Vergadering d.d. Activiteit Aanwezig Afwezig
15 november 2012 NOVi-bijeenkomst Begrippenkader Vrijwilligerswerk 52 vrijwilligerscentrales nvt
Op 15 november kwamen 52 mensen van vrijwilligerscentrales bij elkaar in Utrecht om het te hebben over onder andere het begrippenkader Vrijwilligerswerk. Vanwege het actuele thema van de bijeenkomst was deze bijeenkomst van het NOVi-netwerk voor alle steunpunten vrijwilligerswerk. Dit verslag behandelt alleen wat over het begrippenkader vrijwilligerswerk besproken is. Voor het reguliere deel is een apart verslag gemaakt.
Discussies in groepen over begrippenkader vrijwilligerswerk De definitie van het vrijwilligerswerk is uit de jaren tachtig van de vorige eeuw. Met een viertal criteria wordt bepaald of iets vrijwilligers werk is. Door ontwikkelingen in de samenleving en ‘nieuwe’ vormen van participatie is de definitie opgerekt. Veel vragen die bij centrales leven gaan over de grenzen van het vrijwilligerswerk. In vier groepen worden de criteria besproken volgens een vaste lijn: Welke vormen van participatie zorgen ervoor dat er een verschuiving plaatsvindt binnen het criterium? Is dit positief of negatief voor de samenleving? En wat is de rol van de centrale om daar op in te gaan? De vier criteria zijn: i. Voor anderen of de samenleving ii. Onverplicht iii. Onbetaald iv. In georganiseerd verband Visiedocument voor gemeenten De meeste vrijwilligerscentrales gaan vrij principieel om met de term vrijwilligerswerk. Naar aanleiding van de bijeenkomst ligt nu het idee voor vanuit Vereniging NOV een visie te maken op hoe gemeenten het beste kunnen omgaan met verplicht vrijwilligerswerk, vrijwilligerswerk als tegenprestatie en het betrekken van burgers voor wie het moeilijk is om te participeren. Welke manieren werken het best en welke rol centrales hierin kunnen oppakken? Met dit visiedocument hebben vrijwilligerscentrales een gedeeld kader om voor te leggen aan hun gemeente. Wie hierover wil meedenken, kan contact opnemen met Mark Molenaar (
[email protected], 0610922192). Mark zet ook een bericht hierover op LinkedIn.
I. Ongeorganiseerd Nieuwe vormen Participatie: • Buurtinitiatieven • Burgerinitiatieven • Flexibilisering
• • • •
Wederkerigheid (b.v. werken voor een uitkering) Werknemersvrijwilligerswerk Individuele vragers voor hulp Organisaties stoppen (tekort aan bestuursleden) maar gaan als werkgroep door (informele organisatie)
Oorzaken van de participatievormen zijn: • Welzijn Nieuwe Stijl, eigen regie, kracht hulpvragers, mantelzorgers • Digitalisering • Wijkgericht • Burenhulp / terugtrekking professionalisering zorg • Last van wet- en regelgeving • Stoppen subsidies • Verplichting vanuit re-integratie / uitkering Effecten voor de samenleving Positief • Biedt veel kansen • Veel flexibiliteit • Kracht > zelfstandigheid • Meer persoonlijke contacten > verbindingen • Voor vrijwilligers > je kunt bezig zijn met wat je wilt en hoeft niet te regelen, besturen Negatief • Voor hulpvrager: hoe veilig is het, zijn alle risico’s voor hulpvragers wel afgedicht • Voor bemiddelaar: als je een vrijwilligers bemiddeld is dat veilig Rol van de centrale, Hoe ga je hier mee om? • Voorwaarde: goede verzekering ook voor vrijwilligers in niet-georganiseerd verband • Hoe ga je om als centrales met ongeorganiseerd verband • Kansen op financiering als je wel ondersteuning biedt voor ongeorganiseerd vrijwilligerswerk • Keuze voor ondersteuning ongeorganiseerd vrijwilligerswerk ligt aan kwetsbaarheid doelgroep. De vraag is waar ligt aansprakelijkheid bij de centrale of de doelgroep. Over aansprakelijkheid moet de centrale afspraken maken met de doelgroep of vertegenwoordigers van de doelgroep. • Samenwerking zoeken met welzijns- en zorginstellingen is een mogelijkheid • Vrijwilligerscentrales kunnen niet tegen politieke keuzes in > dealen met eigen kracht principe, niet alleen negatief • Vrijwilligerscentrale is belangbehartiger richting gemeente, het kan niet altijd • Visie helder hebben > waarvoor zijn we? Bemiddeling / organisatie ondersteuning Op vallend punt uit de discussie is dat grotere centrales in verband met de aansprakelijkheid eerder geneigd zijn om afspraken te maken met andere partijen die voor individuen vrijwilligers zoeken terwijl de kleinere centrales de oplossing
meer zoeken in het op papier zetten van afspreken met de mensen waarvoor bemiddeld wordt.
II. Onverplicht Nieuwe vormen van participatie • 60-plussers vrijstelling sollicitatieplicht • Tegenprestatie mensen WWNV met uitkering; sanctie: korting op uitkering • Gemeente • Casemanager • Vrijwillige brandweer > veel vergoeding • Maatschappelijke stage • Familie > mantelzorg verplicht • Burgerinitiatief > je moet eerst in eigen kring ondersteunen • Sport > vrijwilligerswerk bij vereniging • Inburgeringstrajecten • Re-integratie (sociaal) Effecten voor samenleving Positief • Bij goede match kan organisatie en individu positief ervaren • Meer vrijwilligers • Eigen kracht van mensen laten ervaren • Bereik van andere doelgroep door organisatie • Familie meer betrokken bij zorg (organisaties)en netwerk, cliënt meer zichtbaar Neutraal • Vrijwilligerswerk andere invulling > niet vrijwillig meer • Rol professional verandert • Meer ongeorganiseerde vrijwillige inzet • (sommige) organisaties gaan zich helemaal op re-integreerders richten Negatief • Organisatie krijgt meer/grotere rol en verantwoordelijkheid van re-integratie • Term vrijwilligerswerk wordt uitgehold • Familie kan niet opgenomen worden in uiterste geval • Mensen overbelast, inbreuk privacy • Minder geld naar zorgorganisaties • Meer verantwoordelijkheid bij vrijwilligers Rol van de centrale, Hoe ga je hier mee om? • Training vrijwilligerscoach > begeleiding ‘verplichte’ vrijwilligers • Cursussen • Oriëntatie en motivatie om meer gemotiveerde vrijwilligers op de juiste plek. • Afstemming gemeente wat wel en niet kan. • Ervaringen MaS gebruiken. • Afstemming en voorbereiding bij organisatie > investeren in nieuwe doelgroep, organisatie als ketenpartner
• • • • • • • •
Brug bouwen en imago van doelgroep verbeteren bij organisatie Gemeente duidelijk maken waar en voor wie plek is bij organisatie Consequenties voor re-integreerder is taak van gemeente (niet van vrijwilligerscentrale) Als het niet lukt > of begeleiding vanuit centrale Goed afspraken maken me gemeente over verantwoordelijkheid centrale en organisatie Wel of niet bemiddelen? Of alleen wanneer (succesvol) mogelijk? Wat als gemeente niet betaalt?
III. Onbetaald De discussie over onbetaald vrijwilligerswerk grenst aan de discussie over onverplicht vrijwilligerswerk. Volgens de definitie: Vrijwilligerswerk doe je onbetaald. Nieuwe vormen van participatie Vrijwilligerswerk voor een uitkering is een mengvorm. De gemeenten Leeuwarden stuurt participatieladder naar vrijwilligers. Als je geen vrijwilligerswerk doet, heb je kans op korting op uitkering en als je het wel doet heb je kans op stimuleringspremie. • • • • • •
Work first: betaalde projecten op plaatsen waar ook vrijwilligerswerken. Sommige gemeenten trekken vrijwilligersvergoeding af van uitkering. In de WBB is dat alleen voor jongeren onder de 27 jaar verplicht. Wonen zorg service in de wijk (Wzsw) deelnemers die betaald krijgen en burenhulp niet dat is scheefgroei. Betaalde banen die door vrijwilligers worden ingevuld in het onderwijs, welzijn en de zorg (tegenovergestelde beweging) Door transitie AWBZ komt ook verschuiving naar vrijwilligerswerk. Alkmaar meer mensen vragen naar vrijwilligersorganisaties die vergoeding bieden. Omdat ze het gewoon financieel moeilijk hebben.
Effecten voor de samenleving (positief neuraal negatief). Goed voor de samenleving – ja, wel maar verwarrend. Goed om onderscheid te maken tussen ontwikkelingen. Rol vrijwilligerssteunpunt Verschilt per vrijwilligerssteunpunt. Houding van vrijwilligerssteunpunt zelf bepaalt wanneer ze wel of niet moet bemiddelen. Geen landelijke richtlijn. Als vrijwilligerssteunpunten moeten we wel de grenzen bewaken - Waar gaan de "winsten" naar toe - Vereniging, stichting, geen commerciële organisaties Tilburg: wij plaatsen mensen en mengen ons niet in discussie of het wel vrijwilligerswerk is. Tilburg krijgt betaald voor trajecten.
Mensen die binnenlopen hebben meer gesprekstijd nodig. Steden als Tilburg en Breda bemiddelen hoofdzakelijk digitaal. Vrijwilligerswerk kost geld. Burgerparticipatie is het woord - wordt gewaardeerd maar om het te verduurzamen is vaak coördinatie nodig - kost weer geld.
IV. Voor anderen of de samenleving Nieuwe vormen van participatie • Meer voor jezelf • Meer verplicht karakter • Manier van vrijwilligerswerk verandert > vrijwilligers hebben vaak combinatie van motieven • Werknemersvrijwilligerswerk • Projectmatig vrijwilligerswerk • Incidenteel vrijwilligerswerk (bijv. NL DOET) • Maatschappelijke stages • Verplicht vrijwilligerswerk ikv uitkering • Werklozen die vrijwilligerswerk willen doen (verschillen lokaal > UWV) • Sociale activering (Wet Werken naar Vermogen) Effecten voor samenleving Positief • Vrijwilligerswerk nieuw imago • Frisser • Positiever • Ruimte > mag ook voor jezelf • Creatiever • Diverser aanbod van vrijwilligers, meer vrijwilligers Neutraal • Diverser aanbod • Vraagt andere competenties van professionals in het vrijwilligerswerk / coördinatoren Negatief • Diverser aanbod • Toenemende regeldruk voor vrijwilligersorganisaties > vrijwilligersorganisaties krijgen werkgeversrol opgedrongen • Instrumentele inzet van vrijwilligerswerk Rol van de centrale, Hoe ga je hier mee om? • Meer verbinden / netwerk versterken • Bescherming van vrijwilligersorganisaties tegen ‘inspectierol’> neem positie in • Meer inzetten op versterken vrijwilligersorganisaties, deskundigheidsbevordering, scholing e.d. • Maatwerk
• Keuzes maken
Tijdens de terugkoppeling Tijdens de plenaire terugkoppeling kwamen nog een aantal interessante onderwerpen naar voren. Vrijwilligerswerk verplicht bij opname familielid Voor de ontwikkelingen zien we ook in Nederland dat er steeds vaker van uit het verzorgingstehuis aan de familie van de cliënt een verplichting voor vrijwilligerswerk opgelegd als voor waarden voor opname. Aansprakelijkheid bij ongeorganiseerd Belangrijke vraag bij de discussie over ongeorganiseerd/ georganiseerd is de vraag waar ligt de aansprakelijkheid bij bemiddeling naar individuele burgers of informele organisaties. Hierover is weinig te zeggen. Afspraken maken lijkt het belangrijkste om te doen. Ook over de vraag hoe je veiligheidsmechanisme kan inbouwen bij de plaatsing van vrijwilligers. Een VOG vragen is geen optie. (Een centrale geeft aan dit wel te doen.) Overlap tussen betaald en verplicht Bij de discussie over onbetaald was er veel overlap met de discussie over onverplicht. Dit suggereert een relatie tussen betaling en verplichting. Of deze terecht is kan niet gezegd worden. Rol per vrijwilligerscentrale verschilt: • De ene zal wel, de ander zal niet bemiddelen naar bedrijven of commerciële instellingen. • Financiële overwegingen met gevolgen voor de vrijwilligerscentrale kunnen de beslissing sturen. • Steeds meer betaald wordt onbetaald. Elke centrale maakt daar een eigen keuze in. Minder altruïsme Uit de discussie over ‘voor anderen en samenleving’ komt naar voren dat de motieven van vrijwilligers veranderen: = cv-opbouw = leuk = niet 100% altruïstisch = incidenteel steeds ander soort vrijwilligerswerk Andere vrijwilligers Er is een toename van vragen voor bemiddeling van mensen met een beperking, in welke zin dan ook. Dit is een gevolg van de transities van de AWBZ en de Wet werk naar vermogen.
