
0 0
0 0
0 0
0 0
2.455 6.197
1.276 10.968
2.382 8.060
2.382 6.064
2.382 665
2.382 116
1 365 9.017 -9.014
4 459 12.707 -12.707
3 217 10.663 -10.663
3 244 8.694 -8.694
3 252 3.302 -3.302
3 247 2.749 -2.749
Toelichting De dalende trend van de tijdelijke budgetten aan de lastenkant houdt verband met het aflopende programma Boppeslach. De middelen van de 2e tranche UCF (periode 2014-2016) staan voorwaardelijk in de begroting onder programma 10.
